RAPORT - Centrum DZWONI · 1.2 Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania Niepełnosprawności i Zdrowia (ICF) – innowacyjne podejście do opisu funkcjonowania społeczno-zawodowego

RAPORT podsumowujący realizację projektu pn.

„Centrum Doradztwa Zawodowego i Wspierania Osób

Niepełnosprawnych Intelektualnie”

realizowanego w ramach zadania publicznego

„Kompleksowa aktywizacja społeczna i zawodowa osób z niepełnosprawnością

intelektualną”

w ramach dwunastego konkursu o zlecenie realizacji zadań zlecanych

w okresie od dnia 01.01.2013 r. do dnia 31.03.2014 r. roku w ramach art. 36

ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej

oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

Warszawa, kwiecień 2014 r.

Opracowanie: zespół merytoryczny projektu

2

Spis treści

Wstęp

1. Opis projektu

1.1 Zatrudnienie wspomagane – skuteczny instrument w zakresie wprowadzenia osób

z niepełnosprawnością intelektualną na rynek pracy

1.2 Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania Niepełnosprawności

i Zdrowia (ICF) – innowacyjne podejście do opisu funkcjonowania społeczno-

zawodowego osób z niepełnosprawnością intelektualną

1.2.1 Charakterystyka narzędzi stosowanych w projekcie

2. Charakterystyka grupy docelowej objętej wsparciem w ramach projektu

3. Analiza poziomu osiągnięcia rezultatów projektu

3.1 Stopień realizacji założonych celów projektu

3.2 Ewaluacja profilu kategorialnego - porównanie wartości wyjściowej

z wartością osiągniętą

3.3 Wskaźniki ewaluacji

3.4 Stopień realizacji form organizacyjnych wsparcia

3.5 Wpływ czynników środowiskowych na proces aktywizacji społeczno-zawodowej

osób z niepełnosprawnością intelektualną

4. Badanie poziomu satysfakcji Beneficjentów/ Beneficjentek Ostatecznych projektu

5. Ocena realizacji projektu przez kadrę merytoryczną projektu

6. Wnioski i rekomendacje

Spis rysunków

Spis tabel

Spis wykresów

Bibliografia

3

Wstęp

W Polsce osoby niepełnosprawne są systemowo wspierane w podejmowaniu

zatrudnienia, jednakże przyjęte rozwiązania nie wszystkim osobom, oraz w niedostatecznym

stopniu, zapewniają indywidualne wsparcie jakiego potrzebują. Z każdym rodzajem

niepełnosprawności związane są specyficzne dla niego bariery. Bariery, które wynikają

z interakcji pomiędzy nieprzystosowanym środowiskiem, a osobami z niesprawnościami są

w ogromnej większości wytworami człowieka i są usuwalne. Występują w środowisku

fizycznym, technicznym i społecznym, w tym m.in. w systemie prawnym i w innych

obszarach regulacji życia społecznego, a również, i to bardzo istotne, w postawach

społecznych. Zatem analiza potrzeb osób niepełnosprawnych, identyfikacja i likwidowanie

barier, które wywołują wykluczanie oraz świadczenie wsparcia dostosowanego do

indywidualnych potrzeb osób, pod postacią rehabilitacji, specjalistycznego sprzętu

kompensującego, dobrej edukacji przez całe życie, szkoleń zawodowych i specjalistycznego

pośrednictwa pracy oraz wsparcia w roli pracownika, a zwłaszcza usług osobistych

w zależności od typu i stopnia dysfunkcji (np. indywidualnego asystenta), jest

wyrównywaniem szans. Celem strategicznym działań ma być pełne uczestnictwo osób

niepełnosprawnych w głównym nurcie życia społecznego na równych z innymi prawach.

Czyli bez dyskryminacji.

Niepełnosprawność intelektualna jest stanem szczególnie złożonym. Głównym

problemem niepełnosprawności intelektualnej są trudności w procesie uczenia się, i to

zarówno w zdobywaniu wiedzy i umiejętności akademickich i zrozumienia świata, jak i w

funkcjonowaniu społecznym. Tu wyrównywanie szans jest kluczowe dla pełnego

uczestnictwa w życiu społecznym i zawodowym. Sytuację tej grupy osób pogarszają głęboko

zakorzenione, liczne mity i stereotypy. Są one przyczyną negatywnych, pełnych obaw i lęków

postaw społecznych. Gdy zestawimy szerokie spektrum trudności fizyczno – intelektualno –

społecznych i zdrowotnych z brakiem akceptacji społecznej, łatwo dostrzeżemy, ile trzeba

zmienić w myśleniu i ile nowych szans trzeba stworzyć, zwłaszcza form wsparcia, aby osoby

z niepełnosprawnością intelektualną mogły rozwinąć swój potencjał, wykorzystać swoje

mocne strony dla uzyskania pełni sensownego, produktywnego, przynoszącego satysfakcję,

życia.

4

W polityce zatrudnienia osób niepełnosprawnych, w tendencjach i zaleceniach

międzynarodowych i europejskich, preferowana jest zasada integracji zawodowej, a więc

zatrudniania tych osób we wszystkich możliwych przypadkach w zwykłych zakładach pracy.

Jedną z form realizacji tej integracji jest zatrudnienie wspomagane (ang. supported

employment). Istotę zatrudnienia wspomaganego stanowi zatrudnianie osoby

niepełnosprawnej, która otrzymuje wsparcie asystenta – trenera pracy, pomagającego jej

opanować niezbędne umiejętności do wykonywania zadań i obowiązków zawodowych oraz

zaadoptować się w środowisku pracy.

Podstawą sukcesu zatrudnienia wspomaganego jest właściwe profilowanie klienta

korzystającego ze wsparcia, czyli dogłębna, wieloprofilowa diagnoza funkcjonalna jego

potencjału i preferencji. Innowacyjną metodą pozwalająca na indywidualne podejście

w procesie diagnozy jest zastosowanie elementów Międzynarodowej Klasyfikacji

Funkcjonowania Niepełnosprawności i Zdrowia (ICF) do opisu funkcjonowania osoby.

Koncepcja Klasyfikacji ICF zakłada postrzeganie człowieka w kontekście całościowym

i wielowymiarowym, z uwzględnieniem środowiska, w którym dany człowiek funkcjonuje.

Ta wielowymiarowość daje szansę każdej osobie, w tym osobie z niepełnosprawnością na

określenie indywidualnego potencjału oraz czynników mających wpływ na jego ograniczanie

bądź rozwój. Dodatkowo pozwala na zastosowanie pewnych wspólnych uniwersalnych

mierników, które oceniają stopień ograniczenia bądź trudności zarówno osoby jak

i otoczenia, pozwala na ustalenie priorytetów w planowanym działaniu oraz ocenie wyników

zastosowanych interwencji. Filozofia koncepcji oraz jej uniwersalizm daje szansę na

wprowadzenie jednolitego standardu diagnozy funkcjonowania oraz kategoryzowania

niezbędnych rodzajów wsparcia. Wdrożenie koncepcji Klasyfikacji ICF do praktyki

programów aktywizacyjnych jest ogromnym krokiem w kierunku personalizacji działań oraz

ich ewaluacji. Funkcjonalna diagnoza jest punktem wyjścia do kolejnych działań

zmierzających do aktywizacji zawodowej osób z niepełnosprawnością intelektualną.

Niniejszy raport przedstawia wypracowany przez Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób

z Upośledzeniem Umysłowym system wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną

w procesie aktywizacji społeczno – zawodowej, w tym w wejściu i utrzymaniu się na

otwartym rynku pracy oraz jego rezultaty osiągnięte w okresie 15 miesięcy realizacji projektu

(01.01.2013 r. – 31.03.2014 r. – I okres finansowania).

5

Ponadto zaprezentowane zostały wyniki badań ankietowych prowadzonych wśród

Beneficjentów/ Beneficjentek Ostatecznych projektu mające na celu ocenę poziomu reakcji,

czyli satysfakcji z otrzymanego w projekcie wsparcia a także wśród kadry merytorycznej

projektu, której zadaniem było ocenić poziom merytoryczny i organizacyjny projektu, w celu

zapewnienia najwyższej jakości usług świadczonych osobom z niepełnosprawnością

intelektualną.

Wnioski i rekomendacje stanowią wskazówkę do kontynuacji tego typu działań

w przyszłości.

6

1. Opis projektu

Projekt pn. „Centrum Doradztwa Zawodowego i Wspierania Osób Niepełnosprawnych

Intelektualnie (Centrum DZWONI)” realizowany jest w ramach zadania publicznego

„Kompleksowa aktywizacja społeczna i zawodowa osób z niepełnosprawnością

intelektualną” w ramach dwunastego konkursu o zlecenie realizacji zadań zlecanych

w okresie od dnia 01.01.2013 r. do dnia 31.03.2016 r. roku w ramach art. 36 ustawy z dnia 27

sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób

niepełnosprawnych i finansowany przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób

Niepełnosprawnych. Projekt realizowany jest w III okresach:

1) I okres finansowania projektu – 01.01.2013 – 31.03.2014

2) II okres finansowania projektu – 01.04.2014-31.03.2015

3) III okres finansowania projektu – 01.04.2015-31.03.2016.

Celem ogólnym projektu jest zwiększenie udziału w życiu społecznym i zawodowym oraz

wsparcie w utrzymaniu zatrudnienia osób z niepełnosprawnością intelektualną. natomiast cele

operacyjne (szczegółowe) projektu to:

1) Wypracowanie i wzmocnienie kluczowych umiejętności społecznych niezbędnych do

samodzielnego funkcjonowania;

2) Wypracowanie i wzmocnienie kluczowych umiejętności zawodowych niezbędnych do

podjęcia zatrudnienia;

3) Podjęcie zatrudnienia, wdrożenie na dobranym stanowisku pracy przy wsparciu

trenera pracy zgodnie z metodologią zatrudnienia wspomaganego;

4) Utrzymanie poziomu motywacji i jakości wykonywanej pracy u osób już

zatrudnionych poprzez wsparcie trenera pracy zgodnie z metodologią zatrudnienia

wspomaganego.

Cele realizowane są poprzez formy organizacyjne wsparcia dopasowane do potrzeb

i możliwości grupy docelowej. W projekcie wsparciem zostały objęte 2 grupy osób

z niepełnosprawnością intelektualną. Pierwszą grupę stanowiły osoby nieaktywne zawodowo

– I etap (zakładano rekrutację 90 osób), natomiast druga grupa to osoby zatrudnione

wymagające wsparcia w utrzymaniu zatrudnienia – II etap (zakładano rekrutację 110 osób).

7

I etap wsparcia beneficjentów/ beneficjentek ostatecznych (BO) obejmował następujące

formy wsparcia:

1) Diagnoza doradcza preferencji i predyspozycji zawodowych;

2) Diagnoza kompetencji społecznych;

3) Warsztaty grupowe z zakresu kompetencji społecznych i aktywnego poruszania się po

rynku pracy;

4) Warsztaty praktyczne w przedsiębiorstwie;

5) Indywidualne zajęcia praktyczne;

6) Indywidualne i grupowe pośrednictwo pracy;

7) Indywidualne i grupowe wsparcie psychologiczno-doradcze;

8) Trening umiejętności i samodzielnego poruszania się w przestrzeni miejsko-wiejskiej;

9) Wsparcie w procedurze indywidualnych zajęć praktycznych (warsztaty, praktyki);

10) Indywidualne wsparcie w organizacji i odbywaniu stażu zawodowego u pracodawcy

11) Indywidualne wsparcie w zatrudnieniu

II etap wsparcia beneficjentów ostatecznych:

Na II etapie BO mogli skorzystać z indywidualnego wsparcie trenera pracy (monitoring

zatrudnienia) oraz z grupowego wsparcia psychologiczno-doradczego.

Realizacja form organizacyjnych wsparcia odbywała się w Centrach DZWONI

zlokalizowanych na terenie pięciu województw:

1) Mazowieckie – Warszawa

2) Śląskie – Bytom

3) Podkarpackie – Jarosław

4) Łódzkie – Zgierz

5) Pomorskie – Gdańsk.

O najwyższą jakość usług świadczonych BO w każdym Centrum DZWONI dba

interdyscyplinarny zespół złożony z psychologa, doradcy zawodowego, trenerów pracy oraz

specjalisty ds. organizacji, rekrutacji i obsługi BO.

Model wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną realizowany w projekcie opierał się

na ogólnoświatowych standardach zatrudnienia wspomagane. Dodatkowo, jako element

innowacyjny wykorzystano Międzynarodową Klasyfikację Funkcjonowania,

Niepełnosprawności i Zdrowia do opisu funkcjonowania tej grupy osób w aspekcie

zawodowym.

8

1.1 Zatrudnienie wspomagane – skuteczny instrument w zakresie

wprowadzenia osób z niepełnosprawnością intelektualną na

rynek pracy

Zatrudnienie wspomagane jest metodą interwencyjną, wypracowaną dla potrzeb osób

wykluczonych społecznie, w tym osób z różnymi niepełnosprawnościami, mającą na celu

otrzymanie płatnego zatrudnienia, oraz jego utrzymanie poprzez zapewnienie stałego

wsparcia, na otwartym rynku pracy1. Osoby niepełnosprawne intelektualnie to obecnie jedna

z grup odbiorców zatrudnienia wspomaganego, a wcześniej grupa główna, dla której idea

zatrudnienia wspomaganego została sformułowana. Stworzono ją po to, by zapobiec

segregacji tej grupy poprzez oddzielenie jej od reszty społeczeństwa i umieszczenie

w ośrodkach lub instytucjach chronionego rynku pracy.

Strategia dotycząca zatrudnienia osób niepełnosprawnych stosowania wcześniej,

zakładała przeszkolenie z konkretnych czynności, a następnie ewentualne zatrudnienie

w oparciu o zakres wyszkolonych czynności. Z czasem zauważono, że umieszczenie na

konkretnym stanowisku pracy przynosi bardziej wymierne efekty, jeśli jest ono dostosowane

do predyspozycji i możliwości kandydata, a nie do ściśle opanowanych umiejętności. Tym

samym uległa zmianie strategia „przeszkolić-umieścić” na sformułowaną odwrotnie, czyli

„umieścić-przeszkolić”. Niestety nowa strategia również zawierała niedociągnięcia i nie

sprawdzała się tak skutecznie, jak wcześniej zakładano. Z uwagi na to, kolejne modyfikacje

wypracowały model „umieścić-przeszkolić-utrzymać”, położono zatem nacisk nie tylko na

szkolenie na stanowisku pracy, ale także indywidualne wsparcie dla pracownika,

odpowiadające potrzebom konkretnej jednostki, zarówno pod względem formy, jak

i intensywności.2

Koncepcja zatrudnienia wspomaganego opiera się na kilku założeniach, z których

najważniejsze mówi o wartości pracy i jej znaczeniu w życiu dorosłego człowieka. Praca,

jako wartość zapewniająca samodzielność, możliwość finansowej niezależności i rozwoju

własnych możliwości, zapewnia godność jednostki, stając się tym samym jedną z najbardziej

pożądanych wartości w życiu dorosłego człowieka.

1 Europejska Unia Zatrudnienia Wspomaganego. Zbiór praktycznych wskazówek, Warszawa 2013.

2 Krystyna Mrugalska – informacja ustna.

9

Zatrudnienie wspomagane jest w pełni spójne z prawem naturalnym, zakłada bowiem

indywidualność, szacunek, upodmiotowienie samostanowienie i świadomy wybór.

Indywidualność – czyli w tym przypadku postrzeganie osoby niepełnosprawnej jako jednostki

mającej własne zainteresowania, potrzeby i możliwości; samostanowienie i świadomy wybór

– to wartości ściśle związane z kwestią indywidualizacji, zakładające zrozumienie

i wykorzystywanie tych możliwości przez samą osobę niepełnosprawną; szacunek – czyli

celowanie w umocnieniu poczucia godności osoby niepełnosprawnej; upodmiotowienie –

czyli założenie, że osoba niepełnosprawna jest pełnoprawnym członkiem społeczności,

a działania podejmowanie w ramach zatrudnienia wspomaganego umocnią to przekonanie

w otoczeniu, oraz w postrzeganiu własnym osoby niepełnosprawnej. 3

Zatrudnienie wspomagane wywodzi się także z założenia, że wszyscy ludzie są zdolni

do pracy, należy jedynie odpowiednio dobrać czynności zawodowe i zapewnić przeszkolenie,

prowadzące do ich pełnego opanowania. Dodatkowo, włączenie osób z grup wykluczonych

do pełnego udziału w życiu społecznym, zapewnienie pełnej integracji, jest korzystne nie

tylko dla nich samych, ale także przyczynia się do zwiększenia różnorodności całego

społeczeństwa, wpływa zatem na korzystnie na jego rozwój.4

Stałe, pewne zatrudnienie, z godziwymi zarobkami, dobrą atmosferą między

pracownikami i możliwością awansu – to oczywiście zwieńczenie długiego procesu, jakim

jest zatrudnienie wspomagane. Działania należące do tego procesu podejmowane są w ramach

indywidualnie określonej ścieżki aktywizacji. Ich początkowe stadia są równie ważne (jeśli

nie najważniejsze) z punktu widzenia przyszłego osiągnięcia celu. We wszystkich działaniach

podejmowanych w ramach ścieżki aktywizacji, osobie niepełnosprawnej towarzyszy

odpowiednio przeszkolony specjalista: doradca zawodowy, psycholog i trener pracy. Na

całość ścieżki składa się pięć etapów: zaangażowanie klienta, profil zawodowy, poszukiwanie

pracy, współpraca z pracodawcą oraz wsparcie w miejscu pracy i poza nim.5

Należy zauważyć, że nomenklatura dotycząca poszczególnych etapów procesu może różnić

się między instytucjami wykorzystującymi zasady zatrudnienia wspomaganego. Główne

założenia pozostają jednak tożsame.


4 Szansa na więcej możliwości. Christy Lynch: wykład o zatrudnieniu wspomaganym, Warszawa 2007.

5Europejska Unia Zatrudnienia Wspomaganego. Broszura informacyjna i standardy jakości, Warszawa 2013.

10

Na etapie zaangażowania klienta szczególnie silny nacisk położony jest na kwestie

indywidualizacji, samostanowienia i świadomego wyboru. Przystąpienie do procesu

zatrudnienia wspomaganego wymaga bowiem świadomej decyzji, przyjęcia

odpowiedzialności za podejmowanie działania, deklaracji uczestnictwa w oferowanych

formach wsparcia oraz ukierunkowania na osiągnięcie zakładanego celu.

Jak już wspomniano, jednym z kluczowych punktów procesu jest określenie profilu

zawodowego osoby niepełnosprawnej oraz utworzenie indywidualnego planu działania. Etap

ten uznaje się za jeden z najważniejszych czynników stanowiących o trwałej integracji

beneficjenta na rynku pracy.6 Niezmiernie ważne jest bowiem prawidłowe dobranie

stanowiska pracy, dzięki wcześniejszemu poznaniu i zrozumieniu możliwości, kompetencji,

zdolności, oraz ograniczeń osoby niepełnosprawnej. Odpowiednio opracowany profil

zawodowy usprawnia przebieg procesu zatrudnienia. Także na tym etapie samoświadomość

w podejmowaniu decyzji dotyczących własnej kariery zawodowej jest niezwykle istotna.

Innymi słowy, indywidualnie opracowane narzędzia przez samą osobę niepełnosprawną (przy

wsparciu specjalisty) pozwala na odpowiednie dobranie czynności zawodowych, gwarantując

tym samym większe szanse na utrzymanie zatrudnienia. Określenie profilu zawodowego

nierzadko wymaga praktyki – tak zwanych próbek pracy, podczas których osoba

niepełnosprawna może poznać konkretne czynności zawodowe i ocenić swoje szanse jako

stały pracownik wykonujący podobne obowiązki. Podczas próbek pracy osoba

niepełnosprawna poznaje także środowisko pracy, ma tym samym szansę nie tylko na trening

umiejętności zawodowych, ale także kompetencji społecznych w środowisku pracowniczym.

W tych działaniach zawsze uczestniczy trener pracy. Jest ze swoim klientem cały czas,

wspiera podczas kolejnych podejmowanych kroków i ocenia szanse na zwiększenie

samodzielności swojego klienta. Próbki pracy mogą być zarówno jedno- bądź kilkudniowe,

jak i długotrwałe (praktyki i staże). Jedno z kluczowych założeń zatrudnienia wspomaganego,

czyli wykonywanie pracy za realne pieniądze, może wydawać się niespójne z

podejmowaniem tego typu działań, wieloletnie doświadczenia pokazały jednak, że treningi

umiejętności zawodowych w realnym miejscu pracy dają pozytywne efekty, pozostając

nieocenionymi w porównaniu z treningami czynności zawodowych w symulowanych

sytuacjach. Obecnie większość organizacji, stosujących model zatrudnienia wspomaganego,

6 Doose S., Unterstuetzte Beschaeftigung – Berufliche Integration auf langeSicht, Marburg 2007.

11

wykorzystuje praktyki i staże jako metodę prowadzącą do uzyskania stałej pracy.7 Działania

te mogą być zatem nie tylko częścią tworzenia profilu zawodowego (jako narzędzie

identyfikacji mocnych i słabych stron oraz potrzeb wsparcia), ale także mogą być

podejmowane w ramach poszukiwania pracy, czyli w etapie kolejnym.

Jak już wspomniano, podczas poszukiwania pracy należy położyć nacisk na określenie

umiejętności, możliwości i potrzeb osoby poszukującej pracy, ale jednocześnie niezwykle

istotne jest zrozumienie potrzeb pracodawcy. Z uwagi na to, współpraca z pracodawcą jest

równie ważna, jak utrzymywanie stałego, zrównoważonego wsparcia dla osoby poszukującej

pracy lub osoby już zatrudnionej.

