RAPORT KOŃCOWY ( Z ZAŁĄCZNIKAMI) Z PRZYGOTWANIA METODOLOGII … · 2019. 8. 8. · 2 Raport końcowy z przygotowania metodologii oceny spójności… Auto iziołek rzy raportu:

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

RAPORTKOŃCOWY(ZZAŁĄCZNIKAMI)ZPRZYGOTWANIAMETODOLOGIIOCENYSPÓJNOŚCIPODSTAWYPROGRAMOWEJ

KSZTAŁCENIAWZAWODZIEZDOKUMENTAMIDOTYCZĄCYMIKSZTAŁCENIA

ZAWODOWEGOORAZPILOTAŻOWEGOWDROŻENIAMETODOLOGIIWPIĘCIUZAWODACH

2 Raportkońcowyzprzygotowaniametodologiiocenyspójności…

Auto

iziołekrzyraportu:

mgrMonikaBartosiewicz‐N

adrJustynaBluszczmgrinż.ElżbietaGoźlińsk

Hunin

drMałgorzatamgrJolantaKosakowskamgrEwaŁoś

i

mgrinż.MariaMichalakskmgrDominikMytkow

mgrAgnieszkaPfeiffermgrinż.MariaSuligadrinż.IreneuszWoźniak

Konsultacjemerytoryczno‐metodyczne:

DepartamentKształceniaZawodowegoiUstawicznegoMEN

Recenzenci:

drElżbietaDrogosz‐Zabłockaprof.drhab.StefanM.Kwiatkowski

Menadżerprojektu:

mgrAgnieszkaPfeiffer

Koor nyzadania:dynatormerytorycz

mgrinż.MariaSuliga

Redakcjajęzykowa:

MagdalenaPaszkiewiczOpra egraficzne:cowani

JacekGoźliński

30BPodziękowania

ODZIĘKOWANIAPZespół metodologiczny i zespół badawczy składają podziękowaniaPani Grażynie Osickiej Dyrektorowi Krajowego OśrodkaWspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznej oraz PanuKrzysztofowi Symeli Dyrektorowi Departamentu KształceniaUstawicznego i Zawodowego Ministerstwa Edukacji Narodowej zaczynny udział w seminariach iwsparcie w trakcie wykonywaniaunikatowego zadania, jakim była ocena spójności podstawyprogramowejkształceniawzawodzie.

WimieniuZespołówoordynatorzadaniakMARIASULIGA


SPISTREŚCI

STRESZCZENIE 6

WSTĘP 11

1 ZAŁOŻENIA METODOLOGICZNE 16

1.1 CELE I PRZEDMIOT BADAŃ.................................................................................................................................... 16 1.1.1 Cele badań ......................................................................................................................................... 16 1.1.2 Przedmiot badań ............................................................................................................................... 16

1.2 METODY, TECHNIKI I NARZĘDZIA BADAWCZE............................................................................................................ 22 1.2.1 Dobór metod i technik badawczych................................................................................................... 22 1.2.2 Narzędzia badawcze.......................................................................................................................... 23

1.3 ORGANIZACJA I PRZEBIEG BADAŃ .......................................................................................................................... 25 1.3.1 Organizacja badań............................................................................................................................. 25 1.3.2 Przebieg badań .................................................................................................................................. 27

2 PREZENTACJA WYNIKÓW BADAŃ 37

2.1 PROCES I PROCEDURY TWORZENIA PODSTAWY PROGRAMOWEJ KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE............................................... 38 2.1.1 Przebieg prac nad przygotowaniem podstaw programowych kształcenia w zawodzie.................... 39 2.1.2 Odbiorcy podstawy programowej kształcenia w zawodzie ............................................................... 47 2.1.3 Ocena efektów prac nad przygotowaniem podstaw programowych kształcenia w zawodzie.......... 50 2.1.4 Trudności napotykane podczas opracowywania podstaw programowych kształcenia w zawodzie ............................................................................. 57 2.1.5 Wnioski .............................................................................................................................................. 59 2.1.6 Rekomendacje ................................................................................................................................... 60

2.2 STOSOWANA TERMINOLOGIA ............................................................................................................................... 61 2.2.1 Występowanie słów kluczowych w badanych dokumentach ............................................................ 63 2.2.2 Częstotliwość występowania słów kluczowych ................................................................................. 66 2.2.3 Zidentyfikowane niezgodności terminologiczne ................................................................................ 68 2.2.4 Wnioski .............................................................................................................................................. 71 2.2.5 Rekomendacje ................................................................................................................................... 71

2.3 SPÓJNOŚĆ WEWNĘTRZNA PODSTAWY PROGRAMOWEJ KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE .......................................................... 72 2.3.1 Relacje występujące między elementami struktury PP...................................................................... 75 2.3.2 Stopień szczegółowości zapisów poszczególnych elementów struktury PP....................................... 78 2.3.3 Występowanie zapisów, które nie mają powiązania z zapisami w innych elementach struktury PP................................................................................... 83 2.3.4 Wnioski .............................................................................................................................................. 84 2.3.5 Rekomendacje ................................................................................................................................... 85

2.4 SPÓJNOŚĆ ZEWNĘTRZNA PODSTAWY PROGRAMOWEJ KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE Z DOKUMENTAMI DOTYCZĄCYMI KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO ............................................................................................................ 85

2.4.1 Występowanie elementów struktury PP w badanych dokumentach ................................................ 86 2.4.2 Występowanie w badanym dokumencie elementów struktury, którego nie ma w PP...................... 88 2.4.3 Występowanie w BD treści zapisów zgodnych z treścią zapisów w PP.............................................. 91 2.4.4 Występowanie niezgodności w BD w zakresie znaczeniowym .......................................................... 94 2.4.5 Wnioski .............................................................................................................................................. 95 2.4.6 Rekomendacje ................................................................................................................................... 98

50BPodziękowania

2.5 CZYTELNOŚĆ PODSTAWY PROGRAMOWEJ KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE ORAZ DOKUMENTÓW DOTYCZĄCYCH KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO ...............................................................................99

2.5.1 Wnioski ............................................................................................................................................103 2.5.2 Rekomendacje..................................................................................................................................104

2.6 PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE A ZAPISY W DOKUMENTACH UE DOTYCZĄCYCH KSZTAŁCENIA I SZKOLENIA ZAWODOWEGO..........................................................104

2.6.1 Wstęp...............................................................................................................................................104 2.6.2 Opis analizowanych dokumentów ...................................................................................................105 2.6.3 Pytania będące podstawą analizy wraz z próbą odpowiedzi...........................................................110 2.6.4 Zagrożenia .......................................................................................................................................113 2.6.5 Warunki sukcesu ..............................................................................................................................113

3 DOSKONALENIE NARZĘDZI ORAZ ORGANIZACJI I PRZEBIEGU OCENY SPÓJNOŚCI PODSTAWY PROGRAMOWEJ KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE 114

3.1 WNIOSKI ........................................................................................................................................................118 3.2 REKOMENDACJE...............................................................................................................................................119

4 WNIOSKI I REKOMENDACJE 120

BIBLIOGRAFIA 143


STRESZCZENIE„Doskonaleniepodstawprogramowychkluczemdomodernizacjikształceniazawodowego” toprojekt realizowany przez Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznejw ramach Programu Operacyjnego KAPITAŁ LUDZKI, współfinansowany przez Unię EuropejskąwramachEuropejskiegoFunduszuSpołecznego.Głównymcelemprojektu„Doskonaleniepodstawprogramowychkluczemdomodernizacjikształceniazawodowego” jest poprawa jakości kształcenia zawodowego poprzez weryfikację i modernizacjępodstaw programowych kształcenia w zawodach pod kątem ich dostosowania do wymogówgos a apodarkiopartejnawiedzy.Wramachprojektuzostałyzaplanowanenastępującedział ni : przygotowanie metodologii oceny spójności podstaw programowych kształcenia w zawodachzdokumentamidotyczącymikształceniazawodowegoorazpilotażowewdrożeniemetodologii,

opracowaniemetodologii badania podstawprogramowych pod kątem uzyskiwanych kwalifikacji r z

ówgrupie zawodówo a wyodrębnieniakwalifikacji specyficznychdla zawoduoraz cząstkowych,składającychsięnazaw d,

lif j abadanie kwa ikacji i kompetenc i oczekiwanych przez pracodawców od bsolwentów szkółzawodowych,

opracowanie nowej metodologii konstruowania podstaw programowych oraz modernizacjam c ia i y o rpodstaw progra owy h kształcen w zawodach zgodn e z w mogami g spodarki opa tej na

wiedzy, zorganizowanie 202 konferencji upowszechniających nowe podstawy programowe wśród

k rgan z nauczycielisz ółzawodowych,przedstawicielio ówprowad ącychoraz nadzorującychszkołyzawodoweisystemuegzaminówzewnętrznych,

opracowanie zmodernizowanych programów nauczania dla zawodów oraz przykładowychcprogramówdospe jalizacji.

Proces doskonalenia podstaw programowych rozpoczęto od przygotowania metodologii ocenyspójności podstaw programowych z dokumentami dotyczącymi kształcenia zawodowego. Kolejnymetapempracbyłopilotażowewdrożenieopracowanejmetodologiiwpięciuwybranychzawodach.Wprzeprowadzonychpracachbadawczychianalitycznychuwzględnionoinformacjedotyczące:nowejpodstawy programowej kształcenia ogólnego, proces oraz procedury powstawania podstawprogramowych kształcenia w zawodzie, przeprowadzono analizę relacji pomiędzy podstawamiprogramowymi a innymi dokumentami, polskimi i europejskimi, dotyczącymi kształceniazawodowego.Do oceny spójności podstaw programowych kształcenia w zawodzie zostały wybrane dokumentypolskiedotyczącekształceniazawodowego: a copiszawoduzklasyfik cjizawodówispe jalności, CKE oraz Związek Rzemiosłastandardy wymagań egzaminacyjnych (opracowywane przez alifikacjezawodowe,Polskiego),

gokw ych,suplementdodyplomupotwierdzająceKrajowystandardkwalifikacjizawodow

standardwyposażeniadydaktycznego.SpośróddokumentówUniiEuropejskiejpoddaneanaliziezostały: ZalecenieParlamentuEuropejskiegoiRadywsprawieustanowieniaEuropejskichramkwalifikacjidlauczeniasięprzezcałeżycie,

ZalecenieParlamentuEuropejskiegoiRadywsprawieEuropejskiegosystemutransferuosiągnięćwkształceniuiszkoleniuzawodowym(ECVET),

ZalecenieParlamentuEuropejskiegoiRadywsprawiekompetencjikluczowychwprocesieuczeniasięprzezcałeżycie,

70BPodziękowania

i a s a n ki eZalecenieParlamentu Europejskiego R dyw pr wieusta owieniaEuropejs chramodniesi nianarzeczzapewnieniajakościwdziedziniekształceniaiszkoleniazawodowego(EQARF),

Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie jednolitych ram wspólnotowych dlaprzejrzystości kwalifikacji i kompetencji Europass – w tym przede wszystkim suplement do

i gdyplomupotw erdzające okwalifikacjezawodowe.Ocenę spójności podstaw programowych kształcenia w zawodzie przeprowadzono w sześciuob arsz ach:

1. Procesiprocedurytworzeniapodstawyprogramowejkształceniawzawodzie. dzieidokumentach2. Terminologiastosowanawpodstawieprogramowejkształceniawzawo dotyczącychkształceniazawodowego.

3. Spójnośćwewnętrznapodstawyprogramowejkształceniawzawodzie. 4. Spójnośćzewnętrznapodstawyprogramowejkształceniawzawodziezdokumentamidotyczącymikształceniazawodowego.

5. Czytelnośćpodstawyprogramowejkształceniawzawodzieorazdokumentówdotyczącychkształceniazawodowego.

6. KonsekwencjewynikającezdokumentówUEdlanowejpodstawyprogramowejkształceniawzawodzie.

Do oceny spójności podstawy programowej kształcenia w zawodzie z wybranymi dokumentamidotyczącymi kształcenia zawodowego była zastosowana przede wszystkim metoda analizydokumentów.Ocena spójności podstawy programowej kształcenia w zawodzie z wybranymi dokumentamido cz owegobyłaprzeprowadzonawpięciuwybranychzawodach:ty ącymikształceniazawod

1. technikrachunkowościskowa

sanitarnych2. opiekunkaśrodowi

3. monterinstalacjiiurządzeń4. monter‐elektronik5. kucharzmałejgastronomii.

