Regionalna strategija ruralnog razvoja

Braničevo-Podunavlje 2016 - 2020.

Raznolikost je naša snaga!

Braničevo-Podunavlje kao dominantno ruralan region, karakteriše bogatstvo prirodnih resursa, kulturnog i istorijskog nasleđa, dobra geografska povezanost sa ključnim saobraćajnim pravcima i internacionalnim koridorima, kao i raznolikost potencijala za razvoj različitih privrednih delatnosti. Pored toga, najvrednije u Regionu su svakako veštine, znanja i vrline njegovih stanovnika.

Proteklih decenija, sela u Regionu i njihovi meštani, pogođeni su izrazitom depopulacijom, visokim rizikom od siromaštva i društvenom marginalizacijom. Poljoprivredna proizvodnja kao jedan od ključnih privrednih sektora Regiona nije dovoljno konkurentna, a potencijali za druge privredne aktivnosti na selu nisu dovoljno razvijeni. Osnovna komunalna i saobraćajna infrastruktura je na nezavidnom nivou. Mladi u potrazi za zaposlenjem i nezadovoljni kvalitetom života i dalje odlaze iz svojih sela.

Svrha Regionalne strategije ruralnog razvoja je da na temelju identifikovanih ključnih snaga i potencijala ruralnih sredina u Regionu, formuliše osnovne pravce razvoja u narednom periodu. Kao rezultat višemesečne saradnje i partnerstva između lokalnih samouprava i drugih javnih institucija, organizacija civilnog društva, privatnog sektora i poljoprivrednih proizvođača iz Regiona, odnosno zajedničkog rada gotovo 200 učesnika, Strategija definiše Viziju ruralnih sredina Regiona i način na koji će se ona ostvarivati – kroz 4 Prioriteta i realizaciju 12 Specifičnih ciljeva, odnosno 36 predviđenih Mera.

Pravi posao tek predstoji, da se kroz formiranje Regionalne platforme za ruralni razvoj i različite partnerske inicijative, pripremaju i implementiraju projekti koji će sela u Regionu učiniti privlačnima za život i rad.

1

Regionalna strategija ruralnog razvoja pripremljena je u okviru projekta Evropeizacija lokalnih politika u oblasti ruralnog razvoja, uz podršku Fondacije za otvoreno društvo Srbija. Stavovi izneti u ovoj brošuri nisu nužno stavovi Fondacije za otvoreno društvo. Za sadržaj brošure odgovorna je isključivo Regionalna razvojna agencija „Braničevo-Podunavlje“.

Izdavač: Regionalna razvojna agencija „Braničevo-Podunavlje“ doo PožarevacStari korzo 30/3, 12 000 Požarevac+381 (0)12 510 824www.rra-bp.rso�ce@rra-bp.rs

Uredila: Ivana Antonijević

Dizajn i štampa: Kompromis dizajn, Požarevac

Fotografije: Regionalna razvojna agencija „Braničevo-Podunavlje”

Slika regiona Braničevo-Podunavlje

Region Braničevo-Podunavlje se nalazi u centralnoistočnom delu Srbije - samo sat vožnje od Beograda i na granici sa Rumunijom, dobro je povezan sa panevropskim koridorima X i VII. Ukupna površina iznosi 5.107 km2 što je 5.8% teritorije Srbije. Ukupno 71,35% teritorije Regiona čini poljoprivredno zemljište. Region čine dva administrativna okruga: Braničevski i Podunavski, a 375.736 stanovnika ili 5,24% od ukupnog stanovništva Srbije živi u 2 grada i 9 opština. Geografski, Region je podeljen na istočni brdsko-planinski deo (Homoljsko-Kučajske planine) i centralnozapadni deo, okružen rekama: Dunavom na severu, i njegovim pritokama Velikom Moravom, Pekom i Mlavom, sa juga. Posledično, karakterišu ga i 2 tipa klime: planinska i kontinentalna.

Najvažniji privredni sektori u Regionu su rudarstvo i energetika, proizvodnja čelika, metaloprerađivačka i mašinska industrija, poljoprivreda i prehrambena industrija.

Nivo razvijenosti opština1

Grupa nerazvijenih

područjaStepen razvijenosti Opštine BP regiona

1. Iznad republičkog proseka Požarevac

2. 80-100% republičkog proseka Smederevo

3. 60-80% republičkog prosekaVelika Plana,

Veliko GradišteSmederevska Palanka

4. Ispod 60% republičkog prosekaŽabari, Žagubica

Kučevo, Malo CrnićePetrovac na Mlavi

Devastirane Ispod 50% republičkog proseka Golubac

1 Vlada RS: Uredba o utvrđivanju jedinstvene liste razvijenosti regiona i jedinica lokalne samouprave za 2014.

32

Region u brojevima2

Pokazatelj BP region Godina2

Površina u km2 5.107

Broj naselja 248 2007.