Należy pamiętać, że wsparcie oferowane w ramach zatrudnienia wspomaganego nie

kończy się wraz z podpisaniem umowy przez osobę z niepełnosprawnością. Na podstawie

wieloletnich doświadczeń wiemy, że nagłe zakończenie wsparcia osoby pracującej może

skutkować pogorszeniem jakości wykonywania obowiązków, a tym samym prowadzić do

utraty zatrudnienia. Działania wspierające osobę zatrudnioną mogą być prowadzone zarówno

w miejscu pracy, jak i poza nim. W ofercie zatrudnienia wspomaganego znajduje się cały

szereg działań, wchodzący w zakres takiego wsparcia. Są to: konsultacje, doradztwo, porady,

uczenie, szkolenie, pomoc, usprawnienia i reorganizacja. Działania te uwzględniają także

kontakt z otoczeniem osoby niepełnosprawnej, tj. z rodziną, przyjaciółmi czy pracownikami

ośrodków.

Z drugiej strony, niezwykle istotne jest, aby dostosować formę i intensywność

wsparcia do potrzeb jednostki, ponieważ nieadekwatne, zbyt intensywne wsparcie pozbawia

zwykle osoby niepełnosprawne poczucia indywidualności i wiary we własne możliwości.

Zatrudnienie wspomagane rozwija się obecnie w większości krajach Europy. W Polsce

istnieje kilka organizacji, które mają nieoceniony wpływ w dostosowaniu tego modelu do

polskich realiów. Jedną z tych organizacji jest Polskie Stowarzyszenie na rzecz Osób

z Upośledzeniem Umysłowym, które od kilku lat realizuje projekty bazujące na modelu

zatrudnienia wspomaganego. Projekt realizowany w ramach zadania „Kompleksowa

aktywizacja społeczna i zawodowa osób z niepełnosprawnością intelektualną” opiera się na

wieloletnich doświadczeniach Stowarzyszenia. Jego realizacja pokazuje, że wraz ze wzrostem

doświadczeń uzupełniany jest system wsparcia o kolejne metody pozwalające na jeszcze

bardziej efektywne osiąganie założonych celów.


12

1.2 Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania Niepełnosprawności

i Zdrowia (ICF) – innowacyjne podejście do opisu funkcjonowania

społeczno – zawodowego osób z niepełnosprawnością intelektualną

Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia,

w skrócie ICF, należy do „rodziny” międzynarodowych klasyfikacji opracowanych przez

Światową Organizację Zdrowia i stosowaną do opisu różnych aspektów zdrowia i związanych

ze zdrowiem. ICF to model uniwersalny, który odnosi się do wszystkich ludzi, niezależnie od

kultury, schorzenia, płci czy wieku. Nie tworzy z niepełnosprawności cechy wyróżniającej

mniejszość, lecz opisuje wszystkie dziedziny funkcjonowania i niepełnosprawności, które

dotyczą każdego człowieka.

ICF dostarcza obszernego i wystandaryzowanego schematu opisu funkcjonowania

człowieka i jego ograniczeń oraz służy jako narzędzie do organizacji tych informacji. Tworzy

strukturę porządkującą informacje w sensowny, logicznie i łatwo dostępny sposób.

Funkcjonowanie jest szerokim terminem obejmującym funkcje ciała ludzkiego, struktury

ciała ludzkiego oraz aktywności i uczestniczenie. Niepełnosprawność odnosi się do

upośledzeń funkcji i struktur ciała ludzkiego, ograniczenia aktywności oraz ograniczenia

uczestniczenia Co ważne, funkcjonowanie jest wprawdzie związane ze stanami chorobowymi

(chorobami, zaburzeniami i urazami), lecz nie określa się go jako bezpośredniej konsekwencji

stanu chorobowego, ale raczej jako skutek interakcji pomiędzy stanem chorobowym

a czynnikami kontekstowymi (czynnikami środowiskowymi i osobowymi). Interakcja

pomiędzy tymi elementami składowymi jest dynamiczna i dwukierunkowa, dlatego zmiany

w obrębie jednego składnika mogą mieć wpływ na jeden lub kilka innych składników.

Znaczenie powyższej interakcji przedstawione zostało w integracyjnym modelu

biopsychospołecznym ICF na rysunku 1. Model ICF przedstawiony na rysunku 1 ukazuje

istotny wpływ roli czynników środowiskowych i osobowych na poziom funkcjonowania lub

niepełnosprawności danej osoby. Czynniki środowiskowe mogą stanowić barierę (powodując

lub wzmagając niepełnosprawność) lub ułatwienie (redukując lub nawet eliminując

niepełnosprawność). Dlatego oceniając poziom funkcjonowania danej osoby, zawsze należy

brać pod uwagę czynniki środowiskowe.

13

Rysunek 1 – Zależności między składnikami ICF (model biopsychospołeczny)

Klasyfikacja ICF jest zorganizowana hierarchicznie. Składa się z dwóch części w skład

których wchodzą dwa elementy składowe:

1) Funkcjonowanie i niepełnosprawność

a) Funkcje ciała ludzkiego (oznaczone kodem b) i Struktury ciała ludzkiego

(oznaczone kodem s)

b) Aktywność i uczestniczenie (oznaczone kodem d)

2) Czynniki kontekstowe

a) Czynniki środowiskowe (kod e)

b) Czynników osobowych - nie zostały jeszcze sklasyfikowane w ICF.

14

Rysunek 2 – Schemat ICF

Każdy składnik klasyfikacji złożony jest z różnych dziedzin (rozdziałów, bloków

tematycznych) np. ogólne funkcje psychiczne (Funkcje ciała – rozdział 1), dbanie o siebie

(Aktywność i uczestniczenie – rozdział 5), produkty i technologia (Czynniki środowiskowe –

rozdział 1). Każda dziedzina składa się natomiast z kategorii np. Funkcje orientacji (b114),

Mycie się (d510), które stanowią jednostki klasyfikacji. W obrębie każdego składnika

kategorie rozmieszczone są hierarchicznie wg schematu pień-gałąź-liść, tak, że kategoria

niższego poziomu posiada cechy wspólne z kategoriami wyższego poziomu, do których

należy.

15

Rysunek 3 – Hierarchiczna struktura ICF

W celu opisania zakresu funkcjonowania lub stopnia albo wielkości niepełnosprawności oraz

stopnia, w jakim dany czynnik środowiskowy stanowi ułatwienie lub ograniczenie, do

klasyfikacji wprowadzono kwalifikatory – kody numeryczne (np. d6300 przygotowywanie

prostych posiłków). Stanowią one wspólny język, który pozwala na porównanie zdrowia

populacji na poziomie jednostki w różnych regionach kraju i międzynarodowym, w tych

samych oraz różnych okresach. Litera oznacza miejsce w klasyfikacji, dalej jest kod

numeryczny, który rozpoczyna się od numeru rozdziału (jedna cyfra), po którym następuje

drugi poziom (2 cyfry) oraz trzeci i czwarty poziom (każdy po jednej cyfrze). Liczba cyfr

wskazuje poziom szczegółowości kategorii.

Rysunek 4 – Struktura i kody klasyfikacji

d6300

Element

Sekcja Trzeci poziom

Drugi poziom

16

W przypadku wszystkich składników funkcjonowania (funkcji ciała, struktur ciała,

aktywności i uczestniczenia) pierwszy kwalifikator opisuje zakres problemu

z funkcjonowaniem – czyli, posługuje się skalą od pełnego funkcjonowania (brak problemu)

do całkowitej niepełnosprawności (problem całkowity), biorąc też pod uwagę poziomy

pośrednie: nieznaczną, umiarkowaną i ciężką niepełnosprawność. Sformułowania „brak

problemu” z funkcjonowaniem używa się do opisu sytuacji, w której problemu nie ma,

i w której funkcjonowanie jest optymalne, pełne lub nawet znakomite. W przypadku

czynników środowiskowych pierwszy kwalifikator sygnalizuje wielkość pozytywnego

wpływu (ułatwienia) lub negatywnego wpływu (bariery) czynników środowiskowych na

funkcjonowanie. Czynnik środowiskowy jest oceniany jako bariera ze względu na negatywny

wpływ na funkcjonowanie (np. wpływ złej jakości powietrza na oddychanie) lub brak wpływu

w ogóle (np. wpływ braku wsparcia na wykonywanie prac domowych). W niektórych

sytuacjach opis funkcjonowania, poziomów niepełnosprawności czy wpływu środowiska jest

niemożliwy, ponieważ nie ma informacji na dany temat lub dana kategoria ICF nie dotyczy

opisywanego problemu. Wówczas stosuje się kody .8 i .9. Zastosowaniu kodu powinien

towarzyszyć przynajmniej jeden kwalifikator. Bez kwalifikatorów kod nie ma właściwego

znaczenia. Dlatego też do kodu ICF (złożonego z litery i kodu numerycznego) dodaje się co

najmniej pierwszy kwalifikator, który należy umieścić po kropce za kodem numerycznym,

np. b1301.3 (znaczny problem w zakresie motywacji). W przypadku czynników

środowiskowych kropka oznacza barierę, a znak plus (+) oznacza ułatwienie, np. e310+4

(pełne ułatwienie w obszarze najbliższej rodziny).

Aktywność i uczestniczenie kodowane są za pomocą dwóch kwalifikatorów. Pierwszy

kwalifikator rejestruje wykonanie czynności z obszaru aktywności i uczestniczenia, zaś drugi

– zdolność danej osoby. Kwalifikator „wykonanie” opisuje, co dana osoba robi (wykonuje)

w swoim obecnym środowisku w świetle pozytywnego lub negatywnego wpływu czynników

środowiskowych (łącznie ze wszystkimi aspektami świata fizycznego, społecznego

i dotyczącego postaw). Kwalifikator „zdolność” opisuje zaś wrodzoną umiejętność

wykonania przez daną osobę zadania lub podjęcia jakiegoś działania. Aby opisać prawdziwą

zdolność danej osoby, drugi kwalifikator rejestruje zdolność, wrodzoną umiejętność danej

osoby, która nie jest zwiększona przez urządzenia wspomagające, pomoc innych osób czy

jakiekolwiek inne czynniki środowiskowe stanowiące ułatwienie bądź barierę. Najlepszym

środowiskiem do uzyskiwania informacji o zdolności jest prawdopodobnie środowisko

zneutralizowane, np. warunki testowe. Różnica między wykonaniem a zdolnością

17

odzwierciedla wpływ czynników środowiskowych na funkcjonowanie danej osoby w swoim

środowisku. Dla wszystkich kategorii stosowana jest następująca skala ogólna

kwalifikatorów:

0 BRAK problemu (żaden, nieobecny, nieistotny … ) 0-4%

1 NIEZNACZNY problem (niewielki, mały … ) 5-24%

2 UMIARKOWANY problem (średni, spory … ) 25-49%

3 ZNACZNY problem (wielki, silny … ) 50-95%

4 SKRAJNIE DUŻY problem (zupełny … ) 96-100%

8 NIE OKREŚLONY

9. NIE DOTYCZY

Czynniki środowiskowe są określane ilościowo za pomocą tylko jednego

kwalifikatora. Wpływ funkcjonowania lub poziomów niepełnosprawności może być

pozytywny, jeśli dany czynnik jest ułatwieniem lub negatywny, jeśli jest barierą. W celu

zasygnalizowania tej różnicy ułatwienie oznacza się znakiem plus zamiast kropki (+X),

a bariera oznaczana jest po kropce (.X). I tak e310+2 oznacza umiarkowane ułatwienie w

postaci „Najbliższej rodziny”, a e310.2 – umiarkowaną barierę w postaci „Najbliższej

rodziny”. Poniżej skala kwalifikatorów dla czynników środowiskowych:

xxx.0 BRAK barier xxx+0 BRAK ułatwień

xxx.1 NIEZNACZNE bariery xxx+1 NIEZNACZNE ułatwienia

xxx.2 UMIARKOWANE bariery xxx+2 UMIARKOWANE ułatwienia

xxx.3 ZNACZNE bariery xxx+3 ZNACZNE ułatwienia

xxx.4 SKRAJNIE DUŻE bariery xxx+4 PEŁNE ułatwienia

ICF jako wyczerpująca klasyfikacja nie może być oczywiście stosowana bezpośrednio

jako narzędzie praktyczne, gdyż w codziennej praktyce do opisu funkcjonowania osoby

z niepełnosprawnością intelektualną w aspekcie zawodowym potrzebna jest jedynie części

kategorii ustanowionych przez ICF. Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem

Umysłowym na podstawie wieloletnich doświadczeń związanych z aktywizacją społeczno –

zawodową tej grupy osób przygotowało w I okresie finansowania wstępny profil kategorialny

(tak zwany zestaw podstawowy ICF), zawierający kategorie ICF istotne z punktu widzenia

procesu aktywizacji. Ponadto przygotowano rozszerzony zestaw ICF – narzędzie

pozwalające na dokonywanie opisu funkcjonowania osoby w ramach danej kategorii ICF

zgodnie z określonym kwalifikatorem. Kolejnym narzędziem pozwalającym na pełne ujęcie

18

zakresu funkcjonowania osoby z niepełnosprawnością intelektualną oraz służące do

planowania wartości celów indywidualnych w procesie aktywizacji jest Indywidualny Plan

Aktywizacji. W dalszej części raportu została przedstawiona krótka charakterystyka tych

narzędzi.

1.2.1 Charakterystyka narzędzi stosowanych w projekcie

A) Profil kategorialny

Zestaw podstawowy ICF, czyli profil kategorialny zastosowany w projekcie zawierał 62

kategorie ICF opisujące konkretne umiejętności w aspekcie zawodowym. Kategorie

zostały podzielone zgodnie ze schematem podziału składników i dziedzin ICF, tj.

Funkcje ciała – 12 kategorii,

Aktywność i Uczestniczenie – 39 kategorii,

Czynniki środowiskowe – 11 kategorii.

Nie wybrano do zestawu podstawowego kategorii z dziedziny „struktury ciała”

z uwagi na fakt, iż ograniczenia w tym zakresie w przypadku osób

z niepełnosprawnością intelektualną nie są jednorodne. Indywidualne ograniczenia

wynikające ze sprzężenia niepełnosprawności intelektualną z różnymi chorobami nie

były możliwe do określenia na etapie konstruowania narzędzia. W związku z tym

stosowana praktyka pozwalała na indywidualne uzupełnianie zestawu podstawowego

zgodnie z występującym u danej osoby schorzeniem/ ograniczeniem.

W trakcie stosowania określonego profilu kategorialnego stwierdzono, iż w przypadku

osób z niepełnosprawnością intelektualną nie jest możliwe opisanie funkcjonowania

bez specjalistycznych, wystandaryzowanych narzędzi w zakresie wyższych funkcji

psychicznych. W Polsce nie ma dostępnych narzędzi do diagnozy w tym zakresie w

odniesieniu do dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną, w związku z tym

usunięto z profilu 4 kategorie, tj. Organizacja i planowanie (b 1641), Zarzadzanie

czasem (b 1642), Rozwiazywanie problemów (b 1646) oraz Funkcje artykulacji

(b 320).

19

B) Zestaw rozszerzony

Zestaw rozszerzony ICF został utworzony w oparciu o profil kategorialny.

Celem tego narzędzia było szczegółowe, opisowe określenie kwalifikatora (poziomu

zdrowia lub wielkości problemu) dla danej kategorii. W celu określenia poziomu

funkcjonowania w danej kategorii prowadzone były badania według metod

i z wykorzystaniem narzędzi pozwalających na uzyskanie wiedzy w danym zakresie.

Podstawową metodą badawczą były wywiad oraz obserwacja. Wywiad

przeprowadzany był bezpośrednio z osobą z niepełnosprawnością intelektualną.

Obserwację zaś prowadzona była podczas realizacji poszczególnych form wsparcia

bądź też podczas aranżowanych odpowiednio sytuacjach niezbędnych do

zaobserwowania danego zachowania/ umiejętności. Do prowadzenia badań

udostępniony został zestaw narzędzi wypracowanych przez zespół merytoryczny oraz

ekspertów projektu, który był na bieżąco uzupełniany o kolejne narzędzia

wypracowywane w toku wspólnej realizacji działań projektowych. Ponadto każdy

specjalista zgodnie z posiadaną wiedzą, umiejętnościami i doświadczeniem mógł

dowolnie dobierać zestaw narzędzi badawczych odpowiadających poziomowi

percepcyjnemu danego beneficjenta, wpisując każdorazowo w Zestawie nazwę

narzędzia. Po dokonaniu oceny każdej kategorii, specjalista wskazywał w zestawie

rozszerzonym ICF źródło uzyskania informacji, metodę badania, narzędzie oraz

wskazywał szczegółowy opis zakresu oceny biorąc pod uwagę na czym polega

problem/upośledzenie/ograniczenie w przypadku konkretnej kategorii u badanej

osoby.

C) Indywidualny Plan Aktywizacji

Indywidualny Plan Aktywizacji (IPA) to osobisty program aktywizacji społeczno

– zawodowej przygotowany przy współpracy zespołu merytorycznego (doradcy

zawodowego, psychologa i trenera pracy) z osobą z niepełnosprawnością intelektualną.

IPA polega na ustaleniu z osobą niepełnosprawną pozostającą bez pracy szeregu działań

dostosowanych do jej sytuacji osobistej i lokalnego rynku pracy. Najważniejszym

założeniem IPA jest indywidualne podejście do osoby oraz koncentracja na jej

20

możliwościach, umiejętnościach, predyspozycjach, preferencjach i potrzebach. Efektem

podjętych działań określonych w IPA jest zatrudnienie osoby na wybranym stanowisku

pracy. IPA jest zawsze wyrażony w formie pisemnej, stanowi rodzaj kontraktu pomiędzy

BO a Centrum DZWONI.

Schemat IPA, stosowany w projekcie jest podzielony na kilka części:

1) Pierwszą część stanowią dane osobowe Beneficjenta/Beneficjentki.

2) Drugą część stanowi PROFIL BO. W tej części zawarte zostały wszystkie

informacje uzyskane w procesie diagnozy z wykorzystaniem rozszerzonego

zestawu ICF, diagnozy preferencji i predyspozycji zawodowych oraz diagnozy

kompetencji społecznych. Profil podzielony jest na trzy części – sferę poznawczą,

społeczną oraz profil zawodowy. W trzeciej części profilu BO – profilu

zawodowym uwzględnione są wszystkie informacje dotyczące kwalifikacji

formalnych BO (w tym wykształcenie, dodatkowe kursy, etc.), doświadczenia

zawodowego, oczekiwań zawodowych BO (plany, marzenia zawodowe), praktycznych

umiejętności (określonych np. w wyniku realizacji warsztatów praktycznych),

rekomendacji wynikających z diagnozy doradczej (w tym alternatyw zawodowych)

a także informacje dotyczące zidentyfikowanych deficytów w obszarze

zawodowym. Wszelkie informacje zawarte w profilu BO służyły do sformułowania

celów IPA. Z profilu zawodowego wynikał nadrzędny cel zawodowy, czyli

sprecyzowanie oczekiwań BO w kontekście podjęcia zatrudnienia.

3) W trzeciej części IPA znajdują się CELE, podzielone na trzy grupy.

a) Pierwszą stanowi nadrzędny cel zawodowy. Jest to cel główny dotyczący

całego procesu aktywizacji i prowadzący do zatrudnienia. Wspólnie z BO

planowane jest na jakim stanowisku/ w jakim zawodzie chce on/ona uzyskać

zatrudnienie. W przypadku osób będących na II etapie celem nadrzędnym jest

np. utrzymanie wysokiej jakości pracy i motywacji do pracy bądź zmiana

miejsca pracy, stanowiska pracy lub zakresu obowiązków.

b) Druga grupa to cele związane z nabyciem/poprawą bądź utrzymaniem

umiejętności diagnozowanych z wykorzystaniem Klasyfikacji ICF. Dla każdej

z umiejętności określana jest wartość obecna oraz ta, którą planujemy osiągnąć

w wyniku realizacji IPA.

21

c) W trzeciej grupie znajdują się cele dodatkowe. W tej części należało wziąć pod

uwagę wszystkie inne cele określone w wyniku identyfikacji potrzeb BO.

Wszystkie cele formułowane były z wykorzystaniem techniki SMART.

4) Czwarta część IPA zawiera określone terminy (globalne) realizacji.

5) Ostatnią częścią IPA jest tabela działań. W tabeli tej zaprezentowany jest cały

planowany proces aktywizacji BO.

D) Praktyczne zastosowanie narzędzi w procesie diagnozy i planowania

Podstawową wartością zastosowania zestawu rozszerzonego ICF jest szczegółowy opis

funkcjonowania osoby w aspekcie zawodowym oraz możliwość zidentyfikowania ograniczeń

i trudności w zakresie tego funkcjonowania, co z kolei pozwala na trafne zaplanowanie zakresu

interwencji koniecznej do osiągniecia zaplanowanych dla jednostki celów.

Fundamentalna zasadą stosowania narzędzi jest spójność i korelacja pomiędzy nimi. Po

przeniesieniu oceny danej kategorii ICF z zestawu rozszerzonego do profilu

kategorialnego określana jest wartość celu dla danej kategorii. Następnie kategorie, dla

których określona została wartość celu są przenoszone do IPA. W profilu kategorialnym

związek z celami projektu został określony dla 31 kategorii. Pozostałe 17 kategorii zostało

określone jako niezwiązane z celem, a służyły tylko do pełniejszego poznania osoby. Jeśli

wartość celu została określona dla danej kategorii to przenoszona jest do IPA jako cel

indywidualny BO. Jeśli któraś kategoria spośród 17 określonych jako niezwiązana z celem

będzie miała dla danego BO jednak związek, planowana jest jako cel dodatkowy

w IPA, natomiast w profilu kategorialnym określano wartość celu oraz powiazanie

z jednym z 4 celów szczegółowych projektu. Ostatnia sytuacja jaka miała miejsce

w praktyce to dodanie nowej kategorii ICF (np. z dziedziny „struktury ciała”) do profilu

kategorialnego i tym samym określenie indywidualnego celu dodatkowego wraz

z wartościami. W takim przypadku dodawano kategorię na końcu profilu (odznaczano

innym kolorem) i planowano wartość celu oraz powiazanie z celami projektu.