Prace nad stworzeniem metodologii badania zostały powierzone zespołowi ekspertów związanychzkształceniem zawodowym, tzw. zespół „10”. Eksperci reprezentowali różne środowiskazaangażowane w edukację zawodową oraz odpowiadające za przygotowywanie i przeprowadzanieegzaminówpotwierdzającychkwalifikacjezawodowe(np.CKE,KOWEZiU,ZRP).W pracach koncepcyjnych uczestniczył również ekspert zajmujący się facylitacją spotkań zespołu,którego zadaniem byłomoderowanie spotkań i organizacjamerytorycznej części prac zespołu orazewaluatorwewnętrzny.Dokoordynacjipraczostałpowołanykoordynatormerytoryczny,apieczęnadcałościąpracsprawowałmenadżerprojektu.Dla każdego zawodu został powołany pięcioosobowy zespół ekspertów w danym zawodzie (lidericzterech członków zespołu), tzw. zespół „25”.W każdym zespole pracował przedstawiciel zespołumetodologicznego, który był liderem. Każdy zespół po dokonaniu oceny spójności dokumentów dlaswojegozawoduprzygotowałraportcząstkowy.Prezentowane wybrane rekomendacje są efektem pilotażowego wdrożenia w pięciu zawodachmetodologii oceny spójności podstaw programowych kształcenia w zawodach z dokumentamidotyczącymikształceniazawodowego:Ję kzy podstawyprogramowejkształceniawzawodzie

1. Należyzaprowadzićwzwiązanychzesobądokumentachładterminologicznypoprzezprzyjęcieownik zw. i

łjednego sł a, wybierając definicje opisujące t „podejśc e wynikowe” w procesiekształceniaiocenianiaorazsłownictwowłaściwedlakoncepcji„uczeniasięprzez ca eżycie”.

2. Konieczne jest uwzględnienie definicji pojęć, które do edukacji przenikają z dokumentóweuropejskich.

3. Należy przystosować słowa kluczowe stosowane w podstawie programowej kształceniawzawodziedouznanychwkształceniuzawodowymizawodoznawstwiedefinicji.


4. Język podstawy programowej kształcenia w zawodzie powinien być bardziej przystępny,zrozumiałydlaróżnorodnychgrupodbiorców.

Struktura kszta dizakrespodstawyprogramowej łceniawzawo zie

o zta z w y5. Podstawa program wa ks łcenia w a odzie powinna być osadzona w w branej teoriiedukacyjnej.

6. Należy opracować nową metodologię i procedurę projektowania podstawy programowejkształceniawzawodzie.

7. Podstawaprogramowakształceniawzawodzie,podobniejakrozważanedokumentyeuropejskie,powinnabyćukierunkowanena„learningoutcomes”.

8. Spójnośćwewnętrznąpodstawyprogramowejkształceniawzawodzienależyzapewnićpoprzezstosowanie podejścia opartego na analizie treści pracy, analizie zadaniowej oraz analiziefunkcjonalnej.

aniami9. Prace nad podstawąprogramowąkształceniawdanym zawodzie należy poprzedzić badrynkupracyianaliząpracy.

10. KSKZpowinienstaćsięźródłemzapisówpodstawyprogramowejkształceniawzawodzie.11. Wszelkie prace programowe, w tym opracowanie nowej metodologii podstawy programowej

bkształcenia w zawodzie powinny yć prowadzone we współpracy ze szkołami wyższymi orazpracodawcami.

w k12. Należy ypracować mechanizm okresowej kontroli i weryfi acji podstawy programowejkształceniawzawodzie.

13. Zgodnie z zapisami dotyczącymi Europejskich ram odniesienia na rzecz zapewnienia jakościwdziedzinie kształcenia i szkolenia zawodowego, warto zaplanować badania pilotażowezwiązanezwprowadzeniemnowejpodstawyprogramowejkształceniawzawodzie,jakibadaniapozwalającenamonitorowaniejejwdrażaniaistosowania.

Funkcjepodstawyprogramowejkształceniawzawodzie

14. Podstawa programowa kształcenia w zawodzie powinna być zaprojektowana stosownie dowymagańopracowywanychKrajowych ramkwalifikacji,w tym celuniezbędna jestwspółpracazespołówekspertówtychoddzielnierealizowanychdziałań.

15. Ministeredukacjinarodowejpowinienokreślićrelacjemiędzypodstawąprogramowąkształceniaogólnego a podstawami programowymi kształceniaw zawodzie.W tym celu konieczna będzieanaliza struktury podstawy programowej kształcenia ogólnego oraz podstawy programowejkształceniawzawodzie.

16. Odrokuszkolnego2012/2013należyzrezygnowaćzopracowywaniastandardówwymagańwegzaminacyjnych, jako oddzielnego dokumentu oraz standardów yposażenia dydaktycznego

jakoosobnegodokumentu.17. Wzwiązku z tymkonieczne jestwzmocnienie znaczenia, poprawa jakości i szersze stosowanie

sylabusówzawierającychprzykładowezadaniaegzaminacyjne.18. SuplementdoświadectwapowinnywystawiaćinstytucjeuprawnioneprzezMENwewłaściwym

rozporządzeniu, zgodnie z zapisem: „Suplement Europass do świadectwa opisuje kompetencjeikwalifikacje odnotowane wświadectwie potwierdzającym odbycie kształcenia i szkoleniazawodowego”.

19. Koniecznejeststworzeniewspólnegokalendarzadlapracnadreformąkształceniazawodowego,

wtym prac nad nową podstawą programową kształcenia w zawodzie i wdrażania zaleceńParlamentuiRadyEuropy.

Treść raportu podzielono na cztery części. Rozdział pierwszy przedstawia założeniametodologiczne oceny spójności podstawy programowej kształcenia w zawodziezdokumentami dotyczącymi kształcenia zawodowego. Przedstawiono w nim: celeiprzedmiot badań; metody, techniki i narzędzia badawcze; organizację i przebieg badań.Wrozdziale drugim zaprezentowano wyniki badań. Trzeci rozdział raportu przedstawia

90BPodziękowania

wyniki ewaluacji wewnętrznej, związanej z doskonaleniem opracowanych narzędzi, orazorganizacjiiprzebieguocenyspójnościpodstawyprogramowej.Rozdziałczwartyprezentujewnioski wynikające z badań wraz z konsekwencjami tego stanu, oraz rekomendacjezprzewidywanymi korzyściami z ich wdrożenia. W załącznikach dołączonych do raportuzamieszczono m.in. charakterystyki badanych dokumentów, problemy badawcze wrazzkryteriami i wskaźnikami oraz słownik słów kluczowych stosowanych w kształceniuzawodowym.


SŁOWNIKPOJĘĆISKRÓTÓWSTOSOWANYCHWRAPORCIEKOŃCOWYMNapotrzebyprojektuprzyjętonastępującedefinicje:„Słowokluczowe”wkształceniuzawodowym1– towyraz lubwyrażeniewybranez tytułulubtekstudokumentucharakteryzująceproblematykęzwiązanązszerokopojętymprocesemkształceniazawodowego(bezw ayodrębnianiaspecyfikikonkretnychz wodów).„Spójność wewnętrzna PP” – to istnienie logicznego związku pomiędzy elementamistrukturyPPorazzgodnośćjejzawartościnaróżnympoziomieuszczegółowienia.„SpójnośćzewnętrznaPP”–tozgodnośćterminologiiizawartościwróżnychdokumentachdotyczącychkształceniazawodowego.Wraporciekońcow ególnychdokumentów:ymzastosowanonastępująceskrótydlaposzczPP PodstawaprogramowakształceniawzawodzieSWE egzaminuStandard wymagań będący podstawą przeprowadzania

ańegzaminacyjnych)SdD walifikacjezawodowe

zawodowego(potocznie–standardwymagSW‐EC

Suplementdodyplomupotwierdzającegokagań–egzaminczeladniczy

SW‐EMStandardwym

OZStandardwymagań–egzaminmistrzowski

KSKZOpiszawoduKrajowystandardkwalifikacjizawodowych

SWD Standardwyposażenia dydaktycznego pracowni kształcenia zawodowego(potocznie–standardwyposażeniadydaktycznego)

orazBD badanedokumentyMENUE UniaEuropejskaMPiPS

MinisterstwoEdukacjiNarodowejcznej

KOWEZiU acjiZawodowejiUstawicznejMinisterstwoPracyiPolitykiSpołe

CKEKrajowyOśrodekWspieraniaEduk

CKPCentralnaKomisjaEgzaminacyjna

negoCKU nego

CentrumKształceniaPraktyczZRP

CentrumKształceniaUstawiczZwiązekRzemiosłaPolskiegoWydziałRozwojuProgramówWRP

izawodów:MIiUS sanitarnychmonterinstalacjiiurządzeńKMG M‐El monter‐elektronikTR

kucharzmałejgastronomiitechnikrachunkowości

OŚr opiekunkaśrodowiskowa

1Słowniksłówkluczowychstosowanychwkształceniuzawodowymstanowizałącznikdoniniejszegoopracowania.

110BPodziękowania

WSTĘPPrzedstawiony raport powstał jako efekt pierwszego zadania w projekcie „Doskonaleniepodstaw programowych kluczem do modernizacji kształcenia zawodowego”,realizowanego przez Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej i Ustawicznejwramach Programu Operacyjnego KAPITAŁ LUDZKI, współfinansowanego przez UnięEuropejskąwramachEuropejskiegoFunduszuSpołecznego.Jednymzoczekiwanychrezultatówprojektu„Doskonaleniepodstawprogramowychkluczemdo modernizacji kształcenia zawodowego” jest przygotowanie absolwentów szkółzawodowychdofunkcjonowaniawewspółczesnymspołeczeństwieinarynkupracy,wtymdo uczenia się przez całe życiew celu dalszego podnoszenia kwalifikacji oraz zdobywaniadodatkowychumiejętności.Obecna tcenastępująco:sytuacjawobszarzekształceniazawodowegoprzedstawiasiępokró

kształceniezawodowejestniedostosowanedopotrzebrynkupracy; ofertaedukacyjnaszkółzawodowych,CKPorazCKUjestnieatrakcyjnadlauczniów;

kwalifikacjezawodoweabsolwentówniesązbieżnezoczekiwaniamipracodawców; c r

mtreścikształceniazawartewpodstawa hprogramowychip ogramachnauczaniadlazawodówsą odernizowanezarzadko;

w szkołach zawodowych obserwuje się niezadowalające rozwijanie kompetencjikluczowych (zwłaszcza w zakresie porozumiewania się w językach obcych,kompetencji matematycznych i podstawowych kompetencji w zakresie naukprzyrodniczych oraz technicznych, a także kompetencji informatycznychiprzedsiębiorczości);

wielu uczniów i słuchaczy opuszcza szkoły i placówki kształcenia zawodowego bezdostatecznej umiejętności samodzielnego uczenia się oraz nawyku ustawicznegokształceniaidoskonaleniazawodowego.

