26
Rasendrachintamani: Author : Achrya Dhundhuknath Only experienced knowledge & processes are mentioned & explained in Rasendrachintamani. Role of Scholar & teacher: A teacher (Guru) one who should explain all theoretical follow him knowledge in detail & teach its practical implementation. Also scholar (shishya) is one who follow him sincerely i.e. he should be devotee. If this is not happen then both are only participated in doing drama. Bhumika: 1. Parad samskaras are mystery and very hard to understand but processes (samskaras) mentioned by Siddhas (authorative persons in Rasashastra) are included in Rasendrachintamani. 2. Few of parad samskaras are easy to perform with same effects like lengthy processes are included in the same text. In this chapter author discussed Trividha Dukhah and Trividha yoaga i.e. Rasayoga, Pavanayoga, Dnyanayoga to overcome the Trividha Dukhah. Details and classification Mythology Raseshwara darshan Rasayoga: 1) To give strength & stability to body 2) Dnyana and vidnyana prapti 3) Akash gaman mokshaprapti Pancha Parad Puja (worship) : Darshana, Sparshana, Bhakshana, Smarana, Pujana, Dana.

Rasendra chintamani.pdf

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Rasendra chintamani.pdf

Rasendrachintamani:

Author : Achrya Dhundhuknath

Only experienced knowledge & processes are mentioned & explained in

Rasendrachintamani.

Role of Scholar & teacher:

A teacher (Guru) one who should explain all theoretical follow him knowledge in

detail & teach its practical implementation. Also scholar (shishya) is one who follow

him sincerely i.e. he should be devotee. If this is not happen then both are only

participated in doing drama.

Bhumika:

1. Parad samskaras are mystery and very hard to understand but processes

(samskaras) mentioned by Siddhas (authorative persons in Rasashastra) are

included in Rasendrachintamani.

2. Few of parad samskaras are easy to perform with same effects like lengthy

processes are included in the same text.

In this chapter author discussed Trividha Dukhah and Trividha yoaga i.e. Rasayoga,

Pavanayoga, Dnyanayoga to overcome the Trividha Dukhah.

Details and classification

Mythology

Raseshwara darshan

Rasayoga: 1) To give strength & stability to body

2) Dnyana and vidnyana prapti

3) Akash gaman – mokshaprapti

Pancha Parad Puja (worship) : Darshana, Sparshana, Bhakshana, Smarana, Pujana,

Dana.

Page 2: Rasendra chintamani.pdf

Pancha Parad Puja: Trividha Dukhah (Adhibhautik Dukhah, Adhidaivik Dukhah and

Adhyatmik Dukhah).

Parad Darshana puja : It gives phalaprapti as Kedareshwara Linga Darshana.

Parad Sparshana puja: Siddhiprada

Parad Sevana puja: Trividha Dukhah nashan

Parad Dhyan/Smarana puja: Papanashan

Parad Dana puja: Ashwamedha Yadnya Phalaprapti

Parad pujan gives crore times more Phala than Shiva Sahastra Archana.

Same way described what happens with Parad Ninda etc.

Page 3: Rasendra chintamani.pdf

Chapter 02. Murcchhana

Definition: Avyabhicharit vyadhighatakatvam Murcchhana.

It is one of the main samskara of the parad by which it definitely cures all types of

vyadhis.

Minimum quantity for Parad samskara is ½ pala i.e. 20 gm and 4 tola (Rasarnava).

Types of Murcchhana: Bahuvidha

Shadaguna Gandhak jarit Parad: Rogaghna

Abhrak/Suvarna jarit Parad: Rasayan

Two yantras are mentioned for Gandhak karana

1) Valuka yantra in earthen pot

2) Valukayantra in pit.

Type – 1)antardhum jarana 2) bahirdhum jarana

Raskarpura : two methods are of preparation described.

Yantra are not mentioned separately anywhere but described while processes are

described.

Page 4: Rasendra chintamani.pdf

Chapter 03. Bandhadhyaya.

Definition: Swabhavik dravatvam sati vahnina anucchhidyamanatvam

murtibaddhatvam.

Samskarit parad prabhava:

Vipinaushadhipaka siddhametat…….!

List of 18 Parad samskara:

Swedan, Mardan, Murchhan, Utthapan, Swedan, Patan, Bohan,

Niyaman, Sandipan, Anuvasan, Gaganadi gras, Charan, Garbhadruti,

Jaran, Saran, Kraman, Vedhan, Bhakshan.

Shodhan: (mardan – utthapan)

Sr.No. Shodhan dravya Parad dosha

1 Ishtika, haridra, godhuma,tumbika,

Jambiri nimbu.

