3-6 yaş

7-12 yaş safhası. Tann

özüne uygun fikir u~oııu"""ı;;'"'·''u;>;ı''"

r.c.

"'"""'""~'''" Beit"HaUabmi

Abdaırırıııhman

Tann ve dinin teza-benzetmeli ve

* Bu yazı, The Social isimli eserin 58-·70

London and

ilk defa

3~6 arasmda çocuklar dini fikirleri gönüllü olarak kabul

masallan gibi kıssalanndan hoşlamrlar.

nın tatmin edilmesini isteyerek dua ederler (Kupky, 1928). 6~12 yaş uv'"'"""' şüphe değil, fakat Tanrı, cennet, vs. nin nasıl bir şey olduklarını

tam olarak anlamak kafalarında bir çok sorular belirir (Lawrence, 1965).

Çocuklar belirli (local) dini tcla.kkilcr hakkında gittikçe artan ölçüde doğru bilgi

kazanırlar (Boosc, 1929). 12. yaşdan sonra din hakkında ciddi şüpheler başlar. 5

ilc 12 yaş arasındaki çocuklar, önce ve kutsal objclcr, daha sorıra spesi­

fik inançlar bakmımdan belli bir mezhebe veya tarikata mensup olmanın ne de··

rnek olduğu hususunda net bir fikrc sahip olurlar (Elkind, 1964).

Elkind ve Spilka (1967), farklı yaş gruplarına ait çocuklarla mülakat

yapmışlar ve sonuçlann faktör analizine şu basamakları bulmuşlardır:

5·7 kalıplaşmış, kulaktan duyma ifadelerle sınırlı, belirsiz bir "''"'lV'"·

7-9 sözlü istekler;

10-12 Tanrıyla özel konuşma, güvenin paylaşılması, daha az "!S'·"'"''"u

yaştaki çocuklarm dini olmayan davranışlan üzerindeki din

nin muhtelif çalışmalarda gösterilmiştir. Ezer (1962), dindar aile

larının fiziki scbcpliliği izah etmek genellikle animistik (eşyayı

(eşya yı insan!leşlirmc) kavramları kullanmaya meyilli oldukla-

""".:ı"''''-''-'" etmiştir. Grandall ve Gozali de (1969), dindar aile çocuklannın

kabul ölçümünde daha yüksek not meyilli olduklarını makbul

konusunda araştırma yaptıklarmda sosyal bakımdan daha

V'-"''A""' bir tavır ortaya koyduklarını tespit etmişlerdir.

12-18

isimlendirebilcccğirniz 12-18 yaş dönemi büyük bir

mısudur. Bu dönem fertlerin ya dine dönüş ya da varsa luk karar verdikleri dini uyanış dönemidir.

davranışlarla 'dine

halihazırda bilinen bir

olarak izah edilmesi daha uygun olur.

tam bir bir

sımrlandıı·ılmahdır.

olarak yaygın bir

onu

Bu 'conversion' kelimelerinin birçoğu, cbevcynlcrin

hıklanna karşı 'senden daha kutsal' lara karşı bir

Aşm (violent)

lifleri tarafından tarif ""'""""~'" dönüş örneklerini vermek "bütün bu taklid edilen (pattern-setters) tecrübeleri rm savunmuştur (s. 8). Bu kitabın ileriki her ne kadar sosyal bir faktör da bu hipotez, yaşı hususlan veya dini fenomenin diğer sistematik değişikliklerini izah edemez. kullammı, çeşitli bakımlardan tipik olmayan (atypical) 'dine örnekleri so-nucunu doğurur. (1) Bunlar daha önde dini liderlerin dine uvu•~'l'"''

veyalmt da kayıtlara geçecek kadar kafi derecede """"'"""'"''" lanydı. (2) Onlar tedrici değil de hidayete """''"''''' .. '"''"ı. genellikle yetişkinlerin (adults) hidayete "'"''""'~·.n

dine dönüş çok daha yaygındır. Bundan is­tisnai veyahut da patolojik fenomenin aksine nonnal durumlan tammada ger-çekte başarılı olmadığı Sistematik her

sini de

Mamafih her iki görü§, ani ergen im:lavetımn lık derecesine varan hayali ve ve erdem duygusuna

Muhtemelen fenomenin bizatihi dayet olayı' wu•.-..... -ı,

birtakım inançları, giyim tarzlanın veya ""'!"""ı"""' nimserler. Yeni ve ""u""'"'" viyet taşırlar. grubuna el

Loveless ve Lodato (1967), muhtelif genliğin, değerlerde bir benzerlik

"" ., "<"'-'· Debord'un da

bir arada bulunan ergen vu'v'"'"'"

bir arada bulunanlarda

'Hidayete ermc' konusunda bir diğer hadisenin en fazla

yaşlarda meydana geldiğidir. Bir araştırmaya (McKeefery, 1949), bu-

nun, erkek çocuklarda 16., kızlarda 15. yaşlarda olduğunu görüyoruz. Muhtelif

ll

1

i 1

10 •

yaş aşağıdaki şekilde gösterilmiştir (Şekil: 2).

