RAD SA DECOM I MLADIMA SA SMETNJAMA U RAZVOJU I …defektolozi.org/images/dokumenti/izdanja/2015_11_19_Zbornik_konferencija_oktobar.pdf · Doc. dr Goran Jovanić, Fakultet za specijalnu

RAD SA DECOM I MLADIMA SA SMETNJAMA U RAZVOJU I ODRASLIM OSOBAMA SA INVALIDITETOM – teorijska, praktična i etička pitanjaZBORNIK SAŽETAKA

2

RAD SA DECOM I MLADIMA SA SMETNJAMA U RAZVOJU I ODRASLIM OSOBAMA SA INVALIDITETOM – teorijska, praktična i etička pitanja

RAD SA DECOM I MLADIMA SA SMETNJAMA U RAZVOJU I ODRASLIM OSOBAMA

SA INVALIDITETOM –

TEORIJSKA, PRAKTIČNA I ETIČKA PITANJA

ZBORNIK SAŽETAKA

Vršac, 2015

3


RAD SA DECOM I MLADIMA SA SMETNJAMA U RAZVOJU I ODRASLIM OSOBAMA

SA INVALIDITETOM – TEORIJSKA, PRAKTIČNA I ETIČKA PITANJA

Izdavač: Društvo defektologa Vojvodine

Za izdavača:MSc Marinela Šćepanović, predsednik

Urednik: MSc Marinela Šćepanović

Recenzent:Prof. dr Danijela Ilić-Stošović

Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju Univerziteta u BeograduSrbija

Priprema i dizajn: Agencija SoInfo

Tiraž: 200

ISBN 978-86-80326-00-9

4


Sedma međunarodna konferencija

„RAD SA DECOM I MLADIMA SA SMETNJAMA U RAZVOJU I ODRASLIM OSOBAMA SA INVALIDITETOM

– TEORIJSKA, PRAKTIČNA I ETIČKA PITANJA“

Vršac, 16-18.10..2015. godine

Organizatori Konferencije

DRUŠTVO DEFEKTOLOGA VOJVODINEMEDICINSKI FAKULTET UNIVERZITETA U NOVOM SADU

DOM „VETERNIK“MENSA SRBIJE

ŠOSO „JELENA VARJAŠKI“ VRŠAC

Naučni odbor Konferencije

Prof. dr Špela Golubović, Medicinski fakultet, Univerzitet u Novom Sadu, Srbija – predsednica

Prof. dr Snežana Nikolić, Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju, Univerzitet u Beogradu, Srbija

Prof. dr Goran Ajdinski, Filozofski fakultet Univerziteta “Sv. Kirilo i Metodije” u Skoplju, Makedonija

Prof. dr Zorica Matejić Đuričić, Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju Univerziteta u Beogradu, Srbija

Prof. dr Dragan Rapaić, Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju, Univerzitet u Beogradu, Srbija

Prof. dr Goran Nedović, Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju, Univerzitet u Beogradu, Srbija

Prof. dr Medina Vantić-Tanjić, Edukacijsko-rehabilitacijski fakultet, Univerzitet u Tuzli, Bosna i Hercegovina

Doc. dr Goran Jovanić, Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju Univerziteta u Beogradu, Srbija

Organizacioni odbor Konferencije

MSc Marinela Šćepanović (Srbija), predsednicaMarija Keri-Kutlešić (Srbija) , generalni sekretar

Ass. Mr Sanela Slavković (Srbija), članMr Predrag Đukić (Srbija), članMr Zoran Arbutina (Srbija), član

Goran Petrušev (Makedonija), članGordana Radaković Srbulović (Srbija), član

5


Sedma međunarodna konferencija

„RAD SA DECOM I MLADIMA SA SMETNJAMA U RAZVOJU I ODRASLIM OSOBAMA

SA INVALIDITETOM – TEORIJSKA, PRAKTIČNA I ETIČKA PITANJA“

P R O G R A MVršac, 16 – 18. oktobar 2015. godine Hotel „Srbija“ (Svetosavski trg 12)

Petak, 16. oktobar 2015. godine

14.00 – 17.00 Rad Info pulta: Registracija učesnika, preuzimanje materijala, prijava učešća u radionici i pratećem programu

16.00 - 16.10 Otvaranje skupa, pozdravne reči

16.10 - 17.30 Uvodna izlaganja po pozivu organizatora sa diskusijom

Prof. dr Zorica Matejić Đuričić, Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju, Univerzitet u Beogradu SOCIJALNI MODEL OMETENOSTI: REVITALIZACIJA IDEJA L.S. VIGOTSKOG

Doc. dr Goran Jovanić, Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju, Univerzitet u BeograduZADOVOLJSTVO POSLOM STRUČNJAKA U SOCIJALNOJ ZAŠTITI

17.30 - 18.00 Sesija poster prezentacijaModerator: Ass. Mr Sanela Slavković

1. Nenad Glumbić, Branislav Brojčin, Mirjana Đorđević, Vesna Žunić-Pavlović: RAZUMEVANJE GOVORA KOD DECE SA INTELEKTUALNOM OMETENOŠĆU

6


2. Sanela Slavković, Nina Brkić Jovanović, Vojislava Bugarski Ignjatović, Biljana Obradović, Aleksandar Todorović: SEKSUALNOST I INTIMNOST OSOBA SA MULTIPLOM SKLEROZOM 3. Marija Keri Kutlešić, Marina Radulaški, Marija Nikolić, Jelena Dramlićanin: PROGRAM “LETNJA ŠKOLA”4. Mira Jovanović: INKLUZIJA U DEČJEM VRTIĆU5. Nenad Glumbić, Nenad Rudić, Mirjana Đorđević: MONITORING CHILD DEVELOPMENT AS A TOOL OF DIAGNOSTIC AID: A CASE STUDY6. Ivan Jovanović: EDUKACIJA LIČNIH PRATILACA ZA POMOĆ DECI SA POTEŠKOĆAMA U RAZVOJU

18.00 Koktel dobrodošlice

Subota, 17. oktobar 2015. godine10.00 - 11.15 Izlaganja prijavljenih učesnika Moderator: MSc Marinela Šćepanović

10.00 - 10.15 Vesna Narančić: DEFEKTOLOŠKI PREVENTIVNO-KOREKTIVNI RAD SA DECOM OŠTEĆENOG SLUHA U OSNOVNOM OBRAZOVANJU I VASPITANJU

10.15 - 10.30 Maša Đurišić, Mila Bunijevac: FAKTORI RIZIKA POREMEĆAJA PONAŠANJA U ŠKOLSKOM OKRUŽENJU

10.30 - 10.45 Tatjana Daničić: USLUGA PERSONALNE ASISTENCIJE ZA ODRASLE OSOBE SA INVALIDETOM U OPŠTINI VRŠAC 10.45 - 11.00 Kasim Kundalić, Jasen Kundalić, Mladen Stojanović: ZAPOŠLJAVANJE OSOBA SA INVALIDITETOM U PREDUZEĆU „ATLANTIS“ DOO NIŠ

11.00 - 11.15 Vesna Narančić: PRIMENA INFORMACIONIH TEHNOLOGIJA U RADU SA DECOM OŠTEĆENOG SLUHA

11.15 – 11.30 Diskusija po izlaganjima

11.30 - 12.00 Pauza za kafu

12.00 – 13.15 Izlaganja prijavljenih učesnika Moderator: Gordana Radaković Srbulović12.00 – 12.15 Mirko Filipović: OD DIPLOME DO DRUŠTVENE IZOPŠTENOSTI

7


12.15 – 12.30 Mirjana Nikolić, Gordana Mijailović: OSPOSOBLJENOST VASPITAČA ZA RAD SA DECOM SA SMETNJAMA U RAZVOJU - DOPRINOS STRUČNOG USAVRŠAVANJA

12.30 – 12.45 Snežana Ilić, Snežana Nikolić, Danijela Ilić-Stošović: UČESTALOST DECE SA RAZVOJNIM SMETNJAMA U SRBIJI I POSTOJEĆE SVETSKE STATISTIKE

12.45 – 13.00 Nevenka Mravlinčić: ACTIVE CONTRIBUTIONS OF STUDENTS WITH THE ADHD IN THE DESIGNING AND EXECUTING PROGRAMME OF INCITEMENT OF SOCIAL SKILLS

13.00 – 13.15 Marinela Šćepanović: KOREKTIVNI RAD vs DODATNA PODRŠKA


13.30 – 14.15 Pauza za osveženje

14.15 – 15.30 Workshop za prijavljene učesnikeNEGATIVNE EMOCIJE KAO VAŠI SAVEZNICIAutor i voditelj: dr Stanislava Popov

17.00 – 19.00 Izborni prateći program:Turistički obilazak grada

Nedelja, 18. oktobar 2015. godine

10.00 - 11.15 Izlaganja prijavljenih učesnika Moderator: Marija Keri Kutlešić

10.00 – 10.15 Saša Delić (BiH): POVEZANOST SINDROMA PROFESIONALNOG SAGOREVANJA KOD NASTAVNIKA KOJI RADE U USLOVIMA INKLUZIJE UČENIKA SA INTELEKTUALNOM OMETENOŠĆU I PODRŠKE SREDINE 10.15 – 10.30 Dragana Lazić: DECA SA HIPERAKTIVNIM SINDROMOM U REDOVNOJ NASTAVI

10.30 – 10.45 Rade Ramjanović, Dejan Đorđić: DECA SA SMETNJAMA U RAZVOJU I ODLAGANJE UPISA U OSNOVNU ŠKOLU

8


10.45 – 11.00 Vesna Narančić: PRUŽANJE DODATNE OBRAZOVNE PODRŠKE DECI OŠTEĆENOG SLUHA U OSNOVNOJ ŠKOLI

11.00 – 11.15 Marinela Šćepanović: KODEKS DEFEKTOLOGA VOJVODINE - ETIČKI STANDARD PROFESIJE DEFEKTOLOGA


11.30 - 12.00 Pauza za kafu

12.00 – 13.15 Izlaganja prijavljenih učesnika Moderator: Gordana Radaković Srbulović

12.00 – 12.15 Milutin Marinković: STANOVANJE UZ PODRŠKU ZA MLADE SA SMETNJAMA U RAZVOJU

12.15 – 12.30 Dejan Đorđić, Rade Damjanović: POVEZANOST ŠKOLSKIH PROTEKTIVNIH FAKTORA POREMEĆAJA PONAŠANJA I PROSOCIJALNOG PONAŠANJA DECE I MLADIH

12.30 – 12.45 Tatjana Nikolić: SLUŠNE REAKCIJE DECE SA AUTIZMOM NA TRETMANIMA SURDOLOGA

12.45 – 13.00 Medina Vantić Tanjić, Fadil Imširović, Irma Omeragić: ZNAČAJ INTERDISCIPLINARNOG RADA U CENTRU ZA RANI RAST I RAZVOJ

13.00 – 13.15 Marinela Šćepanović: POVEĆANJE KOMPETENCIJA DEFEKTOLOGA U VASPITNO – OBRAZOVNIM USTANOVAMA (prikaz projekta)


