RESPEKTOWANIE NORMSPOŁECZNYCH W SZKOLE

RAPORT EWALUACYJNY

Zespół w składzie:

Dorota Domańska

Dorota Just

Biała Podlaska, marzec 2016

Pytania kluczowe:

Czy uczniowie czują się w szkole bezpiecznie?

Jaka jest skala poczucia braku bezpieczeństwa wśród uczniów?

Jakich zachowań dotyczy identyfikowane przez uczniów zagrożenie? Z jakich źródeł

pochodzą zagrożenia?

Czy nauczyciele czują się w szkole bezpiecznie?

Z jakich źródeł pochodzi identyfikowane przez nauczycieli szkoły zagrożenie?

Czy uczniowie wiedzą, jakich zachowań się od nich oczekuje?

W jaki sposób i w jakich sytuacjach komunikuje się uczniom, jakich zachowań się od nich

oczekuje?

Czy w szkole diagnozuje się zachowanie uczniów? W jaki sposób wykorzystywane są

wyniki tej diagnozy?

Czy podejmowane są działania wychowawcze mające na celu eliminowanie zagrożeń

oraz wzmacnianie właściwych zachowań? Jakie to są działania?

Co może zrobić szkoła - nauczyciele, rodzice, by zwiększyć poczucie bezpieczeństwa

społeczności szkolnej oraz w jaki sposób wzmacniać właściwe zachowania?

Zespół ewaluacji w składzie: Dorota Just, Dorota Domańska opracował koncepcję

ewaluacji wraz z narzędziami badawczymi, zebrał i przeprowadził analizę danych.

Badania ankietowe, wśród wszystkich grup respondentów, zostały przeprowadzone

w styczniu 2016 roku. Badania polegały na przeprowadzeniu ankiety wśród odbiorców

ewaluacji: uczniów, rodziców, nauczycieli szkoły. Ankiety zostały przeprowadzone

i podsumowane w zestawieniach zbiorczych w klasach kończących etap edukacyjny:

III a SP 6 przez panią Ewę Romaniuk, VI a SP 6 przez p. Martę Grabiec, III a PG 5 i III LO-III

a przez p. Marzenę Czech.

Badaniami objęto 205-osobową grupę odbiorców ewaluacji, w tym: 91 uczniów, 76

rodziców, 38 nauczycieli. Do zebrania danych posłużyły kwestionariusze ankietowe.

Wykorzystane w procesie badawczym ankiety zawierały pytania: otwarte, zamknięte

i półotwarte. Pytania kluczowe i propozycje narzędzi badawczych zostały

przedstawione Dyrektorowi Szkoły na radzie pedagogicznej. Zgromadzony materiał

empiryczny zostanie wykorzystany w analizie raportu.

Wszyscy badani, przed rozpoczęciem badań, byli informowani o celach badań,

sposobie wykorzystania ich wyników oraz całkowitej anonimowości uzyskanych

informacji. Jedynym ograniczeniem, jakie napotkał zespół ewaluacji przeprowadzający

badanie, była liczba ankiet zwrotnych oraz brak odpowiedzi na pojedyncze pytania.

ANALIZA1. Czy uczniowie czują się w szkole bezpiecznie?

Wykres 1. Czy w swojej szkole czujesz się (Pana/Pani dziecko czuje się) bezpiecznie?

Bezpieczeństwo w szkole

67%

68%

69%

70%

71%

72%

73%

74%

75%

76%

Uczniowie Rodzice TAK

Badani uczniowie mają ogólne poczucie bezpieczeństwa w szkole – tak

odpowiedziało 70% uczniów. Podobnie twierdzą rodzice uczniów, bo aż 76%

uważa, że ich dziecko czuje się w szkole bezpiecznie.

2. Jaka jest skala poczucia braku bezpieczeństwa wśród uczniów

Badani uczniowie w skali 1-5 wysoko oceniają swoje poczucie bezpieczeństwa

w szkole. 63(70%) uczniów twierdzi, że czuje się w szkole prawie bezpiecznie lub

bezpiecznie (skala 3-5). Natomiast 28(30%) badanych uczniów stwierdziło, że w szkole

nie czuje się bezpiecznie(skala 1-2). 18 rodziców (24%), z 76 badanych, przyznało, że ich

dziecko nie czuje się w szkole bezpiecznie. Uczniowie, którzy nie czują się w szkole

bezpiecznie to:

8 chłopców: SP6-6(75%), PG5-1(12,5%), LO-1(12,5%)

20 dziewcząt: SP6-8(40%), PG5-4(20%), LO-8(40%)

3. Jakich zachowań dotyczy identyfikowane przez uczniów zagrożenie?Z jakich źródeł pochodzą zagrożenia

Uczniowie, którzy na skali oceniającej poczucie bezpieczeństwa, nie wybrali 5(bardzo bezpiecznie), w kolejnym pytaniu wymieniali zachowania innych osób,z powodu których nie czują się bezpiecznie. Podobne pytanie skierowane było dorodziców uczniów.

