Rabitəbank ASC - BFB · Xarici valyuta mübadiləsindən xalis gəlirlər 7,099 8,049 ... olan bazar iqtisadiyyatının xüsusiyyətləri ilə səciyyələnən Azərbaycanın iqtisadi

Rabitəbank ASC

31 dekabr 2017-ci il tarixinə

Maliyyə Hesabatları

2

Mündəricat

Müstəqil Auditorların Hesabatı .................................................................................................................... 3 Mənfəət və ya zərər və sair məcmu gəlir haqqında hesabat ........................................................................ 6 Maliyyə vəziyyəti haqqında hesabat ............................................................................................................ 7 Kapitalda dəyişikliklər haqqında hesabat ..................................................................................................... 8 Pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında hesabat ................................................................................................. 9 Maliyyə hesabatları üzrə qeydlər 1 Giriş .................................................................................................................................................... 10 2 Maliyyə hesabatlarının tərtib edilməsinin əsasları ............................................................................. 11 3 Əsas uçot siyasətləri ........................................................................................................................... 12 4 Xalis faiz gəlirləri ............................................................................................................................... 31 5 Haqq və komissiya gəlirləri ............................................................................................................... 31 6 Haqq və komissiya xərcləri ................................................................................................................ 32 7 Dəyərsizləşmə üzrə zərərlər ............................................................................................................... 32 8 İşçi heyəti üzrə xərclər ....................................................................................................................... 32 9 Sair ümumi inzibati xərclər ................................................................................................................ 32 10 Mənfəət vergisi xərcləri ..................................................................................................................... 33 11 Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri ............................................................................................... 34 12 Satıla bilən maliyyə aktivləri.............................................................................................................. 34 13 Banklardan alınacaq vəsaitlər ............................................................................................................. 35 14 Müştərilərə verilmiş kreditlər ............................................................................................................. 36 15 Satış üçün saxlanılan aktivlər ............................................................................................................. 48 16 Bina, avadanlıq və qeyri-maddi aktivlər ............................................................................................ 49 17 Sair aktivlər ........................................................................................................................................ 50 18 Bank depozitləri və hesabları ............................................................................................................. 50 19 Müştərilərin cari hesabları və depozitləri ........................................................................................... 50 20 Sair borc öhdəlikləri və subordinasiya borc öhdəlikləri ..................................................................... 51 21 Sair öhdəliklər .................................................................................................................................... 52 22 Nizamnamə kapitalı və ehtiyatlar ....................................................................................................... 52 23 Risklərin idarə edilməsi, korporativ idarəçilik və daxili nəzarət ........................................................ 53 24 Kapitalın idarə edilməsi ..................................................................................................................... 66 25 Kreditlə bağlı öhdəliklər .................................................................................................................... 67 26 Əməliyyat icarələri ............................................................................................................................. 67 27 Şərti öhdəliklər ................................................................................................................................... 67 28 Əlaqəli tərəflərlə əməliyyatlar ............................................................................................................ 68 29 Maliyyə aktivləri və öhdəlikləri: ədalətli dəyər və uçot təsnifatı ....................................................... 72 30 Hesabat dövründən sonra baş vermiş hadisələr .................................................................................. 75

Rabitəbank Açıq Səhmdar Cəmiyyəti 31 dekabr 2017-ci il tarixində tamamlanan il üzrə Kapitalda Dəyişikliklər haqqında Hesabat

Kapitalda dəyişikliklər haqqında hesabat maliyyə hesabatlarının tərkib hissəsini təşkil edən Qeydlərlə birgə oxunur.

8

AZN’000 Nizamnamə

kapitalı

Əlavə ödənilmiş

kapital

Binalar üzrə yenidən

qiymətləndirmə

Satıla bilən maliyyə aktivləri üzrə

yenidən

Yığılmış defisit Cəmi kapital

1 yanvar 2016-cı il tarixinə qalıq 46,247 3,000 2,973 - (10,862) 41,358 Cəmi məcmu zərər İl üzrə zərər - - - - (22,689) (22,689) Sair məcmu gəlir Sonradan mənfəət və ya zərərə təkrar təsnif olunan və ya oluna bilən hissələr:

Satıla bilən maliyyə aktivlərinin ədalətli dəyərində xalis dəyişiklik, təxirə salınmış vergi çıxılmaqla - - - 60 - 60

Cəmi sair məcmu gəlir - - - 60 - 60 İl üzrə cəmi məcmu zərər - - - 60 (22,689) (22,629) Binaların yenidən qiymətləndirmə gəliri üzrə amortizasiya - - (95) - 95 - Nizamnamə kapitalına transfer 3,000 (3,000) - - - - Elan edilmiş dividendlər - - - - (2,300) (2,300) 31 dekabr 2016-cı il tarixinə qalıq 49,247 - 2,878 60 (35,756) 16,429 Cəmi məcmu gəlir İl üzrə mənfəət - - - - 217 217 Sair məcmu gəlir Sonradan mənfəət və ya zərərə təkrar təsnif olunan və ya oluna bilən hissələr:

Satıla bilən maliyyə aktivlərinin ədalətli dəyərində xalis dəyişiklik, təxirə salınmış vergi çıxılmaqla 62 62

Cəmi sair məcmu gəlir - - - 62 - 62 İl üzrə cəmi məcmu gəlir - - - 62 217 279 Buraxılmış səhmlər (Qeyd 22) 40,000 - - - - 40,000 Binaların yenidən qiymətləndirmə gəliri üzrə amortizasiya - - (95) - 95 - 31 dekabr 2017-ci il tarixinə qalıq 89,247 - 2,783 122 (35,444) 56,708

Rabitəbank Açıq Səhmdar Cəmiyyəti 31 dekabr 2017-ci il tarixində tamamlanan il üzrə Pul Vəsaitlərinin Hərəkəti haqqında Hesabat

Pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında hesabat maliyyə hesabatlarının tərkib hissəsini təşkil edən Qeydlərlə birgə oxunur.

9

Qeydlər 2017

AZN’000 2016

AZN’000 ƏMƏLİYYAT FƏALİYYƏTLƏRİ ÜZRƏ PUL VƏSAİTLƏRİNİN HƏRƏKƏTİ

Alınmış faizlər 25,110 31,015 Ödənilmiş faizlər (14,929) (20,166) Alınmış haqq və komissiyalar 6,866 5,026 Ödənilmiş haqq və komissiyalar (3,017) (1,635) Xarici valyuta mübadiləsindən xalis gəlirlər 7,099 8,049 Alınmış sair gəlirlər 34 201 Ödənilmiş işçi heyət xərcləri (8,868) (8,168) Ödənilmiş sair ümumi inzibati xərclər (4,351) (5,373) Əməliyyat aktivlərində (artım) azalma Banklardan alınacaq vəsaitlər 41,815 (1,875) Müştərilərə verilmiş kreditlər (35,431) 13,908 Satış üçün saxlanılan aktivlər 36 69 Sair aktivlər (399) (164) Əməliyyat öhdəliklərində artım (azalma) Bank depozitləri və hesabları (52) (10,869) Müştərin cari hesabları və depozitləri 176,727 49,854 Sair öhdəliklər 295 (273) Mənfəət vergisinin ödənilməsindən əvvəl əməliyyat fəaliyyətlərindən daxil olmuş xalis pul vəsaitləri 190,935 59,599

Əməliyyatlardan daxil olmuş pul vəsaitləri 190,935 59,599 İNVESTİSİYA FƏALİYYƏTİ ÜZRƏ PUL VƏSAİTLƏRİNİN HƏRƏKƏTİ

Satıla bilən maliyyə aktivlərinin alınması (18,005) (7,501) Satıla bilən maliyyə aktivlərinin satılması 11,904 - Ödəniş tarixinədək saxlanılan investisiyaların alınması (4,314) - Ödəniş tarixinədək saxlanılan investisiyaların ödənilməsi 2,599 - Bina, avadanlıq və qeyri-maddi aktivlərin alınması (2,094) (799) Bina, avadanlıq və qeyri-maddi aktivlərin satılması 82 - İnvestisiya fəaliyyətində istifadə edilmiş pul vəsaitləri (9,828) (8,300) MALİYYƏ FƏALİYYƏTİ ÜZRƏ PUL VƏSAİTLƏRİNİN HƏRƏKƏTİ

Sair borc öhdəliklərinin cəlb edilməsi 30,730 38,051 Sair borc öhdəliklərinin ödənişi (49,437) (18,230) Subordinasiya borc öhdəliklərinin cəlb edilməsi - 13,330 Subordinasiya borc öhdəliklərinin ödənişi - (500) Nizamnamə kapitalının buraxılmasından daxilolmalar 40,000 - Ödənilmiş dividendlər - (2,290) Maliyyə fəaliyyətindən daxil olmuş pul vəsaitləri 21,293 30,361 Pul vəsaitlərində və onun ekvivalentlərində xalis artım 202,470 81,660 Məzənnə dəyişikliklərinin pul vəsaitlərinə və onların ekvivalentlərinə təsiri

(7,408)

24,327

İlin əvvəlinə pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri 236,072 130,085 İlin sonuna pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri 11 431,064 236,072

Rabitəbank Açıq Səhmdar Cəmiyyəti 31 dekabr 2017-ci il tarixində tamamlanan il üzrə Maliyyə Hesabatlarının tərkib hissəsini təşkil edən Qeydlər

10

1 Giriş

(a) Təşkilat və əməliyyatlar Hazırkı maliyyə hesabatları Rabitəbank ASC-nin maliyyə hesabatlarından ibarətdir.