Naga dosha nashana

2 Indravaruni , ankola Vanga dosha nashana

3 Aragvadha , ghrutakumari Mala dosha nashana

4 Krushna dhattur Chapalya dosha nashan

5 Triphala, ghrutakumari Visha dosha nashana

6 Trikatu , ghrutakumari Giri dosha nashana

7 Chitrak, ghrutakumari Agni dosha nashana

Sapta kanchuk nashan: by triturating parad in ushna Kanji.

Parad shodhan phala: karta gets enhance potency to do work increases.

for karyanashan means vyadhinashan (karya = vyadhi)

Yantra praman sutra 23 siddhant.

Jarana: Jarana hi nam patan galan vyatiraken ghanahemadi grasapurvak

purvavastha pratipannatvam.

Page 5: Rasendra chintamani.pdf

Jirna parad should be taken only after shodhan (vaman, virechan etc.) of person.

Parad jaran phal: get knowledge of mukti upaya.

Sr.No. Type of parad jarana Parad jarana phala

1. Sama guna gandhak jarit 100 times more efficient than

samanya shodht parad

2. Dvi guna gandhak jarit Kushthanashak

3. Tri guna gandhak jarit Jadyanashak

4. Chatur guna gandhak jarit Valipaitanashak

5. Pancha guna gandhak jarit Kshayanashan

6. Shada guna gandhak jarit sarvarogahar

Jarana anyavidhi:

Parad gandhak pishti, make its ball then allow its jarana vid different type hi in

Bhudhara

Yantra. Also different types of rasadravyas are used in Parad Jarana.

In this chapter different types of Bida nirman vidhis are mentioned.

Also, Bindu prakash yantra and Hansapad yantra described.

Sutra 89 jarana mahatva

Svarna nirman vidhi, tamra druti also mentioned here.

Kshetrikaran: In this chapter specially emphasis on Kshetrikaran as it is important for

much more efficacy of rasayoga on body. Kshetrikaran means prepare

body to consume Rasayana as preparation of field for sowing seeds.

Page 6: Rasendra chintamani.pdf

Here body is field, its preparation means vamanadi shodhan processes

and seeds means Rasayana.

Snehana: by goghrita + saindhav lavan

Swedana: should be done by Tapasweda.

Vamana: by using Madana phala + Vacha + Saindhav + Yashtimadhu.

Rasasindura 1 ratti(125 mg) + Vacha churna by Nimba kwath anupan.

Virechana: Icchhabhedi rasa.

Without kshetrIkaran if we use Parad yoga internally gives toxic effects.

Pathya sevan: shali odana, mansarasa, yusha etc.

Abhraka bhasma should be taken one month prior to Rasayan sevan.

Parad bhasma sevan vidhi:

Dose: 1 ratti (125 mg) should not take any kind of food for 6hrs.

Should not empty stomach for triyam (9 hrs).

For constipation due to Parad sevan should be treated with

Pippalli one masha + haritaki three masha at bed time with lukewarm water.

If parad taken along with tambul patra can not cause constipation.

Pathyapathya explained in detailed

Rasa-ajirna Upaya: 40 ml karavallak swarasa + 1 tola sarjikshara.

Or Gomutra + saindhav.

Page 7: Rasendra chintamani.pdf

Chapter 04 Abhriya adhyaya

Properties : Jaramaran nasha – Amrutatvat

:Valipalit khalitya vardhyak nashan

: Parad bandhak & parad shaktidata.

: siddhidata

Types of Abhraka: 1) vajra abhrak 2) bheka-vapu abhrak 3) krushna abhrak

Grahya abhrak :- vajra abhrak & krushna abhrak.

Krushna abhrak purification in kadali kanda swaras by dolayantra method.

Satvapatan vidhi:-

Ekikaran :- Abhrak satva ekikaran done by heating it in Mitrapanchak.

Shodhan of Abhrak satva is not necessary.

Other processes are described are very common one.

Abhrakasatva sevan vidhi:-

Abhrakasatva + kantaloha bhasma + tikshnaloha bhasma (equal parts)

Bhavana :- Triphala kwatha 7 times.

:- Bhrungaraj, Amalaki, Haridra swarasa each 3 times.

Puta all this in Dhanya rashi for 1 month.

It should be used only after Kshetrikaran.

Dose :- 1 – 2 Ratti (125 mg)

Anupan :- madhu

Abhrak shodhan :- 1)Godugdh nirvap for 7 times

2)to keep in Tanduliya swarasa/kanji for 1 day.

Page 8: Rasendra chintamani.pdf

Abhrak maran :

Sr.No. Contents Bhavana Puta

1. Dhanyabhrak Arkakshira Gajaputa 7 times

2. Dhanyabhrak Vata prahoha Gajaputa 3 times

3. Dhanyabhrak + Tankana - Gajaputa 3/7 times

4. Dhanyabhrak + Tankana - Dhaman/Gajaputa

Types of Abhrak bhasma (according to colour)

1. Krushna Abhrak bhasma 2. Rakta(Arun) Abhrak bhasma

Abhrak maran gana :- it contains 14 dravya for guna vruddhyartha.