10.00 – 13.30 Uručivanje sertifikata, evaluacija Skupa

13.30 – 14.00 Završna diskusija, donošenje zaključaka i zatvaranje skupa

9


SADRŽAJ

UVODNA PREDAVANJA PO POZIVUProf. dr Zorica Matejić Đuričić SOCIJALNI MODEL OMETENOSTI: REVITALIZACIJA IDEJA L.S. VIGOTSKOG .......................................................................... 13

Doc. dr Goran JovanićZADOVOLJSTVO POSLOM STRUČNJAKA U SOCIJALNOJ ZAŠTITI ............................................................................. 14

IZLAGANJA PRIJAVLJENIH UČESNIKAVesna NarančićDEFEKTOLOŠKI PREVENTIVNO-KOREKTIVNI RAD SA DECOM OŠTEĆENOG SLUHA U OSNOVNOM OBRAZOVANJU I VASPITANJU .............................................................. 16

Maša Đurišić, Mila BunijevacFAKTORI RIZIKA POREMEĆAJA PONAŠANJA U ŠKOLSKOM OKRUŽENJU ...................................................................... 17

Tatjana DaničićUSLUGA PERSONALNE ASISTENCIJE ZA ODRASLE OSOBE SA INVALIDETOM U OPŠTINI VRŠAC ...................................... 18 Kasim Kundalić, Jasen Kundalić, Mladen StojanovićZAPOŠLJAVANJE OSOBA SA INVALIDITETOM U PREDUZEĆU „ATLANTIS“ DOO NIŠ ...................................................... 19

Vesna NarančićPRIMENA INFORMACIONIH TEHNOLOGIJA U RADU SA DECOM OŠTEĆENOG SLUHA .......................................................... 21

Mirko FilipovićOD DIPLOME DO DRUŠTVENE IZOPŠTENOSTI ................................... 22

Mirjana Nikolić, Gordana MijailovićOSPOSOBLJENOST VASPITAČA ZA RAD SA DECOM SA SMETNJAMA U RAZVOJU - DOPRINOS STRUČNOG USAVRŠAVANJA ...................................................................................... 23

10


Snežana Ilić, Snežana Nikolić, Danijela Ilić-StošovićUČESTALOST DECE SA RAZVOJNIM SMETNJAMA U SRBIJI I POSTOJEĆE SVETSKE STATISTIKE ..................................... 25

Nevenka MravlinčićACTIVE CONTRIBUTIONS OF STUDENTS WITH THE ADHD IN THE DESIGNING AND EXECUTING PROGRAMME OF INCITEMENT OF SOCIAL SKILLS ......................................................... 27

Marinela ŠćepanovićKOREKTIVNI RAD vs DODATNA PODRŠKA ........................................ 28

Saša DelićPOVEZANOST SINDROMA PROFESIONALNOG SAGOREVANJA KOD NASTAVNIKA KOJI RADE U USLOVIMA INKLUZIJE UČENIKA SA INTELEKTUALNOM METENOŠĆU I PODRŠKE SREDINE ................................................. 30 Dragana LazićDECA SA HIPERAKTIVNIM SINDROMOMU REDOVNOJ NASTAVI ............................................................................. 32

Rade Ramjanović, Dejan ĐorđićDECA SA SMETNJAMA U RAZVOJU I ODLAGANJE UPISA U OSNOVNU ŠKOLU ................................................................... 33

Vesna NarančićPRUŽANJE DODATNE OBRAZOVNE PODRŠKE DECI OŠTEĆENOG SLUHA U OSNOVNOJ ŠKOLI ........................................ 35

Marinela ŠćepanovićKODEKS DEFEKTOLOGA VOJVODINE - ETIČKI STANDARD PROFESIJE DEFEKTOLOGA ................................................................. 36

Milutin MarinkovićSTANOVANJE UZ PODRŠKU ZA MLADE SA SMETNJAMA U RAZVOJU .............................................................................................. 38

Dejan Đorđić, Rade DamjanovićPOVEZANOST ŠKOLSKIH PROTEKTIVNIH FAKTORA POREMEĆAJA PONAŠANJA I PROSOCIJALNOG PONAŠANJA DECE I MLADIH ............................................................... 39

Tatjana NikolićSLUŠNE REAKCIJE DECE SA AUTIZMOM NA TRETMANIMA SURDOLOGA .................................................................. 41

11


Medina Vantić Tanjić, Fadil Imširović, Irma OmeragićZNAČAJ INTERDISCIPLINARNOG RADA U CENTRU ZA RANI RAST I RAZVOJ ............................................................................ 42

Marinela ŠćepanovićPOVEĆANJE KOMPETENCIJA DEFEKTOLOGA U VASPITNO – OBRAZOVNIM USTANOVAMA ....................................... 44

POSTER PREZENTACIJENenad Glumbić, Branislav Brojčin, Mirjana Đorđević, Vesna Žunić-PavlovićRAZUMEVANJE GOVORA KOD DECE SA INTELEKTUALNOM OMETENOŠĆU ..................................................... 47

Sanela Slavković, Nina Brkić Jovanović , Vojislava Bugarski Ignjatović, Biljana Obradović, Aleksandar TodorovićSEKSUALNOST I INTIMNOST OSOBA SA MULTIPLOM SKLEROZOM .................................................................... 48

Marija Keri Kutlešić, Marina Radulaški, Marija Nikolić, Jelena DramlićaninPROGRAM “LETNJA ŠKOLA” ................................................................ 49

Nenad Glumbić, Nenad Rudić, Mirjana ĐorđevićMONITORING CHILD DEVELOPMENT AS A TOOL OF DIAGNOSTIC AID: A CASE STUDY .................................................. 50

Mira JovanovićINKLUZIJA U DEČJEM VRTIĆU ............................................................. 51

Ivan JovanovićEDUKACIJA LIČNIH PRATILACA ZA POMOĆ DECI SA POTEŠKOĆAMA U RAZVOJU ........................................................... 52

PRILOGStanislava PopovPrikaz radionice: NEGATIVNE EMOCIJE KAO VAŠI SAVEZNICI ........... 53

Index autora ............................................................................................... 54

12


UVODNA PREDAVANJA

PO POZIVU

13


SOCIJALNI MODEL OMETENOSTI: REVITALIZACIJA IDEJA L. S. VIGOTSKOGZorica Matejić Đuričić, Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju Univerziteta u Beogradu

U ovom radu istražene su osnovne teorijske pretpostavke savremenog koncepta ometenosti i tzv. socijalnog modela u pristupu invaliditetu. Na temelju istraživanja klasičnih konceptualizacija, sadržanih u teoriji kulturno-istorijskog razvoja L. S. Vigotskog, izvršeno je osnovno terminološko i pojmovno razgraničenje invaliditeta i definisan novi kontekst istraživanja u okviru specijalne edukacije i rehabilitacije.

Rad je komponovan iz sledećih tematskih celina:1. Kratka naučna biografija L. S. Vigotskog (Sabrana dela: Problemi opšte psihologije; Osnovi defektologije; Istorija psihologije; Istorija razvoja viših psihičkih funkcija; Dečja psihologija i Naučni legalizam)2. Osnovni postulati teorije socio-kulturnog razvoja (Prvi genetički zakon; socijalna sredina kao formativni činilac razvoja; učenje i razvoj ili: zona narednog razvoja)3. Fundamentalni problemi defektologije (kritika medicinskog i matematičkog modela; primarne i sekundarne posledice ometenosti) 4. Socijalni model ometenosti; praktične implikacije.

U zaključnim razmatranjima, izvršena je kratka rekapitulacija osnovnih Vigotskovih ideja sadržanih u okviru savremenih istraživanja ometenosti: hendikep kao socijalni fenomen; koreni i posledice predrasuda prema invalidnim licima; i socijalna stigmatizacija i problemi inkluzije.

Ključne reči: klasični teorijski izvori, savremene konceptualicije ometenosti, socijalni model

14


ZADOVOLJSTVO POSLOM STRUČNJAKA U SOCIJALNOJ ZAŠTITIGoran Jovanić Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju Univerziteta u Beogradu

Nivo zadovoljstva poslom značajan je preduslov za opšti profesionalni razvoj i zadovoljstvo u životu. Ispitivanje zadovoljstva poslom stručnih radnika koji rade sa populacijom korisnika naših stručnih znanja, u različitim sektorima, ali sa istim očekivanjem pomoći od zaposlenih u smislu podrške, rehabilitacije i socijalne integracije, ima ujedno i praktičan značaj. Nezadovoljstvo poslom tih stručnih kadrova predstavlja problem na koji treba sistematski i planski delovati radi dobrobiti i njih i onih koji se na njih oslanjaju.

Cilj ovog izlaganja je da se ukaže na rezultate različitih istraživanja sprovedenih radi utvrđivanja ukupnog nivoa zadovoljstva poslom kod stručnih radnika u socijalnoj zaštiti, utvrđivanja doprinosa pojedinačnih dimenzija u ukupnom skoru zadovoljstva poslom i utvrđivanje postojanja razlika u nivou zadovoljstva poslom u odnosu na različite karakteristike stručnih radnika.

Rezultati istraživanja ukazuju da je ukupno zadovoljsto poslom zaposlenih nisko; najveći doprinos ukupnom zadovoljstvu poslom ostvaruju kategorije koje formiraju napredovanje, beneficije i zaradu. Starost ispitanika statistički značajno negativno korelira sa kategorijama koje čine odnos sa saradnicima i nagrađivanje. Dužina radnog staža statistički značajno negativno korelira sa dimenzijom nagrađivanja.

Zadovoljstvo poslom stručnih radnika u socijalnim službama je nisko, ali postoje razlike u nivou zadovoljstva u odnosu na posebne dimenzije posla. Zaposleni su najnezadovoljniji platom, beneficijama i mogućnostima napredovanja, dok su zadovoljni rukovodstvom, odnosom sa saradnicima, prirodom posla i komunikacijom.

Ključne reči: zadovoljstvo poslom, socijalna zaštita

15


IZLAGANJA PRIJAVLJENIH

UČESNIKA

16


DEFEKTOLOŠKI PREVENTIVNO-KOREKTIVNI RAD SA DECOM OŠTEĆENOG SLUHA U OSNOVNOM OBRAZOVANJU I VASPITANJUVesna NarančićOŠ ,,Radivoj Popović’’, Zemun

U Osnovnim školama koje se bave obrazovanjem i vaspitanjem dece oštećenog sluha realizuje se defektološki preventivno-korektivni rad kao specifičnost u odnosu na osnovne škole.

Realizaciju defektološkog preventivno-korektivnog rada sa decom oštećenog sluha sprovode defektolozi odgovarajućeg profila kroz vannastavne aktivnosti, ali i kroz nastavne aktivnosti primenom specifičnih postupaka.Značaj defektološkog preventivno-korektivnog rada proizilazi iz njegovog cilja a to je otklanjanje ili ublažavanje specifičnih smetnji u razvoju govora i jezika kod dece oštećenog sluha kao i stimulisanje mentalnog razvoja i razvoja kognitivnih i intelektualnih sposobnosti neophodnih za usvajanje znanja i veština u obrazovno-vaspitnom procesu.

