Project2 · rak tabir edilen 2 mikrondan küçük par-çac›klar sistemde kalmakta ve ya¤›n kimyasal yap›s›n› bozmaktad›r. Sistemdeki s›cakl›k de¤iﬂimleri neti-cesinde

ÖNSÖZ

Hidrolikte ‹nce Tanecik Filtrelemesi

Siyah Yuvarla¤›n Köfleleri

Silo, Bunker, Ambarlarda ve Tumbalar›nda Ak›flSa¤lay›c› Sistemler

Makinalarda RiskDe¤erlendirmesi -1

Ak›ll› Aküler ‹flbafl›nda

Makinan›z K›fla Haz›r m›?

Prefabrik Tanklar

Krizde ‹stihdam Nas›l Artar?

Atatürk’ün Büyük Devlet Adaml›¤›na Bir Örnek Yürüyen Köflk ve Ç›nar›n Öyküsü

Etkinliklerimiz ve Haberler

‹fi MAK‹NALARI MÜHEND‹SLER‹ B‹RL‹⁄‹ DERG‹S‹‹fl Makinalar› Mühendisleri Birli¤i yay›n organ›d›r.Üç ayda bir yay›nlan›r.

ISSN 1306-6943

2009 Kas›m Say›: 28

IMMB Ad›na SahibiDuran KARAÇAY

Sorumlu Yaz› ‹flleri MüdürüBayramali KÖSA

Yay›n KomisyonuDuran KARAÇAYMustafa S‹LPA⁄ARBayramali KÖSAMuhittin BÜKERMurtaza BURGAZSelami ÇALIfiKANHalil OLKANFaik SOYLU‹lyas TEK‹NErdinç FIRATGülderen ÖÇMENM. Akif ÖZ

Yaz›flma AdresiUzayça¤› Caddesi No: 62/7 Ostim / ANKARATel: 0.312 385 78 94 • Faks: 0.312 385 78 95

www.ismakinalar›.orge-posta: [email protected]: [email protected]: [email protected] e-posta üyelik adresi:[email protected]

Kapak Tasar›m›Hasan ERKAN

Tasar›m ve Bask›Bizim Grup Bas›meviSelanik Caddesi 18/12 K›z›lay / ANKARATel: 0.312 435 82 07 - 0.312 433 36 36Faks: 0.312 431 88 81e-posta: [email protected]

Grafik Tasar›mHasan ERKANRezan TANRIVER

Yay›n›n Türü: YerelBas›m Tarihi: 25 Kas›m 2009

Bu dergi üyelerine ilgili kurum ve kurulufllaraücretsiz olarak da¤›t›l›r.Yay›nlanan yaz›lardaki sorumluluk yazarlar›na,ilanlardaki sorumluluk ilan veren kurum ve kiflilere aittir.Yay›nlanan yaz›lara ücret ödenmez.Yay›nlanmayan yaz›lar geri iade edilmez.

14

36

42

48

60

64

54

66

4

ifl makinalar› mühendisleri birli¤i

26

6

Sevgili Okurlar

Eylül ay›nda yeni e¤itim ö¤retim y›l› bafllad› okullar aç›ld›. Toplamda yirmi milyonunüstünde ilk ve orta ö¤retim örgencisi ile üç buçuk milyonu aflk›n yüksek örgenim ör-gencisi ders bafl› yapt›. Ekim ay›nda Cumhuriyet Bayram›m›z›n seksen alt›nc› y›l›n› kut-lad›k. Kas›m ay›n›n onuncu günü Ulu Önder Atatürk’ü ölüm y›l dönümünde an›yoruz.Bu günleri ilelebet anmak ve kutlamak için Ulu Önderin dedi¤i gibi “TEK B‹R fiEYE ‹H-T‹YACIMIZ VAR ÇALIfiKAN OLMAK “

Dünyan›n ve ülkemizin gündemi k›fl aylar›na girdi¤imiz bu günlerde yine çok yo¤un.Bu yo¤unluk içinde araçlar›m›z›n ve makinalar›m›z›n k›fll›k bak›mlar›n› da ihmal etme-yelim. Son günlerde kuzey yar›m kürede oluflan salg›n hastal›klardan korunmak, kul-land›g›m›z makinalar›n, araçlar›n, gereçlerin sa¤l›kl› çal›flmas› için kiflisel temizli¤imi-ze ve çevre temizli¤ine daha çok dikkat etmemiz gerekti¤ini sa¤l›k otoriteleri vurgula-maktad›r.

Küresel sa¤l›k problemleri, ekonomik durumu dah iyi olan geliflmifl ülkeler bu tür ted-birleri daha h›zl› almakta ve sonuçlar daha az y›k›c› olmaktad›r. Ülkemizde de sa¤l›kkurulufllar› h›zla tedbirler almaktad›r. Ancak tüm dünyada ve ülkemizde bir kafa kar›-fl›kl›¤› var. Uzmanlar bu kar›fl›kl›¤› ortadan kald›racak çal›flmalar› h›zland›rmal› ve top-lumla paylaflmal›d›r. Bu konuda kiflilerin kararlar›n› kendi iradeleriyle vermeleri seçe-ne¤i öne ç›kmaktad›r.

Küresel ekonomik k›riz etkisini azaltm›fl gibi gözükse de takip etti¤imiz 2009 y›l›n›non ay›nda ifl makinas› üretim rakamlar›na ve yurt içi sat›fl rakamlar›na bakarak bir de-¤erlendirme yapt›¤›m›zda net bir düzelme vard›r diyemiyoruz.

Sektörümüzü sevindirici bir geliflme var. O da Türk müteahhitlerinin uluslararas› mü-teahhitlik s›ralamas›nda Çinin ard›nda ikinci s›ray› almas›d›r. Dünyan›n uluslararas› iflyapan ilk ikiyüzyirmibefl müteahhit firmas›ndan otuzbir tanesi bizim müteahhitleri-mizdir. Buradan flu sonucu ç›kartabiliriz küresel ekonomik krizle birlikte firmalar›m›zuluslararas› ifllere daha fazla yönelmifller ve bu baflar›y› elde etmifllerdir.Firmalar›m›z›ve çal›flanlar›n› kutluyor baflar›lar›n›n devam›n› diliyoruz.

Önümüzdeki y›l yat›r›mlar› için bütçeye daha fazla ödenek konur ve ihtiyac olan altyap› yat›r›mlar› için öncelik sa¤lan›rsa sektörümüz iç piyasada da canlanacakt›r.

Makine sektöründe 2009 y›l›n›n ilk dokuz ay›nda ülkemiz için yap›lan di¤er bir de¤er-lendirmede ihracat›n ithalat› karfl›lama oran›nda aradaki makas›n ihracat lehine ka-pand›¤›n› görüyoruz. Bunun anlam› makine imalatç›lar›n›n yurt d›fl›nda de¤iflik pazar-lara aç›lmalar›d›r. Bu y›l makine ihracat› yap›lan ülke say›s›n›n yüzaltm›fl’a ç›kt›¤›n› gö-rüyoruz. Bu yönüyle aktif ve olumlu bir sonuçla karfl›lafl›yoruz. Ancak ithalat miktar›düfltü¤ü ve iç pazar küçüldü¤ü için belirtti¤imiz makas kapan›yor.

Sektörde ‹hracat miktar›n›n istenilen seviyede katma de¤er yaratacak flekilde yükselme-si için; markalaflma, arge ve çal›flan personelin ifl bafl› e¤itim seviyesini yükseltecek ça-l›flmalara bütçeden daha fazla pay ayr›lmal›d›r. ‹flletmeler patent, bilgi ve tasar›m hak-k› konular›nda bilinçlendirilmelidir. ‹flletmelerin sermayeleri güçlendirilmelidir. Böyle-ce katma de¤eri ve teknolijisi yüksek makinalar›n imalat› art›r›labilsin ve ihracat yapt›-¤›m›z yüz altm›fl ülkedeki pazar pay›m›z arts›n.

‹MMB olarak destekleyici, kurulufl oldu¤umuz 4-6 Kas›m tarihlerinde Zonguldak Kara-elmas Üniversitesinde yap›lan 2. Maden Makinalar› Sempozyumu ve Sergisinde sunu-lan bildirilerin ço¤unun ça¤r›l› bildiri olmas›n›, ifl ve maden makinalar›nda sektör üni-versite iliflkilerinin artmas›na ra¤men henüz daha iflin çok bafl›nda olundu¤unun ve bil-gi paylafl›m›nda çok daha gayret sarfetmemiz gerekti¤inin bir göstergesi olarak de¤er-lendiriyoruz.

Sayg›lar›mla

Duran KARAÇAY‹MMB Yönetim Kurulu Baflkan›

‹MMB; ‹fl makinalar› konusundauzmanlaflm›fl makina mühendisleritaraf›dan 1998 y›l› A¤ustos ay›ndakuruldu.

Farkl› sektörlerden (inflaat firma-lar›, maden firmalar›, ifl makinas› üre-ticileri, ifl makinas› temsilcileri veservisler) gelen profesyonellerin or-tak amaçla topland›¤› bir dernektir.

önsöz

‹MMB’nin Amac› Nedir?

‹MMB’nin amac›; ço¤unlu¤u ithal

ürünler olan ifl makinalar›n›n tan›nma-

s›n›, ulusal servetimiz olan bu üretim

makinalar›n›n iyi iflletilmesini ve eko-

nomik ömürlerinin verimli bir flekilde

sürdürülmesini sa¤lamakt›r.

Amac›m›z; verimlili¤i sa¤layacak

bilgi kaynaklar›na en k›sa sürede

ulaflmak, bu kaynaklara ihtiyaç duya-

cak nitelikli insan potansiyelinin güç

birli¤ini oluflturmakt›r. Bu bilgilerin

teknik alt kadrolara ulaflt›r›lmas›yla da

en yayg›n flekilde paylafl›m›n› sa¤la-

makt›r.

‹MMB; Üyelerine her y›l düzenli

seminerler vermek suretiyle, üyele-

rinin bilgi düzeyinin yükseltilmesini

sa¤lamaktad›r. Bu seminerler ayn›

zamanda sektördeki insanlar›n bir

araya gelerek tan›flmalar›n› sa¤la-

maktad›r ki bu da geliflimi ivmelen-

dirmektedir.

‹MMB’nin internet ortam›ndaki

grup mailinde üyeler ihtiyaçlar›n› gru-

ba duyurmak suretiyle yard›mlaflma-

y› sürdürmektedir.

Derne¤in her üç ayda yay›nlad›¤›

‹MMB dergisi ilgili kurumlar, flirketler

ve bireylere ücretsiz olarak gönderil-

mektedir.

‹MMB Nedir?

6

‹fi MAK‹NALARI MÜHEND‹SLER‹ B‹RL‹⁄‹ DERNE⁄‹

Hidrolik sistemlerinde oluflan mekanikar›zalar›n % 80’nin kayna¤›n›n kirleticiler

oldu¤u; hidrolikle u¤raflanlar›n ortak dü-flüncesi olmufltur. Kirleticilerin oluflum yap›-

lar›n› belirlemek için yap›lan çal›flmalar netici-sinde;

1. Enerji kirlenmesi: Is›, ›fl›k, elektrostatik vemanyetizma kuvvetleri sebebi ile

2. Gaz(oksitlenme) kirlenmesi: Havan›n hidro-lik ak›flkanla do¤rudan temas›

3. S›v› kirlenmesi: Hidrolik sisteme s›v› veya bu-har faz›nda su girmesi

4. Mikrobiyolojik kirlenme: Hidrolik ak›flkandabakteri ve virüs oluflumu

5. Kat› parçac›k kirlenmesi: Hidrolik sistemlerde ençok söz konusu olan ve çeflitlilik arz eden bu konu

daha detayl› olarak ifade edilecektir.

Motor ya¤lama, yak›t ve hava sistemlerinde oldu¤ugibi hidrolik sistemlerdeki kat› parçac›k kirleticilerinin

kaynaklar›n› dört s›n›fta tarif edebiliriz.

1. ‹malat kirleticileri; Sistemi oluflturan müstakil parçalar›nimalat› esnas›nda temizlenemeyen döküm kumu, talafl-

l› imalat çapaklar›, parçalar›n depolanmas› için kullan›lanpas koruyucu kimyasallar›n temizlenemeyen bakiyeleri vs.

2. Hidrolik sistemin ilk montaj›nda oluflan kirlilik; kaynak cü-ruflar›, tafllama tafl› bakiyesi, montajda kullan›lan conta, tef-

lon, s›zd›rmazl›k malzemeleri – kimyasallar›, tozlar, boyalar vemontaj ya¤›ndaki kat› parçac›klar

3. Çal›flma esnas›nda hidrolik sistem içinde has›l olan kirleticiler;hidrolik aksamlar›n her biri çal›flmalar› esnas›nda kat› parçac›klarüretir. Birbirlerine göre göreceli harekette bulunan metalik parça-lar›n sürtünmesinden, yeni tak›lan parçalar›n al›flmas›ndan, s›zd›r-mazl›k parçalar›n›n kimyasal ve mekanik afl›nmas›ndan oluflanparçac›klar.

4. Çal›flma ortam›ndan gelen parçac›klardan kaynaklanan kirlilik; tankkapa¤›ndan, havaland›rmalardan, d›fl ortama karfl› s›zd›rmazl›k sa¤-layan keçelerin bulundu¤u yerden sisteme giren kirlerden, ar›za ne-ticesi de¤ifltirilen hortumlardan gelen parçac›klar vs.

Hidrolik sistemlerin sa¤l›kl› çal›flabilmeleri için oluflan tüm kirleticile-rin sistemden sürekli ve istenilen tane büyüklü¤ünde filtrelenerek ayr›fl-t›r›lmas› gerekti¤i herkes taraf›ndan kabul görmüfltür. Günümüzde mo-

dern ifl makinalar›nda ekonomik ve ve-rimli çal›flma gere¤i olarak hidrolik sistembas›nçlar› artarken, kumanda sistemielemanlar› daha karmafl›k yap›ya dönüfl-mekte, kumanda elemanlar›nda çal›flmatoleranslar› daha da daralmaktad›r. Ku-manda sistemlerinin hassaslaflmas› neti-cesinde hidrolik ya¤›n›n temizlilik gere¤idaha da artm›flt›r... Kullan›la gelen hatüstü filtreler (emme, bas›nç ve tank dö-nüfl filtreleri) ile 2 mikron mertebesindendaha düflük bir filtreleme sistem çal›flma-s›n›n süreklili¤i aç›s›ndan mümkün olma-maktad›r. Bu nedenle silt (ince kum) ola-rak tabir edilen 2 mikrondan küçük par-çac›klar sistemde kalmakta ve ya¤›nkimyasal yap›s›n› bozmaktad›r.

Sistemdeki s›cakl›k de¤iflimleri neti-cesinde ise ortamda bulunan nem hid-rolik tank›nda yo¤unlaflarak sisteme da-hil olmaktad›r. Hidrokarbon bileflimi olan

hidrolik ya¤a giren serbest su; hidrokar-bonlardan beslenen virüs ve bakterileriçin bir yaflam alan› teflkil eder. Virüs vebakteriler hidrokarbon zincirlerini boz-makta ve oluflan koloniler ya¤ ile birliktehareket ederek filtreleri t›kamaktad›r.Bak›r parçac›klar› ve su; hidrolik ya¤da

katalitik tesir gösterek ya¤›n bozunma-s›na sebebiyet verir.

Hidrolik sistemlerin ikmalinde kulla-n›lacak ya¤›n rafineri ç›k›fl›ndaki temizlikderecesinin (ihtiva etti¤i kirlerin) servove oransal valflere uygun olmamas› daayr› s›k›nt› kayna¤›d›r.


7

NAS 5 ISO 14/11 Modern hidrolik sistemin ihtiyac› NAS 7 ISO 15/13 Yeni ya¤

Hat d›fl› filtre Kestirme ak›fll› hat d›fl› filtre


8

Bu de¤erlendirmelerin neticesindehidrolik filtre imalat› ile u¤raflan baz› firma-lar›n gelifltirdi¤i yeni uygulamalar yayg›n-laflmaya bafllamaktad›r. Bu uygulamalaresas itibar› ile ilk olarak 1930’lu y›llardamotor ya¤ filtrelerinde kullan›lan bypass(kestirme) ak›fl filtrelerinin prensibindenyararlanmakt›r. Bu sistemlerde kullan›lanfiltrelerde mikron mertebesi 0,5 mikronakadar inmektedir. Bu mikron mertebele-

rinde sistemdeki silt ve benzeri ince tane-lerin filtrelenmeside mümkün olmaktad›r.Bu filtrelerin imalinde baz› uygulamalardaözel sar›m metodlar› ile sar›lm›fl selüloz fil-treler kullan›l›r. Kat› parçac›klar›n yan› s›rasistemde bulunan su da sistemden (ab-sorbe edilir) so¤rulur.

Filtre malzemesi olarak kullan›lan di-¤er malzeme ise mikroglass olarak ta-n›mlanan cam elyafl›d›r. Bu filtrelerde yük-

sek su tutma kabiliyetine sahiptirler. Baz›firmalarca selüloz ve sentetik malzemele-rin kar›flt›r›l›p, disk fleklinde preslenme-sinden oluflan filtrelerde vard›r.

‹malatç› firmalara göre dizayn ve mik-ron mertebeleri farkl›l›k gösterse de buyeni sistem filtreleri genel s›n›flamas›nda

1. Hat d›fl› (off line)filtreler

2. Hat d›fl› kestirme ak›fll› (Bypass)filtreler olarak de¤erlendirece¤iz.

Hat D›fl› (Off L›ne) Filtreler Tahrik motoru ile tümleflik bir pom-

pa ve filtre/filtrelerden oluflan bir grup-tur. Elektrikli veya hava tahrikli bir motorile çal›flt›r›lan pompa hidrolik tank›ndanemdi¤i hidrolik ak›flkan› hassas filtreler-den geçirdikten sonra tanka geri gön-deriri. Bu sistem makinan›n hidrolik sis-teminin çal›flmad›¤› zamanlarda da kul-lan›l›r ve bu sistemin filtresi ana sistem-den farkl› olarak de¤iflim keyfiyetine sa-hiptir. Gerek hat d›fl› filtrelere gereksekestirme ak›fll› filtrelere çal›flma flartlar›-n›n gerektirdirdi¤i hallerde özel su emicifiltreler ön filtre olarak tak›labilir.

Hat d›fl› filtrelerin so¤uk çal›flma hal-lerinin bulundu¤u çal›flma ortamlar›ndaverimliliklerini artt›rmak için özel ›s›t›c›larile techiz edilmeside uygulamalardarastlanmaktad›r. Bilindi¤i üzere ak›flkan-lar›n düflük s›cakl›klarda viskoziteleriyüksek oldu¤u için filtrelenmeleri zorlafl-

Is›t›c›l› hat d›fl› filtre

Harici Filtreleme

Harici filtreleme devresi flemas›


10

maktad›r. Filtrelenebilir bir s›cakl›¤›n te-min edilmesi için termostad kontrollü›s›t›c›lar kullan›l›r. Ak›flkan termik bozun-maya ulaflmayaca¤› bir s›cakl›¤a kadar›s›t›larak filtrelenme verimlili¤inde art›flsa¤lan›rken, filtrenin bas›nça maruz kal-mamas› sa¤lan›r.

Hat D›fl› Kestirme Ak›fll› FiltrelerBu filtreler makine çal›flma özelli¤ine

tesir etmeyecek yaklafl›k olarak % 10mertebesindeki bir ya¤›n makine hidro-lik sisteminden çekilerek filtreden geçi-rilmesinden sonra tekrar hidrolik tankadönderilmesini sa¤larlar. Filtre malze-meleri harici hat filtreleri ile ayn› özelli¤esahiptir. Sistem çal›flma bas›nc›n›n filtrebas›nç›ndan yüksek olmas› sebebi ilesistem ve filtre aras›nda bas›ç düflürmevalf› konmas› gerekebilir.

Nem Giderici Havaland›rma FiltreleriHidrolik tanklar›n baz› özel uygula-

malar d›fl›nda atmosfere aç›k olmalar›gereklili¤i bilinen bir husustur. Hidrolikak›flkan›n çal›flma s›cakl›¤›na ulaflmas›için genleflmesi ve sonras›nda so¤uma-s› esnas›nda tanka hava girifl söz konu-sudur. Bu havan›n beraberinde getirdi¤itozlar›n filtrelenmesi süzgeç tipi hava-land›rmalar ile mümkündür. Fakat havaile beraber gelen nemin sisteme girme-sine mani olunamaz ise nemin yo¤ufl-mas›ndan oluflan su hidrolik ak›flkan›bozacakt›r. Bu nedenle tank havaland›r-malar›nda nem tutma özelli¤ine sahipözel havaland›rma (nefesliklerin) kullan›l-mas› hidrolik sistemler için çok önemli-dir. Nem giderici havaland›rmalarda kul-lan›lan nem tutucu malzemeler nemiemdiklerinde renk de¤iflimine u¤rarlarve azami doygunlu¤a u¤rad›klar›ndade¤ifltirilmelidirler.

Mustafa S‹LPA⁄ARMakina Mühendisi

14


Siyah Yuvarla¤›n

Köfleleri Bunun ad›na da ÇEVREC‹L‹K denildi ve ürünlerinüzerinde ÇEVREC‹, ÇEVREYE DOST gibi aç›klay›c›,yönlendirici hatta bilgilendirici ibareler kullan›ld›.