Bank 1993-cü ildə Açıq Səhmdar Cəmiyyəti kimi Azərbaycan Respublikasında yaradılmışdır. Bankın əsas fəaliyyətlərinə depozitlərin qəbulu, müştəri hesablarının saxlanması, kredit əməliyyatları, zəmanətlərin verilməsi, kassa və hesablaşma əməliyyatları, qiymətli kağızlar və xarici valyuta mübadiləsi əməliyyatları daxildir. Bankın fəaliyyəti Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası (“MBNP”) tərəfindən tənzimlənir. Bank ümumi bank lisenziyasına malikdir və Azərbaycan Respublikasında dövlətin əmanəti sığortalaması sisteminin üzvüdür.

Bankın qeydiyyat ünvanı: 28 may küçəsi 33, Bakı AZ 1010, Azərbaycan Respublikası.

Bankın 22 filialı və 3 bölməsi (2016: 22 filialı və 2 bölməsi) mövcuddur. Onun aktiv və öhdəliklərinin əsas hissəsi Azərbaycan Respublikasında yerləşir.

31 dekabr 2017 və 2016-cı il tarixlərində Bank fəaliyyəti dondurulmuş iki müəssisədə investisiyaya malik olmuşdur. Bu törəmə müəssisələr 2017 və 2016-cı illərdə heç bir əməliyyat həyata keçirməmiş və bu maliyyə hesabatlarında konsolidasiya edilməmişdir (2016: konsolidasiya edilməmişdir).

Bankın sahibləri aşağıdakılardır: 31 dekabr 2017, % 31 dekabr 2016, % Səhmdar Cənab Seyran Nuriyev 32.53 23.58 Cənab Aslan Xasıyev 22.73 24.77 Cənab Zakir Nuriyev 13.14 25.56 Xanım Dilarə Nuriyeva 10.43 13.48 Cənab Rauf Əliyev 9.80 0.00 Xanım Validə Abasova 9.50 0.00 Cənab Yaşar Qurbanov 1.70 12.09 Digərləri 0.17 0.52 Cəmi 100 100

Banka birbaşa olaraq Müşahidə Şurasının Sədri Cənab Zakir Nuriyev və onun ailəsi nəzarət edir və onlar bankda ən böyük səhmdarlardır.

(b) Biznes mühiti Azərbaycanın biznes mühiti

Bankın fəaliyyəti əsasən Azərbaycan Respublikasının ərazisində yerləşir. Beləliklə, Bank inkişafda olan bazar iqtisadiyyatının xüsusiyyətləri ilə səciyyələnən Azərbaycanın iqtisadi və maliyyə bazarlarında fəaliyyətlə bağlı risklərə məruz qalır. Hüquqi, vergi və normativ baza və rejimlərin inkişafı davam edir, lakin onların müddəalarının həm fərqli şərh olunması, həm də tez-tez dəyişdirilməsi müşahidə olunur. Bütün bunların və sair hüquqi və vergi maneələri nəticəsində Azərbaycanda fəaliyyət göstərən müəssisələr müxtəlif çətinliklərlə üzləşirlər. Bununla yanaşı, Azərbaycan manatının son zamanlarda kəskin ucuzlaşması və dünya bazarında neftin qiymətinin davamlı şəkildə aşağı olması biznes mühitində qeyri-müəyyənlik səviyyəsini artırmışdır.

Maliyyə hesabatlarında Azərbaycandakı biznes mühitinin Bankın fəaliyyətinə və maliyyə vəziyyətinə təsiri Bank rəhbərliyi tərəfindən qiymətləndirilir. Gələcəkdə biznes mühiti rəhbərliyin cari qiymətləndirməsindən fərqlənə bilər.


11

2 Maliyyə hesabatlarının tərtib edilməsinin əsasları

(a) Uyğunluq haqqında bəyanat Hazırkı maliyyə hesabatları Beynəlxalq Maliyyə Hesabatları Standartlarına (BMHS) uyğun olaraq hazırlanmışdır.

(b) Qiymətləndirmə əsasları Maliyyə hesabatları satıla bilən maliyyə aktivlərinin ədalətli dəyər əsasında, binaların isə yenidən qiymətləndirilən məbləğləri əsasında təqdim edilməsi istisna olmaqla, ilkin dəyər prinsipi əsasında hazırlanmışdır.

(c) Əməliyyat və təqdimat valyutası Bankın əməliyyat valyutası Azərbaycan Respublikasının milli valyutası olan və əsas hadisələrin və onlarla bağlı vəziyyətlərin iqtisadi mahiyyətini əks etdirən Azərbaycan Manatıdır (“AZN”).

31 dekabr 2017-ci il tarixinə xarici valyuta qalıqlarının çevrilməsi üçün əsas mübadilə məzənnəsi aşağıdakı kimi olmuşdur: 1 ABŞ dolları = 1.7001 AZN və 1 Avro = 2.0307 AZN (31 dekabr 2016: 1 ABŞ dolları = 1.7707 AZN və 1 Avro = 1.8644 AZN).

AZN həmçinin bu maliyyə hesabatlarının məqsədləri üçün təqdimat valyutasıdır.

Əks müddəa təsbit olunmadıqda, AZN-lə ifadə edilən maliyyə məlumatları ən yaxın minliyə kimi yuvarlaqlaşdırılmışdır.

(d) Ehtimalların və mülahizələrin tətbiqi Maliyyə hesabatlarının BMHS-na uyğun olaraq hazırlanması rəhbərlikdən mühasibatlıq siyasətlərinin tətbiq edilməsini və aktiv, öhdəlik, gəlir və xərclərin göstərilən məbləğlərinə təsir göstərən mülahizə, ehtimal və fərziyyələrdən istifadə olunmasını tələb edir. Faktiki nəticələr bu ehtimallardan fərqlənə bilər.

Ehtimallar və fərziyyələr mütəmadi olaraq nəzərdən keçirilir. Mühasibatlıq ehtimallarında dəyişikliklər həmin dəyişikliklər edildiyi dövrdə və təsir göstərdikləri hər hansı gələcək dövrlərdə əks olunur.

Ehtimallarda ciddi qeyri-müəyyənliklər və mühasibatlıq siyasətlərinin tətbiq edilməsində vacib mühakimələr haqqında məlumat aşağıdakı qeydlərdə əks olunur:

• təxirə salınmış vergi aktivlərinin bərpa oluna bilməsi – Qeyd 10; • kreditlərin dəyərsizləşməsi üzrə ehtimallar - Qeyd 14; • binaların yenidən qiymətləndirilməsi üzrə ehtimallar - Qeyd 16; • maliyyə aktivləri və öhdəliklərinin ədalətli dəyərləri üzrə ehtimallar – Qeyd 29.

(e) Fəaliyyətin fasiləsizliyi və likvidlik çatışmazlığı Rəhbərlik hazırkı maliyyə hesabatlarını fəaliyyətin fasiləsizliyi prinsipi əsasında hazırlamışdır. Bu mülahizənin irəli sürülməsində rəhbərlik mövcud planları, əməliyyatların rentabelliyini və maliyyə resurslarına giriş imkanını nəzərə almışdır.