52 (%) badanych uczniów najbardziej obawia się: 39 ośmieszania SP6(12- 23%), awśród uczniów PG5 i III LO(27- 51%); 33 przezywania SP6-(18-35%), wśród PG5 iIIILO(14- 27%); 31 wyśmiewania SP6(16- 31%), wśród PG5 i III LO(15-29%); kolejneniepokojące zachowania to okradanie 22 SP6(3- 6%), wśród PG5 i III LO(19- 37 %); atakże rozpowszechnianie plotek i oszczerstw również przez sms-y i Internet 24 SP6 (11-21%), PG5 i III LO(13- 25%). Uczniowie wymienili także jako pojawiające się rzadziej:grożenie SP6(5- 10%), PG5 i III LO (6- 12%) oraz kopanie, bicie lub popychanie SP6(4-8%), PG5 i III LO(7- 19%).

Podobnie uważają badani rodzice. Ich zdaniem, ale w stopniu łagodniejszym,uczniowie najczęściej obawiają się: przezywania 20 (26%), wyśmiewania 17 (22%),ośmieszania 15 (20%) . Rodzice wymieniali również pojawiające się rzadziej obawyzwiązane z biciem, kopaniem lub popychaniem 13(17%),izolowaniem w klasie lubgrupie 11(14%), rozpowszechnianiem plotek i oszczerstw również przez sms-y i Internet10 (13%), grożeniem, zastraszaniem 7 (9%).

Poniżej przedstawiony wykres ilustruje odpowiedzi respondentów na pytanie o źródłowymienionych wcześniej zachowań agresywnych.

Wykres 2. Źródło zagrożenia.

Zagrożenia uczniów

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

Uczniowie Nauczyciele Personel

szkolny

Obce osoby w

szkole

wg uczniów

wg rodziców

wg nauczycieli

Z analizy danych z wykresu wynika, że sprawcami zachowań agresywnych, których

doświadczają uczniowie, są w zdecydowanej większości szkolne koleżanki i koledzy

– inni uczniowie 59%, podobnie uważają rodzice 68% i nauczyciele 61%. Kolejnym

wymienionym źródłem niepożądanych zachowań są nauczyciele wg uczniów 13%,

wg rodziców 7%, wg nauczycieli 7%. Personel szkoły(7%) to znacznie mniejszy

procent zachowań agresywnych w szkole niż zaznaczone przez uczniów, rodziców

i nauczycieli – osoby obce w szkole, które stanowią wg uczniów 7%, wg rodziców 9%,

wg nauczycieli 3% (w każdej grupie badanych jako osoby obce wskazano rodziców

innych uczniów).

4. Czy nauczyciele czują się w szkole bezpiecznie?

Wykres 3. Czy czuje się Pan/Pani bezpiecznie w szkole?

Bezpieczeństwo nauczycieli w szkole

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Nauczyciele

Bezpieczeństwo

Badani nauczyciele (grupa badanych 38) czują sięw szkole bezpiecznie. Tak odpowiedziało 100%ankietowanych.

5. Z jakich źródeł pochodzi identyfikowane przez nauczycieli szkoły zagrożenie?

Źródłem identyfikowanych przez nauczycieli zagrożeń z przejawami agresji

fizycznej i psychicznej są : uczniowie, rodzice, inni nauczyciele.

Wśród 38 badanych w szkole nauczycieli 78% ankietowanych spotkało się

z przejawami agresji fizycznej lub psychicznej. 61% badanych przyznało, że

zetknęło się z przejawami agresji ze strony uczniów, 10% ze strony rodziców i 7%

ze strony nauczycieli.

Spośród ankietowanych nauczycieli tylko 22 % nie spotkało się z przejawami

agresji w szkole.