Dün, dünyay› bir flekilde kirletenler bugün, kirlili¤esavafl açt›lar, protokoller imzalad›lar. Sadece kendi ül-kelerinde de¤il di¤er ülkelerdeki üretim yöntemlerinede müdahale etmeye bafllad›lar. Her fley daha temizbir dünya için...

Tükenen enerji kaynaklar› maliyetleri art›rd›, petrolfiyatlar› kontrol edilemez hal ald›, enerji kaynaklar›n›nh›zla tükenmesi yeni aray›fllar do¤urdu. Üretim yapanher sektör çevreyi kirletmemek veya çok daha az kir-letmek ad›na dayan›lmaz hafiflikte ve hatta ola¤anüs-tü bir çal›flma, düzenleme ve yenilenme içine girdiler.

Kazanma h›rs› (para ve yönetme gü-

cü anlam›nda) sanayileflmeyi, sanayi-

leflme de çevre kirlili¤ini getirdi, in-

sanlar›n yaflanacak bir çevre kalma-

mas›n› fark etmesiyle di Çevre Bilinci

oluflmaya bafllad›. Gidilecek, dünya

ortam›n› sunan baflka gezegen de

bulunamay›nca mecburen mevcudu

koruma mücadelesi ön plana ç›kt›.

Otomotiv önce yak›t çözümlerineyo¤unlaflt›. Dizel motor öne ç›kt›, üstperformans seviyelerine ulaflt›. Karbüra-törlü sistem yerini do¤al olarak enjeksi-yon sistemine b›rakt›. Araç a¤›rl›klar›azalt›larak (hafif alafl›ml› parçalar hemhafif hem de geri dönüfltürülebilir motorbloklar›n›n bile üretilmesiyle) devam etti.Sadece daha küçük motorlarla dahafazla güç üretmeyi de¤il daha iyi yan-may› elde etmeye ve üretilen gücü dahaaz kay›pla ileri veya geri hareket enerjisihaline dönüfltürmeye bafllad›lar.

Otomotiv endüstrisi “çevre dostu”ürünlere yöneldi. Geri dönüflüm sistem-leri gelifltirildi, ya¤, akü, lastik gibi ürün-lerin geri toplanarak tekrar de¤erlendiril-me yollar› bulundu. Yeni enerji kaynak-lar›n› araçlar›nda kullanmaya bafllad›lar.Günefl enerjili, Elektrikli, hidrojenli, bio-dizelli, at›k ya¤l›….öncü modelleri üretil-meye devam ediliyor.

Türkiye de bu de¤iflimlerden ayr›kalamazd›. Dizel motor seçene¤i sat›flrakamlar›nda belirgin pay almaya baflla-d›. Çevre bilinci yükselmeye, ilgili kanu-ni düzenlemeler de hayat›m›za girmeyebafllad›. Ya¤, akü gibi ürünler için geridönüflüm sistemleri lasti¤e oranla dahah›zl› oluflturuldu. Bu aray›fllar içerisindetabii ki otomotivin vazgeçilmez ürünülastik endüstrisi de katk› ve çözüm ça-l›flmalar›ndan geri kalmad›. Energy, Eco,Fuel Saver, Green… gibi isimlerle piya-saya yuvarlanma veya dönme direncistandart lastiklerden daha düflük lastik-leri sundular. Çok geliflmifl ürün Araflt›r-ma ve Gelifltirme gücüyle, üretimde kul-land›¤› yüksek teknolojilerle lastik en-düstrisi bu alanda da h›zla ve aktif kat›-l›mla ön plana ç›kt›.

Peki tüm bu yap›lanlar yeterli mi?Çok pahal› ve sürekli gelifltirmeye aç›k,sab›r gerektiren bu inan›lmaz derecede-ki zorlu ve uzun soluklu koflu tam hede-fine ulaflt› m›? Kesinlikle hay›r! Dahakeflfedilecek çok yöntem, sistem veyauygulama var.

Sadece bir hat›rlatma bile bize ola-y›n boyutlar›n› alg›layabilmek için yeter-li olacakt›r. Depoya konan yak›t›n yakla-fl›k %13 kadarl›k bir bölümü arac› yoldailerletmek için kullan›l›r! Akl›m›za gelenilk soru do¤rudur. O halde “ %87’si neoluyor?”

Çok detayl› incelemeden ziyade,genel anlamda bir arac›n deposundakiyak›t›n sahip oldu¤u enerjinin:

• Yaklafl›k %60’› motor sürtünme-sine, pompalama kay›plar›na vekaybedilen ›s›ya,

• Yaklafl›k % 5 civar› aktarma or-ganlar›nda sürtünme esnas›ndaoluflan kay›plar›na,

• Yaklafl›k %2’si klima ve di¤er sis-temler gibi yararl› aksesuarlara,

• Yaklafl›k % 20’si rölentide (boflta)çal›flmaya, (özellikle ilk çal›flt›r-mada motor ›s›nmas› için ve fle-hir içi kullan›mlardaki dur - kalk,s›k beklemeler (trafik ›fl›klar›, yayageçiflleri, trafi¤in durmas›) harca-n›yor.

Günümüzde modern içten yanma-l› motorlar bile yak›ttaki enerjinin sadeceüçte birini yararl› bir ifle dönüfltürmekte-dir. Kalan enerjiyse ›s›, hareketli parçala-r›n sürtünmesi, motordan içeri giren ved›flar› ç›kan havan›n yaratt›¤› sürtünmefleklinde kaybedilmektedir.

Fizik kanunlar› tüm bu kay›plar›n bü-tünüyle ortadan kalkmas›na asla izinvermez!

Çünkü Is› enerjisini %100 verimlemekanik enerjiye dönüfltürmek termo-dinami¤in ikinci yasas›na (Entropi yasa-s›) ayk›r›d›r. Entropi; Fizikte, bir sisteminmekanik ifle çevrilemeyecek termalenerjisini temsil eden termodinamik bi-rim olarak bilinir. Ço¤unlukla bir sistem-deki rastgelelik ve düzensizlik olarak ifa-de edilir.

Otomotiv ve ba¤l› sektörler bu ka-y›plar› olabildi¤ince aza indirmek için ta-bir yerindeyse “hummal›” bir çal›flmaiçindeler. Güvenlikten kay›p vermedenbunu gerçeklefltirmek ise dayan›lmazhafiflikte bir çal›flma gerektirir.

Genel bir yaklafl›mla flehir içi kulla-n›mda h›zlanma en önemli ihtiyaçt›r vebunu yuvarlanma direnci ve hava sür-tünmesi takip eder. fiehir d›fl› yüksekh›zda kullan›mdaysa, bu s›ra tersine dö-ner ve hava sürtünmesi en önemli etkenolur. Arac›n fleklinin hava içinde sürtün-mesini düflürecek biçimde tasarlanmas›(aerodinamik) ve yüksek dayan›ma sa-hip hafif metallerin kullan›lmas›yla araça¤›rl›¤›n›n azalt›lmas› yan›nda geliflmifllastik tasar›mlar›yla yuvarlanma direnci-nin azalt›lmas› sonucunda yaklafl›k %30’oran›nda enerji tasarrufu sa¤lanmas›olas›d›r.

Bu durumda; motorda üretilen buenerjinin kay›p olarak atmosfere b›rak›l-d›¤› –üstte s›ralanan- bu alanlar›n herbiri yak›t ekonomisini gelifltirmek içinbüyük bir f›rsat, ayn› zamanda da ifltahkabartan bir “Pazar” olarak önümüzdeduruyor.

Do¤al enerji kaynaklar›n›n h›zla tü-kenme e¤ilimine girmesi Lastik Magazinekibi olarak bizim de yüre¤imizi s›zlat›-yor. Böylesine önemli ancak nedensefazla bilinmeyen ve anlat›lmayan, sade-ce baz› kaynaklarda k›sa tan›m› yap›l›pgeçilen bu giz’i, dilimizin döndü¤üncesizlere sunman›n, onurunu yafl›yoruz.Dilerseniz önce “Yuvarlanma veya Dön-me Direnci” nedir? Nas›l oluflur? Konu-lar›n› bir anlayal›m.


15


16

Bafllang›ç araflt›rmalar›, toplam araçenerji tüketiminin % 4 – 7’sinin otomo-bilin lastiklerinden kaynakland›¤›n› orta-ya ç›kard›.

Çok kaba anlat›mla depomuza koy-du¤umuz 50 Lt yak›t›n 2 – 3,5Lt’si las-tikler taraf›ndan bofla harcan›yor. Is› ve-ya ses enerjisi olarak kaybolup gidiyor.

Oran›n büyüklü¤ü lastik üreticisi fir-malar› önce kay›plar›n nereden ve nas›lolufltu¤unu do¤ru ölçen test cihazlar›,similasyon teknikleri, kar›fl›mlar…ortayaç›karmaya ve sonras›nda do¤al olarakdaha az enerji israf eden lastikler üret-meye yönlendirdi. Lasti¤in enerji kay-betmesi konusunda yap›lan çal›flmalar;18.YY’da, Coulomb dönemine kadargider. Coulomb önce, -ispats›z olarak-“dönmeye karfl› direnç, dönen cisminyenmesi gereken yüzey olumsuzlukla-r›ndan kaynaklan›r” tezini ortaya att›.Deneysel çal›flmalarla, yuvarlanmadirenç kuvvetinin dönen cismin ça-p›ndan ba¤›ms›z oldu¤unu ve sade-ce dönen cismin yap›sal özelli¤i veyüzeyin özelliklerinden kaynakland›-¤›n› ispat etti. Reynolds’›n 1876 y›l›ndayuvarlanma direnciyle ilgili araflt›rmalar›-n› yay›nlayana kadar Coulomb’un ifade-leri de¤iflmeden kald›. Reynolds; yüze-yin sert ve pürüzlü olmas›n›n haraketebir direnç oluflturdu¤unu kabul ediyor,ancak baflka bir direnç kayna¤›n›n özel-liklede yuvarlanan cisimde veya yol yü-

zeyinde ya da her ikisinde de (e¤er es-nek bir maddeden yap›ld›larsa) var ol-du¤unu aç›klad›. Metal bir silindirin kau-çuk bir yüzeyde serbest yuvarland›¤›n-da, her bir turda, çevresinden daha k›-sa mesafe yol ald›¤›n› gözlemledi. O; bufark›, silindirle kauçuk yüzey aras›ndakikayma olarak yorumlad›. Dönme esna-s›ndaki kay›p, yüzeylerin temas etti¤ialanda kaymas› sonucunda oluflur aç›k-lamas›na yönlendi. Bu tez, o dönem içinbüyüleyiciydi. Yüzeyi ya¤layarak göz-lemlerine devam etti. Yol yüzeyini ya¤la-man›n dönme esnas›nda oluflan kayb›kayda de¤er bir flekilde düflürmedi¤inigözlemleme gerçe¤i onu oldukça fla-fl›rtt›. Oysaki sürtünen yüzeylerin kay-mas›ndan oluflan kay›plar gerçektendüflürülmüfldü. 1956 Y›l›nda Rey-nolds’un bulgular›, tezleri çürütüldü.Cambridge Üniversitesinden Bowdenve Tabor metal silindir üzerine küçük birdelik açarak, deli¤in kenarlar›n› boyaya-rak ve onu kauçuk bir yüzey üzerindeyuvarlayarak bir deney yapt›lar. Deney-sel sonuç gösterdiki; silindirdeki kenar-lar› boyanm›fl deli¤in do¤al kauçuk yü-zey üzerindeki izi dairesel yerine oval(eliptik) bir flekildeydi ve kenar çizgilerimükemmeldi. Böylece fliflirilmifl bir las-ti¤in flekil de¤ifltirmesi esnas›nda olu-flan kayb›n kayma esnas›nda oluflankay›ptan çok daha yüksek oldu¤u so-nucuna ulafl›ld›. Bu bulgular ayn› konu-

yu araflt›ran di¤erleri taraf›ndan da do¤-rulanarak; lastik ve yol yüzeyi tutunmas›,yap›flmas›, aerodinamik çekme kuvveti,yol deformasyonu (flekil de¤ifltirme), ha-va yol kaynakl› titreflimler gibi etkilerin as-la lastiklerin histerisizi (bask› uyguland›-¤›nda flekil de¤ifltirmesi ve serbest kald›-¤›nda ilk flekline dönmesi) kadar önemesahip olmad›¤›n› ispatlad›lar.

Yuvarlanma veya Dönme Direnci nedir?Serbest yuvarlanan bir lastik düflü-

nelim. Tekerlek torku s›f›ra eflittir ve te-kerle¤in dengeli haraket edebilmesi içinyer ile temas etti¤i noktadan, bir kuvvetetki etmek zorundad›r. ‹flte bu yataykuvvete yuvarlanma direnç kuvveti de-nir. Bu kuvvetin normal yüke oran›na dayuvarlanma direnç katsay›s› denir.

Araç alt›ndaki lastik, sert bir zeminüzerinde yuvarlanmaya bafllad›¤› za-man, lasti¤in karkas yap›s› yer ile temasetti¤i alanda flekil de¤ifltirir. Çünkü lasti-¤in tafl›mas› gereken yük, çok genel an-lamda, dikey olarak lasti¤i yola do¤rubast›r›r. Yere temas alan›nda -zemin sertoldu¤undan- lasti¤in yere de¤en bölü-mü, yani taban›, dairesel fleklini kaybe-derek geçici de olsa düz konuma gelir.Yanaklar d›fla do¤ru esnerken lasti¤intaban› düzleflir ve yere temas eden alan-da, sürücünün hissedemedi¤i oranlar-da, kayma oluflur. Yüklü yar›çap ile ser-best yar›çap aras›nda fark oluflur. Bufark ne kadar yüksekse lastik yere te-mas eden alanda o oranda fazla kay-mak zorunda kal›r. Lasti¤in yere temas


17

eden bölümleriyle temas etmeyen bö-lümleri aras›nda h›z fark› oluflur. Serbestbölgeler h›zl› dönerken (aç›sal h›z›n etki-si) yere temas eden bölgeler daha ya-vafl dönmek zorunda kal›r. ‹flte tam buesnada kayma olur. Bu tip kaymalararac›n her h›z›nda vard›r. Gelelim tekrarlastikteki flekil de¤ifltirme eylemine. fie-kil de¤ifltirme sonucu lasti¤in hareketyönündeki normal bas›nç, hareket yö-nünün tersindeki di¤er taraftaki bas›nç-tan yüksek olur. Lasti¤in yere temas et-ti¤i alan› - haraket yönüne dik olarak-ikiye böldü¤ümüzde ön ve arka alanlar-da farkl› etkiler yaflan›r. Yani normal ba-s›nç merkezi lastik ekseninden hareketyönüne do¤ru bir miktar kayar (bak›n›zçizim 1’deki k›rm›z› toplar, ön taraftanarakaya do¤ru gidildikçe küçülüyor).fiekil de¤ifltiren lastik sanki bir tümse¤iç›k›yor gibi zorlan›r. Karl› veya kumlu ze-minlerde gördü¤ümüz gibi lastik gömü-lemez ve haraket etmesi için flekil de-¤ifltirmesi gerekir. Bu arada tüketici ›s-rarla “lastik yumuflak olsun” der.

Sert zeminlerdeki yuvarlanma diren-cinin ana kayna¤› yuvarlanma s›ras›ndalasti¤in karkas yap›s›ndaki flekil degifli-minden kaynaklanan ve bir flekilde tümlasti¤i çevreleyen flekil de¤iflikli¤idir (his-terisis).

Di¤er bir deyiflle lasti¤e döndürmekiçin verdi¤imiz enerjinin tamam› dönmeolay› için kullan›lamaz ve bir k›sm› buflekil de¤iflikli¤i esnas›nda ›s›, ses..enerjilerine dönüflür. Yerle temas› kesenher bir bölüm ilk fleklini almak için (da-iresel konuma gelmek için) yeniden es-ner. Düzleflen bölümlerin yapt›¤› sal›n›mher bir bölümde eflit güçlerde de¤ildir.H›z art›kça sal›n›m fliddeti de artar. H›zart›r›lmaya devam edilirse lastik tama-miyle - çevresel olarak- sal›n›m, titreflimiçindedir ve hem iç ›s› hem de iç bas›nçh›zla artar, hasarlanmaya do¤ru yönle-nir. H›zlanmaya devam edilirse, bir süresonra hasarlanma, e¤er durulamaz/du-rulmazsa sonucunda parçalanma kaç›-n›lmaz olur. Neden lasti¤in üzerinde yükve h›zla ilgili de¤erler vard›r? Neden tümlastik üreticileri fliflirme bas›nçlar› konu-sunda sürekli uyar›da bulunur?

Bunun yan› s›ra kaymadan dolay›lastik ile yol aras›ndaki sürtünme, lasti-¤in içindeki s›k›flt›r›lm›fl havan›n dönme-ye olan direnci ve lastik ile kendisi çev-releyen hava aras›nda oluflan fan etkisiyuvarlanma direncinin ikincil kaynaklar›-d›r. Mekanikte sürtünme en önemli rolüüstlenir. Hem endüstri hem de laboratu-ar çal›flmalar›nda üstesinden gelmesien zor problemi oluflturur.

Sürtünme; bir objenin, di¤er obje-ye temas›na ba¤l› olarak yuvarlanma-ya, dönmeye, kaymaya veya akmayaolan tepkisidir, direnmesidir. Yuvarlan-ma veya dönme direnci; bir yüzeyin di-¤er yüzey üzerinde yuvarlanmas› veyadönmesi esnas›nda oluflan küçük girin-ti, oyuk (flekil de¤ifliklikleri) nedeniyleoluflur. Tekerlek, silindir ve kürelerle ilgi-li karmafl›k sürtünme kuvvetlerinin ar-d›nda bu temel anlay›fl yatar.

Sürtünme kuvvetinin hiç mi faydas› yok?Tekerle¤in ideal durumunda oluflan

kuvvetleri tan›yal›m önce. Kusursuz birdönme veya yuvarlanma hareketi duru-munda yuvarlanmaya bafllamas›, yönde¤ifltirmesi ve durmas› için sürtünmekaç›n›lmazd›r.

fiekilde, harekete bafllamak (ilk ha-reketi vermek) ve belirli h›zda “v” kalma-s›n› sa¤lamak için gerekli olan sürtünmekuvvetine “f “ dikkat edelim. Tekerle¤inkusursuz bir dönme veya yuvarlanmahareketi durumunda, sürtünme, teker-le¤in yol yüzeyine tutunmas›n› ve kay-may› durdurmas›n› sa¤lar. Araç patinajaveya kaymaya bafllad›¤›nda, eylemi

durdurmak için sürtünme kuvveti dev-reye girer. Tekerlekler kusursuz yuvar-lanma eylemine geçene kadar etkili birrol oynar. Sürtünme kuvveti “f” tekerle¤iyavafllatmak için gereklidir ve aç›sal h›z›“w” düflürmek e¤iliminde olan bir tork(dönme momenti, dönmeyi oluflturankuvvet) üretir. Bu konumda; normal veyerçekimiyle ilgili kuvvetler, dönme mer-kezi yönünde oldu¤undan kayda de¤erbir etki oluflturmazlar.

Bununla birlikte, tekerlek kusursuzdönme hareketine ulaflt›¤›nda ve sabitaç›sal ve do¤rusal h›za geldi¤inde yü-zey benzer etkisizli¤i göstermeyecektir.Sabit h›zda; sadece paralel hareket için,“s›f›r”a yak›n sürtünme oluflur. Ancak,içinde a¤›rl›k merkezinin hareket yönün-de h›zlanma olan her durum için, sür-tünme asla s›f›r de¤ildir. Tekerle¤in biryokufltan, meyilli yoldan afla¤› yuvarla-n›rken içinde bulundu¤u koflullar gibi.E¤er dönme, tekerle¤in a¤›rl›k merkezi-ne çok yak›n bir yerde gerçeklefliyorsa,bu durumda, sürtünme kuvveti, tekerle-¤in h›zlanma veya yavafllamas›na ba¤-l› olarak aç›sal h›z› yavafllatmak ve art›r-mak için bir tork (dönmeyi oluflturankuvvet) oluflturacakt›r.

Yüzeyin e¤imine ba¤l› olarak, sür-tünme, hareketin tersi veya hareketleayn› yönde olur. Yokufl yukar› ç›karkenhareket yönünün tersi yönde, inerkenise hareket yönüyle ayn› yönde sürtün-me kuvveti oluflur.

Kusursuz dönme hareketi esnas›n-da ne kayma ne de patinaj vard›r. Kay-ma ve patinaj olmad›¤›ndan yere temaseden noktalar›n h›z› ve hareketi de¤ifl-mez. Bu durumda sürtünme kuvveti s›-f›rd›r. Böylece tekerlek sabit bir h›zla yu-varlanmaya, dönmeye devam edecektir.

H›z = Tekerle¤in yar›çap› x aç›sal h›z.

Gerçekte tekerlek dönerken belir-li esneme özelliklerine ba¤l› olarak, hemlastik hem de yol yüzeyi flekil de¤ifltire-cektir. Yere temas noktalar›nda tekerlekdüzleflirken ayn› zamanda biraz çukur-lafl›r. Normal kuvvet; tekerlek merkezi-nin tam alt›ndaki noktadan ziyade, yeretemas eden alana yay›l›r.