Na rysunku 5 przedstawiono graficzne ujęcie spójności narzędzi wykorzystywanych

w projekcie.

22

•d177.12 Podejmowanie decyzji Zdolność: BO ma umiarkowane trudności w podejmowaniu decyzji, które związane są z prawidłowym określaniem konsekwencji danego wyboru. Nie zawsze potrafi przewidzieć wszystkie konsekwencje, ponieważ nie zna obowiązujących przepisów, część informacji to zasłyszane opinie rodziny i znajomych. Potrafi podjąć decyzje dotyczące wyboru czynności, które mu odpowiadają w pracy, co lubi robić w wolnym czasie i jak go spędzi. Wykonanie:BO ma trudności w podejmowaniu decyzji związane z prawidłowym określaniem konsekwencji danego wyboru. Nie zawsze potrafi przewidzieć wszystkie konsekwencje np. podjał decyzje o kupnie biletu autobusowego dopiero po rozmowie z trenerem po otrzymaniu kary za przejazd bez biletu. Dopiero wtedy uświadomił sobie jakie konsekwencje wiążą się z jazdą bez biletu i że korzystniej dla niego będzie zakupić bilet na okreslony czas. W ważnych kwestiach przy podejmowaniu decyzji wspiera go mama. Potrafi podjąć decyzje dotyczące wyboru czynności, które mu odpowiadają w pracy, co lubi robić w wolnym czasie i jak go spędzi. Wymaga wsparcia w podejmowaniu przyszłych, racjonalnych decyzji dotyczących kariery zawodowej, rozważenia róznych możliwości i ich konsekwencji.

ZESTAW ROZSZERZONY ICF

• d177.12, WARTOŚĆ CELU: 1 PROFIL

KATEGORIALNY

• 3. CELE DODATKOWE: Kształtowanie umiejętności podejmowania decyzji, w tym przewidywania konsekwencji podejmowanych decyzji (d177) - WARTOŚĆ OBECNA - 1, WARTOŚĆ OCZEKIWANA 1

• 5. DZIAŁANIA DO REALIZACJI W RAMACH IPA

•Cel: Kształtowanie umiejętności podejmowania decyzji, w tym przewidywania konsekwencji podejmowanych decyzji

•Działanie: Indywidualne wsparcie doradcze i psycholoiczne.

•Planowany termin realizacji: sierpień-grudzień 2013r.

INDYWIDUALNY PLAN AKTYWIZACJI

Rysunek 5 – Schemat wykorzystania klasyfikacji ICF w procesie planowania działań

dla osoby z niepełnosprawnością intelektualną

Kategoria ICF - PODEJMOWANIE DECYZJI (d177)- Dokonywanie wyboru spośród

różnych możliwości, wdrażanie dokonanego wyboru, ocenianie skutków dokonanego wyboru,

jak np. wybieranie i kupowanie określonego artykułu lub decydowanie o podjęciu się

i podejmowaniu jakiegoś zadania spośród wielu zadań, które należy wykonać

Nie obejmuje: myślenie, rozwiązywanie problemów

23

2. Charakterystyka grupy docelowej objętej wsparciem w ramach

projektu

Grupę docelową projektu „Centrum Doradztwa Zawodowego i Wspierania Osób

Niepełnosprawnych Intelektualnie – Centrum DZWONI” realizowanego w ramach zadania

publicznego pn. „Kompleksowa aktywizacja społeczna i zawodowa osób

z niepełnosprawnością intelektualną” stanowią osoby z niepełnosprawnością intelektualną,

które ukończyły 18 lat, mające trudności w sferze społeczno-zawodowej,

w tym w komunikacji i uczeniu się. Grupa ta była zróżnicowana ze względu na płeć, status na

rynku pracy, wiek, stopień niepełnosprawności, wykształcenie, a także uczestnictwo

w Warsztacie Terapii Zajęciowej.

W I okresie finansowania projektu, tj. 01.01.2013r.-31.03.2014r. zrekrutowano łącznie 223

osoby, w tym 75 kobiet (co stanowi 34% grupy) oraz 148 mężczyzn (co stanowi 66% grupy).

Wykres 1 – Ogólna liczba uczestników projektu – podział ze względu na płeć

Źródło: Opracowanie własne na podstawie dokumentacji rekrutacyjnej

34%

66%

kobiety

mężczyźni

24

Rekrutacja do projektu prowadzona była w jednakowym zakresie na terenie pięciu

województw, w których realizowano działania, tj.: łódzkim, mazowieckim, podkarpackim,

pomorskim i śląskim. Najliczniejsze grupy uczestników były przyjęte i wspierane w Centrach

DZWONI w Bytomiu i w Warszawie. Wynika to ze specyfiki miejsc funkcjonowania tych

biur w obszarze aglomeracji, tym samym większej liczby osób wymagających wsparcia

w procesie aktywizacji społeczno-zawodowej.

Tabela 1 – Grupa docelowa – podział ze względu na miejsca funkcjonowania biur Centrum

DZWONI

W ramach projektu wsparciem objęto dwie grupy osób:

a) osoby nieaktywne zawodowo, pozostające bez zatrudnienia w chwili przystąpienia

do projektu, uczestniczące w projekcie na I etapie aktywizacji

b) osoby zatrudnione w zakładach z tzw. otwartego rynku pracy, uczestniczące

w projekcie na II etapie aktywizacji

Wśród uczestników projektu było 96 osób nieaktywnych zawodowo (co stanowi

43,05% ogółu), w tym 34 kobiety i 62 mężczyzn oraz 127 osób zatrudnionych (co stanowi

56,95% ogółu), w tym 41 kobiet i 86 mężczyzn. Poniżej przedstawiono podsumowanie

rekrutacji z uwzględnieniem etapów aktywizacji oraz Centrów DZWONI.

Tabela 2 – Grupa docelowa – podział ze względu na etap aktywizacji

Etap BYTOM GDAŃSK JAROSŁAW WARSZAWA ZGIERZ

Łącznie K M K M K M K M K M

I 5 14 7 12 6 12 10 14 6 10 96

II 14 19 9 10 6 13 8 25 4 19 127

Łącznie 19 33 16 22 12 25 18 39 10 29 223

PŁEĆ/MIASTO BYTOM GDAŃSK JAROSŁAW WARSZAWA ZGIERZ

Kobiety 19 16 12 18 10

Mężczyźni 33 22 25 39 29

ŁĄCZNIE 52 38 37 57 39

25

Spośród osób zrekrutowanych do projektu jako pozostające bez zatrudnienia w chwili wejścia

do projektu, zdecydowana większość, tj. 72 osoby, co stanowi 75% ogółu, posiadała status

osób nieaktywnych zawodowo. Natomiast 24 osoby były zarejestrowane w powiatowych

urzędach pracy jako poszukujący pracy niezatrudnieni (osoby pobierające świadczenia

w postaci renty socjalnej lub rodzinnej) – 19 osób (19,79% ogółu) oraz bezrobotni – 5 osób

(5,2% ogółu).

Wykres 2 – Status uczestników projektu na rynku pracy


Najbardziej liczną grupę uczestników stanowiły osoby znajdujące się w przedziale wiekowym

25-34 lata – 131 osób (58,7 % ogółu). Mniej liczne były kolejne grupy wiekowe: 46 osób

było w wieku 18-24 lata (20,63% ogółu) oraz 37 osób w wieku 35-44 lata (16,59% ogółu).

Najmniej uczestników miało 45 lat i więcej – 9 osób (4,04% ogółu BO).

0

20

40

60

80

100

120

140

zatrudnieni naotwartym rynku

pracy

nieaktywnizawodowo

bezrobotni poszukującypracy

niezatrudnieni

41 26

3 5

86

46

2 14

mężczyźni

kobiety

26

Wykres 3 – Grupa docelowa – podział ze względu na wiek


W odniesieniu do poszczególnych grup uczestników, zarówno wśród osób nieaktywnych

zawodowo, jak i osób zatrudnionych najliczniejsze grupy stanowiły również osoby w wieku

25-34 lata, odpowiednio 42 osoby (43,75% ogółu osób z I etapu) oraz 89 osób (70,08% ogółu

osób z II etapu). W następnej kolejności, wśród osób nieaktywnych zawodowo było 35 osób

w wieku 18-24 lata (36,46 % ogółu osób z I etapu), natomiast wśród osób zatrudnionych,

drugą grupę pod względem wielkości stanowili uczestnicy w wieku 35-44 lata (17,32% ogółu

osób z II etapu). W obu grupach najmniej było osób w wieku 45 i więcej lat.

Tabela 3 – Grupa docelowa – podział ze względu na wiek i etap aktywizacji

I etap II etap Łącznie

Wiek/Płeć Kobiety Mężczyźni Kobiety Mężczyźni

18-24 lata 16 19 1 10 46

25-34 lata 10 32 34 55 131

35-44 lata 5 10 6 16 37

45 i więcej 3 1 0 5 9

Suma 34 62 41 86 223

0

20

40

60

80

100

18-24 lata 25-34 lata 35-44 lata 45 i więcej lat

17

44

11

3

29

87

26

6

kobiety

mężczyźni

27

Wszyscy uczestnicy projektu posiadali orzeczony stopień niepełnosprawności. Legitymowali

się orzeczeniami wydanymi przez Powiatowe i Wojewódzkie Zespoły ds. Orzekania

o Niepełnosprawności, Obwodowe/Wojewódzkie Komisje Lekarskie ds. Inwalidztwa

i Zatrudnienia oraz lekarzy-orzeczników Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS).

Zdecydowaną większość stanowiły osoby posiadające orzeczony umiarkowany stopień

niepełnosprawności – 173 osoby, czyli 77,58% ogółu uczestników. Pozostałe 50 osób –

22,42% ogółu, miało znaczny stopień niepełnosprawności.

Wykres 4 – Grupa docelowa – podział ze względu na stopień niepełnosprawności


W grupie osób nieaktywnych zawodowo - 71,88% stanowiły osoby posiadające umiarkowany

stopień niepełnosprawności, natomiast wśród osób zatrudnionych takich uczestników było

o 10% więcej, tj. 81,89%. Proporcjonalna różnica była również w odniesieniu do uczestników

ze znacznym stopniem niepełnosprawności - odpowiednio 18,11% i 28,12% osób.

U wszystkich osób z niepełnosprawnością intelektualną objętych wsparciem w ramach

projektu podstawową przyczyną niepełnosprawności było upośledzenie umysłowe w stopniu

lekkim, umiarkowanym bądź znacznym.

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

umiarkowany znaczny

62

13

111

37

mężczyźni

kobiety

28

Tabela 4 – Grupa docelowa – podział ze względu na stopień niepełnosprawności i etap

aktywizacji

Stopień

niepełnosprawności

I etap II etap Łącznie

Kobiety Mężczyźni Kobiety Mężczyźni

umiarkowany 25 44 37 67 173

znaczny 9 18 4 19 50

Suma 34 62 41 86 223

Ponad połowa uczestników projektu, tj. 132 osoby (co stanowi 59,19% ogółu) w tym 55

kobiet i 77 mężczyzn posiadało wykształcenie zawodowe specjalne. Kolejną grupę, już mniej

liczną stanowiły osoby z wykształceniem gimnazjalnym – 45 osób (co stanowi 20,18%

ogółu), w tym 11 kobiet i 34 mężczyzn. Następnie osoby legitymujące się wykształceniem

podstawowym – 34 uczestników (15,25% ogółu), średnim – 10 osób (4,48% ogółu) i 2

kobiety posiadające wykształcenie policealne.

Wykres 5 – Grupa docelowa – podział ze względu na wykształcenie


0

20

40

60

80

100

120

140

podstawowe gimnazjalne zawodowe średnie policealne

3 11

55

6 0

31

34

77

4 2

mężczyźni

kobiety

29

Zdecydowana większość tj. 70,40% osób objętych wsparciem w projekcie nigdy nie była

uczestnikami Warsztatów Terapii Zajęciowej – 157 osób, w tym 52 kobiety i 105 mężczyzn.

17,04% grupy docelowej stanowią absolwenci Warsztatów – 38 osób, w tym 14 kobiet i 24

mężczyzn. Natomiast tylko 12,57% ogółu to osoby, które w chwili przystąpienia do projektu

były uczestnikami Warsztatów.

Wykres 6 – Grupa docelowa – podział ze względu na uczestnictwo w Warsztacie Terapii

Zajęciowej


3. Analiza poziomu osiągnięcia rezultatów projektu

W niniejszym rozdziale przedstawiono stopień realizacji zaplanowanych

rezultatów projektu. Dokonano analizy danych źródłowych, monitorowanych na

bieżąco w trakcie realizacji projektu przy pomocy obowiązującej dokumentacji oraz

Ewidencji Godzin Wsparcia (EGW).

Z analizy wynika, że wszystkie wskaźniki zaplanowane do osiągniecia na

poziomie złożonej oferty na realizację zadania zostały osiągnięte w stopniu wyższym

niż pierwotnie zakładany. W dalszej części raportu przedstawiono szczegółowe

wyniki analiz.

0

20

40

60

80

100

120

absolwenci nie byli uczestnikamiWTZ

uczestnicy WTZ

14

52

9

24

105

19

kobiety

mężczyźni

30

3.1 Stopień realizacji założonych celów projektu

Wskaźnik rezultatu określony w ofercie w I okresie finansowania wynosił 106 osób,

które osiągnęły cele zaplanowane w IPA, tj. podjęły lub utrzymały zatrudnienie. Wskaźnik

rezultatu osiągnięty w trakcie realizacji projektu wynosi 153 osoby, czyli o 47 osób więcej niż

zakładano pierwotnie (wskaźnik na poziomie 144,34%). Dodatkowo 18 osób osiągnęło cele

zawarte w IPA w terminie nie dłuższym niż długość jednego cyklu rehabilitacyjnego, i

zakończyło udział w projekcie. Łącznie daje to liczbę 171 osób, które osiągnęły cele

zaplanowane w IPA.

Wszystkie te osoby osiągnęły cel ogólny projektu, jakim było zwiększenie udziału

w życiu społecznym i zawodowym oraz wsparcie w utrzymaniu zatrudnienia osób

z niepełnosprawnością intelektualną.

Poniżej przedstawiono poziom realizacji poszczególnych celów szczegółowych

(operacyjnych):

Cel 1 – Wypracowanie i wzmocnienie kluczowych umiejętności społecznych niezbędnych

do samodzielnego funkcjonowania – 61 osób osiągnęło zakładany cel

Formy wsparcia:

a) Nabycie/ poprawa umiejętności motywowania siebie (zgodnie z ICF kod b1301).

W tym:

świadomości w zakresie korzyści płynących z podejmowania celowej aktywności

gotowości do podejmowania aktywności

Utrzymanie bądź wzrost z zakresie umiejętności w obrębie kwalifikatora u 44 osób

Podniesienie umiejętności u 17 osób

b) Nabycie/ poprawa umiejętności realizowania codziennego rozkładu zajęć (zgodnie

z ICF d 230).

W tym m.in.:

gospodarowanie czasem

planowanie codziennych zajęć i obowiązków

31

zarządzanie i wypełnianie codziennego rozkładu zajęć.



c) Nabycie/ poprawa umiejętności rozpoczynania, utrzymywania i kończenia

wymiany myśli i poglądów za pomocą języka mówionego lub innych form języka

(rozmowa z jedną osobą lub wieloma ludźmi) (zgodnie z ICF kod d 350).

W tym:

przekazywanie informacji

pytanie o informację

wysłuchiwanie poleceń i pytań

podejmowanie rozmowy

udzielanie odpowiedzi w rozmowie

kończenie rozmowy, zmiana tematu.



d) Nabycie/poprawa umiejętności radzenia sobie ze stresem i innymi obciążeniami

psychicznymi (zgodnie z ICF kod d240).

W tym:

ponoszenie odpowiedzialności,

radzenie sobie ze stresem i sytuacjami kryzysowymi

panowanie nad emocjami w sytuacji trudnej

przyjmowanie krytyki



.

e) Nabycie/ poprawa umiejętności orientacji co do czasu, miejsca i osób (zgodnie z

ICF kod b114).

W tym:

32

Orientacja co do czasu

Orientacja co do miejsca

Orientacja co do osób (w tym do własnej osoby oraz do innych osób).



Cel osiągnięto poprzez realizację następujących form organizacyjnych wsparcia:

1) Warsztaty grupowe z zakresu kompetencji społecznych

2) Indywidualne wsparcie psychologiczne

3) Diagnoza kompetencji społecznych

4) Diagnoza doradcza preferencji i predyspozycji zawodowych

Cel 2 – Wypracowanie i wzmocnienie kluczowych umiejętności zawodowych

niezbędnych do podjęcia zatrudnienia – 61 osób osiągnęło zakładany cel

Formy wsparcia:

a) Nabycie/ poprawa umiejętności nawiązywania wzajemnych kontaktów stosownie

do pełnionych ról społecznych (zgodnie z ICF kod d 7203).

W tym: przestrzeganie zwyczajów społecznych związanych z pełnioną rolą.

Utrzymanie bądź wzrost z zakresie umiejętności w obrębie kwalifikatora u 43osób


b) Nabycie/ poprawa umiejętności przygotowania życiorysu i przygotowywania się

do rozmowy kwalifikacyjnej oraz kontaktowania się z pracodawcami, (zgodnie

z ICF kod d 8450).



33

c) Nabycie/ poprawa umiejętności podejmowania decyzji (zgodnie z ICF kod d177).

W tym:

poszukiwanie informacji o różnych możliwościach przyszłego działania

dokonywanie wyboru spośród różnych możliwości, wartościowanie

ocenianie skutków dokonanego wyboru




1) Warsztaty grupowe z zakresu aktywnego poruszania się po rynku pracy

2) Indywidualne wsparcie doradcze

3) Indywidualne pośrednictwo pracy

4) Grupowe pośrednictwo pracy

5) Warsztaty praktyczne w przedsiębiorstwie

6) Diagnoza doradcza preferencji i predyspozycji zawodowych

7) Grupowe wsparcie psychologiczno-doradcze

Cel 3 – Podjęcie zatrudnienia, wdrożenie na dobranym stanowisku pracy przy wsparciu

trenera pracy zgodnie z metodologią zatrudnienia wspomaganego – 45 osób osiągnęło

zakładany cel

Formy wsparcia:

a) Nabycie/poprawa umiejętności wykonania wymaganych zadań podczas

odbywania stażu, praktyk i szkolenia w trakcie pracy (zgodnie z ICF kod d 840).



b) Nabycie/poprawa umiejętności nawiązywania wzajemnych kontaktów ze

zwierzchnikiem (zgodnie z ICF kod d 7400).

W tym:

34

nienaruszanie społecznych konwencji/ granic w kontaktach ze zwierzchnikiem

dostosowanie własnego zachowania do pozycji osób

ocena informacji, które można przekazać bądź o które można zapytać.



c) Nabycie /poprawa umiejętności przybywania do pracy punktualnie, zgodnie

z wymogami, podleganie nadzorowi i podejmowanie zadań samodzielnie lub

w grupach (zgodnie z ICF kod d 850).



d) Nabycie/poprawa umiejętności używania publicznych zmotoryzowanych

środków transportu (zgodnie z ICF kod d 4702).

W tym:

korzystanie z publicznych środków transportu, tj. autobus, tramwaj –

wybieranie właściwego środka

odczytywanie rozkładu jazdy

zakup biletów.




1) Indywidualne zajęcia praktyczne w trybie ciągłym

2) Wsparcie w procedurze indywidualnych zajęć praktycznych

3) Indywidualne wsparcie trenera pracy w zatrudnieniu

4) Grupowe wsparcie psychologiczno-doradcze

5) Wsparcie w organizacji i odbywaniu stażu zawodowego u pracodawcy

Trening umiejętności samodzielnego poruszania się w przestrzeni miejsko-wiejskiej

35

Cel 4 – Utrzymanie poziomu motywacji i jakości wykonywanej pracy u osób już

zatrudnionych poprzez wsparcie trenera pracy zgodnie z metodologią zatrudnienia

wspomaganego.

a) Nabycie/poprawa umiejętności utrzymania pracy (zgodnie z ICF kod d 8451).

W tym: wykonywanie zadań związanych z pracą na stanowisku aby zachować

zatrudnienie.



b) Nabycie/ poprawa umiejętności motywowania siebie (zgodnie z ICF kod b 1301).

W tym: świadomości w zakresie korzyści płynących z podejmowania celowej

aktywności.



c) Umiejętność radzenia sobie ze stresem i innymi obciążeniami psychicznymi

(zgodnie z ICF kod d 240).

W tym: ponoszenie odpowiedzialności, radzenie sobie ze stresem i sytuacjami

kryzysowymi.




1) Indywidualne wsparcie trenera pracy. Monitoring zatrudnienia

2) Grupowe wsparcie psychologiczno-doradcze.

36

3.2 Ewaluacja profilu kategorialnego - porównanie wartości

wyjściowej z wartością osiągniętą

Analizie poddano również realizację celów indywidualnych ICF zaplanowanych do

osiągnięcia w trakcie realizacji projektu. Utworzono i przeanalizowano profile kategorialne

208 osób, w tym 92 osób korzystających ze wsparcia przeznaczonego dla I etapu aktywizacji

oraz 116 osób otrzymujących wsparcie na II etapie. Celem analizy było uzyskanie wiedzy,

czy w poszczególnych kategoriach ICF określonych w zestawie podstawowym nastąpił

wzrost, utrzymanie na tym samym poziomie czy też spadek. Przy analizie wzięto pod uwagę

31 kategorii ICF, w tym 12 kategorii obowiązkowych dla I etapu oraz 3 kategorie

obowiązkowe dla II etapu.