Ogólnie rzeczujmując–dzisiejszekształcenie zawodowenapoziomieponadgimnazjalnym,bazujące na klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, nie jest dostosowane dowymogówgospodarkiopartejnawiedzy,będącejgłównymcelemzjednoczonejEuropy.Wdokumentacheuropejskichdotyczącychkształcenia iszkoleniazawodowegoznajdująsięzapisy wyznaczające kierunki działań oraz daty ich wdrożenia. Mają one wpływ m.in. namobilnośćuczniówwtrakcienaukiorazjakośćkształceniazawodowego.Planującreformęprogramową,zarównokształceniaogólnego,jakizawodowego,przyjęto,że

ą g wkoniecznyjestprzegl dianalizapodstawpro ramowychkształcenia zawodach.Analizując kierunki i kalendarz wdrażania zmian programowych prezentowanych przezMinisterstwoEdukacjiNarodowej, które uwzględniają Zalecenia ParlamentuEuropejskiegoiRady,należyzauważyć,żewrokuszkolnym2012/2013absolwencigimnazjumrozpocznąnaukę w zreformowanej szkole zawodowej. Głównym założeniem reformy programowejkształceniazawodowegojestzmianawizerunkuszkołyzawodowej,któramastaćsięszkołąpozytywnegowyboruprzezabsolwentagimnazjum.Szkołazawodowaporeformie,mabyćzzałożeniaszkołąnowoczesną,innowacyjnejwiedzy,umiejętności ikompetencji.Kończącw2015rokuzasadnicząszkołęzawodowąlubw2016roku technikum czy roczną szkołę policealną, absolwenci będą mobilni, przygotowani do


uczeniasięprzezcałeżycie,zwiększymiszansaminaznalezienieswojegomiejscanarynkupracy.Szansenarynkupracywznacznymstopniuzależąodefektówkształcenia,awięcrównieżodprogramów opracowanych w oparciu o podstawy programowe. Doskonalenie podstawprogramowych ma znaczny wpływ na zapewnienie zgodności kształcenia z wymogamigospodarkiopartejnawiedzyipolepszyjakośćkształceniazawodowego.Głównym celem projektu „Doskonalenie podstaw programowych kluczem domodernizacjikształcenia zawodowego” jest poprawa jakości kształcenia zawodowego poprzezmodernizację iweryfikacjępodstawprogramowychkształceniawzawodachpodkątem ichdostosowania do wymogów gospodarki opartej na wiedzy. W ramach projektu zostałyzaplanowane następujące działania, które będą realizowane zgodnie z harmonogramem(rys.1):

przygotowanie metodologii oceny spójności podstaw programowych kształceniawzawodach z dokumentami obowiązującymi w kształceniu zawodowym orazpilotażowewdrożeniemetodologii,

opracowaniemetodologiibadaniapodstawprogramowychpodkątemuzyskiwanychz o y dkwalifikacji w grupie aw dów oraz w odrębnienia kwalifikacji specyficznych la

zawoduorazcząstkowych,składającychsięnazawód, alifikacji n badanie kw i kompete cji oczekiwanych przez pracodawców od

absolwentówszkółzawodowych, opracowanie nowej metodologii konstruowania podstaw programowych oraz

modernizacjapodstawprogramowychkształceniawzawodachzgodniezwymogamigospodarkiopartejnawiedzy,

zorganizowanie 202 konferencji upowszechniających nowe podstawy programowew ganówys rz h

wśród nauczycieli szkół zawodo ych, przedstawicieli or prowadzących,nadzorującychszkołyzawodoweis temuegzaminówzewnęt nyc ,

opracowanie zmodernizowanych programów nauczania dla zawodów orazprzykładowychprogramówdospecjalizacji.

Rys.1.Harmonogramrealizacjiprojektu

130BPodziękowania

W zadaniu 2 osią przeprowadzonych badań była podstawa programowa kształceniawzawodzie, która z założenia jest dokumentem ukierunkowującym proces kształcenia

z zawodowegowzgodzie oczekiwaniamirynkupracy.Podstawa programowa kształceniaw zawodzie jest aktem prawnym, awięc przyjmowanajest za punkt odniesienia dla dokumentów pochodnych. Zapisy podstawy programowej sąpunktem wyjścia do opracowywania innych, ważnych dla kształcenia zawodowegodokumentów, tj. standarduwymagań egzaminacyjnych i suplementu do dyplomu potwier‐dzającego kwalifikacje zawodowe, a także programów nauczania. Dlatego tak istotne byłoprzeanalizowaniepodstawyprogramowejkształceniawzawodziepodkątemjejwewnętrz‐nejspójnościorazzbadaniekorelacjijejzapisówzzapisamiwdokumentachpokrewnych.

Rys.2.Analizowanedokumenty

Listadokumentów,którychspójność zpodstawąprogramowąkształceniawzawodziebyłaoceniana (rys. 2), została rozszerzona w stosunku do obowiązujących w kształceniuzawodowymo: krajowe standardy kwalifikacji zawodowych – dokumenty najbardziej aktualne,

opracowywanewzależnościod zawoduw latach2003–2007,opisująceprocespracypoprzez zadania zawodowe i towarzyszące im wiadomości, umiejętności i cechy

cz k owpsychofizy ne, wyodrębniający rodzaje walifikacji (ponadzawod e, ogólno‐zawodowe,podstawoweispecjalistyczne)orazpoziomykwalifikacjizawodowych;

standardy wyposażenia dydaktycznego – dokument opracowany przez zespółspecjalistówwceluzapewnienia ipoprawy jakościprocesukształcenia zawodowego,


zapewnienia warunków do przeprowadzania egzaminów potwierdzających kwali‐fikacjezawodowe,wdrożeniasystemuakredytacjiplacówekkształceniaustawicznego,wyrównywania poziomuwyposażenia pracowni kształcenia zawodowego. Standardywyposażenia dydaktycznego zostały opracowane na zlecenie Ministerstwa EdukacjiNarodowej i Sportu przez Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji ZawodowejiUstawicznej, we współpracy z Centralną Komisją Egzaminacyjną iokręgowymikomisjamiegzaminacyjnymi.

Rozszerzenielistydokumentówskutkujezmianąwposługiwaniusiępojęciemdokumentówą c awodowego.„obowi zujących”na „dotyczą e”kształceniaz

Proces doskonalenia podstaw programowych rozpoczęto od przygotowania metodologiioceny spójności podstaw programowych z dokumentami dotyczącymi kształcenia zawodo‐wego.Kolejnymetapempracbyłopilotażowewdrożenieopracowanejmetodologiiwpięciuwybranychzawodach.W przeprowadzonych pracach badawczych i analitycznych uwzględniono informacjedotyczące: nowej podstawy programowej kształcenia ogólnego, proces oraz procedurypowstawania podstaw programowych kształcenia w zawodzie, przeprowadzono analizęrelacji pomiędzy podstawami programowymi a innymi dokumentami, polskimi ieuropej‐skimi,dotyczącymikształceniazawodowego.Dowspółpracywprojekciezaproszonoreprezentantówróżnychśrodowisk:przedstawicieliświata nauki, zawodoznawców, pracodawców, przedstawicieli Centralnej Komisji Egzami‐

zaminacyjnejiokręgowychkomisjieg nacyjnych,nauczycieliszkółzawodowych.Do przygotowania metodologii oceny spójności podstaw programowych z dokumentamidotyczącymi kształcenia zawodowego powołano zespół metodologiczny „10” w składzie:JustynaBluszcz,ElżbietaGoźlińska,MałgorzataHunin, JolantaKosakowska,EwaŁoś,Maria

c s Michalak,Ja ekSzydłow ki,KrzysztofWojewoda,IreneuszWoźniak.Pilotażowe wdrożenie opracowanej metodologii przeprowadził zespół badawczy „25”wskładzie: Danuta Bajor, Justyna Bluszcz,Marian Cłapa,Waldemar Czechowski, StanisławDerlecki, Elżbieta Goźlińska, Barbara Horsztyńska, Bożena Jankowska, Ewa Łoś, MariaMichalak,AdamMichalski,GrażynaPrzasnyska,DorotaPoleszak,KlaudiaPołowińska,TeresaSmolec, Małgorzata Sołtysiak, Bogusława Strojek, Jacek Szydłowski, Danuta Ślęzak, JanuszTurakiewicz,MarzenaWięcek,KrzysztofWojewoda,UrszulaWojtkiewicz,IreneuszWoźniak,IrenaZielińska.Treść raportu podzielono na cztery części. Rozdział pierwszy przedstawia założeniametodologiczneocenyspójnościpodstawyprogramowejkształceniawzawodziezdokumen‐tami dotyczącymi kształcenia zawodowego. Przedstawionownim: cele i przedmiot badań;metody, techniki i narzędzia badawcze; organizację i przebieg badań.W rozdziale drugimzaprezentowano wyniki badań. Trzeci rozdział raportu przedstawia wyniki ewaluacjiwewnętrznej, związanej z doskonaleniem opracowanych narzędzi, oraz organizacji iprze‐biegu oceny spójności podstawy programowej. Rozdział czwarty prezentuje wnioskiwynikające z badań wraz z konsekwencjami tego stanu, oraz rekomendacje z przewi‐dywanymi korzyściami z ich wdrożenia. W załącznikach dołączonych do raportuzamieszczonom.in.charakterystykibadanychdokumentów,problemybadawczewrazzkry‐

150BPodziękowania

teriami i wskaźnikami oraz słownik słów kluczowych stosowanych w kształceniuzawodowym.Mamynadzieję,żezaprezentowanewnioskiirekomendacjeumożliwiąszybkieichwdrożenie.


1 ZAŁOŻENIAMETODOLOGICZNE1.1 CELEIPRZEDMIOTBADAŃ

1.1.1 CELEBADAŃ

Ce mla iogólnymibadańbyły:1. Opracowaniemetodologiiocenyspójnościpodstawyprogramowejkształceniawzawo‐

dziezwybranymidokumentamidotyczącymikształceniazawodowego.2. Pilotażowe wdrożenie opracowanej metodologii oceny spójności podstawy progra‐

pmowejkształceniawzawodziew ięciuwybranychzawodach.3. Przeanalizowanie dokumentów Unii Europejskiej odnoszących się do kształcenia

zawodowego pod kątemkonsekwencji dla nowej podstawyprogramowej kształceniawzawodzie.

Naichosiągnięciezłożyłysięnastępująceceleszczegółowe:1.1.Zaprojektowanie obszarów badawczych, kryteriów oraz wskaźników na potrzeby

analizy spójności podstawy programowej i wybranych dokumentów dotyczącychkształceniazawodowego.

wodzie.1.2.Zbadaniemetodologiitworzeniapodstawyprogramowejkształceniawza1.3.Skonstruowanienarzędziabadawczegodoocenyzgodnościterminologii.1.4.Opracowanieproceduryanalizowaniaspójnościwewnętrznejpodstawyprogramowej.1.5.Skonstruowanie narzędzia badawczego do oceny spójności zewnętrznej podstawy

programowej.2.1.Pilotażowa ocena spójności podstawy programowej oraz badanych dokumentów

wwybranychpięciuzawodachzapomocąprzygotowanychnarzędzibadawczych.2.2.Porównanie czytelnościpodstawyprogramowejkształceniawzawodzieorazbada‐

ą nnychdokumentówdotycz cychkształce iazawodowego.3.1.Przeprowadzenie analizy dokumentów Unii Europejskiej pod kątem konsekwencji

dlanowejpodstawyprogramowejkształceniawzawodzie.

1.1.2 PRZEDMIOTBADAŃ

W ramach prac badawczych analizie zostały poddane dokumenty polskie, opracowane dlapotrzebkształceniazawodowegoorazeuropejskie.

Osią całej analizy, zgodnie z tytułem projektu, była podstawa programowa kształceniawzawodzie, która zgodnie z Ustawą o systemie oświaty, jest w polskim systemie oświatykluczowymdokumentem.Podstawa programowa zawiera obowiązkowe, na danym etapie kształcenia, zestawy celówitreści nauczania oraz umiejętności, a także zadania wychowawcze szkoły, które są

170BPodziękowania

uwzględniane odpowiednio w programach wychowania przedszkolnego i programachnauczaniaorazumożliwiająustaleniekryteriówocen szkolnych iwymagańegzaminacyjnych(Ustawaosystemieoświaty,Dz.U.z2004r.Nr256,poz.2572zpóźn.zm.,art.3,pkt13).Podstawa programowa kształcenia w zawodzie uwzględnia w szczególności zestawy celówitreścinauczania,umiejętnościuczniów,atakżezadaniawychowawczeszkoły,odpowiedniodoposzczególnych etapów kształcenia i typów szkół oraz zawodów i profili kształceniaogólnozawodowego(Ustawaosystemieoświaty,Dz.U.z2004r.Nr256,poz.2572zpóźn.zm.,art.22,ust.2).W przypadku kształcenia zawodowego, dla każdego z zawodów ujętych w klasyfikacjizawodówszkolnictwazawodowegoustalana jestpodstawaprogramowa.Podstawyprogra‐mowe są wprowadzane na mocy rozporządzeń ministra właściwego do spraw oświatyiwychowania.Do oceny spójności podstaw programowych kształcenia w zawodzie zostały wybranedokume s.3):ntypolskiedotyczącekształceniazawodowego(ry

opiszawoduzklasyfikacjizawodówispecjalności, KE oraz Związekstandardy wymagań egzaminacyjnych (opracowywane przez C alifikacjezawodowe

RzemiosłaPolskiego),gokw

ych,2,suplementdodyplomupotwierdzające

Krajowystandardkwalifikacjizawodow standardwyposażeniadydaktycznego.