Isto tako, preventivno-korektivni rad defektologa u osnovnom obrazovanju i vaspitanju ima i važnost koja se dugoročnije odnosi na uspešniju interpersonalnu komunikaciju kao i na uspešniju socijalizaciju dece oštećenog sluha.

Ovaj rad ima za cilj teorijsko razmatranje metodologije preventivno-korektivnog rada sa decom oštećenog sluha, a biće prezentovani i principi rada i sadržaji programa korektivnog rada sa decom oštećenog sluha u osnovnom obrazovanju i vaspitanju.

Ključne reči: korektivni rad, deca oštećenog sluha.

17


FAKTORI RIZIKA POREMEĆAJA PONAŠANJA U ŠKOLSKOM OKRUŽENJUMaša Đurišić1) Mila Bunijevac2),1)OŠ „Veselin Masleša“, Beograd, Srbija2)JZU Bolnica ,,Sveti Vračevi” Bijeljina, Republika Srpska, Bosna i Hercegovina

S obzirom da škola, kao društveno – kulturna institucija predstavlja jedan od uzroka u kom se mogu pojaviti poremećaji ponašanja, bitno je znati koji to sve faktori rizika u školskoj sredini predstavljaju predikatore poremećaja u ponašanju kod učenika osnovne škole.

Tokom poslednje decenije izvršen je čitav niz istraživanja sa ciljem da se otkriju faktori koji svojim prisustvom u školskoj sredini, povećavaju verovatnoću nastajanja različitih oblika poremećaja ponašanja. Istraživači su uspeli da izdvoje tri ključna faktora: školski neuspeh, antisocijalno ponašanje i nedovoljnu posvećenost i prvrženost školi i školskim obavezama. Rezultati brojnih istraživanja su pokazali da su učenici sa poremećajima ponašanja: imaju loš školski uspeh, ispoljavaju obrasce antisocijalnog ponašanja i na relativno niskom stepenu su privrženi školi i posvećeni školskim obavezama.

Rizičnim faktorima u školi i školskoj sredini mora se pokloniti naročita pažnja, jer je ponašanje učenika u školi rezultat niza interakcija učitelja i učenika, kao i učenika međusobno. Nesklad između potencijala učenika sa poremećajima u ponašanju i edukacijskih zahteva škole dovodi do nepoželjnih oblika ponašanja i edukacijske neuspešnosti. Neosporno je da učenici koji imaju izrazit neuspeh u školi moraju biti u fokusu kada je u pitanji prevencija poremećaja u ponašanju u školskom okruženju, ali isto tako moraju biti i polazna tačka u tretmanu dece sa već izraženim poremećajima ponašanja kako pojedini oblici poremećaja ponašanja ne bi prerasli u teže forme. Ključne reči: škola, poremećaji ponašanja, faktori rizika, istraživanja.

18


USLUGA PERSONALNE ASISTENCIJE ZA ODRASLE OSOBE SA INVALIDETOM U OPŠTINI VRŠACTatjana DaničićCentar za socijalni rad za opštinu Vršac

Odlukom o proširenim pravima iz oblasti socijalne zaštite na teritoriji opštine Vršac, za korisnike, odrasle osobe sa invaliditetom, uvedena je usluga personalne asistencije za odrasle korisnike. Usluga je uvedena nakon sprovedenog istraživanja kojim je ustanovljeno da postoji potreba za uvođenjem usluge personalnog asistenta.

Cilj ovoga rada je da prikaže rezulatate dobre prakse u unapređenju usluga socijalnog rada u lokalnoj zajednici i istakne značaj doprinosa od strane lokalne samouprave u razumevanju potreba koje imaju odrasli ljudi sa smetnjama.

Cilj uvođenja usluge personalne asistencije, je unapređenje kvaliteta života lica koje se nalaze u stanju potrebe koju ova usluga može da zadovolji. Pružanje usluge personalne asistencije regulisano je Pravilnikom o normativima i standardima za obavljenje poslova pomoći i nege u kući, ličnog pratioca i personalnog asistenta. Istim Pravilnikom regulisanana su i pitanja kriterijuma i merila za utvrdjivanje cene usluge, kao i učešća korisnika i njegovih srodnika u troškovima usluge. Poslovi vezani za uslugu personalne asistencije povereni su Centru za socijalni rad u Vršcu, s obzirom spremnost da se metodološki tačno, utvrde stvarne potrebe korisnika, ali i s obzirom na iskustvo koje postoji u pružanju usluge pomoći i nege u kući.

Ključne reči: usluga, personalna asistencija, pravilnik, lokalna samouprava

19


ZAPOŠLJAVANJE OSOBA SA INVALIDITETOM U PREDUZEĆU „ATLANTIS“ DOO NIŠKasim Kundalić1, Jasen Kundalić2, Mladen Stojanović3

1) „Atlantis“ doo Preduzeće za profesionalnu rehabnilitaciju i zapošljavanje osoba sa invaliditetom Niš i Savet za ljudska i manjinska prava Grada Niša2) Univerzitet u Nišu, Medicinski fakultet3) Internacionalni univerzitet u Novom Pazaru

Osnovni zadatak prilikom regrutovanja, selekcije i zaposlenja osoba s invaliditetom je pravilni odabir osoba koje će, kroz proces stručnog osposobljavanja i profesionalne rehabilitacije, ostati angažovane na poslu, što će povoljno uticati na njihov lični razvoj.

Preduzeće „Atlantis“ doo Niš je po dobijanju odobrenja od strane Ministarstva rada, zapošljavanja i socijalne politike sprovelo obuku za osobe s invaliditetom (OSI) za poslove „pomoćnik knjigovesca“. Selekcija kandidata je obavljena u konsultaciji sa specijalizovanom službom za zapošljavanje OSI u Nacionalnoj službi za zapošljavanje. Na razgovor je pozvano 25 kandidata koji su u prvom krugu ispitivani putem upitnika i intervjua, a u drugom krugu su pozvani da pokažu rad rukama kako bi se utvrdila fiziologija pokreta. Odabrano je 11 kandidata čiji se izbor može pozitivno oceniti činjenicom da nije došlo do njihovog kasnijeg osipanja usled nemogućnosti ostvarenja radnih normi, niti zbog neopravdanih izostanaka.

Analiza podataka dobijenih u intervjuu pokazala je da je 73% anketiranih završilo redovnu školu, 64% anketiranih ima završenu srednju trogodišnju školu, a da većina njih (55%) nema radnog iskustva. Najveći deo njih živi kod roditelja, u domaćinstvu sa četiri osobe (45%), pri čemu je 82% njih neoženjeno, odnosno neudato. Prihode od penzija roditelja je prijavilo 36% ispitanika, dok poljoprivredno zemljište ne poseduje većina (82%). Postojanje hobija nije prijavilo 45% osoba, dok najveći broj nije putovao u inostranstvo (73%), pri čemu je po Srbiji putovalo 55% anketiranih.

Rad osoba sa invaliditetom donosi koristi za društvo u celini ali ekonomska isplativost ima poseban karakter i mesto. Cilj zaposlenja osoba sa invaliditetom je da one postanu stvaratelji, osigurava se njihova egzistencija,

20


ekonomski su jači i superiorniji, imaju bolju sliku o sebi, prilagodljivije su na promene u svakodnevnom životu i time se osigurava zadovoljenje njihovih specifičnih potreba.

U celini posmatrano, zapošljavanjem osoba sa invaliditetom umanjuju se socijalna davanja koja nemaju isključivo potrošački mentalitet, a i bitna karakteristika je da se otklanja stereotip i predrasude o slabijim potencijalima osoba sa invaliditetom.

Ključne reči: osobe sa invaliditetom, profesionalna rehabilitacija, obuka, integracija na radnom mestu

21


PRIMENA INFORMACIONIH TEHNOLOGIJA U RADU SA DECOM OŠTEĆENOG SLUHAVesna NarančićOŠ ,,Radivoj Popović’’, Zemun

Obrazovno-vaspitni rad sa decom oštećenog sluha se odlikuje nizom specifičnosti, zahteva posebno planiranje i realizaciju, a primenom informacionih tehnologija se doprinosi njegovom osavremenjavanju.

Cilj ovog rada je razmatranje primene informacionih tehnologija u radu sa decom oštećenog sluha sa teorijskog aspekta zasnovano na relevantnim rezultatima istraživanja prema navodima iz literature.

U radu je dat i prikaz primene informacionih tehnologija – primer dobre prakse sa predlogom mera za unapređivanje obrazovno – vaspitnog rada sa decom oštećenog sluha upotrebom informacionih tehnologija.

Zaključak je da je značaj primene informacionih tehnologija u obrazovno-vaspitnom radu sa decom oštećenog sluha višestruk i da se primarno ogleda u boljoj motivisanosti dece za usvajanje znanja, u znatno većoj aktivnosti dece na času, u fokusiranijoj pažnji, u podsticanju razvoja njihovih psihomotornih sposobnosti (posebno vizuo-motorne koordinacije), u razvoju matematičko-logičkih funkcija, kao i u njihovom opismenjavanju. Sekundarno, ali ne i manje bitno, značaj je i u obuci dece oštećenog sluha za elementarnu upotrebu računara u svakodnevnom životu, u sticanju novih informacija i u njihovoj socijalizaciji.

Ključne reči: informacione tehnologije, deca oštećenog sluha.

22


OD DIPLOME DO DRUŠTVENE IZOPŠTENOSTIMirko FilipovićUniverzitet u Beogradu, Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju

Socijalna kategorija „siromašnih“ u većini evropskih zemalja u poslednjih tridesetak godina beleži snažan porast i diferencira se „iznutra“. Za razliku od „rezidualnog“ siromaštva iz prethodnih, „slavnih 30 godina“, novo, „diskvalifikujuće“ siromaštvo uključuje i sve veći broj ljudi koji su stekli diplome visokog obrazovanja.

Visokoškolska diploma više nije garancija očuvanja društvenog statusa niti uzlazne socijalne pokretljivosti. Novo siromaštvo nastaje na osnovi dubokih transformacija na tržištu rada i u društvenoj organizaciji rada koje su izmenile socijalnu konfiguraciju evropskih društava i donele osećanje nesigurnosti, teskobe i straha od društvene izopštenosti, koje se duboko ukotvilo u kolektivnu društvenu svest.

Rastuća nezaposlenost i podzaposlenost (prekarizacija) najobrazovanijeg dela populacije povećavaju verovatnoću njegovog ulaska u sferu diskvalifikujućeg siromaštva i, kroz proces postepene kumulacije hendikepa, mogu voditi do socijalne izolacije i izopštenosti koje predstavljaju pretnju za društvenu koheziju i društvenu ravnotežu.

Ako trka za diplomama i njihova devalorizacija ne samo da više ne donose „socijalne dobiti“ na koje se računalo već teže i da „pervertiraju“ smisao školovanja, onda je više nego ikada u modernoj istoriji potrebno duboko promisliti i oblike društvene organizacije obrazovanja i procese društvene integracije mladih generacija.