3.2.1 Analiza obejmująca osoby korzystające ze wsparcia na I etapie –

kategorie „obowiązkowe”

Poziomy umiejętności określanych w profilach ICF ulegały w trakcie procesu

aktywizacji wzrostowi lub spadkowi, bądź też utrzymywały się na poziomie wyjściowym.

W rzeczywistości należy spojrzeć pod szerszym kątem na utrzymanie danej wartości, z uwagi

na to, że procentowy zakres przypisywany jednej wartości jest szeroki. Na przykład dla

kwalifikatora 2 zakres procentowy to 25-49%, a dla kwalifikatora 3 zakres obejmuje wartości

50-95%. Z uwagi na to, kwalifikatory ICF często nie ulegały zmianie i utrzymywały się na

poziomie wyjściowym, jednak bardziej szczegółowa ocena, w której uwzględnilibyśmy

wartości procentowe poziomu danej umiejętności, w zdecydowanej większości przypadków

ulegną zwiększeniu.

W profilach uczestników zakwalifikowanych do projektu na etap I (osoby nie

pracujące w momencie podpisania deklaracji udziału w projekcie) opisywano

12 podstawowych umiejętności, oraz 19 dodatkowych.

Wykres 7. odnosi się do sytuacji, w których następował znaczny wzrost, pozwalający

na przypisanie nowego, wyższego kwalifikatora. Przedstawiono tu rozkład procentowy

odnoszący się do liczby uczestników, u których nastąpił wzrost poziomu podstawowych

37

umiejętności w stosunku do ogółu uczestników, dla których badano wartość danej kategorii

umiejętności.

Wykres 7 – Wzrost umiejętności w zakresie określonych kategorii ICF (I etap

„obowiązkowe”)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie profili kategorialnych

Największy wzrost nastąpił w zakresie motywacji (jest to kategoria z przypisanym kodem

b1301) – aż u 31,5% uczestników, oraz radzenia sobie ze stresem i innymi obciążeniami

psychicznymi (d240) – o 30%. Na zbliżonym, również wysokim poziomie wzrostu (25%),

znalazły się umiejętności przyuczenia do zawodu (d840) oraz poszukiwania pracy (d8450).

Umiejętności podejmowania decyzji (d177), rozmowa (d350) oraz nawiązywanie kontaktów

stosunkowo do pełnionych ról społecznych (d7203) wzrosły u około 20% osób. Najniższy

wzrost nastąpił w obrębie następujących umiejętności: orientacja (b114) – u 4%, realizowanie

codziennego rozkładu zajęć (d230) – 12%, używanie publicznych zmotoryzowanych środków

transportu (d4702) – 9%, nawiązywanie kontaktów ze zwierzchnikiem (d7400) – 10%.

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

38

Jak wspomniano powyżej, najwięcej osób wykazywało utrzymanie poziomu badanych

umiejętności. Dotyczy to zarówno umiejętności podstawowych, jak i dodatkowych, u osób

tak z pierwszego, jak i z drugiego etapu. Określenie przynależności danej umiejętności

konkretnej osoby do grupy „Utrzymanie” nie musi być zgodne z faktycznym stanem rozwoju

funkcjonowania tej osoby. Zakres procentowy oceny umiejętności, odnoszący się do jednego

kwalifikatora, jest bardzo szeroki, zatem faktyczny wzrost umiejętności często nie znajduje

odzwierciedlenia w przypisanej wartości kwalifikatora. Na wykresie 8. możemy zauważyć, że

utrzymanie poziomów umiejętności oscyluje między 60% (motywacja) a 90% (funkcja

orientacji) uczestników. Między 80% a 90% utrzymanie nastąpiło w przypadkach

umiejętności: realizowanie codziennego rozkładu zajęć, używanie publicznych środków

transportu, nawiązywanie kontaktów ze zwierzchnikiem. W granicach 70-80% utrzymują się

trzy umiejętności: podejmowanie decyzji, poszukiwanie pracy oraz zatrudnienie za

wynagrodzeniem. Przyuczenie do zawodu oraz radzenie sobie ze stresem i innymi

obciążeniami psychicznymi utrzymuje się na stałym poziomie u 60-70% uczestników. Aby

zatrzeć ten mylny obraz, przytaczamy poniżej kilka wypowiedzi specjalistów, które wskazują

na wzrost poziomu umiejętności wybranych uczestników w obrębie jednego kwalifikatora:

Poziom umiejętności samodzielnego podejmowania decyzji podniósł się w obrębie oceny „1”.

BO uzyskał pewna samodzielność w miejscu pracy. Potrafi samodzielnie wyszukać sobie

czynności do zrobienia.

Umiejętność orientacji nieznacznie wzrosła na poziomie „2”. BO lepiej orientuje się co do

miejsc, zwłaszcza jeśli są to miejsca dobrze mu znane.

Umiejętność realizowania codziennego rozkładu zajęć nieznacznie wzrosła w obrębie

wartości „1”. BO wypracował w sobie nawyk nie spóźniania się do pracy, co wcześniej –

podczas odbywania stażu – zdarzało się nagminnie.

39

Wykres 8 – Utrzymanie umiejętności na tym samym poziomie w zakresie określonych

kategorii ICF (I etap „obowiązkowe)


U niewielkiej ilości uczestników nastąpił spadek poziomu niektórych umiejętności.

Największe wartości osiągnęły umiejętności motywacji (spadek u niecałych 8%

uczestników), podejmowania decyzji (5,5%) oraz radzenia sobie ze stresem i innymi

obciążeniami psychicznymi (4%). U 3% uczestników spadły poziomy umiejętności w

zakresie rozmowy, nawiązywania wzajemnych kontaktów stosunkowo do pełnionych ról

społecznych oraz przyuczenia do zawodu. U 2% spadła umiejętność realizowania

codziennego rozkładu zajęć, nawiązywania kontaktów ze zwierzchnikiem oraz zatrudnienia

za wynagrodzeniem. 1% osób dotyczy spadku orientacji i używania publicznych środków

transportu, a u nikogo nie nastąpił spadek umiejętności w zakresie poszukiwania pracy.

0,00%

10,00%

20,00%

30,00%

40,00%

50,00%

60,00%

70,00%

80,00%

90,00%

100,00%

40

Wykres 9 – Spadek umiejętności w zakresie określonych kategorii ICF(I etap „obowiązkowe)


3.2.2 Analiza obejmująca osoby korzystające ze wsparcia na I etapie –

kategorie „dodatkowe”

Wśród kategorii dodatkowych, badanych u uczestników z I etapu, znalazły się cztery,

w których nie zaobserwowano wzrostu poziomu umiejętności. Należą do nich pamięć

krótkotrwała (b1440), pamięć długotrwała (b1441), percepcja wzrokowa (b1561) oraz

porozumiewanie się-odbieranie wiadomości niewerbalnych (d315). Najczęstszy wzrost

następował w przypadku kontrolowania emocji – u niecałych 22% uczestników. Prawie 20%

osób stało się bardziej otwartymi na doświadczenie (b1264). Na poziomie 14% utrzymują się

0%

1%

2%

3%

4%

5%

6%

7%

8%

41

wartości odnoszące się do podejmowania złożonego zadania (d2101), używania urządzeń

telekomunikacyjnych (d3600) oraz zachowania dystansu społecznego (d7204). U około 7%

osób nastąpił wzrost funkcji uwagi (b140) oraz umiejętności wykonywania pracy (d8451). 5%

osób lepiej radzi sobie z rozwiązywaniem prostych problemów (d1750), 4% osób z pracą bez

wynagrodzenia (d855), 3% z podejmowaniem prostego zadania (d2100), po 2% z

porozumiewaniem się na podstawie wiadomości ustnych (d310) oraz rysunkowych i

fotograficznych (d3152), a 1% z organizacją czasu wolnego (d920), używaniem urządzeń

telekomunikacyjnych (d3600) oraz porozumiewaniem się na podstawie wiadomości pisanych

(d325).

Wykres 10 – Wzrost umiejętności w zakresie określonych kategorii ICF (I etap „dodatkowe”)


0%

5%

10%

15%

20%

25%

42

Wykres 11. przedstawia sytuacje, w których kategorie dodatkowe u osób zakwalifikowanych

na I etap nie uległy zmianie, tylko zostały utrzymane na wyjściowym poziomie. Analogicznie

do kategorii obowiązkowych, także tu odczyt kwalifikatorów nie daje zupełnego obrazu

funkcjonowania osoby opisywanej, a ściślej – nie pozwala dojrzeć wszystkich zmian, jakie

zaszły w procesie aktywizacji. Według danych przedstawionych na wykresie utrzymany

poziom umiejętności występuje u 70-100% uczestników – w zależności od badanej kategorii.

Z uwagi na szeroki zakres procentowy, adekwatny dla jednego kwalifikatora, poniżej

przedstawiamy wybrane opisy, wskazujące na rzeczywisty wzrost poziomu danych

umiejętności:

Nie osiągnięto wartości oczekiwanej dla umiejętności ”otwartość na doświadczenia”, jednak

zauważono nieznaczną zmianę wewnątrz kwalifikatora „1”. BO jest w większym stopniu

otwarty na doświadczenia, czego przykładem może być uczestniczenie w warsztatach na temat

rozmowy kwalifikacyjnej zorganizowanej przez trenera pracy. Uczestnik z chęcią przyjął

ofertę pracy w kawiarni mimo, iż na początku taka opcja nie wchodziła w zakres jego

preferencji zawodowych.

Utrzymano zakładaną wartość celu, jednak zaobserwowano nieznaczną poprawę wewnątrz

kwalifikatora „2”. BO korzysta w charakterze pasażera ze środków transportu, porusza się

jedynie po znanych i wyuczonych trasach.

43


kategorii ICF (I etap „dodatkowe”)


Na podstawie wykresu 12. Możemy zaobserwować, u ilu osób z I etapu nastąpił spadek

umiejętności wśród kategorii dodatkowych. Wartości nie są tu wysokie, obejmują od 0 do

4% uczestników. Najwięcej osób – 4% - zaczęło gorzej radzić sobie z kontrolowaniem

emocji. U 3% pogorszył się stan kontrolowania zachowania we wzajemnych kontaktach. U

2% nastąpił spadek w zakresie zachowania dystansu społecznego oraz wykonywania pracy.

1% osób stało się mniej otwartych na doświadczenie, zaczęło gorzej radzić sobie z funkcją

uwagi, rozwiązywaniem prostych problemów, podejmowaniem złożonego zadania oraz

rekreacją i organizacją wolnego czasu.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

44

Wykres 12 – Spadek umiejętności w zakresie określonych kategorii ICF (I etap „dodatkowe”)


3.2.3 Analiza obejmująca osoby korzystające ze wsparcia na II etapie

– kategorie „obowiązkowe”

W profilach uczestników zakwalifikowanych na II etap określane były trzy podstawowe

umiejętności oraz 28 dodatkowych. Wykres 13. obrazuje wartości procentowe wzrostu

poziomu umiejętności podstawowych wśród ogółu osób, u których dana umiejętność była

badana. Wzrost motywacji (b1301) nastąpił u 13% uczestników, wzrost umiejętności radzenia

0%

1%

1%

2%

2%

3%

3%

4%

4%

45

sobie ze stresem (d240) u 11%, a umiejętność wykonywania pracy (d8451) uległa poprawie u

3,4% uczestników.

Wykres 13 – Wzrost umiejętności w zakresie określonych kategorii ICF (II etap

„obowiązkowe”)


Analogicznie do sytuacji przedstawionych na wykresach 7. oraz 10., obraz przedstawiony na

wykresie 14. ściśle nie odzwierciedla rzeczywistego wzrost przyrostu umiejętności u

badanych osób. Umiejętności te mogą wzrastać w obrębie danych kwalifikatorów, o czym

świadczą poniższe opisy, zaczerpnięte z wybranych Indywidualnych Planów Aktywizacji:

Umiejętność motywacji nieznacznie wzrosła na poziomie kwalifikatora 1. U BO można

zaobserwować mniejszy wpływ czynników środowiskowych na motywację do działań.

Zaobserwowano niewielki postęp wewnątrz kwalifikatora „2”. Umiejętność motywowania się

u BO wzrasta w sytuacjach „krytycznych/kryzysowych”, np. krytyczne uwagi ze strony

pracodawcy w stosunku do uczestniczki, dotyczące jakości wykonywanej przez nią pracy.

W takich momentach uczestniczka potrafi zmotywować się do poprawy swojego

funkcjonowania jako pracownika. W momencie załagodzenia sytuacji poziom jej motywacji

powraca do stanu wyjściowego.

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

14%

Motywacja Radzenie sobie zastresem

Wykonywanie pracy

46


kategorii ICF (II etap „obowiązkowe”)


Na wykresie 15. Zobrazowano wartości procentowe ilości uczestników, u których nastąpił

spadek wartości kwalifikatora odnoszącego się do poziomu umiejętności podstawowych.

Najwięcej osób zaczęło gorzej reagować na sytuacje stresowe – około 3,5%. Spadek

motywacji nastąpił u 2,5%, a spadek umiejętności wykonywania pracy u niecałych 2%.

Wykres 15 – Spadek umiejętności w zakresie określonych kategorii ICF (II etap

„obowiązkowe”)


75%

80%

85%

90%

95%

100%


Wykonywanie pracy

0,00%

0,50%

1,00%

1,50%

2,00%

2,50%

3,00%

3,50%


Wykonywanie pracy

47

3.2.4 Analiza obejmująca osoby korzystające ze wsparcia na II etapie

– kategorie „dodatkowe”

Dla osób z II etapu określano 28 kategorii dodatkowych. Wykres 16. prezentuje rozkład

procentowy odnoszący się do liczby osób, u których w ramach tych kategorii nastąpił wzrost.

Wzrost nie nastąpił w przypadku umiejętności: orientacja (b114), pamięć krótkotrwała

(b1440), percepcja wzrokowa (b1561), porozumiewanie się za pomocą wiadomości

pisemnych (d325), przyuczenie do zawodu (d840) oraz praca bez wynagrodzenia (d855).

Najwięcej osób – 12% - zaczęło lepiej radzić sobie z kontrolowaniem emocji (b1521).

Otwartość na doświadczenie (b1264) oraz kontrolowanie zachowania we wzajemnych

kontaktach (d7202) uległo wzrostowi u 9,5% uczestników. 8% uczestników lepiej radzi sobie

w zakresie rozmowy (d350) – niemal 8%. W okolicach 6% wzrostu określono umiejętności

podejmowania decyzji (d177) oraz zachowania dystansu społecznego (d7204). U około 4%

nastąpił wzrost w zakresie uwagi (b140), rozwiązywania prostych problemów (d1750) oraz

podejmowania złożonego zadania (d2101). 3% osób lepiej radzi sobie z poszukiwaniem pracy

(d845), 2,5% z nawiązywaniem kontaktów (d7203) oraz organizacją wolnego czasu (d920),

1,7% osiągnęło lepszy wynik w zakresie podejmowania prostego zadania (d2100),

realizowania dziennego rozkładu zajęć (d230), nawiązywania kontaktów ze zwierzchnikiem

(d7400) oraz zatrudnienia za wynagrodzeniem (d850). Wzrost pozostałych umiejętności

dotyczy 1% osób.

48

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

Fun

kcje

ori

en

tacj

i

Otw

arto

ść n

a d

ośw

iad

czen

ie

Fun

kcje

uw

agi

Pam

ięć

kró

tko

trw

ała

Pam

ięć

dłu

gotr

wał

a

Ko

ntr

olo

wan

ie e

mo

cji

Pe

rcep

cja

wzr

oko

wa

Ro

zwią

zyw

anie

pro

ble

mó

w p

rost

ych

Po

dej

mo

wan

ie d

ecy

zji

Po

dej

mo

wan

ie p

rost

ego

zad

ania

Po

dej

mo

wan

ie z

łożo

neg

o z

adan

ia

Re

aliz

ow

anie

dzi

en

ne

go r

ozk

ład

u z

aję

ć

Po

rozu

mie

wan

ie s

ię -

od

bie

ran

ie -

wia

do

mo

ści u

stn

e

Po

rozu

mie

wan

ie s

ię -

od

bie

ran

ie -

wia

d. n

iew

erb

aln

e

Po

rozu

mie

wan

ie s

ię -

od

bie

ran

ie -

wia

d. r

ys. i

fo

to.

Po

rozu

mie

wan

ie s

ię -

od

bie

ran

ie -

wia

do

mo

ści p

isan

e

Ro

zmo

wa

Uży

wan

ie u

rząd

zeń

te

leko

mu

nik

acyj

nyc

h

Uży

wan

ie p

ub

l. zm

oto

ryz.

śro

dkó

w t

ran

spo

rtu

Ko

ntr

olo

wan

ie z

ach

ow

ań w

e w

zaje

mn

. ko

nta

ktac

h

Zach

ow

anie

dys

tan

su s

po

łecz

neg

o

Naw

iąz.

wza

jem

n. k

on

takt

ów

sto

s. d

o p

ełn

. ró

l sp

oł.

Naw

iązy

wan

ie k

on

takt

ów

ze

zw

ierz

chn

ikie

m

Prz

yucz

enie

do

zaw

od

u

Po

szu

kiw

anie

pra

cy

Zatr

ud

nie

nie

za

wyn

agro

dze

nie

m

Pra

ca b

ez w

ynag

rod

zen

ia

Re

krea

cja

i org

aniz

acja

cza

su w

oln

ego


„dodatkowe”)


49

Wykres 17. dotyczy sytuacji utrzymania poziomu umiejętności dodatkowych na wyjściowym

poziomie, w grupie osób zakwalifikowanych z II etap. Wartości przedstawione na wykresie,

odnoszące się do ilości osób, które zachowały poziomy danych umiejętności, oscylują między

85% (kontrolowanie emocji) a 100% (orientacja, pamięć krótkotrwała, kontrolowanie emocji,

przyuczenie do zawodu, praca bez wynagrodzenia). Aby uczynić jaśniejszym zrozumienie

tych danych ponownie należy przedstawić opisy, zaczerpnięte z wybranych Indywidualnych

Planów Aktywizacji, wskazujące na to, że często mimo utrzymania wartości kwalifikatora,

rzeczywiste poziomy badanych umiejętności ulegały poprawie:

Można zauważyć wzrost w obrębie oceny 1. BO po działaniach wspierających (zarówno

skierowanych od trenera pracy jak i pracodawcy i współpracowników) w trafniejszy sposób

kontroluje swoje zachowanie we wzajemnych kontaktach. Nie zdarzają się już wybuchy

agresji.

Umiejętność kontrolowania zachowania we wzajemnych kontaktach podniosła się nieznacznie

w obrębie wartości „1”. BO potrzebuje sporadycznego wsparcia w sytuacjach trudnych i

stresowych. Jednak takie zdarzenia występują już znacznie rzadziej niż dotychczas.

Nastąpiła zmiana wewnątrz kwalifikatora „2”. BO potrafi samodzielnie dokonać wyboru,

jednak potrzebuje wsparcia/potwierdzenia słuszności wybranej opcji.

Umiejętność kontrolowania emocji nieznacznie podniosła się w obrębie wartości „2”. BO

nadal źle reaguje na krytykę swojej osoby. Bywa wtedy opryskliwy i wypowiada negatywne

opinie na temat swoich współpracowników. Dzieje się to jednak rzadziej niż dotychczas.

Nastąpiła poprawa wewnątrz kwalifikatora „2”. BO stara się panować nad przeżywanymi

emocjami i okazywać je (wyrażać) w społecznie akceptowalny sposób zwłaszcza w sytuacji

pracy. Nie zawsze jednak udaje mu się zapanować nad emocjami, wówczas konieczna jest

interwencja trenera pracy lub przełożonego.

50

75%

80%

85%

90%

95%

100%

Fun

kcje

ori

en

tacj

i

Otw

arto

ść n

a d

ośw

iad

czen

ie

Fun

kcje

uw

agi

Pam

ięć

kró

tko

trw

ała

Pam

ięć

dłu

gotr

wał

a

Ko

ntr

olo

wan

ie e

mo

cji

Pe

rcep

cja

wzr

oko

wa

Ro

zwią

zyw

anie

pro

ble

mó

w p

rost

ych

Po

dej

mo

wan

ie d

ecy

zji

Po

dej

mo

wan

ie p

rost

ego

zad

ania

Po

dej

mo

wan

ie z

łożo

neg

o z

adan

ia

Re

aliz

ow

anie

dzi

en

ne

go r

ozk

ład

u z

aję

ć

Po

rozu

mie

wan

ie s

ię -

od

bie

ran

ie -

wia

do

mo

ści u

stn

e

Po

rozu

mie

wan

ie s

ię -

od

bie

ran

ie -

wia

d. n

iew

erb

aln

e

Po

rozu

mie

wan

ie s

ię -

od

bie

ran

ie -

wia

d. r

ys. i

fo

to.

Po

rozu

mie

wan

ie s

ię -

od

bie

ran

ie -

wia

do

mo

ści p

isan

e

Ro

zmo

wa

Uży

wan

ie u

rząd

zeń

te

leko

mu

nik

acyj

nyc

h

Uży

wan

ie p

ub

l. zm

oto

ryz.

śro

dkó

w t

ran

spo

rtu

Ko

ntr

olo

wan

ie z

ach

ow

ań w

e w

zaje

mn

. ko

nta

ktac

h

Zach

ow

anie

dys

tan

su s

po

łecz

neg

o

Naw

iąz.

wza

jem

n. k

on

takt

ów

sto

s. d

o p

ełn

. ró

l sp

oł.