Yuvarlanma veya dönme direncilasti¤in merkezinde ve yere temas yü-zeyine paralel oluflur. Burada yüzeyine¤imi ne olurda olsun yuvarlanma di-renç kuvvetinin yönü düzdür, paraleldir.Sonuçta meydana gelen sürtünme kuv-veti aç›sal h›z›n etkisiyle geridedir. Bu dalasti¤in ileri do¤ru hareket h›z›n› azalt›r.K›saca, enerji kayb›n›n temel nedeni ikiyüzeyin birbirine bast›r›lmas› ve serbestb›rak›lmas›d›r.

Yap›lan deneysel çal›flmalar 125 - 150km/saat h›zlar› aras›nda oluflan yuvarlan-ma direncinin %90 - 95’i lasti¤in yap›salflekil de¤ifltirmesinden, %2 - 10’u lastik ilezemin aras›ndaki sürtünmeden ve %1,5 –3,5’inin de hava direncinden kaynakland›-¤›n› ortaya ç›karm›flt›r.

Yap›sal flekil de¤ifltirme üzerine ya-p›lan deneysel çal›flmalarda Radyal las-tikteki yap›sal histerisislerin (flekil de¤ifl-tirme) %73’ünün lastik desenini olufltu-ran difllerden, %13’ünün yanak bölge-sinden, %12’sinin omuz k›sm›ndan ve%2’sinin de topuk bölgesinden kaynak-land›¤› belirlenmifltir. Yuvarlanma veyadönme direnci yol ile tekerle¤in de¤iflikdurumlar› için ayr› ayr› incelenir.

a. Esnemeyen (rijit) tekerlek – esne-meyen zemin, yol (demiryolu ta-fl›mac›l›¤›)

b. Esnemeyen (rijit) tekerlek – esne-yen zemin, yol (toprak yol üzerin-de eski tip at, öküz arabas›, ka¤-n›)

c. Esneyen tekerlek - flekil de¤ifltire-bilen yol (ifl makinalar› - yumuflaktoprak, çamurlu zemin)

d. Esneyen tekerlek - esnemeyenzemin, yol (otomobil, kamyon,otobüs - asfalt zemin)

Lastik yap›s›n›n, yanak yüksekli¤i-nin, deseni oluflturan difllerin büyüklü¤üve lastik dönüfl yönüne göre konumlan-d›r›lmalar›n›n yuvarlanma veya dönmedirencine etkisi.

Lastik radyal ve çapraz katl› (piyasatan›m› bezli) olmak üzere iki tipte üretilir.Yap›lan ölçümler radyal lastiklerin yuvar-lanma direnç katsay›lar›n›n çapraz katl›-lara göre oldukça iyi oldu¤unu göster-mifltir. Günümüzde otomobillerde kulla-n›lan lastiklerin neredeyse tamam›, a¤›rvas›ta lastiklerinin de oldukça büyük birbölümü radyal lastiktir.

Lasti¤in üretim tipinin yan›nda diflkal›nl›¤›, difl flekli, yanak kal›nl›¤›, yanakgeniflli¤i ve yüksekli¤i de yuvarlanma di-rencini etkiler.

Lasti¤in difllerinin ve yana¤›n›n ka-l›nl›¤› flekil de¤ifltirmeyi ve kesintisiz ye-re temas› zorlaflt›rd›¤›ndan yuvarlanmaveya dönme direncini art›r›r. Lasti¤in ya-nak yüksekl¤inin azalt›lmas› yuvarlanmaveya dönme direncini düflürür, çünküflekil de¤ifltiren malzeme miktar› azal›r.Bu da daha az enerji kayb› demektir.Lasti¤in difl fleklinin ve lastik dönüfl yö-nüne göre diziliminin çok belirgin bir öl-çütü yoktur. Difller lastik dönüfl yönünene kadar dik aç›yla dizilirse o den-li zor döner bu da dönme veya yuvar-lanma direncinde ve üretilen seste art-ma demektir.

Yuvarlanma veya dönme direncinietkileyen di¤er bir yap›sal nitelik te lasti-¤in içinde kullan›lan kauçuk kar›fl›mlar›-d›r. Günümüzde lastik ana malzemesiolarak en çok kullan›lan kar›fl›m sentetikkauçuktur. Sentetik kauçu¤un yuvarlan-

ma direnci do¤al kauçuktan daha yük-sektir. ‹lk bak›flta bu olumsuz gibi gözü-küyor, fakat do¤al kauçu¤un afl›nma di-rencinin düflüklü¤ü ve fiyat›n›n yüksekli-¤i yayg›n olarak kullan›m›n› azaltm›flt›r.SAE J1269 (Otomotiv Mühemdisleri Bir-li¤i) taraf›ndan yap›lan çal›flmalar, sente-tik kauçu¤un yuvarlanma direncinin do-¤al kauçuktan 1.06 kat daha yüksek ol-du¤unu göstermifltir. Lasti¤in kauçukkar›fl›mlar›n›n yan›nda içindeki tekstil,çelik oran› da yuvarlanma veya dönmedirencini etkiler. Lasti¤in taban› ne kadarkal›n olursa yuvarlanma veya dönme di-renci de o kadar artar. Avrupadaki yu-varlanma direnci testleri ISO 8767’yegöre yap›l›r.

Yol yüzeyiSert ve düzgün yüzeylerdeki yuvar-

lanma direnci bozuk yol flartlar›na göreoldukça düflüktür. Yumuflak yüzeylerdeyuvarlanma direncinin artmas›n›n sebe-bi lastik temas alan›ndaki normal bas›n-c›n daha da öne kaymas›d›r, yani lastikzemine batma oran›na göre küçük birtümse¤i geçiyormufl gibi davran›r. Yu-muflak zeminlerde çal›flacak tafl›tlar›nlastiklerinin zemine batma miktar› yaninormal bas›nç fliddeti,azalt›lmal›d›r. Bu-nu sa¤layabilmek için daha genifl lastik-ler kullan›labilece¤i gibi, lasti¤in fliflirmebas›nc› azalt›larak temas alan› art›r›labilir.Lasti¤in ›slak veya karl› yollardaki davra-n›fl› da yumuflak zemindekine benze-mektedir, yani bu flartlar alt›nda da yu-varlanma direnci artmaktad›r.

Lastik fiiflirme Bas›nc› Lastik fliflirme bas›nc› direkt olarak

lasti¤in esnekli¤i ile ilgilidir. Yolun yumu-flakl›¤›na göre, fliflirme bas›nc›n›n yuvar-lanma direncine olan etkisi de farkl›d›r.Sert zeminlerde fliflirme bas›nc›n›n yük-sek olmas› yuvarlanma direncini düflü-rür. Bunun sebebi yüksek bas›nçta las-ti¤in flekil de¤ifltirmesinin yani yap›salhisterisislerinin azalmas›d›r. SAE’nin bukonu ile ilgili yapt›¤› çal›flmalar fliflirmebas›nc›n›n çapraz katl› lastiklerin yuvar-lanma dirençleri üzerinde - radyal yap›l›lastiklerden - daha etkili oldu¤unu gös-termifltir. Örne¤in radyal lasti¤in fliflirmebas›nc›n› yar›ya indirdi¤imizde yuvarlan-


18


20

ma direnci 1.27 kat›na ç›kmas›na karfl›nçapraz katl›da bu oran 1.92 dir.

Kum gibi yumuflak zeminlerde lastikfliflirme bas›nc›n›n art›r›lmas› zeminebatma miktar›n› art›raca¤› için yuvarlan-ma direncini art›r›r. Buna karfl›n lastik fli-flirme bas›nc›n›n azalt›lmas› yap›sal his-terisisleri art›raca¤› için yumuflak zemin-lerde lastik fliflirme bas›nc›n›n uygun birde¤eri vard›r. Bu de¤er, batmaya karfl›yap›lan ifl ve yap›sal histerisislerden do-lay› kaybolan ifllerin toplam›n›n en az ol-du¤u noktad›r. Lasti¤in ilk flekil de¤ifltir-me esnas›nda harcad›¤› enerji, eski ko-numuna gelmek için harcad›¤›ndan faz-lad›r. Fazla esneyip zor ilk fleklini alanmalzemeler (örn; kauçuk) az esneyiph›zl› ilk fleklini alan malzemelere (metal)göre daha yüksek dönme veya yuvar-lanma direncine sahiptir. Silika da h›z-l› ilk fleklini alan bir bilefliktir. Taban kau-çuk kar›fl›m›nda karbon siyah› yerinedolgu malzemesi olarak kullan›l›r. Silikaveya silan’›n kullan›m›yla yuvarlanma di-renci %20’ye yak›n düfltü.

Bir hat›rlatma: Yuvarlanma veyadönme direncindeki %10’luk düflüflaraç yak›t sarfiyat›n› yaklafl›k %2 azalt›r.Tutunmada kay›plar yaflatmadan, gü-venli¤i tehlikeye atmadan dönme veyayuvarlanma direncinin düflmesine yar-d›mc› olur.

YükLasti¤in üzerine düflen yük ne kadar

artarsa lastik de daha genifl alanlardaçal›flmaya zorlan›r. Yanaklardan dahafazla esner, yere temas eden alanda olu-flan düzleflme daha genifl alana yay›l›r.fiekil de¤ifltiren alan yerle temas› kestik-ten sonra dairesel konuma gelmek içindaha fazla enerji harcar. Bu sayede iç ›s›,dolay›s›yla iç bas›nç artar. Yük artt›kçabuna paralel olarak fliflirme bas›nc› daartmal›d›r veya h›z düflürülmelidir.

H›zH›z›n art›fl› ile lasti¤in flekil de¤ifltir-

mesi için gerekli ifl ve lasti¤in yap›s›nda-ki titreflimler artt›¤› için lasti¤in yuvarlan-ma veya dönme direnci de artar. Hat›r-latal›m; lastik ilk hali daire biçimindedir,araç alt›nda yükün etkisiyle yanaklar es-ner, yere temas eden alan düzleflir. Dü-flük h›zlarda lasti¤in ilk fleklini almas›çok kolay olur. Yere temas eden vedüzleflen bölüm yerle temas› kestiktensonra h›zla dairesel konuma gelmek içinesner. H›z art›rmaya devam edilirse las-tik ilk haline gelemeden temas etmeyezorlan›r. Bu da fazladan dönmeye diren-medir. Radyal lasti¤in yuvarlanma diren-cinin h›z ile artmas› çapraz katl› lasti¤eoranla daha düflüktür. Sonuçta verdik-leri tepki ayn› fliddetleri fakl›d›r.

Lasti¤in tasar›m›nda, çal›flma flartla-r›ndaki parametrelerin çoklu¤u ve bun-lar›n oluflturdu¤u kompleks iliflki yüzün-den, lasti¤in yuvarlanma direncini verenanalitik bir formülün ç›kar›lmas› nere-deyse imkans›zd›r. Bu yüzden lastik yu-varlanma direci ile ilgili hesaplar tama-men deneysel verilere dayanmaktad›r.SAE lastik yuvarlanma direncinin ölçül-mesi ile ilgili baz› prosedürler ortayakoymufltur. Bu prosedürlerin uygulan-mas› sonucu elde edilen deneysel veri-lerle deneye dayal› formüller oluflturul-


22

mufltur. Bu formüller baz› parametrele-rin sabit tutuldu¤u kabulü ile ortaya ç›k-m›flt›r. Örne¤in yük ve lastik fliflirme ba-s›nc› sabit gibi.

Çal›flma S›cakl›¤›Lasti¤in çal›flma s›cakl›¤› yuvarlan-

ma direncini iki yönde etkiler. Bunlardanbirincisi lasti¤in içindeki havan›n s›cakl›-¤›n›n de¤iflimiyle fliflirme bas›nc›n›n de-¤iflmesi, ikincisi ise lastik malzemesinins›cakl›¤›n›n de¤iflimi ile malzemenin ka-t›l›¤›n›n, sertli¤inin yani yap›sal histerisi-sinin de¤iflimidir.

Ortam S›cakl›¤›Lastik araç alt›nda dönerken kendi-

ni saran hava içindedir. Ortam olaraktan›mlayaca¤›m›z bu havan›n s›cakl›¤›da lasti¤in yuvarlanma veya dönme di-rencini etkiler. Lasti¤in yere temas edenbölgesine bakt›¤›m›zda de¤iflik aç›, ka-l›nl›k, derinlik ve uzunlukta kanallar gö-rürüz. Bunlar›n amac› sadece su tahli-yesi içindir demek bilgi eksikli¤idir. Bun-lar, lasti¤in göze hofl görünmesini sa¤-larken ayn› zamanda lasti¤in ›s› tahliye-sinde de temel rolü üstlenirler. Ne kadarfazla hava kanallar aras›nda dolafl›rsalastik o denli çabuk ortam s›cakl›¤›nadöner, so¤ur. Bu tüm lastikler için ge-çerlidir. Lastik dönerken yukar›da belirt-ti¤imiz nedenlerden dolay› ›s› üretir. Bu›s›n›n belirli s›n›rlarda kalmas› gerekir.Üst s›n›rlarda iç ›s›s› yükselmifl bir lastik;e¤er kendisini çevreleyen, saran ortama›s›s›n›n bir bölümünü aktaramazsa, ken-

dine zarar verir. Yaz›n, yüklü veya oto-yolda araç kullan›mlar›nda, bu olas›klar›en alt düzeyde tutmak için, lastik fliflir-me bas›nçlar› art›r›lmal›d›r. Genelde,araç üreticisi firmalar, “konfor” endifle-siyle olsa gerek, fliflirme bas›nc›n› de-¤ifltirmeyi önermiyorlar. Buradaki amaçyaklafl›k %8 - 10’dur.

Afl›r› yüksek fliflirme bas›nc› aç›salh›z› ve yere temas eden alanda artankaymay› getirece¤inden, yuvarlanmaveya dönme direncini belirgin orandadüflürmez. K›smen sürüfl güvenli¤i teh-likeye girerken yak›t sarfiyat›ndaki ka-zanç ise minimum düzeyde kal›r.

Lastik Çap› Lastik çap›n›n sert yüzeylerde dön-

me veya yuvarlanma direncine çok azetkisi vard›r. fiekil de¤ifltiren alan oran›çok daha önemlidir. Zemin kumlu veyatoprak ise çap büyüdükçe dönme veyayuvarlanma direnci de artar.

Lasti¤in orijinal difl derinli¤inden2mm’ye inene kadar geçirdi¤i süreçte,göreceli olarak yuvarlanma veya dönmedirenci %20 civar›na kadar azal›r. Bu;genelde, lasti¤in toplam a¤›rl›¤›n›n azal-mas› ve yere temas eden kauçuk kar›fl›-m›n›n sertleflerek daha az hareket et-mesiyle aç›klanabilir. Is›nan, so¤uyan,günefl ›fl›nlar›n›n olumsuz etkisi ozon’amaruz kalan, yol yüzeyindeki çeflitli pet-rol türevi ürünlerle (ya¤, mazot, sol-vent…) temas eden, oksijen etkisiyleyafllanan kar›fl›m›n ilk konumu koruma-

s› çok zordur. Bunun yan›nda, yeni birlasti¤in bir tam turda ald›¤› mesafeyle,afl›nm›fl bir lasti¤in ald›¤› mesafe ayn›de¤ildir. Yeni lastikle afl›nm›fl lasti¤in öl-çü, yük, h›z ve fliflirme bas›nc› gibi herfleyi ayn› olmas›na karfl›n bu sonuç ka-ç›n›lmazd›r.

Araçlar Orijinal Ekipman (O E) lastik-lerin teknik de¤erlerine göre ayarlan›rlarve kilometre sayac› bu de¤erleri temelalarak de¤er gösterir.

Lastik teknik de¤erlerindeki de¤ifl-me kilometre sayaç de¤erlerine yans›r.Gerçek h›z›n›zla, kilometre sayac›n›z›ngösterdi¤i h›z aras›nda fark oluflur.

H›z de¤iflimleri (azaltma, ço¤altma, ani, göreceli)Belirtilen bu hareket biçimleri esna-

s›nda tekerlerin tafl›d›klar› yükler ayn›dingilde de olsa genelde de¤ifliklik gös-terir. Amortisörlerin etkili çal›flma oranla-r›, araç a¤›rl›k merkezindeki de¤ifliklikler,yol yüzeyi…nedeniyle detayda tekerlek-ler ayn› yükü tafl›yamazlar. Her bir teker-lek, farkl› yük ve çal›flma koflulunda,farkl› tepkiler gösterece¤inden, farkl› yu-varlanma direç de¤eri verecektir. H›z ar-t›r›l›rken oluflan yuvarlanma veya dön-me direnci h›z azalt›rken oluflan direnç-ten çok daha yüksektir.

‹MMB Notu: Dergimizin 18. say›-s›nda konu ile ilgili farkl› bir yaz› ya-y›nlanm›flt›r.

Kaynak: Lastik Magasin fiubat 2009

26


1. GiriflMaden ‹flletmelerinde ve inflaat

flantiyelerinde karfl›lafl›lan en büyük so-runlardan biri de silo ve ambarlarda vetumbalarda meydana gelen t›kanmalar-d›r. Tesis kapasitesi ne kadar büyükolursa olsun üretim miktar›n› etkileyen,bu t›kan›kl›klar ve malzemenin tumba-dan geçifl h›z›d›r. Malzeme ›slak veyanemli oldu¤u zaman, bu t›kan›kl›klar ka-ç›n›lmazd›r. Silo, bunker, tank ve tum-balarda çok s›k meydana gelen, üretimive çal›flmay› önemli bir biçimde aksatanbu ak›fl zorluklar›na ve sorunlar›na çarebulmak üzere çeflitli çal›flmalar ve arafl-t›rmalar yap›lm›fl ve baz› yöntem ve ay-g›tlar gelifltirilmifltir. Bu yaz›da bunlar in-celenmeye çal›fl›lm›fl ve somut uygula-ma olanaklar› önerilmifltir. Ça¤dafl yön-temlerle bu sorunlara büyük ölçüde çö-züm bulmak mümkündür.

2. Tumbalarda Malzeme Ak›fl›n› (Geçiflini) Sa¤lay›c› SistemlerLavvar, kriblaj, cevher haz›rlama,

k›rma eleme vb. gibi tesislerde karfl›lafl›-lan en önemli sorunlardan ve darbo¤az-lardan biri de tumbada ›zgara üzerinedökülen malzemenin yeterince ve ge-rekti¤i süratle afla¤›ya geçirilememesi-dir. Bu yüzden önemli üretim aksakl›kla-r› oluflmakta ve geleneksel yöntemlerlebu sorun adeta kangren olmaktad›r.Dolay›s›yla üzerinde titizlikle durulmas›gereken konulardan biridir.

2.1. Geleneksel Yöntemler

2.1.1. Kazma, Balyoz-Sivriç

ve Kürek Yöntemi

Ülkemizde en çok kullan›lan yön-temdir. Kazma ve sivriçlerle ›zgara üstü-ne ç›kan iflçiler, dökülen malzemeyi ›z-garadan afla¤›ya geçirmeye çal›fl›rlar.Tamamen iflçinin fiziksel gücüne daya-

nan bu yöntem, ifli çok iyi izleme ve de-netim gerektirir. Çünkü tesisin tam kapa-site ile çal›flabilmesi tumbada çal›flan ifl-çinin inisiyatifine ve çal›flma temposunaba¤l›d›r. Ayr›ca, iflçi ›zgara üzerinde çal›fl-t›¤› için emniyet yönünden sak›ncal›d›r.

2.1.2. Kompresör ve K›r›c›

Tabanca Yöntemi

Tumbaya dökülen malzeme, ellerin-de bas›nçl› hava tabancalar›yla ›zgaraüstüne ç›kan iflçilerce k›r›l›p afla¤›ya ge-çirilmeye çal›fl›l›r. K›r›c› tabancalar, sey-yar veya sabit kompresörlerle üretilenbas›nçl› havayla çal›fl›r. Bu yöntem, bi-rincisine göre biraz daha ileri bir yöntemolmas›na karfl›n, kazmay› tamamendevreden ç›karamaz ve gene iflçi yo¤unbir yöntemdir.

‹flçi ›zgara üstünde çal›flt›¤›ndanfazla güvenli de¤ildir. Ülkemizde, buyöntem de yayg›n olarak kullan›lmak-tad›r.

2.2. Modern Yöntemler

2.2.1. Backhoe Kepçeler,

Yükleyiciler ve Klemfleller

Her ne kadar son y›llarda tumbalar-da k›rma ve geçirme ifllemlerinde,backhoe, yükleyici ve klemfleI gibi iflmakinalar› kullan›lmaya bafllanm›flsada;bu makinalar aslen bu ifl için dizaynedilmediklerinden hem ›zgaralar› tahripetmekte, hem de amaçlar› d›fl›nda kul-lan›ld›klar›ndan çok s›k ar›za yapmakta-d›rlar.

Maden ‹flletmelerinde ve inflaat flantiyelerinde karfl›lafl›lanen büyük sorunlardan biri de silo ve ambarlarda ve tum-balarda meydana gelen t›kanmalard›r. Tesis kapasitesi nekadar büyük olursa olsun üretim miktar›n› etkileyen, bu t›-kan›kl›klar ve malzemenin tumbadan geçifl h›z›d›r.