2015-ci ildə Azərbaycan iqtisadiyyatının əksər sektorlarının tənəzzülü və neftin qiymətlərinin düşməsi Azərbaycanın bank sektoruna ciddi təsir etmişdir. Bankın rəhbərliyi və səhmdarları gələcək əməliyyat mənfəətliliyini təmin etmək və maliyyə stabilliyini qoruyub saxlamaq məqsədilə əməliyyat gəlirlərinə xüsusi diqqət ayırmaqla, aşağı riskli müştərilərə kreditlər verməklə və xərclərin səmərəliliyini daha da artırmaqla, Bankın biznesini fiziki şəxslərlə iş sektorunda inkişaf etdirməkdədirlər.

31 dekabr 2017-ci il tarixində tamamlanan il ərzində Bank vergidən sonra 217 min AZN xalis mənfəət əldə etmişdir (2016: 22,689 min AZN xalis zərər).


12

2 Maliyyə hesabatlarının tərtib edilməsinin əsasları (davamı) 31 dekabr 2017-ci il tarixində tamamlanan il ərzində 1,971,415 adi səhmin buraxılması ilə nizamnamə kapitalı 40,000 min AZN artırılmışdır. Qeyd 30-da açıqlandığı kimi, 2017-ci ildə səhmdarların qərarına əsasən, hər birinin cari nominal dəyəri 20.29 AZN olan əlavə 985,708 adi səhm buraxılmış, bu səhmlərin 630,853 ədədi tam şəkildə ödənilmiş və müvafiq orqanlarda qeydə alınmışdır. Rəhbərlik hesab edir ki, nizamnamə kapitalının artırılmasından sonra Bankın normativ tələblərə uyğun gəlir.

Qeyd 23-də göstərilən ödəniş tarixi cədvəlində qeyd edildiyi kimi, 31 dekabr 2017-ci il tarixinə Bank on iki aya qədər olan dövrdə 33,305 min AZN (31 dekabr 2016: 45,573 min AZN) məcmu likvidlik çatışmazlığına malik olmuşdur.

Müştərilərin tarixi davranışına əsasən rəhbərlik hesab edir ki, 342,995 min AZN məbləğində cari hesab qalıqları Qeyd 23-də gözlənilən ödəniş tarixi cədvəlində “tələb olunanadək və 1 aydan az” kateqoriyasına daxil edilsə də, bu məbləğlərin heç də hamısı bir illik dövrdə geri götürülməyəcək, çünki 1 yanvar 2017-ci il tarixindən 2018-ci ilin martınadək olan dövrdə cari hesabların orta qalıqları 256 milyon AZN-ə bərabər olmuşdur.

Bankın səhmdarları likvidlik problemləri dövründə Banka davamlı dəstək göstərmişlər. Rəhbərlik, Bank likvidlik və kapital adekvatlığı problemləri ilə üzləşdiyi halda, səhmdarların gələcəkdə də Bankı dəstəkləyəcəklərini gözləyir.

Rəhbərliyin qiymətləndirməsinə və görülmüş tədbirlərə əsasən, rəhbərlik Bankın on iki ay ərzində öz likvidlik və kapital ehtiyaclarını ödəyə biləcəyini hesab edir.

(f) Uçot siyasətləri və təqdimatda dəyişikliklər Bank standartlara aşağıdakı düzəlişləri 1 yanvar 2017-ci il tarixində ilk dəfə tətbiq etməyi qəbul etmişdir:

• Açıqlama təşəbbüsü (BMUS 7-yə düzəlişlər). BMUS 7 Pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında hesabat maliyyə hesabatlarında təqdimatı və açıqlamanı təkmilləşdirmək məqsədilə BMHŞK-nin daha geniş açıqlama təşəbbüsü çərçivəsində yenilənmişdir. Düzəlişlərə əsasən, maliyyə hesabatlarının istifadəçilərinə maliyyə fəaliyyətlərindən irəli gələn öhdəliklərdəki dəyişiklikləri, o cümlədən həm pul axını ilə bağlı olan, həm də nağdsız dəyişiklikləri qiymətləndirmək imkanı verən açıqlamalar tələb olunur. Bu yeni açıqlama tələbini ödəməyin bir üsulu maliyyə fəaliyyətlərindən yaranan öhdəliklər üzrə açılış və yekun balansların üzləşdirilməsidir. Bununla belə, bu məqsədə digər üsullarla da nail olmaq olar.

• Realizasiya olunmamış zərərlər üçün təxirə salınmış vergi aktivinin tanınması (BMUS 12-yə düzəlişlər). BMUS 12 Mənfəət vergisi standartına düzəlişlərə əsasən, tutula bilən müvəqqəti fərqlərin mövcudluğu yalnız hesabat dövrünün sonunda aktivin balans dəyəri ilə onun vergi bazasının müqayisəsindən asılıdır və aktivin balans dəyərində mümkün gələcək dəyişikliklərin və ya aktivin gözlənilən bərpa formasının təsirinə məruz qalmır. Bu səbəbdən, vergi bazasının borc alətinin ilkin dəyərini əks etdirdiyini nəzərə alsaq, müvəqqəti fərq mövcud olur. Düzəlişlər göstərir ki, müəyyən şərtlərə əməl edilərkən vergi zərəri gözlənildikdə, müəssisə təxirə salınmış vergi aktivini tanıya bilər.

3 Əsas uçot siyasətləri Uçot siyasətlərindəki dəyişiklikləri əhatə edən qeyd 2(f)-də izah olunanlar istisna olmaqla, aşağıdakı uçot siyasətləri hazırkı maliyyə hesabatlarında əks olunmuş bütün dövrlərə ardıcıl qaydada tətbiq olunur.

Xarici valyuta əməliyyatları Xarici valyutalardakı əməliyyatlar həyata keçirildiyi tarixlərdə olan məzənnələrlə Bankın əməliyyat valyutasına çevrilir. Hesabat tarixinə xarici valyutalarda əks olunmuş maliyyə aktivləri və öhdəlikləri həmin tarixdə olan məzənnə ilə yenidən əməliyyat valyutasına çevrilir.


13

3 Əsas uçot siyasətləri (davamı) Maliyyə vəsaitləri üzrə xarici valyuta gəliri və ya itkisi, dövr ərzində effektiv faiz və ödənişlər nəzərə alınmaqla, dövrün əvvəlində əməliyyat valyutasının amortizasiya edilmiş dəyərlə hesabat dövrünün sonunda məzənnə əsasında çevrilmiş xarici valyutada amortizasiya edilmiş dəyər arasında olan fərqdir. Xarici valyutada ifadə olunan və ədalətli dəyər əsasında qiymətləndirilən qeyri-maliyyə aktivləri və öhdəlikləri ədalətli dəyər müəyyən edildiyi tarixdə olan məzənnə ilə əməliyyat valyutasına çevrilir. Xarici valyutada ilkin dəyər əsasında qiymətləndirilən qeyri-maliyyə aktivlər və öhdəliklər əməliyyat tarixinə olan məzənnə ilə çevrilir.

Satıla bilən kapital alətlərinin konvertasiyası zamanı yaranan fərqlər istisna olmaqla, konvertasiya zamanı yaranan xarici valyuta fərqləri mənfəət və ya zərərə aid edilir. Fərq dəyərsizləşmə səbəbindən baş vermədikdə, bu halda sair məcmu gəlirdə tanınan xarici valyuta fərqləri mənfəət və ya zərərdə yenidən təsnif olunur.

Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri Pul vəsaitlərinə və onların ekvivalentlərinə ədalətli dəyərinin dəyişmə riski çox aşağı olan və Bank tərəfindən qısamüddətli öhdəliklərin idarə olunmasında istifadə edilən əskinaslar və sikkə pullar, Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankında (ARMB) və sair banklarda saxlanılan bloklaşdırılmamış hesab qalıqları (Nostro hesablar) və ilkin ödəniş müddəti üç aydan az olan yüksək likvidli maliyyə aktivləri daxildir. ARMB-də saxlanılan məcburi ehtiyatlar onların çıxarılması ilə bağlı məhdudiyyətləri nəzərə alaraq pul vəsaitlərinin ekvivalentlərinə aid edilmir. Maliyyə vəziyyəti haqqında hesabatda pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri amortizasiya edilmiş dəyər əsasında əks olunur.

Maliyyə alətləri

(i) Təsnifat Ədalətli dəyəri mənfəət və ya zərər vasitəsilə uçota alınan maliyyə alətlərinə aşağıdakı meyarlara cavab verən maliyyə aktivləri və ya öhdəlikləri daxildir:

- əsasən, yaxın perspektivdə satılmaq və ya geri alınmaq məqsədi ilə alınmış maliyyə alətləri;

- birgə idarə olunan, müəyyən edilmiş maliyyə alətləri portfelinə daxil olan və yaxın keçmişdə qısamüddətli gəlir gətirdiklərinin sübutu mövcud olduğu halda

- uçota ilk dəfə alındığı zaman, ədalətli dəyəri mənfəət və ya zərər vasitəsilə təyin olunan maliyyə aktivləri.