Naw

iązy

wan

ie k

on

takt

ów

ze

zw

ierz

chn

ikie

m

Prz

yucz

enie

do

zaw

od

u

Po

szu

kiw

anie

pra

cy

Zatr

ud

nie

nie

za

wyn

agro

dze

nie

m

Pra

ca b

ez w

ynag

rod

zen

ia

Re

krea

cja

i org

aniz

acja

cza

su w

oln

ego


kategorii ICF (II etap „dodatkowe”)


51

Wykres 18. Dotyczy spadku poziomu umiejętności dodatkowych w obrębie grupy osób

zrekrutowanych na II etap. Spadek nie nastąpił w przypadku ponad połowy badanych

kategorii. Najczęstszy wzrost dotyczył kategorii zatrudnienia za wynagrodzeniem (3%). 2,5%

osób wykazało pogorszenie umiejętności w zakresie kontrolowania emocji oraz

kontrolowania zachowania we wzajemnych kontaktach. Ponad 2% osób gorzej zaczęło radzić

sobie z podejmowaniem decyzji, realizowaniem dziennego planu zajęć i nawiązywaniem

kontaktów ze zwierzchnikiem. Pozostałe kategorie spotkały się ze spadkiem poziomu

umiejętności w przypadku mniej niż 1% osób


„dodoatkowe”)


0%

1%

1%

2%

2%

3%

3%

Fun

kcje

ori

en

tacj

i

Otw

arto

ść n

a d

ośw

iad

czen

ie

Fun

kcje

uw

agi

Pam

ięć

kró

tko

trw

ała

Pam

ięć

dłu

gotr

wał

a

Ko

ntr

olo

wan

ie e

mo

cji

Pe

rcep

cja

wzr

oko

wa

Ro

zwią

zyw

anie

pro

ble

mó

w p

rost

ych

Po

dej

mo

wan

ie d

ecy

zji

Po

dej

mo

wan

ie p

rost

ego

zad

ania

Po

dej

mo

wan

ie z

łożo

neg

o z

adan

ia

Re

aliz

ow

anie

dzi

en

ne

go r

ozk

ład

u z

aję

ć

Po

rozu

mie

wan

ie s

ię -

od

bie

ran

ie -

…

Po

rozu

mie

wan

ie s

ię -

od

bie

ran

ie -

wia

d.…

Po

rozu

mie

wan

ie s

ię -

od

bie

ran

ie -

wia

d.…

Po

rozu

mie

wan

ie s

ię -

od

bie

ran

ie -

…

Ro

zmo

wa

Uży

wan

ie u

rząd

zeń

te

leko

mu

nik

acyj

nyc

h

Uży

wan

ie p

ub

l. zm

oto

ryz.

śro

dkó

w…

Ko

ntr

olo

wan

ie z

ach

ow

ań w

e w

zaje

mn

.…

Zach

ow

anie

dys

tan

su s

po

łecz

neg

o

Naw

iąz.

wza

jem

n. k

on

takt

ów

sto

s. d

o…

Naw

iązy

wan

ie k

on

takt

ów

ze

…

Prz

yucz

enie

do

zaw

od

u

Po

szu

kiw

anie

pra

cy

Zatr

ud

nie

nie

za

wyn

agro

dze

nie

m

Pra

ca b

ez w

ynag

rod

zen

ia

Re

krea

cja

i org

aniz

acja

cza

su w

oln

ego

52

3.3 Wskaźniki ewaluacji

W tej części raportu przedstawione zostały wskaźniki ewaluacji określone na poziomie

oferty (wskaźnik produktu, nakładu oraz rezultatu). Wskaźniki zostały przedstawione

w podziale na etapy aktywizacji oraz ogółem.

Wskaźniki produktu i rezultatu zostały osiągnięte na wyższym poziomie niż zakładano

– osiągnięto średnio 109% wskaźnika produktu oraz 142,45% wskaźnika rezultatu.

Jednocześnie zmniejszeniu uległ wskaźnik nakładu – średnio 74,93% wskaźnika zakładanego

w ofercie. Oznacza to, iż formy organizacyjne wsparcia zaplanowane w projekcie są

skuteczne w procesie aktywizacji społeczno – zawodowej osób z niepełnosprawnością

intelektualną.

1. WSKAŹNIKI PROJEKTU OGÓŁEM:

a) Wskaźniki produktu:

1) Pierwszy wskaźnik produktu: 30 910 godzin / 223 BO = średnio 138,61 godzin

wsparcia udzielonego

2) Drugi wskaźnik produktu: 35 524 godziny /223 BO = średnio 159,30 godzin

wsparcia otrzymanego

b) Wskaźniki nakładu:

1) Pierwszy wskaźnik nakładu: 1 978 383,58 PLN / 30 910 godzin wsparcia

udzielonego = średnio 64,00 PLN PLN / godzinę wsparcia udzielonego

2) Drugi wskaźnik nakładu: 1 978 383,58 PLN / 151 BO = średnio 13 101,88 PLN

/osobę wsparcia otrzymanego

c) Wskaźnik rezultatu:

1) Pierwszy wskaźnik rezultatu: 151 BO osiągnęło cele zawarte w IPA

2) Drugi wskaźnik rezultatu: 151 BO osiągnęło cele zawarte w IPA w czasie nie

dłuższym niż przyjęta długość cyklu osiągania rezultatu dla 1 BO projektu

53

2. OBOWIĄZUJĄCE WSKAŹNIKI DLA ETAPU I


1) Pierwszy wskaźnik produktu: 13 997,25 godzin/ 96 BO = 145,80 godzin wsparcia

udzielonego

2) Drugi wskaźnik produktu: 17 654,75 godzin/ 96 BO = 183,90 godzin wsparcia

otrzymanego


1) Pierwszy wskaźnik nakładu: 805 772,88 PLN/13 997,25 godzin wsparcia

udzielonego = średnio 57,57 PLN / godzinę wsparcia udzielonego

2) Drugi wskaźnik nakładu: 805 772,88 PLN/ 43 BO którzy osiągnęli cele wskazane

w IPA = 18 738,90 PLN/ 1 BO


43 BO osiągnęło cele zawarte w IPA

3. OBOWIĄZUJĄCE WSKAŹNIKI DLA ETAPU II


1) Pierwszy wskaźnik produktu: 16 912,75 godzin/ 127 BO = 133,17 godzin

wsparcia udzielonego

2) Drugi wskaźnik produktu: 17 869,25 godzin/ 127 BO = 140,70 godzin wsparcia

otrzymanego


1) Pierwszy wskaźnik nakładu: 1 172 610,70 PLN/ 16 912,75 godzin wsparcia

udzielonego =

69,33 PLN/ godzinę wsparcia udzielonego

2) Drugi wskaźnik nakładu: 1 172 610,70 PLN/ 110 BO = 10 660,10 PLN/ 1 BO


110 BO osiągnęło cele zawarte w IPA

54

3.4 Stopień realizacji form organizacyjnych wsparcia

Rodzaj wsparcia zaplanowanego w stosunku do Beneficjentów/ Beneficjentek

ostatecznych (BO) został podzielony na etapy aktywizacji uwzględniające poziom ich

zaawansowania, czyli na Etap I – osoby nieaktywne zawodowo i Etap II – dla osób

zatrudnionych. Wsparcie zaplanowane w ramach projektu udzielane było z uwzględnieniem

zasady indywidualizacji.

3.4.1 Grupa osób nieaktywnych zawodowo – Etap I

Działania skierowane do każdego uczestnika I etapu rozpoczynały się od

przeprowadzenia kompleksowej funkcjonalnej diagnozy potencjału BO mającej na celu

określenie poziomu kompetencji społecznych, preferencji, predyspozycji zawodowych,

mocnych i słabych stron osoby z niepełnosprawnością intelektualną oraz określenie strategii

wsparcia w obszarach problematycznych. Diagnoza prowadzona była przez

interdyscyplinarny zespół w różnorodnych formach, tj. w trakcie spotkań indywidualnych

z psychologiem (diagnoza kompetencji społecznych) i doradcą zawodowym (diagnoza

preferencji, predyspozycji zawodowych, mocnych i słabych stron), a także warsztatów

praktycznych w przedsiębiorstwach (średnio 1-3 warsztaty/osobę), podczas których BO przy

wsparciu trenera pracy mógł zweryfikować w praktyce swoje preferencje/predyspozycje

zawodowe. Beneficjenci mieli także możliwość uczestniczenia w warsztatach grupowych

z zakresu kompetencji społecznych i aktywnego poruszania się po rynku pracy.

Obejmowały one następujące zagadnienia: komunikacja interpersonalna, samoocena

(odkrywanie własnych możliwości i umiejętności); instrumenty i segmenty rynku pracy,

szanse i zagrożenia wynikające z podjęcia zatrudnienia, metody aktywnego poszukiwania

pracy, a także kreowanie wizerunku, autoprezentacja, przygotowanie do rozmowy

kwalifikacyjnej, przygotowanie dokumentów aplikacyjnych, współpraca w zespole,

asertywność, radzenie sobie w sytuacjach trudnych. Warsztaty te służyły ocenie poziomu

umiejętności społecznych, obserwacja uczestników w naturalnych warunkach współpracy,

zaaranżowanych sytuacjach zadaniowych pozwalała na uzupełnienie profilu BO w procesie

55

diagnozy. Warsztaty prowadzone były przez 2 osobowe zespoły specjalistów (doradca

zawodowy i psycholog). Zaangażowanie 2 osób było niezbędne dla uzyskania odpowiedniej

efektywności prowadzonych zajęć warsztatowych. Warsztaty prowadzone były w cyklu

7 dniowym (po 5h jednego dnia). Uczestnicy zajęć otrzymali materiały warsztatowe

dopasowane do ich poziomu percepcji (przygotowane w tekście „easy-to-read”).

Współpraca specjalistów na etapie diagnozy pozwoliła na pełne i rzetelne określenie

potrzeb i możliwości każdej osoby niepełnosprawnej. Funkcjonalność diagnozy polegała na

koncentracji na możliwościach wykonawczych osoby oraz na aktywnym jej udziale

w każdym etapie procesu aktywizacji i świadomym uczestnictwie w podejmowaniu decyzji

dotyczących wyboru drogi zawodowej.

W trakcie realizacji projektu dokonano diagnozy potencjału 94 osób. W zależności od

indywidualnych potrzeb, nie wszystkie osoby skorzystały z każdej formy wsparcia, na co

wskazuje poniższy wykres.

Wykres 19 – Kompleksowa funkcjonalna diagnoza potencjału BO

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych monitoringowych

Efektem przeprowadzonej diagnozy było utworzenie Indywidualnego Planu Aktywizacji

(IPA) dla każdej osoby z niepełnosprawnością. W IPA uwzględniano profil BO, w tym opis

80

82

84

86

88

90

92

94

diagnoza preferencji i

predyspozycjizawodowych

diagnoza kompetencji

społecznych

warsztaty praktyczne warsztaty grupowe

93 94

85

93

56

sfery poznawczej, społecznej i zawodowej ze wskazaniem kategorii ICF istotnych z punktu

widzenia planowania kariery zawodowej każdego/każdej Beneficjenta/ Beneficjentki.

Informacje zawarte w profilu BO służyły do sformułowania celów IPA, czyli sprecyzowania

oczekiwań BO w kontekście podjęcia zatrudnienia oraz zaplanowania konkretnych działań.

Oferowane w projekcie wsparcie przygotowującego do zatrudnienia miało na celu

wyposażenie osoby z niepełnosprawnością intelektualną w umiejętności praktyczne związane

z wykonywaniem obowiązków pracowniczych (tj. np. obowiązkowość, konieczność

codziennego wstawania, punktualność, wykonywanie poleceń) oraz stworzenie warunków do

zdobywania doświadczeń związanych z pracą, aby OzNI mogła podjąć świadomą decyzję

o rodzaju pracy, która jej odpowiada. Uczestnicy projektu mieli możliwość odbycia

indywidualnych zajęć praktycznych (średnio 40-godzinnych) w trybie ciągłym na otwartym

rynku pracy lub stażu zawodowego. Działania te były realizowane przy wsparciu trenera

pracy, zarówno podczas załatwiania wszelkich formalności związanych z organizacją tych

form, jak i szkolenia stanowiskowego czy monitorowania jakości wykonywanych czynności

w zakładzie pracy. 79,17% osób odbyło indywidualne zajęcia praktyczne, spośród których

93,42% osób potrzebowało wsparcia trenera w formalnościach. 9,38% osób odbyło staż

zawodowy finansowany ze środków urzędów pracy.

Wykres 20 – Wsparcie przygotowujące do zatrudnienia


0

10

20

30

40

50

60

70

80

indywidualne zajęcia

praktyczne

wsparcie w procedurze

organizacji izp

oragnizacja i odbywanie

stażu zawodowego

76 71

9

57

Podczas udziału w projekcie, uczestnicy mogli również skorzystać z pośrednictwa pracy,

którego celem było zaangażowanie BO w proces poszukiwania pracy oraz nauczenie

korzystania z instrumentów rynku pracy. W ramach pośrednictwa pracy osoba

z niepełnosprawnością nabywała umiejętności analizowania ofert pracy pod kątem własnych

możliwości i predyspozycji, właściwego kontaktowania się z pracodawcą i przygotowania się

do rozmowy kwalifikacyjnej, skompletowania dokumentów aplikacyjnych czy dokumentów

niezbędnych do zarejestrowania w powiatowym urzędzie pracy oraz dokonania rejestracji.

Pośrednictwo pracy było prowadzone zarówno w formie indywidualnej, jak i grupowej.

Łącznie z tej formy wsparcia skorzystało 85 osób. 88,54% ogółu uczestników I etapu odbyło

spotkania indywidualne, natomiast 75% - spotkania grupowe.

Wykres 21 – Pośrednictwo pracy


Kolejną formą organizacyjną wsparcia oferowaną w projekcie był trening umiejętności

samodzielnego poruszania się w przestrzeni miejsko – wiejskiej. Ta forma wsparcia

polegała na wyuczeniu osoby z niepełnosprawnością intelektualną samodzielnego poruszania

64

66

68

70

72

74

76

78

80

82

84

86

indywidualne pośrednictwo pracy grupowe pośrednictwo pracy

85

72

58

się w określonym terenie, np. drogi z domu do Centrum DZWONI, do zakładu pracy

i z powrotem. Trener pracy uczył osobę niepełnosprawną w jaki sposób odczytywać rozkład

jazdy, jak i gdzie kupić bilet (jednorazowy, miesięczny), w jaki sposób zapytać o drogę, jakie

są zasady bezpiecznego zachowania się na ulicy oraz w środkach komunikacji publicznej.

Poza tym często przez kilka pierwszych dni trwania np. indywidualnych zajęć praktycznych

bądź nawet już zatrudnienia trener pracy towarzyszył BO na określonej trasie. Z treningu

komunikacyjnego skorzystało 80 osób (83,33% ogółu).

Nieodłączną formą wsparcia w procesie aktywizacji społeczno – zawodowej było także

wsparcie motywacyjne. Z uwagi na rodzaj niepełnosprawności BO motywacja może być

u nich bardzo labilna. Celem tego rodzaju wsparcia było utrzymanie motywacji na poziomie

pozwalającym na aktywne uczestnictwo w kreowaniu ścieżki zawodowej. Wsparcie to

pozwoliło również na eliminowanie pojawiających się trudności oraz szukanie rozwiązań

w sytuacjach trudnych. Wsparcie motywacyjne odbywało się podczas indywidualnych

spotkań z psychologiem, z których skorzystały 93 osoby (96,88% ogółu), z doradcą

zawodowym – 96 osób oraz grupowego wsparcia psychologiczno-doradczego, w którym

uczestniczyło 88 osób (91,87% ogółu).

Wykres 22 – Wsparcie motywacyjne


84

86

88

90

92

94

96

indywidualne wsparcie

psychologiczne

indywidualne wsparcie

doradcze

grupowe wsparcie

psychologiczno-doradcze

93

96

88

59

Każdy uczestnik, który osiągnął swój cel nadrzędny, czyli podjął zatrudnienie na

indywidualnie dopasowanym stanowisku pracy otrzymał indywidualne wsparcie w procesie

zatrudnienia. W zakres tej formy wsparcia wchodził szereg różnych działań. Osoba

z niepełnosprawnością intelektualną przy wsparciu trenera pracy uczestniczyła

w negocjacjach z pracodawcą dotyczących stanowiska pracy, zakresu obowiązków, grafiku

zadań, godzin pracy, wynagrodzenia, etc. Poza tym trener pracy wspierał uczestnika podczas

badań u lekarza medycyny pracy i podczas szkolenia BHP. Trener pracy organizował także

w zakładzie pracy spotkanie z zespołem pracowniczym mające na celu poinformowanie

pracowników o specyfice współpracy z osobą z niepełnosprawnością intelektualną.

W spotkaniu tym uczestniczyła również osoba z niepełnosprawnością intelektualną, która

została zatrudniona w danym zakładzie pracy. Trener wspólnie z tą osobą przedstawiał jej

zakres obowiązków, rolę w zakładzie pracy oraz wyjaśniał kontrowersyjne kwestie. Następnie

trener pracy prowadził intensywne szkolenie osoby z niepełnosprawnością intelektualną na

stanowisku pracy. Podczas intensywnego szkolenia trener pracy był z BO przez cały czas,

stopniowo wycofując się ze wsparcia w miarę usamodzielniania się osoby. Trener pracy

pracował wspólnie z BO w miejscu pracy, stosując indywidualnie dobrane metody uczenia

i wsparcia.

W rezultacie działań podejmowanych w ramach projektu, 45 osób podjęło zatrudnienie na

otwartym rynku pracy, z czego 2 utraciło zatrudnienie po 1-3 miesiącach. 43 osoby

kontynuowały zatrudnienie na dzień 31.03.2014 roku. Reasumując, skuteczność działań

w zakresie wprowadzania na otwarty rynek pracy w I okresie realizacji projektu wyniosła

46,88%, natomiast skuteczność w utrzymaniu zatrudnienia – 95,56%.

Tabela 5 – Efektywność we wsparciu w znalezieniu zatrudnienia przez osoby

z niepełnosprawnością intelektualną na otwartym rynku pracy

BYTOM GDAŃSK JAROSŁAW WARSZAWA ZGIERZ ŁĄCZNIE

Płeć K M K M K M K M K M

Liczba uczestników 5 14 7 12 6 12 10 14 6 10 96

Zatrudnienie 1 8 4 5 1 6 4 8 3 5 45

Trwałe zatrudnienie 1 8 4 5 1 6 4 7 3 4 43

Skuteczność w zatrudnianiu na otwartym rynku pracy

46,88%

Skuteczność w utrzymaniu zatrudnienia

95,56%

60

3.4.2 Grupa osób aktywnych zawodowo – ETAP II

Indywidualne wsparcie trenera pracy. Monitoring zatrudnienia

Przez cały okres uczestnictwa w projekcie osoby zatrudnionej, trener pracy prowadził

monitoring jej zatrudnienia w zakładzie pracy i poza nim. Podejmowane działania miały na

celu wsparcie uczestnika w utrzymaniu zatrudnienia (w tym: niwelowanie zachowań

trudnych, szkolenia wyrównawcze, podtrzymywanie motywacji i poziomu jakości

wykonywanej pracy). Monitoring był prowadzony wielokierunkowo. Był to kontakt z BO

w miejscu pracy bądź poza miejscem pracy, kontakt z pracodawcą oraz kontakt z rodziną BO.

Trener pracy przez cały okres uczestnictwa BO w projekcie prowadził bieżący monitoring

jego pracy. Monitoring - kontakt z BO - polegał na regularnych wizytach na stanowisku

pracy beneficjenta. Wizyty miały na celu rozmowę z beneficjentem n/t jego pracy (w tym

problemów i trudności związanych z wykonywaniem obowiązków, relacjami w grupie

współpracowników, poziomem motywacji, etc.). Podczas wizyt trener pracy monitorował

również sposób wykonywania czynności zawodowych przez beneficjenta. Monitoring -

kontakt z pracodawcą - polegał na regularnych wizytach na stanowisku pracy beneficjenta.

Trener pracy przez cały okres zatrudnienia beneficjenta utrzymywał stały kontakt

z pracodawcą lub bezpośrednim przełożonym zatrudnionego beneficjenta. Monitoring polegał

na prowadzeniu rozmów w celu budowania kontaktu, wymiany spostrzeżeń n/t pracy

i postępów beneficjenta lub pojawiających się trudności. Dzięki stałym kontaktom obydwie

strony miały możliwość podjęcia właściwych działań w sytuacjach trudnych. Trener pracy

przez cały okres zatrudnienia osoby niepełnosprawnej utrzymywał również kontakt z rodziną

/opiekunem prawnym osoby niepełnosprawnej. Kontakt ten miał na celu omówienie

postępów, trudności, problemów, etc. w pracy BO jak również zidentyfikowanie czynników

środowiskowych mających wpływ na motywację, i jakość wykonywanej pracy przez BO.

Monitoring zatrudnienia był elastyczny i dopasowany do indywidualnych potrzeb zarówno

samej osoby niepełnosprawnej zatrudnionej jak i pracodawcy, który zatrudnia daną osobę.

Zatrudniona osoba niepełnosprawna była także wspierana przez pozostałych specjalistów:

psychologa i doradcę zawodowego podczas indywidualnych lub grupowych spotkań

mających na celu wsparcie psychologiczno-doradcze. Forma spotkań dobierana była

elastycznie do potrzeb BO. Spotkania grupowe miały charakter grupy samopomocowej.

Podczas spotkań osoby niepełnosprawne mogły wymienić się doświadczeniami z pracy,

61

rozwiązać swoje problemy i trudności, uzyskać porady od grupy oraz od psychologa czy

doradcy. Spotkania indywidualne organizowane były z inicjatywy BO, który zgłaszał taką

potrzebę bądź na wniosek trenera pracy, który wskazywał konieczność takiego rodzaju

wsparcia.