1. Tanduliyak 2. Bruhati 3. Tambula patra 4. Tagar 5.Punarnava

6. Vastuka shaka 7. Mandukaparni 8. Kutaki 9. Mushakakarni

10. Madanaphal 11. Arka 12. Ardraka 13. Palash 14. Indravaruni.

Abhrak Amrutikaran: it should be done to remove blemishes of Abhrak bhasma.

It is to be done in Goghruta, Panchamruta, Triphala + goghruta.

Due to the amrutikaran bhasma loses its colour to recover it should be process in

Vataprroha swarasa.

Also there is description of Abhraka druti, Abhraka satva druti, Abhraka satvapatan.

Page 9: Rasendra chintamani.pdf

Chapter 05. Sarvagandhakadhyay

Gandhak when washed with jambiri swarasa all dust like impurities goes down.

Grahya gandhak:- Navanit prabha i.e. shine like navanit (butter), amalasar gandhak.

Special gandhak shodhan:- by adhapatan method

For this method liquid media used is godugdha or kanji with goghruta.

Other methods:- 1.Goghruta & godugdha nirvap method

2. Gandhak + ¼ Tankan nimbu swarasa bhavana

Then, Eranda tail bhavana for 3 days.

Gandhak gandhanashan vidhi :- gandhak pachan in godugdha by adding Suryavarta

Rasa. Then put in triphala kwath. Another method also described but not found

suitable.

Two types of Gandhak tail described.

Use of Gandhak tail:- kushthanashan

1.Gandhak bandha:- parad 1 pala + gandhak 1 tola in devadali swarasa by finger

pinching.

2. Gandhabandha (Pishti) :- Parad 12 parts + Gandhak 2 parts by ghruta mardan.

:- Parad 8 parts + Gandhak 1 parts by tail mardan.

Uses Baddha Gandhak :- a) Gandhak jarana

b) Naga marana

Properties of Baddha Gandhak:- kushthahar, mrutyuhar, jwaradi rog nashak,

agnivardhak(mahanushno), viryavruddhikar.

Page 10: Rasendra chintamani.pdf

Chapter 06

Rasibhavanti lohani…….!

Samanya shodhan of dhatu:-

1. Taile takre….!

2. Nirvapa in Kadalimula swarasa 7 times.

For Nagavangadi dhatu

1. Dhalan in Taile takre…..!

2. Dhalan in Arkakshira 7 times.

Page 11: Rasendra chintamani.pdf

Chapter 07:- Vishoparasa shodhanopaya

Visha, Upavisha, Rasasadhan vivechan(remained)

Importance of Visha dravya:- 1. Out of all Rasayana they are energizer.

3. They can overcome(useful) all diseases.

No. of Visha:- 18

Types of Visha: a) Saumya visha – 08

b) Tikshna visha – 10

Name of saumya visha: 1. Saktuka 2. Mustak 3. Kaurma 4. Darvikar

5.Sarshap 6. Saikat 7. Vatsanabh 8.Shrungivish.

Names of Tikshna visha:- 1.Kalakuta 2. Meshashrungi 3. Durdar 4. Halahal

5.Karkota 6. Haridra 7.Raktashrungi 8. Keshar

9.Yamadranshtra 10. Granthi visha.

Collection of Visha dravya:

When that tree have ripen fruits, which are not get touched by Vishaghna dravya i.e.

should not under influence of Vishaghna dravya.

Purification of Visha dravya:

Cut down Visha dravya into pieces and then dip into Gomutra for 3 days. But gomutra

should be change everyday then dry in sunlight.

Visha sthapana:- Visha dravya must keep in cotton cloth dipped in Rakta sarshapa oil.

Due to this Visha dravya does not loses its potency.

Visha marana:- It is done by adding and triturating equal Tankana.

Visha dravyas are classified in 4 groups i.e. Bhrahmanadi.

Page 12: Rasendra chintamani.pdf

Visha prayog:- Nishiddhakal – Sharad, Grishma, Vasant, Varsha rutu.

Ishtakala – Hemant, Shishir rutu.

Dose :- start from tila pramana upto 8 jawa.

Anya maten:- Start 1 sarshapa to 7 sarshapa.

Then, 7 sarshapa to 1 sam(?)

Definition of Visha:- Sarvarogopashamanam drushtipushtikaram bhavet !

Chapter 08 Prayogiya adhyayam

This chapter gives guidelines how to prescribe Rasaushadhi to the patients.

- Herbal drugs ingestion after Rasayoga sevan gives much better result in short

duration.

- If there is no result with same then gradually increase the dose with gradual

decrease.

- Guidelines to collect raw drugs & its authenticity.

- Shambhavi Mudra indicated for Rasamaran.

- Here also described few processes of, yantra used, storage of Rasayoga.

- Processed parad should be kept in horn of animal, bamboo.