Ključne reči: diskvalifikujuće siromaštvo, inflacija diploma, kumulacija hendikepa, društvena izopštenost

23


OSPOSOBLJENOST VASPITAČA ZA RAD SA DECOM SA SMETNJAMA U RAZVOJU - DOPRINOS STRUČNOG USAVRŠAVANJAMirjana Nikolić, Gordana MijailovićVisoka škola strukovnih studija za vaspitače i poslovne informatičare - Sirmium, Sremska Mitrovica

Razvoj kompetencija vaspitača za rad sa decom sa smetnjama u razvoju u velikoj meri zavisi od stručnog usavršavanja iz oblasti inkluzivnog obrazovanja. Osim seminara, tribina, okruglih stolova, sastanaka aktiva i sl., vaspitači mogu da osnaže svoje kompetencije za inkluzivnu praksu i u okviru jednogodišnjih specijalističkih studija za ranu inkluziju, koje se realizuju u Visokoj školi strukovnih studija za vaspitače i poslovne informatičare - Sirmium u Sremskoj Mitrovici.

Istraživanje sprovedeno namenski konstruisanim upitnikom na uzorku od 234 vaspitača, svi ženskog pola, sa područja sremskog okruga i Beograda imalo je za cilj da se utvrdi mišljenje vaspitača o osposobljenosti za rad sa decom sa smetnjama u razvoju i doprinos stručnog usavršavanja samoproceni osposobljenosti. Na osnovu prikupljenih podataka o pohađanju seminara i drugih oblika stručnog usavršavanja iz oblasti inkluzivnog obrazovanja, i završenoj specijalizaciji za ranu inkluziju, vaspitači su svrstani u jednu od četiri grupe: 1) nisu se dodatno stručno usavršavali iz oblasti inkluzije (35%); 2) pohađali su seminare i dodatne obuke (30,8%); 3) završili su specijalizaciju za ranu inkluziju (20,5%); 4) završili su specijalizaciju za ranu inkluziju i pohađali seminare i dodatne obuke iz oblasti inkluzivnog obrazovanja (13,7%). Od vaspitača je traženo da daju procenu svoje osposobljenosti za rad sa decom sa smetnjama u razvoju na trostepenoj skali: nedovoljno sam osposobljena; delimično sam osposobljena; u potpunosti sam osposobljena. Podaci su obrađeni metodama deskriptivne statistike i metodom ANOVA.

Rezultati ukazuju da čak 65% ispitanih vaspitača procenjuju da su nedovoljno osposobljeni za rad sa decom sa smetnjama. Utvrđene su statistički značajne razlike u samoproceni osposobljenosti između četiri grupe vaspitača (F=11.481, df=3, p<.001). Vaspitači koji su završili

24


specijalizaciju za ranu inkluziju i pohađali su i dodatne obuke, kao i vaspitači koji su završili specijalizaciju, a nisu pohađali dodatne obuke, procenjuju svoju osposobljenost značajno boljom i u odnosu na vaspitače koji su završili dodatne obuke i u odnosu na vaspitače koji nisu pohađali dodatne obuke (p < .001). Vaspitači koji su pohađali dodatne obuke procenju svoju osposobljenost značajno boljom u odnosu na vaspitače koji se nisu dodatno stručno usavršavali iz oblasti inkluzije (p < .01). Između vaspitača koji su završili specijalističke studije za ranu inkluziju i vaspitača koji su uz završenu specijalizaciju pohađali i dodatne obuke, nisu utvrđene statistički značajne razlike u proceni osposobljenosti za rad sa decom sa smetnjama (p > .05). Rezultati ukazuju da je jednogodišnja specijalizacija inkluzivnog smera najviše doprinela osnaživanju vaspitača za rad sa decom sa smetnjama u razvoju.

Preporučuje se da se i u kurikulum osnovnih studija u školama za vaspitače uvrsti više sadržaja iz oblasti inkluzivnog obrazovanja, kako bi se i kroz inicijalno obrazovanje vaspitači bolje pripremili za rad sa decom sa smetnjama u razvoju. Takođe je značajno uključiti veći broj vaspitača u različite oblike stručnog usavršavanja i učiniti dodatne obuke dostupnijim.

Ključne reči: vaspitači, osposobljenost, deca sa smetnjama u razvoju, inicijalno obrazovanje

25


UČESTALOST DECE SA RAZVOJNIM SMETNJAMA U SRBIJI I POSTOJEĆE SVETSKE STATISTIKESnežana Ilić, Snežana Nikolić, Danijela Ilić-Stošović Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju Univerziteta u Beogradu

U Zavodu za statistiku Republike Srbije ne postoje precizni podaci o deci sa smetnjama u razvoju, deci sa specifičnim razvojnim smetnjama, njihovom praćenju u sistemu zdravstvene ili dečije zaštite, predškolskom ili školskom sistemu. Postoje podaci koji govore o broju pruženih usluga u medicinskom sistemu, o broju deformiteta, stanja koja dovode do invalidnosti.

Zdravstveno-statistički godišnjak Zavoda za javno zdravlje Republike Srbije u 2012. godini, navodi da je od 66914 ukupno živorođene dece, broj dece sa komplikacijama 22466, od toga sa oštećenjem ploda i novorođenčeta zbog bolesti majke i komplikacije trudnoće, trudova i porođaja ukupno 854, poremećajima u toku trudnoće i rastenja ploda ukupno 5832, porođajnim povredama novorođenčeta ukupno 2955, infekcijama specifičnih za porođajni period ukupno 2965, urođenih nakaznosti i deformacija ukupno 4622, hromozomskih nenormalnosti ukupno 15. Primeri dostupnih statističkih podataka ovog Zavoda ukazuju na neophodnost sistematičnijeg pristupa na polju otkrivanja i praćenja ove kategorije dece.

Uočava se da jedna trećina dece ima neke komplikacije nastale tokom trudnoće i porođaja. Većina tih komplikacija se tokom ranog detinjstva u potpunosti koriguje. Ipak, većina ove dece ne prolazi kroz strukturirano praćenje i podršku. Istraživanje Defektološkog fakulteta „Fenomenologija smetnji i poremećaja u razvoju“ (2005. godine, projekat podržan od Ministarstva za nauku, tehnologiju i razvoj Republike Srbije), detektovano je 10,43% učenika mlađeg školskog uzrasta sa smetnjama u razvoju u redovnim osnovnim školama na teritoriji Beograda, što korelira sa drugim istraživanjima u ovoj oblasti. Podaci UNICEFa iz 2000.god. procenjuju da 7% od ukupnog broja dece u Srbiji ima neki oblik ometenosti.

Prema istraživanja incidence dece sa posebnim edukativnim potrebama iz

26


više zemalja: u Kanadi ona je iznosila oko 16%, u Velikoj Britaniji 14%, u Francuskoj 12-14%, u Sjedinjenim Državama 10-15%, uz procenu da tek oko 2.5% ove populacije jeste nedovoljno mentalno razvijeno. Ovo sugeriše da oko 12% populacije u redovnoj osnovnoj školi ima razvojno determinisana ograničenja učenja i sazrevanja.

U okviru sistema rane intervencije SAD i Evrope, koji već 30-40 godina funkcionišu, ispituju se najefikasniji načini otkrivanja, praćenja dece sa smetnjama/kašnjenjima u razvoju, instrumenti i „lokacije“ koje će dati najbolje rezultate. U Srbiji je najpre potrebno unaprediti postojeću nacionalnu statistiku, kako po kvalitetu tako i u načinu ažuriranja definicija i konzistentnosti metodologije, da bi se dobila pouzdana slika i na osnovu toga osmislio plan praćenja i podrške dece sa razvojnim smetnjama.

Ključne reči: deca sa razvojnim smetnjama, učesalost, rana intervencija.

27


AKTIVNA ULOGA UČENIKA S ADHD-OM U KREIRANJU I PROVEDBI PROGRAMA POTICANJA SOCIJALNIH VJEŠTINANevenka Mravlinčić,Osnovna škola „Kralja Tomislava„ - Zagreb, Hrvatska

Socijalne vještine mogu se grupirati u šest kategorija te ih čine interpersonalna ponašanja, koja uključuju vještine uspostavljanja prijateljstva, uključivanje u interakciju, pružanje ili traženje pomoći, davanje i prihvaćanje komplimenta. Ove vještine su ovisne o dobi učenika, a mogu uključivati traženje i primanje informacija, dijeljenje, kooperativni radi razumijevanje tuđih osjećaja. Učitelju su ugodne socijalne vještine ponašanja povezana sa školskim uspjehom, kao što je slušanje učitelja, praćenje uputa i davanje svojih mogućnosti do maksimuma. Dobro razvijene socijalne vještine od velike su važnosti za djelotvorno funkcioniranje u životu. One omogućuju da ljudi znaju što reći, kako napraviti dobre izbore te kako se ponašati u različitim situacijama. Inventar socijalnih vještina utjecat će na njihovu uspješnost i postignuća u životu, na ponašanje te socijalne i obiteljske odnose.

Djeca kod koje je utvrđen deficit pažnje/hiperaktivni poremećaj često svakodnevno doživljavaju probleme u socijalizaciji i odnosima s vršnjacima i prijateljima iz svojeg života. Kako bi se poboljšali odnosi s ljudima i razvila prijateljstva, dijete mora biti u stanju kontrolirati svoje ponašanje i emocije, surađivati, dijeliti, aktivno slušati, biti empatično, efektivno komunicirati s drugima, znati kako se ponašati u određenoj situaciji, imati razvijenu svijest o rješavanju konflikata nenasilnom komunikacijom te upotrebljavati još mnoge druge srodne vještine koje su djeci s ADHD-om izazov i problem. Vrlo je važno naglasiti i osvijestiti da iskustva koja se stječu u odnosima s drugima, druženjima i stvaranjem osjećaja pripadanja djeci s ADHD-om uvelike pomažu u njihovu socijalnom i komunikacijskom razvoju.

Ključne riječi: ADHD, učenik, program, socijalne vještine

28


KOREKTIVNI RAD VS DODATNA PODRŠKAMarinela Šćepanović, Škola za osnovno i srednje obrazovanje sa domom “Vuk Karadžić” Sombor

U ovom radu su predstavljeni rezultati teorijske i praktične analize sličnosti i razlika između individualnog korektivnog defektološkog rada i pružanja (defektološke) dodatne podrške, sa aspekta moguće podrške inkluzivnom obrazovanju u Srbiji.

Individualni korektivno dektološki rad je formalno uveden u obrazovanje učenika sa smetnjama u razvoju 1993. godine (iako je u praksi postojao i ranijih godina). Nešto na osnovu propisanih, a svakako i na osnovu iskustvenih pokazatelja, defektolozi koji su ga sprovodili razradili su za ovakav individualni rad i nedostajuće planove rada.

Iz pomenutih nastavnih planova i programa rada proizašla je i nastavila se praksa primene korektivnog rada sa učenicima koji su i u tako specifičnim uslovima imali dodatne teškoće u savladavanju gradiva i napredovanju u razvoju određenih sposobnosti i funkcija.