6. Czy uczniowie wiedzą, jakich zachowań się od nich oczekuje?

Na pytanie dotyczące znajomości praw i obowiązków ucznia (83%) badanych

odpowiedziała, że zna swoje prawa i obowiązki. Najważniejsze prawa ucznia wymieniane

przez badanych to:

prawo do wyrażania własnej opinii, własnego zdania (10,4%)

prawo do bezpiecznego pobytu w szkole (11%)

prawo do nauki (8%)

prawo do uzyskania pomocy od nauczyciela (5,4%)

prawo do odpoczynku (4,2%)

Nieliczne osoby wymieniły prawo do poprawy ocen.

Najważniejsze, zdaniem ankietowanych, obowiązki ucznia to:

obowiązek nauki (30%)

obowiązek dobrego zachowania (30,5%)

obowiązek przestrzegania regulaminu szkolnego (20%)

obowiązek chodzenia do szkoły i uczestniczenia we wszystkich zajęciach lekcyjnych (48%)

obowiązek szanowania innych uczniów i nauczycieli (20,4%)

88% (80 ucz./91 ucz.) ankietowanych uczniów stwierdziło, że wie jakich zachowańoczekuje się od nich w szkole.

Najczęściej wymieniano:

dobre zachowanie, w tym: być grzecznym, uprzejmym, uczynnym, odpowiedzialnym, miłym, koleżeńskim ( 68%)

kulturalne zachowanie oraz kultura osobista, w tym : dawanie przykładu młodszym, dobrze zachowywać się na lekcji, słuchać nauczycieli, być lojalnym, punktualnie przychodzić na lekcje, nie używać wulgaryzmów, nie dokuczać, nie obrażać (60%)

zdyscyplinowanie na lekcjach, w tym: nie przeszkadzać innym, nie rozmawiać na lekcji, uważanie słuchać nauczycieli, nie spać podczas lekcji, systematycznie uczęszczać na lekcje, (55%)

szanowanie innych uczniów, nauczycieli i pracowników szkoły (34%)

systematyczne i samodzielne odrabianie lekcji, przygotowanie do zajęć i aktywność podczas lekcji, mieć dobre wyniki w nauce (30%)

ćwiczyć na lekcjach wych. fizycznego (3%)

usprawiedliwianie nieobecności w terminie (2%)

przestrzeganie bezpieczeństwa (5%)

zmiana obuwia(2%)

zaangażowanie w życie klasy i szkoły (2%).

Zasady respektowania norm społecznych w szkole

83% badanych uczniów stwierdziło, że przestrzega norm społecznych

obowiązujących w szkole. 17 % nie przestrzega norm społecznych.

100% badanych rodziców stwierdziło że ich dzieci przestrzegają norm

społecznych obowiązujących w szkole . Odmiennego zdania byli

nauczyciele. Zdaniem 47% ankietowanych, uczniowie przestrzegają normspołecznych obowiązujących w szkole. Natomiast 52% uważa że uczniowie

nie przestrzegają norm społecznych obowiązujących w szkole.

Wykres 4. Czy przestrzegasz (Pana/Pani dziecko przestrzega, uczniowie

przestrzegają) norm społecznych obowiązujących w szkole?

Normy społeczne w szkole

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Uczniowie Rodzice Nauczyciele

TAK

NIE

Ankietowani nauczyciele wymienili następujące normy społeczne, których,

ich zdaniem, nie przestrzegają uczniowie: wulgarne słownictwo wobecnauczycieli, personelu, innych uczniów, niewłaściwe zachowanie podczas

lekcji, stosunek do obowiązków szkolnych, tolerancji, szacunku do drugiego

człowieka, używanie telefonów komórkowych podczas lekcji.

Reakcje nauczycieli na nierespektowanie norm społecznych przez uczniów

są następujące:

rozmowa indywidualna z uczniem (80%)

rozmowa z wychowawcą ucznia (62%)

uwaga pisemna w dzienniku ( stosowanie punktowego systemu oceniania

zachowania) (42%)

powiadomienie rodziców (52%)

rozmowa z uczniem i rodzicem (57%)

zgłoszenie pedagogowi szkolnemu (16%)

wskazanie wzorców do naśladowania(16%)

w sytuacjach szczególnych powiadomienie Sądu Rodzinnego (1%)

7. W jaki sposób komunikowane jest uczniom, jakich zachowań się od nich oczekuje?

Według badań, nauczyciele komunikują uczniom, jakich zachowań się od

nich oczekuje. Połowa badanych nauczycieli (50%) czyni to na lekcjach

wychowawczych. Podobny odsetek ankietowanych (65%) – podczas

rozmów indywidualnych. 31% zwraca uwagę uczniom, powołując się na

Regulamin Szkoły i Statut.