2.2.2. Pnömatik ve Hidrolik

Impaktörler

Bu ifl için gelifltirilmifl ve dizayn edil-mifl olan impaktörler, tumbalarda k›rma,geçirme ve ak›flkanl›k sa¤lama ifllerindebaflar›yla kullan›lmaktad›rlar. Bu maki-nalar›n tumbalara sabit monte edilebi-len cinsleri oldu¤u gibi, seyyar olanlardavard›r. Bu, makinalar›n bomlar› hidrolikkumanda sayesinde üstün hareket ye-tene¤ine sahip olup; kullanma yerine veamac›na göre çeflitli k›rma ve kar›flt›rmauçlar› tak›labilmektedir (fiekil 1,2).

Impaktörler hidrolik ekskavatörlereve backhoe’ lara tak›labildi¤i gibi, ayncaba¤›ms›z üniteler halinde de çal›flt›r›la-bilmektedirler. Lastik tekerlekli olanlar›,ocaklarda dinamitlemeden ç›kan iribloklar› parçalama, betonlar› k›rma, vb.gibi ifllerde de kolayl›kla kullan›labilmek-tedir. impaktör ›zgara üzerindeki iri mal-zeme parçalar›n› k›r›p, kar›flt›r›p afla¤›geçirdi¤i gibi, bom ulafl›m yetene¤i sa-yesinde silo içindeki t›kan›kl›klar› daaçabilmektedir (fiekil 1).

Bu makinalar tumba iflçilerinin yerinialmakta, iflçilik, zaman ve malzeme ka-y›plar›ndan büyük tasarruf sa¤lamaktad›r.Tumba üzerinde çal›flan kimse bulunma-d›¤› için ifl kazalar› azalmakta, tesislerintam kapasite ile çal›flmas› tumba iflçileri-nin inisiyatifine, çal›flma tempolar›na veverimliliklerine ba¤l› kalmamaktad›r.


27

fiekil 1. ‹mpaktör k›r›c›n›n bom ulafl›m yetenekleri

fiekil 2. ‹mpaktör uc çeflitleri veimpaktörün dikey düzlem içindedevinim yetene¤i


28

3. S›lo Ve Bunkerlerde Ak›fl Sa¤lay›c› Sistemler

3.1. GiriflSilo ve bunker t›kan›kl›klar›, pratikte

karfl›lafl›lan en önemli sorunlardand›r.Özellikle agrega , kömür v.b. malzemebunkerlerinde, ocak içî ve k›fl koflullar›n-dan dolay›, malzeme nemli ve sulu gel-di¤i anlarda t›kanmalar pek çok olur.Sorun kronikleflerek, üretimi aksat›r du-ruma gelir.

3.1.1. Silo ve Bunkerlerde

Karfl›lafl›lan Tipik T›kan›kl›k Türleri

Silolarda en s›k karfl›lafl›lan t›kan›k-l›k, malzemenin silo duvar›na yap›flaraksilonun yararl› hacmini küçültmesi biçi-minde olan›d›r (fiekil 3-a). Birçok malze-me, silo ortas›nda köprü oluflturmaözeli¤indedir. Oluflan bu köprülenme,silonun ‹yice t›kanmas›na yol açar (fiekil3-b). Di¤er t›kanma biçimleri fiekil 3’degösterilmifltir.

3.2. Geleneksel Yöntemler3.2.1. ‹nsan Gücüyle

T›kan›kl›klar›n Giderilmesi

‹flçiler kazma, balyoz ve demir çu-buklarla t›kan›kl›klar› açmaya çal›fl›rlar.Bu flekilde geçici süre ak›fl sa¤lanabilir;bîr süre sonra, silo gene daral›r ve t›ka-n›r. Bu yol zaman al›c› olup, ciddi kaza-lara da yol açabilir. Bu yöntem, ülkemiz-de yayg›n olarak kullan›lmaktad›r. Silove bunker içine adam indirip kazd›r›l-makta ya da uzun demir çubuklarla ›z-gara üzerinden silodaki t›kan›kl›k flifllen-mektedir. Saçtan yap›lm›fl silolarda ise,silonun belirli yerlerinde aç›lan delikler-den, demîr çubuklarla t›kanan k›s›maç›lmaya çal›fl›lmaktad›r.

3.2.2. Yüksek Bas›nçl› Suyla

T›kan›kl›klar›n Giderilmesi

Birinci yöntem kadar yayg›n de¤ildir.T›kan›kl›klar yüksek bas›nçl› su ‹le aç›l-maya çal›fl›l›r. Bas›nçl› su, malzemeyial›p götürerek silonun içini tamamen te-mizleyip y›kar. Zaman al›c› olmas›, sudanetkilenen malzemelerde kullan›lamama-s›, bak›m sorunlar› yaratmas›, k›fl aylar›n-da donmay› art›rmas› ve hatta baz› du-rumlarda malzemede bloklaflmay› art›r›-c› olmas› gibi nedenlerden ötürü uygula-ma alan› s›n›rl›d›r.

3.2.3. Dinamitleme ile

Tutuklu¤un Giderilmesi

Baz› çok kötü t›kanmalarda, silo-nun dinamitleme ‹le aç›lmas› yoluna gi-dilir. Malzeme içine aç›lan deliklere ko-nulan dinamit, patlad›¤›nda s›k›flm›flmalzemeyi gevfleterek açar ve ak›flsa¤layabilir. Bu yöntemin de sak›ncal›yönleri mevcuttur. Siloya hasar verebi-lir, silo içindeki malzemeyi tutuflturabi-lir, malzeme g›da maddesi ise onu ze-hirleyebilir.

3.3. Modern Yöntemler3.3.1. Silo ve Bunker Dizayn›n›

Ak›fl Sa¤lay›c› Biçimde Yapmak

Silo ve bunker dizayn›nda, malze-menin ak›c›l›¤›n› etkileyen faktörlerin gö-zönüne al›nmas› gerekmektedir.

Sözgelimi, malzemenin ak›c›l›¤›n› et-kileyen faktörlerden baz›lar› flunlard›r:Adhezyon, ak›fl aç›s›, kohezyon, s›k›flt›-r›labilirlik, higroskopiktik, nem yüzdesi,parça büyüklü¤ü, yo¤unluk, yüzey ala-n›, y›¤›n halde yo¤unluk, malzeme ve

çevre ›s›s›,sertlik, parça biçimi. Malze-menin ak›c›l›¤›n› etkileyen en önemli fak-tör, malzemenin toz mu yoksa parçahalinde mi oldu¤udur. fiayet malzeme200 mefl elekten geçiyorsa, toz halindesay›l›r. Parçal› malzemelerin ak›c›l›¤›n›etkileyen faktörlerden en önemlisi mal-zemenin yüzey alan› ve y›¤›n halde yo-¤unlu¤udur. Toz halindeki malzemelerinak›flkanl›¤› ise, daha ziyade, kohezyon,da¤›labilirlik (dispersibilitiy), düflme aç›-s›, fark aç›s› gibi özellikleri taraf›ndan et-kilenir.

Günümüzde yap›lan araflt›rmalar vedeneysel çal›flmalar, silo ve bunker di-zayn›nda büyük ilerlemeler kaydetmifltir.Malzemenin ak›fl özellikleri, silo ve bun-ker biçimi ve geometrisi, malzemeninsilodan boflalma h›z›, silo a¤›z aç›kl›¤›,vb. hep gözönünde tutulmas› gerekenhususlard›r. Ayr›ca, küçük ölçekli silo vebunker modelleriyle labaratuvar çal›fl-mas› yapmak daha iyi bir çizim için ge-reklidir. Bilimsel verilere göre yap›lan birsilonun, t›kan›kl›klar› yüzde yüz olmasabile büyük ölçüde azaltaca¤› bir gerçek-tir.

3.3.2. Silo ve Bunker ‹ç Yüzeyini

Kaygan Astarla Kaplamak

Silo ve bunkerlerde karfl›lafl›lan kro-nik t›kanmalara (fiekil 3) karfl› al›nanyayg›n bir önlem de, bunlar›n iç yüzeyi-ni kaygan astarla kaplamakt›r. Astarolarak paslanmaz çelik, alüminyum yada özel plastik levhalar kullan›l›r. Bu türastarlama kömür, linyit, cevher ve dö-küm kumu haz›rlama tesislerinde ve ta-necikli tar›msal ürün silolar›nda uygulan-maktad›r. Hatta, tafl›mac›l›k ve maden-cilikte kullan›lan araç ve damperli kam-yonlar›n kasalar›nda bile kullan›lan›malan› bulmaktad›r. Bu yöntemi de uygu-lamadan önce esasl› bir inceleme, arafl-t›rma ve hatta model çal›flma yapmakgereklidir. Astarlanacak silonun geo-metrisi, silodaki malzemenin ak›fl özel-likleri, vb. gibi verilerin ‹ncelenip de¤er-lendirilmesi gerekir. Astarlama, bu de-¤erlendirmelere göre yap›lmal›d›r. Yoksaastarlama daha kötü sonuç da verebilir,örne¤in, astar yüzeyi malzemeyi afla¤›-ya do¤ru daha fazla kayd›raca¤›ndan,t›kanma daha da fliddetli olabilir. Yeni

fiekil 3. Silo ve bunkerlerde karfl›lafl›lan tipik t›kanma ve daralma örnekleri


29

Zelanda Kömür Araflt›rma Kurumu, mo-del çapta kömür silolar›yla yapt›¤› biraraflt›rmada, tüm iç yüzeyi astarla kap-lanm›fl silolarda kubbelenme ve köprü-lerime t›kanmas›n›n daha fazla ve dahafliddetli bir biçimde olufltu¤unu gözle-mifltir. Sözgelimi, kare kesitli bunkerler-de, yaln›zca birbirine komflu iki yüzeyinastarlanmas› daha baflar›l› sonuçvermifltir. Oysa, dört yüzey de astar-land›¤›nda malzemede gerekli ak›c›-l›k sa¤lanamam›flt›r.

3.3.3 Silo ve Bunkerlerde

Bas›nçl› Hava fiokuyla

Ak›fl Sa¤lama

Ak›fl› zor y›¤›n malzemelerin, silo vebunkerlerden kolay geçiflini sa¤lamaküzere gelifltirilmifl en yeni yöntemlerdenbiri olup, endüstride baflar›yla kullan›l-maktad›r. Bu yöntemde, belirli bir hacim‹çerisine s›k›flt›r›lan bas›nçl› hava, ani-den t›kan›kl›k yapan kesime boflalt›l›r.Bu flok malzemeyi gevfletip açar ve si-loda ak›c›l›k sa¤lar (fiekil 4).

Hava floku toplar›n›n çal›flma ilkesifiekil 5’de çizgisel olarak gösterilmifltir.Hava floku toplar›, her türlü silo ve bun-

kere d›fltan tak›labilmektedir. Bunlar›nsilo ve bunkerlerde yerlefltirilece¤i kritiknoktalar, fiekil 4’de görülmektedir.

Bu sistem, ilk kez 1938 y›llar›ndayeralt› kömür ocaklar›nda, yüksek ba-s›nçl› flokla kömür gevfletme ifllerindekullan›lmak üzere gelifltirilmiflti. Bu yön-tem 1965 y›llar›ndan sonra yerüstündesilo ve bunkerlerde de denenmeye bafl-lad› ve baflar›l› da oldu. O günden bu-güne, deneyimlerle daha da geliflip gü-nümüzdeki mükemmel düzeyine ulaflt›.Bugün, her türlü silo, bunker, ambar,tank ve benzeri yerlerde baflar›yla kulla-n›lmakta ve y›¤›n malzemelere ak›fl sa¤-

fiekil 4. Hava floku toplar›n›n silolarda yerlefltirilece¤i kritik noktalar

fiekil 5: Yüksek bas›nç hava flokutoplar›n›n çal›flma ilkesi fiekil 6. Tamamen t›kanm›fl bir siloda hava floku toplar›n›n atefllenme s›ralar›


30

lamaktad›r. Silo tank ve bunkerler hangibiçimde ve hangi malzemeden yap›lm›flolursa olsunlar, bas›nçl› hava toplar›,bunlara kolayl›kla monte edilebilir. Ba-s›nçl› hava floku yöntemi, uygulamadaher türlü y›¤›n malzemeye ak›fl sa¤laya-bilmektedir.

Endüstride ve tar›mda baflar›yla uy-gulanm›fl oldu¤u malzemelerden birk›sm› flöyledir: Linyit, kömür, kok, bak›rcevheri, yapay gübre, ö¤ütülmüfl jips,demir peletleri, ö¤ütülmüfl kireçtafl›, çi-mento, nikel cevheri, toz soda, sodyumborat, kereste talafllar›, testere talafl›,çinko cevheri konsantresi, kum, toprak,kil, granule tuz, tanecikli tar›m ürünleri,nemli kalsit, fleker, pelet halinde hayvanyemleri, karbon siyah›, tebeflir, diatomlutoprak, termik külleri, grafit, talk pudra-s› vb.

Bas›nçl› hava toplar›n›n standart ba-s›nçl› hava sistemi olan tesislerde çal›-flabilen tipleri yan›nda, yüksek bas›nç-l› hava sistemiyle çal›flanlar› da vard›r.


Aeratör ile Ak›fl Sa¤lama

Aeratörler, kuru ve ince ö¤ütülmüflmalzemelere, hangi silo ve bunkerdeolurlarsa olsunlar, pozitiv ak›fl sa¤larlar.Tüm kuru ve ince malzemelerdeki ak›flsorunlar›, s›k›flma yüzünden oluflur. Si-lodaki bu ince malzeme içine düflük ba-s›nçl› hava verilecek olursa, malzemesilo içinden su gibi h›zl› ve tekdüze akar.Bu yöntemle silo ve bunkerierdeki t›-kanma ve daralmalar, yüksek bir bas›n-ca ya da güce gerek duyulmadan gide-rilir. fiekil 8, aeratör uygulanm›fl bir silo-yu, fiekil 9, ise bir aeratörün yap›s›n›göstermektedir.

Aeratör, bir taraftan hava girifli bulu-nan bir hava odac›¤›d›r. Hava kirifli veodac›k, hava da¤›l›m›na engel olmaya-cak biçimde yerlefltirilmifl olan koruyucu

kirifllerle güçlendirilmifltir. Odac›k, çelikelek telleriyle örtülmüfltür. Bu elek telle-ri, iki adet olup, aralar›nda pamuk ya dacam yünü vard›r. Cam yününün görevi,havay› da¤›tmaktad›r. Aeratörler; a¤›r iflkoflullar›na dayanacak biçimde yap›l-m›fllard›r, bu yüzden malzeme a¤›rl›¤›n-dan, malzeme çarpmalar›ndan k›r›lmaz-lar. Aeratörler havan›n eflit da¤›l›m›n› veeflit kullan›m›n› sa¤larlar. Yöntem, özel-likle, tane büyüklü¤ü 60 mefl veya dahaküçük ve nem yüzdesi % 3 veya dahadüflük olan malzemelere kolayca uygu-lanabilmektedir. Bu ayg›tlar, kireç, Port-land çimentosu, karbon siyah›, diatomlu toprak, kimyasal maddeler, ö¤ütül-müfl maddeler, un, jips, uçucu kül, sa-bun tozlar›, bentonit, testere talafl›, de-terjanlar, vb. gibi maddelerde baflar›ylaak›c›l›k sa¤lamaktad›rlar. Aeratörlere ve-

fiekil 7. Hava floku toplar›n›n büyüksilo ve bunkerlerde kullan›lma ola-naklar› ve bir siloda toplar›n atefl-lenme s›ralar›.

fiekil 9. Bir aeratörün yap›s› fiekil 8. Aeratörle ak›c›l›k sa¤lanm›fl silo

fiekil 10. Aeratörlerin silo ve bunkerlerdetipik olarak yerlefltirildikleri yerler

fiekil 11. Aeratörün boyutlar›ve silo du-var›na ba¤lanmas›


32

rilecek hava, kuru ve temiz olmal›d›r. Buhavan›n, düflük bas›nçl› üfleçlerce (blo-ver) sa¤lanmas› uygundur. Ancak, te-sislerde mevcut bas›nçl› havadan dayararlan›labilir; bu durumda, bas›nç0.21 - 0.35 Kg/cm2’ye düflürülmeli vehava, neminden ar›nd›r›lmal›d›r. Bu sis-tem, genellikle, 0.21 - 0.35 Kg/cm2 (3-5 psî) bas›nçl› havayla çal›fl›r ve aeratörbafl›na 0.18-0.21 m3/dak. (6.5- 7.5cmf) hava tüketir.

Aeratörlerin silo ve bunkerlere yer-lefltirilme durumlar› fiekil 10’da gösteril-mifltir. Bunlar silolara, genellikle, dört di-zi halinde tak›l›rlar ve her dizi içindekiaeratörler 30-40 cm aral›klarla yerlefltirilirler.

Koni, silindir ve piramit biçimli silo-larda, bu dizilerin konumlar› fiekil 10’dagörüldü¤ü gibidir. fiayet, piramit biçim-li silolarda köflelerde de malzeme devi-nîmsizli¤i varsa, birer dizide köflelereyerlefltirilir.

Silonun ç›k›fl kesimindeki aeratörle-rin, birbirine daha yak›n aral›klarla yer-lefltirilmesi daha iyi sonuç vermektedir.fiayet, malzemenin siloda uzun bir sürebekletilmesi veya tafl›ma s›ras›nda s›k›fl-mas› söz konusu ise, aeratörlerin 30 cmaral›klarla tak›lmas› sal›k verilmektedir.

Önceden saptanan aral›klarla siloduvar›na 1,11 cm (7/16 inç) çap›ndadelikler delinir; bu deliklerden özel tanknipeli geçirilip, kilitleme somunu tak›l›r.Aeratörlerin pozitiv ve tekdüze ak›fl sa¤-lamalar›, sessiz ve düflük enerji ile çal›fl-malar›, silo biçimine uyma kolayl›klar›, ilkyat›r›m ve bak›m masraflar›n›n çok dü-flük olmas› gibi di¤er sistemlere göreüstün yanlar› vard›r.


Titrefltirici Ayg›tla Ak›fl Sa¤lama

Ak›fl sorunlar›n›n ço¤u, malzemeninsilo ve bunker ç›k›fl a¤z›na do¤ru e¤imlibir biçimde daralmas›ndan do¤ar. Da-ralan bu kesimde malzeme s›k›fl›p kal›r.fiekil 12’de görüldü¤ü gibi bu yöntem-de, silonun daral›p s›k›flan bu kesimikald›r›larak yerine titrefltirici ayg›t (akti-vatör) yerlefltirilmifltir. Titrefltirici ayg›t,koni, silindir ve piramit biçimli çelik veyabeton silolara kolayca tak›lab‹lecek bi-çimde yap›lm›flt›r. Titreflimin silo ve göv-desine geçmesini önlemek için, ba¤lan-t› yerlerine sars›nt› emici özel lastik k›-s›mlar konulmufltur. D›flbükey diyafram,ç›k›fl a¤z› üzerinde bulunur ve silo ‹çin-deki malzemenin a¤›rl›¤›n› tafl›r.

Çal›flma s›ras›nda titreflim üretici(vibrator), güçlü yatay darbeler üreterektüm sistemi, d›flbükey diyafram levhas›-n› ve silo içindeki malzemeyi titrefltirir.fiekil 12 ’de görüldü¤ü gibi aktivatör içi-ne gelen malzeme, güçlü yatay darbe-leri güçlü dikey darbecikleri (impuls) ha-line dönüfltürür. Bu dikey darbecikler,silonun en üst kesimlerine de¤in ulafla-rak siloda t›kanmay› ve daralmay› önler.Bu ilkeyle çal›flan titrefltiriciler, haz›rlan-m›fl döküm kumu, titanyum, odun tala-

fl›, fleker, vb. gibi ak›c›l›¤› zor maddeler-de bile baflar› sa¤lamaktad›r. Bu titreflti-riciler, mekanik s›k›flma, adhezyon vekohezyon yüzünden silolarda serbestbiçimde akamayan her türlü malzeme-ye pozitif ve sürekli bir ak›c›l›k sa¤lar. Buaktivatörler genellikle 0.90 m x 3.00 m.çaplar›nda olup, ç›k›fl a¤z› geniflletilmifleski, yeni silo ve bunkerlere tak›labilirler.Sürekli ve sessiz çal›fl›rlar ve çok az ba-k›m gerektirirler.

3.3.6. Silo ve Bunkerler ‹çinde

Ask›da Titrefltirilen Elemanlarla

Ak›fl Sa¤lama

Yap›lan araflt›rmalar, silo ve bunker-ler içine sark›t›lan çeflitli biçim ve boyut-lardaki titreflen çubuk öbeklerinin de, si-lolarda ak›c›l›k sa¤lad›¤›n› göstermifltir.Bu yöntemde, yaln›zca çubuklar titrefl-mekte, malzeme ve silonun kendisi tit-refltirilmeden ak›c›l›k sa¤lanm›fl olmak-tad›r; bu yöntemin en iyi yan› da budur.