Inkluzivno obrazovanje u Srbiji je uvedeno Zakonom o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja iz 2009. godine. Kako nije teklo bez teškoća, 2011. godine počela je da se primenjuje usluga „dodatne podrške“, terenski rad defektologa po opštim školama sa učenicima sa smetnjama u razvoju, uz prekonormnu materijalnu naknadu. Inkluzivno obrazovanje je uvedeno u nedovoljno pripremljene škole, i to kako školske kolektive, tako i školsku fizičku sredinu.

Realizacija dodatne podrške ima brojne manjkavosti koje su, između ostalog, rezultat načina na koji je ovaj vid nastave organizovan. Razlika između individualnog korektivnog rada i dodatne podrške je i u tehničkim uslovima: u mestu odvijanja, uslovima za rad, kontinuitetu obezbeđivanja usluge. Osim toga, dodatna podrška je privremena usluga koja zahteva dodatna

29


sredstva i dovodi u neravnopravan položaj u finansiranju rada sa decom sa smetnjama u razvoju. Razlika postoji i u mogućnosti kontinuiranog rada i praćenja napredovanja i razvoja učenika što svakako može bolje obavljati stalno zaposleni defektolog u matičnim obrazovnim ustanovama u odnosu na privremeno angažovanog defektologa u dodatnoj podršci.

Defektolozi, dakle, nisu na adekvatan, sistematičan način uključeni u sistem inkluzivnog obrazovanja, već samo sporadično. Ovo je, između ostalog, i neracionalno jer poskupljuje pružanje usluge snižavajući joj pri tom kvalitet. Defektolozi, oslanjajući se na iskustva korektivnog rada, mogu da ponude individualan pristup kao kvalitetan, trajan i svakom detetu prilagođen pristup stručnog rada u kontekstu inkluzivnog obrazovanja.

Ključne reči: korektivni rad, dodatna podrška, defektolozi, individualni rad, inkluzivno obrazovanje.

30


POVEZANOST SINDROMA PROFESIONALNOG SAGOREVANJA KOD NASTAVNIKA KOJI RADE U USLOVIMA INKLUZIJE UČENIKA SA INTELEKTUALNOM OMETENOŠĆU I PODRŠKE SREDINESaša Delić Zavod za odgoj i obrazovanje osoba sa smetnjama u psihičkom i tjelesnom razvoju, Tuzla, Bosna i Hercegovina

Cilj rada je utvrđivanje nivoa povezanosti sindroma profesionalnog sagorevanja nastavnika koji rade u uslovima inkluzije učenika sa intelektualnom ometenošću i podrške sredine. Istraživanje je obuhvatilo 220 ispitanika, stručnjaka koji rade u vrtićima i redovnim osnovnim školama, 110 ispitanika sa područja Bosne i Hercegovine i 110 ispitanika sa područja Republike Srbije.

Kao merni instrumenti su korišteni: Skala za procenu sindroma profesionalnog sagorevanja stručnjaka koji rade sa osobama sa intelektualnom ometenošću i Skala za procenu podrške sredine. Utvrđena je povezanost dve dimenzije profesionalnog sagorevanja (organizacione okolnosti i sindrom sagorevanja) i podrške sredine. Kada je u pitanju dimenzija profesionalnog sagorevanja “procena vlasitog rada i njegove smislenosti”, nisu dokazane statistički signifikantne razlike između testiranih grupa na Skali podrške sredine. Tako su ispitanici, koji su se izjasnili o nižem (minimalni ili blagi) nivou nepovoljnih organizacionih okolnosti (lošijih uslova rada) i koji su imali niži (minimalni ili blagi) nivo sindroma sagorevanja su imali statistički značajno viši prosečni nivo podrške sredine.

Kod ispitanika koji rade u lošijim uslovima rada (viši nivo nepovoljnih organizacionih okolnosti) se javlja osećaj nezadovoljstva, a veće je i prisustvo negativnih emocija. Navedeno, uz izostanak podrške sredine, doprinosi stvaranju uslova za nastanak profesionalnog sagorevanja. S obzirom da nalaze nekih istraživanja koji su za stručnjake koji rade u ustanovama za osobe sa intelektualnom ometenošću pokazali da su njihovi kontakti sa pretpostavljenima i saradnicima veoma važan dio profesionalnog života, te

31


da je rizik od profesionalnog sagorevanja veći ako su ovi odnosi neugodni, nepodržavajući, može se zaključiti da je podrška sredine važan faktor sprečavanja nastanka ili ublažavanja stresa i sagorevanja. S tim u vezi, razumljivo je da su ispitanici koji su radili u boljim uslovima rada (niži nivo nepovoljnih organizacionih okolnosti), a koji su imali niži nivo sindroma sagorevanja, pokazali pozitivniju procenu podrške sredine.

Ključne reči: sindrom profesionalnog sagorevanja, podrška sredine, nastavnici, inkluzija, intelektualna ometenost

32


DECA SA HIPERKATIVNIM SINDROMOM U REDOVNOJ NASTAVI Dragana LazićOsnovna škola “Knez Ivo od Semberije” BijeljinaBosna i Hercegovina, Republika Srpska

Deca sa hiperkativnim sindromom, predstavljaju izazov, ne samo svojim roditeljima, nastavnicima, vršnjacima, nego najviše sebi, jer zbog njihovog ponašanja se odnos okoline prema njima menja i odbacuje ih. Zbog toga je potrebno mnogo vremena, truda, ljubavi i strpljenja da se uloži u rad sa ovom decom.

Broj dece sa hiperaktivnim sindromo u redovnim školama, iz generacije u generaciju, raste. Nastavnici u inkluzivnoj nastavi nemaju vremena da dovoljno posvete pažnju i takvoj deci i deci tipičnog razvoja, te nije redak slučaj, a nažalost sve je češći i zastupljeniji, da u osnovnim školama dolazi do raznih vrsta nasilja među maloletnicima, a akteri tih sukoba su uglavnom deca sa hiperaktivnim sindromom.

U ovom radu posmatran je jedan hiperaktivni učenik, ispitan je njegov odnos prema učenju i radu u školi, odnos prema drugovima i nastavnicima. Opisana su neka njegova ponašanja i ispitan odnos drugih učenika prema hiperaktivnom drugu. Date su i neke preporuke nastavnicima za rad u razredu sa hiperaktivnim učenikom.

Da bi izbegli potencijalne probleme koje taj poremećaj nosi, trebalo bi bi više pažnje trebalo posvetiti izučavanju ponašanja takve dece, njihovih karakteristika, mogućnosti i želja, a samim tim i više vremena provoditi u radu s njima. Ključne riječi: deca sa hiperkativnim sindromo, redovna nastava, inkluzivna nastava.

33


DECA SA SMETNJAMA U RAZVOJU I ODLAGANJE UPISA U OSNOVNU ŠKOLURade Damjanović i Dejan ĐorđićUniverzitet u Novom Sadu, Pedagoški fakultet u Somboru

Zakonom o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja iz 2009. godine, kojim je, između ostalog, inkluzija dece sa smetnjama u razvoju postala obavezujuća, na neko vreme je ukinuta institucija odlaganja polaska u prvi razred osnovne škole. Na neko vreme, jer je već izmenama pomenutog Zakona iz 2013. godine ponovo omogućeno odlaganje upisa u školu za godinu dana. U skladu sa inkluzivnim principima, zbog kojih je prvobitno i onemogućeno odlaganje, izmenama Zakona se pretpostavlja da se detetu može odložiti upis samo izuzetno, kada je to u najboljem interesu deteta i na osnovu prethodno donesenog mišljenja interresorne komisije (IRK). Mišljenje IRK trebalo bi da sadrži jasne dokaze o neophodnosti odlaganja polaska u školu i predlog mera podrške koje će biti realizovane do polaska deteta u školu.

Analizirajući mišljenja koja su doneta od strane IRK za područje Grada Sombora u vremenu od izmene gore pomenutog zakona do avgusta 2015. godine, primenom tehnike proučavanja dokumentacije i koristeći se deskriptivnom metodom, ovim radom se nastojalo utvrditi u kojim slučajevima se deci odlaže polazak u osnovnu školu i kakve se mere dodatne obrazovne, zdravstvene ili socijalne podrške predlažu u cilju što adekvatnije pripreme deteta za odloženi polazak u školu.

U prethodne dve godine, odnosno od kada je ponovo omogućeno odlaganje polaska u osnovnu školu, IRK Grada Sombora je u svojim mišljenjima odložila polazak u prvi razred za trinaestoro dece. Važno je napomenuti da su analizirana samo mišljenja IRK, a ne i zapisnici sa revidiranim mišljenjima za decu koja od ranije imaju mišljenje IRK, te nisu ponovo prolazila kroz čitav postupak procene potreba za pružanjem dodatne podrške. Dakle, nije isključeno da navedena brojka nije konačna.

U najvećem broju slučajeva je za decu predložena dodatna obrazovna podrška. Od trinaestoro dece, njih četvoro su deca sa govorno-jezičkim smetnjama, i u mišljenjima IRK je za njih predložena dodatna podrška

34


logopeda, te izrada individualnog vaspitno-obrazovnog plana u predškolskoj ustanovi. Dva deteta su sa smetnjama iz autističnog spektra, a za njih je predloženo angažovanje pratioca za ličnu pomoć, izrada individualnog vaspitno-obrazovnog plana i dodatna podrška defektologa različitih usmerenja. Petoro dece su sa višestrukim smetnjama te se u mišljenjima IRK predlaže dodatna podrška logopeda i somatopeda, uz izradu individualnog vaspitno-obrazovnog plana i akcenat na stimulaciji fine motorike i grafo-motornog razvoja. Za jedno dete je predložena mera dodatne socijalne podrške u vidu porodičnog savetovanja i psihoterapije u nadležnom centru za socijalni rad, a za jedno dete je odložen polazak u školu zbog zdravstvenih tegoba i činjenice da zbog čestih potreba za hospitalizacijom neće moći redovno da pohađa nastavu.

Odlaganje upisa u osnovnu školu, u kontekstu inkluzivne politike i obrazovanja, ima osnova jedino u situacijama kada se pretpostavlja da će dete, uz predložene mere podrške od strane nadležne IRK, zaista napredovati u periodu za koji mu je odložen polazak u školu i adekvatnije se pripremiti za uključivanje u školski život. Na stručnjacima i roditeljima ostaje da ovu mogućnost ne zloupotrebljavaju i opravdano predlažu ovakav vid podrške.

Ključne reči: upis u školu, odlaganje škole, deca sa smetnjama u razvoju

35


PRUŽANJE DODATNE OBRAZOVNE PODRŠKE DECI OŠTEĆENOG SLUHA U OSNOVNOJ ŠKOLIVesna NarančićOŠ ,,Radivoj Popović’’, Zemun

Uvođenjem inkluzije u obrazovni sistem omogućeno je kvalitetno obrazovanje svoj deci. U realizaciji navedenog cilja inkluzivno obrazovanje omogućava deci sa smetnjama u razvoju pružanje dodatne obrazovne, zdravstvene i socijalne podrške.

U osnovnim školama koje se bave obrazovanjem i vaspitanjem dece oštećenog sluha formirani su timovi za pružanje dodatne obrazovne podrške deci oštećenog sluha u osnovnim školama sa ciljem njihove uspešne integracije u obrazovno-vaspitni sistem.