Bank maliyyə aktivlərini və öhdəliklərini mənfəət və ya zərər vasitəsilə uçota alınan ədalətli dəyərə aşağıdakı hallarda aid edə bilər:

- aktiv və ya öhdəliklərin idarə edilməsi, qiymətləndirilməsi və uçotu ədalətli dəyərlə aparıldıqda,

- aktivlərin və ya öhdəliklərin mənfəətə və ya zərərə aid edilməsi əks halda yarana bilən uçot uyğunsuzluğunu aradan qaldırır, yaxud əhəmiyyətli dərəcədə azaldır, və ya,

- aktivin və ya öhdəliyin tərkibinə əks halda müqavilə əsasında tələb olunacaq pul vəsaitlərinin hərəkətinin əhəmiyyətli dərəcədə dəyişdirən derivativ vəsait daxildir.

Rəhbərlik maliyyə alətlərinin həmin kateqoriyada təsnifləşdirilməsinin müvafiqliyini onlar uçota alındığı zamanı müəyyən edir. Derivativ maliyyə alətlərinin və uçota alındığı zaman ədalətli dəyər əsasında mənfəət və ya zərərə aid edilmiş maliyyə alətlərinin “ədalətli dəyər əsasında mənfəət və ya zərər kateqoriyası” təsnifatı dəyişdirilə bilməz. Kredit və debitor borcu meyarlarına cavab verən maliyyə aktivlərinin “ədalətli dəyər əsasında mənfəət və ya zərər” yaxud “satıla bilən” təsnifatı o zaman dəyişdirilə bilər ki, Bankın onları gələcəkdə və ya ödəniş tarixinədək özündə saxlamaq niyyəti və imkanı olsun. Digər maliyyə alətlərinin “ədalətli dəyər əsasında mənfəət və ya zərər” təsnifatı yalnız çox nadir hallarda dəyişdirilə bilər. Bu cür hallar qeyri-adi xarakteri olan və yaxın gələcəkdə təkrarlanması ehtimal olunmayan tək bir hadisə nəticəsində yarana bilər.


14

3 Əsas uçot siyasətləri (davamı) Kreditlər və debitor borcları, aşağıdakı hallar istisna olmaqla, fəal bazarda qiymətləri göstərilməyən, ödənişləri sabit və ya müəyyənləşdirilə bilən xarakter daşıyan qeyri-derivativ maliyyə aktivləridir:

- Bank onları dərhal və ya yaxın müddətdə satmaq niyyətindədir - Bank onları uçota aldığı zaman ədalətli dəyər əsasında mənfəət və ya zərərə aid edir - Bank onları uçota aldığı zaman satıla bilən kateqoriyasına aid edir, və ya, - Bank ilkin qoyuluşunun böyük bir hissəsini itirə bilər (kreditlərin keyfiyyətinin dəyərsizləşməsi halları istisna olmaqla).

Ödəniş tarixinədək saxlanılan investisiyalar, aşağıdakı hallar istisna olmaqla, ödənişləri sabit və ya müəyyənləşdirilə bilən, sabit ödəniş tarixinə malik və Bankın həmin tarixə qədər saxlamaq niyyəti və qabiliyyəti olan qeyri-derivativ maliyyə aktivləridir:

- Bank onları uçota aldığı zaman ədalətli dəyər əsasında mənfəət və ya zərərə aid edir,

- Bank onları satıla bilən kateqoriyasına aid edir və ya,

- kreditlər və debitor borcları anlayışına uyğun gəlir.

Satıla bilən maliyyə aktivləri satıla bilən kateqoriyasına aid edilmiş yaxud kreditlər və debitor borcları, ödəniş tarixinədək saxlanılan investisiyalar və ədalətli dəyər əsasında mənfəətə və ya zərərə aid edilmiş maliyyə alətləri kimi təsnifləşdirilməyən qeyri-derivativ maliyyə aktivləridir.

(ii) Maliyyə alətlərinin tanınması Bank hər hansı alət üzrə müqavilə bağladığı zaman maliyyə vəziyyəti haqqında hesabatda müvafiq maliyyə aktivləri və öhdəlikləri uçota alınır. Adi qaydada alınmış bütün maliyyə aktivləri hesablaşma tarixində tanınır.

(iii) Maliyyə aktivlərinin qiymətləndirilməsi Maliyyə aktivi və ya öhdəliyi ilkin olaraq ədalətli dəyəri üstəgəl, mənfəət və ya zərərə ədalətli dəyər əsasında aid edilməmiş maliyyə aktivi və ya öhdəliyi olduqda, həmin maliyyə aktivinin və ya öhdəliyinin alınmasına və ya buraxılmasına birbaşa aid edilə bilən əməliyyat xərcləri əsasında tanınır.

İlkin tanınmadan sonra maliyyə aktivləri satış ilə əlaqədar çəkilə bilən əməliyyat xərcləri çıxılmamaqla ədalətli dəyərlər əsasında qiymətləndirilir. İstisna halları aşağıdakılar təşkil edir:

- effektiv faiz üsulu ilə amortizasiya edilmiş dəyər əsasında qiymətləndirilən kreditlər və debitor borcları - effektiv faiz üsulu ilə amortizasiya edilmiş dəyər əsasında qiymətləndirilən ödəniş tarixinədək saxlanılan investisiyalar - fəal bazarda göstərilən bazar qiyməti olmayan, ədalətli dəyəri etibarlı qaydada dəqiqliklə qiymətləndirilə bilməyən və qiymət əsasında əks edilən kapital alətlərinə qoyuluşlar.

Ədalətli dəyər əsasında mənfəət və ya zərərə aid edilmiş və uçotu ədalətli dəyər əsasında aparılan maliyyə aktivinin köçürməsi təsnifatının dəyişdirilməsi üçün əsas vermədiyi hallarda yaranan maliyyə öhdəliklərindən başqa, bütün maliyyə öhdəlikləri amortizasiya edilmiş dəyər əsasında qiymətləndirilir.

(iv) Amortizasiya edilmiş dəyər Maliyyə aktivlərinin və ya öhdəliklərinin amortizasiya edilmiş dəyəri maliyyə aktivlərinin və ya öhdəliklərinin ilkin tanınmada uçotu əsas ödənişləri çıxmaqla, tanınmış ilkin məbləğ və ödəniş məbləği arasında hər hansı fərqin effektiv faiz metodundan istifadə etməklə, xalis amortizasiyanı daxil etməklə və ya çıxmaqla, dəyərsizləşmə üzrə hər hansı azalmanı çıxmaqla hesablanan məbləğdir. İlkin əməliyyat xərcləri daxil olmaqla, mükafatlar və diskontlar əlaqədar alətin balans dəyərinə daxil edilir və alətin effektiv faiz dərəcəsinə əsasən amortizasiya edilir.


15

3 Əsas uçot siyasətləri (davamı)

(v) Ədalətli dəyərin müəyyənləşdirilməsi prinsipləri Ədalətli dəyər əməliyyat tarixində bazar iştirakçıları tərəfindən nizamlı əməliyyat nəticəsində və ya həmin tarixdə Banka ən əlverişli bazarda aktivin satışından və ya öhdəliyin ötürülməsindən yaranan məbləğdir. Öhdəliyin ədalətli dəyəri fəaliyyətsizlik riskini əks etdirir.

Bazar qiyməti mövcud olduqda, Bank maliyyə alətlərini həmin maliyyə alətləri üçün ədalətli dəyəri cari bazar qiyməti ilə müəyyən edir. Aktiv və ya öhdəlik üçün əməliyyatlar kifayət qədər müntəzəm və kifayət həcmdə aparıldıqda bazar fəal hesab edilir.

Maliyyə aləti üçün fəal bazar yoxdursa, Bank ədalətli dəyəri qiymətləndirmə üsulundan istifadə etməklə təyin edir. Seçilmiş qiymətləndirmə üsulu bazar məlumatlarından maksimum istifadə edir, Banka məxsus olan ehtimallara mümkün qədər az əsaslanır, bazar iştirakçılarının qiymət qoyarkən nəzərə aldıqları bütün faktorları özündə birləşdirir.