- 29 Rasayoga described in this chapter with its processing, properties etc.

- Indications & contraindication of rasayoga described.

- Remedies to eradicate harm develop due to Rasayoga.

- Anupana of Rasayoga with the specification like kwath preparation, dose of

anupan, prakshepa etc.

- Favorable Time of Rasayoga preparation according graham, nakshatra etc.

- Pathya-pathya described in detailed.

- This chapter mainly contain Loha maran(sthalipaka, putapaka). Its types &

their comparison, dosage form, use in formulation etc.

- Also Shilajat shodhan, types, its authentication, sevana vidhi etc.

Page 13: Rasendra chintamani.pdf

Chapter 09

Jwaradhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Tripurabhairav 1 valla Dantimula kwatha Takra

2 Swcchhandabhairav ½ ratti Dhatturapatra Sharkara,ikshu

rasa manuka etc

3 Navajwararipu 1 ratti - Ardraka+madhu

4 Jwaradhumaketu 1 valla Ardraka swaras Ardraka

5 Ratnagiri rasa Vasa, guduchi,…..

14 drugs

Dhanyak

+ pippali

6 Shitari rasa 2 gunja Nimbu swarasa Koshna jala

7 Hinguleshwara rasa 2 gunja Jala Koshna jala

8 Navajwarebhasinha rasa 2 gunja - Ardraka swaras

9 Shitabhanji rasa 2 gunja Dantimula kwatha Ardraka+madhu

10 Chandrashekhara rasa 1-2 gunja Rohumatsya pitta Takra

11 Mahajwarnkusha rasa 2 gunja jala Ardraka,jambiri

12 Jwarankusha rasa 2 ratti Jala Ardraka

13 Meghanada rasa 2 ratti Meghanada

swarasa

Panchamruta

14 Vidyavallabha rasa 2 valla - Sharkara

15 Vishamajwarankusha

Lauha - - Koshna jala

16 Shitabhanji rasa - Karavellak

swarasa

Tambula patra

17 Lokanatha rasa - Mayur pitta,

matsya pitta etc.

Ikshu rasa

18 Tridoshahari rasa - Ahipitta -

19 Agnikumara rasa 1 ratti - Ardraka+madhu

20 Chintamani rasa 1 ratti - Chitrak + madhu

21 Sannipatasurya rasa Panch pitta Chitrak + madhu

22 Tridoshaniharavinasha-

surya rasa

1 ratti Chitrak kwath Ardraka+madhu

23 Sannipatatulanala rasa - Chitrak ,Ardraka Koshna jala

24 Bhairava rasa 2 ratti Vasa, shigru,…..

15 drugs

Tambula+madhu

25 Jalayaugika rasa 2 ratti Matsya & mayor

pitta

Panchakoal

26 Vishwamurti rasa 1 ratti - Ardraka+madhu

27 Varisagara yoga 4 masha - Ardraka+madhu

28 Virabhadra rasa 4 ratti - Ardrak,chitrak

29 Trinetra rasa 2-3 ratti - Madhu,

panchakola…

30 Panchavaktra rasa 2 ratti Dhattura patra Ardraka+madhu

31 Swacchhandanayak rasa 1 ratti - Ardraka+madhu

32 Jayamangala rasa 2 ratti - Dashamula+madhu

33 Nasyabhairav rasa - Arka kshira Nasya

34 Anjanabhairava rasa - Jambiri Anjana

Page 14: Rasendra chintamani.pdf

35 Mohandhasurya rasa - Rason Rason + marich

Anjanartha

36 Rasachudamani rasa 1 ratti Ardraka Nimbu swarasa

37 Vadava rasa - - Guda

38 Suchikabharana rasa Suchi agra - Pracchhan,

gharshan

39 Panchanana rasa 1 ratti Arka patra Ardraka+madhu

40 Bhasmeshwara rasa 5 ratti - Ardraka+madhu

41 Unmatta rasa 1 ratti Dhattura phala Nasya

Jwaratisara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Siddha praneshwar rasa 1masha usnodaka Tambula patra

Atisaradhikara:

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Anandabhairava rasa 1-2 ratti Jala Kutaja twak

2 Mruatasanjivani rasa 2-4 ratti - Shunthyadichurna,

madhu

3 Kanakasundara rasa 2 ratti Bhrungaraj Madhu

4 Karunyasagar rasa 2 masha Bhrungaraj Madhu

Sangrahani adhikar

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Swalpanayika churnam 3 shan - -