PPMEN

SWEMEN

OZMPiPS

KSKZ MPiPS

SdDMEiN

SW‐ECZRP

SW‐EMZRP

SWDKOWEZiU

Rys.3.PowiązaniaPPzwybranymidokumentamipolskimidotyczącymikształceniazawodowego2Dokument Europass został przyjęty decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady 15 grudnia 2004 roku,wprowadzonyzostałnamocyRozporządzeniaMinistraEdukacjiiNaukizdnia15lutego2006rokuzmieniającegorozporządzeniewsprawiezasadwydawaniaorazwzorówświadectw,dyplomówpaństwowychiinnychdrukówszkolnych,sposobudokonywaniaichsprostowańiwydawaniaduplikatów,atakżezasadlegalizacjidokumentówprzeznaczonychdoobrotuprawnegozzagranicąorazzasadodpłatnościzawykonywanietychczynności(Dz.U.Nr31,poz.217).

http://prawo.vulcan.pl/przegdok.asp?qdatprz=22-03-2009&qplikid=1#P1A6http://prawo.vulcan.pl/przegdok.asp?qdatprz=22-03-2009&qplikid=1#P1A6http://prawo.vulcan.pl/przegdok.asp?qdatprz=22-03-2009&qplikid=1#P1A6http://prawo.vulcan.pl/przegdok.asp?qdatprz=22-03-2009&qplikid=1#P1A6http://prawo.vulcan.pl/przegdok.asp?qdatprz=22-03-2009&qplikid=1#P1A6


Standardywymagańegzaminacyjnychsąnormąwiedzyorazumiejętności,jakiepowinienopanować uczeń na zakończenie poszczególnych etapów kształcenia, ustaloną i ogłoszonąprzezministrawłaściwegodosprawoświatyiwychowania.Sąuszczegółowieniemosiągnięćzawartych w podstawie programowej i stanowią podstawę przeprowadzenia egzaminówwcałym kraju, niezależnie od tego, jaki program nauczania realizowała szkoła. Propozycjestandardów wymagań będących podstawą przeprowadzania egzaminu zawodowegoopracowuje dla każdego z zawodów zawartych w klasyfikacji zawodów szkolnictwazawodowegoCentralnaKomisjaEgzaminacyjna,azatwierdzajeiogłaszaministerwłaściwydosprawoświatyiwychowaniamocąrozporządzenia.Standardywymagań–egzaminczeladniczyistandardywymagań–egzaminmistrzowskisąustaloneprzezZwiązekRzemiosłaPolskiego(ZRP).Izbyrzemieślniczesąuprawnionedoprzeprowadzania kwalifikacyjnych egzaminów czeladniczych i mistrzowskich w zawodachodpowiadających danemu rodzajowi rzemiosła, występujących w klasyfikacji zawodówispecjalnościdlapotrzebrynkupracy.Podstawęprzeprowadzaniatychegzaminówstanowiąstandardy wymagań egzaminacyjnych. Ustalone przez ZRP standardy wymagań egzamina‐cyjnych w odniesieniu do zawodów szkolnych uwzględniają standardy ustalone przezministrawłaściwegodosprawoświatyiwychowania.Wprzypadkuzawodówpozaszkolnych(nie występujących w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego) ustalane są onezzastosowaniemstrukturystandardówprzyjętych dlazawodów szkolnych.Krajowe standardy kwalifikacji zawodowych opracowane zostały przez MinisterstwoPracy iPolitykiSpołecznejwramachprojektu: „Opracowanie iupowszechnieniekrajowychstandardów kwalifikacji zawodowych”, finansowanego przez EFS. Są one definiowane jakozbiór krajowych norm w zakresie kwalifikacji zawodowych, akceptowanych przezpracodawców. KSKZ służy zapewnieniu wysokiej jakości kształcenia zawodowegoiustawicznego, atakże budowania systemów przejrzystości i uznawania kwalifikacjiuzyskiwanychwsposóbformalny,pozaformalnyinieformalny.Opiszawodu to dokument opracowanyprzezDepartamentRynkuPracyMGPiPS. Zawierawykazczynnościpołączonyzwykazemzadańzawodowychiwymaganymwzwiązkuztymwykształceniem i kwalifikacjami zawodowymi. Opis zawodu opisuje także warunki pracy,możliwośćawansupracownikaorazzawodypokrewne.Dokumenttenjestwykorzystywanyprzyopracowywaniupodstawprogramowychkształceniawzawodach.Standardy wyposażenia dydaktycznego pracowni kształcenia zawodowego zostałyopracowane przez KOWEZiUwewspółpracy z Centralną Komisją Egzaminacyjną i okręgo‐wymikomisjamiegzaminacyjnymiwramachprojektuzleconegoprzezMinisterstwoEdukacjiNarodowej i Sportu. Standardy te zawierają typowedla zawodu, zgodne z obowiązującyminormamiwymaganiadotycząceinfrastrukturyiwyposażeniadydaktycznegopracowni.Charakterystyki badanych dokumentów polskich dotyczących kształcenia zawodowegozawierazałącznik1.SpośróddokumentówUniiEuropejskiejpoddaneanaliziezostały: ZalecenieParlamentuEuropejskiegoiRadywsprawieustanowieniaEuropejskichram

kwalifikacjidlauczeniasięprzezcałeżycie,

190BPodziękowania

Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego systemus len Ctransferuosiągnięćwk ztałceniuiszko iuzawodowym(E VET),

Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie kompetencji kluczowychwprocesieuczeniasięprzezcałeżycie,

ZalecenieParlamentuEuropejskiegoiRadywsprawieustanowieniaEuropejskichramodniesienia na rzecz zapewnienia jakości w dziedzinie kształcenia i szkoleniazawodowego(EQARF),

DecyzjaParlamentuEuropejskiego iRadywsprawie jednolitychramwspólnotowychdla przejrzystości kwalifikacji i kompetencji Europass – w tym przede wszystkimsuplementdodyplomupotwierdzającegokwalifikacjezawodowe.

Europejskieramykwalifikacji(EQF)dlauczeniasięprzezcałeżycie

Zgodnieztymzaleceniemwykształcenieikwalifikacjezdobytewjednymkrajubędąmogłybyćuznanebezprzeszkód,np.przezpracodawcę,winnymkrajuczłonkowskim.Zasadniczymelementem europejskich ram kwalifikacji (EQF) jest system ośmiu poziomów odniesienia,opisujących to, couczącysięnadanympoziomiewie, rozumie ipotrafi,bezwzględuna to,wjakimsystemiezdobyłdanytypkwalifikacji.Europejski system ransferuosiągnięćwkształceniuiszkoleniuzawodowym CVET)

Europejski system transferu osiągnięć jest systemem, którego celem jest uzyskaniewzajemnejprzejrzystościiczytelnościsystemówedukacjikrajówczłonkowskichUE.SystemECVETumożliwiadokumentowanieilegalizacjęwynikówwnauceosiągniętychzagranicą–niezależnieod tego, czyzostałyoneosiągniętewramach formalnychszkoleńzawodowych,czyteżnieformalnych.

t (E

Kompetencjekluczowewprocesi uczeniasięprzezcałeżycie

Państwa członkowskie zachęcane są do rozwijania oferty kompetencji kluczowych dlawszystkich,wramachichstrategiiuczeniasięprzezcałeżycie.Kompetencjesądefiniowanewniniejszym dokumencie jako połączeniewiedzy, umiejętności i postaw odpowiednich dosytuacji.Kompetencjekluczowetote,którychwszystkieosobypotrzebujądosamorealizacjiirozwojuosobistego,byciaaktywnymobywatelem,integracjispołecznejizatrudnienia.

e

Europejskieramyodniesienianarzeczpodniesienia jakościwdziedziniekształceniaiszkoleniazawodowego(EQARF)

To dokument, któryma pomóc państwom członkowskimw promowaniu imonitorowaniuciągłego doskonalenia krajowych systemów kształcenia i szkolenia zawodowego (VET) napodstawie wspólnych europejskich punktów odniesienia. Ramy odniesienia powinnyprzyczynić się do poprawy jakości w dziedzinie kształcenia i szkolenia zawodowegowkrajachUEoraztworzyćklimatwzajemnegozaufaniaweuropejskimobszarzeuczeniasięprzezcałeżycie.Suplementdo dyplomupotwierdzającegokwalifikacjezawodowe

Jeden zpięciudokumentówwchodzącychwskładEuropass– jednolite ramywspólnotowedla przejrzystości kwalifikacji i kompetencji. Umożliwia on obywatelom Unii Europejskiejlepszedokumentowanie i prezentowanie swoichkwalifikacji orazkompetencjinaobszarze


całej Europy. Suplement do dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe wydawanyjestprzezokręgowekomisjeegzaminacyjneodroku2006,namocyrozporządzeniaMinistraEdukacjiiNaukizdnia15lutego2006r.Jednym z kryteriówwyboru dokumentów polskich do badania był ich związek z PP. Są todokumenty,którespełniająważnąrolęm.in.worganizacjiprocesukształceniazawodowego,wsprawdzaniu efektów tego procesu podczas egzaminu zewnętrznego. Dokumenty te

ałceniazawodowego.stanowiąistotnyelementsystemuzapewnieniajakościksztOc ęen spójnościPPprzeprowadzonowsześciuobszarach:

1. Procesiprocedurytworzeniapodstawyprogramowejkształceniawzawodzie.2. Terminologia stosowana w podstawie programowej kształcenia w zawodzie

idokumentachdotyczącychkształceniazawodowego. 3. Spójnośćwewnętrznapodstawyprogramowejkształceniawzawodzie.

4. Spójnośćzewnętrznapodstawyprogramowejkształceniawzawodziezdokumentamidotyczącymikształceniazawodowego.

5. Czytelność podstawy programowej kształcenia w zawodzie oraz dokumentówdotyczącychkształceniazawodowego.

6. Konsekwencje wynikające z dokumentów UE dla nowej podstawy programowejkształceniawzawodzie.

W osp zczególnychobszarachzostałysformułowanenastępującepytaniabadawcze:1. Procesiprocedurytworzeniapodstawyprogramowejkształceniawzawodzie.

1.1. Najakichzałożeniachopierałysiępracenadobecnieobowiązującymipodstawamiprogramowymikształceniawzawodach?1.1.1. W jaki sposób opracowano strukturę podstaw programowych kształcenia

ozawodowegoorazprocedurępracnadichprzygot waniem?1.1.2. Czy te ustalenia na przestrzeni czasu ulegały zmianom? Na czym one

polegały?1.1.3. Czyzałożeniateuwzględniaływynikibadańianaliz,wtymodnoszącychsię

dopotrzebrynkupracy?1.2. Jakie grupy osób były zaangażowane w prace nad obecnie obowiązującymi

podstawamiprogramowymikształceniawzawodach?1.2.1. Jakie instytucje i środowiska reprezentowały te osoby? Jakiego rodzaju

doświadczeniazawodoweposiadały?1.2.2. Na czym polegała ich rola w pracach nad podstawami programowymi?

aj rzJakiegorodz uzadaniaimpowie ono?1.2.3. Jakie były kryteria wyboru autorów oraz recenzentów podstaw

programowych kształcenia w poszczególnych zawodach? W jaki sposóbosobytezostałyprzygotowanedozadań,któremiałyrealizować?

210BPodziękowania

1.3. W jaki sposób przebiegały prace nad przygotowaniem podstaw programowychkształceniawzawodach?1.3.1. Czynapotkanojakieśtrudnościpodczastychprac?Jakiebyłyichźródła? 1.3.2. Jakiegorodzajuzasobymogłybyułatwićwprzyszłościrealizacjętychzadań?

1.4. Dojakichgrupodbiorcówzostałyskierowanepodstawyprogramowekształceniawzawodach?1.4.1. Czyposzczególnegrupyodbiorcówmogąwjednakowymstopniukorzystać

ztychdokumentów?Czy istnieją jakieśprzeszkodywwykorzystywaniuPPprzezposzczególnegrupydocelowe?