Wykres 23 – Wsparcie osób zatrudnionych


3.5 Wpływ czynników środowiskowych na proces aktywizacji

społeczno-zawodowej osób z niepełnosprawnością intelektualną

„Niesprawność można scharakteryzować jako skutek lub wynik złożonych wzajemnych

związków pomiędzy kondycją fizyczną i psychiczną jednostki i czynnikami

osobowościowymi a czynnikami zewnętrznymi, czyli warunkami, w jakich jednostka

żyje. Z uwagi na ten związek, różne środowiska mogą wywierać odmienny wpływ na tę

samą osobę w określonym stanie zdrowia. Środowisko z barierami lub bez ułatwień może

ograniczać działanie człowieka. Inne środowiska, które stwarzają więcej ułatwień, mogą

to działanie zwiększać. Społeczeństwo może utrudniać działanie jednostki, ponieważ

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

110

120

130

Indywidualne wsparcie trenera pracy.Monitoring zatrudnienia

Wsparcie psychologiczno - doradcze

127 123

62

stwarza bariery (np. trudno dostępne budynki) czy nie zapewnia ułatwień (np. brak

urządzeń wspomagających) lub ułatwiać, likwidując istniejące bariery.”8

Czynniki środowiskowe, opatrzone symbolem “e”, są składnikiem Części 2. Klasyfikacji

ICF, zatytułowanej “Czynniki kontekstowe”. Termin “czynniki środowiskowe” odnosi się

do szeroko pojętego otoczenia - fizycznego, społecznego, światopoglądowego,

związanego z codziennym życiem oraz przyjmowaniem postaw społecznych.

Czynniki środowiskowe dzielą się na rozdziały: “Produkty i technologia”, “ Środowisko

naturalne i zmiany w środowisku dokonane działalnością człowieka”, “Wsparcie

i wzajemne powiązanie”, “Postawy”, “Usługi, systemy i polityka”.

W zestawie podstawowym ujęto 11 kategorii z zakresu Czynników środowiskowych.

Przeanalizowano 208 profili kategorialnych w celu identyfikacji czynników mających

pozytywny, negatywny lub neutralny wpływ na funkcjonowanie tej grupy osób. Poniżej

przedstawiono wyniki tej analizy.

Wykres 24 odnosi się do czynnika “Leki”, noszącego kod e1101 i należącego do

rozdziału “Produkty i technologia”. Kategoria ta, zgodnie z klasyfikacją ICF, oznacza

“każdy naturalny lub wytworzony przez człowieka produkt lub substancję, gromadzone,

przetwarzane lub produkowane w celach leczniczych”. U zdecydowanej większości osób

badanych jest to czynnik neutralny - dla 48% użyto kwalifikatora 9 (nie dotyczy), dla 18%

kwalifikatora 0 (brak), dla 1% kwalifikatora 8 (nieokreślony). U 31% badanych osób

czynnik ma wpływ pozytywny (ułatwiający funkcjonowanie): zupełny dla 6%, znaczny

dla 11%, umiarkowany dla 9% oraz niewielki dla 6%. Dla 1% badanych osób czynnik

stanowi umiarkowaną barierę (kwalifikator 2).

8 Wilmowska-Pietruszyńska A., Bilski D., Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania, Nr

II/2013(7)

63

Wykres 24 – Czynniki środowiskowe – leki


Wykres 25. obrazuje sposób oddziaływania czynnika “Produkty i technologie do osobistego

użytku w życiu codziennym” na funkcjonowanie osoby badanej. Należy on do tego samego

rozdziału, co opisany wyżej czynnik “Leki” i jest opatrzony kodem e115.

U 54% osób badanych został określony kwalifikator 9 (nie dotyczy); dla 6% badanych

czynnik nie ma oddziaływania. Dla pozostałych 40% jest to czynnik ułatwiający

funkcjonowanie: dla 9% w stopniu niewielkim oraz umiarkowanym, dla 6% w stopniu

znacznym, a dla 3% jest to czynnik niezbędny przy codziennym funkcjonowaniu.

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

+4 +3 +2 +1 0 1 2 3 4 8 9

Leki - udział %

64

Wykres 25 – Czynniki środowiskowe – produkty i technologie do osobistego użytku

w życiu codziennym


Wykres 26. odnosi się do kolejnego czynnika ze wspomnianego rozdziału, nazwanego

“Produkty i technologie służące do osobistego poruszania się i transportu we wnętrzu i na

zewnątrz”. Jest to czynnik opatrzony kodem e1201.

Czynnik ten ułatwia funkcjonowanie jedynie u 2% osób badanych. Dla 76% nie występuje

(kwalifikator 9), a u pozostałych 22% ma neutralne oddziaływanie (kwalifikator 0).

0

10

20

30

40

50

60

+4 +3 +2 +1 0 1 2 3 4 8 9

Prod. techn. do osobistego użytku wż. codziennym - udział %

65

Wykres 26 – Czynniki środowiskowe – Produkty i technologie służące do osobistego

poruszania się i transportu we wnętrzu i na zewnątrz


Na wykresie 27. został zobrazowany wpływ relacji z najbliższą rodziną na funkcjonowanie

osób badanych. Czynnik „Najbliższa rodzina” jest opatrzony kodem e310 i należy do

rozdziału „Wsparcie i wzajemne powiązania”.

U zdecydowanej większości (85 %) czynnik ten pojawia się i ma wpływ na codzienne

funkcjonowanie; pozostałe 15 % nie jest z tym czynnikiem powiązane (dla 12 % kwalifikator

0, dla 2 % kwalifikator 9, dla 1 % kwalifikator 8).

Wśród 85 % osób badanych, dla których kontakty z najbliższą rodziną są determinantem

funkcjonowania, ilościowy rozkład stopnia zależności przedstawia się następująco:

U 70 % czynnik ten ma pozytywny wpływ, który ułatwia funkcjonowanie: dla 14 % relacja z

najbliższą rodziną charakteryzuje się nieznacznym wpływem, dla 23 % wpływem

umiarkowanym, dla 22 % znacznym, a dla 11 % funkcjonowanie jest w pełni zależne od

najbliższej rodziny.

Relacje z najbliższą rodziną stanowią barierę u 15 % osób badanych: nieznaczny u 4 %,

średni u 6 %, silny u 4 %, oraz skrajnie duży u 1 %.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

+4 +3 +2 +1 0 1 2 3 4 8 9

Prod. techn. wspomag. służb. doosob. porusz. się i transportu wewnętrzu i na zewnątrz - udział %

66

Wykres 27 – Czynniki środowiskowe – najbliższa rodzina


Wykres 28. odnosi się do czynnika „Dalsza rodzina”, oznaczonego kodem e315. Interesująco

przedstawia się porównanie relacji z najbliższą vs dalszą rodziną.

Dla 70 % osób najbliższa rodzina wywiera pozytywny wpływ na funkcjonowanie, natomiast

dla takiej samej grupy 70 % żadnego wpływu nie wywiera relacja z dalszą rodziną (wpływ

jest neutralny lub nieobecny z powodu braku kontaktu z dalszą rodziną). Można wnioskować,

że pomoc ze strony dalszej rodziny dyktowana jest brakiem wsparcia ze strony najbliższych

członków rodziny.

Wśród tych 70 %, kwalifikator 0 (wpływ neutralny) określono dla 44 %, dla 19 %

kwalifikator 8 (nie określono), a dla 6 % kwalifikator 9.

U 10 % występuje niewielki pozytywny wpływ czynnika na funkcjonowanie, u 7 %

umiarkowany, u 8 % znaczny, a dla 1,5 % relacja z dalszą rodziną ma zupełny wpływ na

funkcjonowanie.

Relacja z dalszą rodziną charakteryzuje się u 5 % osób badanych: u 2 % wpływ jest niewielki

oraz umiarkowany, a u 0,5 % relacja wpływa w stopniu skrajnym lub zupełnym.

0

5

10

15

20

25

+4 +3 +2 +1 0 1 2 3 4 8 9

Najbliższa rodzina - udział %

67

Wykres 28 – Czynniki środowiskowe – dalsza rodzina


Wykres 29. obrazuje wpływ czynnika „Przyjaciele”, należącego do tego samego rozdziału, co

czynniki powyższe, oznaczonego kodem e320.

Wpływ relacji z przyjaciółmi na funkcjonowanie osób badanych jest zróżnicowany. Tę

sytuację obrazuje wykres 6. Przewagę ma wpływ pozytywny: u 13 % osób niewielki, u 28 %

umiarkowany, u 7 % silny, a u 2 % zupełny. Niewielkim negatywnym wpływem

charakteryzuje się relacja 3 % osób, umiarkowanym negatywnym 2 %, a negatywnym silnym

1,5 % osób. Nie scharakteryzowano przypadku, w którym relacja z przyjaciółmi ma w pełni

negatywny wpływ na funkcjonowanie.

W funkcjonowaniu 43 % osób badanych czynnik ten nie odgrywa roli: u 25 % przypisano

kwalifikator 0, u 14 % kwalifikator 9, a u 4 % kwalifikator 8.

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

+4 +3 +2 +1 0 1 2 3 4 8 9

Dalsza rodzina - udział %

68

Wykres 29 – Czynniki środowiskowe – przyjaciele


Na wykresie 30. przedstawiono sytuację związaną z relacją z osobami znajomymi spoza

rodziny i przyjaciół, należącymi do tej samej lokalnej społeczności. Czynnik został nazwany

„Znajomi, rówieśnicy, koledzy, sąsiedzi i członkowie lokalnej społeczności”, oznaczony

kodem e325; należy do rozdziału „Wsparcie i wzajemne powiązania”.

Jedynie w sporadycznych przypadkach relacja ta została określona jako stanowiąca barierę:

dla 3 % w stopniu niewielkim, dla 1 % w stopniu umiarkowanym, a dla 0,5 % w stopniu

zupełnym. Dla zdecydowanej większości relacje tego typu wpływają pozytywnie na

funkcjonowanie: u 22 % wpływ jest niewielki, u 29 % umiarkowany, a u 17 % znaczny.

Wyjątek stanowi pozytywny wpływ w stopniu zupełnym, który został określony jedynie dla

1,5 % przypadków.

Dla 23 % czynnik ma neutralny wpływ na funkcjonowanie, dla 3 % nie dotyczy, a dla 0,5 %

nie został określony.

0

5

10

15

20

25

30

+4 +3 +2 +1 0 1 2 3 4 8 9

Przyjaciele - udział %

69

Wykres 30 – Czynniki środowiskowe – znajomi, rówieśnicy, koledzy, sąsiedzi i członkowie

lokalnej społeczności


Wykres 31 odnosi się do czynnika „Ludzie posiadający władzę (zwierzchnicy)” o kodzie

e330.

Podobnie jak w przypadku czynnika określającego relację ze znajomymi i osobami z lokalnej

społeczności, wpływ relacji ze zwierzchnikami w zdecydowanej przewadze ułatwia

codzienne funkcjonowanie osób badanych: dla 20 % wpływ ten jest niewielki, dla 23 %

umiarkowany i znaczny; u 4 % osób badanych relacja ta wpływa na funkcjonowanie w pełni.

U 8 % czynnik ten został określony jako nieadekwatny – dotyczy to prawdopodobnie osób

niepracujących. Dla 18 % relacje ze zwierzchnikiem nie wpływają na funkcjonowanie w

żadnym stopniu.

Relacje ze zwierzchnikiem są barierą w codziennym funkcjonowaniu jedynie dla 1,5 % osób:

dla 1 % w stopniu niewielkim, dla 0,5 % w stopniu umiarkowanym.

0

5

10

15

20

25

30

+4 +3 +2 +1 0 1 2 3 4 8 9

Znajomi, rówieśnicy, koledzy,sąsiedzi i członkowie lokalnejspołeczności - udział %

70

Wykres 31 – Czynniki środowiskowe – Ludzie posiadający władzę (zwierzchnicy)


Na podstawie wykresu 32., obrazującego wpływ czynnika „Opiekunowie i asystenci osobiści”

o kodzie e340, możemy zaobserwować, że ich pomoc w aż 82 % ułatwia funkcjonowanie

osób badanych. 17,5 % to osoby, dla których czynnik ten jest nieadekwatny – opiekunowie i

asystenci nie mają udziału w funkcjonowaniu danych osób. Wyjątek stanowi 0,5 %, dla

którego pomoc opiekuna/asystenta stanowi barierę w prawidłowym funkcjonowaniu, jednak

tylko w niewielkim stopniu.

0

5

10

15

20

25

+4 +3 +2 +1 0 1 2 3 4 8 9

Ludzie posiadający władzę(zwierzchnicy) - udział %

71

Wykres 32 – Czynniki środowiskowe – Opiekunowie i asystenci osobiści


Wykres 33. odnosi się do czynnika „Pracownicy fachowi w ochronie zdrowia (profesjonaliści

w ochronie zdrowia)”, noszącego symbol e355.

36 % osób badanych wymaga fachowej opieki w ochronie zdrowia i korzysta z niej ze

skutkiem pozytywnym: dla 4 % opieka jest niezbędna w codziennym funkcjonowaniu, dla 10

% w bardzo dużym stopniu wspomaga funkcjonowanie, dla 13 % w stopniu umiarkowanym,

a dla 9 % w stopniu niewielkim.

Dla 0,5 % określono opiekę w ochronie zdrowia jako zupełną barierę w funkcjonowaniu.

Dla 31 % opieka profesjonalistów w ochronie zdrowia jest neutralna z punktu widzenia

usprawnienia funkcjonowania, dla 25 % nieadekwatna, a dla pozostałych 8% osób nie

określono stopnia jej wpływu.

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

+4 +3 +2 +1 0 1 2 3 4 8 9

Opiekunowie i asystenci osobiści -udział %

72

Wykres 33 – Czynniki środowiskowe – pracownicy fachowi w ochronie zdrowia

(profesjonaliści w ochronie zdrowia)


Wykres 34. obrazuje wpływ czynnika „Usługi w zakresie ochrony zdrowia”. Czynnik ten nosi

symbol e5800.

Usługi w zakresie ochrony zdrowia mają bardzo zbliżony rozkład kwalifikatorów do czynnika

określonego jako opieka profesjonalistów w ochronie zdrowia. Czynnik ten nie ma wpływu

na funkcjonowanie 72 % osób (neutralny, nieadekwatny lub nieokreślony). Dla 10 % ułatwia

funkcjonowanie w stopniu niewielkim, dla 6 % w stopniu umiarkowanym, dla 7 % silnym, a

dla 5 % zupełnym

0

5

10

15

20

25

30

35

+4 +3 +2 +1 0 1 2 3 4 8 9

Pracownicy fachowi w ochroniezdrowia (profesjonaliści wochronie zdrowia) - udział %

73

Wykres 34 – Czynniki środowiskowe – Usługi w zakresie ochrony zdrowia


Podsumowując powyższą analizę nasuwa się wniosek, iż najbardziej „wspierającym”

czynnikiem jest najbliższa rodzina oraz opiekunowie i asystenci osobiści. Potwierdza się

doświadczenie Stowarzyszenia w tym zakresie. Rodzina jest dla osoby z niepełnosprawnością

intelektualną autorytetem. Bez informowania rodziny, często też konsultacji z rodziną osoba

niepełnosprawna intelektualnie rzadko podejmuje samodzielne decyzje. Niezwykle istotnym

jest utrzymywanie stałego kontaktu z rodziną osoby niepełnosprawnej, informowanie

członków rodziny o działaniach podejmowanych w procesie aktywizacji osoby

z niepełnosprawnością, budowanie postawy wspierającej u członków najbliższego otoczenia

osoby, obniżanie poczucia lęku spowodowanego zmianą, jaka następuje w życiu ich

dziecka/podopiecznego w sytuacji podejmowania aktywności zawodowej.

0

5

10

15

20

25

30

35

40

+4 +3 +2 +1 0 1 2 3 4 8 9

Usługi w zakresie ochrony zdrowia- udział %

74

4. Badanie poziomu satysfakcji Beneficjentów/Beneficjentek Ostatecznych

Projektu

Do badania poziomu reakcji (satysfakcji uczestników) wykorzystana została anonimowa

ankieta oceniająca zakres wsparcia otrzymanego w ramach projektu oraz stronę

organizacyjną. Badanie miało na celu przede wszystkim uzyskanie informacji na temat

poziomu satysfakcji ze wsparcia, jakie zostało zaoferowane uczestnikom/uczestniczkom

w ramach projektu. Kolejnym założeniem było określenie najefektywniejszej z prowadzonych

form w ich ocenie oraz wykazanie celowości realizacji tego typu projektów w przyszłości.

Ankieta skierowana do BO projektu zawierała 8 pytań (6 zamkniętych i 2 otwarte)

sformułowanych w tekście łatwym do czytania (easy-to-read), aby każda osoba, bez względu

na swoje ograniczenia wypływające z trudności w czytaniu i pisaniu mogła samodzielnie bądź

przy niewielkim wsparciu udzielić odpowiedzi na zadane pytania. W badaniu 196 osób

wypełniło ankietę ewaluacyjną.

Poniżej przedstawione zostały wyniki badań uzyskanych z odpowiedzi BO zawarte

w ankietach.

Dwa pierwsze pytania ankiety skierowanej do uczestników projektu dotyczyły oceny

jakości i skuteczności działań oferowanych w projekcie.

W pytaniu pierwszym uczestnicy projektu zostali poproszeni o udzieleni odpowiedzi

dotyczącej zadowolenia z udziału w projekcie. Zdecydowana większość respondentów (186,

co stanowi 95% ogółu) odpowiedziała twierdząco. Tylko 10 osób (5%) nie była zdecydowana

i zaznaczyła odpowiedź „Nie wiem”. Żadna z odpowiadających osób nie udzieliła odpowiedzi

„Nie”.

75

Wykres 35 – Czy jest Pan/Pani zadowolona z pomocy uzyskanej w projekcie?

Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiet

W drugim pytaniu uczestnicy odpowiadali na pytanie dotyczące zgodności i skuteczności

oferowanych działań w odniesieniu do własnych potrzeb. Podobnie jak w pierwszym pytaniu,

prawie wszyscy respondenci (183, czyli 93%) udzielili odpowiedzi pozytywnej, a jedynie 13

osób (7%) nie było zdecydowanych odnośnie udzielenia odpowiedzi pozytywnej/negatywnej,

i zaznaczyło odpowiedź „Nie wiem”.

Wykres 36 – Czy zakres otrzymanej w projekcie pomocy był zgodny z Pani/Pana potrzebami?


186

0%

10

TAK

NIE WIEM, CZĘŚCIOWO TAK,CZĘŚCIOWO NIE

Tak 183

Nie wiem 13

76

W pytaniu trzecim respondenci oceniali, które formy wsparcia były dla nich najbardziej

przydatne w procesie aktywizacji oraz przy osiąganiu zaplanowanych celów. W wielu

ankietach zaznaczono przy tym pytaniu więcej niż jedną odpowiedź. Najliczniejsza grupa

osób – 142, co stanowi niemal połowę ogółu odpowiedzi (44%), za najbardziej pomocne

uznało wsparcie trenera pracy. Drugą w kolejności formą wsparcia, uznaną przez

respondentów za najbardziej przydatną, zostało wsparcie doradcy zawodowego. Odpowiedź

tę zaznaczyło 58 osób, czyli 18% ogółu odpowiedzi. Pozostałe formy wsparcia otrzymały

zbliżone wyniki: wsparcie psychologiczne 49 (15%), zajęcia praktyczne 40(12%), oraz

warsztaty grupowe 36 (11%).

Wykres 37 – Najbardziej przydatną dla mnie formą wsparcia w projekcie było:


58

9

144

36

40 WSPARCIE DORADCYZAWODOWEGO

WSPARCIE PSYCHOLOGICZNE

WSPARCIE TRENERA PRACY

WARSZTATY GRUPOWE

ZAJĘCIA PRAKTYCZNE

77

Pytanie czwarte dotyczyło oceny materiałów otrzymanych w ramach projektu. Niektórzy

uczestnicy (11 osób) nie odpowiedzieli na to pytanie. Wśród udzielonych odpowiedzi

największą popularnością cieszyła się ocena „Bardzo dobre” – w ten sposób odpowiedziały

143 osoby, co stanowi 73% osób badanych. 35 uczestników (18%) uznało materiały za

przeciętne, a 7 uczestników (4%) za słabe.

Wykres 38 - Materiały otrzymane w ramach projektu oceniam jako:


W pytaniu piątym uczestnicy zostali poproszeni o ocenę organizacyjnej strony projektu. Aż

173 (89%) uznało ją za bardzo dobrą, a jedynie 19 (10%) za przeciętną. Nikt nie udzielił

odpowiedzi „Słaba”; cztery osoby wstrzymały się od odpowiedzi. Rozkład wyników

przedstawia wykres 37.

Natomiast w pytaniu szóstym należało wypowiedzieć się w kwestii chęci dalszego udziału

w projekcie. Aż 180 uczestników odpowiedziało, że byliby zainteresowani kontynuacją. Ta

liczba stanowi aż 92% ogółu respondentów. 12 osób (6%) nie jest w tej kwestii

zdecydowanych, a 4 osoby (2%) nie chciałyby kontynuować udziału w projekcie.

odpowiedzi respondentów zostały zaprezentowane na wykresie 38.

7 35

143

SŁABE

PRZECIĘTNE

BARDZO DOBRE

78

Wykres 39 – Stronę organizacyjną projektu (uzyskiwanie informacji, pomoc

w załatwianiu różnych spraw) oceniam jako:


Wykres 40 – Chciałbym/chciałabym kontynuować udział w projekcie.


19

173

SŁABA

PRZECIĘTNA

BARDZO DOBRA

180

4 12

TAK

NIE

NIE WIEM

79

W ankiecie zostały również zawarte dwa pytania otwarte.