Yeni Zelanda’da P.A. Toynbee taraf›n-dan yap›lan çal›flmalar, bu çubuklar›n fie-kil 14’de görüldü¤ü gibi öbekler haline ge-tirilip titrefltirilmesinin çok daha baflar›-l› oldu¤unu göstermifltir. Sark›t›lan bu çu-buk öbeklerinin alt uçlar›, silo ç›k›fl a¤z›n›nçok yak›n›na kadar gelmelidir. Çubuköbeklerinin biçim ve boyutlar›n›n silo mal-zeme ç›k›fl a¤z› biçimine uygun olmas›gerekmektedir. Deney evinde, 0.64cm(1/4 ‹nç) çapl› çelik çubuklarla yap›landenemelerde, çubuklar dikey olarak tît-refltirildiklerinde daha iyi sonuç al›nm›flt›r.Bu deneylerde, 1400 devir/dakika titreflimfrekans› ve 0,476 cm (3/16 inç) titreflimgenli¤i kullan›lm›flt›r. Titreflimli çubuklaryöntemi, ucuz ve etkili bir yöntem olup,astarlama sistemi ‹le birlikte uyguland›¤›n-da daha da ‹yi sonuç vermektedir.

fiekil 12. Silo ve bunker titrefltiricisinin çal›flma ilkesi

fiekil 13. Siloya monte edilmifl bir aktivatör


34


Fanl› Sistemle Ak›fl Sa¤lama

Bu sistem, silo ve bunkelerde, düz-gün, darbesiz ve kontrollü bir malzemeak›fl› sa¤lamaktad›r. Barit, alumina, ba-k›r cevheri konsantresi, demir cevherikonsantresi, tüvenan kömür, y›kanm›flkömür, termik santral pulverize kömürü,amonyum nitrat, amonyum sülfat, ben-tonit, boraks, tebeflir, kil, çak›l, testereve marangoz talafl› gibi birçok malze-meye ak›c›l›k vermektedir.

Sistem, fiekil 15’de görüldü¤ü gibisabit ak›fl konisi, döner besleme b›ça¤›(besleme fan›) ve sabit taban plakas›n-dan oluflur. Ak›fl konisine gelen malze-

me, taban plakas› üzerine dökülür. Konialt›ndaki S/Z biçimli döner b›çak, yap›l›flbiçiminden dolay›, plaka üzerine dökü-len malzemeyi çevreden merkeze al›r;bu ak›fl sürekli ve tekdüzedir. Ak›fl koni-sinin konumu ve döner b›ça¤›n biçim veyap›s› sayesinde ak›fl h›z› kontrollü vepozitiftir. Bu yöntemde, ak›fl konisi dö-ner b›çak ile birlikte silodaki malzeme-nin çevresel bir biçimde akmas›n› veboflalmas›n› sa¤lar. S/Z b›ça¤›, malze-meyi yatay düzlem içinde d›flar›dan içe-riye do¤ru süpürür ve silo ç›k›fl a¤z›n-dan d›flar› atar. Gene, S/Z b›ça¤›n›n bi-çim ve yap›s› malzemenin ufalan›p kü-çüfmesini önler.

Fanl› sistem, ak›c›l›¤› zor malzeme-lerin, silo ve bunkerlerden ak›t›lmas›ndakullan›l›r. Eski ve yeni silolara kolayl›klatak›labilir. Bu yöntemde, malzeme ak›flkapasitesi S/Z b›ça¤›n›n dönüfl h›z›naba¤l›d›r. Dönüfl h›z› artt›kça, ak›fl mikta-r› da artar (fiekil 16).


Bileflik Sistemlerle Ak›fl Sa¤lama

Çal›flma yerinin koflullar›na ve özel-liklerine göre, yukar›da sözü edilen yön-temlerden biri ya da birkaç› birlikte kul-lan›labilir. Böylece, en güç sorunlara bi-le çözüm bulunabildi¤i gibi, çeflitli yön-temlerin üstün yanlanndan da yararlan-m›fl olunur.

fiekil 14. Silolarda ak›fl sa¤lay›c› titre-flim çubuk guruplar›

fiekil 15. Fanl› ak›fl sa¤lay›c› sisteminçal›flma ilkesi

fiekil 16. Fanl› sistemde b›çak dönüfl h›z› ile kapasitenin de¤iflimi

fiekil 17. Fanl› ak›fl sa¤lay›c› sistemin yap›s› ve siloya tak›lm›fl hali

Metin ÖZDO⁄AN Maden Yüksek Mühendisi

‹deal Makina

36


AB ürün mevzuat›n›n temelinde insangüvenli¤i ve sa¤l›¤›, evcil hayvanlara veçevreye zarar vermeme konsepti yatmak-tad›r. Bu amaçla haz›rlanan tüm yeni yak-lafl›m yönetmelikleri temel sa¤l›k ve gü-venlik gereksinimleri ile flekillendirilmifltir.Böylece minimum sa¤l›k ve emniyet flart-lar›n› sa¤layan her ürünün uygunlu¤u var-say›l›r.

Risk yönetimi hem birçok yönetim sis-temi standard›nda hem de projelerin fizibi-litesi ve finansman›nda önemli araçlardanbirisidir.

Farkl› tipteki birçok makina tafl›ma,devreye alma, normal kullan›m ve bak›ms›ras›nda insanlar için ciddi bir risk unsuruhaline geliyor. Risk de¤erlendirme ise in-sanlar›n herhangi bir kaza ile karfl›laflma-mas› için risklerin belirlenmesi, ortadankald›rmak ya da minimize etmek için al›-nan önlem ve güvenlik sistemlerinin seçil-mesi aflamalar›n› kapsar.

Makina emniyeti yönetmeli¤i revizyonu29 Aral›k 2009’da gerçekleflecektir. Bu-nun yan› s›ra EN normlar› da ISO stan-

dartlar›na entegre hale gelmektedir. Dahaönceleri EN 1050 standard› ile tan›mlananmakinalardaki risk de¤erlendirme stan-dard› de¤iflerek EN ISO 14121-1 standar-d› AB taraf›ndan kabul edilmifl ve harmo-nizasyon sürecini tamamlam›flt›r.

Makinalarda risk de¤erlendirmesi ya-p›labilmesi için afla¤›daki bilgilere ihtiyaçvard›r:

1. Makinan›n kullan›m amac› ve s›n›rlar›

2. Makinan›n kullan›m ömrü

3. Makina ile ilgili çizimler

4. Güç kayna¤› ile ilgili bilgi

5. Makinada daha önce ortaya ç›kanolay ya da kaza hakk›nda bilgi

6. Sa¤l›¤a zarar veren potansiyel du-rumlar.

7. Farkl› makinalarda ayn› tehlikenin olufl-turdu¤u durumlar hakk›nda bilgiler

Makina imalatç›s› tasar›m aflamas›ndaMakina Emniyeti Yönetmeli¤i EK 1.1.2maddesine göre bir risk de¤erlendirmeyapmal› ve bunun ile ilgili kay›tlar› teknikdosyas›nda muhafaza etmelidir. Bunun ile

Risk De¤erlendirmesi-1 Makinalarda

Farkl› tipteki birçok

makina tafl›ma, devreye

alma, normal kullan›m

ve bak›m s›ras›nda

insanlar için ciddi bir

risk unsuru haline

geliyor. Risk yönetimi

hem birçok yönetim

sistemi standard›nda

hem de projelerin

fizibilitesi ve

finansman›nda önemli

araçlardan birisidir


38

ilgili olarak temel makina standartlar› kullan›lmak-tad›r. Bunlar EN ISO 12100-1, EN ISO 12100-2,EN ISO 14121-1, EN ISO 13849-1 v.s. gibi stan-dartlard›r. EN ISO 14121-1 standard› makinalar-daki risk de¤erlendirme konseptini ve yorumlan-mas›n› anlatmaktad›r. Daha önce uygulamadaolan EN 1050 standard›n›n yerini alarak uluslara-ras› bir standart statüsüne gelmifltir. Risk de¤er-lendirme ak›fl flemas› afla¤›daki gibi özetlenebilir(Bkz. fiekil 1).

Risk de¤erlendirme süreci bir ekip taraf›ndangerçeklefltirilmelidir. Bu ekipte Ar-Ge, üretim, kalitekontrol, sat›nalma gibi bölümlerden kifliler bulunur.Bu ekip bir beyin f›rt›nas› ile makinada öngörülebi-lir kayda de¤er tüm tehlikelerin bertaraf› ya da azal-t›lmas› yönünde önemli çal›flmalar yaparlar.

E¤er makina ile ilgili spesifik Tip C standard›mevcut ise tehlike tan›mlar› ve önlem önerileri bustandart içinde yer almaktad›r. Böyle bir standard›nbulunmas› durumunda rehber olarak bu standartdikkate al›n›r ve bir risk de¤erlendirme kayd› olufl-turulur. Spesifik makina standard› bulunmamas›durumunda makinan›n yönetmeli¤in EK I’inde yeralan temel sa¤l›k ve güvenlik gereklerinin karfl›lan-mas› için tehlike tan›mlamas› ve analizi yap›larakrisk de¤erlendirmesi yürütülür.

Risk de¤erlendirmesi, yaflayan, yani revizyonaaç›k bir dokümand›r. Yeni tasar›m ya da gelifltirmefaaliyetlerinde, mevzuat de¤iflikliklerinde, uygula-madaki güvenli¤i etkileyecek durumlarda gözdengeçirilerek güncellenir. Al›nmas› gereken önlemleral›n›r ve kayda ifllenir. Risk de¤erlendirme kayd›ndaekiptekilerin isimleri, raporun onay›, yap›ld›¤› maki-na ile ilgili teknik bilgiler, tarih, revizyon durumu, al›-nan önlemler ve art›k riskler ve sonuç-de¤erlendir-me vs. gibi bilgiler yer al›r.

Yandaki flekilde mevcut risklerin fliddetinin kul-lan›c› ve imalatç›n›n alm›fl oldu¤u önlemler ile azal-t›lmas› ile ilgili bilgiler verilmifltir.

Murat Gülen

Endüstriyel Hizmetler Op. Koord.(Ürün Belgelendirme) SGS

fiekil 1: Risk de¤erlendirme ak›fl flemas›

fiekil 2: Kullan›c› ve üreticinin ald›¤› önlemlerin risk de¤erine etkisi

Risk de¤erlendirme süreci bir ekiptaraf›ndan gerçeklefltirilmelidir. Bu

ekipte Ar-Ge, üretim, kalite kontrol,sat›nalma gibi bölümlerden kiflilerbulunur. Bu ekip bir beyin f›rt›nas›ile makinada öngörülebilir kayda

de¤er tüm tehlikelerin bertaraf› yada azalt›lmas› yönünde önemli ça-

l›flmalar yaparlar.

Günümüzün araçlar›nda güvenlik vekonfor donan›mlar› artt›. Çevreci halegelen ticari veya binek tafl›tlar›, iterekçal›flt›rma, basit müdahalelerle yola de-vam›n› sa¤lama dönemi geride kald›.Becerikli ve cefakar, kuvvetli ve daya-n›kl› ticari araç sürücü profili de yeni ne-sil araçlarla birlikte yerini, ekonomik vegüvenli sürüfl e¤itimi alm›fl, arac›na dü-zenli bak›m yapt›ran sürücülere b›rakt›.

Tüm bu de¤iflimin temelinde; elek-trik, elektronik, elektromekanik ve bilgi-sayar sistemleri ile yaz›l›mlar var. Elek-tronik sistemlerin baz›lar› konta¤› çevir-di¤imizde devreye girerken, baz›lar› sa-dece uykuya dal›yor. Kumandal› bir ka-p›n›n gönderilen sinyalle aç›lmas›ndan,motorun çal›flmas› için gereken yak›t›npüskürtülmesine kadar birçok ifl, elek-tronik sistemler taraf›ndan gerçeklefltiri-yor. Buna karfl›l›k farlar›n aç›k unutulma-s› veya sistemde oluflan bir kaçak ne-deniyle akünün boflalmas› ise feleketinve yüksek maliyetlerin bafllang›c›n› olufl-turuyor.

ADAC (Alman Otomobil Klubü) ista-tistiklerine göre, yolda kalma sebepleriaras›nda, geçti¤imiz y›l otomobil elektro-ni¤i ve özellikle de aküler %38 ile en üsts›ralarda yer al›yor. Bunun nedeni; akü-nün gün geçtikçe daha fazla say›da elek-trikli ekipman, alet ve ölçüm sisteminibesliyor olmas›. Artan ekipman ve sis-temler, akü flarj›n›n daha çabuk bitmesi-ne neden olabiliyor. Uzun süreli park ya-p›lmas› durumunda akünün devreden ç›-kar›lmas› da sistemlere zarar verebiliyorveya sistemlerin yeniden ayarlanmas›n›gerektiriyor. Bu durumlara ba¤l› olarakakülerde de yenileflme, gelifltirme ve iyi-lefltirmelere ihtiyaç olufltu.

Yeni akülerYenilikçi akü gelifltirmede en h›z-

l› davranan firma Alman iQ Power AGflirketi ile Levo AG flirketi oldu. Bu iki fir-man›n iflbirli¤i ile MagiQ aküleri üretil-meye baflland›.

Akü kapasitesinin sürekli olmas›n›sa¤lamaya yönelik çok kapsaml› önlem-lerin bulundu¤u yeni akülerdeki gözetimçipiyle, kapasite düflüklü¤ü yaflanm›yorve araç sürücüsü her zaman, hatta ceptelefonu mesaj›yla akünün flarj durumuhakk›nda bilgilendiriliyor.


42

Ak›ll› Aküler ‹flbafl›nda

Hafif yap›l› çipli akülerle; kapasite düflüklü¤ü sorunu ortadan kalk›yor veakünün flarj durumu her an kontrol alt›nda tutuluyor.

Aküler de elektronik

sistemler ile biliflim

teknolojilerindeki

geliflmelerden paylar›n›

almaya bafllad›lar.

iQ Power flirketinin gelifltirdi¤i

yeni araç aküleri %25 daha

hafif, daha az kurflun içeriyor

ve içerisindeki çip sayesinde

klasik akülere göre etkileyici

üstünlüklere sahip.

iQ Power’›n yeni çipli araç aküsüdaha az kurfluna ihtiyaç duyuyor. Busayede araç aküsünün a¤›rl›¤› dörtte

bir oran›nda azal›yor.

Daha az a¤›rl›k ve daha az karbondioksitiQ Power flirketinin çipli aküler›

otomobillerde 6 kg, kamyonlarda ise20 kg, a¤›rl›ktan tasarruf edilmesinisa¤l›yor. Ortalamada 10 kg daha aza¤›rl›k, gidilen kilometre bafl›na 2gram daha az karbondioksit emisyo-nu ç›kmas› demek. Aachen RWTHEnstitüsü, bu emisyon de¤eriyle bir-likte ayr›ca 100 kilometrelik bir mesa-fede tam olarak 0.08 litrelik bir yak›ttasarrufunun sa¤land›¤›n› belirtiyor.

Akü yönetim sistemiOtomobil aküsü flarj›n›n çabuk bit-

mesinde, özellikle araç stop edildiktensonra hemen ve otomatik olarak tümelektrik tüketicilerinin kapat›lmamas›çok önemli bir rol oynuyor. iQ Powerflirketi bu sorunu bir akü yönetim siste-miyle çözüyor. Akü yönetim sistemi, flarjdurumunu ve istenmeyen deflarjlar› he-men haber veriyor, gerekli olmayanelektrik ak›fllar›n› da otomatik olarak ke-siyor.

Yeni teknik, kapsaml› ve hatas›z birbir biçime akünün flarj durumu ve de-flarj olma aflamalar›n›n kontrol edilme-sini sa¤l›yor.

Bunun d›fl›nda çok önemli olan birdi¤er özellikse akünün zaman›ndan ön-ce kapasitesinin düflmesini engellemekiçin bir dizi önlem al›nm›fl olmas›. Genel-likle akü kullan›lmaya baflland›ktan alt›ay sonra ortaya ç›kan statifikasyon (kat-manlaflma) oluflumu, yeni akülerde, ye-ni kurflun alafl›mlar ve asit konteyneriiçerisindeki dikey aç›l› plastik ak›fl kanal-lar› sayesinde engelleniyor.

Statifikasyon; (Katmanlaflma) kim-yasal olarak oluflan su ve kurflun kar›fl›-m›n›n ayr›m›ndan olufluyor. Katman olu-flumunda, su yukar›da, kurflun ise akü-nün alt taraf›nda toplan›yor. Bu oluflumakünün flarj olma kapasitesini ve ömrü-nü azalt›yor.

Akü içerisindeki s›v› ak›fl kanallar› vedikey aç›l› düzenlemeler; arac›n sürüflüesnas›nda (Virajlarda, ivmelenirken veyafren yaparken) fiziksel savrulma kanun-lar› nedeniyle, akü içerisindeki s›v›laratesir ediyor ve böylece daha iyi bir kar›-fl›m oluflmas›n› sa¤l›yor. Sonuçta yük-sek oranda bir akü flarj kapasitesineulafl›l›yor ve sülfat oluflumu engelleniyor.

Is› Farklar›n›n DengelenmesiYaz ve k›fl mevsimindeki etkili ›s›

farklar› ise MagiQ aküsü taraf›ndan birtaban kaloriferi ve kal›n bir akü köpü¤ükaplamas› ile bertaraf ediliyor. Bu s›cakve so¤uk izolasyonu, akü içerisindekihücrelerde ›s›n›n her zaman ayn› kalma-s›n› sa¤l›yor. Bu hücrelerdeki ›s›lar, s›cak

motor ve so¤uk havaya göre de¤ifliklikgösterebiliyor. Akü içerisindeki elektroli-te, ›s›t›lan taban daha yüksek bir çal›fl-ma ›s›s› sa¤l›yor. Bu sayede arac›n mo-toru so¤ukken kalkma kapasitesi dahaiyi bir hale geliyor.

iQ Power’in elektronik sistem ve ya-z›l›m›, aküye kapasite ve kullan›m ömrüiçin önemli parametreler sunuyor. Buparametreler; flarj kapasitesi, ›s› ve ola-s› deflarj aflamalar›n› kontrol alt›nda tu-tuyor. Sürücü bu bilgileri araç bilgisaya-r›ndan alabiliyor veya arac›na binmedenönce uzaktan cep telefonuyla SMS çe-kerek ö¤renebiliyor.

Kamyon Aküleri Üretimi Bafllad›iQ Power flirketi çipli ilk akülerini alt›

y›l önce üretmifl, ancak seri üretime ge-çilememifl. MagiQ-Power adl› bu aküle-rin, geçen alt› y›ll›k test aflamas›ndansonra bile hala hatas›z ve hasars›z birdurumda oldu¤u ve sürekli olarak ayn›flarj kapasitesini sa¤lamaya devam etti-¤i belirtiliyor.

Yaklafl›k on y›l önce kurulmufl küçükbir teknoloji flirketi olan iQ Power’›n ye-ni çipli akü teknolojisini hiç bir büyükakü üreticisi devir almak istememifl. So-nunda iQ Power, yeni araç akülerinikendisi üretmeye karar vermifl. Bu sü-

reçte ‹sviçreli Levo flirketi ile stratejik ifl-birli¤ine gitmifl. Bu iflbirli¤i do¤rultusun-da Levo flirketi 2007 y›l›nda kamyonakülsü üretmeye bafllad›.

iQ Power, Asya pazar› için de Gü-ney Koreli bir yat›r›mc› bulmufl. GüneyKore’de flu anda y›ll›k üretim kapasitesi3.5 milyon akü olan bir fabrika kurulu-yor. Almanya’n›n Dortmund flehrindekiPhönix-West bölgesinde kurulan fabri-ka ise 2008 y›l›ndan itibaren y›lda 500bin adet akü üretilmeye baflland›.


43


44

Kas gücü yerine elektronikBu yeni, ak›ll›, kurflun-kalsiyum kar›fl›ml› MagiQ akülerin

çok daha hafif oldu¤u, daha fazla kapasiteye sahip bulundu-¤u ve daha uzun kullan›m ömrü sundu¤u ifade ediliyor. Akü,sahip oldu¤u yönetim iflleviyle %23 daha az kurflun ve %25daha az bir a¤›rl›¤a sahip. iQ Power flirketi daha az kurflun ih-tiyac› ile dünya çap›nda kurflundan y›lda 1.2 milyon ton ve bu-nun tedari¤i için yap›lan harcamadan da 2.1 milyar Dolar ta-sarruf edilebilece¤ini ileri sürüyor.

Kazay› engelleyen araçlar›n elektrik ikmalinden de iQ Power sorumlu iQ Power flirketi çipli akülerin yan› s›ra kablo ile direksiyon

yönetimi ve yönlendirme üstünde de çal›fl›yor. Bu konuda,arac›n tamamen dijital ve elektronik olarak kullan›m›, ana fikrioluflturuyor. Araçta, mekani¤e sürücü taraf›ndan bir güç ak-tar›m› yap›lmas›, örne¤in fren yap›l›rken ayakla pedala bas›l-mas›, söz konusu olmuyor.

Dünyan›n ilk kazay› engelleyen araçlar›, özel bir güvenlikelektroni¤iyle Daimler ve 26 proje orta¤› taraf›ndan üretiliyor.Proje ortaklar› içerisinde Siemens VDO ve iQ Power flirketleride bulunuyor.

Kablo ile sürüfl, bir çok sensör ve asistan destek sistem-lerinden olufluyor. Ölçülebilir bir güvenlik teknolojisi gelifltire-bilmek ve bunu pratikte test edebilmek için bir Mercedes Ac-tros kamyon ve bir Smart otomobil, bu güvenlik teknolojile-riyle donat›lm›fl. Bu projede iQPower flirketi, kesintisiz elektrikikmalinden sorumlu. Bir araç fiziksel bir güç harcamadan ku-manda edilip, fren yap›lacaksa, elektronik ve elektrik ikma-li hiçbir zaman kesilmemek zorunda.