2 Madhyanayikachurnam 3 shan - kanji

3 Bruhannayika churnam 1 bidal - -

4 Rasaparpati 2 ratti - Madhu

5 Panchamruta parpati 8 gunja - Madhu + ghruta

6 Hansapottali rasa 3 ratti - Maricha + ardraka

7 Grahanikapata rasa 1 masha Maricha + madhu

8 Grahanivajrakapata rasa 1 vella - Shalmali churna

9 Gaganasundara rasa 4 valla - Madhu

10 Purnachandra rasa - Nagavalli madhu + ghruta

11 Trisundara rasa 1 masha - Jeerak

12 Kanakasundara rasa 1 chana Vijaya (bhanga) Madhu + ardrak

13 Vijayabhairava rasa - - -

14 Kanadyalauham

Page 15: Rasendra chintamani.pdf

Arsharoga chikitsa

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Agnimukhalauham - - -

2 Bhalltakalauham - - -

3 Piyushasindhu rasa 1 masha - Madhu

4 Shadanan rasa 1 valla - -

5 Arhakuthara rasa 2 masha - Dadima swarasa

6 Nityodita rasa 1 masha Surana kanda Ghruta

7 Chakrbaddha rasa 2 gunja Chitrak, ardrak,

bhrungaraja

Trikatu + madhu

8 Chandraprabha gutika 3 ratti - Takra

Agnimandya chikitsa

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Triphalalauham - - -

2 Kravyada rasa 4 valla Chanak ksharadra Takra + lavan

3 Kravyada rasa-2 2 masha Nimbu,panchakol,

kakamachi,

4 Mahashankavati - - -

5 Ajirnakantaka rasa 3 gunja Kantakari Nimbu

6 Hutashana vati 1mudga Nimbu Ardrak + madhu

7 Amruta vati - Bhrungaraj -

8 Agnikumara rasa - Jambiri -

9 Agnijanani vati 1 karsha Bhrungaraj Madhu

10 Bhasmasuta - - -

11 Bhasmasuta-2 - - -

12 Ramabana rasa 1 masha Chincha phala Bilva + marich

13 Agnikumara rasa - Jambiri -

14 Laghvananda rasa 2 gunja Dadima swarasa Tambula

15 Mahodadhi rasa - - -

16 Chintamani rasa 1-2 gunja - -

17 Rajavallasbha rasa 1 masha - -

18 Paniyabhakta gutika 1 gunja kanji Kanji

Krumi adhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Krumighatani vati - Madhu sharkara

Page 16: Rasendra chintamani.pdf

Pandu rogadhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Pandvari rasa 1 valla Kumari Madhu

2 Pandusudana rasa - - -

3 Pandugajakesari rasa 1 aksha - Takren

4 Vangeshwara rasa - - -

5 Pandunigraha rasa - - Ghruta

6 Anila rasa 2 ratti - -

7 Lauhasundara rasa - Trikatu, ardrak Madhu

8 Pranavallabha rasa 4 gunja Ajadugdh Roganurup

9 Dhatrilauham - - Madhu + ghruta

10 Dviharidradya lauham - - Madhu + ghruta

11 Kansyapishtika rasa - Devadali -

Raktapitta adhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Sudhanidhi rasa 1 gunja Triphala Madhu

2 Sharkaradya lauham - - Jala

3 Khandakdya auham 1bidal - godugdha

Rajayakshma adhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Amrteshwara rasa 6 gunja - Madhu + ghruta

2 Ratnagarbhapottali rasa 4 gunja - Pippali + madhu

Marich + ghruta

3 Mahamruganka rasa 4 gunja - Roganurup

4 Mruganka rasa 2 gunja - Roganurup

5 Rajamruganka rasa 4 gunja - Madhu + ghruta

6 Lokeshwara rasa - Jambiri -

7 Lokeshwarapottali rasa 4 gunja - Pippali + madhu

8 Parpati rasa 1 valla Bharangi etc. Tambula

9 Shilajatvadi lauham - - Madhu

Kasadhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Rsendra gutika 1 kalay Kakamachi etc -

Shwasa-hikka adhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Suryavarta rasa 2 gunja - Madhu

2 Hemadri rasa - Nimbu swarasa -

3 Meghadambara rasa 2 gunja Dashamoola -

4 Pippalyadi lauham - - -

Page 17: Rasendra chintamani.pdf

Trushnaroga adhidhara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Tamrachakri rasa - vatankura -

Unmadapasmara adhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Parpati - - Aja/avighruta ,

2 Unmadagajankusha rasa 1 valla Dhatturapatra,

kupilu -

3 Trikatrayadya lauham - - -

Vatavyadhi rogadhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Swacchhandabhairava

rasa - Nirgundi Rasna + madhu

2 Vijayabhairava taila - - -

3 Pindi rasa 2 gunja Tryushana -

4 Vatakantaka rasa 2 gunja jambiri Nirgundi,guggulu,

goghruta

5 Arkeshwara rasa 2 gunja Chitrak, Triphala Triphala

6 Talakeshwara rasa - - -

7 Shunyatahara lepa - - -

8 Trigunakhya rasa 1 gunja - Kshira, goghruta

Vatarakta adhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Kushtha-kanduhar tail - - Lepan