Maliyyə alətinin ilkin tanınma zamanı ədalətli dəyərinin ən yaxşı sübutu əməliyyat qiyməti, yəni verilən və ya qəbul edilən məbləğin ədalətli dəyəridir. Əgər Bank ilkin tanınma zamanı ədalətli dəyərin əməliyyat qiymətindən fərqləndiyini müəyyən edirsə və ədalətli dəyər fəal bazarda oxşar aktiv və öhdəlik üçün kotirovka olunan qiymətlə sübut oluna bilmədikdə, eləcə də müşahidə edilə bilən bazarlardan olan məlumatlar vasitəsilə qiymətləndirmə metoduna əsaslanmadıqda, maliyyə aləti ilkin tanıma zamanı ədalətli dəyərlə əməliyyat qiyməti arasına fərqin aradan qaldırılmasına uyğunlaşdırılmış ilkin ədalətli dəyərində qiymətləndirilir. Nəticədə, fərq, qiymətləndirmənin müşahidə edilə bilən bazar məlumatı ilə əsaslandırılmasından, yaxud əməliyyatın bağlanma tarixindən gec olmayaraq, alətin istifadə müddəti ərzində uyğun əsasla mənfəət və zərərdə tanınır.

Ədalətli dəyərində ölçülən aktiv və ya öhdəlik təklif qiyməti və satış qiymətinə malik olduqda, Bank aktivləri və uzun mövqeləri təklif qiymətində, öhdəlikləri və qısa mövqeləri ilə satış qiymətində qiymətləndirir.

Bank dəyişikliyin baş verdiyi hesabat müddətinin sonuna ədalətli dəyər iyerarxiyasında səviyyələr arasında transferləri tanıyır.

(vi) Sonrakı qiymətləndirmə nəticəsində yaranan gəlir və zərərlər

Maliyyə aktivinin və ya öhdəliyinin ədalətli dəyərində dəyişiklikdən yaranan gəlir və ya zərərlər aşağıdakı qaydada uçota alınır:

- mənfəətə və ya zərərə ədalətli dəyər əsasında aid edilmiş maliyyə aləti üzrə gəlir və ya zərərlər mənfəətə və ya zərərə aid edilir;

- satıla bilən maliyyə aktivi üzrə gəlir və ya zərərlər aktivin təsnifatı dəyişdirilənədək kapitalda sair məcmu gəlir kimi əks olunur (satıla bilən maliyyə alətlərinin keyfiyyətinin dəyərsizləşməsi nəticəsində yaranan itkilər və xarici valyuta gəlirləri və itkiləri istisna olmaqla). Bu zaman əvvəl kapitalda əks edilmiş kumulyativ gəlir və ya itkilər mənfəət və ya zərərə aid edilir. Satıla bilən maliyyə aktivi üzrə hesablanan faizlər effektiv faiz dərəcəsi ilə mənfəət və ya zərərdə əks etdirilir.

Amortizasiya edilmiş dəyər əsasında tanınmış maliyyə aktivləri və öhdəlikləri üzrə gəlir və ya itkilər maliyyə aktivi və ya öhdəliyi uçotdan çıxarıldıqda, ya da onun keyfiyyəti pisləşdikdə, habelə amortizasiya prosesi vasitəsilə mənfəətdə və ya zərərdə əks etdirilir.


16

3 Əsas uçot siyasətləri (davamı) (vii) Maliyyə aktivlərinin tanınmasının dayandırılması

Bank maliyyə aktivlərinin tanınmasını o zaman dayandırır ki, aktivlər geri alınır və ya bu aktivlərlə əlaqədar pul vəsaitlərinin hərəkəti üzrə hüquqların müddəti başa çatır və ya Bank maliyyə aktivlərindən daxil olan pul vəsaitlərinin axını üzrə mülkiyyət hüququnu ötürür və ya ötürülmə haqqında müqavilə bağlayır və bu zaman həmin aktivlərin mülkiyyət hüququ ilə əlaqədar bütün risk və faydaları əsas etibarilə başqa tərəfə ötürür və ya bu aktivlərin mülkiyyət hüququ ilə əlaqədar bütün risk və faydaları əsas etibarilə ötürmür və ya saxlamır, lakin həmin aktivlər üzrə nəzarət hüququnu özündə saxlamır. Bank tərəfindən yaradılmış və ya saxlanılmış tanınmanın dayandırılmasını təsvir edən köçürülmüş maliyyə aktivlərində istənilən faiz maliyyə vəziyyəti haqqında hesabatda ayrıca aktivlər və ya öhdəliklər kimi tanınır. Bank, müqavilə öhdəlikləri sərbəst buraxıldığı, ləğv edildiyi və ya başa çatdığı zaman maliyyə öhdəliklərinin tanımasını dayandırır.

Bank, maliyyə vəziyyəti haqqında hesabatında əks edilmiş aktivlərin ötürülməsini, lakin, eyni zamanda, ötürülən aktivlərlə bağlı risk və faydaların ya bütövlüklə, ya da qismən Bankda qalmasını nəzərdə tutan əməliyyatları həyata keçirir. Risk və faydaların hamısı yaxud əksəriyyəti Bankda qaldığı təqdirdə, ötürülən aktivlərin tanınması dayandırılmır. Maliyyə aktivi üzrə mülkiyyətlə bağlı bütün və ya əksər risklər və faydalar Bankın nə özündə saxlamadığı, nə də digər bir şəxsə ötürmədiyi əməliyyatlar aparılarkən, Bank həmin aktiv üzrə nəzarət hüququnu itirdiyi təqdirdə həmin aktivin tanınması dayandırılır.

Aktiv üzrə nəzarət hüquqlarının Bankda qalmasını nəzərdə tutan ötürmələr aparılarkən, Bank həmin aktivdə iştirak etdiyi müddət ərzində onu uçotda saxlayır. Bankın aktivdə iştirak dərəcəsi ötürülən aktivlərin dəyərində baş verən dəyişikliklərin təsirinə nə dərəcədə məruz qalması ilə müəyyən edilir.

Bank öz borc öhdəliyini geri aldığı zaman, o, maliyyə vəziyyəti haqqında hesabatdan çıxarılır və öhdəliyin balans dəyəri ilə ödənilmiş kompensasiya arasındakı fərq borc öhdəliyinin vaxtından əvvəl ləğv edilməsi ilə əlaqədar yaranan gəlir və ya zərərə aid edilir. Bank geri qaytarıla bilməyən hesab olunan aktivləri balansdan silir.

(viii) Əvəzləşdirmə

Maliyyə aktivləri və öhdəliklərinin əvəzləşdirilməsi və xalis məbləğin maliyyə vəziyyəti haqqında hesabata daxil edilməsi, Bankın hazırda qeydə alınmış məbləğlərin əvəzləşdirilməsi üçün qanunvericiliklə müəyyən edilmiş hüququnun, eləcə də əvəzləşdirməni aparmaq və ya eyni zamanda aktivi realizasiya edərək öhdəliyi ödəmək niyyətinin olduğu hallarda həyata keçirilə bilər. Bank gələcək hadisə üzrə şərti olmadıqda və biznesin normal gedişində, Bankın defoltu, müflisləşməsi və ya iflası zamanı tətbiq oluna bildikdə, əvəzləşdirmək hüququna malikdir.

Əmlak və avadanlıqlar

(i) Mülkiyyətdə olan aktivlər Əmlak və avadanlıqlar yığılmış amortizasiya və ehtiyac yaranarsa, dəyərsizləşmə üzrə zərərlər çıxılmaqla, ilkin dəyərdə uçota alınır və onlar aşağıda göstərildiyi kimi yenidən qiymətləndirilmiş məbləğlərdə qeyd olunub. Əmlak və ya avadanlıqlar müxtəlif faydalı istifadə müddətləri olan böyük komponentlərdən ibarət olduqda, onların uçotu ayrı-ayrı əmlak və avadanlıq kimi aparılır.

(ii) Yenidən qiymətləndirmə Binaların yenidən qiymətləndirilməsi mütəmadi əsasda aparılır. Yenidən qiymətləndirmənin tezliyi yenidən qiymətləndirilən binalar üzrə ədalətli dəyərin dəyişməsindən asılıdır. Binaların yenidən qiymətləndirilməsi artımı sair məcmu gəlir haqqında hesabatda tanınır, lakin belə artımın bundan əvvəl mənfəət və zərər uçotunda tanınmış eyni aktivin yenidən qiymətləndirməsinin azalmasını əvəz etdiyi və nəticə etibarı ilə, mənfəət və zərərdə tanındığı hal istisna edilir. Binaların yenidən qiymətləndirilməsində azalma mənfəət və zərərdə tanınır, lakin belə azalmanın bundan əvvəl sair məcmu gəlirdə tanınmış eyni aktivin yenidən qiymətləndirməsinin artmasını əvəz etdiyi və nəticə etibarı ilə, sair məcmu gəlirdə tanındığı hal istisna edilir.