Broj područja sa otežanim uslovima rada u poljoprivredi

38 2013.

Broj planinskih područja 10 2013.

Stanovništvo 375.736 Procena na dan 20.06.2013.

Smanjenje stanovništva 2002 - 2013. -8,53% Popis stanovništva 2002. i procena za 2013.

% radno aktivnog stanovništva (15-64) 67% 2013.

% mladih (20-39) 24,90% 2013.

Broj stanovnika na km2 102 2013.

Broj aktivnih privrednih društava 3.209 2014.

Broj aktivnih samostalnih preduzetnika 10.379 2014.

Broj nezaposlenih lica 26.885 31.12.2013.

Prosečna neto zarada u RSD 41.282,5 2014.

Poljoprivredno zemljište ha 364.385 (71,35%) 2012.

Korišćeno poljoprivredno zemljište ha 209.804 (40,94%) 2012.

Broj registrovanih poljoprivrednih gazdinstava 45.824 2012.

Broj poljoprivrednih gazdinstava manjih od 2 ha 18.227 (19,88%) 2012.

Broj članova i stalno zaposlenih na poljoprivrednom gazdinstvu

105.508 2012.

Broj poljoprivrednih gazdinstava koja se bave dodatnom profitabilnom aktivnošću

3.259 (7,11%)

2012.

Broj turističkih noćenja 91.967 2013.

2 Republički zavod za statistiku: Opštine i regioni u Srbiji 2014., Popis poljoprivrede 2012., Agencija za privredne registre, Zakoni i Uredbe Vlade RS

Vizija

Socijalno-ekonomska sigurnost meštana, kvalitetan i perspektivan život mladih, u uređenim, očuvanim i savremenim seoskim zajednicama.

Misija

• Unaprediti konkurentnost poljoprivrede na osnovu znanja, tradicije, prirodnih potencijala i saradnje

• Razviti preduzetništvo i inovacije u perspektivnim privrednim granama • Unaprediti javnu infrastrukturu (posebno sisteme vodosnabdevanja, prečišćavanja otpadnih

voda i komunalni otpad) i saobraćajnu povezanost • Održivo upravljati životnom sredinom i očuvati biodiverzitet• Podsticati među-sektorsku i teritorijalnu saradnju i partnerstva• Unaprediti građanski aktivizam i podržati lokalne inicijative• Unaprediti kvalitet života na selu kroz različite usluge i socijalnu inkluziju• Očuvati tradicionalne vrednosti, nasleđe i identitet regiona• Poboljšati povezanost i saradnju sa dijasporom (promocija i pozicioniranje Regiona)• Smanjiti depopulaciju, posebno kroz podršku mladima• Učiti iz primera dobrih praksi u oblasti ruralnog razvoja zemalja EU• Unaprediti kapacitete lokalnih samouprava za poslove i nadležnosti u oblasti poljoprivrede

i ruralnog razvoja

54

Ključni potencijali

• Dobra povezanost Regiona (Koridori X i VII)

• Kvalitetna i raznovrsna životna sredina

• Bogatstvo prirodnih i energetskih potencijala

• Dobra baza znanja u sektoru poljoprivrede, prerade i tradicionalnih zanata

• Raspoloživa radna snaga

• Kvalitetno i raznovrsno kulturno-istorijsko nasleđe

• Aktivizam zajednice i međusektorska saradnja u porastu

Prioritetne oblasti

1. Konkurentnijapoljoprivreda

2. Raznovrsnijaruralna

ekonomija ijače

preduzetništvo

3.Poboljšanainfrastruktura i

održivo upravljanjeresursima

4. Unapređenedruštvene

delatnosti ijačanje

partnerskihinicijativa

Prioritetna oblast 1: Konkurentnija poljoprivreda

Cilj 1.1. Unaprediti stručnost i veštine proizvođača Uprkos tradicionalnim znanjima i veštinama proizvođača u Regionu, trenutne poljoprivredne prakse nisu dovoljno usklađene sa važećim standardima i zahtevima tržišta u različitim oblastima. Ovaj cilj teži edukaciji posebno mladih proizvođača i podsticanju većeg transfera znanja, inovacija i dobrih praksi.