2 Guduchi lauham - - -

3 Gurupatakari rasa - - -

Amavatadhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Vatavidhwansana rasa 1 valla Chitrak -

2 Amavatari rasa - - Ghruta

3 Vruddhadarvyadi

lauham - - -

4 Amavatari gutika-1 - - -

5 Amavatari gutika-2 1 karsha Ushnajala

Page 18: Rasendra chintamani.pdf

Shooladhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Vidyadharabhram 1-2 masha Goghruta,

shitajala

2 Pathyadi lauham - - Madhu,goghruta

3 Krushnadi lauham - - Madhu,goghruta

4 Paniyabhakta gutika - - Ardraka

5 Pidabhanji rasa 1 kola Jambiri Kanji

6 Shankhavati - - -

7 Shulbasundara rasa 1 valla Dhatur,eranda,

Chitrak, trikatu -

8 Jwarashoolahara rasa 2 gunja - Tambula

9 Shoolagajakesari rasa 2 gunja - Ushnajala

10 Chatuh samalauham 1- 8

masha - Narikel jala

11 Trikatrayadi lauham - - -

12 Abhayalauham - - -

13 Sharkaralauham - - -

14 Triphalaauham - - Madhu + ghruta

Amlapittadhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Amlapittantak rasa 1 masha - Madhu

2 Lilavilasa rasa 2 valla - Dugdha,

kushmand..

3 Kshudhavati vati - - Amlodaka

4 Suryapaka tamram 3 ratti - -

5 Abhraka yoga - - -

6 Avipattikar churna - - Narikel jala

7 Paniyabhakta gutika - Triphala Takra

8 bruhat -Paniyabhakta

gutika - - -

9 Amalakyadi lauham - - -

Kapharogadhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Manthanabhairav rasa 1 masha Koshataki Nimbi kwath

2 Shleshmakanal rasa - Surasa -

3 Shleshmashailendra rasa - Bilwadi… Koshnajala

4 Kaphachintamani rasa 1chanak ardraka

5 Maha -Shleshmakanal

rasa

Kalay Snuhikshira -

6 Kaphaketu rasa 1 gunja Ardraka -

7 Mahalakshmivilas rasa 2 gunja Jala Roganurupa

8 Agnikumara rasa 1 ratti - Tambula

Page 19: Rasendra chintamani.pdf

Hrudrogadhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Panchanan rasa - Amalaki, draksha,

Yashti, kharjuara

Sita

2 Hrudyarnava rasa 1chanak Trihala,kakamachi -

3 Nagarjunabhra rasa - Arjuna -

4 Gunjagarbha rasa Nimbu, kakamachi

Dhattur, jayanti

Mandapan

Ashmari rogadhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Anandabhairavi vati - - -

2 Pashanavajra rasa - - -

3 Trivikram rasa 2 gunja - Madhu + jambiri

4 Parpati rasa - - -

Mutrakrucchha - mutraghatadhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Loha prayog - - -

2 Trinetrakhya rasa 1 valla Durva, yashti… siddhakshira

3 Varunadya lauham 1 shan -

4 Mutrakrucchhantak rasa 4 gunja - Sura,

5 Laghu lokeshwara rasa

4 gunja - Ghruta +

maricha

Prameha adhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Prammehasetu rasa-1

2 Prammehasetu rasa-2 1 valla - Triphala +madhu

3 Harishankar rasa-1 1 masha Amalaki, haridra -

4 Harishankar rasa-2 - Amalaki -

5 Indravati 1masha - -

6 Vangavaleha yoga - - -

7 Vidangadi lauham - - -

8 Anandabhairav rasa 2 gunja - Madhu

9 Vidyavagisha rasa 1 masha Madhu + haridra

10 Mehamudga rasa - - -

11 Chandraprabha vati 1badarasthi - Tambula,

avidugdha

12 Vangeshwara rasa-1 2 gunja - Madhu

Page 20: Rasendra chintamani.pdf

13 Vangeshwara rasa-2 - - -

14 Bruhat- Vangeshwara

rasa

2 gunja - -

15 Kasturi modak - - -

16 Mehakeshari 2 masha Kumari -

17 Mehavajra rasa 1 nishka ghruta

18 Yogeshwara rasa 1chanak Amalaki -

19 Mehahara rasa 1 valla - Madhu

20 Rujadalan vati 1 valla - Guda

Prameha adhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Gaganadi lauham 1 karsha - madhu

2 Tarakeshwar rasa-1 1 karsha - Madhu +

udumbar

3 Tarakeshwar rasa-2 1 karsha - Madhu +

udumbar

4 Someshwara rasa - - -

5 Somanatha rasa-1 10 ratti Ajadugdha -

6 Somanatha rasa-2 2 gunja Trivrutta Madhu

Udara rogadhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Agasti rasa 2 valla Trikatu…… Kampillak