Akü içerisindeki s›v›, özel yap›s› sayesinde daha iyi kar›fl›yor. Bu sayede kapasite ve ürün ömrü art›yor.

2007 y›l›n›n ortas›ndan beri Levo flirketi taraf›ndan ilk ak›ll› aküler, iQ-Power teknolojisi ile üretilip, banttanç›kmaya bafllad›. Foto¤rafta asit kafesleri görülüyor.

Kaynak: Tafl›yanlar Dergisi

48


Bu konuda, siz de¤erli sektör çal›-flanlar›na (özellikle flantiyelerde çal›flan-lara) yay›n› k›fl mevsimine girdi¤imiz ayadenk gelen dergilerimizde yap›lmas› ge-rekenleri hat›rlatan yaz›lar yay›nlamakta-y›z. Bu say›da da yap›lmas› gerekenlerihat›rlamaya yönelik bir yaz›y› afla¤›dabulacaks›n›z. Yararlanaca¤›n›z umuduy-la iyi çal›flmalar diliyoruz.

“Makinalar›n k›fll›k bak›mlar›, ma-kinan›n bak›m katolo¤unda üreticifirma önerilerine uygun yap›lmal›d›r.”

Bu ilke göz önünde tutularak, k›flflartlar›nda problem yaflaman›z› en-gelleyecek kontrol noktalar›n› göz-den geçirelim:

1. Makinan›n Genel Temizli¤i Yap›l›r.

2. Motor Supap Ayar› Yap›l›r,Kompresyonu Ölçülür.

3. Yak›t Sistemi

Motorun so¤ukta kolay çal›flabilme-si için yak›t›n düflük ›s›larda ak›p filtre-den geçebilmesi flartt›r.

• Yak›t sisteminin temizli¤i yap›l›r.

• Filtreler de¤iflir.

• fiantiye ana depo, makinan›ndeposu, yak›t borular›, filtre izoleedilmeli. Hatta mümkünse ›s›t›c›sistemler yap›lmal›d›r. (Yeni üreti-len makinalarda ›s›tma sistemleristandart ekipman olarak bulu-nur).

• Yak›t›n parafinleflme noktas›n›düflürmek için katk› maddelerikullan›lmal› veya parafinleflmenoktas› düflük kaliteli yak›t kulla-n›lmal›d›r.

• Yak›t büyük tanklarda depolan-mal› ve dinlendirilerek içindekisuyun ayr›flmas› sa¤lanmal› vebiriken su günlük boflalt›lmal›d›r.

• Makinan›n yak›t deposu ifl biti-minde tam doldurulmal›, ifle bafl-larken yo¤uflan su boflalt›lmal›d›r.

4. So¤utma Sistemi

• Radyatör ve hava so¤utuculartemizlenmeli, ezik petekler dü-zeltilmelidir.

• Radyatör kapa¤› kontrol kontroledilmeli.

• Hortumlar ve hortum kelepçelerikontrol edilmeli, s›z›nt›, eziklik, k›-r›lma ve flekil bozuklu¤u varsahortumlar ve kelepçeler de¤iflti-rilmelidir.

• Termostat›n k›fl flartlar›na uygun-lu¤u ve çal›flt›¤› kontrol edilmeli.

• V Kay›fllar›nda fiziksel bozukluk(çatlak, uzama, kauçuk kopma-lar›, burulma v.b.) kontrol edilmeliuygun olmayanlar tak›m halindede¤ifltirilmelidir.

• Kay›fl gerginli¤i ve kay›fl kasnak-lar› kontrol edilmelidir.

• So¤utma suyu kontrol edilmeli,antifiriz de¤eri çal›fl›lan yerin enso¤uk flartlar›na uygun hale geti-rilmeli (sistemde yaz ve k›fl antifi-rizli su kullan›lmal›, ikmaller yal-n›zca d›flar›da haz›rlanm›fl uygunderecedeki antifirizli suyla yap›l-mal›, iki y›lda bir tüm sistemdekisu boflalt›larak yeni haz›rlanm›flkar›fl›m konulmal›d›r.)

So¤utma suyu de¤ifliminden sonramotor termostat aç›ncaya kadar çal›flt›r›-l›p yeniden antifiriz derecesi ölçülmelidir.

K›fla Haz›r m›Makinan›z ?

K›fl aylar› makinalar için zor birdönemdir. Makinalar bu dönemde

tüm fonksiyonlar›n› daha zor ko-flullar alt›nda yerine getirmek zo-runda kal›r. Bu zorluklar› yenmek

ve makinalar›n bu koflullara uyumsa¤layarak verimli çal›flabilmesi

için flantiyelerde makinalar›n mev-sim koflullar›na göre haz›rlanmas›

gerekmektedir. Mevsimin zor gün-leri bafllamadan, çal›flmayacak

makinalar›n depolama (Konserve)bak›mlar› (Bu konuda genifl bilgi

‹MMB Dergisi 25. Say›da yay›nlan-m›flt›r), çal›flacak makinalar›n k›fll›k

bak›mlar› yap›lmal›d›r.

• Is›tma sistemi varsa kontrol edil-meli, yoksa so¤utma sitemine ›s›-t›c› sistem tak›lmal›d›r. Makinepark halindeyken ›s›t›c› sistemçal›flt›r›lmal›d›r.

Özellikle jeneratörler stand-by çal›fl-t›¤› için mutlaka ›s›t›c›s› olmal›d›r.

5. Elektrik Sistemi

• Makinalar›n elektrik donan›m›test edilmeli.

• Akülerin elektrolit yo¤unlu¤u kon-trol edilip gerekirse flarj edilecek,flarj olmayan aküler yenileri ile de-¤ifltirilmelidir. (Havaland›rma de-likleri aç›k olmal›d›r).

• Kablolar›n ve kutup bafll›klar›n›nsa¤lam, temiz ve s›k› olmas› sa¤-lanmal›d›r.

• K›fl aylar›nda yo¤un kullan›lan ka-lorifer, ekipman ›s›t›c›lar›, ayd›nlat-ma, cam ›s›t›c›lar› gibi ekipmanlarakü kapasitesini zorlar.

Düflük hava s›cakl›¤› akü kapasitesi-ni düflürür motor (krank) çevirme güçihtiyac› artar. (‹MMB Dergisi 24. Say›dakonu ile ilgili genifl bilgi verilmifltir). Akü-lerin d›fl hava s›cakl›¤›ndan etkilenme-mesi için tedbirler al›n›r (cam yünü tak-viyeli kutularla veya alt›na ›s›t›c› pedlerkonulabilir).

• Marfl-fiarj dinamolar›n›n bak›m-lar› yap›lmal›.

• Farlar, sis lambalar› ve kablo tesi-sat› kontrol edilmelidir.

• Kalorifer ve cam ›s›t›c›lar› kontroledilmelidir.

• Ünite ›s›t›c›lar› varsa çal›flt›¤› kon-trol edilmelidir.

• Cam silecek sistemleri kontrol edil-meli. Silgeç lastikleri yenilenerek,cam suyunun donmamas› için de-posuna katk›l› su konulmal›d›r.

6. Ya¤lama Sistemleri

• D›fl temizlikler yap›l›p ya¤ kaçak-lar› giderilmeli.

• Ya¤ ve filtreleri de¤ifltirilmeli.

• Düflük ›s›da daha iyi performansverecek, viskozite indeksi (VI) de-¤eri yüksek, viskozitesi düflük,donma noktas› düflük olan ya¤-lar kullan›lmal›d›r.

• Sistemde ya¤ ›s›t›c›s› varsa kon-trol edilmeli, yoksa tak›lmal›d›rKartele izolasyon yap›labilir.

• fiaftlar kontrol edilmeli ve donmanoktas› düflük gresle ya¤lanmal›.

7. Hava Sistemi

• Sistem temizlenmeli (depo dahil)ve kaçaklar giderilmelidir.

• Borular, hortumlar, ba¤lant› ele-manlar› kontrol edilmeli, ezik, k›-r›k, çatlak, burulmufl malzemelerde¤ifltirilmeli.

• Depo su boflaltma muslu¤ununçal›flt›¤› kontrol edilmeli ve hersabah depoda biriken su boflal-t›lmal›d›r.

• Sistemde alkol kab› varsa çal›flt›-¤› kontrol edilip ikmal yap›lmal›.

8. Yürüyüfl Sistemleri

• Fren sistemleri kontrol edilmelidir.

• Lastikli makinalar›n lastikleri kon-trol edilmeli, d›fl derinli¤i uygunk›fl lastikleri kullan›lmal›d›r.

• Lastik havalar› normalin biraz üs-tünde olmal›d›r.

• Patinaj zinciri kullan›lacak makina-lar›n zincirleri kontrol edilmeli kul-lan›lacak kiflilerce sökme-takmaifllemi denenmelidir.

• Makinalarda çekme halat› ve ta-kozlar›n varl›¤› ve uygunlu¤u kon-trol edilmeli.

• Paletli makinalar›n yürüyüfl tak›m-lar› kontrol edilerek eksikler veayars›zl›klar› giderilmeli.

• Her ifl bitiminde mutlaka yürüyüflsisteminin temizlenmesi gerekir,çamurlu b›rak›lan yürüyüfl tak›-m›nda çamurlar donarak hareketzorlu¤u yaratacakt›r.


49


50

9. fiantiyede Genel Olarak Yap›-lacak ‹fller

• ‹fl bitiminde kepçe ve kasalar›n iç-leri çamurdan temizlenmesi gere-kir, kepçe ve kasa içlerine yap›flanmalzemeler so¤ukta bekledi¤indedonacak ve sonradan çok zor te-mizlenecektir. Temizlenemedi¤in-den Makinan›n verimi düflecektir.

• ‹fl bitiminde makinalar›n hidrolikekipmanlar› kapal› konumda b›-rak›lmal›.

• Makinalar mümkünse kapal› yer-lere park edilmelidir. Bu mümkünde¤ilse park yerinin rüzgar alma-yan kuytu yerlerde olmas› gerekir.Do¤rudan rüzgar› engellemek içintedbir al›nmal›d›r.

• Bak›m araçlar›nda pürmüzler, ›s›-t›c›lar haz›r olmal›.

• fiantiyede marfl motoru, filtre(özellikle yak›t filtresi), V kay›fl›stoklar› fazlalaflt›r›lmal›d›r.

• fiarj› tamamlanm›fl yedek akülers›cak bir ortamda yedekte bekle-tilmeli.

• K›fl flartlar›n›n hiçbir hataya tole-rans gösteremeyece¤i bilinciyle

haz›rl›¤›m›z› yap›p çal›flmalar›m›z›da k›fl boyunca flartlara uygunyapmal›y›z.

• Donmufl bir aküyle takviye yap-may›n›z.

• Zor çal›flan makinalar belli bir sü-re ›s›t›c›larla ›s›t›lmal›d›r.

• Beton pompas› ve trans miksergibi temizlik suyu için ilave su haz-neleri olan araçlarda suyun don-mamas› için önlem al›nmal›d›r. Ya-p›lan izolasyonlar yeterli de¤ilses›cak su ile ikmalleri yap›lmal›. Me-sai bitiminde haznelerin sular› bo-flalt›l›nca tüm vanalar aç›k b›rak›l-mal›d›r. Özellikle mikserlerdeki supompalar› gövdesindeki tahliyetapalar› aç›larak su kalmad›¤›ndanemin olunmal›d›r.

• fiantiyelerde bulunan su pompa-lar› ve su hatlar› izolasyonlar› kon-trol edilmeli hasarl›lar yenilenmeli-dir. Su pompalar›n›n gövdedekisuyu boflaltma tapalar› çal›fl›r hal-de olmal›d›r. Su depolar› ve hid-rofor izolasyonlar› yap›lmal› gerekvarsa bu ünitelere ›s›t›c›lar konul-mal›d›r.

• Sular› boflalt›l›p kullan›lmayacaksu sistemlerinde ve gövde bo-flaltma tapalar›ndan gövdedekisuyu boflalt›lamayan pompalardakalan su bas›nçl› hava ile boflalt›l-mal› ve pompan›n gövdesinin içi-ne bir miktar antifiriz püskürtül-melidir

• Agrega ›s›tmada kullan›lan buharsistemlerinin ve flantiyedeki kalo-rifer sistemlerinin temizlik, ta-mamlama, brülör ayarlar› ve testçal›flmas› yapt›r›lmal›d›r.

• Elektrik motorlar›n›n; ‹zolasyon,afl›r› ak›m ve titreflim kontrolleriyap›lmal›d›r. Elektrik panolar›n›n ,flartellerin ve trafolar›n kontak yü-zeyleri ya¤l› veya ya¤s›z tip (tozluçal›flma flartlar›n›n söz konusu ol-du¤u yerlerde) kontak temizleyici-ler ile temizlikleri yap›lmal›d›r. K›flçal›flmalar›nda sisteme afl›r› elek-trik yüklenmeleri söz konusu ola-ca¤› için izolasyon kabiliyetleridekontrol edilmelidir.

‹MMB çal›flmas›


Prefabrik, civatal› çelik tanklar, hertürlü s›v›n›n depolanmas›nda sundu¤uesnek, ekonomik ve h›zl› çözümler ilegittikçe daha fazla endüstrinin bir parça-s› haline gelmektedir. Prefabrik tanklarh›zl› montaj süreleri ( 3-10 gün), geniflkapasite aral›klar› (10-20000 m3 ) ve dü-flük ilk yat›r›m maliyetleri ile betonarmeve kaynakl› çelik tanklara çok ciddi bir al-ternatif olarak ortaya ç›km›flt›r.

Prefabrik tanklarda kullan›lan levha-lar›n fabrika ortam›nda kaplanmas› çokuzun bir korozyon ve afl›nma dayan›m›sa¤lar. Tanklarda y›llar boyu yenidenkumlama, boyama gibi hiçbir bak›m ihti-yac› ortaya ç›kmaz. Levhalar›n imalat›ndakullan›lan teknikler çevre dostu olup, kul-lan›lan tüm malzemeler geri dönüflümlü-dür.

Prefabrik tanklar›n istenildi¤i takdirdekapasitesi artt›r›labilir, tafl›nma ve de-monte edilme imkan› esnek çözüm ola-naklar› sunar. Tüm yap›sal elemanlarfabrika ortam›nda imal edildi¤i ve ortamflartlar›na (s›cakl›k, rüzgar h›z›, depremriski, zemin v.s.) göre tasarland›¤› içinsonraki aflamalarda montaj esnas›ndameydana gelebilecek tüm sorunlar elimi-ne edilmifl olur. Nitekim kaynakl› çeliktanklarda, saha flartlar›nda yap›lan kum-lama, boyama ve kaynak ifllemleri havakoflullar›na ve eleman becerisine ba¤l›y-ken, betonarme tanklarda kal›p iflçili¤i,beton kalitesi, izolasyon kalitesi ve havakoflullar› nihai ürün kalitesinde çokönemli bir rol oynamaktad›r. Prefabriktanklarda ise insan ve ortam faktörlerininoluflturabilece¤i riskler ve nihai ürün kali-tesine olan etkileri minimize edilmifltir.

Teknik ÖzelliklerPrefabrik NEN/TGB, DIN, AWWA

D103-87, API, BS normlar›na uygun ola-rak tasarlanabilir.

Çelik levhalar›n ortak özellikleri:Çelik kalitesi DIN/SEW 092 normlar›nauygun olup DIN 50049-3.1B’ye göresertifikaland›r›lm›flt›r. Çelik Tipi EuronormFE340 olup, minimum akma dayan›m›:350 N/mm2, minimum çekme dayan›m›:430 N/mm2 ve minimum kayma gerilme-si dayan›m›: 1600kg/cm2’dir. Plaka kal›n-l›¤› ISO 2178 ve DIN 50981 normlar›nauygundur. Emayenin çeli¤e nüfuzu DIN15115’e göre test edilmifltir. Spark testiDIN 53481’e göre yap›lmaktad›r.

Zemin tipi: Standart olarak betonzemin kullan›labilir. Tank montaj›ndansonra, tank duvarlar› 25 cm yüksekli¤in-de ikinci bir beton tabakas› ile sabitlene-bilece¤i gibi ankraj c›vatalar› ile betonasabitlenebilir. Tank zemini emaye kap-l› çelik-epoksi boyal› çelik levhalardanyap›lmas› da mümkündür.

S›zd›rmazl›k: Tanklar›n s›zd›rmazl›¤›1 veya 2 komponentli yüksek kimyasaldayan›ml› mastik vas›tas›yla sa¤lan›r.Kullan›lan mastik g›da normlar›na uygunolarak temin edilebilece¤i gibi, kimyasaldayan›m tablolar› ayr›ca verilebilir.

C›vatalar: Kullan›lan c›vatalar çelikolup s›cak dald›rma galvanizle kapl›d›r.C›vata kafalar› kimyasal dayan›m› yüksekLDPE veya PVDF plastik ile kapl›d›r. Tan-k›n d›fl k›sm›nda ise somunlar› ve c›vata-lar› korumak için UV (Ultraviyole) daya-n›ml› LDPE kapaklar kullan›lmaktad›r.

54

Günümüz dinamik çal›fl-

ma koflullar›nda proje ve

tesislerin imalat, montaj

ve devreye alma süreleri

ile ilgili müflterilerin talep-

leri gittikçe artarken, di-

¤er yandan kurulan sis-

temlerin son derece es-

nek, düflük maliyetli, uzun

ömürlü ve kolay iflletilen

tesisler olmas› bir zorun-

luluk halini alm›flt›r.

Prefabrik Tanklar

Uygulama Alanlar›At›ksu ar›tma tesisleri: At›ksu ar›t-

ma tesislerinin de¤iflken flartlar›na uyumsa¤layabilen en dayan›kl› malzeme olanemaye kapl› çelik prefabrik tanklar, ha-valand›rma havuzlar›, dengeleme ha-vuzlar› v.b. kullan›labilir.

Su ar›tma-depolama tesisleri: De-¤iflken ihtiyaçlara göre farkl› kapasite ara-l›¤›nda galvaniz kapl› çelik, emaye kap-l› çelik ve paslanmaz çelik c›vatal› tanklar›kullanmak mümkündür. Bina içine demonte edilebilen tanklarda kullan›lan tümmalzemeler FDA normlar›na uygundur.

Biyogaz tesisleri: Özellikle anaero-bik at›ksu ar›tma tesislerinde ve çiftlik-lerde biyogaz depolama amaçl› olarakemaye kapl› c›vatal› çelik tanklar kullan›-labilir. Bu tesislerde emaye H2S ve bi-yogazlar›n yarataca¤› korozyona karfl›son derece dayan›kl› oldu¤undan (Kul-lan›labilecek en dayan›kl› kaplama) çokuzun y›llar herhangi bir bak›m-tamir ge-rektirmezler.

Yang›n sistemleri: LPC veya FMnormlar›na uygun olarak tasarlanan yan-g›n suyu depolama tanklar› 13 m3 ile3000 m3 aras›nda de¤iflken kapasitele-re sahiptir. Yang›n suyu depolama tank-lar› s›cak dald›rma galvaniz plakalarlayap›lmakta ve LPC normlar›na uygunolarak istenildi¤i takdirde bitüm kaplan-maktad›r.

Endüstriyel tesisler: Prefabrik c›va-tal› çelik tanklar› çok çeflitli endüstrilerde,farkl› s›v› ve kimyasallar›n depolamas›ndakullanmak mümkündür. (Biyodizel, ka¤›t,ya¤, petrol, g›da, plastik, petrokimya,enerji)

Malzeme SeçenekleriEmaye kapl› c›vatal› çelik tanklar:

Kapasiteleri 10 m3 ile 20000 m3 aras›n-da de¤iflen emaye kapl› c›vatal› çeliktanklar, 260 cm-140 cm boyutlar›ndakiçelik plakalar›n emaye ile kaplanarak,daha sonra c›vata ve somunlarla birbir-lerine ba¤lanmas› suretiyle yap›l›r. Ema-ye kapl› tanklar› di¤er tüm tanklardanay›ran en önemli özelli¤i kullan›lan kap-lamad›r. Her bir çelik levha y›kama,kumlama, dört aflamal› kaplama ve ku-rutma fazlar›ndan geçerek emaye ile

kaplan›r. Emayenin sundu¤u belli bafl-l› avantajlar ise pH2 pH13 aral›¤›ndakimyasal dayan›m, çizilmeye ve afl›nma-ya karfl› son derece yüksek direnç, tümhava flartlar›na mukavim, temizlemesison derece kolay, hijyenik, günefle veUV ›fl›nlar›na karfl› dayan›kl› olarak s›ra-lanabilir.

Galvaniz kapl› c›vatal› çelik tank-lar: Kapasiteleri 10 m3 ile 5000 m3 ara-s›nda de¤iflen galvaniz kapl› c›vatal› çe-lik tanklar, 240 cm - 120 cm boyutlar›n-daki çelik plakalar›n s›cak dald›rma gal-vanizle kaplanarak, daha sonra c›vatave somunlarla birbirine ba¤lanmas› su-retiyle yap›l›r. Ba¤lanan plakalar›n s›zd›r-mazl›¤› tek bileflenli mastik ile sa¤lan›r.Afl›nmaya ve korozyona karfl› son dere-ce dayan›kl› olan galvaniz kapl› c›vata-l› tanklar proses suyu, ya¤mur suyu,yang›n suyu tank› olarak kullan›labilece-¤i gibi iç yüzeylerinde kullan›labilecekmembran sayesinde içme suyu tank›olarak kullan›labilir.