Nauczyciele wygłaszają pogadanki, rozmawiają z całą klasą, bezpośrednio

po sytuacji, w której doszło do złamania jakiejś normy społecznej.

Zdecydowana większość ankietowanych rodziców, bo aż 83,3%, stwierdziła,

że zna dokumentację szkolną, m.in.: Statut Szkoły, Regulamin Szkoły, Szkolne

programy: Profilaktyczny i Wychowawczy oraz inne dokumenty dotyczącepraw i obowiązków ucznia, jak również respektowania norm społecznych.

Wykres 5. Źródło zapoznania z normami społecznymi obowiązującymi w szkole.

Źródło zapoznania z normami społecznymi

73%

74%

75%

76%

77%

78%

79%

Uczniowie Rodzice

Wychowawca

Analizując dane z powyższego wykresu, można stwierdzić, że wychowawca

klasy odgrywa główną rolę w zapoznaniu, zarówno uczniów (79%), jak

i rodziców (75%), z normami społecznymi obowiązującymi w szkole, w tym

zachowaniami jakich się oczekuje od uczniów.

11,5% ankietowanych uczniów zapoznało się samodzielnie

z dokumentacją szkolną. 20% dowiedziało się od innych nauczycieli lubuczniów Tylko 3,9% badanych rodziców poznało dokumentację szkolną od

innych rodziców.

8. Czy w szkole diagnozuje się zachowanie uczniów? Jeżeli tak, to w jaki sposób wyniki tej diagnozy są wykorzystywane?

Wykres 6. Czy w szkole diagnozuje się zachowanie uczniów?

Diagnozowanie uczniów

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

Pedagog Wychowawca Inni nauczyciele

Diagnoza uczniów

100% ankietowanych nauczycieli przyznało, że w szkole diagnozuje

się zachowanie uczniów. Zdaniem badanych, diagnozę

zachowania uczniów przeprowadzają najczęściej wychowawcy klas

63%, jak również inni nauczyciele 39% i pedagog szkolny 19%.

Wyniki diagnozy wykorzystywane są w następujący sposób:

do analizy i tworzenia odpowiednich programów profilaktycznych,

wychowawczych wszelkich zmian nanoszonych w dokumentacji szkolnej

(43%)

na zespołach samokształceniowych w planowaniu działań

wychowawczych (37%)

do dalszej pracy dydaktyczno – wychowawczej z uczniami, w tym m.in.

lekcji wychowawczych, rozmów z uczniami oraz rodzicami, spotkań

z przedstawicielami służb mundurowych, spotkań z psychologiem (66%)

do tworzenia programów zaradczych – wnioski, monitoring procesu

wdrażania, ewaluacja (26%).

9. Czy podejmowane są działania wychowawcze mające na celu eliminowanie zagrożeń oraz wzmacnianie właściwych zachowań? Jakie to są działania?

86% ankietowanych rodziców i 100% ankietowanych nauczycieli przyznało, że w

szkole podejmowane są działania wychowawcze mające na celu eliminowanie

zagrożeń oraz wzmacnianie właściwych zachowań.

Wykres 7. Czy w szkole podejmowane są działania wychowawcze mające na celu

eliminowanie zagrożeń oraz wzmacnianie właściwych zachowań?

75%

80%

85%

90%

95%

100%

Rodzice Nauczyciele

TAK

Działania wychowawcze podejmowane w szkole w celu eliminowania zagrożeń

Badani rodzice wymieniają tu następujące działania szkoły:

rozmowa wychowawcy z rodzicami

rozmowa nauczyciela z uczniem

pogadanki, rozmowy indywidualne

kontrola korytarzy w czasie przerw – dyżury nauczycieli

współpraca z pedagogiem szkolnym

rozmowy z dyrektorem

monitoring

częściej (współpraca) spotkania i rozmowy z rodzicami

szybka reakcja na różne problemy

Natomiast biorący udział w badaniu ankietowym nauczycielewymienili następujące działania wychowawcze szkoły mającena celu eliminowanie zagrożeń oraz wzmacnianie właściwychzachowań:

wychowawcze plany pracy (70%)

współpraca – spotkania, wywiadówki, rozmowy z rodzicami (58%)

pogadanki (48%)

współpraca z pedagogiem (60%)

współpraca doradcą zawodowym(20%)

współpraca z policją, z sądem rodzinnym (18%)

przedstawienia teatralne, profilaktyczne (50%)

programy profilaktyczne (35%)

rozmowy indywidualne z uczniami (85%)

program wychowawczy i profilaktyczny szkoły (30%)

współpraca z Poradnią Psychologiczno – Pedagogiczną (30%).