1.5. Czy podstawy programowe mają istotny wpływ na jakość kształceniazawodowego?1.5.1. Jakie warunki musiałyby spełniać te dokumenty, by przyczynić się do

podniesieniajakościkształceniazawodowego?1.5.2. Jakieczynnikiprzyczyniająsiędopodniesienia/obniżeniaefektywnościprac

nad podstawami programowymi kształcenia w zawodach? Jakie zmianywtym zakresie mogłyby przyczynić się w przyszłości do wzrostuefektywnościtychprac?

1.5.3. Jakie czynniki decydują o dezaktualizacji tych dokumentów? Jak częstopowinnyonebyćuaktualniane?

1.5.4. Jakiesąmocne i słabestronyzałożeń iprocedurprzyjętychwpracachnadpodstawamiprogramowymikształceniawzawodach?

2. zawodzieiBD.Terminologiastosowanawpodstawieprogramowejkształceniaw 2.1. Jakiesłowakluczowewystępująwbadanychdokumentach? y ok u2.2. Wiluspośródbadanychdokumentóww stąpiło reślonesłowokl czowe?

2.3. Jakie niezgodności terminologiczne zostały zidentyfikowane w badanychdokumentach?

3. odzie.Spójnośćwewnętrznapodstawyprogramowejkształceniawzaw 3.1. JakierelacjewystępująpomiędzyelementamistrukturyPP?

3.2. CzystopieńszczegółowościzapisówposzczególnychelementówstrukturyPPjestadekwatnydojegozawartości?

3.3. CzywposzczególnychelementachstrukturyPPwystępujązapisy,któreniemająpowiązaniazzapisamiwinnychelementachstruktury?

4. Spójnośćzewnętrznapodstawyprogramowejkształceniawzawodziezdokumentamidotyczącymikształceniazawodowego.4.1. Czy w badanym dokumencie występują elementy struktury z PP? Jeśli tak, to

jakie?4.2. Czywbadanymdokumenciewystępujeelementstruktury,któregoniemawPP?

Jakajestjegonazwa?Jakajestjegozawartość?


4.3. CzytreśćzapisówwystępującychwBDjestzgodnaztreściązapisówwPP?4.4. Czyw badanym dokumenciewystępują niezgodnościw zakresie znaczeniowym

poszczególnychzapisów?Jeślitak,tojakie?D y wlakażdegop taniabada czego(od2do4)określonokryteriaiwskaźniki(załącznik2).

5. Czytelność podstawy programowej kształcenia w zawodzie oraz dokumentówdotyczącychkształceniazawodowego.5.1. Czy istnieje znacząca różnica we wskaźnikach mglistości tekstu dla podstawy

programowejkształceniawzawodzieorazbadanychdokumentówdlakształceniazawodowego (obliczanych różnymi sposobami, na przykładzie zawodu monter‐elektronik)?

6. Konsekwencje wynikające z dokumentów europejskich dla nowej podstawyprogramowejkształceniawzawodzie.6.1. WjakisposóbPPidokumentyUEsązesobąpowiązane?6.2. Które z zawartych w dokumentach UE zaleceń wymagają pilotażu, prac

studyjnych,badań?6.3. Jakijestzalecanyterminwdrożeniazaleceń/wnioskówwynikającyzdokumentów

europejskich?

1.2 METODY,TECHNIKIINARZĘDZIABADAWCZE

1.2.1 DOBÓRMETOD TECHNIKBADAWCZYCH

Do oceny spójności podstawy programowej kształcenia w zawodzie z wybranymidokumentami dotyczącymi kształcenia zawodowego była zastosowana przede wszystkimmetoda analizy dokumentów. Metoda ta, zdaniem Łobockiego, czyni przedmiotem swychrozważań nie tyle przebieg działań, w wyniku których powstaje określony wytwór(dokument), co sam produkt, jako bezpośredni rezultat wykonywanych działań (Łobocki2006, s. 212). Wynikiem stosowania tej metody są analizy o charakterze jakościowym

I

(Zaczyński1995,s.168).W przypadku badanych dokumentów wykorzystano klasyczną postać metody,charakteryzującą się jakościowym opisem wewnętrznej strony dokumentów (głównie ichtreści) oraz opisem budowy iwarunków towarzyszących ich powstaniu, czyli zewnętrznej

( estronyopisudokumentu Żegnał k2008,s.155).Do opisu wewnętrznej strony dokumentów, zarówno pod względem terminologii, jakizgodnościzawartościposłużonosiębadawczątechnikąanalizytreści(Pilch,Bauman2001,s. 100–101), stosując elektroniczny kwestionariusz do badania treści dokumentów, jakonarzędziebadawcze.Biorącpoduwagę,żedanezawartewdokumentachmówiąprzedewszystkimokońcowymwynikudziałalności ludzkiej,mniej zaś o przebiegu tej działalności (Łobocki 2006, s. 240),zasadnym okazało się poznanie warunków towarzyszących powstaniu podstawyprogramowej kształcenia w zawodzie. Zastosowano w tym celu metodę sondażudiagnostycznego. Spośród technik charakterystycznych dla badań sondażowych wybrano

230BPodziękowania

technikę pogłębionego wywiadu indywidualnego (Łobocki 2006, s. 266–267), na potrzebyktórego został zaprojektowany kwestionariusz wywiadu z pytaniami ukierunkowującymirozmowęzrespondentami.Wybrane metody i techniki pozwoliły uzyskać najpełniejszy obraz spójności badanychdokumentówzpodstawąprogramowąkształceniawzawodzie.

1.2.2 NARZĘDZIABADAWCZE

1.2.2.1 Narzędziebadawczedoprocesu iprocedur tworzeniapodstawyprogramowejkształceniawzawodzie

Posłużenie się techniką pogłębionych wywiadów indywidualnych miało na celu zdobycieinformacjinatematprzebiegupracnadpodstawamiprogramowymikształceniawzawodach.Przeprowadzone wywiady umożliwiły udzielenie odpowiedzi na następujące pytaniabadawcze:

Na jakich założeniach opierały się prace nad obecnie obowiązującymi podstawamiprogramowymikształceniawzawodach?

W jaki sposób przebiegały prace nad przygotowaniem podstaw programowychzkształceniaw awodach?

Jakie grupy osób były zaangażowane w prace nad obecnie obowiązującymipodstawamiprogramowymikształceniawzawodach?

Do jakich grup odbiorców zostały skierowane podstawy programowe kształceniawzawodach?

Czypodstawyprogramowemająistotnywpływnajakośćkształceniazawodowego?Wwywiadach dotyczących podstaw programowych kształceniaw zawodachwzięły udziałosobyreprezentującenastępująceinstytucje:

woEdukacjiNarodowej–DepartamentKształceniaZawodowegoiUstawicukacjiZawodowtrażyPożarnej,

znego,MinisterstejiUstawicznej,–KrajowyOśrodekWspieraniaEd

ejS–KomendęGłównąPaństwow–MedyczneStudiumZawodowe,

dowej,–ZespółSzkółZawodowych,–RegionalneCentrumEdukacjiZawo–WojewódzkiOśrodekMetodyczny.Poszczególni respondencipełnili różne rolewprzygotowywaniupodstawprogramowych–zlecali ikoordynowalipracewtymzakresie,prowadziliwarsztatymetodycznedlaautoróworaz bezpośrednio zajmowali się opracowywaniem dokumentacji, jako jej autorzyirecenzenci. Niektóre z tych osób pełniły także inne funkcje związane z przygotowaniempodstaw programowych, np. konsultowały treść zapisów odnoszących się do zawodówpokrewnychbranż,brałyudziałwprowadzonejprzezKOWEZiUmodernizacjiPP,korzystałyz tychdokumentów jakodoradcymetodyczni, edukatorzykształcenia zawodowego,współ‐autorzyorazrecenzenciprogramównauczania ipakietówedukacyjnych,a takżepracowałyjako eksperci przy opracowywaniu suplementu do dyplomu potwierdzającego kwalifikacjezawodowe.Wwywiadachwzięłoudział6osób.


Informacje uzyskane w toku wywiadów z respondentami prezentującymi różne punktywidzenia – z racji pełnionych stanowisk i ról oraz realizowanych zadań – zagwarantowałynakreślenie wieloperspektywicznego obrazu analizowanego zagadnienia (zagadnienia doindywidualnychwywiadówpogłębionychzawartesąwzałączniku3).1.2.2.2 Narzędzia badawcze do terminologii, spójności wewnętrznej PP, spójności

zewnętrznejPP

Zespół ekspertów zdecydował o przygotowaniu do analizy dokumentów odpowiedniegonarzędzia. Ustalono, że narzędzie przyjmie formę ustrukturyzowanego kwestionariuszazawierającego elementy checklisty opatrzonych polami na dodanie komentarzy, cytatówirekomendacji.Decyzją zespołu przyjęto, że narzędzie będzie miało elektroniczną postać arkuszakalkulacyjnego zawierającego interaktywnezakładki.Taka formaumożliwiła automatyczneprzygotowywanie dowolnych zestawień zebranych danych, dzięki temu dokonanie analizyiinterpretacji zebranego materiału przez różne zespoły analizujące dokumentację dlakażdego z wybranych zawodów mogło być przeprowadzone według jednolitej procedury.Umożliwiłotouzyskaniewysokiejpowtarzalnościprzeprowadzanychczynnościbadawczych,

o .atymsamymm żliwośćporównywaniauzyskanychwynikówPrzygotowane narzędzie umożliwiło zbieranie danych w uporządkowany sposób,automatycznestworzeniebazydanych,awdalszejkolejnościdokonanieredukcjizebranegomateriału zgodnie z ustalonym schematem badawczym poprzez ustalenie wartościwskaźników (częściowo skwantyfikowanych, częściowo w formie opisowej), określeniestopniarealizacjiustalonychkryteriówiwrezultacie–udzieleniaodpowiedzinapostawionepytania badawcze. Ustrukturyzowanie narzędzia umożliwiło śledzenie poszczególnychelementów schematu badawczego oraz przygotowywanie zestawień zebranych danychwedług dowolnie wybranych kategorii (np. danych pytań badawczych, kryteriów bądźwskaźników).1.2.2.3 Narzędzie badawcze do czytelności podstawy programowej kształcenia

wzawodzieorazdokumentówzwiązanychzkształceniemzawodowym

Do badania czytelności podstawy programowej kształcenia w zawodzie oraz dokumentówzwiązanychzkształceniemzawodowymzostałwybrany izastosowanywskaźnikmglistościGunninga.Analizazostałaprzeprowadzonaprzyużyciutychsamychnarzędzidlawszystkichbadanychdokumentów.W tymcelu zostałpobrany i zainstalowanyudostępnionyprogram

roNWATzest nyinternetowejhttp://www.nlpmax.com/publish.htm.Następnie, celem porównania uzyskanych wskaźników, przeprowadzono analizę

tronachinternetowych:wnarzędziachudostępnionychnashttp://simbon.madpage.com/Fog/http://www.online‐utility.org/english/readability_test_andttp://www.sigmalist.com/SigmaMathTool/FogIndex.aspx

_improve.jsph

http://www.sigmalist.com/SigmaMathTool/FogIndex.aspx

250BPodziękowania

1.2.2.4 Narzędzie badawcze do konsekwencji wynikających z dokumentów UE dlajnowejpodstawyprogramowe kształceniawzawodzie

Dodatkowy aspekt badania spójności podstawy programowej stanowiła analiza zapisówpodstawyprogramowejkształceniawzawodziewodniesieniudozapisówwdokumentacheuropejskich dotyczących kształcenia zawodowego. Stworzone przez zespół ekspertówpytaniabadawczepomogływokreśleniustopniaizakresurealizacjizaleceńUniiEuropejskiejouczeniusięprzezcałeżycie.Odpowiedziuzyskanenaichpodstawiepozwoliłyprzygotowaćrekomendacje dotyczącedalszego kierunkuprac podczasmodernizacji podstawprogramo‐wychkształceniawzawodziewkontekściespełnieniam.in.oczekiwańrynkupracy.