Mere:

1.1. Unapređenje informisanosti postojećih i budućih proizvođača 1.2. Unapređenje znanja i veština proizvođača 1.3. Podsticanje inovacija, istraživanja i razvoja

Cilj 1.2. Podsticati udruživanje i poslovnu saradnju Kao jedno od osnovnih ograničenja za uspešnije poslovanje poljoprivrednih proizvođača identifikovana je nedovoljna saradnja između različitih aktera unutar sektora. Ovaj cilj predviđa različite podsticajne mere koje bi pozitivno uticale na trenutno negativne stavove i rezervisanost poljoprivrednih proizvođača, gazdinstava i ruralnog stanovništva uopšte.

Mere:

2.1. Jačanje postojećih i osnivanje novih organizacija

proizvođača 2.2. Poslovno povezivanje 2.3. Modeli održivih poljoprivrednih gazdinstava/sela

Cilj 1.3. Unaprediti tržišnu pozicioniranost proizvoda iz Regiona

Ovaj cilj nastoji da unapredi pozicioniranost poljoprivrednih proizvoda iz Regiona na perspektivnim tržištima, kroz niz mera koje adresiraju različite identifikovane slabe tačke u procesu. Fokus je na razvoju postojećih – posebno tradicionalnih „brend“ proizvoda i novih konkurentnih proizvoda kroz različite oblike dodavanja vrednosti i unapređenja kvaliteta u skladu sa tržišnim zahtevima i trendovima, kao i njihovom kvalitetnijem marketingu. Predložene mere nastoje da iskoriste na poseban način povoljnu geografsku povezanost Regiona, kao i postojeću mrežu za prodaju i otkup.

Mere:

3.1. Profesionalni marketing 3.2. Dodavanje vrednosti poljoprivrednim proizvodima 3.3. Integralna i organska proizvodnja 3.4. Brendiranje i oznake kvaliteta regionalnih proizvoda

Cilj 1.4. Unaprediti uslove za proizvodnju

Ovaj cilj teži unapređenju preduslova za obimniju i efektivniju poljoprivrednu proizvodnju u Regionu. Trenutno identifikovana ograničenja i rizici kojima se ne upravlja na odgovarajući način, zahtevaju sistematski i multi-disciplinarni pristup u njihovom rešavanju.

Mere:

4.1. Zaštita od nepovoljnih prirodnih uticaja 4.2. Investicije u fizička sredstva poljoprivrednih gazdinstava 4.3. Povećanje iskorišćenosti poljoprivrednog zemljišta

76

Prioritetna oblast 2: Raznovrsnija ruralna ekonomija i jače preduzetništvo

Cilj 2.1. Podsticati diversifikaciju i inovacijeS obzirom na činjenicu da dohodovne aktivnosti u ruralnim sredinama Regiona uglavnom zavise od primarne poljoprivredne proizvodnje, ovaj cilj nastoji da unapredi mogućnosti za samo/zapošljavanje u ruralnim sredinama kroz identifikaciju i promociju perspektivnih nepoljoprivrednih sektora, kao i stimulisanje inovacija.

Mere:

1.1. Identifikacija i promocija perspektivnih sektora 1.2. Podsticanje inovacija i transfer znanja i dobrih praksi iz EU

Cilj 2.2. Razvoj preduzetništvaOvaj cilj teži da unapredi okruženje za nastanak novih i razvoj postojećih MSPP, kao i tržišnu poziciju postojećih MSPP i stvaranje socijalnih preduzeća, sve sa ciljem većeg samo/zapošljavanja.

Mere:

2.1. Razvoj poslovne infrastrukture i usluga podrške preduzetništvu 2.2. Unapređenje konkurentnosti postojećih MSPP i podsticanje saradnje 2.3. Razvoj socijalnog preduzetništva

Cilj 2.3. Razvoj ruralnog turizmaOvaj cilj nastoji da pozicionira ruralni turizam u Regionu, koji je identifikovan kao sektor sa najvišim razvojnim potencijalom. U fokusu su aktivacija postojećih potencijala, unapređenje kvaliteta turističkih proizvoda i promocija regionalne ponude.

Mere:

3.1. Informisanje i edukacije 3.2. Razvoj integrisanih turističkih proizvoda/ponude 3.3. Promocija i marketing

Prioritetna oblast 3: Poboljšana infrastruktura i održivo upravljanje resursima

Cilj 3.1. Unaprediti i razviti javnu infrastrukturuOvaj cilj teži unapređenju kvaliteta života u ruralnim sredinama u kontekstu korišćenja i unapređenja različitih tipova javne infrastrukture, a posebno onih koji su identifikovani kao gorući problemi sa višestruko negativnim uticajem i onih koji trenutno predstavljaju neiskorišćeni resurs za različite namene.