Epoksi boyal› c›vatal› çelik tank-lar: Kapasiteleri 10 m3 ile 20000 m3aras›nda de¤iflen epoksi boyal› c›vata-l› çelik tanklar 260 cm-140 cm boyutla-r›ndaki çelik plakalar›n epoksi boya ileboyanarak, daha sonra c›vata ve so-munlarla birbirlerine ba¤lanmas› suretiy-le yap›l›r. Fabrika flartlar›nda yap›lanepoksi boya 5 aflamal› bir ifllemle çeliklevhalara uygulan›r. ‹lk aflamada çeliklevhalar›n yüzey temizli¤i, kumlamas› ya-p›ld›ktan sonra levhalara ilk kat astar bo-yalar› yap›l›r. Daha sonra f›r›nlanan levha-lar ikinci kat epoksi boya ile boyand›ktansonra nihai f›r›nlamaya girer. Bu safhadaepoksi boyan›n çelik levhalara tam ola-rak nüfuz etmesi sa¤lan›r.

Paslanmaz çelik c›vatal› tanklar:Kapasiteleri 10 m3 ile 5000 m3 aras›ndade¤iflen paslanmaz çelik c›vatal› tanklar260 cm-140 cm boyutlar›ndaki paslan-maz çelik plakalar›n c›vata ve somunlarlabirbirlerine ba¤lanmas› suretiyle yap›l›r.‹htiyaca göre AISI 304 veya AISI 316 ka-lite paslanmaz çelik kullan›labilir.

Montaj ve Devreye AlmaTank temelinin haz›rlanmas›: Tan-

k›n montaj›n›n yap›laca¤› arazinin zeminetüdüne göre tank›n beton temelinin


55

Prefabrik tanklar›n

istenildi¤i takdirde

kapasitesi artt›r›labilir,

tafl›nma ve demonte

edilme imkan› esnek

çözüm olanaklar› sunar.


56

statik projeleri haz›rlan›r. Statik projelerhaz›rlan›rken, tank›n monte edilece¤ibölgenin deprem s›n›f›, zeminin duru-mu, tank›n maruz kalabilece¤i rüzgarfliddeti, daha sonraki y›llarda öngörülenkapasite art›fllar›, depolanacak s›v›n›nyo¤unlu¤u ve kimyasal özellikleri dikka-te al›n›r. Temel hafriyat› yap›ld›ktan son-ra zemin haz›rl›¤› yap›larak, zemin s›k›fl-t›r›l›r ve gerekti¤i takdirde dolgu malze-mesi ile doldurulur.

C›vatal› tank›n montaj›: Tanklar›nmontaj› 3-5 kiflilik bir ekiple tank›n bo-yutuna göre 3 ile 10 gün aras›nda yap›-labilir. Kurulacak olan tank›n yüksekli¤i-ne göre iki farkl› montaj yöntemi vard›r.Yüksekli¤i 6 metreye kadar olan tanklariskele yard›m›yla monte edilirken, hidro-lik krikolar vas›tas›yla 30 metre yüksek-li¤e kadar c›vatal› tanklar› temin etmekve montaj›n› yapmak mümkündür. 3-5kiflilik bir ekip günde ortalama 15-20adet plakan›n montaj›n› yapabilir. Tümplakalar›n montaj› bittikten sonra, giriflç›k›fl ba¤lant›lar›, kedi merdiveni, man-

hole gibi aksesuarlar›n montaj› istenilennoktalara yap›l›r. Mekanik montaj›n ar-d›ndan, nihai topuk betonu dökülerek 1hafta içerisinde beton-tank s›zd›rmaz-l›klar› yap›larak tank kullan›ma haz›r ha-le gelmifl olur.

Tanklarda kullan›lan plakalar stan-dart boyutlarda olup her bir plaka 260cm - 140 cm boyutlar›ndad›r. Plakalarbirbirlerine c›vatalar vas›tas›yla birlefltiril-mekte olup, s›zd›rmazl›k ise mastik va-s›tas›yla sa¤lanmaktad›r. Tanklar›n yük-sekli¤ine göre her plakada 1 ya da her2 plakada bir plakalar boyunca rüzgarkoruyucular› konulur. Tanklar›n monta-j›nda kullan›lan plakalar 2 mm ile 15 mmkal›nl›¤› aras›nda olmakla beraber kulla-n›lacak olan plakan›n kal›nl›¤› tank bo-yutlar›na ve çevre flartlar›na ba¤l›d›r.

Aksesuarlar›n montaj›: Girifl-ç›k›flba¤lant›lar›, seviye kontrol ba¤lant›lar›,numune alma ba¤lant›lar›, kedi merdi-venleri, manhole, üst yürüme platform-lar›, boru tafl›ma destekleri, çat› sistem-leri, yang›n tanklar›nda; vortex k›r›c›, ›s›-

t›c›, taflkan ç›k›fl› v.b aksesuarlar proje-ye göre istenildi¤i takdirde tanklara ilaveedilebilmektedir.

Son kontroller ve devreye almave bak›m: Tank›n tüm montaj ifllemi bit-tikten ve nihai beton-tank mastik s›zd›r-mazl›k uygulamas› yap›ld›ktan sonra,yaklafl›k 1 hafta sonra uzman ekibimiznezaretinde tank ve tank yüzeyi titizliklegözden geçirilerek nihai kontroller yap›-l›r ve devreye al›n›r.

Avantajlar› Düflük ilk yat›r›m maliyeti ve mini-

mum iflletme maliyeti.

Çok yüksek kimyasal dayan›m veçok genifl uygulama aral›¤›.

Çok h›zl› ve kolay montaj. Tank bo-yutuna göre 3-10 gün montaj süresi.

Daha sonra geniflletilebilme ve bü-yütülme imkan›.

Demonte etme ve yeniden kurmaimkan›.

Bak›m gerektirmez.

Çevreyle dost. Kullan›lan tüm mal-zemeler geri dönüflümlüdür. Emaye do-¤al kaynaklardan üretilmekte ve çevredostu imalat teknikleri kullan›lmaktad›r.

Hava flartlar›na dirençli. –60OC’yekadar donmaz ve 450OC’ye kadar ter-mal özelliklerini korur.

Çizilmez ve afl›nmaz. Emaye kap›l›tanklar çizilmeye ve afl›nmaya karfl› sonderece dayan›kl›d›r.

Temizlemesi kolay. Temizli¤i son de-rece kolayd›r ve temizli¤i için su d›fl›ndaherhangi bir temizleyiciye ihtiyaç yoktur.

Hijyeniktir. Bakteri ve organizmalar›nemaye yüzeylerde yaflama flans› yoktur.

Emaye boya tutmaz. Her türlü ya-p›flt›r›c› ve kimyasal madde kolaycatank yüzeyinden temizlenebilir.

Günefle karfl› dayan›kl›d›r. Emayeyüzeylerin rengi günefl ve UV ›fl›nlar› al-t›nda solmaz.

Çok çeflitli boyut ve renk seçenek-leri mevcuttur.

Gürol Ahali

Çevre Mühendisi Eta Ekipman Ltd. fiti.


Krizde ‹stihdam Nas›l Artar ?Ekonominin daralmas› birçok zor-

lukla birlikte f›rsatlar› da getirdi. ‹yi za-manda, üzerinde durulmayan sorunlarönemseniyor. Firmalar hiçbir zaman ol-mad›¤› kadar kendini sorguluyor.

Bu k›sa yaz›da ekonominin daral-mas› ile oluflan sorunlar ve sorunlarakarfl› uygulananlardan baz› örneklerverdikten sonra baflar› için kenetlenme-si gereken hedefleri alt bafll›klar›yla an-lataca¤›m.

Firmalar için ekonomik kriz;Azalan sat›fllar›n fiyatlardaki maliyet

yüzdesini art›rmas›d›r. Talep azl›¤›n›na¤›rlaflt›rd›¤› rekabet sonucu düflen fi-yatlarla daha düflük karl›l›kt›r. Daralanekonominin dedikodular›yla çal›flanlar›nbozulan psikolojisi ve bunun ifle olum-suz yans›mas›d›r. Finansman›n paha-lanmas›, alacak ödemelerinin gecikme-si veya tahsil edilememesidir. Yukar›da-kiler ve benzerleri nedeniyle gerilen si-nirler, yanl›fl kararlara yol açan paniklerve bunlar›n getirdi¤i yönetim bofllu¤u-dur. Ve en önemlisi yetersiz nakit hasta-l›¤›na tutulmakt›r. Krizi içinde yaflama-yanlar›n okusa da zor anlayaca¤› bu fe-laket ortam›nda ne yapmal›y› flimdi çal›-flal›m.

Krizin ilk iflaretleri geldi¤inde;Yak›n zamanda nakit getirisi olma-

yacak yat›r›mlar›n›z› durdurabilir, Geçödeme al›flkanl›¤› olan müflterilere hiz-

meti k›sabilir, Daha önce çal›flmad›¤›n›zbiraz daha gecikseniz kap›lar›n› açma-yacak bankalarla çal›flmaya bafllayabilir,Daralan ifller nedeniyle kendilerini bofl-lukta hissedecek çal›flanlar›n›z›n dahaverimli olabilecekleri yeni konular› tem-kinli olarak çal›flabilirsiniz.

Rahat dönemin yaratt›¤› hoflgörü or-tam›n› suistimal eden çal›flanlar›n›z› uya-r›p düzelme olmazsa yollar› ay›rabilir,Hedeflerinizi tutturman›n verdi¤i tatmin-le yavafl tuttu¤unuz pazar aray›fllar›n›h›zland›rabilir, Ald›¤›n›z ve uygulamayasoktu¤unuz her karar› firman›n ç›karlar›-na uygun olmama riski varsa inat etme-yip geçersiz k›labilir, Hatta farkl› bir iflkonusuna geçebilirsiniz.

Krizde öncelikli hedeflerkonusuna gelince;Mükemmel nakit ak›fl›, Yüksek mo-

tivasyon, S›f›r hata. Bu hedefler, her sü-recin hedefi olsalar da, rüzgar›n yelken-leri doldurdu¤u dönemlerde, hedefleriçin uygulamada görülen gevflekliklerinolumsuz etkileri fazla hissedilmez. Fakatayn› rahatl›k kriz döneminde sürdürülür-se firman›n zora girifli kaç›n›lmaz olur.Bu hedeflerde en üst seviyeye ulafl›l-mazsa baflar› olmaz demiyorum. Herfirman›n baflar›s›, kriz koflullar›n›n verile-riyle bu hedeflere kenetlenip kendini afl-

mas›ndan geçiyor. Önemli olan bu he-deflere ulaflmak için bilinçli, iyi niyetli veözverili çaba göstermektir.

Mükemmel nakit ak›fl› için; Alacak vadelerini k›saltmak, Ödeme

vadelerini uzatmak, Karl›l›¤a önem ver-mek, Maliyetleri azaltmak, Tahsilat riskiyüksek sat›fllar yapmamak, K›sa vade-de getirisi olmayacak yat›r›mlar› durdur-mak gereklidir.

Yüksek motivasyon için; Çal›flanlarla birlikte ulafl›labilir dü-

zeyde hedefler belirlenmesi, Disiplin so-runu olmayanlar›n kendilerini güvendehissetmeleri, Çal›flanlar›n sorunlar›yladaha yak›ndan ilgilenilmesi, Maafllar›nvaktinde ve teflekkürle ödenmesi ge-reklidir.

S›f›r hata için;Disiplinsizli¤e, laçkal›¤a karfl› ödün-

süzlük, Masraf› az, etkinli¤i yüksek ya-k›n denetim sisteminin kurulmas›, Firmaiçi ve d›fl› e¤itimlerin artarak sürdürül-mesi, Her kademe için önemli kararlar›ndan›fl›larak verilmesi, Yüksek motivas-yon çabas› gereklidir. Bu uygulamalarla,firman›z›n krizde pazar pay›n› ve markade¤erini art›r›p etkin istihdam olanaklar›sa¤layaca¤›na emin olabilirsiniz.

Kadir TELL‹O⁄LUPENA Trade ‹ç ve D›fl TicaretYönetim

Kurulu Baflkan›

60


Y›l 1929... Atatürk Yalova'ya ilk kez geldi¤i 19

A¤ustos 1929 günü, önce Termal'e git-mifl, oradan Baltac› Çiftli¤i'ne geçmiflti.20 A¤ustos 1920 günü de, önce MilletÇiftli¤i'ne gitmifl, oradan Termal'e vemüteakiben Koru'ya bir gezinti yapt›k-tan sonra ‹stanbul'a dönmüfltü. 21A¤ustos 1929 günü ‹stanbul'dan Bur-sa'ya gidecekti. Sabah saat 09.00'daErtu¤rul yat› ile Dolmabahçe'den hare-ket edildi. Marmara'da küçük bir gezin-ti yap›ld›ktan sonra Yalova ‹skelesi'neç›k›lacak, buradan da karayolu ile Bur-sa'ya geçilecekti.

‹flte bu gezinti s›ras›nda, Millet Çiftli¤i(günümüzde Atatürk Bahçe KültürleriMerkez Araflt›rma Enstitüsü) aç›klar›ndangeçerlerken sahildeki ç›nar,Atatürk'ündikkatini çekti. Yat› durdurtan Atatürk, ya-t›n teknesi ile karaya ç›kt›. Ç›nar a¤ac›n›nmuhteflem görüntüsüne hayran kalm›flt›.Yan›ndakilere, bu a¤ac›n civar›na küçükbir köflk yap›lmas› talimat›n› veren Ata-türk, sonra tekrar Ertu¤rul Yat›'na döne-rek günlük program›na devam etti.

Yap›m›na hemen bafllanan köflk,12Eylül 1929'da tamamland›. 13 Eylül1929 tarihli Cumhuriyet Gazetesi'nde: "Gazi Hazretleri'nin Yalova Millet Çiftli-¤i'nde infla edilen köflkü ikmal edilmifl-tir. " fleklinde konuyla ilgili haber yer al-maktad›r. Bu habere göre köflk, Ata-türk'ün yap›ls›n dedi¤i 21 A¤ustos'tan22 gün sonra tamamlanm›flt›r.

Y›l 1930... Atatürk, çok be¤endi¤i Yalova'da

birkaç y›l önce yapt›rd›¤› köflküne do¤-ru ç›kmaktad›r. Bir de bakar bir bahç›-van, koca bir ç›nar a¤ac›n› kesmek üze-redir.

Müdahale eder; Yahu,.. der ...senhayat›nda hiç böyle bir a¤aç yetifldirdinmi ki kesmeye muktedir görüyorsunkendini ve niye ?

Bahç›van der ki; Paflam ç›nar a¤ac›-n›n kökleri köflkün temelini kald›rd›, yap-raklar› da köflkün pencerelerine müda-hale ediyor. Ya köflkü kaybedece¤iz yaa¤ac› kesece¤iz. Onun için de kusurabakmay›n ama biz a¤ac› kesiyoruz.

Atatürk, bir an düflünür; Hay›r gere-kirse köflkü a¤açtan uzaklaflt›r›r›z der.

Derler ki, "Bugün Mustafa Kemal birhofl. Ne demek köflkü tutupta a¤açtanuzaklaflt›rmak ?"

Bu görev ‹stanbul Belediyesi'ne ve-rildi. O s›ralarda Belediye Fen ‹flleri Mü-dürü Yusuf Ziya (Erdem) Bey'di. Onundirektifleri ile Fen ‹flleri Yollar Köprülerfiubesi sorumlulu¤u üstlendi. Baflmü-hendis Ali Galip (Alnar) Bey, yan›na ald›-¤› teknik elemanlar› ile Yalova'ya gelerekçal›flmaya bafllad›.

Önce bina çevresindeki toprak bü-yük bir dikkatle kaz›larak temel seviyesi-ne inildi. ‹stanbul'dan, köprü alt›ndangetirilen tramvay raylar›, binan›n temeli-ne yerlefltirildi. Santim santim yap›lançal›flmalar sonunda bina, temelin alt›nasokulan raylar üzerine oturtuldu.

Atatürk, zaman zaman bu çal›flma-lar› izliyordu. O günlerde Paris Büyükel-çisi olan Fethi (Okyar) Bey, kendisini zi-yarete geldi. Fethi Bey, hat›ralar›nda buziyareti s›ras›nda köflkte yap›lan çal›fl-malar ile ilgili flunlar› aktarm›flt›r:

Atatürk’ün Büyük Devlet Adaml›¤›na Bir Örnek

Yürüyen Köflk ve Ç›nar›n Öyküsü

64

"....24 Temmuz 1930 günü ö¤ledensonra Gazi, beni otomobil ile Yalova'da-ki çiftliklerini gezdirdi. Araziyi, yap›lan bi-nalar› ve alt›na kaz›klar konularak bir kü-çük köflkün mevkiini befl on metre de-¤ifltirmek için nas›l çal›fl›ld›¤›n› gördük.Sonra köflkün yan›nda kurulmufl olaneski sultanlara ait iki güzel çad›r›n içindeistirahat ettik. Çad›rlar›n her biri nefissanat eseri idi. Biraz istirahatten sonra,otomobil ile Yalova Kapl›calar›'na dön-dük...."

fiehremaneti Fen Heyeti ( BelediyeFen ‹flleri ) 7 A¤ustos 1930 Perflembegünü Yalova'ya bir gezinti düzenledi. Bugeziye ‹stanbul'da bulunan bütün mi-mar ve mühendisler davet edildi. Köfl-kün yürütme çal›flmas›, olas›l›kla Ata-türk'ün iste¤i ile mühendislerin önündeyap›lacakt›.

Köflkün yürütülme ifllemi iki safhadayap›ld›. 8 A¤ustos 1930 Cuma günüöncelikle yap›n›n teras bölümü ( toplan-t› salonu olarak kullan›lan, üç yan› cam-larla kapl› bölüm ) kayd›r›ld›.

11 A¤ustos 1936 günü yap›lan sonifllemi yan›nda bulunan k›z kardefli Mak-bule (ATADAN) Han›m, Affet (‹NAN) Ha-n›m, Yunus Nadi (ABALIO⁄LU), Muha-f›z K. ‹smail Hakk› (TEKÇE), Yaver Bnb.Nasuhi Bey ve di¤er ilgililerle bafltan so-na izler.

O gün yap›lan ifllemlerden sonra ç›-nar kesilmekten kurtulur.

Gazi Mustafa Kemal, bu ifllemin ta-mamlan›p ç›nar a¤ac›n›n dallar›n› kesil-mekten kurtard›ktan sonra kendisinebunun nedenini soranlara cevab› flu ol-mufltur: " A¤aç ç›nard›r. Ç›nar ise dev-let !... "

Atatürk, 11 Haziran 1937de flahs›-na ait bütün tafl›namaz mallar gibi buKöflkü de Türk Milletine ba¤›fllar.

Di¤er tüm köflkler gibi YürüyenKöflk de halen müze olarak korunmak-tad›r.

Yürüyen Köflk'ün BugünüHalk aras›nda "YÜRÜYEN KÖfiK"

olarak tan›nan bina, Kültür Bakanl›¤›Gayrimenkul Eski Eserler ve An›tlarYüksek Kurulu'nun 12/07/1980 gün ve122238 say›l› karar› ile korunmas› ge-

rekli kültür ve tabiat varl›klar› aras›ndasay›ld› ve tescili yap›ld›.

Yalova Valili¤i, ‹l Kültür ve TurizmMüdürlü¤ü ile Yalova Belediye Baflkan-l›¤› aras›nda, 24 Aral›k 2004 tarihindeyap›lan protokolle de Yürüyen Köflk,Yalova Belediyesi'ne devredilmifltir.

Halen Atatürk Bahçe Kültürleri Mer-kez Araflt›rma Enstitüsü içinde bulunanbina, dörtgen planl›, iki katl›, ahflap kar-kas küçük bir yap›d›r.

Binan›n çat›s› oturtma ve Marsilyakiremit örtülüdür. Cepheler ahflap kap-lamal› olup, kat aras› profilli kat silmesive de¤iflik süslemeli tahtalarla kaplan-m›flt›r. Pencereler ve pencere kepenkle-ri klasik yap›l› katlan›r kapakl›d›r. Kat dö-flemeleri girifli kara mozaik ve mermer-dir. Üst kat ise normal ahflap döflemeli-dir. Duvarlar, Ba¤dadi üzeri çimentoharçl› s›val› ve s›van›n üstü boyal›d›r.

Binaya bat›daki kap›dan girilir. Girifl-te solda küçük bir bölüm vard›r. Buras›Atatürk zaman›nda çay ve kahve oca¤›olarak kullan›l›yordu. Günümüzde isevestiyerdir. Giriflte tam karfl›da küçük birtuvalet bulunmaktad›r. Tuvaletin hemenyan›nda küçük bir oda vard›r.

Denize bakan yönde toplant› salonudikkati çeker. Atatürk'ün çok sevdi¤igramofonu da buradad›r. Bu salonundenize bakan üç yan› da boydan boyakristal caml› kap›larla kapl›d›r. Girifl kap›-s›n›n hemen sa¤›ndaki ahflap merdiven-lerden üst kata ç›k›l›r. Merdiven alt›ndayar› bodrum fleklinde d›flar›dan girilensu ›s›tma merkezi bulunmaktad›r. Demirdökümlü, dereceli ve termostatl› kazan-da ›s›nan su, borular ile üst kata ç›k-maktad›r.

Ç›k›flta, yine tam karfl›da küçük birtuvalet ve banyo vard›r. Alt katta ve üstkattaki bu tuvalet ve banyolarda, üstkatta Atatürk'ün yatak odas›na, alt kat-ta oturma odas›na aç›lan birer kap› var-d›r.

Soldaki Atatürk'e ait istirahat odas›ayn› zamanda terasa aç›l›r. Bu odan›ntam karfl›s›nda (L) fleklinde küçük biryatak odas› bulunur. Odan›n duvarlar›n-da çiftli¤e ait çeflitli resimler as›l›d›r.

Merdivenin hemen sol taraf›nda birdolap ve bu dolapta 32 kiflilik Belçika

porseleni yemek tak›m›, yine 32 kiflilikçatal-b›çak ve kafl›klar, 2 kristal sürahi,Atatürk'e ait yorgan, yast›k, çarflaf vemasa örtüleri bulunmaktad›r.

Köflkün deniz taraf›nda 11 mermersütunla çevrili mermer kapl› bir alan var-d›r. Çiftlikte çal›flanlar›n anlatt›klar›na gö-re, Atatürk burada arkadafllar› ile otururçay-kahve içermifl. Buradan 8 basa-makl› bir merdiven ile ikinci bir alana ini-lir. Buradan da tahta iskeleye geçilir. ‹s-kele yaklafl›k 30 metre uzunlu¤unda, 2metre geniflli¤indedir.

Köflkün yer de¤ifltirmesine sebepolan, görenleri büyüleyen yafll› ç›nara¤ac› köflkün hemen bat›s›ndad›r.

Köflk civar›nda Atatürk zaman›ndabulunan tavukhaneler sonralar› y›kt›r›l-m›flt›r. Su deposu o günlerden kalmad›r.Deponun alt›nda bir su kuyusu ve elek-trik motorunun konuldu¤u bir oda var-d›r.

Su deposunun yan›ndaki Atatürkbüstü, 1983 y›l›nda dönemin Yalova Kay-makam› Orhan AYKAN taraf›ndan aç›l-m›flt›r. Büst kitabesinde " M‹LLET‹NÇ‹FTL‹KTEK‹ ‹MKANLARINI ASR‹ VE ‹K-T‹SAD‹ TEDB‹RLERLE EN YÜKSEK SE-V‹YEYE ÇIKARMALIYIZ. ANKARA01/03/1922 " yaz›l›d›r.

Yürüyen Köflk'ün yaklafl›k 50-60metre bat›s›nda jeneratör odas›, köflk ileayn› tarihte yap›lm›flt›r. Burada bulunan110 volt'luk Siemens marka elektrikmotoru ile Köflk'ün ayd›nlat›lmas› sa¤-lanm›flt›r.

Yürüyen Köflk'ün bat›s›nda, giriflkap›s›n›n 30 metre kadar karfl›s›nda bu-lunan iki katl› evin, Atatürk taraf›ndanorada çal›flanlar›n ve muhaf›zlar›n kal-mas› için yap›ld›¤› ileri sürülmektedir. Bi-nada halen çiftlikte çal›flanlar oturmak-tad›r.

Kaynaklar:

• Atatürk Araflt›rma Merkezi

• Yalova Valili¤i

• Atatürk Bahçe Kültürleri MerkezAraflt›rmaEnstitüsü

• Yalova Belediyesi

• Yalova Defterdarl›¤›


65

Al›nt›: turkyasam.com

66

Derne¤imizin de destekleyici kurulufllar aras›nda yer ald›¤›;

"Türkiye 2. Maden Makinalar› Sempozyumu ve Sergisi" 4-6 Kas›m 2009Tarihinde gerçeklefltirildi.

Birincisi Kütahya‘da düzenlenen bu sempozyumun ikincisi 160 y›ll›k kömürmadencili¤i geçmifline sahip, çeflitli maden makinalar› ile techizat›n›n üretilme-si ve gelifltirilmesinde öncülük etmifl olan Zonguldak‘ta düzenlendi.

TMMOB Maden - Makina Mühendisleri Odas› Zonguldak fiubelerininiflbirli¤i ile düzenlenen sempozyumda, ülkemizde çeflitli sektörlerdekullan›lmakta olan maden makinalar› kullan›c›lara tan›t›ld›.

Dernek Baflkan›m›z Sn. Duran KARAÇAY’ ›n dan›flma kurulu üyesi olarakyer ald›¤› sempozyumda, araflt›rmac›, iflletmeci, firma temsilcisi ve yöneticilerinayn› platformda buluflturulmas› ile; bu makinalarin verimlilikleri ve ekonomiyekatk›lar›n›n araflt›r›lmas›, bu alandaki teknik ve bilimsel geliflmelerin ilgiliçevrelere aktar›lmas› aç›s›ndan etkin bir iletiflim sa¤land›.

Sektördeki teknolojik geliflmelerin sergilendi¤i "Maden Makinalar› Sergisi"de sempozyum süresince ziyaret edildi.

Etkinliklerimiz ve Haberler

Türkiye 2. Maden Makinalar›Sempozyumu ve Sergisi

SEKTÖRDEN HABERLER

Dernek üyemiz Sn. Tu¤ba DEM‹RBA⁄ sektördeki bilgibirikimi ve mühendislik deneyimleri ile orta¤› oldu¤u KGD›fl Ticaret firmas›nda çal›flmalar›na devam ediyor. Sn.DEM‹RBA⁄’I kutlar, yeni iflyerinin hay›rl› ve u¤urlu olmas›n›dlieriz. KG D›fl Ticaret ifl ve inflaat makinalar› konusundaözellikle körfez ülkelerine yönelik ihracat çal›flmalar› yap-maktad›r.‹letiflim Bilgileri: KG DIfi T‹CARETKemer Sok. No:10/A GOP / ANKARATel: +90 312 446 85 65 GSM: +90 533 435 64 04Faks: +90 312 446 89 69 e-mail: [email protected]: www.kg.biz.tr

Dernek Üyemiz Sn. Ömer OKUR’un sahibi oldu¤u OKURMAK‹NA ‹MALAT VE ‹NfiAAT SAN. T‹C. LTD. fiT‹. Os-tim’de bulunan merkez atölyesinden sonra, Akyurt ilçesin-de bulunan yeni fabrikas›nda da faaliyete geçmifltir. OKURMAK‹NA firmas› taraf›ndan üretilmekte olan; Kombi SathiKaplama Arac›; geleneksel olarak yap›lan sathi kaplamauygulamalar›na pratik bir çözüm getirmek üzere dizaynedilmifltir. Asfalt püskürtme ve m›c›r serme iflini bir aradayapma olana¤› sa¤layarak kaliteli ve h›zl› sathi kaplamayapmaktad›r. Ayr›ca flöfor mahallinde bulunan merkezi veotomatik kontrol paneli sayesinde istenilen oran ve miktar-da serim yap›lmas›n› sa¤lamaktad›r. Böylece alt yap› hiz-metleri tamamlanmam›fl olan ve yeni aç›lan flehir içi yollar-da, kaplama maliyetini s›cak kar›fl›ma oranla 10'da 1'inedüflürmüfltür. Ayr›ca alt yap› iflleri devam sürecinde, defa-larca kaz›narak bozulan yollarda tasarruf yap›lmas› sa¤lan-m›flt›r.‹letiflim Bilgileri: OKUR MAK‹NA ‹MALAT VE ‹NfiAATSAN. T‹C. LTD. fiT‹.MERKEZ: OST‹M OSB 12.SOK NO: 10-12-14 06370YEN‹MAHALLE-ANKARA/TÜRKIYETEL :+90.312.354 07 12-17-95 - +90.312.385 55 27FAX :+90.312.385 55 28Fabrika: BÜ⁄DÜZ MAHALLES‹ AKYURT-ANKARATel :+90.312.842 60 32 Fax:+90.312.842 60 40Web: www.okurmakina.com.tr

Dernek üyemiz Sn. H. fiükrü KAYACILAR FG WilsonJeneratör Sanayi ve Ticaret A.fi de Ankara Bölge Mü-dürü olarak göreve bafllad›. Sn. KAYACILAR’a yeni göre-vinin hay›rl› ve u¤urlu olmas›n› dileriz. FG Wilson JeneratörSanayi ve Ticaret A.fi, FG Wilson Engineering Ltd Türkiyeirtibat bürosu olarak faaliyet göstermektedir. A¤ustos 2009itibar›yla müflterilerine do¤rudan hizmet vermek üzere FGWilson Jeneratör Sanayi ve Ticaret A.fi. olarak yeniden ya-p›lanm›flt›r. Ankara ofisi k›sa süre içerisinde faaliyete geçe-cektir.‹letiflim Bilgileri: FG Wilson Jeneratör Sanayi ve TicaretA.fi.Ata 3/3 plaza No: 44 Kat 4 Ataflehir ‹stanbulTel: 0.216.456 87 17Fax: 0.216.456 87 19Web: www.fgwilson.com.trH. fiükrü KAYACILAR FG Wilson Jeneratör A.fi.Bölge MüdürüGSM: 0.530.926 15 11 e-mail: [email protected]

67


SEKTÖRDEN HABERLERNUROL Makina Sanayi A.fi. Semineri

Derne¤imizin Ekim ay› etkinli¤i 22 Ekim 2009 Tarihinde Atl› Spor Kulübündegerçeklefltirildi.

NUROL Makina Sanayi A.fi. üyelerimize “Vidal› Kompresör Teknolojisi”konulu bir seminer verdi.

Seminerin aç›l›fl konuflmas›n› yapan Dernek Baflkan›m›z Sn. DuranKARAÇAY, üyelerimizi Dernek çal›flmalar› hakk›nda bilgilendirdik. Seminersunumu NUROL Makina Kompresör Bölümü Müdürü Sn. Cemal BOZKUfitaraf›ndan yap›ld›.

Kat›l›m›n oldukça yüksek oldu¤u seminer sonras›nda üyelerimiz akflamyeme¤inde NUROL Makina Sanayi A.fi.’nin konu¤u oldular. ‹lgiyle izlenen buseminer için NUROL Makinan›n yönetici ve çal›flanlar›na teflekkür ederiz.

IMER-L&T ‹fl Makinalar› Transmikser Ankara Bölge Yetki-li Servisli¤i ve Yedek Parça sat›fl hizmeti faaliyetlerine Mart2009 'da bafllayan, Sn. Koray DAYANÇ '›n sahibi oldu¤uPOMAK MAK‹NE, çal›flmalar›na yine ayn› tarihte de¤iflenyeni adresinde devam etmektedir. Sat›fl sorumlusu Sn.Mehmet ÖZTOP tur.‹letiflim Bilgileri: POMAK MAK‹NE ‹malat ‹nfl. Taah. Turz.‹ç ve D›fl Tic. Ltd. fiti.Öz Ankara San. Sit. 634.Sk. No:19 ‹vedik OSB / AN-KARATel: 0312 394 40 71 Faks: 0312 394 44 51e-posta: [email protected]: www.pomakmakine.com

Dernek üyemiz Sn. Ogün TOKUÇ LAP‹S Makina Dan›fl-manl›k Maden Tic. Ltd. fiti’inde teknik müdür olarak gö-reve bafllad›. Sn. TOKUÇ’a yeni görevinin hay›r-l› ve u¤urlu olmas›n› dileriz.Dernek üyemiz Sn.Bahad›r B‹L‹YUL taraf›ndan 2007 y›-l›nda kurulan LAP‹S Makina A.B.D.’nde yerleflik Brunner &Lay delik delme sarf malzemeleri Türkiye distribütörü ola-rak faaliyetlerine devam etmektedir. ‹letiflim Bilgileri: LAP‹S Makine Dan›flmanl›k Maden Tic.Ltd. fiti.Karaca Sokak No:24 / 4 G.O.P. – ANKARATel: 0 312 438 06 81 Fax: 0 312 438 06 83GSM: 0 549 282 35 81 Web: www.lapis-ltd.come-posta: [email protected]

Sektörümüzde hertürlü çelik, pik sfero beyaz dokmedemir konular›nda hizmet verecek olan MEDAfi ME-TALURJ‹ DÖKÜM MAK‹NA SANAY‹ T‹C. A.fi Anka-ra Sincan da bulunan toplam alan› 10000 metre kareolan ve 7000 metere kare kapall› alana sahip fabrika-s›nda faaliyet göstermektedir. MEDAfi firmas›; 1kgdan 10 ton kadar yekpare parça uretimine cevap ve-rebilmektedir. Ürünlerin sektorlere gore da¤›l›m›; ci-mento, otomotiv, insaat, makine ekipman, termik san-tral, gemi-liman ‹letiflim Bilgileri: MEDAfi METALURJ‹ DÖKÜM MAK‹NASANAY‹ T‹C. A.fiSincan Organize Sanayi Bölgesi Geniflleme Sahas›O¤uz Caddesi No:29 Sincan/ANKARA Tel: 0312 267 45 75 Faks: 0 312 267 57 02e-posta: [email protected]: www.me-das.com.tr

Dernek üyemiz Sn. Tayfun TAN Eser Taahhüt ve Sana-yi A.fi de makina müdürü olarak göreve bafllad›. Sn.TAN’a yeni görevinin hay›rl› ve u¤urlu olmas›n› dileriz.‹letiflim Bilgileri: Eser Taahhüt ve Sanayi A.fi. Turan Günefl Bulvar› ‹lkbahar Mahallesi 571.Cadde, 607.Sokak No:18 Çankaya / Ankara Tel: 0 312 490 22 42 Faks: 0 312 490 20 22GSM: 0 532 325 28 12Web: [email protected] - www.eser.com - [email protected]


68

‹fl ve ‹nflaat Makineleri Kümesi Derne¤inin ola¤an sabah kahvalt›lar›ndandokuzuncusu 7 Kas›m 2009 tarihinde gerçeklefltirdi.

Derne¤imizin de iflbirli¤i içerisinde oldu¤u ve Sivil Toplum Kuruluflu olarakprojelere sessiz ortak olarak kat›l›m sa¤lad›¤› ‹fi‹M Kümesi Derne¤inin GenelKurulu da ayn› gün yap›ld›.

Toplant›ya Yenimahalle Kaymakam› Kenan Çiftçi, Çankaya Üniversitesi Rek-törü ve baz› ö¤retim görevlileri, Ostim OSB Baflkan› Orhan Ayd›n, Ortak Sat›nalma Organizasyonu (OSO) yetkilileri, Kosgeb Ostim ‹gem Müdürü ve yetkililerive de¤erli ‹fi‹M Kümesi üyesi sanayicilerimiz kat›ld›lar.

Kendisine gerekli olan tüzel kiflili¤i sa¤lad›ktan sonra çeflitli kurumlarla iflbir-li¤i içerisine giren ‹fi‹M Kümesi, KOSGEB Ostim ‹gem yetkilileri ve OSO yetki-lileri aras›nda birer protokol imzaland›.

KOSGEB protokolu kapsam›nda ‹fi‹M üyesi KOB‹’lerin küresel pazarda re-kabet gücünü ve yenilikçilik düzeyini artt›rarak fark›ndal›k yaratmalar›na katk›dabulunmak için, ‹fi‹M ile iflbirli¤i içinde olmalar›, bilgi, deneyim ve görüfl al›fl veri-flinde bulunmalar› amaçlanmaktad›r.

Di¤er protokol ise ‹fi‹M ve OSO aras›nda yap›ld›. OSO A.fi.’nin ana amac› ,makine üreticilerinin al›mlar›n› tek bir merkezde toplayarak elde etti¤i pazarl›kgücü ile girdi maliyetlerini minimize edecek bir mekanizma oluflturmakt›r.

Bu protokolün amac› ise ‹fi‹M Kümesi üyelerinin OSO hizmetlerinden yarar-lanmalar›n› sa¤lamak ve üyelerin girdi maliyetlerini azami ölçüde azaltmakt›r.

OSO sisteminde yar alan baz› hizmetler flunlard›r: ‹ndirimli akaryak›t anlafl-mas› (Tafl›t tan›ma sistemi),yurtiçi ve yurtd›fl› kargo Hizmeti, araç kiralama hiz-metleri, temizlik malzemeleri, k›rtasiye malzemeleri ve benzeri hizmetler ile rul-man, metal ba¤lant› elemanlar›, elektrik flalt malzemeleri,h›z kontrol cihazlar›,boru-profil, sac, elektrik panosu vb. teknik malzemeler.

‹flim Kümesi Kahvalt›s› ve Genel KuruluSEKTÖRDEN HABERLER

Dernek üyemiz olan AN‹fiMAK firmasi sahibi ve Anado-lu OSB Baflkan› Sn Hüseyin Kutsi TUNCAY Organize Sa-nayi Bölgeleri Derne¤i'nin (OSBDER) yeni baflkan› oldu.Sn.TUNCAY’In OSB’lerin çözüm bekleyen sorunlar›naçözüm getirece¤ine inan›yor ve yeni görevinin hay›rl› veu¤urlu olmas›n› diliyoruz.

Dernek üyemiz Sn. Metin D‹KEN AGE ‹nflaat’›n ADANA /Kozan Kavflak Bendi Hidroelektrik Santrali flantiyesinde ma-kine flefi olarak göreve bafllad›. Sn. D‹KEN’e yeni görevindebaflar›lar dileriz.‹letiflim Bilgileri:GSM: 0530 592 35 76-0533 339 59 52e-posta: [email protected]

Dernek üyemiz Sn.Kemal Burak GÜNEY, FORUM SigortaEkspertiz Hizmetleri Ltd.Sti.’ inde göreve bafllad›. Sn. GÜ-NEY’e yeni görevinin hay›rl› ve u¤urlu olmas›n› dileriz. FORUMSigorta Ekspertiz hizmetleri; ifl makinasi ve her türlü makinakullanis›n›nMakina hasar tespitlerini ve deger tespitlerini yap-mak suretiyle tarafsiz olarak sigorta firmalarina ve sigortalilararapor sunan ba¤›ms›z kurulufl olarak hizmet vermektedir. ‹letiflim Bilgileri: Forum Sigorta Ekspertiz Hizmetleri Ltd.Sti.Mebus Evleri Mahallesi Süslü Sokak No:20/2 Tandogan Can-kaya AnkaraTel: 0 312 212 52 02 Fax: 0 312 212 58 10GSM: 0 543 296 72 41e-posta: [email protected]

Dernek uyemiz Sn. Tamer DUMENCI sektordeki bilgi biriki-mi ile kendi firmasi olan TEKOMAK ‹NfiAAT SANAY‹ VE T‹-CARET LTD. fiT‹.'inde calismalarina devam ediyor. Sn. DU-MENCI' yi kutlar, yeni isyerinin hayirli ve ugurlu olmasini dileriz.TEKOMAK firmasi ifl ve inflaat makinalar› konusunda, Rusyabaflta olmak üzere komflu ülkelere ihracat yapmaktadir. ‹letiflim Bilgileri: TEKOMAK ‹NfiAAT SAN. VE T‹C. LTD. fiT‹ Karaman Çiftlik Cd. Malatya Sk. No: 41 /A ‹çerenköy / ‹S-TANBUL Tel: 0 216 469 99 71 GSM: 0 533 966 17 27Faks: 0 216 469 17 92 e-mail: [email protected]: www.tekomak.com.tr

GAZ‹ Üniversitesi Ostim’e meslek yüksek okulu aç›-yor. Gazi Üniversitesi ve OST‹M aras›nda imzalanan pro-tokole göre öncelikle OST‹M Organize Sanayi Bölgesi,çevre sanayiler ve genel olarak Ankara sanayinin elemanihtiyaçlar› do¤rultusunda belirlenen konularda, mesleki veteknik alanlarda örgün hizmet veren meslek yüksek okulukurulmas› kararlaflt›r›ld›. Protokol çerçevesinde yükseko-kulun 2010-2011 e¤itim ö¤retim y›l›nda faaliyete geçirilme-si, ortak e¤itim ve uygulama merkezleri kurarak sertifikaprogramlar›n›n bafllat›lmas› ile mesleki geliflim ve meslekedindirme alanlar›nda ortak e¤itim programlar›n›n haz›rlan-mas› sa¤lanacakt›r..

Etkinliklerinizi Derne¤imizle paylafla-rak dergimizin “Sektör Haberleri”nde yeralabilirsiniz.


69

E¤itimlerimiz

13 – 24 Temmuz 2009 Operatör E¤itimi

10 – 21 A¤ustos 2009 Operatör E¤itimi

24 A¤ustos – 4 Eylül 2009 Operatör E¤itimi

28 Eylül – 2 Ekim 2009 Operatör E¤itimi


70

5 – 11 Ekim 2009 Operatör E¤itimi

26 – 31 Ekim 2009 Operatör E¤itimi 5 – 17 Ekim 2009 Tamir-Bak›m Meslek E¤itimi

15 – 27 Ekim 2009 Tamir-Bak›m Meslek E¤itimi

Documents

Project2 · rak tabir edilen 2 mikrondan küçük par-çac›klar sistemde kalmakta ve ya¤›n kimyasal yap›s›n› bozmaktad›r. Sistemdeki s›cakl›k de¤iﬂimleri neti-cesinde