1.3 ORGANIZACJAIPRZEBIEGBADAŃ

1.3.1 ORGANIZACJABADAŃ

Ocenaspójnościpodstawyprogramowejkształceniawzawodziezwybranymidokumentamidotyczącymikształceniazawodowegobyłaprzeprowadzonawpięciuwybranychzawodach:1. technikrachunkowości

2. opiekunkaśrodowiskowa rządzeńsanitarnych3. monterinstalacjiiu 4. monter‐elektronik

5. kucharzmałejgastronomii.Wybierajączawodydopilotażowegowdrożeniametodologii,przyjętonastępującezałożenia:

typ szkoły, w jakiej kształci się uczniów: zasadnicza szkoła zawodowa, technikum,szkołapolicealna;

długośćprocesukształcenia:dwalata,trzylata,czterylata;awody,dlaktórychzostałopracowanyKrajowystandardkwalifikacjizawodowych. z

Uwaga:Standardwymagań – egzamin czeladniczy i standardwymagań – egzaminmistrzowski byłanalizowany tylko dla dwóch zawodów:monter instalacji i urządzeń sanitarnych, monter‐elektronik. Dla pozostałych, z pięciu analizowanych, zawodów egzaminy: czeladniczyimistrzowskiniesąprzeprowadzane.Prace nad stworzeniem metodologii badania zostały powierzone zespołowi ekspertówzwiązanych z kształceniem zawodowym, tzw. zespół „10” (struktura organizacyjna – patrzrys.4).Ekspercireprezentowaliróżneśrodowiskazaangażowanewedukacjęzawodowąorazodpowiadające za przygotowywanie i przeprowadzanie egzaminów potwierdzających

kwalifikacjezawodowe(np.CKE,KOWEZiU,ZRP).W pracach koncepcyjnych uczestniczył również ekspert zajmujący się facylitacją spotkańzespołu, którego zadaniem było moderowanie spotkań i organizacja merytorycznej częścipraczespołuorazewaluatorwewnętrzny.


Dokoordynacjipraczostałpowołanykoordynatormerytoryczny,apieczęnadcałościąpracsprawowałmenadżerprojektu.Dla każdego zawodu został powołany pięcioosobowy zespół ekspertów (lider i czterechczłonków zespołu), tzw. zespół „25”. W każdym zespole pracował, przedstawiciel zespołumetodologicznego, który był liderem. Każdy zespół po dokonaniu oceny spójnościdokumentówdlaswojegozawoduprzygotowałraportcząstkowy.Przed przystąpieniem do pracy z przygotowanymi narzędziami, członkowie grupzawodowychzostaliznimizapoznaniipróbniejezastosowali.

KOWEZiUMenadżer projektu

Koordynator merytoryczny

zadania

Ekspert i ewaluatorwewnętrzny

Asystent koordynatora

Recenzenci

„10” EKSPERTÓWAnaliza

dokumentów

Szkolenie zespołów

Opracowanie metodologii

oceny spójności

Opracowanie raportu

końcowego

REKOMENDACJE dla MEN

„25” (5 x 5)Pilotażowe wdrożenie metodologii

Opracowanie raportów

cząstkowych

Rys.4.Strukturaorganizacyjnazespołubadawczego

Badania, które trwały od października 2008 r. do marca 2009 r. można podzielić na trzyetapy(rys.5).

Październik 2008 Listopad 2008 Grudzień 2008 Styczeń 2009 Luty 2009 Marzec 2009

Październik 2008

ETAP IZESPÓŁ "10"

OPRACOWANIEMETODOLOGII

Listopad 2008

ETAP IIZESPÓŁ "25"

WDROŻENIEMETODOLOGIIW 5 ZAWODACH

Styczeń 2009

ETAP IIIZESPÓŁ "10"

OPRACOWANIERAPORTUKOŃCOWEGO

Listopad 2008

ETAP IIEWALUATOR

WYWIADYDOTYCZĄCEPROCESUI PROCEDUR

KONIECSTART

Rys.5.Etapybadania

270BPodziękowania

1.3.2 PRZEBIEGBADAŃ1.3.2.1 Analizaprocesuiprocedurtworzeniapodstawyprogramowejkształcenia

wzawodzie

Do przeprowadzenia analizy metodologii tworzenia podstawy programowej kształceniawzawodzie został powołany ekspert wywodzący się ze środowiska specjalizującego się

nwbadaniachpsychologicznychiewaluacjiprojektówedukacyj ych.Wprzeprowadzonymbadaniuzostaływykorzystanemetodyocharakterze jakościowym, tj.

a w w wanalizadokumentacjior zpogłębione y iadyindy idualne(In‐depthInterview–IDI).Analiza dokumentacji obejmowała V wydanie opracowania „Podstawy programowekształceniawzawodachiprogramynauczaniazawodów.Materiałmetodycznydlaautorów”(2005),atakżerozporządzeniawsprawiepodstawprogramowychkształceniawzawodachopublikowane w Dzienniku Ustaw w latach 2000–2009 oraz informacje znajdujące się nastronieinternetowejMEN.Pogłębione wywiady indywidualne miały charakter ustrukturyzowany, tzn. były przepro‐wadzane przy użyciu uprzednio przygotowanego scenariusza, w którym sprecyzowanowformiepytańotwartychkwestieważnezpunktuwidzeniacelubadania.Przedrozpoczęciemwywiadurespondencibyliinformowaniocelubadaniaorazzapewnieniopoufnościuzyskanychdanych.1.3.2.2 Ocenaspójn ściwzakresie erminologi

Decydując się na zastosowanie klasycznej techniki analizy dokumentów, zespółmetodologiczny był w pełni świadomy, że ich stosowanie związane jest z daleko idącymsubiektywizmem badacza (Łobocki 2006, s. 221). Mając to na uwadze, odpowiednio

o t i

zorganizowanopracępięciuzespołówekspertówzawodowychdoocenyspójnościPP.Praca nad oceną spójnościw zakresie terminologii oraz spójności zewnętrznej przebiegałazgodnie z ustalonym zakresem i sposobem realizacji zadań przydzielonych poszczególnym

zespole.osobomwDozada uńliderazespoł należało:

koordynowanie prac zespołu, zarówno w czasie spotkań, jak i w okresie międzyspotkaniami;

wspieranie uczestników w pracy indywidualnej, udzielanie odpowiedzi na pytaniadotyczącenarzędzi;

monitorowanieprzebiegupraczespołu; analizowanieiewentualneodesłaniedouzupełnieniawypełnionychkwestionariuszy

zezposzczególnychekspertów;podkątemrozbieżnościwoceniedokumentówprząstko przygotowanieraportuc wegodlazawodu.

Z kolei do zadań członków zespołu należało wnikliwe przeanalizowanie przydzielonychdokumentów pod kątem spójności z podstawą programową kształcenia w zawodzie przyużyciuprzygotowanegonarzędziabadawczego.


Uczestnicy najpierw pracowali niezależnie, każdy z dwóch ekspertów nad tym samymzestawemdokumentów.Każdaparaanalizowałaponiższyzestaw:Grupa I: Standard wymagań egzaminacyjnych, suplement do dyplomu potwierdzającegokwalifikacjezawodowe,opiszawodu,standardwyposażeniadydaktycznego.GrupaII:Standardwymagań–egzaminczeladniczyiegzaminmistrzowski,Krajowystandardkwalifikacjizawodowych.Uwaga:wzawodach,doktórychniemastandarduwymagań–egzaminczeladniczyiegzaminmistrzowski–drugaparaanalizowałasuplementdodyplomupotwierdzającegokwalifikacjezawodowe.Za d sa ypracy zespołów:1. Każdy zestaw dokumentów był analizowany niezależnie przez dwóch członków

zespołu–ekspertówwzawodziex.2. Podokonaniuanalizy,wszyscyprzesyłaliwypełnionekwestionariuszedolideraswojej

grupy (rys.6) oraz do wiadomości koordynatora merytorycznego i menadżeraprojektu.

Analiza dokumentówSWE

SdD

OZ

SWD

Ex1

SWD

SW-EC

SW-EM

KSKZ

SW-EC

SW-EM

KSKZ

Ex4

LIDER grupy xEx3

OZ

SdD

SWEEx2

Ry 6.s. Schematanalizydokumentówprzezekspertówwzawodziex

3. Lider przesyłał wypełnione kwestionariusze celemweryfikacji do członków zespołu,którzypracowalinadinnymzestawemdokumentów(rys.7).

290BPodziękowania

Weryfikacjadokumentów

SWE

SdD

OZ

SWD

Ex1

SWD

SW-EC

SW-EM

KSKZ

Ex3SW-EC

SW-EM

KSKZ

Ex4

LIDER grupy x

OZ

SdD

SWEEx2

Ry 7.s. Schematweryfikacjidokumentówprzezekspertówwzawodziex

4. Każdy członek zespołuweryfikował jeden zestawnarzędzi.Wynikiwysyłał do lideraorazdowiadomościkoordynatoramerytorycznegoimenadżeraprojektu.

W efekcie każdy zestaw dokumentów został oceniony niezależnie przez dwóch ekspertóworazzweryfikowany,teżniezależnie,przezdwóchpozostałychczłonkówzespołu.

a r o a zUstalaniezapisówdor po tucząstk wegoodbyw łosięw espole,podczassesjistacjonarnej.Do oceny spójności w zakresie terminologii zostało przygotowane narzędzie (wersjaelektronicznanarzędzianapłycieCD,zrzutzekranunarys.8),wktórymekspercizzespołumetodologicznego„10”zapisalisłowakluczowewystępującewpodstawieprogramowej(1).Przed przystąpieniem do wypełniania narzędzia, eksperci z zespołu „25” zastosowali jepróbnie.Wpierwszymetapiekażdyekspertpracowałindywidualnie.Zgodniezinstrukcją(2)ekspertwypełniał narzędzie, zapisał definicję każdego słowa kluczowego (3) wraz ze źródłem(wedługokreślonegoformatu)zuwzględnieniemkontekstu,wjakimtopojęciezostałoużytewpodstawieprogramowej.Następnieekspertoceniał,czy topojęciewystąpiłowbadanychdokumentach, wstawiając, znak X w odpowiedniej kolumnie (4). W osobnej kolumnienależałozapisaćkomentarzdotyczącywystępującychróżnicwznaczeniusłowakluczowegowBDwodniesieniudoPP(5).


Rys.8.Narzędziedo badaniaterminologii(zakładka ącasłów kluczowychwPP)

Następnie ekspert zapisywał słowa z badanych dokumentów, które uznał za kluczowe,aktóreniewystąpiływpodstawieprogramowej(rys.9)idalejpostępowałanalogicznie,jakprzyzakładcedotyczącejsłówkluczowychwPP.owychwPP.

dotycz

Kolumnadozapisaniakomentarza

Kolumnadowpisaniadefinicjidlakażdegosłowakluczowego

ListasłówkluczowychzPPwpisanaprzezzespół„10”

Instrukcjadlaekspertówwypełniającychnarzędzie

KolumnadozaznaczeniawprzypadkuwystąpieniasłowakluczowegowBD

Rys.9.Narzędziedobadaniaterminologii(zakładkadotyczącasłówkluczowychwBD)Rys.9.Narzędziedobadaniaterminologii(zakładkadotyczącasłówkluczowychwBD)

310BPodziękowania

Ważnym elementem pracy wszystkich członków zespołów zawodowych były komentarzeiuwagi,którestałysiępodstawąanalizyjakościowejwraporciecząstkowym.Na podstawie przygotowanych raportów cząstkowych, zespół metodologiczny „10”zdefiniował pojęcie „słowakluczowego”, które zostało określone tylkowdwóch zespołach,

wnastępniez eryfikowałlistęsłówkluczowych.W wyniku przeprowadzonej analizy została utworzona ostateczna lista słów kluczowychwkształceniuzawodowym,zuzgodnionądefinicjądlakażdegoznich.1.3.2.3 Ocenaspójnościwewnę pod tawyprogramowej

Ocena spójności wewnętrznej podstawy programowej przeprowadzona była wpięcio‐osobowych zespołach zawodowych, zgodnie z przygotowanym scenariuszem zajęć

trznej s

dotyczącychocenyspójnościwewnętrznejPP(załącznik4).Uczestnicyotrzymalipodstawęprogramowąswojegozawoduwydrukowanąnakolorowychkartkach, pociętą na paski. Każdy element struktury PP znajdował sięw osobnej kopercieibył wydrukowany na innym kolorze kartki. Na jednym pasku znajdował się pojedynczyzapis, odpowiednio kodowany, np. pierwsza umiejętność z opisu zawoduw PP oznaczonabyła„OZU1”.Zestawdlak :ażdegozawoduzawierał

dwakompletyumiejętności, trzykompletyzadańzawodowych(lubdwa,jeśliwzawodzieniewystępują

specjalizacje), jedenkompletspecjalizacji(jeśliwystępują), blokówprogramowych,dwakompletycelówkształceniaz ia,jedenkomplettreścikształcen jedenkompletwyposażenia, dwakompletynazwblokówprogramowych, jedenkompletnazwpomieszczeńdydaktycznych.

zielonyzostałnadwiegrupy.KażdyzespółzawodowypodPierwszagrupaporównała:

ymi,umiejętnościzzadaniamizawodow umiejętnościzcelamikształcenia, stępują),zadaniazawodowezespecjalizacjami(jeśliwy

ezblokamiprogramowymi. zadaniazawodowDrugagrupaporównała:

blokiprogramowezpomieszczeniamidydaktycznymi, cele kształcenia z treściami kształcenia w poszczególnych blokach programowych,

anastępniezwyposażeniemdydaktycznympracownii/lublaboratoriów.