Defektolozi različitih profila koji čine tim za pružanje dodatne obrazovne podrške deci oštećenog sluha pružaju podršku i roditeljima/starateljima dece oštećenog sluha, kao i učiteljima, nastavnicima i stručnim saradnicima osnovnih škola kroz savetodavni i instruktivni rad.

Cilj ovog rada je razmatranje dosadašnjih iskustava u pružanju dodatne obrazovne podrške deci oštećenog sluha u osnovnoj školi.

U ovom radu su prikazani oblici, načini i sadržaji pružanja dodatne obrazovne podrške deci oštećenog sluha u osnovnoj školi.

Dolazi se do zaključka da dodatna podrška ima pozitivan učinak u domenu obrazovno-vaspitnog rada i benefit za decu oštećenog sluha.

Ključne reči: dodatna podrška, deca oštećenog sluha.

36


KODEKS DEFEKTOLOGA VOJVODINE - ETIČKI STANDARD PROFESIJE DEFEKTOLOGAMarinela Šćepanović, Društvo defektologa Vojvodine, Novi Sad

Rad predstavlja pregled sadržaja Kodeksa Društva defektologa Vojvodine u svetlu uspostavljanja prvog pisanog etičkog standarda profesije defektologa u Srbiji. Kodeks je skup pravila, načela o profesionalnom ponašanju koja obuhvataju stremljenja i ciljeve profesije ali i mere zaštite profesionalnog rada, te mere zaštite korisnika usluga kojima pripadnici neke profesije pružaju usluge. Sva pravila, principi i mere koje se bave vrlinom i dobrom uopšte, treba da služe opštoj dobrobiti. Profesija defektologa u Srbiji do sada nije definisala svoj kodeks koji joj daje takvu dimenziju, misiju i smisao.

Prateći potrebe defektologa koji su njegovi članovi, Društvo defektologa Vojvodine je izradilo i usvojilo svoj kodeks. Kodeks predstavlja skup odredbi kojima se uređuju profesionalna, strukovna i etička prava, te obaveze i odnosi članova Društva, kao i odnosi samog Društva i njegovih jedinica u lokalnim sredinama. Pravila i odredbe date Kodeksom Društva defektologa Vojvodine predstavljaju standarde kojima treba da teži svaki član Društva svojim radom i ponašanjem. Cilj primene Kodeksa je očuvanje, unapređivanje digniteta, integiteta i ugleda poziva tj. profesije defektologa. Odredbe Kodeksa obavezuju sve članove Društva, samo Društvo i njegove jedinice u lokalnim sredinama u Vojvodini.

Kodeks se sastoji iz nekoliko delova. U uvodnom delu Kodeksa objašnjena je njegova svrha i značenje. U delu Stručni defektološki rad i odgovornost date su odredbe i principi defektološkog rada i odnosa defektologa prema profesiji. Odeljak Odnos defektologa prema korisnicima usluga određuje na kojim etičkim principima se zasniva ovaj odnos. U kraćem delu Odnos defektologa prema kolegama predočena su pravila negovanja i (ne)podržavanja kolegijalnog ponašanja. Deo “Odnos defektologa i Društva defektologa Vojvodine” definiše standard odnosa između članova i Društva

37


u celini. Posvećenost defektologa odredbama Kodeksa deo je koji potencira ličnu privrženost odredbama Kodeksa svakog člana, uz podsticanje i drugih članova na isto.

Kodeks Društva defektologa Vojvodine je jedini pisani etički standard profesije defektologa u Srbiji, koji svojim sadržajima daje dobar primer mogućeg promišljanja o smislu i svrsi postojanja naše profesije, njenim mogućim pravcima razvoja i njenoj stvarnoj ulozi u životima korisnika na koje smo usmereni.

Ključne reči: kodeks, etički standard, defektolog, profesija, korisnici.

38


STANOVANJE UZ PODRŠKU ZA MLADE SA SMETNJAMA U RAZVOJUMilutin MarinkovićCentar za socijalni rad za opštinu Vršac

Skupština opštine Vršac donela je Odluku o pravima građana iz oblasti socijalne zaštite kojom je uvedena nova usluga, pravo na stanovanje uz podršku za mlade koji napuštaju sistem socijalne zaštite, domski ili porodični smeštaj i u fazi su osamostaljivanja. Ova usluga predviđena je i za osobe sa smetnjama u razvoju, sa navršenih 15 godina i vremenski nije ograničena.

O korisnicima usluge brine se savetnik za osamostaljivanje koji radi u skladu sa Pravilnikom o bližim uslovima i standardima za pružanje usluga socijalne zaštite. Primenjuje individualni i grupni defektološki rad. U postupku procene potreba, teškoća, snaga podrške i napredovanja korisnika koristi se model procene ROD. U cilju bolje socijalizacije pomoć nam pružaju i komšije.

Svrha usluge stanovanja uz podršku za osobe sa smetnjama u razvoju jeste pomoć i podrška u sticanju što većeg stepena samostalnosti koji im omogućuje kvalitetniji i nezavistan život u zajednici.

Cilj ovog rada je da predstavi naša iskustva u realizaciji stanovanja uz podršku kao oblika zaštite dece sa smetnjama u razvoju.

Ovu uslugu su koristile dve osobe sa smetnjama u razvoju. Oni su danas samostalni, rade i doprinose razvoju lokalne zajednice.

Ključne reči: stanovanje uz podršku, osamostaljivanje, savetnik za osamostaljivanje,

39


POVEZANOST ŠKOLSKIH PROTEKTIVNIH FAKTORA POREMEĆAJA PONAŠANJA I PROSOCIJALNOG PONAŠANJA DECE I MLADIHDejan Đorđić i Rade DamjanovićUniverzitet u Novom Sadu, Pedagoški fakultet Sombor, Srbija

Cilj ovog istraživanja bio je da se utvrdi da li postoji povezanost između protektivnih faktora u domenu škole i prosocijalnog ponašanja učenika.

Za potrebe ovog istraživanja konstruisan je Upitnik za procenu socijalnih protektivnih faktora. Instrument je posebno konstruisan za potrebe istraživanja kompilacijom i prilagođavanjem pitanja iz tri postojeća instrumenta: instrumenta korišćenog u modelu Zajednice koje brinu – Communities that care youth survey, instrumenta koji je korišćen u istraživanju problematičnog ponašanja u SAD i Kini – Adolescent health and development questionnaire i Upitnika snaga i teškoća, autora Goodmana. Istraživanje je sprovedeno u aprilu 2013. godine na uzorku od 120 učenika sedmog i osmog razreda osnovne škole i prvog razreda gimnazije. Mereni su sledeći protektivni faktori: mogućnosti za prosocijalno angažovanje, priznanja za prosocijalno angažovanje, školska kontrola i podrška nastavnika.

Najveću povezanost sa prosocijalnim ponašanjem ima subskala Školska kontrola (r=.665, p< .01) i Podrška nastavnika (r=.410, p< .01), dok Mogućnosti za prosocijalno angažovanje (r=.265, p< .01) i Priznanja za prosocijalno angažovanje (r=.241, p< .01) pokazuju slabu povezanost sa prosocijalnim ponašanjem. Statistički značajna razlika u odgovorima između ispitanika muškog i ženskog pola nije utvrđena, dok kod ispitanika koji pohađaju osnovnu ili srednju školu statistički značajna razlika pronađena je kod subskala Priznanja za prosocijalno ponašanje (MW=1218,5 z=-3.079, p <.05) i Školska kontrola (MW=1360,5 z=-2.380, p <.05).

Rezultati dobijeni ovim istraživanjem navode na zaključak da preventivni programi koji se sprovode u domenu škole treba da inkorporiraju u sebe

40


aktivnosti koje će biti usmerene ka obezbeđivanju veće školske kontrole i podrške nastavnika, ali mogućnosti i priznanja za prosocijalno ponašanje koja pokazuju nešto slabiju povezanost sa prosocijalnim ponašanjem.

Ključne reči: škola, protektivni faktori, prosocijalno ponašanje.

41


SLUŠNE REAKCIJE DECE SA AUTIZMOM NA TRETMANIMA SURDOLOGATatjana NikolićDom zdravlja Vršac

Cilj ovog rada je utvrditi mogućnosti dece sa autizmom za savladavanje straha od buke i jakog zvuka.

Istraživanje je sprovedeno u Domu zdravlja Vršac u periodu januar – jul 2014. Obuhvatilo je 4 dece sa autizmom starosti pet i šest godina, koja su na tretmanima prethodno provela šesnaest meseci i imala su izražen strah od buke i jakog zvuka. Na navedenom uzorku primenjen je postupak uvođenja kontinuiranog zvuk dobijenog iz audio sredstva, uvođenje zvuka muzičkih instrumenata, uvođenje zvučnih igrački, uvođenje vokalnih igara i pesmica, prepoznavanje zvukova,kao i kondicioniranje i slušanje preko K-safa aparata.Nakon šest meseci sva deca su savladala strah od buke i jakog zvuka, a najadekvatnije reakcije dece dobijene su na najaudibilnijim frekvencijama sa zvukom umerenog intenziteta.

Postoji više modela koji su pogodni za savladavanje straha od buke i jakog zvuka kod dece sa autizmom. Moguće je kondicioniranje, popravljanje slušne pažnje i unapređenje diferenciranja sličnih zvukova kod ovih osoba.

Ključne reči: autizam, slušne reakcije, buka, jak zvuk

42


ZNAČAJ INTERDISCIPLINARNOG RADA U CENTRU ZA RANI RAST I RAZVOJMedina Vantić Tanjić1), Fadil Imširović2) i Irma Omeragić2)

1)Univerzitet u Tuzli, Edukacijsko–rehabilitacijski fakultet Tuzla2)Dom zdravlja Gradačac, Centar za mentalno zdravlje, Gradačac Bosna i Hecegovina

Značaj stručnog interdisciplinarnog uplitanja u rani rast i razvoj je tema koja je preplavila gotovo sve naučne i stručne oblasti svih područja koja se bave čovjekom u najširem smislu riječi. Realizirajući projekat UNICEF-a na pedijatrijskoj službi Doma zdravlja u Gradačcu, metodičko-didaktički je opremljen prostor za rani rast i razvoj, a za pedijatra i medicinsku sestru organizirana je edukacija u vidu seminara i konferencija.

Pedijatar kao voditelj tretmana ranog rasta i razvoja upućuje riziko djecu i djecu s teškoćama u razvoju na opservaciju psihologu, edukatoru-rehabilitatoru i logopedu. Nakon nekoliko odvojenih seansi međusobna saradnja navedenih stručnjaka prerasla je u jedinstven zajednički rad, u jednoj prostoriji u isto vrijeme. Kreiranje prirodne i opuštajuće klime povremeno je prekidalo „bijelo okruženje“ i otpor dolaska djece, koji je započinjao pri samom skretanju na parkiralište Doma zdravlja. Veliki broj djece doživio je traumatična iskustva sa bijelim mantilom. Psiholog i edukator-rehabilitator ne nose bijeli mantil što su djeca dobro prihvatila.