Jedno z nich dotyczyło przyczyn i warunków przystąpienia do projektu (Co skłoniło

Pana/Panią do udziału w projekcie?). W zdecydowanej większości ankiet wskazywano na

potrzebę znalezienia pracy (121 odpowiedzi). Wśród tych odpowiedzi, w 11 znalazła się

informacja o potrzebie zarobienia pieniędzy, w 2 o chęci zrealizowania zamiaru posiadania

własnego mieszkania, oraz w 1 o chęci usamodzielnienia się. Jako istotną przyczynę należy

również uznać potrzebę utrzymania zatrudnienia (taka odpowiedź pojawiła się 10 razy) czy

po prostu posiadania wsparcia trenera pracy (9 odpowiedzi). Ważną przyczyną dla niektórych

respondentów było wsparcie trenera pracy nie tylko w utrzymaniu zatrudnienia, ale też w

załatwianiu wielu spraw formalnych, takich jak badania lekarskie z zakresu medycyny pracy

(5). Respondenci wskazywali też na potrzebę poznania nowych ludzi (11), nauczenia się

nowych czynności lub przyswojenia nowej wiedzy (4), czy po prostu wyjścia z domu i

znalezienia zajęcia (1). Jako przyczynę podawano także potrzebę udziału w grupach wsparcia

(3 odpowiedzi). 4 osoby odpowiedziały, że o projekcie dowiedziały się dzięki szkole, do

której uczęszczały.

Drugie pytanie otwarte, zadane uczestnikom projektu, brzmiało: Jakich działań zabrakło

a według Pana/Pani byłyby potrzebne?

Zdecydowana większość uczestników nie widziała potrzeby zmian (poza odpowiedziami,

w których wyrażano brak potrzeby zmian, często pole przeznaczone na odpowiedź

pozostawało puste). Wśród udzielonych odpowiedzi wskazywano na potrzebę większego

wymiaru wsparcia trenera pracy (8 odpowiedzi), większej ilości spotkań grupowych (5),

częstszych spotkań z psychologiem (4). Ośmiu osobom zabrakło zwrotu kosztów za bilety;

wśród nich trzy wskazały, że chodzi o koszty dojazdu na zajęcia praktyczne w zakładzie

pracy. Niektórzy uczestnicy wskazali na brak działań integracyjnych, takich jak wspólne

wyjścia o charakterze rozrywkowym (7). Dwie osoby udzieliły odpowiedzi dotyczącej

potrzeby zorganizowania kursu komputerowego w ramach projektu. W jednej ankiecie

znalazła się informacja o potrzebie przeprowadzenia dłuższych praktyk w zakładzie pracy.

Jednej osobie zabrakło integracji z trenerami pracy.

80

5. Ocena realizacji projektu przez kadrę merytoryczną projektu

W celu dokonania ewaluacji realizacji projektu pod względem merytorycznym oraz

organizacyjnym (w tym przede wszystkim adekwatności form wsparcia i narzędzi merytorycznych,

komunikacji w projekcie, problemów i trudności) skierowano ankietę do osób wykonujących

działania merytoryczne (doradców zawodowych, psychologów, trenerów pracy oraz specjalistów ds.

organizacji, rekrutacji i obsługi BO). Ankieta zawierała 15 pytań (7 pytań zamkniętych

i 8 pytań otwartych ). Ankietę wypełniło 34 osoby.

Pytanie pierwsze w ankiecie dotyczyło oceny pracy przy realizacji działań w projekcie.

Możliwości wyboru odpowiedzi były następujące: satysfakcjonująca, źle zorganizowana,

rozwijająca, wymagająca, nudna, wyczerpująca, łatwa. Specjaliści wybierali zawsze jedną

z trzech możliwości: rozwijająca, satysfakcjonująca oraz wymagająca. Jedna osoba udzieliła

nie jednej, tylko trzech odpowiedzi, które pokrywają się z odpowiedziami ogółu

respondentów. Najwięcej osób, bo aż 21 (co stanowi 58% ogółu), uznało pracę przy realizacji

działań w projekcie za rozwijającą. 12 osób (33% ogółu) określiło pracę jako

satysfakcjonującą, a według 3 odpowiedzi praca przy realizacji projektu była dla specjalistów

wymagająca.

Wykres 41 – Ocena pracy przy realizacji działań w projekcie


12

21

3 SATYSFAKCJONUJĄCA

ŹLE ZORGANIZOWANA

ROZWIJAJĄCA

WYMAGAJĄCA

NUDNA

WYCZERPUJĄCA

ŁATWA

81

W drugim pytaniu w ankiecie należało udzielić odpowiedzi dotyczącej dokumentacji, która

była wykorzystywana do ewidencjonowania zadań merytorycznych. Odpowiedzi w pytaniu

były zamknięte i określały stopień jakości oraz adekwatności dokumentacji do działań

podejmowanych w projekcie.

22 specjalistów (65% ogółu) zgodziło się co do stwierdzenia, że dokumentacja była

odpowiednio przygotowana; 9 specjalistów (26%) wyraziło to stwierdzenie w stopniu

zdecydowanym. 2 osoby nie opowiedziało się za pozytywną bądź negatywną oceną

dokumentacji, a jedna osoba uznała ją za nieodpowiednio przygotowaną.

Wykres 42 – Dokumentacja wykorzystywana do ewidencjonowania zadań merytorycznych

była odpowiednio przygotowana


W pytaniu trzecim należało ocenić współpracę z zespołem zarządzającym projektem.

Specjaliści uznali ją za bardzo dobrą (27 odpowiedzi, co stanowi 80% ogółu) lub za

zadowalającą (7 odpowiedzi – 21%). Nikt nie uznał współpracy z zespołem zarządzającym za

przeciętną, słabą bądź złą. Rozkład odpowiedzi przedstawia wykres 40.

9

22

1 2 ZDECYDOWANIE SIĘ ZGADZAM

ZGADZAM SIĘ

NIE ZGADZAM SIĘ

ZDECYDOWANIE SIĘ NIEZGADZAM

TRUDNO POWIEDZIEĆ

82

Wykres 43 – Ocena współpracy z zespołem zarządzającym projektem


Pytanie czwarte dotyczyło oceny komunikacji w zespole. Została ona oceniona jako

zadowalająca: połowa specjalistów zdecydowanie opowiedziała się za tą oceną (17

odpowiedzi „Zdecydowanie się zgadzam”), a niemal cała druga połowa udzieliła odpowiedzi

„zgadzam się”. Tylko jedna odpowiedź nie wskazywała ani pozytywnej, ani negatywnej

oceny (odpowiedź „trudno powiedzieć”). Wykres 41. obrazuje wyniki oceny komunikacji

w projekcie.

Natomiast w piątym pytaniu specjaliści wypowiadali się w kwestii poczucia posiadania

wsparcia w zespole zarządzającym w razie sytuacji problemowych. Respondenci uznali, że

zawsze mogli w takich sytuacjach liczyć na zespół zarządzający: wszyscy opowiedzieli się za

taką oceną, a wśród nich aż 74% (25 odpowiedzi) w stopniu zdecydowanym. Na wykresie 42.

Zaprezentowane zostały odpowiedzi respondentów.

27

7

BARDZO DOBRA

ZADOWALAJĄCA

PRZECIĘTNA

SŁABA

ZŁA

83

Wykres 44 – Komunikacja w zespole była na poziomie zadowalającym


Wykres 45 – W przypadku sytuacji problemowych zespół zarządzający projektu zawsze służył

pomocą


17

16

1 ZDECYDOWANIE SIĘ ZGADZAM

ZGADZAM SIĘ

NIE ZGADZAM SIĘ


TRUDNO POWIEDZIEĆ

25

9 ZDECYDOWANIE SIĘ ZGADZAM

ZGADZAM SIĘ

NIE ZGADZAM SIĘ


TRUDNO POWIEDZIEĆ

84

W pytaniu dziewiątym specjaliści oceniali system wsparcia uczestników projektu. Należało

wskazać, czy dał on pozytywne rezultaty. Wszyscy uznali, że tak – działania podejmowane

przez specjalistów w ramach projektu przyczyniły się do osiągnięcia celów zaplanowanych

wraz z BO, związanych z ich aktywizacją. Wśród 100% pozytywnych odpowiedzi aż 59%

(20) uważa taka ocenę w stopniu zdecydowanym.

Wykres 46 – System wsparcia zaproponowany dla uczestników projektu dał pozytywne

rezultaty


W pytaniu dziesiątym należało ocenić narzędzia, wykorzystywane do pracy z BO w ramach

projektu. Możliwości udzielenia odpowiedzi były następujące: „Profesjonalnie

przygotowane”, „Uwzględniające specyfikę funkcjonowania osób niepełnosprawnych”,

„Trudne do zastosowania w praktyce”, „Wymagające modyfikacji”. Jeden respondent udzielił

dwóch odpowiedzi w tym pytaniu. Sześciu specjalistów (18%) uznało, ze narzędzia zostały

przygotowane profesjonalnie. Ponad połowa specjalistów (20 odpowiedzi, co stanowi 61%

20

14

ZDECYDOWANIE SIĘ ZGADZAM

ZGADZAM SIĘ

NIE ZGADZAM SIĘ


TRUDNO POWIEDZIEĆ

85

ogółu) wybrała odpowiedź „Uwzględniające specyfikę funkcjonowania osób

niepełnosprawnych”. Według sześciu specjalistów narzędzia wymagają modyfikacji,

a według jednego narzędzia te są trudne do zastosowania w praktyce.

Wykres 47 – Narzędzia wykorzystywane w pracy uczestnikami projektu były:


W ankiecie ewaluacyjnej znalazło się także osiem pytań otwartych. W tych pytaniach

nacisk został położony na wyrażenie własnej opinii na temat doświadczeń zdobytych

w ramach projektu.

Pierwsze pytanie zostało sformułowane następująco: Jakiego rodzaju sytuacje problemowe

pojawiły się w projekcie? Wśród odpowiedzi najczęściej, bo aż 19 razy (na 22 udzielone

odpowiedzi) wskazano na trudności związane z użyciem Klasyfikacji ICF. Specjaliści

zapisywali w ankietach, że system przypisywania kwalifikatorów w ICF jest intuicyjny,

nieujednolicony, co może prowadzić do otrzymania niewłaściwych wyników. Problemem

6

20

1

6

PROFESJONALNIEPRZYGOTOWANE

UWZGLĘDNIAJĄCE SPECYFIKĘFUNKCJONOWANIAUCZESTNIKÓW PROJEKTU

TRUDNE DO ZASTOSOWANIA WPRAKTYCE

WYMAGAJĄCE MODYFIKACJI

86

były także zmiany w wytycznych dotyczących dokumentacji ICF, które pojawiały się już

w trakcie trwania projektu. Zgodnie z odpowiedziami brakowało również czasu na

odpowiednie przygotowanie profili ICF. Według jednej osoby zestaw nie spełniał swojej

funkcji, ponieważ nie dawał pełnego obrazu funkcjonowania uczestnika. Poniżej kilka

wypowiedzi wskazujących na wymienione problemy:

Najwięcej problemów przysporzyło wprowadzanie klasyfikacji ICF. Konieczność

„uczenia się na własnych błędach”;

Początkowo brak jasności i umiejętności dokonywania oceny przy wykorzystaniu

Klasyfikacji ICF, duża intuicyjność oraz rozbieżność zespole w zakresie

wyznaczania;

Ze względu na brak wystandaryzowanych narzędzi diagnostycznych dla ICF problem

z obiektywną oceną BO;

Największą trudność sprawiało wypełnianie zestawów ICF oraz ograniczony czas na

ich realizację;

Zbyt mała ilość czasu na ICF, co zajmuje jednak sporo czasu. Działania te nie są

przewidziane jako działania pracowników;

Pojawiały się problemy dotyczące wypełniania poszczególnych wymaganych

dokumentów - niejasność poprawnego sposobu wypełniania dokumentów, brak

sprzętu komputerowego niezbędnego do wykonywania pracy oraz zbyt mała ilość

czasu na pogodzenie wszystkich obowiązków.

Jak wskazano w ostatniej z przytoczonych wypowiedzi, w ankietach pojawiały się informacje

o trudnościach wynikających z braku sprzętu elektronicznego – komputerów i telefonów

służbowych (taka uwaga pojawiała się w 7 ankietach).

Niejasności dokumentacyjne wzbudzały niepokój nie tylko w związku z klasyfikacją ICF. Oto

wypowiedź jednego ze specjalistów:

Diagnoza stawiana po zakończeniu warsztatów z umiejętności społeczno –

zawodowych oraz jednodniowych warsztatów praktycznych nie zawsze dawała

możliwość zaobserwowania całego spektrum zachowań klienta. Brak wskazówek co do

dalszych działań w sytuacji zakończenia udziału klienta w projekcie i chęci powrotu

po kilku miesiącach.

87

Kilka osób wskazało na trudności wynikające z bieżącej pracy z uczestnikami. Przykładowe

wypowiedzi:

Problemy z kontaktem z rodziną OzNI oraz (w przypadku osób przebywających

w DPS-ach) z pracownikami socjalnymi;

Problemy formalne dotyczące statusu OzNI;

Sytuacje problemowe: kłótnie między uczestnikami, dobra praca BO w miejscu pracy

lecz zła atmosfera, próba kradzieży;

Niespodziewane zachowania BO;

Odmowa korzystania ze wsparcia zespołu Centrum DZWONI przez BO;

Nieprzychylność niektórych pracodawców.

U trzech osób sytuację trudną spowodowało niezadowolenie beneficjentów z braku środków

pieniężnych na dojazdy.

W drugim pytaniu otwartym specjaliści mogli zaproponować rozwiązania, dzięki którym nie

zaistniałyby wskazane przez nich sytuacje problemowe. Pytanie zostało sformułowane

następująco: Jakie działania modyfikujące należy podjąć, by usprawnić realizację projektu

w przyszłości?

Podobnie jak zróżnicowane obserwacje dotyczące sytuacji problemowych, tak propozycje ich

rozwiązań były najróżniejsze. Poniżej przykładowe odpowiedzi:

Należy wydzielić czas na działania związane z przygotowaniem ICF dla każdego

klienta (pojawiły się 4 odpowiedzi dotyczące tego zagadnienia);

Ograniczenie kategorii opisu funkcjonowania do zakresu aktywności zawodowej

Popracować nad ułatwieniem pracy nad zestawem rozszerzonym ICF, może dobrze

byłoby zmniejszyć ilość tabelek w pliku Excel (3 podobne odpowiedzi);

Zagwarantowanie czasu na spotkania (burzę mózgów) całego personelu, służące

omówieniu bieżących trudności, występujących przy realizacji działań oraz

wypracowywaniu kierunku działań, poprawiającego efektywność pracy

(3 odpowiedzi dotykające tej kwestii);

Należałoby wyposażyć pracowników (trenerów, psychologa, doradcę) we właściwy

sprzęt, umożliwiający i ułatwiający pracę (komputery, telefony) (6 odpowiedzi

o zbliżonym charakterze);

88

Mniej wskaźników do osiągnięcia.

Kolejne otwarte pytanie w ankiecie brzmiało: Co Pana/i zdaniem należy poprawić w pracy

zespołu projektowego?

Niektóre odpowiedzi pokrywały się z opiniami wyrażonymi w poprzednim pytaniu, np.

zapobieganie problemom natury sprzętowej czy czas przeznaczony na spotkania zespołu

i omawianie sytuacji trudnych. W odpowiedziach zaproponowano także cykliczne spotkania

wszystkich pięciu zespołów z całej Polski. W dwóch ankietach zwrócono uwagę na potrzebę

większej integracji zespołu. Według jednego specjalisty należy popracować nad lepszym

przepływem informacji. Również zgodnie z odpowiedzią z jednej ankiety, należy utrzymywać

wysoki poziom pracy zespołu, co będzie stanowiło duże wyzwanie.

Kolejne pytanie zostało sformułowane następująco: Jak Pan/i ocenia zakres i efektywność

wykorzystania ICF do opisu funkcjonowania OzNI?

Część osób (15 odpowiedzi) wyraziła pozytywną opinię na temat klasyfikacji ICF, twierdząc,

że przyczynia się ona do pogłębienia wiedzy o funkcjonowaniu uczestników, co z kolei daje

możliwość lepszego sprofilowania ścieżki wsparcia dla poszczególnych uczestników.

Przykładowe wypowiedzi dotykające tej kwestii:

Kompleksowo opisuje funkcjonowanie ONI – możliwe jest uwzględnianie zmian w ich

funkcjonowaniu;

Klasyfikacja porządkuje wiele kategorii a także przyczynia się do większego

zastanowienia nad każdym uczestnikiem i jego funkcjonowaniem, ułatwia identyfikację

problemów i poznanie danej osoby, jest szczególnie przydatna, gdy rozpoczyna się

współprace z osobą wcześniej nieznaną;

Myślę, że w przyszłości ICF i wszystko, co robimy dzisiaj ułatwi pracę innym

specjalistom, którzy będą zajmowali się naszymi aktualnymi BO;

Klasyfikacja pozwala dokonać bardzo obszernej, dość dokładnej, uwzględniającej

różne obszary oceny funkcjonowania osoby z niepełnosprawnością. Jest efektywna

jeśli chodzi o dokonanie dokładniejszej diagnozy osoby na podstawie posiadanych na

tym etapie wiadomości i zaplanowanie adekwatnych działań dostosowanych do danej

osoby;

89

W przypadku rozpowszechnienia znajomości klasyfikacji wśród instytucji

wspierających OzNI, będzie to ułatwienie w diagnozie i znajomości osoby

niepełnosprawnej oraz szybsza możliwość podjęcia stosownych działań.

Według części specjalistów Klasyfikacja ICF jest dobrym narzędziem, który należy stosować,

jednak wymagającym modyfikacji – w zakresie złożoności informacji przy opisie jednej

umiejętności czy ujednolicenia systemu określania kwalifikatorów. Pojawiły się m.in. takie

opinie:

Dzięki ICF można dużo lepiej poznać klienta projektu. Czasami problemem jest

właściwe zinterpretowanie definicji danej umiejętności. Często opisy umiejętności nie

są adekwatne do oceny wystawianej przez specjalistów;

Zakres oceniam bardzo dobrze, natomiast efektywność czasem trudno określić z

powodu wielu elementów, na którą składa się dana umiejętność;

Korzystanie z powyższego narzędzia pozwala na całościowe poznanie klienta projektu.

Jednakże nadal brak jest jednoznacznego sposobu oceny danej umiejętności.

Założeniem ICF była przejrzystość ocen, tak aby każdy specjalista patrząc na

kwalifikatory mógł zorientować się w specyfice funkcjonowania klienta. To założenie

nie zostało jeszcze spełnione, gdyż każda umiejętność wymaga dokładnego opisu. Za

tą samą wartością kwalifikatora stoi inny opis;

Jest to praktyczne i funkcjonalne, ale chciałabym, żeby taka klasyfikacja była czytelna

nie tylko dla nas, czyli aby miała zastosowanie np. dla klienta, który nagle z domu

rodzinnego trafia do ośrodka lub pod opiekę innej osoby;

ICF przydatny w procesie diagnozy uczestników oraz przy planowaniu działań dla BO

oraz realizacji planów. Sam profil wymaga jednak modyfikacji w zakresie wyboru

części kategorii;

ICF pozwala dość dobrze opisać OzNI, jednak trudność sprawia brak

wystandaryzowanych narzędzi do badania poszczególnych umiejętności osoby.

Trzy osoby zauważyły, że ocena wartości Klasyfikacji ICF wzrasta wraz z doświadczeniem:

początkowo powoduje sceptyczne podejście, natomiast z czasem pozwala/pozwoli dostrzec

jej realną wartość.

Pojawiło się także siedem wypowiedzi zdecydowanie sceptycznych: Poniżej niektóre z nich:

90

Uważam, że zastosowanie Międzynarodowej Klasyfikacji Funkcjonowania,

Niepełnosprawności i Zdrowia (ICF) jest trudne do opisu funkcjonowania osoby

z niepełnosprawnością intelektualną. Niektóre kategorie, (które łatwo określić

w przypadku osób z innymi niepełnosprawnościami), w przypadku osób

z niepełnosprawnością intelektualną jest bardzo trudne w ocenie i wzbudza wiele

wątpliwości;

ICF stwarza dużo problemów i jest ogromnie czasochłonny – niewspółmiernie do

potencjalnych korzyści z niego płynących;

Zbyt dużo kodów, niektóre ciężko opisać zwłaszcza u nowych osób, mała ilość czasu

na dokładne poznanie osoby i opisanie jej;

Zakres kategorii jest zbyt duży. Moim zdaniem powinniśmy skupić się na kategoriach

związanych z pracą i ogólnie z funkcjonowaniem OzNI.

W kolejnym pytaniu specjaliści zostali zapytani o potrzebę zmiany wykorzystania ICF do

opisu OzNI – czy widzą taka szansę, oraz na czym miałaby ona polegać.

Niemal 60% respondentów (w liczbie 20) nie widzi potrzeby zmiany. Pozostali wypowiadali

się w zróżnicowany sposób:

Ze względu na ogólne założenia projektu, opis OzNI powinien maksymalnie zawężać

się do aktywności zawodowej uczestników (5 odpowiedzi o zbliżonym charakterze);

ICF nie do końca wpisuje się w specyfikę niepełnosprawności intelektualnej, bardzo

trudno jednoznacznie opisać różne rodzaje zachowania (3 podobne odpowiedzi);

Większa możliwość opierania się na intuicji, nie określanie twardych ram, granic (3

odpowiedzi);

Warto dążyć do dokładniejszego opisu wartości kwalifikatorów, aby oceny były

precyzyjniejsze i jednoznaczne;

Nie tylko Centrum DZWONI powinno być zaznajomione z ICF.

W kolejnym pytaniu specjaliści mieli wypowiedzieć się w kwestii dostrzegania szans

zastosowania ICF wobec opisu funkcjonowania ogółu osób niepełnosprawnych.