2 Trailokyasundara rasa 2 gunja Nirgundi ghruta

3 Vaishwanara rasa 1badarasthi Nimbi,eranda… Kshirapaka

4 Jalodarari rasa 1 nishka - -

5 Mahavahni rasa 1 nishka - Ushnajala

6 Trailokyadambara rasa 3 gunja Bijapuara Ghruta

7 Chakradhara rasa 2 gunja - Ardraka

8 Pippalimulyadi lauham - - -

9 Udarari rasa 1 masha Snuhikshira Chinchaphala

10 Icchhabhedi rasa-1 2 gunja - koshnajala

11 Icchhabhedi rasa-2 2 gunja - sharkara

12 Vajrakshara churnam 2 nishka - Koshnajala,

gomutra…

13 Udaramayakumbha-

Kesari rasa

1 masha Jambiri -

14 Abhaya vati 1 kalaya Snuhikshira Ushnajala

15 Bhedini vati - - -

16 Rohitakadya lauham - - -

17 Lokanatha rasa - Nagavalli Guda, jiraka

18 Bruhat -Lokanatha rasa 2 valla - Madhu

Page 21: Rasendra chintamani.pdf

19 Plihari rasa 9 gunja - -

20 Lauhamrutyunjaya rasa - Bilvapatra -

21 Mahamrutyunjaya rasa 1 gunja Ardrak, guduchi -

22 Varishoshana rasa 2 ratti Bakuladi…. Roganurupa

23 Bruhat-pippali guda - - -

24 Tamreshwara vati - - -

25 Agnikumara lauham - - Madhu + ghruta

26 Darubhasmadi yoga - - -

27 Mrutyunjaya lauham 1 masha Ardrak, guduchi -

28 Pliharnava rasa 1 valla - -

29 Plihashardula rasa 2 gunja Trivrutta… -

30 Yakrudari lauham 9 gunja - -

31 Tamra kalpa - Jambiri

Gulmarogadhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Vidyadhara rasa ½ nishka Snuhikshira Godugdha

2 Vangeshwaro rasa 2 gunja - Vasu + ghruta

3 Narach rasa 2 gunja jala -

4 Tamrayoga 2 gunja ardraka swarasa madhu

5 Sarveshwara rasa 1-2 gunja - madhu

6 Gulmashrdula rasa 1 valla - ghruta

7 Kankayana gutika 1-2 guja matulunga roganusaren

8 Gopijala - - -

9 Mahakankayana

gutika

2 gunja kumari ardraka swarasa

10 Mahanarach rasa 1 nishka - ushnodaka

11 Gulmavajrini rasa - dantimula ardraka+madhu

12 Gulmakanala rasa 4 gunja musta, shunti,

apamarga,

pittapapada.

haritaki kwath

Udavarta-anaha rogadhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Vaidyanath vati 1-2 gunja brahmi, amlaloni ushnodaka

2 Ichchhabhedi rasa 1 gunja jala ushnodaka

3 Udavartahara lauham - Trivrutta kwath sita

Page 22: Rasendra chintamani.pdf

Vruddhi- shlipadadi adhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Nityanada rasa - nishottar, danti,

chitrak, haritaki

shitajala

2 Kanadi vati 1 valla jala -

3 Rasabhasma yoga - - -

4 Antravruddhihar yoga - - erandamula

Arbuda rogadhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Raudra rasa 1 gunja nagavalli,

meghanad,

punarnava,

gomutra

madhu

2 Marisha dandakshara

vati

- jala -

3 Darukadi vati - - -

4 Ahimansahar lepa - nimbu swarasa -

Vidradhi rogadhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 all yogvahi yoga - - -

shotharogadhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Katukadya lauham - - madhu, dugdha

2 Trushnadya lauham - - triphala kwath.

3 Suvarchaladya lauham - - -

4 Ksharagutika 1 kola - -

5 Vyoshadya lauham - - madhu, gomutra,

triphala kwath

6 Trikatvadya lauham - - -

Sthaulya rogadhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Trushanadya lauham - - madhu+ghruta

2 Vadavagni rasa-1 3 gunja arkakshira madhu

3 Vadavagni rasa-2 1 valla arkakshira madhu+ghruta

4 Pushtyankusha rasa 1 gunja tulsi, chtrak,

kumari

madhu

5 Yogavahi rasa - - -

Page 23: Rasendra chintamani.pdf

Bhagandara rogadhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Bhagandarahara ras 1 gunja kumari, nimbu -

Vrana rogadhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Vrana ropana rasa 3 valla madhu -

Kushtha rogadhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 Mahataleshwara rasa ½ nishka jambiri madhu+ghruta