Mere:

1.1. Javna infrastruktura 1.2. Turistička infrastruktura 1.3. Javni objekti

Cilj 3.2. Zaštita životne sredine i održivo upravljanje prirodnim resursima Ovaj cilj nastoji da unapredi stanje životne sredine u ruralnim područjima Regiona, ispita prirodne resurse i promoviše principe održivog korišćenja istih.

Mere:

2.1. Upravljanje zemljištem i vodama 2.2. Zaštita životne sredine 2.3. Obnovljivi izvori energije 2.4. Očuvanje biodiverziteta

98

Prioritetna oblast 4: Unapređene društvene delatnosti i jačanje partnerskih inicijativa

Cilj 4.1. Podsticati saradnju, partnerstva i partnerske inicijativeOvaj cilj teži da unapredi među-sektorsku saradnju između svih zainteresovanih strana na lokalnom i regionalnom nivou, kako bi se unapredio obim i kvalitet razvojnih inicijativa u svim oblastima ruralnog razvoja. Fokus će biti na promociji i primeni EU praksi i modela u oblasti lokalnih/regionalnih inicijativa, kao i unapređenju lokalnih politika.

Mere:

1.1. Među-sektorska i teritorijalna saradnja/partnerstva/inicijative 1.2. Lokalne strategije ruralnog razvoja 1.3. Unapređenje lokalnih politika i jačanje kapaciteta lokalnih samouprava i javnog sektora

Cilj 4.2. Unaprediti dostupnost i kvalitet različitih usluga

Nedovoljna dostupnost različitih usluga u ruralnim sredinama direktno utiče na kvalitet života njihovih meštana, posebno nezaposlenih, mladih i starije populacije. Ovaj cilj nastoji da unapredi obim i kvalitet različitih sadržaja i usluga, kako bi se omogućio veći stepen socijalne sigurnosti i zadovoljstva meštana.

Mere:

2.1. Unapređenje zapošljivosti kroz obrazovanje 2.2. Unapređenje kvaliteta socijalne i zdravstvene zaštite 2.3. Unapređenje dostupnosti kulturno-sportske ponude

Cilj 4.3. Podrška socijalnoj inkluzijiOvaj cilj teži unapređenju socijalne inkluzije i direktno doprinosi smanjenju rizika od siromaštva, posebno različitih ranjivih grupa u ruralnim sredinama.

Mere:

3.1. Osnaživanje ranjivih grupa 3.2. Promocija ravnopravnosti i ljudskih prava

Usklađenost sa strateškim i planskim dokumentima

U skladu sa Sporazumom o stabilizaciji i pridruživanju Srbije EU i Nacionalnim programom za usvajanje pravnih tekovina EU 2014 - 2018. kao i aktuelnim reformskim procesima na nacionalnom nivou (usaglašavanje sa Zajedničkom poljoprivrednom politikom EU i praćenje ciljeva strategije Evropa 2020 i Strategija za Dunavski i Jadransko-Jonski region), Strategija prati preporuke Prostornog plana RS 2010 - 2020. i niza nacionalnih sektorskih strategija, a posebno aktuelnih strategija razvoja poljoprivrede i ruralnog razvoja, smanjenja siromaštva, održivog razvoja, razvoja MSP i preduzetništva, zapošljavanja, turizma, zaštite životne sredine i reforme i unapređenja sistema upravljanja javnim politikama. Strategija takođe odražava prioritete Regionalnog prostornog plana za područje Podunavskog i Braničevskog upravnog okruga, kao i svih lokalnih strategija održivog i ruralnog razvoja gradova i opština iz Regiona.

1110

Potencijalni izvori finansiranja

Vrsta projekata Tip projekata Potencijalni izvori finansiranja

Javna infrastruktura

 

Komunalna infrastruktura, javni objekti, turistička infrastruktura, signalizacija i atrakcije, projektno- tehnička i planska dokumentacija, zaštita životne sredine, različiti pilot-projekti...

EU/IPA(Program prekogranične saradnje Rumunija - Srbija, Dunavski transnacionalni program, Jadransko-Jonski transnacionalni program, ...)Nacionalne donacije (javni pozivi resornih ministarstva, nacionalni fondovi i agencije,…)Donacije pojedinih država i programa (POPOS, GIZ-KWD, SDC, ADA, …) Kreditne linije (KfW, EBRD, …)Budžeti opština

Soft projekti

 

Razvoj različitih usluga, obuke, zapošljavanje, informisanje, promocije, studije i istraživanja, umrežavanje, razvoj turističkih proizvoda, inovacije, kultura i sport, brendiranje, inkluzija, različiti pilot-projekti...