91

23 osoby, co stanowi aż 68% ogółu, wypowiedziało się twierdząco. Wśród nich 14 osób było

zdecydowanych odnośnie swojego osądu, a 9 warunkowało swoje założenie pojawieniem się

danego czynnika, lub wyrażało pewną dodatkową wątpliwość. Przykładowe wypowiedzi tych

specjalistów:

Widzę szanse, ale należy jeszcze dużo czasu poświęcić na dostosowanie narzędzia do

osób niepełnosprawnych intelektualnie;

Oczywiście jest szansa, ale są też wątpliwości, czy rzeczywiście ta ocena będzie

obiektywna;

ICF na pewno pozwala na opis OzNI, jednak w zakresie konkretnej sfery

funkcjonowania tych osób ciężko jest połączyć kilka rzeczy w jeden skondensowany

opis.

6 specjalistów nie podało zdecydowanego osądu (wśród nich 2 nie udzieliły odpowiedzi na

pytanie). Poniżej dwie przykładowe opinie, najszerzej opisane:

Trudno powiedzieć. Trudność polega na dokonywaniu opisu funkcjonowania za

pomocą kwalifikatorów. Jest to bardzo intuicyjne, trudne do dokonywania

obiektywnych ocen, odnoszenia do ogółu OzNI. W przypadku wielu obszarów

funkcjonowania OzNI trudno stworzyć katalog określający zakres funkcjonowania

osoby na poziomie danego kwalifikatora. Ze względu na specyfikę niepełnosprawności

intelektualnej trudno także dokonać analizy i oceny pewnych umiejętności;

Być może ale wymaga to wielu lat przystosowywania narzędzia.

Odpowiedzi pozostałych specjalistów wskazywały na sceptyczną opinię dotyczącą

zastosowania ICF do opisu ogółu osób niepełnosprawnych intelektualnie:

Byłoby to możliwe, ale nie widzę sposobu na wprowadzenie tego do ogólnego

zastosowania (choćby przeszkolenie osób stosujących skalę ICF);

Czas to pokaże, natomiast dla naszych klientów opis w ICF jest zbędny, gdyż niczego

im to nie ułatwia;

W odniesieniu do opisu funkcjonowania osób z niepełnosprawnością intelektualną,

szanse szerokiego zastosowania i wykorzystywania ICF w praktyce są niewielkie;

92

Kolejne pytanie zostało sformułowane w następujący sposób: Czy widzi Pan/i zagrożenia

związane z zastosowaniem ICF w stosunku do opisu funkcjonowania ogółu OzNI?

13 specjalistów (40%) nie wskazało zagrożeń. Pozostali wypowiadali się w zróżnicowany

sposób. Cześć odpowiedzi dotyczyła ryzyka zbyt subiektywnej lub nierzetelnej oceny

beneficjenta. Takich wypowiedz pojawiło się 11. Niektóre z nich:

Brak odpowiednich narzędzi diagnostycznych może zwiększać ryzyko subiektywnej

oceny badającego;

Może dochodzić do sytuacji, kiedy BO zostanie opisany zbyt rygorystycznie lub

pobłażliwie. Nie potrafimy określić, jakie umiejętności wchodzą w skład

poszczególnych wartości;

Myślę, że zagrożeniem jest to, iż z racji trudności oceny w wielu kategoriach

funkcjonowania osoby z niepełnosprawnością intelektualną, nawet opis

funkcjonowania pojedynczej osoby budzi wiele wątpliwości, a co się z tym wiąże

odniesienie zastosowania ICF do opisu funkcjonowania ogółu osób z

niepełnosprawnością intelektualną może być nierzetelne;

Metoda wymaga wypracowania jasnych i klarownych metod dokonywania oceny i

opisów. W przypadku OzNI jest to szczególnie trudne. Grozi zatem tworzeniem

dokumentów, które w zależności od przyjętej w danym zespole specjalistów metody,

będą bardzo subiektywne, trudne do porównania z innymi opisami OzNI.

Zgodnie z jedną wypowiedzią, opis może być nierzetelny ze względu na zbyt dużą liczbę

kategorii.

Według dwóch osób zagrożeniem jest przygotowywanie/odczytywanie profili ICF przez

osoby, które nie maja odpowiedniego doświadczenia w tym zakresie.

Specjaliści widzą również zagrożenie w postrzeganiu osoby niepełnosprawnej przez pryzmat

opisu liczbowego, co może prowadzić do zniekształcenia jej obrazu. Taka opinia pojawiła się

w pięciu wypowiedziach. Poniżej dwie z nich:

Opis ICF mimo wymaganej dużej dokładności i szczegółowości zniekształca obraz

konkretnej OzNI, w stosunku do jej realnego funkcjonowania;

Z jednej strony ICF polega na indywidualnym podejściu, z drugiej natomiast

sprowadza ludzi do liczb i procentów, co na pewno nie daje pozytywnych rezultatów.

93

Jedna osoba zwróciła uwagę na osoby chorujące psychicznie: w przypadku nawrotu choroby

opis funkcjonowania takiej osoby zmienia się radykalnie.

W ostatnim pytaniu specjaliści zostali zapytani o wartość dodaną projektu.

W zdecydowanej większości specjaliści wskazywali na Klasyfikację ICF – wprowadzenie w

Polsce nowego narzędzia na szerszą skalę, przeszkolenie kadry z tego zakresu, możliwość

własnego udziału w innowacyjnych działaniach, kompleksowy opis funkcjonowania

beneficjentów projektu, spojrzenie na osobę niepełnosprawną z innej perspektywy,

zwiększenie obszaru diagnozy. Według specjalistów ICF pozwoli również, zupełnie

nowatorsko, na opis funkcjonowania osób niepełnosprawnych już pracujących.

Zgodnie z odpowiedziami, wartością dodaną będzie również zaistnienie osób

niepełnosprawnych intelektualnie na otwartym rynku pracy, a także każde indywidualne

zatrudnienie osoby niepełnosprawnej.

Poniżej kilka odpowiedzi na pytanie o wartość dodaną projektu:

Dla projektu: przepracowanie przez grupę specjalistów opisu funkcjonowania ONI z

wykorzystaniem ICF, zupełnie nowatorskie podejście. Dla mnie: zapoznanie się z

ICF, szczególnie z częścią dotyczącą opisu funkcjonowania ONI z uwzględnieniem

wybranych kategorii; rozwój moich umiejętności diagnostycznych, podniesienie

kwalifikacji;

Zastosowanie ICF pozwoli na pokazanie specyfiki funkcjonowania OzNI, które już są

aktywne zawodowo lub chcą podjąć pracę. Skala ICF umożliwi lepszy dobór

stanowiska pracy dla konkretnej osoby;

Spojrzenie na OzNI z innej perspektywy przez pryzmat umiejętności, funkcjonowania

w miejscu pracy oraz ogólne podniesienie kwalifikacji poprzez rozwój osobisty –

ICF;

Dzięki projektowi dane nam jest poznać zupełnie nową metodę pracy (ICF). Nie we

wszystkim może ona się sprawdzać, jednak pokazuje nową drogę i inną metodę

pracy;

Przede wszystkim wzrost kompetencji kadry, w pełniejszy sposób scharakteryzowany

profil ON;

94

Poszerzenie wiedzy i umiejętności pracowników projektu, podniesienie i

usystematyzowanie wiedzy na temat uczestników projektu;

Każda osoba która utrzyma zatrudnienie będzie dużą wartością i sukcesem jak

również nabyta wiedza i doświadczenie pracowników. Ponadto ujednolicenie

dokumentów dotyczących funkcjonowania osób niepełnosprawnych może być bardzo

przydatne w przyszłości;

Wartością dodaną projektu będzie to, że osoby z niepełnosprawnością intelektualną

będą widoczne i aktywne na rynku pracy, a dzięki pracy trenera w miejscu

zatrudnienia będzie możliwa integracja i zrozumienie osób z niepełnosprawnością

intelektualną przez pozostałych pracowników. Będzie się to przekładało na daleko

idące zmiany w myśleniu wielu osób pełnosprawnych o funkcjonowaniu osób

z niepełnosprawnością intelektualną.

6. Wnioski i rekomendacje

Realizacja projektów oferujących usługi nowego, wielospecjalistycznego,

kompleksowego modelu pracy i doradztwa zawodowego dla osób z niepełnosprawnością

intelektualną, mających na celu pomoc w znalezieniu i utrzymaniu zatrudnienia oraz

prowadzących poradnictwo dla pracodawców przyczynia się do zwiększenia efektywności

w zakresie zatrudnienia jednej z najbardziej wykluczonych grup społecznych.

Realizacja projektu „Centrum DZWONI” w I okresie finansowania potwierdza, że

właściwie zdiagnozowane potrzeby i odpowiednio zaplanowane rodzaje interwencji

przynoszą wymierne efekty. Skuteczność wykorzystywanych w projekcie form wsparcia

beneficjentów ostatecznych potwierdza fakt, iż wszystkie rezultaty projektu zostały

osiągnięte. Szczególnie istotny jest tutaj wskaźnik zatrudnienia osiągnięty na poziomie ponad

dwukrotnie wyższym niż zakładany (blisko 240%). Jest to niezwykle cenna wartość, mając

na uwadze fakt, iż grupa ta ma specjalne potrzeby edukacyjne, które uniemożliwiają jej

korzystanie z form aktywności proponowanych np. przez publiczne służby zatrudnienia.

Biorąc pod uwagę fakt, iż beneficjentami projektu są osoby z różnymi ograniczeniami

utrudniającymi aktywność w życiu społecznym i zawodowym pożądane jest identyfikowanie

poziomu ich funkcjonowania w celu określenia możliwych obszarów wsparcia

ukierunkowanego na rozwijanie mechanizmów kompensacyjnych oraz koncentrację na

95

mocnych stronach. Koncepcja Klasyfikacji ICF zastosowana w projekcie zakłada

postrzeganie człowieka w kontekście całościowym i wielowymiarowym, z uwzględnieniem

środowiska, w którym dany człowiek funkcjonuje. Ta wielowymiarowość daje szansę każdej

osobie, w tym osobie z niepełnosprawnością na określenie indywidualnego potencjału oraz

czynników mających wpływ na jego ograniczanie bądź rozwój. Dodatkowo pozwala na

zastosowanie pewnych wspólnych uniwersalnych mierników, które oceniają stopień

ograniczenia bądź trudności zarówno osoby jak i otoczenia, pozwala na ustalenie priorytetów

w planowanym działaniu oraz ocenie wyników zastosowanych interwencji. Filozofia

koncepcji oraz jej uniwersalizm daje szansę na wprowadzenie jednolitego standardu diagnozy

funkcjonowania oraz kategoryzowania niezbędnych rodzajów wsparcia. Wdrożenie koncepcji

Klasyfikacji ICF do praktyki działań z zakresu aktywizacji społeczno-zawodowej jest

ogromnym krokiem w kierunku personalizacji działań oraz ich ewaluacji. Funkcjonalna

diagnoza jest punktem wyjścia do kolejnych działań zmierzających do aktywizacji

zawodowej osób z niepełnosprawnością intelektualną.

Podstawową wartością narzędzi merytorycznych opracowanych i stosowanych w projekcie było

uszczegółowienie opisu funkcjonowania osoby z niepełnosprawnością intelektualną w aspekcie

zawodowym i społecznym, zidentyfikowanie ograniczeń i trudności w zakresie tego funkcjonowania,

co z kolei miało wpływ na bardziej trafne zaplanowanie zakresu interwencji koniecznej do osiągniecia

zaplanowanych dla jednostki celów. Doświadczenia specjalistów pokazały jednak, że niezbędne jest

wypracowanie i wystadaryzowanie narzędzi pozwalających na określenie poziomu funkcjonowania

osób niepełnosprawnych w odniesieniu do bardzo szerokiej skali kwalifikatorów ICF.

Ewaluacja działań podejmowanych w I okresie realizacji projektu potwierdziła znaczenie

czynników środowiskowych na efektywność procesu aktywizacji. Szczególną rolę miała najbliższa

rodzina oraz trenerzy pracy. Rodzina jest dla osoby z niepełnosprawnością intelektualną

autorytetem, bez wsparcia rodziny osoba rzadko podejmuje samodzielne decyzje. Często

pierwszy kontakt specjalistów Centrum DZWONI był podejmowany właśnie z rodziną, a w

następnej kolejności było spotkanie z osobą z niepełnosprawnością. Rodzina motywuje,

wspiera uczestnika na każdym etapie aktywizacji. Dlatego niezwykle istotne jest

utrzymywanie stałego kontaktu z osobami najbliższymi uczestnikowi projektu. Równie

wysokie znaczenie w procesie aktywizacji mają opiekunowie i asystenci osobiści, w tym

trenerzy pracy.

96

Podstawową rekomendacją wynikającą z powyższych wniosków jest wskazanie, aby

prowadzone w ramach projektu formy wsparcia stosować w zakresie aktywizacji osób

z niepełnosprawnością intelektualną, gdyż przynoszą one wymierne rezultaty.

Najważniejszymi wartościami wynikającymi z realizowanego projektu, wymagającymi

kontynuacji i dalszego rozwoju są:

1. Potwierdzenie skuteczności metodologii zatrudnienia wspomaganego z procesie

aktywizacji osób z niepełnosprawnością intelektualną. Indywidualizacja,

podmiotowość, normalizacja to wartości, które cechują zatrudnienie wspomagane i

2. Wypracowanie schematu skutecznej diagnozy funkcjonalnej, pozwalającej na

identyfikację indywidualnego potencjału osoby z niepełnosprawnością intelektualną,

ograniczeń i czynników środowiskowych mających wpływ na funkcjonowanie

jednostki. Dzięki wieloprofilowej diagnozie możliwe jest efektywne planowanie

działań uwzgledniających odpowiednie strategie wsparcia.

Opisywanie funkcjonowania osób z niepełnosprawnością intelektualną w aspekcie

zawodowym wymaga jeszcze wieloletniej pracy specjalistów merytorycznych

w kierunku przygotowania zestawu podstawowego, który w pełni będzie

charakteryzował funkcjonowanie tej grupy osób. Wieloletnich doświadczeń wymaga

również praca nad przygotowaniem obiektywnych narzędzi służących do oceny w

poszczególnych kategoriach ICF. Wskazane jest kontynuowanie prac grupy

eksperckiej oraz bieżąca wymiana informacji pomiędzy specjalistami merytorycznymi

i ewaluacja podejmowanych przez nich działań z obszaru diagnozy.

Mając na uwadze wpływ czynników środowiskowych na funkcjonowanie jednostki, w tym

w przypadku osób z niepełnosprawnością intelektualną wysoki wpływ czynnika „najbliższa

rodzina” kolejną rekomendacją jest uzupełnienie form wsparcia o działania skierowane do

najbliższego otoczenia tej grupy osób. Należałoby podjąć długotrwałe, kompleksowe

działania skierowane do rodziców/opiekunów osób z niepełnosprawnością intelektualną, w

celu zmiany postaw z opiekuńczych na wspierające rozwój, samodzielność i autonomię osób

niepełnosprawnych. Należy podjąć działania w kierunku wzrostu świadomości otoczenia na

temat funkcjonowania osób z niepełnosprawnością intelektualną, ich możliwości i potencjału.

Powinien zostać wykreowany nowy wizerunek tej grupy osób jako pełnoprawnych członków

społeczności i uczestników życia społecznego.

97

W zakresie strony formalno – organizacyjnej projektu warto w przyszłości zwrócić

uwagę na większą częstotliwość wymiany informacji i doświadczeń pomiędzy kadrą

merytoryczną, zapewnienie możliwości bieżącego konsultowania trudności i superwizji.

98

Spis rysunków

Rysunek 1 – Zależności między składnikami ICF (model biopsychospołeczny)

Rysunek 2 – Schemat ICF

Rysunek 3 – Hierarchiczna struktura ICF

Rysunek 4 – Struktura i kody klasyfikacji

Rysunek 5 – Schemat wykorzystania klasyfikacji ICF w procesie planowania działań

dla osoby z niepełnosprawnością intelektualną

99

Spis tabel

Tabela 1 – Grupa docelowa – podział ze względu na miejsca funkcjonowania biur Centrum

DZWONI

Tabela 2 – Grupa docelowa – podział ze względu na etap aktywizacji

Tabela 3 – Grupa docelowa – podział ze względu na wiek i etap aktywizacji

Tabela 4 – Grupa docelowa – podział ze względu na stopień niepełnosprawności i etap

aktywizacji

Tabela 5 – Efektywność we wsparciu w znalezieniu zatrudnienia przez osoby

z niepełnosprawnością intelektualną na otwartym rynku pracy

100

Spis wykresów

Wykres 1 – Ogólna liczba uczestników projektu – podział ze względu na płeć

Wykres 2 – Status uczestników projektu na rynku pracy

Wykres 3 – Grupa docelowa – podział ze względu na wiek

Wykres 4 – Grupa docelowa – podział ze względu na stopień niepełnosprawności

Wykres 5 – Grupa docelowa – podział ze względu na wykształcenie

Wykres 6 – Grupa docelowa – podział ze względu na uczestnictwo w Warsztacie Terapii

Zajęciowej

Wykres 7 – Wzrost umiejętności w zakresie określonych kategorii ICF (I etap

„obowiązkowe”)


kategorii ICF (I etap „obowiązkowe”)

Wykres 9 – Spadek umiejętności w zakresie określonych kategorii ICF (I etap

„obowiązkowe”)

Wykres 10 – Wzrost umiejętności w zakresie określonych kategorii ICF (I etap „dodatkowe”)


kategorii ICF (I etap „dodatkowe”)

Wykres 12 – Spadek umiejętności w zakresie określonych kategorii ICF (I etap

„dodatkowe”)


„obowiązkowe”)


kategorii ICF (II etap „obowiązkowe”)


„obowiązkowe”)


„dodatkowe”)


kategorii ICF (II etap „dodatkowe”)


„dodatkowe”)

101

Wykres 19 – Kompleksowa funkcjonalna diagnoza potencjału BO

Wykres 20 – Wsparcie przygotowujące do zatrudnienia

Wykres 21 – Pośrednictwo pracy

Wykres 22 – Wsparcie motywacyjne

Wykres 23 – Wsparcie osób zatrudnionych

Wykres 24 – Czynniki środowiskowe – leki

Wykres 25 – Czynniki środowiskowe – produkty i technologie do osobistego użytku

w życiu codziennym

Wykres 26 – Czynniki środowiskowe – Produkty i technologie służące do osobistego

poruszania się i transportu we wnętrzu i na zewnątrz

Wykres 27 – Czynniki środowiskowe – najbliższa rodzina

Wykres 28 – Czynniki środowiskowe – dalsza rodzina

Wykres 29 – Czynniki środowiskowe – przyjaciele

Wykres 30 – Czynniki środowiskowe – znajomi, rówieśnicy, koledzy, sąsiedzi i członkowie

lokalnej społeczności

Wykres 31 – Czynniki środowiskowe – Ludzie posiadający władzę (zwierzchnicy)

Wykres 32 – Czynniki środowiskowe – Opiekunowie i asystenci osobiści

Wykres 33 – Czynniki środowiskowe – pracownicy fachowi w ochronie zdrowia

(profesjonaliści w ochronie zdrowia)

Wykres 34 – Czynniki środowiskowe – Usługi w zakresie ochrony zdrowia

Wykres 35 – Czy jest Pan/Pani zadowolona z pomocy uzyskanej w projekcie?

Wykres 36 – Czy zakres otrzymanej w projekcie pomocy był zgodny z Pani/Pana

potrzebami?

Wykres 37 – Najbardziej przydatną dla mnie formą wsparcia w projekcie było:

Wykres 38 - Materiały otrzymane w ramach projektu oceniam jako:

Wykres 39 – Stronę organizacyjną projektu (uzyskiwanie informacji, pomoc

w załatwianiu różnych spraw) oceniam jako:

Wykres 40 – Chciałbym/chciałabym kontynuować udział w projekcie.

Wykres 41 – Ocena pracy przy realizacji działań w projekcie

Wykres 42 – Dokumentacja wykorzystywana do ewidencjonowania zadań merytorycznych

była odpowiednio przygotowana

102

Wykres 43 – Ocena współpracy z zespołem zarządzającym projektem

Wykres 44 – Komunikacja w zespole była na poziomie zadowalającym

Wykres 45 – W przypadku sytuacji problemowych zespół zarządzający projektu zawsze

służył pomocą

Wykres 46 – System wsparcia zaproponowany dla uczestników projektu dał pozytywne

rezultaty

Wykres 47 – Narzędzia wykorzystywane w pracy uczestnikami projektu były:

103

Bibliografia

1) Doose S., Unterstuetzte Beschaeftigung – Berufliche Integration auf langeSicht,

Marburg 2007.

2) Europejska Unia Zatrudnienia Wspomaganego. Broszura informacyjna i standardy

jakości, Warszawa 2013.

3) Europejska Unia Zatrudnienia Wspomaganego. Zbiór praktycznych wskazówek,

Warszawa 2013.

4) Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia, przeł.

Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia,2009.

5) Strona: http://www.csioz.gov.pl/src/files/klasyfikacje/ICF_Polish_version.pdf na

której dostępna jest polska wersja klasyfikacji

6) Szansa na więcej możliwości. Christy Lynch: wykład o zatrudnieniu wspomaganym,

Warszawa 2007.

7) Wilmowska-Pietruszyńska A., Bilski D., Niepełnosprawność – zagadnienia,

problemy, rozwiązania, Nr II/2013(7)

http://www.csioz.gov.pl/src/files/klasyfikacje/ICF_Polish_version.pdf

Documents

RAPORT - Centrum DZWONI · 1.2 Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania Niepełnosprawności i Zdrowia (ICF) – innowacyjne podejście do opisu funkcjonowania społeczno-zawodowego