2 kushthakuthara rasa 2 nishka ushnajala madhu+ghruta

3 kshiragandhak rasa ½ pala - dugdha

4 kushtadalana rasa - - madhu+ghruta

5 kushanashak Hartal - - madhu

6 chandanana rasa 1 masha kakodubara kshira -

7 kushtakalagnirudra rasa - - -

8 Talakeshwara rasa -1 2 valla jambiri, gomutra,

kumari,bhrungaraj,

suranakanda

haritaki +

madhu

9 Talakeshwara rasa -2 - - guduchi +

madhu

10 kushthakanala rasa 1 valla nimbi, triphala,

aragvadha

-

11 sarveshwara rasa 2 gunja jambiri, dhattura,

vasa, kanhera,

kupilu, vasa

madhu/eranda

12 udayabhaskara rasa 1 ratti - guduchi +

madhu

13 brahmarasa 2 nishka - madhu

14 paribhadra rasa 1 nishka khadirakwatha -

15 sidhmahara pralepa-1 - ardraka -

16 sidhmahara pralepa-2 - jambiri -

17 dadruhara lepa - gomutra -

18 Sarakushthahara lepa - eranda taila -

19 shwetari rasa 1 nishka bhrungaraja

swarasa

madhu + ghruta

20 shashilekha vati 1 nishka bakuchi kwath madhu

21 Talakeshwara rasa - amalaka, apamarga guduchi +

madhu

22 vajravati - kakodumbara

kshira

Triphala &

trikatu

kwath.

Page 24: Rasendra chintamani.pdf

23 chandrakanta rasa 1 nishka nirgundi, ardrak,

chitrak mula

bakuchi tail

24 sankocha rasa - - madhu

25 manikya rasa 2 gunja vatakshira,

nimbakwath

ghruta

26 siddha taleshwara rasa - somaraji kwath -

27 kushthaharitaleshwara

rasa

- gomutra madhu

28 rasataleshwara rasa 2 gunja bhrungaraj madhu+ghruta

29 lankeshwara rasa 2 gunja amlavetasa madhu+ghruta

30 bhutabhairava rasa - rohitamula, durva,

snuhikshira

ajadugdha,

takra

31 arkeshwara rasa 2 gunja arka, triphala,

chitrak, bhrungaraj

-

32 vijayabhairava rasa 1 ratti arkakshira madhu, shunthi

kwath, narikel

jala

33 kushthari yoga 3 tanka - madhu

34 shadanana gutika - - -

35 kushthanashan rasa 1 karsha gomutra -

36 shwitra-dadruhara lepa - - -

37 shwitrahara lepa - arkakshira -

38 mukha-shwitrahara lepa - - -

39 savarnakara lepa - gomutra -

40 Rasamanikya - - -

41 amrutankura loha 1 ratti narikela jala -

42 shuddhamartanda rasa - - -

Visarpa, visphoata, snayu rogadhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 kalagnirudra rasa 1 masha karkoti swarasa pippali+madhu

2 visphotari rasa 2 valla - khadir, nimbi etc

3 snayukari ras - - -

4 tantukari rasa - - musli swarasa

Shitapitta rogadhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 rasabhasma yoga 2 valla - yavani, guda

Masurika Rogadhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 paparogantaka rasa - - madhu + ghruta

Page 25: Rasendra chintamani.pdf

kshudrarogadhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 hemadri rasa - ketaki etc. -

Mukharogadhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 mukharogahara rasa - jati, nimba -

2 parvati rasa - - -

3 dvijaropini vatika - - -

Netrarogadhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 nayanamrutanjana - - -

2 tamranjana - madhu -

3 saptamruta lauham - - madhu+ghruta

Strirogadhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 pradarantaka rasa - kumari -

2 pushkara leha - - -

3 garbhavilasa rasa 4 gunja jambiri swarasa -

4 garbhavinoda rasa 1 chanak jala -

5 sutiskari rasa 2 gunja bhekaparni dugdha, trikatu

6 sutikahara rasa 1 badarasthi jala gandhaprasarani,

madhu

7 rasashardula rasa 6 gunja grishmasunder

rasa, nagavela

-

8 mahabhravati 4 gunja grishmasunder

rasa, nagavela,

vasa

madhu+ghruta

9 sutikaghnarasa 2 gunja ajadugdha -

Balarogadhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

All the drugs mentioned above but in low doses.

Vishadhikara

No Yoganama Dose Bhavana Anupan

1 vishahara varti - Nimbu swarasa -

Page 26: Rasendra chintamani.pdf

Characteristic of superior vaidya: who has best knowledge of arishta, satva,

nadi, vyadhi also proper understanding of aushadhi.

Drugs not included in this text which are extincted, having low therapeutic

effects.

Importance of Rasashastra in Medical treatment: like food having no salt, so

all the science are incomplete without Rasashastra.

Parad able to give health, longevity, prosperity without any difficult task.

All the experienced knowledge, also knowledge coming from inside, easy to

recite, with complete knowledge, free from all errors. It is like invaluable

Mani collected is called as Rasendrachintamani.