Prvu „igru i prihvatanje“ organizirali su psiholog i edukator-rehabilitator. Izlazeći napolje sa igračkama u rukama, umiljavanjem i smješkanjem uvodili su uplakanu djecu u prostor ili vadili iz krila i zagrljaja majki. Istinska opservacija djeteta u igri i potpunoj posvećenosti u prirodnom miljeu započinjala je tek nakon nekoliko susreta i sticanja povjerenja. Dječija želja za sljedećim dolascima privukla je i pedijatra koji je sve više učestvovao u zajedničkoj „igri“ psihologa, edukatora-rehabilitatora, a ponekad roditelja, pa i braće i sestara.

Djeca su opservirana pri samom ulasku, njihova motiviranost, privrženost psihologu ili edukatoru-rehabilitatoru, te njihovo naizmjenično preuzimanj,e ovisno o situaciji koja je u datom trenutku bliža jednom ili drugom stručnjaku.

43


Nalazi ili preporuke, ciljevi i zadaci, odabir prihvatljivih metoda i postupaka, te individualni planovi pišu se nakon višemjesečne opservacije.

Opservacija se sprovodi na odjelu za školsku i predškolsku djecu jednom sedmično u trajanju od šest mjeseci. Dugotrajna opservacija u uslovima koji liče na kućne uslove rezultirala je boljom procjenom i vrlo često mijenjala postavljenu „radnu“ dijagnozu. Tako su djeca sa radnom dijagnozom autizma počela povremeno uspostavljati kontakt „oči u oči“ i komunicirati, itd. Navedeni „uspjesi“ nisu rezultat naše terapije nego posljedica višemjesečne opservacije isprepletane sa kratkim intervencijama u cilju otkrivanja potencijala.

Centar za rani rast i razvoj organiziran je tako da može odgovoriti svim potrebama djeteta u cilju njegove inkluzije u redovan sistem lokalne zajednice: igraonicama, predškolskim i školskim ustanovama (nastavnom kadru) kao i vršnjacima u cilju prihvatanja, te njegovim roditeljima kao temeljnom podrškom. Takvom organiziranom strukturom Centar za rani rast i razvoj daje sigurnost procesu inkluzije jer predstavlja sigurnu podršku samo onda kada im zatreba, potrebnu podršku u potrebno vrijeme i na prihvatljiv način.

Ključne riječi: rani rast i razvoj, podrška, interdisciplinarni pristu, opservacija

44


POVEĆANJE KOMPETENCIJA DEFEKTOLOGA U VASPITNO – OBRAZOVNIM USTANOVAMAMarinela Šćepanović, Društvo defektologa Vojvodine, Novi Sad

Ovaj rad predstavlja opis programa Društva defektologa Vojvodine „Povećanje kompetencija defektologa u vaspitno-obrazovnim ustanovama“ koji je realizovan tokom 2014. i 2015. godine na teritoriji Vojvodine. Programu su na osnovu javnog konkursa dodeljena finansijska sredstva Ministarstva prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije za realizaciju aktivnosti u 2014. i 2015. godini kao jednom od sedam programa od nacionalnog značaja za vaspitanje i obrazovanje u 2014. godini.

Razni vidovi stručnog usavršavanja omogućavaju prikuljanje bodova za sticanje i obnavljanje licence za zaposlene u vaspitno-obrazovnim ustanovama. Među akreditovanim obukama ima programa koji su uglavnom usmereni na defektologe ali ne na sve aspekte njihovog rada. Do 2014. godine je održan manji broj stručnih skupova defektologa koji su bili akreditovani kao oblici stručnog usavršavanja zaposlenih u obrazovnim ustanovama.

Svrha programa je bila povećanje kompetencija profesionalaca – defektologa u sistemu obrazovanja i vaspitanja. Programom su postignuti svi očekivani rezultati: - Sprovedeno je istraživanje u svim ustanovama za obrazovanje učenika sa smetnjama u razvoju u AP Vojvodini čime su dentifikovane potrebe za stručnim usavršavanjem defektologa u vaspitno-obrazovnim ustanovama,- Identifikovane su moguće oblasti i načini povećanja kompetencija defektologa u vaspitno-obrazovnim ustanovama,- Pipremljena su, akreditovana i održana dva međunarodna skupa sa temama od značaja za defektologe zaposlene u obrazovanju,- Povećane su kompetencije defektologa u obrazovanju učešćem u organizovanim oblicima stručnog usavršavanja,- Rezultati programa su prošireni a program je uspešno realizovan.

U okviru realizacije programa, Društvo defektologa Vojvodine je, sa partnerima, pirpremilo i držalo dva međunarodna skupa na relevantne teme: Petu međunarodnu konferenciju „Aktuelna defektološka praksa“, održanu

45


20. i 21. marta 2015. godine u Zrenjaninu, i Međunarodni simpozijum „Korektivni defektološki rad“, održan 12. juna 2015. godine u Novom Sadu. Na konferencijama je učestvovalo preko 200 stručnjaka, prezentovano je ukupno 73 rada, a učesnici su oba skupa ocenili najvišim ocenama. Izlagači na konferencijama su bili eminentni stručnjaci iz oblasti specijalne edukacije i rehabilitacije i drugih nauka, ali i defektolozi – profesionalci koji su predstavili primere dobre prakse, nove metode i iskustva u radu u vaspitno-obrazovnim ustanovama, zdravstvu i socijalnoj zaštiti u zemlji i okruženju. Za konferencije su pripremnjeni i publikovani zbornici sažetaka svih izlaganja a za prvu konfrenciju i Tematski zbornik radova međunarodnog značaja „Aktuelna defektološka praksa“.

Program „Povećanje kompetencija defektologa u vaspitno-obrazovnim ustanovama“ je u potpunosti realizovan a njegovi rezultati su prošireni distribucijom prmotivnog materijala i prenošenjem iskustava u medijima i na drugim stručnim i naučnim skupovima.

Smatramo da ovaj i slični programi, osim što organizacijom akreditovnih međunarodnih skupova na odabrane teme omogućavaju sticanje uslova za obnovu licence, mogu i stvarno da doprinesu stručnom usavršavanju defektologa zaposlenih u raznim sektorima, i to kroz razmenu iskustava, sticanje novih veština, praćenje dešavanja u specijalnoj edukaciji i rehabilitaciji u zemlji i svetu i upoznavanje sa savremenim metodama, sredstvima i tehnikama u radu sa decom i mladima sa smetnjama u razvoju i odraslim osobama sa invaliditetom. Potrebno je da država i nadalje podstiče i podržava programe ove vrste.

Ključne reči: kompetencije, defektolog, program, stručni skupovi, akreditacija.

46


POSTERPREZENTACIJE

47


RAZUMEVANJE GOVORA KOD DECE SA INTELEKTUALNOM OMETENOŠĆU1 Nenad Glumbić, Branislav Brojčin, Mirjana Đorđević, Vesna Žunić-PavlovićUniverzitet u Beogradu – Fakultet za specijalnu edukaciju i rehabilitaciju

Istraživanja pokazuju da su deficiti u razumevanju govora gotovo univerzalni kod osoba sa intelektualnom ometenošću. Cilj ovog istraživanja je da utvrdi pouzdanost unutrašnje konzistencije i diskriminativnost podskale za procenu receptivnog govora u kontekstu šire procene njihovog adaptivnog funkcionisanja. Uzorkom su obuhvaćena 783 ispitanika, oba pola, uzrasta od 6 do 18 godina (AS=10,3; SD=3,33). Celokupan poduzorak podeljen je na četiri poduzorka: 364 tipičnih ispitanika, 248 ispitanika sa lakom intelektualnom ometenošću, 126 ispitanika sa umerenom intelektualnom ometenosšću i 45 ispitanika sa teškom intelektualnom ometenošću.

Za procenu razumevanja govora korišćena je podskala Receptivni govor nastavničke verzije Vinelandove skale adaptivnih sposobnosti (Sparrow, Ciccheti, Balla, 2006). Navedena podskala ima 14 ajtema. Rezultati istraživanja pokazuju da je relijabilnost unutrašnje konzistencije ove podskale veoma visoka (Kronbahov alfa koeficijent iznosi 0,903). Jednofaktorskom analizom varijanse utvrđeno je da se poredbene grupe značajno razlikuju po stepenu razvijenosti receptivnog govora (F(3,779)=50,023; p<0,001). Rezultati post hoc testa pokazuju da između ispitanika sa umerenom i sa teškom intelektualnom ometenošću nema značajnih razlika u stepenu razvijenosti receptivnog govora (p=0,107), dok su razlike između ostalih poredbenih grupa statistički signifikantne (p=0,001).

Na osnovu dobijenih rezultata dolazimo do zaključka da je podskala Receptivni govor pouzdan instrument za procenu razumevanja govora kod osoba sa intelektualnom ometenošću. Diskriminativnost navedenog instrumenta je dobra, sa izuzetkom najtežih kategorija intelektualne ometenosti.

Ključne reči: adaptivne sposobnosti, receptivan govor, inteligencija

1 Ovaj rad je rezultat istraživanja na projektu „Socijalna participacija osoba sa intelektualnom ometenošću“ (ev. br. 179 017), koji finansira Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije.

48


SEKSUALNOST I INTIMNOST OSOBA SA MULTIPLOM SKLEROZOMSanela Slavković, Nina Brkić Jovanović, Vojislava Bugarski Ignjatović, Biljana Obradović i Aleksandar TodorovićUniverzitet u Novom Sadu, Medicinski fakultet, Katedra za specijalnu rehabilitaciju i edukaciju, Novi Sad, Srbija

Seksualnost osoba sa invaliditetom je često zanemaren aspekt u određivanju kvaliteta njihovog života.

Dato istraživanje sprovedeno je sa ciljem razumevanja uticaja simptoma multiple skleroze (MS) na intimni život i seksualnost osoba obolelih od MS.Istraživanje je sprovedeno u Novom Sadu, tokom perioda od juna do decembra 2014. godine na uzorku od 52 ispitanika sa relapsno-remitentnom formom bolesti. Uključeni su ispitanici koji se samostalno kreću (neurološki deficit meren Expanded Disability Status Scale (EDSS) se kreće u intervalu od 0-5,5). Primenjen je upitnik The Multiple Sclerosis Intimacy and Sexuality Questionnaire -19 (MSISQ-19).

Rezultati pokazuju visoku pouzdanost i dobre metrijske karakteristike korišćene skale koja se prvi put primenjuje u našoj sredini (a = 0,968). Ustanovljeno je da ispitanici kao najzastupljenije navode probleme iz domena sekundarne seksualne disfunkcije, odnosno problema nastalih kao posledica fizičkih promena uzrokovanih MS-om koje utiču na seksualni odgovor kao što su zamor, mišićni spazmi, nemogućnost kontrole sfinktera i drugi. Sledeći po ispoljavanju su problemi iz domena primarne seksualne disfunkcije, a najređe izveštavaju o problemima iz domena tercijarne seksualne disfunkcije odnosno najređe imaju problema sa psihološkim i socijalnim aspektima MS koji utiču na intimnost i seksualnost.