EU/IPA(IPARD II, Program prekogranične saradnje Rumunija - Srbija, Dunavski transnacionalni program, Jadransko-Jonski transnacionalni program, Program za konkurentnost malih i srednjih preduzeća - COSME, Program za zapošljavanje i socijalne inovacije - EaSI, Erazmus+, Program za podršku civilnom društvu i medijima, Evropski instrument za demokratiju i ljudska prava - EIDHR, Evropa za građanke i građane, Evropska podrška za inkluziju Roma, Horizont 2020, Kreativna Evropa, ...)Nacionalne donacije (javni pozivi resornih ministarstva, nacionalni fondovi,…)Donacije pojedinih država i programa (POPOS, GIZ-KWD, SDC, FODS, UNESCO, Norveška ambasada, Centralno-evropska inicijativa - CEI, ...)Budžeti opština

Javno- privatni projekti

 

Poslovne i agro zone/inkubatori, diversifikacija privrednih aktivnosti, jačanje lanaca vrednosti, dodavanje vrednosti poljoprivrednim proizvodima, OIE, turistička infrastruktura, klasteri, socijalno preduzetništvo, inovacije, lokalne/ regionalne partnerske inicijative, …

EU/IPA (IPARD II, Program za konkurentnost malih i srednjih preduzeća - COSME, Program za zapošljavanje i socijalne inovacije - EaSI, Horizont 2020, ...)Nacionalne donacije (javni pozivi resornih ministarstva, nacionalni fondovi,…)Donacije pojedinih država i programa (POPOS, GIZ-KWD, SDC, Centralno-evropska inicijativa - CEI, ...)Kreditne linije (KfW, EBRD, …)Privatni investitori Budžeti opština

1312

e e Uspešna implementacija ove Strategije predviđa visoku uključenost svih zainteresovanih strana iz Regiona, kroz angažman u različitim multisektorskim partnerstvima.

Partnerske e

(nosioci razvojnih

aktivnosti)

RRA B P(koordinacija

i podrška)

Regionalna

RR(nadzor)

štinaRRA B P

(odlučivanje)

aktivnosti)i podrška)

Regionalna tina

Implementacioni okvir

Uspešna implementacija ove Strategije predviđa visoku uključenost svih zainteresovanih strana iz Regiona, kroz angažman u različitim multisektorskim partnerstvima.

1514

Indikatori uspešnosti

Prioritetna oblast Indikator uticaja Polazna osnova (2016.) 2020 + 2

1. Konkurentnija poljoprivreda

1. % korišćenog poljoprivrednog zemljišta2. Br. realizovanih projekata

40,94% (2012)0

50%30

2. Raznovrsnija ruralna ekonomija i jače preduzetništvo

1. Broj novih radnih mesta 2. Broj novih preduzeća/komercijalnih PG 3. Broj turističkih noćenja4. Br. realizovanih projekata

0091.967 (2014)0

30020120.00030

3. Poboljšana infrastruktura i održivo upravljanje resursima

1. % domaćinstava priključenih na javni sistem vodosnabdevanja2. % domaćinstava priključenih na javni sistem kanalizacije

67,63% (2013) 47,76% (2013)

80% 70%

4. Unapređene društvene delatnosti i jačanje partnerskih inicijativa

1. Broj partnerskih inicijativa 2. Broj učesnika u procesu obuka (od čega žene, mladi, …)

0 0

10 1.500

16

Grad Požarevacwww.pozarevac.rs

Opština Petrovac na Mlaviwww.petrovacnamlavi.rs

Opština Veliko Gradištewww.velikogradiste.rs

Opština Žabariwww.zabari.org.rs

Opština Žagubicawww.zagubica.org.rs

Opština Malo Crnićewww.opstinamalocrnice.org

Opština Golubacwww.golubac.org.rs

Opština Kučevowww.kucevo.rs

Grad Smederevowww.smederevo.org.rs

Opština Smederevska Palankawww.smederevskapalanka.rs

Opština Velika Planawww.velikaplana.rs

FONDACIJA ZA OTVORENO DRUŠTVO, SRBIJAOPEN SOCIETY FOUNDATION, SERBIA

Regionalna razvojna agencija„Braničevo-Podunavlje”

Stari korzo 30/3, 12000 Požarevactel: +381 12 510 824, 511 823

o�ce@rra-bp.rs www.rra-bp.rs