10. Czy podejmowane działania wychowawcze wpływają na zmniejszenie (eliminowanie) zagrożeń oraz wzmacnianie właściwych zachowań?

Zdaniem 76 % badanych rodziców oraz 95% badanych nauczycieli podejmowane przez szkołę działania przynoszą pożądany efekt wychowawczy. Jednak 23% rodziców i 5% nauczycieli uważają, że podejmowane działania wychowawcze nie eliminują zagrożeń i nie wzmacniają właściwych zachowań.

Zdaniem rodziców, by zwiększyć poczucie bezpieczeństwa całej społeczności szkolnej, szkoła – nauczyciele i rodzice, powinna podejmować następujące działania:

zwiększyć kary: stosować nagany, zaostrzyć dyscyplinę, wyciągać konsekwencje ze złego zachowania i szybko reagować

informować o zagrożeniach, wskazywać, które zachowania są właściwe, a które niepożądane

obserwować uczniów, poświęcać im więcej czasu, częściej ich kontrolować

zacieśnić współpracę: rodzic – nauczyciel

rozmawiać z uczniami

uczyć tolerancji

powiadamiać rodziców o wybrykach uczniów

zwiększyć bezpieczeństwo na przerwach

zatrudnić na stałe logopedę i socjoterapeutę

Podobnie odpowiadali ankietowani nauczyciele. Ich zdaniem, szkoła –

nauczyciele, rodzice, by zwiększyć poczucie bezpieczeństwa całej

społeczności szkolnej powinna podejmować następujące działania:

zacieśnić współpracę: nauczyciel – rodzice

podejmować bardziej stanowcze działania w stosunku do uczniów

sprawiających problemy wychowawcze, zaostrzyć dyscyplinę

reagować na każdy przejaw agresji

pilnować przestrzegania regulaminu szkolnego i wyciągać

konsekwencje

wspólnie planować podejmowanie szerszych działań i rozwiązywanie

problemów

monitorować na bieżąco zachowania uczniów

rozmawiać z wychowawcami klas

zbudować atmosferę wzajemnego zaufania i szacunku

PODSUMOWANIE I WNIOSKI

Analiza zebranego materiału pozwoliła na sformułowanie następujących wniosków:

Uczniowie czują się w szkole bezpiecznie, choć doświadczają, ze strony innych

uczniów, różnego rodzaju zachowań agresywnych, mających charakter agresji

psychicznej, a zwłaszcza agresji słownej.

Nauczyciele czują się w szkole bezpiecznie, ale spotykają się

z przejawami agresji ze strony uczniów.

Nie wszyscy uczniowie wiedzą, jakich zachowań się od nich oczekuje i nie zawsze

przestrzegają norm społecznych obowiązujących w szkole.

Nauczyciele komunikują uczniom, jakich zachowań się od nich oczekuje. Czynią to

zwłaszcza na lekcjach wychowawczych i podczas rozmów indywidualnych.

W szkole diagnozuje się zachowanie uczniów i wykorzystuje się wyniki tej diagnozy do

tworzenia różnego rodzaju programów profilaktyczno – wychowawczych,

zaradczych oraz do dalszej pracy dydaktyczno – wychowawczej.

W szkole podejmowane są różnego rodzaju działania wychowawcze mające na celu

eliminowanie zagrożeń oraz wzmacnianie właściwych zachowań.

Wnioski do dalszej pracy po konsultacji z zespołem ewaluacyjnym :

Na pierwszych zebraniach przeprowadzać rozmowę z rodzicami dotyczącą sposobu rozwiązywania konfliktów między uczniami

i kolejności zgłaszania odpowiednim osobom. (uczniowie czują się zagrożeni

przez osoby obce w szkole-rodziców innych uczniów)

Przypominać i omawiać normy społecznych obowiązujących w szkole. Warto także zapraszać specjalistów w dziedzinie wychowania i rozwoju.

Zweryfikować metody i formy działania w stosunku do uczniów

sprawiających problemy wychowawcze. Działania wychowawcze powinny

być bardziej restrykcyjne.(ustalone na zespole wychowawczym)

Przekazywać informację na temat konkretnych uczniów wychowawcom

przejmującym klasę w kolejnym etapie edukacyjnym.