Porównaniepolegałona łączeniupaskówz zapisami jednej kategorii zpaskami z zapisamiinnej, np. pasków z zapisami umiejętności z paskami, na których zapisane były celekształcenia.Wpierwszejkolejnościłączonebyłypaskizzapisami,którychzgodnośćwynosiła100%,alboróżniły się tylkowniewielkim stopniu (np. dodane lub ujęte słowo, czasownik operacyjnyzastąpionyinnymztejsamejkategoriitaksonomicznej)–różnicewzapisachzaznaczanebyłydodatkowo markerem. Następnie łączone były paski z zapisami, które znaczeniowo byłypodobne,alenp.różniłysięstopniemszczegółowości.Powykonaniuwszystkichplakatów,grupywymieniłysięnimi,anastępnieparywzajemniezweryfikowały przyporządkowane karteczki.Wprzypadku proponowanych zmian przykle‐

ejalikarteczkęzuwagą,ni zmieniającpołożeniapasków.Na zakończenie grupy dyskutowały przyporządkowane zapisy i podejmowały decyzjedotyczące ewentualnych zmian. Na podstawie plakatów grupy zawodowe wypełniły dlakażdegozawodutabelęzbiorczą,przygotowanąprzezzespół„10”(rys.10).

Rys.10.TabelazbiorczadoocenyspójnościwewnętrznejPP,wypełnianaprzezposzczególne

grupyzawodowe

1.3.2.4 OcenaspójnościzewnętrznejPP badanymidokumentami

Ocena spójności zewnętrznej podstawy programowej w odniesieniu do badanych doku‐ławpi

z

mentówprzeprowadzonaby ęcioosobowychzespołachzawodowych.Praca nad oceną spójności zewnętrznej PP przebiegała zgodnie ze schematem opisanym

(1.3.2.2).wrozdzialedotyczącymocenyspójnościwzakresieterminologiiDo oceny spójności zewnętrznej PP zostało przygotowane kolejne narzędzie (wersjaelektroniczna narzędzia na płycie CD, zrzut z ekranu na rys. 11). Przed przystąpieniemdojego wypełniania, eksperci z zespołu „25”, podobnie jak w ocenie spójności w zakresieterminologii,próbniejezastosowali.Donarzędziazostałaprzygotowanainstrukcjaobsługi–abypoprawniedziałało,pootwarciunależałouruchomićmakropolecenia.

330BPodziękowania

W tej kolumnie umieszczone są kolejne

elementy struktury podstawy programowej.

Kolejne zakładki mają nazwy i numery zgodne ze strukturą z kolumny A

Ry 11.Strona głównanarzędziadoocenyspójnościzewnętrznejPP

Wpierwszym etapie każdy ekspert pracował indywidualnie i zgodnie z instrukcją obsługiwypełniałnarzędziedlaprzydzielonychdokumentów.Pracęznarzędziemrozpoczynanood

g

s.

zakładki„strukturaPP”,którajeststroną łówną.Z zakładki „strukturaPP”przechodzonodoposzczególnychelementówstrukturybadanychdokumentów(rys.12).

Rys.12.JedenzelementówstrukturynarzędziadoocenyspójnościzewnętrznejPP


W zakładce „struktura PP” członkowie zespołu zawodowego kolejno sprawdzali, czyelementystrukturypodstawyprogramowejwystąpiływbadanychprzeznichdokumentach.Jeśli dany element wystąpił i w podstawie programowej, i w badanym dokumencie, to pozaznaczeniu odpowiedniego kwadracika program przenosił do odpowiedniej zakładki, np.jeśli oceniany był „standard wymagań egzaminacyjnych”, to najpierw sprawdzano, czywystępująwnim„umiejętności”,jeżelitak,towybieranoodpowiedniąkomórkęnaprzecięciuwiersza „1.Umiejętności” i kolumny „SWE” i klikano na nią lewym przyciskiem myszy.Programautomatycznieprzenosiłdozakładki„1.Umiejętności”(rys.13).

Rys.13.Sposóbprzejściamiędzyzakładkamiwnarzędziudo cenyspójnościzewnętrznejPP

Następnie analizowano kolejne umiejętności z kolumnyA i oceniano stopień zgodności ichzapisuwpodstawieprogramowejoraz standardziewymagańegzaminacyjnych.Wstawianoznak X dla analizowanej umiejętności w odpowiedniej kolumnie. Jeśli analizowanaumiejętnośćwBDbyłaczęściowozgodnalubniezgodna,zapiszBDbyłkopiowany(kolumnaE„kopiazapisu”)iopatrzonykomentarzem(kolumnaG).Jeżelizapisbyłczęściowozgodny,dodatkowo należało określić stopień niezgodności.Wkolumnie „Uwagi” z listy rozwijalnej

o

byłwybieranyrodzajniezgodności.Po dokonaniu oceny wszystkich umiejętności i wypełnieniu wszystkich wierszy z obszaru„SWE”,wracanodozakładki„struktura_PP”będącejstronątytułową,itamwybieranokolejnyelementstruktury,ażdowypełnienianarzędziadoostatniegoBD.Podobnie, jakw przypadku narzędzia dotyczącego terminologii,ważnym elementempracywszystkich członków zespołów zawodowych były komentarze i uwagi, które stały siępodstawąanalizyjakościowejwraporciecząstkowym.Na podstawie wypełnionych kwestionariuszy w grupach zawodowych, liderzy wypełnilitabelęzbiorczą(rys.14),przygotowanąprzezzespółmetodologiczny.

350BPodziękowania

Rys.14.Tabela zbiorcza do oceny spójności zewnętrznej PPwypełniana przez poszczególne

grupyzawodowe

1.3.2.5 Ocena czytelności PP oraz dokumentów obowiązujących w kształceniuzawodowym

Jednązistotnychzasadpodczaspisaniatekstu,jestzasadaprostotyjęzyka.Zasadatamówi,żeimtekstjesttrudniejszy,tymmniejosóbprzeczytagodokońca.Biorącpoduwagę,żePPibadanedokumentypowinnybyćzrozumiałe,czytelnedlaichodbiorców,któryminajczęściejsą nauczyciele, a dla SWE i SdD również absolwenci szkół zawodowych, dodatkowoprzeprowadzonoanalizęichczytelności.Analizaczytelnościdokumentówzostałaprzeprowadzonanaprzykładziejednegowybranegozawodu, gdyż relacje zachodzącew obrębie grupy badanych dokumentów dla pozostałychzawodówprawdopodobniesięnieróżnią,gdyżposiadają takąsamąstrukturę isąnapisanepodobnymjęzykiemurzędowym.Analizie zostały poddane następujące dokumenty dla zawodumonter‐elektronik: PP, SWE,SWD, SW‐EC, SW‐EM, KSKZ, SdD – w języku polskim i języku angielskim oraz dodatkowoinformatoroegzaminiepotwierdzającymkwalifikacjezawodowe.Przebiegbadaniaczytelnościdokumentówprzedstawiononaschemacie(rys.15).

Rys.15.Przebiegbadaniaczytelnościtekstu


Przed przystąpieniem do analizy czytelności dokumentów niezbędne było wcześniejszeprzygotowanie ich wersji elektronicznej. Najczęściej programy zamieszczone na stronachinternetowychdokonująobliczeniawskaźnikamglistościdlatekstubezformatowania.Pierwszymkrokiembyło zapisanie badanychdokumentów jako zwykły tekstwodpowied‐nichplikachzrozszerzeniem*.txtCelem analizy czytelności badanych dokumentów nie było obliczenie wartości wskaźnikaGunninga Fog Index (zwanego też wskaźnikiem mglistości tekstu), ale określenie relacji

i.„łatwiejszy–trudniejszy”międzybadanymidokumentamDlapo branododatkowonrównaniawy astępująceteksty: Andersen,załącznik5–OTobiemówibajka–HansChristian PAP(załącznik6–notatkaprasowa wp.plwww. ), książkiTylkomiłość–autorrecenzji:Ann w.wp.plzałącznik7–recenzja aWalicka(ww ), załącznik8–artykułCozrobiZUS,jeślipracownikniemaRp‐7?(www.wp.pl).

Dobór powyższych tekstów był celowy, od najłatwiejszego – bajki dla dzieci (załącznik 5),przez typowe teksty, które są zamieszczane w gazetach codziennych (załącznik 6 i 7), potekstnapisanytrudnymjęzykiem,mimożedotyczącykażdegopracownika,któryubiegasięoświadczenia emerytalne (załącznik 8). Teksty te będą stanowić punkt odniesienia dlabadanychdokumentów.Analizazostałaprzeprowadzonaprzyużyciutychsamychnarzędzidlawszystkichbadanychdokumentów.W tymceluzostałpobrany i zainstalowanyudostępnionydarmowyprogramNWATzestronyinternetowejhttp://www.nlpmax.com/publish.htm.Następnie, celem porównania uzyskanych wskaźników, została przeprowadzona analiza

tronach:wnarzędziachudostępnionychnashttp://simbon.madpage.com/Fog/http://www.online‐utility.org/english/readability_test_and_improve.jsphttp://www.sigmalist.com/SigmaMathTool/FogIndex.aspx1.3.2.6 OcenazgodnościPPzdokumentamiUE

Oceny spójności podstawyprogramowej z dokumentamiUnii Europejskiej dokonała grupaekspertów, która brała udziałw opracowywaniumetodologii badań.W centrum rozważańznajdowała się podstawa programowa, której zapisy analizowane były na podstawie,zaprojektowanychwcześniej przez zespół ekspertów,pytańbadawczych.Wszyscy eksperciprzeanalizowali każdy z dokumentów UE w kontekście istniejących zapisów (struktury)podstawyprogramowej.Niektóre zapisy w dokumentach UE wymagały przeanalizowania treści podstawyprogramowejpodkątemmożliwościrealizacjizaleceńKomisjiEuropejskiej,awięcniebyłaporównywana zgodność zapisów badanych dokumentów, a potencjalne skutki stosowaniapodstawy programowej w kształceniu zawodowym. Eksperci sporządzili odpowiedzi nakażde pytanie badawcze dla każdego analizowanego dokumentu. Wyniki analiz zostałyprzesłanedomenadżeraprojektuikoordynatoramerytorycznegozadania.

http://www.wp.pl/http://www.wp.pl/http://www.wp.pl/http://www.wp.pl/http://www.wp.pl/http://www.wp.pl/http://www.wp.pl/http://www.sigmalist.com/SigmaMathTool/FogIndex.aspxhttp://www.sigmalist.com/SigmaMathTool/FogIndex.aspx