1 1

1

fr--- cıuk N

1\ 1 \ 1 \

1928 --1 1 (.J 1

/'.J

1' :\)

(ya§)

Şekil: 2 - 'Dine dönüş' yaşı

and Kulı/en ( 1957).

and Row.

-26'2

daha sonraki yaşlarda da vuku bulmakla

10

10 ilc 20 yaş arasına tesadüf

n ellikle

yaşlarda

322

Tablo: 1 ..

12 15 18 12 15 yaş yaş yaş yaş yaş

% % % % % iyilik ir;in çalışan 46 49 57 20 14

bir güçtür Tan n, sizin iyi davnmışta bulunup bulunmadığıııızı 70 49 33 ll 13 gözc!leycıı ve iyi davmıııımdığınız takdirde sizi cezalandıran varhk!ır

varlıf~mı bililyorum 94 80 79 2 14 Kaıoliklcr, Yahudiler ve Protestanlar eşit 67 79 86 24 11 derecede Cennet vardır 82 78 74 13 16 Sadece cennete 72 45 33 13 27 Cehennem, insanların günalılan 70 49 35 13 27 dünyada cc:ıalaııdınldıklan bir yerdir, Ccııııct bıı dünyadadır 12 13 14 18 28 Kiliseye gidenler, kiliseye gitmeyenlerden 46 26 ıs 17 21 daha iyidir!er. Gençler c.bcveyıılerinin mensup olduğu 77 56 43 10 11

gitmedeki esas amaç, Tanrı'ya ibadet etmektir 88 80 79 4 7 olıııak için gitmek gerekli değildir. 42 62 67 18 15

Ölümden sonra sadeec rulıunıuz yaşar 72 63 61 18 25 İyi insanlar dlizcnli olarak ibac!çt eelerler 78 57 47 13 13 Dualar kabul edilir 76 69 65 21 25 Dua, sıkıntılı anlarda bir sığınma kaynağıdır. 74 80 83 l <e' .) 10 Dualar, yapılaıı bir hatayı telilfi edecektir 47 24 21 18 17 İncil'deki her söz doğrudur 79 51 34 15 31 im:il'e şüphe ile bakmak glıııalıtır. 62 42 27 20 26

Kaynak: Kııhlcıı Anıold (1944). Rcproducecl by permission of the Joumal press.

Kaynak: British from Parantez içindeki mukayeseli

Cox US figıırı:s from Beııler and Wille:rs (1967). rakamlım Tablo: 2.17'deıı ıılınmışıır.

faka~ aym anda >YIP"ncm

malarında sakhdır.

Tııııblo: 4.3

% .. c;;!

92 . .8 30-9 qı··ı

tl.> ... )

60 ·+ B6.6

ORTA

Bu dönem zarfmdaki ve uA<u·~'""' likleri tamamlamak muhtelif modeller

30. yaşa kadar modele

'""'i:h<'"'"i!S"' """"'""'o,"" belirten 'stabilite' modelini oennns1:nıışu

'""'"""'''"Y'·" birlikte aküvitede sürekli bir ( dine kalma) modelidir.

30 ile 60 arasındaki aktivitede bir 1947 ve 1953 yıllan arasında yapılan

Daha

sonra tecrübesine maruz 'mistik ermeler

nem esnasında vuku bulur

lihazırda olan

kimseler, komite

mmda daha önemli rol

İLERi 60

Bu dönemi tanımlamak

60m

sıyla neticelenen ileri "'-''·'"w'."""' Maurice,

olanlan (Stark, 1968

mişlerdir. Gorer'in

70. yaşda %

Kilise veya

testanlarm sayısmm,

ıhmb Protestımlarm aym

Protestaniann % 87' den 1%; 100' e

"~'""''''"" sabit bir olduklannı

Tııtum veya Aktivite 60-4 65··9

38 41 71 45 41

nıdyodım kilise 21 a.yiııkriııi diıı!ı~me

En defa 29 iııcil olmımı

Kadınlar

Diıı lıakkmdın lehte tı.ı!urıılar 56 83 78 60 53

27

50

Kaynak: Cııvıın (1949)

42 69 46

19

86 52

37

64

75-9 80·4 85-9 90··4 95·9

:w 53 55 50 67 72 81 100 45 50 45 17

26 37 20 50

41 48 45 33 25

64 69 81 93 100 77 91 90 100 ıoo

53 56 33 50

30 46 59 100

61 76 100

Tablo: Modeller