Seksualna disfunkcija je multifaktorijalni problem. Deskriptivnom analizom ustanovljeno je da ispitanici kao najzastupljenije navode seksualne disfunkcije iz primarnog i sekundarnog domena što ukazuje na značajnu ulogu datog aspekta u proceni kvaliteta života obolelih od MS

Ključne reči: seksualnost, intimnost, multipla skleroza, MSISQ19

49


PROGRAM “LETNJA ŠKOLA”Marija Keri Kutlešić, Marina Radulaški, Marija Nikolić, Jelena DramlićaninŠOSO „Jelena Varjaški“, Vršac

Program „Letnja škola“ podrazumevao je pripremu i realizaciju edukativnih, kreativnih i sportskih radionica koje su bile organizovane u toku letnjeg raspusta. Učesnici su bili učenici škole za decu sa smetnjama u razvoju - ŠOSO „Jelena Varjaški“, učenici disharmoničnog razvoja koji pohađaju 1.- 6. razred redovnih osnovnih škola, kao i učenici tipičnog razvoja nižih razreda osnovnih škola grada Vršca.

Cilj programa je edukacija i zadržavanje radnih navika dece preko letnjeg raspusta, podsticanje razvoja i kvalitetnije uključenje u školovanje adekvatnim pristupom i stručnim defektološkim radom sa decom osnovnoškolskog uzrasta sa smetnjama u razvoju i teškoćama u učenju. Cilj je i povećanje stepena socijalne inkluzije, veća socijalizacija dece sa intelektualnom/višestrukom ometenošću kao i informisanje društvene javnosti o neophodnosti pohađanja ovakvog programa za decu i važnosti uključivanja defektologa u školski sistem.

Na radionicama su učenici najviše napredovali u sledećim oblastima: 1) - rešavanje problema i zadataka u novim i nepoznatim situacijama; 2) izražavanje i obrazloženje svog mišljenje i diskutovanje sa drugima; 3) razvoj motivisanosti za učenje i zainteresovanosti za predmetne sadržaje; 4) razvoj jezičko-govornih sposobnosti; 5) razvoj memorije i pažnje.

Ovaj program je bio odličan način da se učenici iz različitih škola druže, upoznaju, edukuju, razvijaju veštine komunikacije i socijalizacije i na kvalitetan način provode slobodno vreme. Učesnici kao i njihovi roditelji/staratelji izrazili su zadovoljstvo zbog načina rada na radionicama, izabranim temama i sadržajima, kao i produktima radionica koji će biti izloženi na zajedničkoj izložbi.

Ključne reči: letnja škola, defektolozi, inkluzija, socijalizacija

50


MONITORING CHILD DEVELOPMENT AS A TOOL OF DIAGNOSTIC AID: A CASE STUDY 2

Nenad Glumbić1, Nenad Rudić2, Mirjana Đorđević1

1 University of Belgrade – Faculty of Special Education and Rehabilitation2 Institute for Mental Health, Belgrade

Many children with autistic traits do not meet full criteria for any specific neurodevelopmental disorder. In some cases diagnosis may be further complicated by social isolation. Follow-up of these children is needed to clarify the diagnosis and to determine treatment effectiveness. The objective of this case study was to demonstrate the utility of the Guide for Monitoring Child Development (GMCD, Ertem et al., 2008) as a diagnostic aid in a child with autistic traits. The boy aged 2 years and 7 months demonstrated many symptoms of an autistic spectrum disorder (e.g. repetitive speech, stereotypical movements, poor reciprocal social communication etc.). Apart from that, his family was voluntary socially isolated due to the irrational fear of infectious diseases. Before his first psychiatric evaluation he had virtually no opportunity to interact with other children. In addition to the clinical interview and other diagnostic procedures, the GMCD was administered three times, with intervals of 60 days. In the meantime, the boy was enrolled in the kindergarten and engaged in the Floor time intervention program. Despite these efforts, the boy showed no progress in the developmental areas covered by the GMCD, expect in the gross and fine motor skills. Having in mind that the patient now fulfils diagnostic criteria for autism, with no significant progress during four months, an intervention program may be directed to core deficits of autism spectrum disorder.

Keywords: GMCD, autism spectrum disorder, social isolation

2 This paper is the result of the project „Social participation of persons with intellectual disability“, wich was financed by the Ministry of Science, Education and Technological Development of the Republic of Serbia (No. 179 017).

51


INKLUZIJA U DEČJEM VRTIĆUMira Jovanović Visoka škola strukovnih studija za vaspitače Šabac

U radu se daje prikaz istraživanja stavova roditelja dece sa poteškoćama u razvoju o saradnji sa vaspitačima. Predmet istraživanja su iskustva roditelja o saradnji sa vaspitačima u dečjem vrtiću.U radu se polazi od pretpostavke da postoje razlike u stavovima roditelja o saradnji sa vaspitačima kada je u pitanju podrška deci u inkluzivnom radu.

U empirijskom delu rada interpretirani su i analizirani pokazatelji učestalosti saradnje između vaspitača i roditelja dece sa posebnim potrebama, oblici saradnje, stepen zadovoljstva roditelja saradnjom sa vaspitačima, informisanost roditelja o inkluziji i IOP-u.

Ključne reči: vaspitači, roditelji, saradnja, inkluzija.

52


EDUKACIJA LIČNIH PRATILACA ZA POMOĆ DECI SA POTEŠKOĆAMA U RAZVOJUIvan JovanovićStudent Visoke zdravstvene strukovne škole u Beogradu

U radu se daje prikaz projekta za obuku ličnih pratilaca za pomoć deci i mladima sa poteškoćama u razvoju u okviru projekta NVO u Valjevu 2014. godine. Opšti cilj projekta se odnosi na obezeđivanje samostalnog života dece i mladih sa invaliditetom u Valjevu, kreiranjem i realizacijom novih usluga socijalne podrške, koje omogućavaju društvenu uključenost i život u zajednici. Konkretan cilj projekta se odnosi na pokretanje servisa ličnih pratilaca za decu i mlade sa poteškoćama u razvoju i podizanje svesti kod građana/ki Valjeva o njegovoj neophodnosti kao jednog od osnovnih uslova u građenju jednakih mogućnosti.

U drugom delu rada analizirani su utisci korisnika i ličnih pratilaca nakon pohađane obuke i realizovanih projektnih aktivnosti. Ističe se značaj usluga koje sprovode nevladine organizacije i na taj način omogućavaju pluralizam usluga sistema socijalne zaštite, ali u isto vreme testiraju standarde za ovu vrstu usluge.

Ključne reči: edukacija, lični pratioci, NVO.

53


PRILOGPrikaz radionice: Negativne emocije kao vaši savezniciAutor i voditelj radionice: Stanislava PopovMedicinska škola Zrenjanin

Prema Racionalno emotivnoj i kognitivno-bihejvioralnoj terapiji (RE&CBT), negativna emocionalna stanja koja se javljaju nakon negativnog aktivirajueg događaja, mogu biti funkcionalna i disfunkcionalna. Drugim rečima, negativna emocionalna reakcija, iako neprijatna, može biti “zdrava” (konstruktivna) ili “nezdrava” (destruktivna). “Nezdrave” negativne emocije mogu biti ali nisu nužno intenzivnije. RE & CBT više naglašava kvalitativnu nego kvantitativnu razliku među njima. Kvalitativna razlika između “zdravih” i “nezdravih” negativnih emocija nalazi se u njihovom mehanizmu nastanka, kao i u posledicama koje imaju na ponašanje individue. Ponašanje koje je rezultat “nezdravog” emocionalnog reagovanja je blokirajuće i sabotira ostvarivanje životnih ciljeva individue. Drugim rečima, odmaže osobi da reši problem i postigne ono što zapravo želi. “Zdrave” negativne emocije imaju upravo suprotan efekat. One pomažu osobi da locira i na konstruktivan način prevaziđe problem, krećući se u smeru ostvarenja sopstvenih životnih ciljeva i vrednosti.

Učesnici radionice će imati priliku da upoznaju model nastanka “zdravih” i “nezdravih” negativnih emocija i emocionalnih stanja, kao i da ga testiraju na primerima iz sopstvene prakse i ličnog života. Takođe će imati priliku da upoznaju razliku između negativnih emocionalnih stanja koje je potrebno menjati i onih koje je potrebno prihvatiti u cilju sopstvenog mentalnog zdravlja i psihološkog blagostanja.

Ključne reči: “zdrave” i “nezdrave” negativne emocije, model nastanka emocija, RE&CBT

54


Indeks autoraBBrkić Jovanović N. 47Brojčin B. 46Bugarski Ignjatović V. 47Bunijevac M. 17

DDamjanović R. 33, 39Daničić T. 18Delić S. 30Dramličanin J. 48

ĐĐorđević M. 46,49Đorđić D. 33, 39Đurišić M. 17

FFilipović M. 22

GGlumbić N. 46, 49

IIlić S. 25Ilić-Stošović D. 25Imširović F. 41

JJovanić G. 14Jovanović I. 51Jovnaović M. 50

KKeri Kutlešić M. 48Kundalić J. 19Kundalić K. 19

LLazić D. 32

MMarinković M. 37Matejić Đuričić Z. 13Mijailović G. 23Mravlinčić N. 27

NNarančić V. 16, 21, 35Nikolić Marija 48Nikolić Marijana 23Nikolić S. 25Nikolić T. 40

OObradović B. 47Omeragić I. 41

PPopov S. 52

RRadulaški M. 48Rudić N. 49

SSlavković S. 47Stojanović M. 19

ŠŠćepanović M. 28, 36, 43

TTodorović A. 47

VVantić Tanjić M. 41

ŽŽunić-Pavlović V. 46

55


CIP - Каталогизација у публикацији Библиотека Матице српске, Нови Сад

376.1-056.26/.36(082)(048.3) 376(082)(048.3)

MЕЂУНАРОДНА конференција “Рад са децом и младима са сметњама у развоју и одраслим особама са инвалидитетом - теоријска, практична и етичка питања” (7 ; 2015 ; Нови Сад) Zbornik sažetaka [Elektronski izvor] / [Sedma međunarodna konferencija] “Rad sa decom i mladima sa smetnjama u razvoju i odraslim osobama sa invaliditetom - teorijska, praktična i etička pitanja”, [Vršac, 16-18.10.2015. godine] ; [urednik Marinela Šćepanović]. - Novi Sad : Društvo defektologa Vojvodine, 2015. - 1 elektronski optički disk (CD-ROM) ; 12 cm

Tiraž 200. - Registar.

ISBN 978-86-80326-00-9

a) Деца са посебним потребама - Зборници - Апстракти b) Дефектологија - Зборници - Апстракти COBISS.SR-ID 299965959

Društvo defektologa VojvodineBulevar oslobođenje 6-8

21000 Novi SadSrbija

www.defektolozi.orgwww.defektolozi.rs

[email protected]

ВОЈВОДИНЕ

Documents

RAD SA DECOM I MLADIMA SA SMETNJAMA U RAZVOJU I …defektolozi.org/images/dokumenti/izdanja/2015_11_19_Zbornik_konferencija_oktobar.pdf · Doc. dr Goran Jovanić, Fakultet za specijalnu