370BPodziękowania

2 PREZENTACJAWYNIKÓWBADAŃPrezentowane wyniki badań są efektem pilotażowego wdrożenia w pięciu zawodachmetodologii oceny spójności podstaw programowych kształcenia w zawodach zdoku‐mentamidotyczącymikształceniazawodowego.Zadanietozostałozrealizowanewprojekcie„Doskonaleniepodstawprogramowychkluczemdomodernizacjikształceniazawodowego”.Głównym celem projektu jest poprawa jakości kształcenia zawodowego poprzezmodernizacjęiweryfikacjępodstawprogramowychkształceniawzawodach,podkątemich

modostosowaniadowy gówgospodarkiopartejnawiedzy.Projekt tenwpisuje sięw reformęprogramową, zarównokształcenia ogólnego, jak izawo‐dowego,gdzieprzyjęto,żekoniecznyjestprzeglądianalizapodstawprogramowychkształ‐cenia w zawodach. Z analizy kierunków i kalendarza wdrażania zmian programowychprezentowanych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, które uwzględniają ZaleceniaParlamentu Europejskiego iRady, wynika, że w roku szkolnym 2012/2013 absolwencigimnazjumrozpocznąnaukęwzreformowanejszkolezawodowej.Dotegoczasuwramachprojektumuszązostaćwykonanenastępującedziałania: opracowaniemetodologii badania podstaw programowych pod kątem uzyskiwanych

kwalifikacji w grupie zawodów oraz wyodrębnienia kwalifikacji specyficznych dlazawoduorazcząstkowychskładającychsięnazawód,

badaniekwalifikacjiikompetencjioczekiwanychprzezpracodawcówodabsolwentówszkółzawodowych,

opracowanie nowej metodologii konstruowania podstaw programowych orazmodernizacja podstaw programowych kształceniaw zawodach zgodnie zwymogamigospodarkiopartejnawiedzy,

zorganizowanie 202 konferencji upowszechniających nowe podstawy programowewśród nauczycieli szkół zawodowych, przedstawicieli organów prowadzących,

s zn ,nadzorującychszkołyzawodoweisy temuegzaminówzewnętr ych opracowanie zmodernizowanych programów nauczania dla zawodów oraz

przykładowychprogramówdospecjalizacji.Podstawa programowa kształcenia w zawodzie, która była w centrum uwagi zespołu, jestaktem prawnym, a więc przyjmowana jest za punkt odniesienia dla dokumentówpochodnych.Zapisypodstawyprogramowejsąpunktemwyjściadoopracowywaniainnych,ważnychdlakształceniazawodowegodokumentów,tj.standarduwymagańegzaminacyjnychi suplementu do dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe, a także programównauczania. Dlatego tak istotne było przeanalizowanie podstawy programowej kształceniawzawodziepodkątemjejwewnętrznejspójnościorazzbadaniekorelacjijejzapisówzzapi‐

msamiwdoku entachpokrewnych.W trakcie prowadzonych prac badawczych zespół ekspertów oceniał: stosowanąterminologię, spójność wewnętrzną PP oraz spójność zewnętrzną PP. Dodatkowo, zespołybadawczeporównałyczytelnośćpodstawyprogramowejkształceniawzawodzieorazbada‐nych dokumentów dla kształcenia zawodowego, a także zbadały metodologię tworzeniapodstawyprogramowejkształceniawzawodzie.


Wtokuprowadzonych prac badawczych, zespół ekspertów zajmujących się opracowaniemmetodologii oceny spójności podstaw programowych kształcenia w zawodzie, uznał zakonieczne zdobycie szczegółowych informacji na temat procesu powstawania tychdokumentów. Szczególną uwagę zespołu badawczego zwróciły rozbieżności pomiędzypięcioma podstawami programowymi kształcenia w zawodach, które zostały wybrane dopilotażowego wdrożenia opracowanej metodologii. Z punktu widzenia dalszych pracsłużących analizie i ocenie spójnościwewnętrznej tychdokumentów, zasadnicze znaczeniemiały informacje dotyczące założeń i procedur, na których opierano się w trakcie ichtworzenia. Zaobserwowane różnice pomiędzy poszczególnymi podstawami programowymimogływskazywaćnazmianywzakresietychustaleń,któremiałymiejscenaprzestrzenicza‐su. Ponadto, za istotne uznano informacje dotyczące osób zaangażowanychwopracowanietych dokumentów, tj. pełniących rolę autorów i recenzentów PP oraz koordynatorów ichprac.Reprezentowaneprzeznichinstytucjeiśrodowiska,atakżedoświadczeniezawodoweisposób przygotowania tych osób do prac nad PP,mogły w znaczący sposóbwpływać naostateczny kształt dokumentów. Kolejne zagadnienia wymagające wyjaśnienia wiązały sięzodbiorcami podstaw programowych. Za kluczową sprawę uznano identyfikację grupdocelowych, do których kierowane są dokumenty, kwestię ich dostępności oraz stopieńwykorzystywania.Zdaniemzespołuekspertów,optymalnątechnikąuzyskaniainformacjinatematpowyższych.zagadnień były pogłębionewywiady indywidualne.Miały one także na celuwypracowanierekomendacji, które mogłyby posłużyć w dalszych pracach nad przygotowaniem podstawprogramowychkształceniawzawodach.Rekomendacjeteodnosiłysiędowpływuwywiera‐negoprzezpodstawyprogramowenajakośćkształceniazawodowego.Obejmowałyonem.in.czynniki przyczyniające się do wzrostu efektywności prac nad PP oraz warunki, jakie tedokumentypowinnyspełniać,bymogłyprzyczynićsiędopodniesieniajakościkształcenia.

2.1 PROCES I PROCEDURY TWORZENIA PODSTAWY PROGRAMOWEJKSZTAŁCENIAWZAWODZIE

Wwyniku przeprowadzonych wywiadów i analizy dokumentów, w tym zasobów interne‐to cwy h,uzyskanoinformacje,którestanowiąodpowiedźnazadanepytaniabadawcze:1. Na jakich założeniach opierały się prace nad obecnie obowiązującymi podstawami

zprogramowymikształceniaw awodach?2. W jaki sposób przebiegały prace nad przygotowaniem podstaw programowych

kształceniawzawodach?3. Jakiegrupyosóbbyłyzaangażowanewpracenadobecnieobowiązującymipodstawami

programowymikształceniawzawodach?4. Do jakich grup odbiorców zostały skierowane podstawy programowe kształcenia

wzawodach?a5. Czypodstawyprogramowemająistotnywpływn jakośćkształceniazawodowego?

Wypowiedzi respondentów zostały przytoczone w oryginalnym brzmieniu, w tekścieyróżnionesąkursywą.w

390BPodziękowania

2.1.1 PRZEBIEG PRAC NAD PRZYGOTOWANIEM PODSTAW PROGRAMOWYCH KSZTAŁCENIAWZAWODZIE

2.1.1.1 Aspektinstytucjonalny

Pracenadprzygotowaniempodstawprogramowychkształceniawzawodach(PP)rozpoczęłysię w 1993 roku i były prowadzone w ramach Pracowni Programów KształceniaZawodowego,powołanej zarządzeniemMinistraEdukacjiNarodowejprzy InstytucieBadańEdukacyjnych.Opracowaniem tychdokumentów zajmowało się15Komisji Programowych,obejmujących grupy zawodów pokrewnych (m.in. mechanicznych, górniczo‐hutniczych,chemicznych, ekonomicznych). Do czasu rozwiązania Pracowni, tj. do końca 1997 roku,opracowano minima programowe kształcenia dla ponad 50 zawodów (ze 138 zawodówzamieszczonychwobowiązującejwówczasklasyfikacjizawodówszkolnictwazawodowego).Dokumenty te były przygotowywane w oparciu o metodologię wypracowaną przez10‐osobowyzespółpracownikówkierowanychprzezdrinż.ZofięParfiniewicz.Wtymokresiewsystemieoświatyobowiązywałyminimaprogramowe,obejmującezarównokształcenie ogólne, jak i zawodowe.W Ustawie z dnia 21 lipca 1995 r. o zmianie Ustawyosystemieoświatyorazniektórychinnychustaw(Dz.U.z1995r.,Nr101poz.504)dokonanozmian w zakresie prac programowych. Polegały one m.in. na wprowadzeniu pojęciapodstawy programowej kształcenia w zawodzie, jako obowiązujących na danym etapiekształcenia zestawów celów i treści nauczania oraz umiejętności, które należy uwzględnićwprogramachnauczaniadlazawodu.W latach 1998–2002 zadania związane z przygotowaniem podstaw programowychkontynuowano wramach Departamentu Kształcenia Zawodowego Ministerstwa EdukacjiNarodowej.NamocyUstawyosystemieoświaty,pracenadtymidokumentamiprowadzonowróżnych ośrodkach edukacyjnych3, woparciu o opracowany przez MEN „Materiałmetodyczny dla autorów”. Procesowi tych prac towarzyszyła kilkukrotna aktualizacjawytycznych dla autorów PP, związana ze zmianami wzakresie prawa oświatowego orazwprowadzaniemdoklasyfikacjinowychzawodów.Od2003rokupracewtymzakresiezlecanesąKrajowemuOśrodkowiWspieraniaEdukacjiZawodowejiUstawicznej(KOWEZiU).Choćstatuttejinstytucjinieobejmujeopracowywaniapodstaw programowych, do jej zadań statutowych należy między innymi przygotowaniedokumentacjiprogramowejskładającejsięzprzykładowychprogramównauczania,któresąopracowywanewoparciuopodstawęprogramowąkształceniawdanymzawodzie.WydziałRozwojuProgramówKOWEZiU(zajmującysięopracowywaniemnowoczesnychprogramównauczania o strukturze modułowej) początkowo uczestniczył wpracach nad przygoto‐waniempojedynczychpodstaw,anastępniewroku2005zająłsięaktualizowaniemPP,którezostały opracowane do roku 1997. W latach 2005–2007 dokonano modernizacji oraznowelizacji 137 podstaw programowych, zgodnie zobowiązującym „Materiałemmetodycz‐nymdlaautorów”zdnia4.08.2005r.WszystkiezmianywzakresiePPbyłykonsultowanezespecjalistamiwposzczególnychzawodach.

3Np.podstawyprogramowedlazawodówmedycznychopracowanowCentrumEdukacjiMedycznej.


Obecnie Wydział Rozwoju Programów (WRP) przygotowuje PP dla nowych zawodówwprowadzanych do klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, atakże dla zawodów,wprzypadku których podstawy programowe i programy nauczania wymagają ponownegoop co przezWydziałRozwojuProgramównależy:ra wania4.Dozadańrealizowanych

1. powołaniezespołuautorskiego; 2. przygotowaniemateriałówźródłowychdlaautorów; o sultacjidla3. prowadzeniewarsztatówmetodycznychorazk n autorów;

4. przekazanie opracowanych PP do recenzji i z powrotem do autorów (w celu ichustosunkowaniasiędouwagrecenzentów);

5. końcoweopracowanieredakcyjneitechnicznePP;6. przekazanie opracowanych dokumentów do Departamentu Kształcenia Zawodowego

iUstawicznegoMEN.Pracerealizowanewramachdrugiegoi trzeciegospośródtychzadańobejmująnastępująceetapy:a) przygotowaniemateriałówniezbędnychdoopracowaniaPP,wtym:

opisuzawoduprzygotowanegoprzezministrawłaściwegodlazawodunku

ej,,

,opisuzawoduzklasyfikacjizawodówispecjalnościdlapotrzebrysjidrukowanejielektroniczn

wzorupodstawyprogramowejwwer

wskazańmetodycznychdoopracowaniapodstawyprogramowej,

dowych, ewodnikpozawodach,przykładyopracowanychPP),

standardukwalifikacjizawo

materiałówźródłowych(przUstawyosystemieoświaty,

materiałówdydaktycznych;b) prowadzenieprzezpracownikówWRP2–3‐dniowychwarsztatówdlaautorów,według

sporządzonegoharmonogramuzajęć,c w s projektuc) analizęopra owanegona ar ztatach PP,

d) współpracę z autorami w trakcie opracowywania PP (konsultacje bezpośrednie,telefonicznelubzapośrednictwempocztyelektronicznej),

e) konsultacje ze specjalistami, dotyczące poprawności zapisów i ewentualnych zmianwzakresieumiejętnościizadańzawodowychorazblokówprogramowych.

Pracownicy WRP powołują zespoły autorów, liczące (wzależności od specyfiki danegozawodu) od 3 do 5 specjalistów, z którymi współpracują w trakcie całego procesuprzygotowywaniadokumentówprogramowych.Wskładzespołuw

Documents

RAPORT KOŃCOWY ( Z ZAŁĄCZNIKAMI) Z PRZYGOTWANIA METODOLOGII … · 2019. 8. 8. · 2 Raport końcowy z przygotowania metodologii oceny spójności… Auto iziołek rzy raportu: