RADYASYONUNRADYASYONUNBİYOFİZİKSEL BİYOFİZİKSEL

ÖZELLİKLERİ-1-ÖZELLİKLERİ-1-

Prof. Dr. Prof. Dr.

Mehmet Ali KÖRPINARMehmet Ali KÖRPINAR

EĞİTİMDİR Kİ, EĞİTİMDİR Kİ, BİR MİLLETİBİR MİLLETİ

YA ÖZGÜR, BAĞIMSIZ,YA ÖZGÜR, BAĞIMSIZ,BÜYÜK VE YÜKSEK BİR TOPLUMBÜYÜK VE YÜKSEK BİR TOPLUM

OLARAK YAŞATIR,OLARAK YAŞATIR,YA DA ESİRLİK VE YOKSULLUĞAYA DA ESİRLİK VE YOKSULLUĞA

TERK EDER.TERK EDER.

Mustafa Kemal ATATÜRKMustafa Kemal ATATÜRK

ATOMATOM

Atom için birçok modeller üretilmesine karşın, en Atom için birçok modeller üretilmesine karşın, en son ve en geçerli model 1913 yılında son ve en geçerli model 1913 yılında Neils BOHR Neils BOHR tarafından ortaya konmuştur. Bu modele göre:tarafından ortaya konmuştur. Bu modele göre:

Atom içinde elektronlar, bir çekirdek Atom içinde elektronlar, bir çekirdek etrafında eliptik yörüngelerde dönerler,etrafında eliptik yörüngelerde dönerler,

Elektronlar bulundukları yörüngeye belli bir Elektronlar bulundukları yörüngeye belli bir enerji ile bağlıdır,enerji ile bağlıdır,

Elektronlar aldıkları enerjiye bağlı olarak bir Elektronlar aldıkları enerjiye bağlı olarak bir üst yörüngeye çıkabilirüst yörüngeye çıkabilir veya enerji vererek bir veya enerji vererek bir alt yörüngeye inebilirler. Bu sırada enerji verimi alt yörüngeye inebilirler. Bu sırada enerji verimi foton salınımı şeklinde olabilir.foton salınımı şeklinde olabilir.

Bir elementin atomu:Bir elementin atomu: ZZXXAA şeklinde sembolize edilir.şeklinde sembolize edilir.N: Nötron sayısı, N: Nötron sayısı, Z: Proton sayısıdır ve elementin pZ: Proton sayısıdır ve elementin peeriyodik tablodaki yerini içerir. riyodik tablodaki yerini içerir.

Kütle sayısı ise Kütle sayısı ise A = N + ZA = N + Z dir.dir.

ÖRNEK:ÖRNEK:Iyot elementi: Iyot elementi: 53 53 II131131 proton sayısı (atom numarası) : Z= 53, proton sayısı (atom numarası) : Z= 53, kütle sayısı A = N + Z = 131 buradan nötron sayısı: N = 131-53 = 78 kütle sayısı A = N + Z = 131 buradan nötron sayısı: N = 131-53 = 78 bulunabilir.bulunabilir.

ATOM ÇEŞİTLERİATOM ÇEŞİTLERİ

Proton Proton sayısı sayısı (Z)(Z)

Kütle Kütle sayısı sayısı (A)(A)

Nötron Nötron sayısı sayısı (N)(N)

Kimyasal Kimyasal özelliği özelliği

ÖrnekÖrnek

İZOTOPİZOTOP AYNIAYNI FarklıFarklı FarklıFarklı AYNIAYNI 11HH11 veve

11HH22 İZOBARİZOBAR FarklıFarklı AYNIAYNI FarklıFarklı FarklıFarklı 55BB1212 veve

66OO1212

İZOTONİZOTON FarklıFarklı FarklıFarklı AYNIAYNI FarklıFarklı 55BB11 11 veve

66CC1212 İZOMERİZOMER ÇekirdekÇekirdek İçindeki İçindeki sayılarsayılar AYNIAYNI 4343TcTc9999 veve

4343TcTc9999mm

Bir elementin bütün atomlarının Bir elementin bütün atomlarının proton sayıları (atom proton sayıları (atom numaraları) numaraları) yani kimyasal özellikleri aynıdır. yani kimyasal özellikleri aynıdır. Ancak bu Ancak bu atomların eş kütleli olmadığı, farklı (A) değerlerine sahip atomların eş kütleli olmadığı, farklı (A) değerlerine sahip olduğu belirlenmiştir.olduğu belirlenmiştir.

Bunun nedeni, Bunun nedeni, çekirdeklerinde aynı sayıda proton olmasına çekirdeklerinde aynı sayıda proton olmasına rağmen farklı sayıda nötron olmasından rağmen farklı sayıda nötron olmasından kaynaklanmaktadırkaynaklanmaktadır. . Bu çeşit atomlaraBu çeşit atomlara İZOTOP İZOTOP denir. denir.

ÖRNEK:ÖRNEK: Hidrojenin 3 izotopu vardır.Hidrojenin 3 izotopu vardır.

1)1) Hidrojen: Hidrojen: 11HH11 2) 2) Döteryum: Döteryum: 11HH22

3) 3) Trityum: Trityum: 11HH33

Çekirdeği stabil olmayan izotoplara, Çekirdeği stabil olmayan izotoplara, RADYOİZOTOP RADYOİZOTOP (Radyonüklid)(Radyonüklid) denir. denir.

Bunların da kimyasal özellikleri aynı Bunların da kimyasal özellikleri aynı olmasına karşın radyoaktif özellikleri olmasına karşın radyoaktif özellikleri farklıdır.farklıdır.

RADYOAKTİVİTERADYOAKTİVİTE

Radyoaktif denilen atomların çekirdeklerinin Radyoaktif denilen atomların çekirdeklerinin kararsız yapıları nedeniyle kendiliklerinden kararsız yapıları nedeniyle kendiliklerinden parçalanarak parçalanarak (bozunarak) (bozunarak) bazı ışınlar yayması bazı ışınlar yayması özelliğine özelliğine RADYOAKTİFLİKRADYOAKTİFLİK denir. denir.

Genelde atom numarası 82 den büyük olan Genelde atom numarası 82 den büyük olan elemanter parçacıklar doğada radyoaktif elemanter parçacıklar doğada radyoaktif olarak olarak bulunur. Doğada 4 radyonüklid seri bulunur. Doğada 4 radyonüklid seri bilinmektedir. Bunlar: bilinmektedir. Bunlar: • Thoryum serisi,Thoryum serisi, Kurşun 208 e kadar Kurşun 208 e kadar• Aktinyum serisiAktinyum serisi,, kurşun 207 ye kadar, kurşun 207 ye kadar,• Uranyum 238 serisi,Uranyum 238 serisi, kurşun 206 ya kadar, kurşun 206 ya kadar,• Neptunyum serisiNeptunyum serisi ise Bizmut 209 a kadar parçalanarak ise Bizmut 209 a kadar parçalanarak

kararlı hale ulaşırlar. kararlı hale ulaşırlar.

Zincir reaksiyonu:Zincir reaksiyonu: Bir nötronun bir çekirdeğe çarpması sonucu, Bir nötronun bir çekirdeğe çarpması sonucu, çekirdekte yarılmalar ve enerji serbestleşmesi olur.çekirdekte yarılmalar ve enerji serbestleşmesi olur. Ortaya çıkan Ortaya çıkan yeni nötronlar, aynı zamanda diğer çekirdeklere çarparak birçok nötronları yeni nötronlar, aynı zamanda diğer çekirdeklere çarparak birçok nötronları da oluşturur. Böylece pek çok miktarda çekirdek yarılmaları ve çok da oluşturur. Böylece pek çok miktarda çekirdek yarılmaları ve çok miktarda enerji ve nötron salınması gerçekleşir.miktarda enerji ve nötron salınması gerçekleşir.

uranium nucleus

ZİNCİR REAKSİYONU neutrons

fission fragments

neutron

YAPAY RADYOAKTİVİTEYAPAY RADYOAKTİVİTE

Stabil elementlerde, laboratuar Stabil elementlerde, laboratuar koşullarında, siklatron denilen koşullarında, siklatron denilen hızlandırıcılar yardımıyla elektromanyetik hızlandırıcılar yardımıyla elektromanyetik alan içersinde hızlandırılmış partiküllerle alan içersinde hızlandırılmış partiküllerle veya nükleer reaktörlerde nötronlar ile veya nükleer reaktörlerde nötronlar ile bombardıman edilerek yapay olarak bombardıman edilerek yapay olarak radyoaktif haleradyoaktif hale getirilebilir. getirilebilir.

Kontrollü zincir reaksiyonu:Kontrollü zincir reaksiyonu: Burada Burada

sadece bir nötronun oluşturduğu bir fisyon sadece bir nötronun oluşturduğu bir fisyon (bölünme), ikinci bölünmeyi yaratır.(bölünme), ikinci bölünmeyi yaratır.

RADYOAKVİTE YASALARIRADYOAKVİTE YASALARI Elektromanyetik ışımanın enerjisi,Elektromanyetik ışımanın enerjisi, frekansı ile doğru, dalga frekansı ile doğru, dalga

boyu ile ters orantılıdır.boyu ile ters orantılıdır.E = h . f = h . (c/λ)E = h . f = h . (c/λ) dir. dir.

Burada; h: planck sabiti =6.62 x 10 Burada; h: planck sabiti =6.62 x 10 -34-34 Joule.sn Joule.sn = 0.41 10= 0.41 10-14-14 eV.sn eV.sn

f: frekans (1/sn), c: ışık hızı (m/sn), λ: dalga boyudur (m)f: frekans (1/sn), c: ışık hızı (m/sn), λ: dalga boyudur (m)

Partiküllerin kütle enerjisi:Partiküllerin kütle enerjisi: E= m cE= m c22 dir.dir.

ÖRNEK:ÖRNEK:Elektronun kütle enerjisi nedir? (1 eV = 1,6 x 10Elektronun kütle enerjisi nedir? (1 eV = 1,6 x 10-19-19 joule) joule)

E= m cE= m c2 2 = 9 x 10= 9 x 10-31-31kg . (3 x 10kg . (3 x 108 8 m/sn)m/sn)22 = 81 x 10 = 81 x 10-15-15 joule joule

= 0,51 x 10= 0,51 x 1066 eV olur. eV olur.

E = m cE = m c22 formülü yüz yaşında formülü yüz yaşında

Einstein, E = m c2 formülünü 1905 yılında ortaya koydu.

100. Yıl için 100. Yıl için

Nükleer Güçlü ilk uçak gemisi Nükleer Güçlü ilk uçak gemisi Enterprise (31.07.1964)Enterprise (31.07.1964)

DÜNYAYI DEĞİŞTİREN 5 DENKLEMDÜNYAYI DEĞİŞTİREN 5 DENKLEMMichael GUILLENMichael GUILLEN

Isaac Newton ve Evrensel Kütle çekim :Isaac Newton ve Evrensel Kütle çekim : M x m M x m

F = G x F = G x d d22

Daniel Bernoulli ve Hidrodinamik Basınç: Daniel Bernoulli ve Hidrodinamik Basınç: P + ½ P + ½ ρ. vρ. v22 = SABİT = SABİT

Michael Faraday ve Elektromanyetik Michael Faraday ve Elektromanyetik İndükleme İndükleme

ΔΔ x E = - d B / d t x E = - d B / d t

Rudolf Clausius ve Termodinamiğin İkinci Rudolf Clausius ve Termodinamiğin İkinci Yas.:Yas.:

ΔΔ S Sevrenevren > 0 > 0

Albert Einstein ve Özel Görelilik Teorisi:Albert Einstein ve Özel Görelilik Teorisi: E = m x c E = m x c22

RADYOAKTİF BOZUNMARADYOAKTİF BOZUNMA Radyoaktif bozunma, doğal veya yapay Radyoaktif bozunma, doğal veya yapay kararsız çekirdeklerin parçalanması ve kararsız çekirdeklerin parçalanması ve bozunmasıdır. Bu bozunma durdurulamaz, bozunmasıdır. Bu bozunma durdurulamaz, hızlandırılamaz veya yavaşlatılamaz, kararlı hızlandırılamaz veya yavaşlatılamaz, kararlı çekirdek haline gelinceye kadar devam çekirdek haline gelinceye kadar devam eder. eder. Örneğin, Uranyum-238 in bozunması, Örneğin, Uranyum-238 in bozunması, kararlı kurşun oluncaya kadar devam eder.kararlı kurşun oluncaya kadar devam eder.

Bu sırada;Bu sırada;Bozunan çekirdeğin yayınladığı radyasyonun Bozunan çekirdeğin yayınladığı radyasyonun cinsi ve enerjileri, salınan partiküllerin cinsi ve enerjileri, salınan partiküllerin kinetik enerjisi ve elektromanyetik kinetik enerjisi ve elektromanyetik ışımalarda ise fotonların enerjisi olarak ışımalarda ise fotonların enerjisi olarak tesbit edilir.tesbit edilir.

RADYOAKTİF BOZUNMARADYOAKTİF BOZUNMA

N0 adet aktif çekirdeğin N adedi bozunsun ve bozunma sabiti de λ olsun. tt süre içinde bozunacak çekirdek sayısı N;N;

N = NN = N00 . e . e – λt– λt

Bozunma hızı, elementlerin yarılanma ömrü Bozunma hızı, elementlerin yarılanma ömrü ile ifade edilir.ile ifade edilir.Radyoaktif metaryeller normal kütle ve hacımları Radyoaktif metaryeller normal kütle ve hacımları dışında, her saniyedeki atomik bozunmayı içeren dışında, her saniyedeki atomik bozunmayı içeren ve ve Bekarel (Bq)Bekarel (Bq) denilen ve radyoaktif ölçümünü denilen ve radyoaktif ölçümünü belirleyen bir birimle de tanımlanabilirler. belirleyen bir birimle de tanımlanabilirler. Radyoaktivitenin resmi birimi Curie’dir. Radyoaktivitenin resmi birimi Curie’dir. 1 Bq = 27 x 101 Bq = 27 x 10-12 -12 Curie’ye veya Curie’ye veya 1 Ci = 3,7 x 101 Ci = 3,7 x 101010 Bq ‘e eşittir Bq ‘e eşittir

ÖRNEK:ÖRNEK:Radyoaktif bir metaryel içindeki aktif çekirdek Radyoaktif bir metaryel içindeki aktif çekirdek sayısı Nsayısı N00 = 1000 ve bozunma sabiti λ= 0,1 sn = 1000 ve bozunma sabiti λ= 0,1 sn-1-1 olsun. olsun.

Bu koşullarda;Bu koşullarda; İlk 1 sn deki bozunan çekirdek İlk 1 sn deki bozunan çekirdek sayısı N = 0,1 x 1000 = sayısı N = 0,1 x 1000 = 100 adet100 adet olacak ve olacak ve kalan çekirdek sayısı 900 olacaktır.kalan çekirdek sayısı 900 olacaktır.

İkinci 1 sn içinde ise 0,1 x 900 = İkinci 1 sn içinde ise 0,1 x 900 = 90 adet 90 adet ve ve kalan çekirdek sayısı ise 810 adet olacaktır.kalan çekirdek sayısı ise 810 adet olacaktır.

Üçüncü 1 sn içinde 0,1 x 810 = Üçüncü 1 sn içinde 0,1 x 810 = 81 adet81 adet ve kalan ve kalan

çekirdek sayısı da 719 adet olacaktır. çekirdek sayısı da 719 adet olacaktır.

Uranyumun dünyadaki dağılımıUranyumun dünyadaki dağılımı

RADYASYON (IŞINIM)RADYASYON (IŞINIM)

Partikül özelliğindeki Alfa ışımasıPartikül özelliğindeki Alfa ışıması

ALFA (α) IŞIMASI: İki proton ve 2 nötrondan oluşan (+) yüklü Helyum atomu çekirdeğinden ibarettir. Elektronlardan yaklaşık olarak 7300 kez daha ağırdır. Uranyum ve Radyumdan gibi büyük

kütleleri nedeniyle hava içinde birkaç mm den fazla gidemezler. Yumuşak dokuda girginlik menzili, enerjisiyle değişmekle beraber en

fazla 20-40 mikron kadardır.

Partikül özelliğindeki Beta ışımasıPartikül özelliğindeki Beta ışıması

Birçok radyoaktif atomlardan salınan yüksek hızlı elektronlardan oluşur. (-) yüklü olup, (α) partiküllerinden daha hafif olduğu için iyonize edici etkisi daha fazladır ve 1-2 cm kalınlığındaki suya veya vücuda girebilirler. Giricilik

gücü (α) partiküllerinden yaklaşık 100 kez daha fazladır.

ELEKTROMANYETİK DALGA ELEKTROMANYETİK DALGA

ÖZELLİĞİNDEKİ IŞIMALAR:ÖZELLİĞİNDEKİ IŞIMALAR:

GAMMA (γ) ve X-IŞIMASI: Kısa dalga boylu elektromanyetik dalga özelliğinde olan bu ışımanın elektriksel yükü ve kütlesi olmadığı için hava ve dokuda erişme uzaklıkları çok fazladır.

Gama(γ) ve X-ışını tıpkı ışık gibi boşlukta da yayılabilirler. Eksitasyon, iyonizasyon ve penatrasyon güçleri benzer olup, tıbbi teşhis ve

tadevide birbirlerinin yerine kullanılabilirler.

X ışını oluşumu:X ışını oluşumu: W. Conrad Röntgen (1845-1923),W. Conrad Röntgen (1845-1923),

Havası boşaltılmış bir tüp içinde bulunan ve kızıl dereceye kadar ısıtılan KATOD’dan yayınlanan hızlı elektronlar çarptıkları ANOD tan X

ışını yayınlanmasına neden olurlar. Bu sırada elektronların enerjisinin % 0,5 lik kısmı X ışını haline dönüşür. Kalan kısmı ısı

enerjisi olarak harcanır.

DİĞER IŞIMALARDİĞER IŞIMALAR

KOZMİK IŞIMA:KOZMİK IŞIMA: Dış uzaydan dünyamıza gelen Dış uzaydan dünyamıza gelen çok enerji yüklü proton kaynaklı partikül çok enerji yüklü proton kaynaklı partikül ışımasıdır. Bu ışıma dünyamızı koruyan ışımasıdır. Bu ışıma dünyamızı koruyan atmosferin üst katmanlarında oldukça yoğundur.atmosferin üst katmanlarında oldukça yoğundur.

NÖTRİNO IŞIMASI:NÖTRİNO IŞIMASI: Bu ışımanın partiküllerinin Bu ışımanın partiküllerinin

girginliği çok fazladır. Bir nükleer reaktörün girginliği çok fazladır. Bir nükleer reaktörün içindeki atomların parçalanması gibi nükleer içindeki atomların parçalanması gibi nükleer reaksiyonlar sonucu elde edilirler. Güneşte oluşan reaksiyonlar sonucu elde edilirler. Güneşte oluşan nükleer patlamalarla uzaya yayılabilir ve nükleer patlamalarla uzaya yayılabilir ve dünyamıza ulaşırlar.dünyamıza ulaşırlar.

Neutrino ışıması ve yerin 2 km altındaki Döteryum Neutrino ışıması ve yerin 2 km altındaki Döteryum havuzlarında tespit edilmesi.havuzlarında tespit edilmesi.

(Sudbory-Ontorio-Canada, Neutrino Detektörü)(Sudbory-Ontorio-Canada, Neutrino Detektörü)

Radyoaktif ışınların girginlikleriRadyoaktif ışınların girginlikleri

Güneş ışıması Güneş ışıması ileile yeryüzüne ulaşan ışımalaryeryüzüne ulaşan ışımalar

UV ve YAŞAMUV ve YAŞAM

OZON OZON Antarktika üzerindeki Ozon deliği Antarktika üzerindeki Ozon deliği

her yıl Eylül - Ekim arasında her yıl Eylül - Ekim arasında  (Güney kutbunun ilk baharında)  (Güney kutbunun ilk baharında)

daha da büyüyor. ~20 km daha da büyüyor. ~20 km yukarıda stratosferdeki Ozon yukarıda stratosferdeki Ozon tabakasının kalınlığı ortalama tabakasının kalınlığı ortalama 300-400 Dobson iken, Güney 300-400 Dobson iken, Güney

Kutbu üzerinde   ortalama Kutbu üzerinde   ortalama kalınlık 260 Dobson'a kalınlık 260 Dobson'a

düşüyor. (1dobson=10 µm=2,7 düşüyor. (1dobson=10 µm=2,7 10102020 ozon molekülü/m ozon molekülü/m22) Eylül -) Eylül -Ekim aylarında ise 140 dobson Ekim aylarında ise 140 dobson

değerine kadar düşüyor.değerine kadar düşüyor.

CUMHURİYET CUMHURİYET BİLİM TEKNOLOJİ (3.8.2012)BİLİM TEKNOLOJİ (3.8.2012)

KUTUPLARDAKİ AURORALARKUTUPLARDAKİ AURORALAR

KUTUPLARDAKİ AURORALARKUTUPLARDAKİ AURORALAR

KUTUPLARDAKİ AURORALARKUTUPLARDAKİ AURORALAR

DÜNYAMIZ VE AURORADÜNYAMIZ VE AURORA

GÜNEŞTE PATLAMAGÜNEŞTE PATLAMA(İLK KAYIT 1859 da YAPILMIŞ)(İLK KAYIT 1859 da YAPILMIŞ)

PATLAMA PERİYOTLARI PATLAMA PERİYOTLARI 11-12 YIL OLARAK BELİRLENDİ11-12 YIL OLARAK BELİRLENDİ

GÜNEŞİN MANYETİK ETKİSİGÜNEŞİN MANYETİK ETKİSİ

KUZEY KUTBU İZLEMESİKUZEY KUTBU İZLEMESİhttp://www.swpc.noaa.gov/pmap/index.html

GÜNEY KUTBU İZLEMESİGÜNEY KUTBU İZLEMESİ

DÜNYANIN MAGNETİK ALANIDÜNYANIN MAGNETİK ALANI

RADYASYON VE ÇEVRESEL ETKİLEŞİM

Canlılar çevresinden oldukça anlamlı düzeyde iyonize edici ışıma alırlar. Yine tıp ve diş hekimliğinde kullanılan X-ışımalarından korunma bir sağlık sorunudur. Aynı şekilde teşhis ve tedavide kullanılan ışımalarda sağlığımızı ayrıca tehdit eder. Yine soluduğumuz havada bulunan radon yüzünden de bir miktar ışımaya maruz kalmaktayız.

Ülkemizde 59 ilde 1984-2006 arası Ülkemizde 59 ilde 1984-2006 arası yaklaşık 5500 evde yapılan Radon ölçümlerinde yaklaşık 5500 evde yapılan Radon ölçümlerinde

ortalama değer 82,66Bq/m3 ortalama değer 82,66Bq/m3

1 mil karelik alanda doğal radyasyon, 1 Foot derinlikte

ÇekirdekHesaplamada

kullanılan aktiviteÇekirdek kütlesi

Bulunan toprak hacmındaki aktivite

miktarı

Uranium 0.7 pCi/g (25 Bq/kg) 2,200 kg 0.8 curies (31 GBq)

Thorium 1.1 pCi/g (40 Bq/kg) 12,000 kg 1.4 curies (52 GBq)

Potassium 40 11 pCi/g (400 Bq/kg) 2000 kg 13 curies (500 GBq)

Radium 1.3 pCi/g (48 Bq/kg) 1.7 g 1.7 curies (63 GBq)

Radon0.17 pCi/g (10 kBq/m3) soil

11 µg 0.2 curies (7.4 GBq)

Toplam: >17 curies (>653

GBq)

Vücudumuzdaki Doğal Radyasyon miktarları (70 Kg lık kişide)

Çekirdek türü:

Çekirdeğin Toplam kütlesi:

Çekirdeğin toplam

Aktivitesi:

Günlük çekirdek

alımı:

Uranium 90 µg 30 pCi (1.1 Bq) 1.9 µg

Thorium 30 µg 3 pCi (0.11 Bq) 3 µg

Potassium 40 17 mg120 nCi (4.4

kBq)0.39 mg

Radium 31 pg 30 pCi (1.1 Bq) 2.3 pg

Carbon 14 22 ng0.1 µCi (3.7

kBq)1.8 ng

Tritium 0.06 pg 0.6 nCi (23 Bq) 0.003 pg

Polonium 0.2 pg 1 nCi (37 Bq) ~0.6 fg

Çeşitli ışımaların Çeşitli ışımaların frekans (ENERJİ) spekturumufrekans (ENERJİ) spekturumu

BİR SAĞLIK SKANDALIBİR SAĞLIK SKANDALI Dr. C. C. MOYAR ın sağlıklı ve güçlü yaşam için önerdiği RADITHOR (Radyoaktif

distile su) den 2 yıl içinde 1400 şişe içen Eben BYERS (51 yaşında) Radyum zehirlenmesinden dolayı 1930 da öldü.

""The Great Radium ScandalThe Great Radium Scandal"" by Roger Macklis in the August by Roger Macklis in the August 1993 issue of 1993 issue of Scientific AmericanScientific American..

Radyoaktif Çukulata ve SuRadyoaktif Çukulata ve Su(Her yemekten sonra tüm şişenin içilmesi öneriliyor)(Her yemekten sonra tüm şişenin içilmesi öneriliyor)

CEP TELEFONLARINDAN YAYILAN RADYASYONCEP TELEFONLARINDAN YAYILAN RADYASYONCep telefonlarından yayılan non-iyonizan radyasyonun soğurulması Cep telefonlarından yayılan non-iyonizan radyasyonun soğurulması SAR(Specific SAR(Specific

Absorption Rate) 1 ile 10 gr lık dokuda Watt/kg ile tanımlanmaktadırAbsorption Rate) 1 ile 10 gr lık dokuda Watt/kg ile tanımlanmaktadır.. Uluslararası Non-iyonizan radyasyondan korunma komisyonu(ICNIRP) verilerine göre Uluslararası Non-iyonizan radyasyondan korunma komisyonu(ICNIRP) verilerine göre

Avrupada Avrupada SAR güvenlik sınırı 10 gr lık dokuda 2 Watt/kg dır.SAR güvenlik sınırı 10 gr lık dokuda 2 Watt/kg dır. AmerikadaAmerikada ise 1 gr lık dokuda 1,6 Watt/kg ise 1 gr lık dokuda 1,6 Watt/kg dır. dır.

Düşük radyasyon için antenleri saklı olanlar ve Düşük radyasyon için antenleri saklı olanlar ve beyinden uzakta kullanılanlar seçilmelidir.beyinden uzakta kullanılanlar seçilmelidir.

CUMHURİYET CUMHURİYET BİLİM TEKNOLOJİ (18.02.2011)BİLİM TEKNOLOJİ (18.02.2011)

KABLOSUZ BAĞLANTI (WİFİ)KABLOSUZ BAĞLANTI (WİFİ)

 Type of Radiation

Elektromanyetik spektrum içindeki ışımalar:

YARI ÖMÜR:YARI ÖMÜR:

Radyoaktif şiddetin yarıya inmesi Radyoaktif şiddetin yarıya inmesi için geçen süredir.için geçen süredir.

Yarılanma ve aktivite ilişkisiYarılanma ve aktivite ilişkisi

FİZİKSEL YARIÖMÜRFİZİKSEL YARIÖMÜR

Başlangıçtaki radyoaktif atom sayısının Başlangıçtaki radyoaktif atom sayısının (radyoaktivite miktarının) yarıya inmesi için geçen (radyoaktivite miktarının) yarıya inmesi için geçen süreye süreye FİZİK YARI ÖMÜRFİZİK YARI ÖMÜR ya da ya da RADYOAKTİF YARI RADYOAKTİF YARI ÖMÜRÖMÜR denir ve T denir ve T1/21/2 şeklinde sembolize edilir. şeklinde sembolize edilir.

Yukarıdaki formülde bozunan çekirdek sayısı için Yukarıdaki formülde bozunan çekirdek sayısı için N = NN = N00 / 2 / 2 ve bu sırada geçen süre içinde ve bu sırada geçen süre içinde t = T t = T½½ alınırsa; alınırsa;

NN00 = N = N00 . e . e – λT1/2– λT1/2 ve her iki tarafın Logve her iki tarafın Log 22 alındığında alındığında λ .Tλ .T1/2 1/2 = ln 2 = 0,693 = ln 2 = 0,693

0,6930,693Ve sonuçta Ve sonuçta FİZİKSEL YARI ÖMÜRFİZİKSEL YARI ÖMÜR için: için: TT1/21/2 = = bağıntısı elde edilir.bağıntısı elde edilir.

λλ

ÖRNEK:ÖRNEK: Fiziksel yarı ömrü 1620 yıl olan 1 gr Radyum-226 nın Fiziksel yarı ömrü 1620 yıl olan 1 gr Radyum-226 nın aktivitesini hesaplayın.aktivitesini hesaplayın.

Radyum-226 nın atom numarası Z = 86 ve kütle numarası A= 226 Radyum-226 nın atom numarası Z = 86 ve kütle numarası A= 226 dır. Yani 226 gr radyum içinde avagadro sayısı 6,023 .10dır. Yani 226 gr radyum içinde avagadro sayısı 6,023 .102323 kadar kadar aktif radyum atom çekirdeği vardır. 1 gr radyum içinde ise aktif radyum atom çekirdeği vardır. 1 gr radyum içinde ise N = 6,023 .10N = 6,023 .102323 /226 = 2,65 10 /226 = 2,65 102121 adet çekirdek olur. adet çekirdek olur.

Yarı ömrünü sn olarak hesaplarsak: Yarı ömrünü sn olarak hesaplarsak: TT1/21/2 = = 1620 x 365 x 86400 = 1620 x 365 x 86400 = 51. 1051. 1099 sn bulunur. sn bulunur.

Bozunma sabiti ise: Bozunma sabiti ise: λ = 0,693 / Tλ = 0,693 / T1/21/2 = = 0,693 0,693 / / 51. 1051. 109 9 = 13,5 . 10= 13,5 . 10--

1212 sn-1 olur. sn-1 olur.

Sonuç olarak 1 gr Radyum-226 da 1 saniyede bozunan aktif Sonuç olarak 1 gr Radyum-226 da 1 saniyede bozunan aktif çekirdek sayısı:çekirdek sayısı:

A = λ N = (A = λ N = (13,5 . 1013,5 . 10-12-12 ). (2,65 10 ). (2,65 102121 ) = 3,7 . 10 ) = 3,7 . 101010 adet/sn adet/sn ( dps “Becquerel” = Bq ) olur.( dps “Becquerel” = Bq ) olur.

Bu değer aynı zamanda 1 Curie ye eşittir. Bu değer aynı zamanda 1 Curie ye eşittir.

BİYOLOJİK YARI ÖMÜRBİYOLOJİK YARI ÖMÜR

Herhangi bir canlının vücuduna sokulmuş olan Herhangi bir canlının vücuduna sokulmuş olan aktif elementin veya o radyoaktif elemente sahip aktif elementin veya o radyoaktif elemente sahip olan bileşiğin canlıda kalış süresi önemlidir. olan bileşiğin canlıda kalış süresi önemlidir. İşte İşte organik veya inorganik bir maddenin canlı organik veya inorganik bir maddenin canlı vücudunda miktar olarak yarıya inmesi için vücudunda miktar olarak yarıya inmesi için geçen zamana geçen zamana BİYOLOJİK YARI ÖMÜRBİYOLOJİK YARI ÖMÜR veya veya biyolojik yarılanma denir.biyolojik yarılanma denir.

Biyoljik yarı ömür, fiziksel yarı ömürden farklı Biyoljik yarı ömür, fiziksel yarı ömürden farklı

olup, olup, canlının türüne, ilgili organa, ilgili canlının türüne, ilgili organa, ilgili organın fonksiyonuna ve zamana bağlıdır.organın fonksiyonuna ve zamana bağlıdır. Örneğin; hidrojenin radyoizotopu olan trityumun Örneğin; hidrojenin radyoizotopu olan trityumun biyolojik yarı ömrü 7-11 gün olmasına karşın, biyolojik yarı ömrü 7-11 gün olmasına karşın, fiziksel yarı ömrü 13 yıl kadardır.fiziksel yarı ömrü 13 yıl kadardır.

EFFEKTİF YARI ÖMÜREFFEKTİF YARI ÖMÜR

Medikal uygulamalarda biyolojik yarılanmayla Medikal uygulamalarda biyolojik yarılanmayla birlikte kullanılan radyoizotopun fiziksel birlikte kullanılan radyoizotopun fiziksel yarılanması da gözönüne alınmalıdır.yarılanması da gözönüne alınmalıdır.

Sonuçta fiziksel ve biyolojik yarılanmanın Sonuçta fiziksel ve biyolojik yarılanmanın

beraberce dikkate alınması ile üçüncü bir beraberce dikkate alınması ile üçüncü bir yarı ömür tanımı ortaya çıkar ve buna yarı ömür tanımı ortaya çıkar ve buna EFFEKTİF YARI ÖMÜR denir.EFFEKTİF YARI ÖMÜR denir.

Effektif yarı ömürü hesaplamak istersek,Effektif yarı ömürü hesaplamak istersek, 1 1 1 1 1 1

= + = +

TT1/21/2 Ef T Ef T1/2 1/2 B TB T1/21/2 F F

Biyolojik yarı ömür:Biyolojik yarı ömür:

ÖRNEK:ÖRNEK: I-131 için bilinen değerler bu I-131 için bilinen değerler bu

formülde yerine konursa biyolojik formülde yerine konursa biyolojik yarı ömrü:yarı ömrü:

8 x 68 x 6

TT1/21/2BB = = = = 24 gün24 gün

8 - 68 - 6

bulunur.bulunur.

Bazı Radyoizotopların yarılanma süreleri Bazı Radyoizotopların yarılanma süreleri ve kullanılma yerlerive kullanılma yerleri

Radyo izotop Yarılanma süresi (y: yıl, g: gün, s: saat)

Uygulama yerleri

Teknesyum - 99m 6.02 s Tıbbi teşhis, görüntülemeIyot - 131 8.1 g Tıbbi teşhis-tedavi Fosfor - 32 14.3 g Tıbbi tedaviKobalt - 60 5.25 y Tıbbi tedavi, Endüstriyel ölçüm-radyografiSezyum - 137 30 y Tıbbi tedavi (vücuda gecici yerleştirme)

Endüstriyel ölçüm-radyografi

Stronsiyum - 90 28 y Endüstriyel ölçümİridyum - 192 74 g Endüstriyel ölçümRadyum - 226 1602 y Tıbbi tedavi (vücuda gecici yerleştirme)İyot – 125 60 g Tıbbi teşhis-tedaviAmerisyum – 241 458 y Endüstriyel ölçümHidrojen – 3 12.3 y Endüstriyel ölçümItriyum – 169 32 g Endüstriyel radyografiPrometyum – 147 2.7 y Endüstriyel ölçümTalyum – 204 3.8 y Endüstriyel ölçümAltın – 198 2.7 g Tıbbi tedaviTulyum - 170 127 g Endüstriyel radyografi

RADYASYONUN RADYASYONUN BİYOFİZİKSEL BİYOFİZİKSEL

ÖZELLİKLERİ - 2 - ÖZELLİKLERİ - 2 -

Prof. Dr. Mehmet Ali KÖRPINAR

RADYOAKTİF DENGE OLUŞUMURADYOAKTİF DENGE OLUŞUMU

Bir bozunma zinciri için Bir bozunma zinciri için radyoaktif denge, her bir radyoaktif denge, her bir radyonüklidin bozunma hızının radyonüklidin bozunma hızının aynı olması ile oluşur.aynı olması ile oluşur.

Bir bozunma zincirinin dengesinin Bir bozunma zincirinin dengesinin anlaşılması da bilim adamlarının bu anlaşılması da bilim adamlarının bu bozunmadaki radyasyon miktarını bozunmadaki radyasyon miktarını tahmin etmesine yardımcı tahmin etmesine yardımcı olur.olur.

1 - Orijinal radyonüklid ve bozunma ürününün 1 - Orijinal radyonüklid ve bozunma ürününün

yarılanma ömrü aynı iseyarılanma ömrü aynı ise DENGE OLUŞURDENGE OLUŞUR

2 - Orijinal Radyonüklid daha uzun bir 2 - Orijinal Radyonüklid daha uzun bir

yarılanma ömrüne sahipse, yarılanma ömrüne sahipse, DENGE OLUŞUR.DENGE OLUŞUR.

3- Bozunma ürününün yarılanma ömrü, orijinal 3- Bozunma ürününün yarılanma ömrü, orijinal radyonüklidin yarılanma ömründen uzun iseradyonüklidin yarılanma ömründen uzun ise

DENGE OLUŞAMAZ.DENGE OLUŞAMAZ.

İYONİZE RADYASYONUN ÖLÇÜLMESİİYONİZE RADYASYONUN ÖLÇÜLMESİ

İnsan tarafından alınan iyonize edici radyasyon enerji İnsan tarafından alınan iyonize edici radyasyon enerji miktarı veya dozu, miktarı veya dozu, SI de Gray (Gy) SI de Gray (Gy) olarak tanımlanır. olarak tanımlanır. Bir Gray, SI de her bir kg’lık kütle tarafından biriktirilen-Bir Gray, SI de her bir kg’lık kütle tarafından biriktirilen-soğurulan bir joule’lük enerjidir. soğurulan bir joule’lük enerjidir.

1 Gy = 1 J /kg = 1 m1 Gy = 1 J /kg = 1 m22.sn.sn-2 -2 = 100 rad= 100 rad

Ancak farklı tip radyasyonun bir graylık etkimesi aynı Ancak farklı tip radyasyonun bir graylık etkimesi aynı biyolojik etki üretmez. Örneğin bir graylık alfa ışıması, bir biyolojik etki üretmez. Örneğin bir graylık alfa ışıması, bir graylık beta ışımasından daha büyük etki yaratır. graylık beta ışımasından daha büyük etki yaratır.

Dolayısıyla Dolayısıyla ışımaların biyolojik etkisi için ışımaların biyolojik etkisi için Sievert(Sv)Sievert(Sv) diye anılan bir effektif doz birimi tanımlaması diye anılan bir effektif doz birimi tanımlaması yapılmıştır.yapılmıştır. Binde birine milisievert (mSV) denir. Binde birine milisievert (mSV) denir.

(1 Sv = 100 rem)(1 Sv = 100 rem)

1000 mrem = 1 rem = 0.01 Sv (Gy) dir1000 mrem = 1 rem = 0.01 Sv (Gy) dir

1-1- GAZLI DEDEKTÖRLER:GAZLI DEDEKTÖRLER: Alfa, Beta duyarlığı fazla, gama Alfa, Beta duyarlığı fazla, gama duyarlığı azdır. Yüksek sayım hızı alınmaz.duyarlığı azdır. Yüksek sayım hızı alınmaz.

Yüklerin deşarjı sırasında detektöre giren başka ışınlar sayılamaz. Yani ikinci sayım belli bir süre sonra yapılmaktadır. Sayıcının yeniden sayım yapabilme durumunu kazanması için gereken süreye

ÖLÜ ZAMAN denir.

2- SİNTİLASYON DEDEKTÖRLERİ2- SİNTİLASYON DEDEKTÖRLERİ

A)A) SOLID SİNTİLASYON ARACI:SOLID SİNTİLASYON ARACI: Kiristal, fotoelektrik, compton ve Kiristal, fotoelektrik, compton ve çift teşekkül gibi karşılıklı etkileşme sonucunda gama çift teşekkül gibi karşılıklı etkileşme sonucunda gama ışınımlarından soğurduğu enerjiyi görünür ışık haline çevirir.ışınımlarından soğurduğu enerjiyi görünür ışık haline çevirir.

B)B) LİKİD SİNTİLASYON ARACI:LİKİD SİNTİLASYON ARACI: Kullanılma amaçlarına göre Kullanılma amaçlarına göre değişik fosfor çözeltilerle sintilasyonlu gözlem aygıtı üretilir.değişik fosfor çözeltilerle sintilasyonlu gözlem aygıtı üretilir.

DETEKTÖRLERİN KIYASLANMASIDETEKTÖRLERİN KIYASLANMASI

Gazlı:Gazlı: Sintilasyonlu:Sintilasyonlu:

Duyar Duyar HacımHacım

Hava veya soy gazHava veya soy gaz Katı kristal (NaI) ve sıvı Katı kristal (NaI) ve sıvı fosforfosfor

Ölçtüğü Ölçtüğü ışımaışıma

Alfa, beta, gamaAlfa, beta, gama

Beta duyarlığı yüksek, Beta duyarlığı yüksek, gamaya az,gamaya az,

Beta, gama,Beta, gama,

Gama duyarlığı yüksekGama duyarlığı yüksek

Diğer Diğer özellikleriözellikleri

Sınırlı sayım hızı, Sınırlı sayım hızı, ölü ölü zamanı büyükzamanı büyük, basit , basit yapıda ve portatif, yapıda ve portatif, personellerin radyasyon personellerin radyasyon

korumasında kullanılırkorumasında kullanılır

Yüksek sayım hızı, Yüksek sayım hızı, ölü ölü zamanı küçük,zamanı küçük, enerjiyi enerjiyi ölçer, in vivo ve in vitro ölçer, in vivo ve in vitro radyasyon ölçümü radyasyon ölçümü yapabilir.yapabilir.

RADYASYONDAN TEMEL RADYASYONDAN TEMEL KORUNMA YÖNTEMLERİKORUNMA YÖNTEMLERİ

ZAMANZAMAN

ENGELENGEL

UZAKLIKUZAKLIK

RADYASYONDAN TEMEL RADYASYONDAN TEMEL KORUNMA YÖNTEMLERİKORUNMA YÖNTEMLERİ

1- ZAMAN:1- ZAMAN: Radyasyona maruz kalan kişinin Radyasyona maruz kalan kişinin kaynakla karşı karşıya kaldığı süredir. Bu kaynakla karşı karşıya kaldığı süredir. Bu süre içinde maruz kalınan ışınım şiddeti süre içinde maruz kalınan ışınım şiddeti genel olarak saatte miliröntgen olarak ifade genel olarak saatte miliröntgen olarak ifade edilir.edilir.

2- UZAKLIK:2- UZAKLIK: Radyasyon şiddeti uzaklığın Radyasyon şiddeti uzaklığın karesi ile ters orantılı olarak azalmaktadır.karesi ile ters orantılı olarak azalmaktadır. Bunu formülüze edecek olursak:Bunu formülüze edecek olursak: I : şiddet, R : I : şiddet, R : uzaklık olmak üzere,uzaklık olmak üzere,

II11 . R . R1122 = I = I22 . R . R22

22 dır. dır.

KAYNAĞA OLAN UZAKLIKKAYNAĞA OLAN UZAKLIK Örneğin, aynı kaynaktan Örneğin, aynı kaynaktan 4 m 4 m uzakta olan bir kişi, uzakta olan bir kişi, 2 m uzakta olandan 2 m uzakta olandan

1/4 kadar şiddette1/4 kadar şiddette radyasyona maruz kalmaktadır. radyasyona maruz kalmaktadır.

2 metrede etkileşim

4 metrede etkileşim

Partikül enerjisiMeV

Kurşunµ (cm-1)

Betonµ (cm-1)

Demirµ (cm-1)

100101

0,10.01

1,030,5370,77658,21340

0,0560,0540,1490,39757,8

0,3660,2310,468

2,61330

3- ENGEL OLUŞTURMA:3- ENGEL OLUŞTURMA: Kurşun, beton ve su radyasyona karşı oldukça iyi Kurşun, beton ve su radyasyona karşı oldukça iyi

koruma ve şiddette azalmayı sağlamaktadır.koruma ve şiddette azalmayı sağlamaktadır. Bu Bu nedenle radyasyonla yapılan uygulama ve çalışmalarda bu nedenle radyasyonla yapılan uygulama ve çalışmalarda bu engeller kullanılmaktadır.engeller kullanılmaktadır.

Radyasyon şiddetindeki azalma exponansiyeldirRadyasyon şiddetindeki azalma exponansiyeldir..

II22 = I = I11 . e . e-µx-µx Burada Burada µ :µ : lineer soğurma katsayısı, lineer soğurma katsayısı, x :x : kalınlık miktarıdır. kalınlık miktarıdır.

Sıkça kullanılan bazı malzemelerin lineer soğurma değerleri:

Engel oluşturuken, Engel oluşturuken, Radyasyon şiddetini yarıya indiren kalınlık Yarı Radyasyon şiddetini yarıya indiren kalınlık Yarı Tabaka Kalınlığı (YTK)Tabaka Kalınlığı (YTK), , veya Onda Bir Tabaka Kalınlığı (OTK) veya Onda Bir Tabaka Kalınlığı (OTK) kullanılmaktadır.kullanılmaktadır.

0,693 0,693 2,3032,303YTK = YTK = OTK =OTK =

µ µ µ µ

Bir noktasal radyasyon kaynağının verdiği doz miktarı da : Bir noktasal radyasyon kaynağının verdiği doz miktarı da :

   K . A . t K . A . tD = D = formülü ile ifade edilmektedir. formülü ile ifade edilmektedir.

k . R k . R22   Burada ;Burada ;A: kaynağın aktivitesini, t: veriliş süresini, R: kaynağa olan uzaklık, A: kaynağın aktivitesini, t: veriliş süresini, R: kaynağa olan uzaklık, K: birim aktivitesinin birim uzaklıkta ve sürede verdiği doz, K: birim aktivitesinin birim uzaklıkta ve sürede verdiği doz, k: ortamın soğurma faktörünü içerir.k: ortamın soğurma faktörünü içerir.

ÖRNEK:ÖRNEK: Bir radyoizotop laboratuarında çalışan bir kişi 200 mCi Bir radyoizotop laboratuarında çalışan bir kişi 200 mCi I-131, 100mCi Au-198 ve 10 mCi Na-24 radyoizotopları ile I-131, 100mCi Au-198 ve 10 mCi Na-24 radyoizotopları ile haftada bir saatlik sürede ve 40 cm lik çalışma uzaklığında haftada bir saatlik sürede ve 40 cm lik çalışma uzaklığında alacağı toplam dozu hesaplayalım.alacağı toplam dozu hesaplayalım.

(Doz faktörleri: I-131 için 2,18, Au-198 için 2,35, (Doz faktörleri: I-131 için 2,18, Au-198 için 2,35, Na-24 için de 18,4 dür)Na-24 için de 18,4 dür)

İyot için:İyot için: D = (2,18 x 200) / (40)D = (2,18 x 200) / (40)22 = 0,273 rem = 273 mrem olur, = 0,273 rem = 273 mrem olur, Altın için :Altın için : D = (2,35 x 100) / (40) D = (2,35 x 100) / (40)22 = 0,147 rem = 147 mrem = 0,147 rem = 147 mrem Sodyum içinSodyum için : : D = (18,4 x 10) / (40) D = (18,4 x 10) / (40)22 = 0,115 rem = 115 mrem = 0,115 rem = 115 mrem

bulunur.bulunur. Toplam doz miktarı:Toplam doz miktarı: D = 273 + 147 + 115 = D = 273 + 147 + 115 = 535 mrem 535 mrem dir. dir.

Bu değer de izin verilen dozun 5 katına eşittir. Bu değer de izin verilen dozun 5 katına eşittir. 0,3 cm lik kurşun tabakanın 0,3 cm lik kurşun tabakanın

gelen dozu yarıya indirdiği bilindiğinden,gelen dozu yarıya indirdiği bilindiğinden, I için, 3 x 0,3 = 0,9 cm, kurşunla doz miktarı: 34 mrem I için, 3 x 0,3 = 0,9 cm, kurşunla doz miktarı: 34 mrem Au için, 4 x 0,3 = 1,2 cm kurşunla doz miktarı: 10 mrem Au için, 4 x 0,3 = 1,2 cm kurşunla doz miktarı: 10 mrem Na için de, 3 x 0.3 = 0,9 cm lik kurşunla doz miktarını: 15 mrem Na için de, 3 x 0.3 = 0,9 cm lik kurşunla doz miktarını: 15 mrem

olabilirolabilir

SONUÇTA maruz kalınan doz miktarı; SONUÇTA maruz kalınan doz miktarı; 34 + 10 + 15 = 59 34 + 10 + 15 = 59 mremmrem olacaktır. olacaktır.

KORUNMA STANDARTLARIKORUNMA STANDARTLARI

Uluslararası Radyolojik Korunma Komisyonu Uluslararası Radyolojik Korunma Komisyonu (ICRP)(ICRP) tarafından önerilen temel radyasyon tarafından önerilen temel radyasyon korunma standartları:korunma standartları:

1- 1- Mesleği gereği radyasyonla çalışanlar için Mesleği gereği radyasyonla çalışanlar için bütün vücudun ışınlanma doz limitleri:bütün vücudun ışınlanma doz limitleri:

50 mSv/yıl50 mSv/yıl veya veya 5 rem/yıl 5 rem/yıl1 mSv/hafta1 mSv/hafta veya veya 100 100

mrem/haftamrem/hafta 0,2 mSv/gün0,2 mSv/gün veya veya 20 mrem/gün 20 mrem/gün

2- 2- Halk için bütün vücudun ışınlanma doz Halk için bütün vücudun ışınlanma doz limitleri:limitleri:

5 mSv/yıl5 mSv/yıl veya 0,5 rem/yıl veya 0,5 rem/yıl

Işınlama(rem)Işınlama(rem) Sağlığımıza etkisiSağlığımıza etkisi SüreSüre

5 -105 -10 Kanda kimyasal değişimKanda kimyasal değişim saatlercesaatlerce

5050 Mide bulantısıMide bulantısı ““

5555 BitkinlikBitkinlik ““

7070 KusmaKusma ““

7575 Saç dökülmesiSaç dökülmesi 2-3 hafta2-3 hafta

9090 Diare Diare ““

100100 KanamalarKanamalar ““

400400 Ölümcül doz Ölümcül doz (ÖLÜM)(ÖLÜM) 2 ay içinde 2 ay içinde

10001000 Bağırsak çeperinde hasarBağırsak çeperinde hasar

İç kanamalarİç kanamalar

ÖLÜMÖLÜM 1- 2 haftada1- 2 haftada

20002000 MSS nin hasarlanmasıMSS nin hasarlanması DakikalarDakikalar

Bilinç kaybıBilinç kaybı İçinde İçinde

ÖLÜMÖLÜM ÖlümÖlüm

RADYASYON ETKİMESİ, RADYASYON ETKİMESİ, EXİTASYON VE İYONİZASYONEXİTASYON VE İYONİZASYON

Enerji taşıyan bir radyasyon dalgasının herhangi bir atomun elektronuna Enerji taşıyan bir radyasyon dalgasının herhangi bir atomun elektronuna vereceği enerji miktarına göre olası durumları inceleyecek olursak:vereceği enerji miktarına göre olası durumları inceleyecek olursak:

1-1- Elektrona yüklenen enerji miktarı az ise, elektron kendisini Elektrona yüklenen enerji miktarı az ise, elektron kendisini çekirdeğe bağlayan kuvveti yenemez ve atomdan kopamaz, çekirdeğe bağlayan kuvveti yenemez ve atomdan kopamaz, sadece yörüngesini biraz daha büyütebilir, bir üst yörüngeye sadece yörüngesini biraz daha büyütebilir, bir üst yörüngeye geçer.geçer. Bu elektrona bekar elektron denir. Bu elektrona bekar elektron denir.

2-2- VeyaVeya e elektron, söz konusu enerji yüklemesi ile atomdan lektron, söz konusu enerji yüklemesi ile atomdan tamamen koparsa, atom tamamen koparsa, atom İYONLAŞMIŞİYONLAŞMIŞ demektir. demektir. Yani artık bir Yani artık bir elektronu eksik olup, (+) yüklü bir yapı haline dönüşmüştür.elektronu eksik olup, (+) yüklü bir yapı haline dönüşmüştür.

Atomdan kopan ve yüksek bir hız kazanan elektronlar ortamda ilerlerken Atomdan kopan ve yüksek bir hız kazanan elektronlar ortamda ilerlerken bir bilardo topu gibi diğer elektronlara çarpa çarpa enerjisini kaybeder. Bu bir bilardo topu gibi diğer elektronlara çarpa çarpa enerjisini kaybeder. Bu çarpışmalar sonucu daha çarpışmalar sonucu daha birçok elektron da yörüngelerinden koparak birçok elektron da yörüngelerinden koparak radyasyonun indirekt etkisi ile yeni birçok radyasyonun indirekt etkisi ile yeni birçok İYONLAŞMIŞ İYONLAŞMIŞ ATOMLAR’ın ATOMLAR’ın ortaya çıkmasınaortaya çıkmasına neden olurlar. neden olurlar.

Bu çarpmalar sırasında elektronlar, moleküllerin değişik atomlarını Bu çarpmalar sırasında elektronlar, moleküllerin değişik atomlarını bağlayan elektronlara çarpmış ve onların kopmalarına neden olmuşsa, çift bağlayan elektronlara çarpmış ve onların kopmalarına neden olmuşsa, çift elektron yapılı organik molekül o yerde hemen ikiye ayrılır. elektron yapılı organik molekül o yerde hemen ikiye ayrılır. Böylece o molekül veya sistemin tümü inaktif hale geçebilir.Böylece o molekül veya sistemin tümü inaktif hale geçebilir.

SU MOLEKÜLÜNDEN SU MOLEKÜLÜNDEN ELEKTRONUN KOPMASIELEKTRONUN KOPMASI

Örneğin, su molekülüne bu enerji yüklü elektron çarpınca, bağlayıcı elektronlardan biri dışarı çıkabilir ve su molekülü parçalanarak ,bir hidrojen (H+) iyonu ve bir hidroksil (0OH) RADİKALİ meydana gelir.

Veya radyasyon nedeni ile enerji yüklü elektron çarpması Veya radyasyon nedeni ile enerji yüklü elektron çarpması ile dışarı çıkan suya ait elektron başka bir su molekülü ile dışarı çıkan suya ait elektron başka bir su molekülü tarafından da tutulabilir. Negatif yüklü hale gelen su tarafından da tutulabilir. Negatif yüklü hale gelen su molekülü bu kez de molekülü bu kez de bir hidrojen (bir hidrojen (00H) RADİKALİ ve bir H) RADİKALİ ve bir hidroksil (OHhidroksil (OH--) iyonu) iyonu şeklinde iki parçaya bölünebilir. şeklinde iki parçaya bölünebilir.

Hidrojen radikalinden ara reaksiyonlar sonucu sırasıyla Hidrojen radikalinden ara reaksiyonlar sonucu sırasıyla hidrojen peroksit (Hhidrojen peroksit (H22OO22

--) ) ve hidroksil (ve hidroksil (00OH) oluşur. OH) oluşur. Hidrojen peroksit hücre için toksikdir ve hücrenin Hidrojen peroksit hücre için toksikdir ve hücrenin ölümüne sebep olur.ölümüne sebep olur.

Bu oluşumlar sırasında ortaya çıkan radikaller birer Bu oluşumlar sırasında ortaya çıkan radikaller birer

organik molekül daha parçalarlar.organik molekül daha parçalarlar.

Sonuç olarak, enerji yüklü bir fotonun su Sonuç olarak, enerji yüklü bir fotonun su molekülüne çarpması sonucu, indirekt molekülüne çarpması sonucu, indirekt yoldan 4 organik molekül parçalanmış olur. yoldan 4 organik molekül parçalanmış olur.

ÖNEMLİ BİR SONUÇ YORUMUÖNEMLİ BİR SONUÇ YORUMUYapılan çalışmalar, bir organik ortamda oksijenin Yapılan çalışmalar, bir organik ortamda oksijenin olmaması veya az olması halinde, radyasyon etkimesi olmaması veya az olması halinde, radyasyon etkimesi sonucu ortaya çıkan indirekt yollarla, oksijenli ortama sonucu ortaya çıkan indirekt yollarla, oksijenli ortama göre yarısı kadar organik molekülün parçalandığı göre yarısı kadar organik molekülün parçalandığı bulunmuştur.bulunmuştur.

Bu sonuç, antioksidanların kullanılmasına yol açtı, Bu sonuç, antioksidanların kullanılmasına yol açtı, Örneğin; Betakaroten, Selenyum, A, C ve E vitamini Örneğin; Betakaroten, Selenyum, A, C ve E vitamini gibi.gibi.

Ayrıca indirekt etkinin, fiziko-kimyasal evrede Ayrıca indirekt etkinin, fiziko-kimyasal evrede

durdurabilme veya zayıflatabilme olanağı vardır. Çünkü durdurabilme veya zayıflatabilme olanağı vardır. Çünkü aynı enerjiyi biyomoleküle gitmeden bir başka moleküle aynı enerjiyi biyomoleküle gitmeden bir başka moleküle bağlamak olasıdır.bağlamak olasıdır. Bu eylem, radyasyona karşı koruma Bu eylem, radyasyona karşı koruma amaçlı maddelerin etkinliğini içerir.amaçlı maddelerin etkinliğini içerir.

Bu konuda yapılan araştırmalar, Bu konuda yapılan araştırmalar, glikoz, sistein ve sisteaminglikoz, sistein ve sisteamin gibi indirgemeye neden olan maddelerin, serbest radikallerle gibi indirgemeye neden olan maddelerin, serbest radikallerle birleşerek onları birleşerek onları inaktif (etkisiz) inaktif (etkisiz) hale getirmek suretiyle hale getirmek suretiyle biyomolekülleri koruyucu hale dönüştürdüklerini ortaya biyomolekülleri koruyucu hale dönüştürdüklerini ortaya çıkarmıştır.çıkarmıştır.

HÜCRESEL DÜZEYDE ETKİMEHÜCRESEL DÜZEYDE ETKİME

Dört ana evreden oluşan bu olaylar arasında kesin sınırlar Dört ana evreden oluşan bu olaylar arasında kesin sınırlar yoktur.yoktur. Öyle ki bazı olaylar fizikokimyasal evrede iken bazı olaylar Öyle ki bazı olaylar fizikokimyasal evrede iken bazı olaylar kimyasal evreye geçmiş olabilir. Bu olaylar:kimyasal evreye geçmiş olabilir. Bu olaylar:I- FİZİKSEL EVRE:I- FİZİKSEL EVRE: (10(10-13-13 sn içinde oluşur) sn içinde oluşur)Işımanın hücrenin bir atomu veya molekülü ile etkileşmesi sonucu Işımanın hücrenin bir atomu veya molekülü ile etkileşmesi sonucu enerjisinin enerjisinin biyomoleküllerce soğurulması ile iyonlaşmanın ve biyomoleküllerce soğurulması ile iyonlaşmanın ve uyarılmanınuyarılmanın meydana gelmesi. meydana gelmesi.

II- FİZİKO KİMYASAL EVRE:II- FİZİKO KİMYASAL EVRE: (10(10-10-10 sn içinde oluşur) sn içinde oluşur)Bu iyonlaşma sonucu hücre içinde yeni ürünler oluşur. Örneğin Bu iyonlaşma sonucu hücre içinde yeni ürünler oluşur. Örneğin hücredeki hücredeki makromoleküllerde birinci kırılma oluşur ve makromoleküllerde birinci kırılma oluşur ve hücredeki suyun ışıma ile etkileşmesi sonucu kimyasal yönden hücredeki suyun ışıma ile etkileşmesi sonucu kimyasal yönden son derece aktif yüksüz radikaller oluşabilir.son derece aktif yüksüz radikaller oluşabilir.

III- KİMYASAL EVRE:III- KİMYASAL EVRE: ( 10( 10-6-6 sn içinde oluşur) sn içinde oluşur)Bu radikaller arasında veya radikallerle hücre molekülleri Bu radikaller arasında veya radikallerle hücre molekülleri arasında arasında ısı, basıç ve oksijen miktarıısı, basıç ve oksijen miktarı gibi çevresel etkiler gibi çevresel etkiler yardımıyla çeşitli kimyasal reaksiyonlar oluşur.yardımıyla çeşitli kimyasal reaksiyonlar oluşur.

IV- BİYOLOJİK EVRE:IV- BİYOLOJİK EVRE: ( 1 sn ile 40 sn içinde oluşur)( 1 sn ile 40 sn içinde oluşur)Hücrede oluşan zarar sonucu ışımanın Hücrede oluşan zarar sonucu ışımanın dozuna, dozun verilme dozuna, dozun verilme hızına, LET’in (ışımanın türü ve enerjisine), dozun dokularda hızına, LET’in (ışımanın türü ve enerjisine), dozun dokularda dağılımına ve dokuların ışımaya karşı duyarlılığınadağılımına ve dokuların ışımaya karşı duyarlılığına bağlı bağlı olacak şekilde biyolojik etkimeler ortaya çıkar.olacak şekilde biyolojik etkimeler ortaya çıkar.

RADYASYONUN BİYOLOJİK ETKİLERİ:RADYASYONUN BİYOLOJİK ETKİLERİ:

Fiziksel olaylarFiziksel olaylar ATOM DÜZEYİNDEATOM DÜZEYİNDE(iyonlaşma, uyarma)(iyonlaşma, uyarma)

Fizikokimyasal olaylarFizikokimyasal olaylar MOLEKÜL DÜZEYİNDEMOLEKÜL DÜZEYİNDE(Radikallerin oluşumu)(Radikallerin oluşumu)

Direkt ve indirekt etki Direkt ve indirekt etki HÜCRE DÜZEYİNDEHÜCRE DÜZEYİNDE(Hücresel zarar)(Hücresel zarar)

Somatik Hücreler Germ HücreleriSomatik Hücreler Germ Hücreleri

Somatik etkiSomatik etki ORGAN DÜZEYİNDEORGAN DÜZEYİNDE

Akut etkiAkut etki Kronik etkiKronik etki

LösemiLösemi Kanser Kanser Genetik etki Genetik etki (Mutasyon)(Mutasyon)

Eşik doz (50 rem)Eşik doz (50 rem) Eşik doz yokEşik doz yok(Rastgele olmayan etki)(Rastgele olmayan etki) (Rastgele etki)(Rastgele etki)

İNSAN DOKU VE ORGANLARININ İNSAN DOKU VE ORGANLARININ RADYASYONA KARŞI DUYARLIĞIRADYASYONA KARŞI DUYARLIĞI

YÜKSEKYÜKSEK NORMALNORMAL DÜŞÜKDÜŞÜK

Kemik iliğiKemik iliği

MemeMeme

Tiroid (çocuklarda)Tiroid (çocuklarda)

AkciğerlerAkciğerler

MideMide

OverlerOverler

KolonKolon

DeriDeri

BeyinBeyin

KemikKemik

UterusUterus

BöbrekBöbrek

ÖzafagusÖzafagus

KaraciğerKaraciğer

Radyasyonun zararlı etkisine karşı oluşan duyarlık,Radyasyonun zararlı etkisine karşı oluşan duyarlık, bazı insanlarda da faklıdır. bazı insanlarda da faklıdır.

Bireysel duyarlığı içeren bu faktörler:Bireysel duyarlığı içeren bu faktörler: YAŞ:YAŞ: Genelde çocuklar, yetişkinler göre daha büyük risk Genelde çocuklar, yetişkinler göre daha büyük risk

altındadır.altındadır. Kadınlarda 20 yaşın altında radyasyona maruz Kadınlarda 20 yaşın altında radyasyona maruz kalındığında daha fazla kanser oluşum riski vardır ve menopozdan kalındığında daha fazla kanser oluşum riski vardır ve menopozdan sonra ise en azdır. Yine çocuklar tiroid kanserinde, büyüklere sonra ise en azdır. Yine çocuklar tiroid kanserinde, büyüklere nazaran daha fazla risk altındadır.nazaran daha fazla risk altındadır.

CİNS:CİNS: Kadınlarda radyasyon nedeni ile göğüs ve yumurtalık Kadınlarda radyasyon nedeni ile göğüs ve yumurtalık kanseri oluşma riski büyüktürkanseri oluşma riski büyüktür,, ama erkeklerde aynı risk göğüs ama erkeklerde aynı risk göğüs ve prostat için ortaya konulamamıştır. ve prostat için ortaya konulamamıştır. Erkeklerde Erkeklerde de kadınlara de kadınlara göre daha fazla göre daha fazla tiroid kanseri tiroid kanseri olma riski vardır. olma riski vardır.

DİĞER IŞIMALAR:DİĞER IŞIMALAR: Yeraltında çalışan madencilerde Yeraltında çalışan madencilerde radondanradondan dolayı akciğer kanseri olma riski artmaktadır ve bunlar sigara da dolayı akciğer kanseri olma riski artmaktadır ve bunlar sigara da içiyorsa risk çok daha büyük olmaktadır. Güneşten gelen içiyorsa risk çok daha büyük olmaktadır. Güneşten gelen UV ve X-UV ve X-ışınınışının kullanımı nedeni ile deri kanserleri olmaktadır. kullanımı nedeni ile deri kanserleri olmaktadır.

GENETİK FAKTÖRLER:GENETİK FAKTÖRLER: Özellikle Özellikle radyoterapi sırasında, radyoterapi sırasında, bireysel genetik hastalığı olanlarda radyasyona karşı bireysel genetik hastalığı olanlarda radyasyona karşı duyarlık artmaktadır. duyarlık artmaktadır. Örneğin, çocuklarda retina kanserinin Örneğin, çocuklarda retina kanserinin radyasyonla tedavisi sırasında ve sonrasında kemik iliği kanseri radyasyonla tedavisi sırasında ve sonrasında kemik iliği kanseri olma riski artmaktadır. olma riski artmaktadır.

RADYASYON KAZALARI, TANI VE TEDAVİLERİRADYASYON KAZALARI, TANI VE TEDAVİLERİ

Radyolojik kaza, kişilerin veya çevrenin, beklenmedik bir zamanda Radyolojik kaza, kişilerin veya çevrenin, beklenmedik bir zamanda aşırı dozda radyoaktif madde ile ışınlanmasıdır.aşırı dozda radyoaktif madde ile ışınlanmasıdır.

Nisan 1986Nisan 1986 da koruyucu zırha sahip olayan da koruyucu zırha sahip olayan Çernobil NükleerÇernobil Nükleer santralinde santralinde buhar patlaması sonucu, aşırı radyasyon ışımasına maruz kalan buhar patlaması sonucu, aşırı radyasyon ışımasına maruz kalan 237 237 kişiden 134 ündekişiden 134 ünde Akut Radyasyon Sendromu (ARS)Akut Radyasyon Sendromu (ARS) oluştu ve oluştu ve bunların bunların 28 inde radyasyon yanıkları sonucu ölüm28 inde radyasyon yanıkları sonucu ölüm oluştu. oluştu.

Eylül 1987’de, Brezilya, Goiania’daEylül 1987’de, Brezilya, Goiania’da terkedilmis bir teleterapi aygıtında terkedilmis bir teleterapi aygıtında bulunan zırhlanmıs bulunan zırhlanmıs 137137CsCs kaynağı (50,9 TBq) koruyucu muhafazasından kaynağı (50,9 TBq) koruyucu muhafazasından çıkartılarak kaynak etrafındaki zırh parçalandı. Kazazedelerden 4 kisi öldü, çıkartılarak kaynak etrafındaki zırh parçalandı. Kazazedelerden 4 kisi öldü, 28 kiside lokal radyasyon hasarları gelisti. 28 kiside lokal radyasyon hasarları gelisti. 249 kiside radyoaktif 249 kiside radyoaktif bulasmabulasma belirlendi, bunlardan 129’unda hem iç hem dıs kontaminasyon- belirlendi, bunlardan 129’unda hem iç hem dıs kontaminasyon-bulasma söz konusuydubulasma söz konusuydu

1989 San Salvador, El Salvador’da1989 San Salvador, El Salvador’da endüstriyel sterilizasyon ünitesinde endüstriyel sterilizasyon ünitesinde bir radyolojik kaza meydana geldi. Kaza bir radyolojik kaza meydana geldi. Kaza 6060Co Co kaynağının açık pozisyonda kaynağının açık pozisyonda takılı kalmasıyla gerçeklesti. takılı kalmasıyla gerçeklesti. Üç isçi yüksek radyasyonÜç isçi yüksek radyasyon dozlarına maruz dozlarına maruz kaldı ve ARS gelisti. Özel tedavi ile akut etkiler sınırlandırıldı. Yine de kaldı ve ARS gelisti. Özel tedavi ile akut etkiler sınırlandırıldı. Yine de bacakları çok ciddi hasar gören bacakları çok ciddi hasar gören iki isçinin bacakları nerede ise iki isçinin bacakları nerede ise tamamentamamen kesilmek zorunda kaldı. En çok ışınlanan kişi 6 ay sonra öldü, kesilmek zorunda kaldı. En çok ışınlanan kişi 6 ay sonra öldü, ölümün residüel akciğer hasarı ve diger hasarların katkısına bağlı oldugu ölümün residüel akciğer hasarı ve diger hasarların katkısına bağlı oldugu düşünüldü. düşünüldü.

Uygulama Uygulama AlanıAlanı

Kaynak, Kaynak, RadyonüklidRadyonüklid

Işınlanan Işınlanan Vücut KısmıVücut Kısmı

Hasar Hasar Gören kişiGören kişi

11 EndüstriEndüstri

SterilizasyonSterilizasyon

RadyografiRadyografi

Ölçüm sistemÖlçüm sistem

Co- 60, Cs-137Co- 60, Cs-137

Ir-192, Cs-137Ir-192, Cs-137

Ir-192, Cs-137Ir-192, Cs-137

Eller, tüm vücutEller, tüm vücutEller, diğer kısımlarEller, diğer kısımlar

Eller, diğer kısımlarEller, diğer kısımlar

1 – 31 – 3

1 – 101 – 10

1 - 21 - 2

22 TıpTıp

TanıTanı

TedaviTedaviX ışını üreteçleriX ışını üreteçleri

Co-60 , Cs-137Co-60 , Cs-137

HızlandırıcılarHızlandırıcılar

Eller ve yüzEller ve yüz

Tüm vücut, eller, Tüm vücut, eller, diğer kısımlardiğer kısımlar

1 – 101 – 10

1 - 101 - 10

33 AraştırmaAraştırma Reaktörleri de Reaktörleri de içeren geniş içeren geniş spektrumdaki spektrumdaki kaynaklarkaynaklar

Eller, yüz ve diğer Eller, yüz ve diğer kısımlarkısımlar

1 - 31 - 3

44 Kullanılmış Kullanılmış kaynaklarkaynaklar

Co-60 , Cs-137Co-60 , Cs-137

Ve diğerleriVe diğerleri

Eller, diğer kısımlarEller, diğer kısımlar 1 - 201 - 20

55 Nükleer Nükleer ReaktörlerReaktörler

Cs-137, Sr-90Cs-137, Sr-90

I-131, I-131,

Pu-210Pu-210

Tüm vücut,Tüm vücut,

Tiroid beziTiroid bezi

AkciğerAkciğer

1 - 5001 - 500

NÜKLEER SANTRAL KAZALARINÜKLEER SANTRAL KAZALARI1952 Chalk River deneme reaktörü çekirdek erimesi 1957 Windscale/İngiltere Askeri amaçlı reaktörde yangın, 1.5x10 Bq radyasyon kaçağı 1958 Vinca/Yugoslavya deneme reaktörü çekirdeğinin aşırı ısınması, 6 bilim insanı radyasyona maruz kaldı, 1'i öldü 1961 SL 1, İDAHO FALLS/ABD Askeri deneme reaktörü infilak etti, 3 işçi öldü 1966 Enrico Fermi/ABD deneme reaktörü kısmi çekirdek erimesi 1969 Lucens/İsviçre deneme reaktörü kısmi çekirdek erimesi 1972 Fürgassen/Almanya 640 MW kaynar sulu reaktörde bir yüksek basınç sübabının çalışmaması, radyoaktif buhar kaçağı 1975 Tsuruga-1/Japonya 340 MW kaynar su reaktörü bir boru hattında kırık. 37 işçi radyasyona maruz kaldı 1975 Leningrad-1/Sovyetler Birliği 380 basınçlı-su soğutmalı reaktörde kısmi çekirdek erimesi 1977 Bohunice A-1/Slocakya 100 MW gaz soğutmalı reaktörde çekirdeğin aşırı ısınması, radyasyon sızıntısı 1978 Brunsbüttel/Almanya 770 MW kaynar su reaktöründe bir buhar hattının kopması, radyasyon sızıntısı 1979 Three Miles İsland/USA 880MW basınçlı su reaktörü çekirdek erimesi, iyot-131 kaçağı 1986 Çernobil 4/Ukrayna 1000 MW basınçlı su soğutmalı grafit reaktörü güç infilakı, yangın-yakıtının yüzde 70'i dünyaya yayıldı 1987 Trawsfynydd/İngiltere 200 MW gaz soğutmalı reaktör yangını 1991 Mihama-2 Japonya 500 MW basınçlı su reaktörü bir boru hattının kopması ile radyoaktif buhar kaçağı 1992 Sosnovy Bor/Rusya 1000 MW basınçlı su soğutmalı reaktörün bir yakıt elemanı kanalının kopması. 2011-Mart, Fukushima/JAPONYA 8.9 büyüklüğündeki deprem ve ardından gelen tsunami Japonya’nın kuzeydoğusunu yerle bir etti. 4 reaktörlü santralin 3 tanesinde patlama oldu2011 – Eylül, Fransanın Güneyinde Avignon yakınındaki Nükleer tesiste patlama oldu

ÇERNOBİL (26 Nisan1986) ÇERNOBİL (26 Nisan1986) 1972 de kurulan Çernobil Nükleer santralinde buhar patlaması sonucu, aşırı 1972 de kurulan Çernobil Nükleer santralinde buhar patlaması sonucu, aşırı

radyasyon ışımasına maruz kalan 237 kişiden 134 ünde Akut Radyasyon Sendromu radyasyon ışımasına maruz kalan 237 kişiden 134 ünde Akut Radyasyon Sendromu (ARS) oluştu ve bunların 28 inde radyasyon yanıkları sonucu ölüm oluştu. (ARS) oluştu ve bunların 28 inde radyasyon yanıkları sonucu ölüm oluştu.

70 yılda 27.000 ölüm bekleniyor. 25 yıl geçti ama hala serpinti var70 yılda 27.000 ölüm bekleniyor. 25 yıl geçti ama hala serpinti var

ÇERNOBİL FELAKETİNİN YAYILMASIÇERNOBİL FELAKETİNİN YAYILMASI26 NİSAN - 9 MAYIS 1986 26 NİSAN - 9 MAYIS 1986

Patlama sonrası ancak 18. günde Gorbacov açıklama yaptı !!!Patlama sonrası ancak 18. günde Gorbacov açıklama yaptı !!!

ÇERNOBİL FELAKETİNİN YAYILMASIÇERNOBİL FELAKETİNİN YAYILMASI26 NİSAN - 9 MAYIS 198626 NİSAN - 9 MAYIS 1986

Çernobil Faciası sonrası, kameralar önünde çay içeÇernobil Faciası sonrası, kameralar önünde çay içerekrek halkı kandıran Bakanhalkı kandıran Bakan Cahit Cahit Aral konuştu.. Aral konuştu..(1986)(1986)....

Japonya Başbakanı AJaponya Başbakanı Abe, nükleer santralin yakınlarındaki Soma balıkçı be, nükleer santralin yakınlarındaki Soma balıkçı limanına yaptığı denetimler sırasında, buradan avlanan deniz ürünlerini limanına yaptığı denetimler sırasında, buradan avlanan deniz ürünlerini

kameralar karşısında yiyerek kameralar karşısında yiyerek "tehlike yok" "tehlike yok" mesajı vermeye çalıştı.mesajı vermeye çalıştı. (21.10.2013)(21.10.2013)

11 Mart 2011 Fukushima (JAPONYA11 Mart 2011 Fukushima (JAPONYA))Ölçülen radyasyon miktarı Ölçülen radyasyon miktarı saatte 8,218 mikrosievertsaatte 8,218 mikrosievert. İzin verilen . İzin verilen yıllık seviye ise 1000 yıllık seviye ise 1000 mikrosievert. mikrosievert. Soğutma sistemleri devre dışı kalan santralda, farklı reaktörlerde dört gün Soğutma sistemleri devre dışı kalan santralda, farklı reaktörlerde dört gün

içinde üç patlama meydana geldi. Bir reaktörde de yangın çıktı. içinde üç patlama meydana geldi. Bir reaktörde de yangın çıktı.

Fukuşima bölgesinde yaşayan 80 bin kişi neredeyse Fukuşima bölgesinde yaşayan 80 bin kişi neredeyse tamamı tahliye edildi. Santral çevresindeki boşaltılmış tamamı tahliye edildi. Santral çevresindeki boşaltılmış

20 kilometrelik alan yasak bölge ilan edildi (24.04.2011).20 kilometrelik alan yasak bölge ilan edildi (24.04.2011).Japonya son nükleer reaktörü de kapadı (16.09.2013)Japonya son nükleer reaktörü de kapadı (16.09.2013)

PATLAMA SONRASI HAVADA YAYILMAPATLAMA SONRASI HAVADA YAYILMA

Deniz suyunda yayılan RadyasyonDeniz suyunda yayılan Radyasyon

Fukuşima’daki Daiichi nükleer santralindeki Fukuşima’daki Daiichi nükleer santralindeki radyasyon sızıntısının hala görülmesi, tehlikenin devam etmesine yol sızıntısının hala görülmesi, tehlikenin devam etmesine yol açıyor. Başbakan Abe, durumun kontrol altına alındığını açıyor. Başbakan Abe, durumun kontrol altına alındığını

söylese de reaktörlerin soğuması için kullanılan kirli suyun söylese de reaktörlerin soğuması için kullanılan kirli suyun hala denize karıştığı aktarıhala denize karıştığı aktarılıyor (16.09.2013). lıyor (16.09.2013).

Bir kaza oluşumu sonucu, erken aşamalardaki en Bir kaza oluşumu sonucu, erken aşamalardaki en önemli ışınlanma yolları şöyle sıralanabilir:önemli ışınlanma yolları şöyle sıralanabilir:

1-1- Radyoaktif kaynak, nükleer tesisten ve Radyoaktif kaynak, nükleer tesisten ve salınan herhangi bir radyoaktif salınan herhangi bir radyoaktif maddeden kaynaklanan maddeden kaynaklanan direkt direkt (doğrudan) radyasyon,(doğrudan) radyasyon,

2-2- Hava ile taşınan radyoaktif maddelerin Hava ile taşınan radyoaktif maddelerin (uçucular, aerosoller, partiküller), (uçucular, aerosoller, partiküller), solunmasından,solunmasından,

3-3- Radyoaktif maddelerin toprakta veya Radyoaktif maddelerin toprakta veya yüzeyde birikimi nedeni ile doğrudan yüzeyde birikimi nedeni ile doğrudan radyasyon ışınlanmalarından,radyasyon ışınlanmalarından,

4-4- Cilt ve giysilere Cilt ve giysilere bulaşanbulaşan radyoaktif radyoaktif maddelerden kaynaklanır.maddelerden kaynaklanır.

20 ila 30 Gy arasında bir doza maruz kalmış bir işçinin 20 ila 30 Gy arasında bir doza maruz kalmış bir işçinin ellerinde meydana gelen yanık ve su kabarcıkları.ellerinde meydana gelen yanık ve su kabarcıkları.

5 – 10 Gy’lik, Ir-192 radyoaktif kaynağını iş önlüğünün cebinde 5 – 10 Gy’lik, Ir-192 radyoaktif kaynağını iş önlüğünün cebinde 2 saat taşıyan bir işçinin, göğsünün ön ve sağ tarafında 2 saat taşıyan bir işçinin, göğsünün ön ve sağ tarafında

ışınlanmadan 5 ve 11 gün sonra oluşan kızarıklıklarışınlanmadan 5 ve 11 gün sonra oluşan kızarıklıklar

20 ile 30 Gy lik ışımaya maruz kalan işçinin, 20 ile 30 Gy lik ışımaya maruz kalan işçinin,

21 gün sonra, ışınlanan bölgesinde meydana gelen deri dökülmesi21 gün sonra, ışınlanan bölgesinde meydana gelen deri dökülmesi

Lokal ışınlanmanın şiddetini değerlendirmek Lokal ışınlanmanın şiddetini değerlendirmek

için iki tanısal işlem kullanılabilir:için iki tanısal işlem kullanılabilir: Bunlar Bunlar termal ve radyoizotopik yöntemlerdir.termal ve radyoizotopik yöntemlerdir. Her iki Her iki yöntem de, ışınlanmış ve ışınlanmamış bölgeler birbiriyle yöntem de, ışınlanmış ve ışınlanmamış bölgeler birbiriyle karşılaştırıldığından son derece güvenilirdir.karşılaştırıldığından son derece güvenilirdir.

TermografiTermografi herhangi bir hasarı tanımak ve derecesini tayin herhangi bir hasarı tanımak ve derecesini tayin etmekte kullanılabilir.etmekte kullanılabilir. Özellikle klinik bulguların belirgin Özellikle klinik bulguların belirgin olmadığı erken ve gizli-latent- dönemlerde lokal radyasyon olmadığı erken ve gizli-latent- dönemlerde lokal radyasyon hasarlarının tanınmasında faydalı ve hassas bir tekniktir. hasarlarının tanınmasında faydalı ve hassas bir tekniktir. İlave olarak hem kontak termografi, hem de infrared İlave olarak hem kontak termografi, hem de infrared teletermovision faydalıdır. İkinci teknik, özellikle el ve teletermovision faydalıdır. İkinci teknik, özellikle el ve kolların etkilendiği kısmi vücut ışınlanmasının tanısında kolların etkilendiği kısmi vücut ışınlanmasının tanısında muhtemelen daha üstün olmakla beraber oldukça pahalıdır.muhtemelen daha üstün olmakla beraber oldukça pahalıdır.

RadyoizotopikRadyoizotopik yöntemde, yöntemde, 9999 Tm perteknatın Tm perteknatın damar içine damar içine

enjeksiyonunu takiben dağılımı bir sintilasyon kamerası ile enjeksiyonunu takiben dağılımı bir sintilasyon kamerası ile izlenerek, vücudun bir kısmında veya organlardaki kan izlenerek, vücudun bir kısmında veya organlardaki kan dolaşımı kaydedilebilir.dolaşımı kaydedilebilir.

AKUT RADYASYON TANISI TEDAVİSİAKUT RADYASYON TANISI TEDAVİSİ

Tanı:Tanı: ARS’ nun tanısı klinik ve laboratuvar verilerine dayanır. ARS’ nun tanısı klinik ve laboratuvar verilerine dayanır. Prodromal faz,Prodromal faz, ısınlanmadan sonra birkaç saat içinde meydana gelebilir ısınlanmadan sonra birkaç saat içinde meydana gelebilir ve anoreksia, bulantı, kusma ile karakterizedir. ARS’ nun bu fazında, ve anoreksia, bulantı, kusma ile karakterizedir. ARS’ nun bu fazında, yaklasık yaklasık 0,5 Gy bir0,5 Gy bir ısınlanmadan sonra laboratuar bulguları ısınlanmadan sonra laboratuar bulguları hematopoetik hasarı gösterebilir.hematopoetik hasarı gösterebilir.

Bu fazı semptomların genellikle geriledigi, doza baglı olarak nispeten Bu fazı semptomların genellikle geriledigi, doza baglı olarak nispeten

bulguların gözlenmedigi bir ile üç hafta süren bir bulguların gözlenmedigi bir ile üç hafta süren bir latent fazlatent faz takip eder. takip eder. Latent fazı Latent fazı kritik fazkritik faz izler. Dolasan kandaki lenfositler radyasyona en izler. Dolasan kandaki lenfositler radyasyona en

hassas hücre türlerinden biridir ve mutlak lenfosit sayısındaki düsme erken hassas hücre türlerinden biridir ve mutlak lenfosit sayısındaki düsme erken gözlem fazında radyasyon ısınlanmasının seviyesini tayin etmek için en iyi gözlem fazında radyasyon ısınlanmasının seviyesini tayin etmek için en iyi ve yararlı laboratuar testidir. ve yararlı laboratuar testidir.

İmmünolojik bozukluklarİmmünolojik bozukluklar 48 saat içinde ortaya çıkar.48 saat içinde ortaya çıkar. Gastrointestinal semptomlar Gastrointestinal semptomlar 10-15 Gy’i asan10-15 Gy’i asan dozlarda gözlenir ve hatta dozlarda gözlenir ve hatta

bazen daha düsük dozlarda kemik iligi sendromu ile bir arada olabilir. bazen daha düsük dozlarda kemik iligi sendromu ile bir arada olabilir.

Hızlanmıs prodromal ve kısalmıs latent fazları Hızlanmıs prodromal ve kısalmıs latent fazları diare izleyebilirdiare izleyebilir..

Nörovasküler sendromlar Nörovasküler sendromlar 20 Gy’i asan20 Gy’i asan ısınlamalardan sonra meydana ısınlamalardan sonra meydana gelir ve siddetli prodromal belirtilerin hemen baslaması ve vazomotor gelir ve siddetli prodromal belirtilerin hemen baslaması ve vazomotor kollaps ile 1-2 gün içinde ölüme götüren belirtilerle karakterizedir.kollaps ile 1-2 gün içinde ölüme götüren belirtilerle karakterizedir.

Alınan akut doza bağlı olarak, ciltteki hasarların Alınan akut doza bağlı olarak, ciltteki hasarların ve klinik bulgularının başlangıç zamanıve klinik bulgularının başlangıç zamanı

BulgularBulgular Doz aralığı Doz aralığı

(Gy)(Gy)Başlangıç Başlangıç

zamanı (gün)zamanı (gün)

EritemEritem 3 - 103 - 10 14 – 21 14 – 21

EpilasyonEpilasyon >3>3 14 – 1814 – 18

Kuru döküntüKuru döküntü 8 - 128 - 12 25 – 3025 – 30

Islak döküntüIslak döküntü 15 -2015 -20 20 – 2820 – 28

Blister oluşumuBlister oluşumu 15 - 2515 - 25 15 – 2515 – 25

Ciltte yaralarCiltte yaralar >20>20 14 - 2114 - 21

NekrosisNekrosis >25>25 >21>21

AKUT RADYASYON TEDAVİSİAKUT RADYASYON TEDAVİSİTedavi gerçek semptomlar, bulgular ve rutin laboratuar Tedavi gerçek semptomlar, bulgular ve rutin laboratuar testlerinin sonuçlarına dayandırılmalıdır. Başlangıç semptonları testlerinin sonuçlarına dayandırılmalıdır. Başlangıç semptonları ve bulguları radyasyona özel değildir. Klinik belirtilerin aşikar ve bulguları radyasyona özel değildir. Klinik belirtilerin aşikar hale gelmesi ve daha fazla bilgi toplanıncaya kadar hale gelmesi ve daha fazla bilgi toplanıncaya kadar değerlendirme yapabilmenin tek yolu değerlendirme yapabilmenin tek yolu dikkatli gözlem ve dikkatli gözlem ve tekrarlı laboratuartekrarlı laboratuar çalışmalarıdır. çalışmalarıdır.

Şiddetli hasarı 48 saat içindeŞiddetli hasarı 48 saat içinde ortaya çıkarabilmek için en ortaya çıkarabilmek için en yararlı ve tek laboratuar analizi yararlı ve tek laboratuar analizi absolü lenfositabsolü lenfosit sayımıdır. sayımıdır.

Acil serviste Acil serviste bulantı ve kusmabulantı ve kusma yakınmaları olan hastalara yakınmaları olan hastalara belirtilere dönük tedavi yapılmalı ve günlük kan sayımları belirtilere dönük tedavi yapılmalı ve günlük kan sayımları kontrol edilmelidir. Dış radyasyon dozu 1 Gy’den daha az olan kontrol edilmelidir. Dış radyasyon dozu 1 Gy’den daha az olan kazazedeler eğer absolu lenfosit sayımı ve doz değerleri kazazedeler eğer absolu lenfosit sayımı ve doz değerleri uyumlu ise ayakta takip edilebilir. Dış radyasyon dozu 1 Gy’i uyumlu ise ayakta takip edilebilir. Dış radyasyon dozu 1 Gy’i aşanlar gözlenmelidir.aşanlar gözlenmelidir.

ARS’nun daha ileri tedavisinde takip edilecek prensip, ARS’nun daha ileri tedavisinde takip edilecek prensip, kemik kemik

iliği depresyonundailiği depresyonunda ortaya çıkabilecek komplikasyonları ortaya çıkabilecek komplikasyonları önlemektir. Bu yaklaşım, profilaktik antibiyotiklerin önlemektir. Bu yaklaşım, profilaktik antibiyotiklerin uygulanması ile kan ürünlerinin (plateletler ve eritrositler) uygulanması ile kan ürünlerinin (plateletler ve eritrositler) transfüzyonunun yerine geçmiştir.transfüzyonunun yerine geçmiştir.

Profilaktik platelet ve eritrosit transfüzyonları, Profilaktik platelet ve eritrosit transfüzyonları, platelet sayısı 20G/L (1G/L= 109 hücre/L) ve platelet sayısı 20G/L (1G/L= 109 hücre/L) ve hemoglobin 100g/L’den az oldugunda yapılır.hemoglobin 100g/L’den az oldugunda yapılır. Profilaktik antibiyotiklerin kullanılmasına ve kan ürünlerinin Profilaktik antibiyotiklerin kullanılmasına ve kan ürünlerinin uygulanmasına, hastaların antiseptik bir kogusta uygulanmasına, hastaların antiseptik bir kogusta izolasyonundan ve ates, kanama, orofaringeal izolasyonundan ve ates, kanama, orofaringeal ülserasyonlar, nörolojik ve vasküler degisiklikler gibi klinik ülserasyonlar, nörolojik ve vasküler degisiklikler gibi klinik semptonların dikkatli gözlemlenmesinden sonra karar semptonların dikkatli gözlemlenmesinden sonra karar verilir. verilir.

Mikrobiyolojik izlemeMikrobiyolojik izleme etkili bir enfeksiyon tedavisi için etkili bir enfeksiyon tedavisi için önemlidir. Ateş 38 önemlidir. Ateş 38 00C (98.6 C (98.6 00F) den daha yüksek oldugunda F) den daha yüksek oldugunda kan kültürüne baslanmalıdır.kan kültürüne baslanmalıdır.

Semptomatik ve destekleyici tedaviSemptomatik ve destekleyici tedavi de gereklidir. Bu, de gereklidir. Bu, sakinlestirici ve ağrıyı hafifleten ilaçların, destekleyici sakinlestirici ve ağrıyı hafifleten ilaçların, destekleyici sıvıların kullanılmasını ve yeterli beslenmeyi içerir. Gerekli sıvıların kullanılmasını ve yeterli beslenmeyi içerir. Gerekli oldugunda sıvı, elektrolit ve beslenmeyi desteklemek için oldugunda sıvı, elektrolit ve beslenmeyi desteklemek için damar yolu açık tutulmalıdır. damar yolu açık tutulmalıdır. Hastane enfeksiyonunu Hastane enfeksiyonunu önlemek için steril gıdalar tercih edilmeli, çiğ sebze önlemek için steril gıdalar tercih edilmeli, çiğ sebze ve meyvelerden kaçınmak gerekmektedir.ve meyvelerden kaçınmak gerekmektedir.

ARS İLK GÜNLERİNDE LENFOSİT DEĞİŞİMLERİARS İLK GÜNLERİNDE LENFOSİT DEĞİŞİMLERİ

ARS derecesiARS derecesi Doz (Gy)Doz (Gy) Işınlamadan 6 gün sonra Işınlamadan 6 gün sonra lenfosit Sayıları lenfosit Sayıları

(10(109 9 hücre/L)hücre/L)

Klinik öncesi fazKlinik öncesi faz 0.1 - 10.1 - 1 1,5 – 2,51,5 – 2,5

HafifHafif 1 - 21 - 2 0,7 – 1,50,7 – 1,5

OrtaOrta 2 – 42 – 4 0,5 – 0,80,5 – 0,8

ŞiddetliŞiddetli 4 – 64 – 6 0,3 – 0, 50,3 – 0, 5

Çok şiddetliÇok şiddetli 6 – 8 6 – 8 0,1 – 0,30,1 – 0,3

ÖldürücüÖldürücü >> 8 8 0 – 0,050 – 0,05

RADYONÜKLİTLERLE KONTAMİNASYONRADYONÜKLİTLERLE KONTAMİNASYON

RADYONÜKLİTLERLE KONTAMİNASYONRADYONÜKLİTLERLE KONTAMİNASYON

Radyoaktif kontaminasyon-bulasma Radyoaktif kontaminasyon-bulasma internal (iç) veya internal (iç) veya external (dıs)external (dıs) olabilir. Biyolojik ve olası saglık sonuçları olabilir. Biyolojik ve olası saglık sonuçları asagıdaki faktörlere baglıdır:asagıdaki faktörlere baglıdır:a) Giris yolu;a) Giris yolu;

b) Dağılım sekli;b) Dağılım sekli;

c) Radyonüklidlerin organlardaki birikim bölgeleri;c) Radyonüklidlerin organlardaki birikim bölgeleri;

d) Kontaminasyona sebep olan radyonüklidden yayılan d) Kontaminasyona sebep olan radyonüklidden yayılan radyasyonun özelliği;radyasyonun özelliği;

e) Vücut içindeki veya üzerindeki radyoaktivite miktarı;e) Vücut içindeki veya üzerindeki radyoaktivite miktarı;

f) Kontamine edicinin fizikokimyasal yapısı.f) Kontamine edicinin fizikokimyasal yapısı.

Bu bilgiler kontamine olmus bir kisinin yeterince değerlendirilmesi ve Bu bilgiler kontamine olmus bir kisinin yeterince değerlendirilmesi ve tıbbi bakımı için gereklidir.tıbbi bakımı için gereklidir.

KORUYUCU ÖNLEMLERKORUYUCU ÖNLEMLER

Çalışmalara katılanlar için:Çalışmalara katılanlar için: İlgili tüm İlgili tüm personele baslık, eldivenler, maske ve personele baslık, eldivenler, maske ve koruyucu giysiler dagıtılmalıdır.koruyucu giysiler dagıtılmalıdır. Maske ve Maske ve eldiven kenarları bantlanmalıdır. Yardımcı ve eldiven kenarları bantlanmalıdır. Yardımcı ve ambulans personeli isleri bittikten sonra ambulans personeli isleri bittikten sonra kontaminasyon taramasından geçirilmelidir.kontaminasyon taramasından geçirilmelidir.

Oda hazırlanması:Oda hazırlanması: Özel bir izolasyon odası Özel bir izolasyon odası veya genel acil servis alanından uzakta bir veya genel acil servis alanından uzakta bir oda kullanılmalıdır.oda kullanılmalıdır. Hava sirkülasyonu Hava sirkülasyonu engellenmeli, direnaj sistemi olan bir küvet veya engellenmeli, direnaj sistemi olan bir küvet veya hasta masası saglanmalıdır. Atık su ve kontamine hasta masası saglanmalıdır. Atık su ve kontamine olması muhtemel olan her türlü malzemenin olması muhtemel olan her türlü malzemenin toplanacagı kaplar ve plastik torbalar gibi toplanacagı kaplar ve plastik torbalar gibi gereçlerin bulunması yararlı olacaktır.gereçlerin bulunması yararlı olacaktır.

Yüzey ölçümleri:Yüzey ölçümleri: β ve γ dedeksiyonu için β ve γ dedeksiyonu için kapasitesi iyi olan bir Geiger-Müller sayıcısı kapasitesi iyi olan bir Geiger-Müller sayıcısı genellikle yeterlidir.genellikle yeterlidir. Cihaz göstergesinin Cihaz göstergesinin yetersiz kalması yüksek ısınlama hızını belirtir ve yetersiz kalması yüksek ısınlama hızını belirtir ve ölçüm sınırı daha yüksek bir cihaz (iyon odası) ölçüm sınırı daha yüksek bir cihaz (iyon odası) gerekebilir. Tarama kisinin vücudundan yaklasık gerekebilir. Tarama kisinin vücudundan yaklasık 25 mm mesafede yapılmalı ve dedektör, 25 mm mesafede yapılmalı ve dedektör, 50mm/sn’den daha hızlı hareket etmemelidir.50mm/sn’den daha hızlı hareket etmemelidir.

Personel dozimetreler:Personel dozimetreler: Film badge veya Film badge veya termolüminesans dozimetreler minumum termolüminesans dozimetreler minumum gereklilik olarak kabul edilmekle birlikte, gereklilik olarak kabul edilmekle birlikte, direkt direkt okunan personel dozimetreler tercih edilir.okunan personel dozimetreler tercih edilir. Isınlanma seviyeleri makul olan en düsük Isınlanma seviyeleri makul olan en düsük seviyelerde tutulmalı fakat her sart altında ulusal seviyelerde tutulmalı fakat her sart altında ulusal yetkili otoritelerce tespit edilen limitler yetkili otoritelerce tespit edilen limitler asılmamalıdır. asılmamalıdır.

DEKONTAMİNASYON İŞLEMLERİDEKONTAMİNASYON İŞLEMLERİ

Gerekli Maddeler:Gerekli Maddeler: Ilık su, sabun veya sıradan Ilık su, sabun veya sıradan deterjanlar, yumusak fırça, sünger, plastik örtüler, deterjanlar, yumusak fırça, sünger, plastik örtüler, bantlar, havlular, çarsaflar, iyot tabletleri veya bantlar, havlular, çarsaflar, iyot tabletleri veya solüsyonu.solüsyonu.

İşlem önceliği:İşlem önceliği: Bütün giysiler çıkarılır ve Bütün giysiler çıkarılır ve plastik torbalara konur.plastik torbalara konur. Önce hayat kurtarıcı Önce hayat kurtarıcı önlemler alınır. Kontamine olmus bölgeler önlemler alınır. Kontamine olmus bölgeler belirlenir, açık bir sekilde isaretlenir ve belirlenir, açık bir sekilde isaretlenir ve dekontaminasyon yapılıncaya kadar üzeri örtülür. dekontaminasyon yapılıncaya kadar üzeri örtülür. Eger varsa ilk önce yaraların Eger varsa ilk önce yaraların dekontaminasyonuna baslanır ve sonra en çok dekontaminasyonuna baslanır ve sonra en çok kontamine olan alana geçilir.kontamine olan alana geçilir.

Bölgesel Kontaminasyon:Bölgesel Kontaminasyon: Kontamine olmamıs bölge Kontamine olmamıs bölge plastik örtü ile tamamen kapatılır ve kenarları plastik örtü ile tamamen kapatılır ve kenarları bantlanır.bantlanır. Kontamine bölge sabunla dikkatlice ovulur ve Kontamine bölge sabunla dikkatlice ovulur ve durulanır. Bu islem aktivitede degisiklik gözleninceye kadar durulanır. Bu islem aktivitede degisiklik gözleninceye kadar tekrar edilir. Her bir yıkama 2-3 dakikadan fazla tekrar edilir. Her bir yıkama 2-3 dakikadan fazla sürmemelidir. Siddetli fırçalama ve ovmanın olusturacagı sürmemelidir. Siddetli fırçalama ve ovmanın olusturacagı tahristen kaçınılmalıdır. Kararlı bir izotop çözeltisi ile tahristen kaçınılmalıdır. Kararlı bir izotop çözeltisi ile yıkama, islemi daha da kolaylastırabilir.yıkama, islemi daha da kolaylastırabilir.

Yaygın kontaminasyon:Yaygın kontaminasyon: Ciddi yaralanması olmayan Ciddi yaralanması olmayan kisilere dus aldırılır.kisilere dus aldırılır. Daha ciddi yaralanması olanlara Daha ciddi yaralanması olanlara sedyede veya operasyon masasında banyo yaptırılır. sedyede veya operasyon masasında banyo yaptırılır. Sabunla yıkama, ovalama ve durulama sırası takip edilir. Sabunla yıkama, ovalama ve durulama sırası takip edilir.

Beklenen Sonuç:Beklenen Sonuç: Radyonüklid aktivitesi daha fazla Radyonüklid aktivitesi daha fazla dedekte edilemez veya azalır.dedekte edilemez veya azalır.

Profilaktik önlemler:Profilaktik önlemler: Kontamine bölgeyi plastik örtü Kontamine bölgeyi plastik örtü ile örtmek ve kenarlarını bantlamak.ile örtmek ve kenarlarını bantlamak. Eller için eldiven Eller için eldiven kullanılabilir. Cildi belli bir süre dinlenmeye bıraktıktan kullanılabilir. Cildi belli bir süre dinlenmeye bıraktıktan sonra yıkama-kurulama islemleri tekrarlanır. sonra yıkama-kurulama islemleri tekrarlanır.

RADYASYON HASARLARINA BİR ÖRNEK: RADYASYON HASARLARINA BİR ÖRNEK: HİRİSHOMA (6.08.1945) SERGİ SARAYI ve ŞEHİRHİRİSHOMA (6.08.1945) SERGİ SARAYI ve ŞEHİR

Patlamadan 5 dak sonra oluşan bulutlar 8000 m ye yükselmiş. 69 kg lık URANYUM-235 içeren bomba yerden 600m yüksekte patlatılmış

ve 140 000 kişi ölmüş. 13 000 tonluk TNT ye eşdeğer olan bombanın esas olarak 1,6 km çapındaki yeri yıkmış ve 11,4 km2 alanı da yakmış

RADYASYON HASARLARINA BİR BASKA ÖRNEK: RADYASYON HASARLARINA BİR BASKA ÖRNEK: NAGAZAGİ (9.08.1945)NAGAZAGİ (9.08.1945)

Nagazagide oluşan bulutlar 12.000 m ye kadar ulaşmış. 6,4 kg PULOTONYUM-239 içeren bomba yerden 469 m yüksekte patlatılmış ve 74 000 kişi ölmüş. 21 000 tonluk TNT ye eşdeğer olan bomba 70000 F

lık sıcaklık ve 624 MPH luk yıkıcı rüzgar yaratmış.

Hiroşhimaya atılan bombanın RADYASYON Hiroşhimaya atılan bombanın RADYASYON IŞIMASI sonucu deride oluşan yanmalarIŞIMASI sonucu deride oluşan yanmalar

Sırtta oluşan yanmalarSırtta oluşan yanmalar

16 yaşında ve patlama merkezinden yaklaşık 2 km 16 yaşında ve patlama merkezinden yaklaşık 2 km uzakta bisiklete binerken, oluşan patlama sonucu, uzakta bisiklete binerken, oluşan patlama sonucu,

radyasyon ışımasından vücudunun 1/3 yanmış,radyasyon ışımasından vücudunun 1/3 yanmış,

Bombalama ile yayılan UV sonucu Bombalama ile yayılan UV sonucu

gözde oluşan kataraktgözde oluşan katarakt

Radyasyonun öldürücü kullanımına bir başka örnek:Radyasyonun öldürücü kullanımına bir başka örnek: (Suikast silahı polonyum-210) (Suikast silahı polonyum-210)

Eski KGB ajanı Albay Aleksandr Litvinenko'nun Eski KGB ajanı Albay Aleksandr Litvinenko'nun Londra’da Londra’da öldürülmesinde siyanürden öldürülmesinde siyanürden

250 milyar kez daha zehirli olan polonyum-210 250 milyar kez daha zehirli olan polonyum-210 elementinin kullanılmasıelementinin kullanılması..

Ölüm spreyi :Ölüm spreyi :Londra'daki Çeçen sürgünlerden Ahmed Zakayev, Londra'daki Çeçen sürgünlerden Ahmed Zakayev, Litvinenko'yu yemek yerken gördüğünü söyledi. Bu yemekten Litvinenko'yu yemek yerken gördüğünü söyledi. Bu yemekten sonra Albay Litvinenko şiddetli mide ağrısı ve bulantısı şikâyetiyle sonra Albay Litvinenko şiddetli mide ağrısı ve bulantısı şikâyetiyle hastanelik oldu, iki hafta sonra da 43 yaşında öldü. Uzmanlar hastanelik oldu, iki hafta sonra da 43 yaşında öldü. Uzmanlar Litvinenko'ya polonyum-210 elementinin yiyecek veya içeceğine Litvinenko'ya polonyum-210 elementinin yiyecek veya içeceğine ya sprey halinde püskürtülerek ya da toz olarak serpildiğine ya sprey halinde püskürtülerek ya da toz olarak serpildiğine inanıyorlar. Bir kere polonyum alan kişinin tedavi imkânı inanıyorlar. Bir kere polonyum alan kişinin tedavi imkânı bulunmuyor. bulunmuyor. Polonyum vücut içinde kanla hareket ederken Polonyum vücut içinde kanla hareket ederken yaydığı alfa ışını vasıtasıyla organları birer birer öldürüyor.yaydığı alfa ışını vasıtasıyla organları birer birer öldürüyor.

Otopsi yapılamıyor:Otopsi yapılamıyor: Litvinenko'nun Londra'nın kuzeyinde Litvinenko'nun Londra'nın kuzeyinde Muswell Hill'deki evinde de radyoaktivite izine rastlandı. Muswell Hill'deki evinde de radyoaktivite izine rastlandı. Litvinenko'ya vücudunda radyasyon olması nedeniyle Litvinenko'ya vücudunda radyasyon olması nedeniyle otopsi yapılamıyor.otopsi yapılamıyor. Hükümet ise Cobra adlı acil güvenlik Hükümet ise Cobra adlı acil güvenlik komitesini toplayarak İngiltere'de meydana gelen komitesini toplayarak İngiltere'de meydana gelen bu ilk nükleer bu ilk nükleer suikastı ele aldı.suikastı ele aldı. Suikast söz konusu kamuya açık mekanlarda Suikast söz konusu kamuya açık mekanlarda düzenlendiği için sinsi saldırı sırasında aynı mekânlarda olanların düzenlendiği için sinsi saldırı sırasında aynı mekânlarda olanların da radyasyona maruz kalma ihtimali belirdi. da radyasyona maruz kalma ihtimali belirdi. Sağlık Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, kasım başlarında bu mekânlara uğrayanların kontrol için kasım başlarında bu mekânlara uğrayanların kontrol için hastanelere gitmesi çağrısı yaptı. hastanelere gitmesi çağrısı yaptı.

2 British Airways uçağında polonyum-210 kirliliği için2 British Airways uçağında polonyum-210 kirliliği için33 bin yolcuya radyasyon çağrısı:33 bin yolcuya radyasyon çağrısı: 25 Ekim-29 Kasım 2006 25 Ekim-29 Kasım 2006 tarihleri arasında, aralarında tarihleri arasında, aralarında İstanbul'un da bulunduğu İstanbul'un da bulunduğu çeşitli merkezlere, eski ajan Litvinenko'nun öldürülmesinde çeşitli merkezlere, eski ajan Litvinenko'nun öldürülmesinde kullanılan polonyum-210 izi saptanan uçaklarla seyahat kullanılan polonyum-210 izi saptanan uçaklarla seyahat edenlerin doktora başvurması istendi.edenlerin doktora başvurması istendi.

KAYNAKLAR:KAYNAKLAR:

BARABANOVA, A., OSANOV, D.P., The dependence of skin lesions on the depthdose distribution BARABANOVA, A., OSANOV, D.P., The dependence of skin lesions on the depthdose distribution from b-irradiation of people in the Chernobyl Nuclear Power Plant accident, Int. J. Rad. Biol. 57 from b-irradiation of people in the Chernobyl Nuclear Power Plant accident, Int. J. Rad. Biol. 57 (1990)(1990)  BARANOV, A., Bone marrow transplantation in patients exposed due to the Chernobyl accident. In: BARANOV, A., Bone marrow transplantation in patients exposed due to the Chernobyl accident. In: Medical Aspects of the Accident at the Chernobyl Nuclear Power Plant, Romanenko, A.E. (Ed), 155-Medical Aspects of the Accident at the Chernobyl Nuclear Power Plant, Romanenko, A.E. (Ed), 155-161, Zdorovya, Kiev (1988)161, Zdorovya, Kiev (1988)  BROWNE, D., WEISS, J.F., MACVITTIE, T.J., PILLAI, M.V., (Eds), Treatment of Radiation Injuries, BROWNE, D., WEISS, J.F., MACVITTIE, T.J., PILLAI, M.V., (Eds), Treatment of Radiation Injuries, Plenum Press, New York (1990)Plenum Press, New York (1990)  CROSBIE, W.A., GITTUS, J.H., (Eds) Medical Response to Effects of Ionising Radiation. Elsevier, CROSBIE, W.A., GITTUS, J.H., (Eds) Medical Response to Effects of Ionising Radiation. Elsevier, London & New York (1989)London & New York (1989)  DALCI D, DÖRTER G, GÜÇLÜ İ: Radyasyon hasarlarının tanı ve tedavisi (IAEA dan çevirme). DALCI D, DÖRTER G, GÜÇLÜ İ: Radyasyon hasarlarının tanı ve tedavisi (IAEA dan çevirme). ÇNAEM, İstanbul-2005ÇNAEM, İstanbul-2005  ESTA, N.G. GALE, R.P., (Eds), Hematopoiesis. Long Term Effects of Chemotherapy and Radiation, ESTA, N.G. GALE, R.P., (Eds), Hematopoiesis. Long Term Effects of Chemotherapy and Radiation, Haematology, 8, Marcel Dekker, Inc., New York (1988)Haematology, 8, Marcel Dekker, Inc., New York (1988)  HAMILTON, C., POTTEN, C., Hair cortival cell counts as an indicator of radiation dose and sensitivity HAMILTON, C., POTTEN, C., Hair cortival cell counts as an indicator of radiation dose and sensitivity in humans" Abstracts, Int. Congr. Radiat. Res. Würzburg, 24-30 (1995)in humans" Abstracts, Int. Congr. Radiat. Res. Würzburg, 24-30 (1995)  INTERNATIONAL ATOMIC ENERGY AGENCY, The Radiological Accident in Soreq, IAEA, Vienna INTERNATIONAL ATOMIC ENERGY AGENCY, The Radiological Accident in Soreq, IAEA, Vienna (1993)(1993)  

INTERNATIONAL ATOMIC ENERGY AGENCY, Assessment and treatment of external and internal INTERNATIONAL ATOMIC ENERGY AGENCY, Assessment and treatment of external and internal radionuclide contamination, IAEA-TECDOC-869, Vienna (1996)radionuclide contamination, IAEA-TECDOC-869, Vienna (1996)  KÖTELES, G.J. & BENKÖ, I., Thermography in radiation injuries, Thermologie Österreich 4 (1994) KÖTELES, G.J. & BENKÖ, I., Thermography in radiation injuries, Thermologie Österreich 4 (1994) 55-6555-65  NATARAJAN, A.T., RAMALHO, A.T., et al., Goiânia radiation accident: results of initial dose NATARAJAN, A.T., RAMALHO, A.T., et al., Goiânia radiation accident: results of initial dose estimation and follow up studies, Progr. Clin. Biol. Res., 372, (1994) 145- 154 estimation and follow up studies, Progr. Clin. Biol. Res., 372, (1994) 145- 154 NENOT, J.C., Medical and surgical management for localized radiation injuries, Int. J. Radiat. Biol. 57NENOT, J.C., Medical and surgical management for localized radiation injuries, Int. J. Radiat. Biol. 57 (1990) 783-795.(1990) 783-795.  OLIVEIRA, A.R., "Clinical features of internal radiation exposure and mainprinciples of medical OLIVEIRA, A.R., "Clinical features of internal radiation exposure and mainprinciples of medical handling", Interregional Training Course on Management of Radiological Accidents, Rio de Janeiro, 4-handling", Interregional Training Course on Management of Radiological Accidents, Rio de Janeiro, 4-15 Dec. (1995) .15 Dec. (1995) .  ÖNEN S: Radyasyon Biyofiziği. İstanbul - 1997 ÖNEN S: Radyasyon Biyofiziği. İstanbul - 1997   WAGNER, H.N. : Princples of Nuclear Medicine. W.B. Saunders Comp. 1968WAGNER, H.N. : Princples of Nuclear Medicine. W.B. Saunders Comp. 1968  http://www.ieee.org/reports/accident.html  http://www.swpc.noaa.gov/pmap/index.html

http://www.sarvalues.com/eu-complete.html

http://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%87ernobil_reakt%C3%B6r_kazas%C4%B1  http://www.iaea.org/OurWork/ST/NE/Main/index.html