17

3 Əsas uçot siyasətləri (davamı) (iii) Amortizasiya

Amortizasiya ayrı-ayrı aktivlərin hesablanmış faydalı istifadə müddətləri üzrə düz xətt prinsipi əsasında mənfəət və ya zərərə aid edilir. Amortizasiya aktiv əldə edildiyi tarixdən yaxud, daxili qaydada inşa edilən aktivlər halında, aktiv tam istifadə üçün hazır olduğu tarixdən etibarən başlanır. Torpaq üzrə amortizasiya hesablanmır. Təxmin edilən faydalı istifadə müddətləri aşağıdakı kimidir:

- binalar 50 il - kompüterlər 10 il - mebel və avadanlıqlar 10 il - nəqliyyat vasitələri 7 il

Qeyri-maddi aktivlər Alınmış qeyri-maddi aktivlər ilkin dəyərdən amortizasiya və dəyərsizləşmə çıxıldıqdan sonra göstərilir.

Alınmış kompüter lisenziyaları və proqram təminatı onların istifadəyə yararlı hala gətirmək üçün çəkilmiş hər bir xərc əsasında kapitallaşdırılır.

Qeyri-maddi aktivlərin amortizasiyası düz xətt metodu əsasında mənfəət və zərərdə tanınır. Qeyri-maddi aktivlərin təxmin edilən istifadə müddəti 5-10 ildir.

Satış üçün saxlanılan aktivlər Davamlı istifadədən daha çox satış yolu ilə əvəzinin ödənilməsi nəzərdə tutulan aktiv və öhdəliklərədn ibarət uzunmüddətli aktivlər və ya silinmə qrupları satış üçün saxlanılan kimi təsnifləşdirilir. Satış üçün saxlanılan kimi təsnifləşdirməzdən öncə, aktivlər və ya silinmə qrupu komponentləri Bankın uçot siyasətinə uyğun olaraq yenidən qiymətləndirilur. Ümumiyyətlə, aktivlər və ya silinmə qrupları onların balans dəyəri və ədalətli dəyər çıxılsın satış üçün çəkilmiş xərclərin daha aşağı olanı ilə qiymətləndirilir.

Dəyərsizləşmə Bank hər bir hesabat dövrünün sonunda maliyyə aktivi və ya maliyyə aktivləri qrupunun dəyərsizləşməsi barədə obyektiv dəlilin olub-olmamasını qiymətləndirir. Bu cür dəlil mövcud olduğu təqdirdə, Bank dəyərsizləşmə zərərlərinin məbləğini müəyyənləşdirir.

Yalnız maliyyə aktivinin ilkin tanınmasından sonra baş vermiş bir və ya bir neçə hadisə (zərər hadisəsi) nəticəsində dəyərsizləşmə barədə obyektiv dəlil meydana çıxdıqda və həmin hadisə (və ya hadisələr) etibarlı şəkildə ölçülə bilən maliyyə aktivi və ya maliyyə aktivləri qrupunun gözlənilən gələcək pul vəsaitlərinin hərəkətinə təsir etmiş olduqda, maliyyə aktivi və ya maliyyə aktivləri qrupu dəyərsizləşir və dəyərsizləşmə zərərləri ödənilir.

Maliyyə aktivlərinin dəyərsizləşməsi barədə obyektiv dəlil borcalanın ödənişi yerinə yetirməməsi və ya gecikdirməsi, kredit müqaviləsi və ya şərtlərinin pozulması, Bankın əks halda nəzərə almayacağı maliyyə aktivi və ya maliyyə aktivləri qrupunun restrukturlaşdırılması, borcalanın və ya borc verənin müflis olacağı barədə göstəricilər, qiymətli kağız üzrə fəal bazarın aradan qalxması, aktivlərlə bağlı girov və ya digər müşahidə oluna bilən məlumatların dəyərinin pisləşməsi, məsələn qrupda borcalanların ödəniş statusunda mənfi dəyişikliklər, yaxud qrupda ödənişlərin həyata keçirilməməsi ilə əlaqədar olan iqtisadi şəraitlərdən ibarət ola bilər. Satıla bilən qiymətli kağızlara qoyulan investisiyalar üzrə dəyərsizləşmənin obyektiv sübutu qiymətli kağızın ədalətli dəyərinin əhəmiyyətli dərəcədə və ya uzun müddət ərzində azalmasıdır.

(i) Amortizasiya edilmiş dəyərlə uçota alınan maliyyə aktivləri Amortizasiya edilmiş dəyərlə uçota alınmış maliyyə aktivlərinə kreditlər, ödəniş tarixinədək saxlanılan investisiyalar və sair debitor borcları (kreditlər, ödəniş tarixinədək saxlanılan investisiyalar və debitor borcları) daxildir. Dəyərsizləşməni mütəmadi qaydada qiymətləndirmək məqsədi ilə Bank kredit və debitor borclarını nəzərdən keçirir.


18

3 Əsas uçot siyasətləri (davamı) İlk olaraq, Bank ayrılıqda əhəmiyyətli olan kreditlər və debitor borclarının dəyərsizləşdiyinin obyektiv sübutlarının mövcud olmasını ayrı-ayrı, sonra isə ayrılıqda əhəmiyyətli olmayan kredit və debitor borcların dəyərsizləşdiyinin obyektiv sübutlarının mövcud olmasını ayrıca və ya kollektiv surətdə müəyyən edir. Bank əhəmiyyətli olan və ya olmayan ayrıca qiymətləndirilmiş kreditin dəyərsizləşdiyini təsdiqləyən obyektiv dəlillərin olmadığını müəyyən edirsə, həmin krediti və ya debitor borcunu oxşar risk xüsusiyyətləri ilə kreditlər və debitor borcları qrupuna daxil edib, onların dəyərsizləşməsini birgə müəyyən edir. Dəyərsizləşməsi ayrıca qiymətləndirilmiş və dəyərsizləşmə ilə əlaqədar zərər üzrə tanınan və ya uçotu davam etdirilən kreditlər və debitor borcları dəyərsizləşmənin kollektiv surətdə qiymətləndirilməsinə daxil edilmir.

Verilmiş kredit və ya debitor borcu üzrə dəyərsizləşmə nəticəsində itkilərin yarandığına obyektiv əsaslar mövcuddursa, zərərin məbləği kredit və ya debitor borcunun balans dəyəri ilə kreditin və ya debitor borcunun ilkin effektiv faiz dərəcəsi həcmində diskontlaşdırılmış zəmanətlər və girov hesabına qaytarıla bilən məbləğlər də daxil olmaqla, təxmin edilən gələcək pul vəsaitləri hərəkətinin cari dəyəri arasındakı fərq kimi əks olunur. Cari maliyyə vəziyyətini əks edən müvafiq müşahidə oluna bilən məlumat əsasında düzəliş edilmiş müqavilə üzrə pul vəsaitlərinin hərəkəti və tarixi itki göstəriciləri gözlənilən pul vəsaitlərinin hərəkətinin hesablanmasının əsasını təşkil edir.

Bəzi hallarda kredit və ya debitor borcu üzrə dəyərsizləşmə ilə əlaqədar yaranmış zərərin təxmin edilməsi üçün tələb olunan müşahidə edilə bilən məlumatlar məhdud xarakter daşıya, yaxud artıq cari vəziyyətə tam aidiyyatsız ola bilər. Məsələn, borcalan ciddi maliyyə çətinlikləri ilə üzləşir və analoji borcalanlar üzrə çox az miqdarda tarixi məlumat vardır. Bu cür hallarda dəyərsizləşmə nəticəsində yaranacaq zərərləri hesablamaq üçün Bank öz təcrübəsindən və mühakiməsindən istifadə edir.

Kreditlərin və debitor borclarının dəyərsizləşməsi nəticəsində yaranan bütün zərərlər mənfəət və zərərdə əks olunur və yalnız bərpa dəyərində sonradan baş vermiş artımın dəyərsizləşmə zərəri uçota alındıqdan sonra baş vermiş hadisə ilə bağlılığı obyektiv surətdə təsdiqlənə bildikdə, qeyd olunan zərərlərin təsnifatı geri qaytarılır.

Kredit, qaytarıla bilmədikdə, kreditlər üzrə mümkün itkilərin ödənilməsi üçün yaradılmış müvafiq ehtiyat hesabına balansdan silinə bilər. Bank rəhbərliyi kreditləri ümidsiz borc kimi müəyyənləşdirdikdə və kreditin qaytarılması üçün bütün mümkün tədbirlər görüldükdən sonra, Bank kreditin qalığını (və mümkün kredit itkiləri üzrə müvafiq ehtiyatları) balansdan silir.

(ii) İlkin dəyərlə uçota alınan maliyyə aktivləri İlkin dəyərində uçota alınan maliyyə aktivlərinə satıla bilən maliyyə aktivlərinə aid edilən, kotirovka olunmayan kapital alətləri daxildir. Bu aktivlərin ədalətli dəyəri etibarlı şəkildə ölçülə bilmədiyi üçün, onlar ədalətli dəyərində uçota alınmırlar. Bu cür investisiyaların dəyərsizləşməsi ilə bağlı obyektiv sübut mövcud olduqda, dəyərsizləşmə zərəri investisiyanın balans dəyəri ilə analoji maliyyə aktivi üzrə cari bazar gəlirlilik dərəcəsi əsasında diskontlaşdırılmış gələcək pul axınlarının balans dəyəri arasında fərq kimi hesablanır.

Həmin investisiyalarla bağlı bütün dəyərsizləşmə zərərləri mənfəət və ya zərərə aid edilir və bu təsnifat dəyişdirilə bilməz.

(iii) Satıla bilən maliyyə aktivləri Satıla bilən maliyyə aktivlərinin dəyərsizləşməsi nəticəsində yaranan zərərlər sair məcmu gəlirlərdə əks edilmiş kumulyativ itkilərin yenidən təsnifləşdirmə düzəlişi kimi mənfəətə və ya zərərə köçürülür. Sair məcmu gəlirlər maddəsindən mənfəət və ya zərərə köçürülmüş kumulyativ itkilər əsas məbləğ üzrə ödənişlər və amortizasiya çıxılmaqla alış qiyməti ilə, əvvəl mənfəət və ya zərərdə əks edilmiş dəyərsizləşmə nəticəsində yaranmış hər hansı itkilər çıxılmaqla, cari ədalətli dəyər arasındakı fərqi təşkil edir. Müvafiq zərər ehtiyatlarında vaxt dəyərinə aid edilə bilən dəyişikliklər faiz gəlirlərinin komponenti kimi əks olunur.


19

3 Əsas uçot siyasətləri (davamı) Sonrakı dövrlərdə dəyərsizləşmiş satıla bilən borc qiymətli kağızının ədalətli dəyəri artarsa və həmin artımın dəyərsizləşməsi nəticəsində yaranmış itkilər mənfəətə və ya zərərə aid edildikdən sonra baş vermiş hər hansı hadisə ilə bağlılığı obyektiv surətdə nümayiş oluna bilərsə, dəyərsizləşmə nəticəsində yaranmış itkilər bərpa olunur və bərpa olunan məbləğ mənfəət və ya zərərdə əks edilir. Bununla belə, dəyərsizləşmiş satıla bilən qiymətli kağızların ədalətli dəyərində sonradan baş vermiş hər hansı artım sair məcmu gəlirlərdə əks olunur.

(iv) Qeyri-maliyyə aktivləri Dəyərsizləşmə əlamətlərini aşkarlamaq üçün hər hesabat tarixində, təxirə salınmış vergilərdən başqa, sair qeyri-maliyyə aktivləri qiymətləndirilir. Qeyri-maliyyə aktivlərinin bərpa dəyərini aşağıdakı iki göstəricidən daha böyüyü təşkil edir – satış xərcləri çıxılmaqla ədalətli dəyər və istifadə dəyəri.

İstifadə dəyəri qiymətləndirilərkən, təxmin edilən gələcək pul vəsaitlərinin hərəkəti pul vəsaitlərinin vaxt baxımından dəyərinin və aktivlə bağlı xüsusi risklərin cari bazar qiymətləndirmələrini əks etdirən vergiqoymadan əvvəl diskont dərəcəsi əsasında cari dəyərlərinədək azaldılır. Sair aktivlərdən asılı olmadan gəlir gətirməyən aktiv üzrə bərpa dəyəri həmin aktivin aid olduğu gəlir gətirən qrup üzrə müəyyənləşdirilir. Aktivin və ya gəlir gətirən qrupun balans dəyəri bərpa dəyərindən artıq olduğu zaman, aktiv üzrə dəyərsizləşmə nəticəsində yaranmış zərərlər qeydə alınır.

Qeyri-maliyyə aktivləri üzrə dəyərsizləşmə zərəri mənfəət və ya zərərdə əks olunur və yalnız bərpa dəyərinin müəyyənləşdirilməsi zamanı istifadə edilmiş ehtimallarda dəyişiklik baş verdiyi hallarda geri qaytarıla bilər. Dəyərsizləşmə nəticəsində yaranmış itkilərin uçota alınması aktivin balans dəyəri həmin itkilər uçota alınmadığı halda müəyyənləşdiriləcək balans dəyərindən (köhnəlmə və ya amortizasiya çıxılmaqla) artıq olması şərti ilə geri qaytarıla bilər.

Ehtiyatlar Bankın keçmiş dövrlərdə baş vermiş hadisə nəticəsində müəyyən hüquqi və ya konstruktiv öhdəliyi olduqda və həmin öhdəliyin ödənilməsi üçün iqtisadi faydaların məxaricinin tələb olunacağı ehtimal olunduqda, ehtiyat maliyyə vəziyyəti haqqında hesabatda əks olunur. Təsiri əhəmiyyətli olduqda, ehtiyatlar pul vəsaitlərinin vaxt baxımından dəyərinin cari bazar qiymətləndirmələrini əks etdirən vergiqoymadan əvvəlki dərəcə və müvafiq olarsa, həmin öhdəliyə aid olan xüsusi risklər əsasında gözlənilən gələcək pul vəsaitlərinin hərəkətinin diskontlaşdırılması yolu ilə müəyyənləşdirilir.

Kreditlə bağlı öhdəliklər Bank adi kommersiya fəaliyyəti çərçivəsində kredit vermək öhdəlikləri, akkreditivlər və zəmanətlər kimi kreditlərlə bağlı öhdəlikləri üzərinə götürür və sair formalarda kredit sığortasını təmin edir.

Maliyyə zəmanətləri Bankın təyin olunmuş ödənişləri yaranmış itkilərə görə saxlayana kompensasiya verməyi tələb edən müqavilələrdir, çünki təyin olunmuş debitor borc aləti üzrə göstərilən şərtlərə əsasən vaxtı çatanda ödənişi həyata keçirə bilmir. Maliyyə zəmanəti öhdəliyi ilkin olaraq uyğun əməliyyat xərcləri çıxmaqla xalis ədalətli dəyərdə tanınır və daha sonra yığılmış amortizasiya və ya zəmanət üzrə itkilər üçün ehtiyatın sonrakı ilkin tanınmış ən yüksək məbləğdən çıxılması ilə qiymətləndirilir. Maliyyə zəmanətləri və sair kreditlə bağlı öhdəliklər üzrə itkilər üçün ehtiyatların tanınması itkilər ehtimal oluna və əminliklə qiymətləndirilə bildikdə baş verir.

Maliyyə zəmanəti öhdəlikləri və sair şərti kredit öhdəlikləri üzrə ehtiyatlar sair öhdəliklərə daxildir.

Aşağıdakı hallar istisna olmaqla, kredit vermək öhdəlikləri uçota alınmır:

- Bankın ədalətli dəyər əsasında mənfəətə və ya zərərə aid etdiyi kredit vermək öhdəlikləri - Bankın, kredit vermək öhdəlikləri ilə əlaqədar yaranan aktivlərin öhdəlikləri verdikdən sonra qısa müddət ərzində satılmasında təcrübəsi vardırsa, eyni sinfə daxil olan kredit vermək öhdəlikləri derivativ alətlər kimi qəbul edilir - əvəzi nağd pulla yaxud digər maliyyə alətinin buraxılması ilə ödənilə bilən kredit vermək öhdəlikləri - krediti bazar faiz dərəcəsindən aşağı faiz dərəcəsi ilə vermək öhdəliyi.


20

3 Əsas uçot siyasətləri (davamı)

Nizamnamə kapitalı

(i) Adi səhmlər Adi səhmlər kapital kimi təsnifləşdirilir. Adi səhmlərin və səhm opsionların buraxılmasına bilavasitə aid edilə bilən xərclər vergiqoyma baxımından heç bir nəticə olmadan kapitaldan tutulma kimi uçota alınır.

(ii) Dividendlər Bankın dividendləri elan edib ödəmək imkanları Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində müəyyən edilmiş qaydada tənzimlənir.

Adi səhmlərə aid olan dividendlər elan edildiyi müddətdə bölüşdürülməmiş mənfəətdə əks olunur.

Vergiqoyma Mənfəət vergisi cari və təxirə salınmış mənfəət vergisindən ibarətdir. Mənfəət vergisi mənfəət və zərərdə tanınır, bu vergi sair məcmu gəlirlərlə və ya bilavasitə kapitalda qeydə alınan əməliyyatlarla bağlı olduqda isə, sair məcmu gəlirdə və ya bilavasitə kapitalda tanınır.

(i) Cari vergi Cari vergi xərclərinə il üzrə vergilərə cəlb olunan gəlir üzrə gözlənilən ödənilməli vergilər və əvvəlki illər üçün ödənilməli vergilərdə hər hansı düzəlişlər daxildir. Həmin xərclər hesabat tarixində qüvvədə olan və ya hesabat dövrünün sonunda qüvvəyə minmiş vergi dərəcələrinə əsasən müəyyənləşdirilir.

(ii) Təxirə salınmış vergi Təxirə salınmış vergi maliyyə hesabatlılığı məqsədləri üçün istifadə olunan aktivlərin və öhdəliklərin balans dəyərləri ilə vergiqoyma məqsədləri üçün istifadə olunan məbləğləri arasında olan müvəqqəti fərqlər üzrə hesablanır. Təxirə salınmış vergi aşağıdakı müvəqqəti fərqlər üçün tanınmır:

- nə uçot, nə də vergiyə cəlb edilən mənfəət və ya zərərə təsir göstərməyən əməliyyatda aktiv və ya öhdəliklərin ilkin tanınması.

Təxirə salınmış vergi aktivi yalnız o zaman uçota alınır ki, istifadə edilməmiş vergi itkilərinin, istifadə edilməmiş vergi güzəştlərinin, müvəqqəti fərqlərin əvəzini ödəyə biləcək vergilərə cəlb edilən gələcək gəlirlərin mövcud olacağı ehtimal olunsun. Gələcəkdə vergi tutula bilən mənfəət müvafiq vergi tutulan müvəqqəti fərqlərin bərpası əsasında müəyyən edilir. Vergi tutulan müvəqqəti fərqlərin məbləği təxirə salınmış vergi aktivini tam tanımaq üçün kifayət deyilsə, gələcəkdə vergi tutula bilən mənfəət Bankda ayrı-ayrı törəmə müəssisələr üzrə biznes planlar əsasında nəzərə alınır. Təxirə salınmış vergi aktivləri hər hesabat tarixində nəzərdən keçirilir və əlaqəli vergi gəlirləri yaranmadığı təqdirdə müəyyən miqdarda azaldılır; gələcəkdə vergi tutulan mənfəətlər artıqda, bu azaldılmalar geri qaytarılır.

Tanınmamış təxirə salınmış vergi aktivləri hər hesabat tarixində təkrar qiymətləndirilir və o zaman uçota alınır ki, onların əvəzini ödəyə biləcək vergilərə cəlb edilən gələcək gəlirlərin mövcud olacağı ehtimal olunsun.

Təxirə salınmış vergi hesabat tarixinə qüvvədə olan və ya hesabat dövrünün sonunda qüvvəyə minmiş qanunlara uyğun olaraq, müvəqqəti fərqlərə onlar ləğv ediləcəyi zaman tətbiq ediləcək gözlənilən vergi dərəcələri əsasında müəyyən olunur.

Təxirə salınmış verginin ölçülməsi hesabat dövrünün sonunda aktiv və öhdəliklərin balans dəyərini bərpa etmək və ya müəyyənləşdirmək üçün Bankın gözlədiyi qaydada vergi nəticələrini əks etdirir.


21

3 Əsas uçot siyasətləri (davamı) Cari və təxirə salınmış vergi öhdəliklərini müəyyən etmək üçün Bank qeyri-müəyyən vergi mövqeyinin təsirini, əlavə vergiləri, penyaları və ödənilməmiş faizləri nəzərə alır.

Gəlir və zərərin uçota alınması Faiz gəlirlərinin və xərclərinin uçotu mənfəətdə və ya zərərdə effektiv faiz üsulu ilə aparılır.

Kreditlərin rəsmiləşdirilməsi haqları, kreditlərin xidmət olunması haqları və kreditin ümumi mənfəətliliyini təmin edən sair haqlar, müvafiq əməliyyat xərcləri ilə birlikdə təxirə salınaraq effektiv faiz üsulu ilə maliyyə aktivin təxmin edilən faydalı istifadə müddəti üzrə faiz gəlirlərində amortizasiya olunur.

Sair haqlar, komissiya haqları və sair gəlir və xərc maddələri mənfəət və ya zərərdə müvafiq xidmətlər göstərildiyi zaman əks olunur.

Əməliyyat icarələri çərçivəsində edilmiş ödənişlər lizinq müqaviləsinin müddəti üzrə düz xətt prinsipi əsasında mənfəətdə və ya zərərdə əks olunur. Alınmış lizinq mükafatları lizinq müqaviləsinin müddəti üzrə ümumi lizinq xərclərinin ayrılmaz hissəsi kimi əks olunur.

Qəbul olunmamış yeni standartlar və onlarla bağlı şərhlər Bir sıra yeni standartlar, onlara düzəlişlər və şərhlər 31 dekabr 2017-ci il tarixinə qüvvədə deyil və bu maliyyə hesabatlarının hazırlanmasında tətbiq olunmamışdır. Həmin yeniliklərdən aşağıda qeyd olunanlar maliyyə vəziyyəti və ya göstəricilərinə potensial təsirə malik ola bilər. Bank, bu yeniliklər qüvvəyə mindikdə onları qəbul etməyi planlaşdırır.

Aşağıdakı standartların ilkin tətbiq dövründə Bankın maliyyə hesabatlarına təsiri gözlənilir.

(a) BMHS 9 Maliyyə Alətləri

2014-cü ilin iyul ayında BMHSŞ BMHS 9 Maliyyə Alətləri standartının yekun versiyasını dərc etdi. BMHS 9 1 yanvar 2018-ci il tarixində və ya həmin tarixdən sonra başlayan illik dövrlər üçün qüvvəyə minir və standartın erkən qəbuluna icazə verilir. Bu standart BMUS 39 “Maliyyə Alətləri: Tanıma və Qiymətləndirmə”ni əvəz edir.

2017-ci ilin oktyabrında BMHSŞ Mənfi Kompensasiya ilə vaxtından əvvəl ödəniş şərtini (BMHS 9-a düzəlişlər) dərc etdi. Düzəlişlər 1 yanvar 2019-cu il tarixində və ya həmin tarixdən sonra başlayan illik dövrlər üçün qüvvəyə minir və onların erkən qəbuluna icazə verilir.

i. Təsnifat – Maliyyə aktivləri

BMHS 9 maliyyə aktivləri üçün həmin aktivlərin idarə olunduğu biznes modelini və onların pul axını xüsusiyyətlərini əks etdirən yeni təsnifat və ölçmə yanaşmasından ibarətdir.

BMHS 9 maliyyə aktivləri üçün üç əsas təsnifat kateqoriyasını əhatə edir: amortizasiya olunmuş dəyərində, sair məcmu gəlir vasitəsilə ədalətli dəyərində (FVOCI) və mənfəət və ya zərər vasitəsilə ədalətli dəyərində (FVTPL) ölçülən. Standart BMUS 39-a əsasən ödəniş tarixinədək saxlanılan, kreditlər və debitor borcları və satıla bilən kateqoriyalarını istisna edir.

Maliyyə aktivi aşağıdakı şərtlərin hər ikisini ödədikdə və FVTPL kimi müəyyən edilmədikdə, amortizasiya olunmuş dəyərində ölçülür:

müqavilə üzrə pul axınlarını toplamaq üçün aktivləri saxlamaq məqsədi daşıyan biznes modeli çərçivəsində saxlanılır; və

müqavilə şərtləri müəyyənləşdirilmiş tarixlərdə ödənilməmiş əsas məbləğ üzrə yalnız əsas məbləğ və faizin ödənişlərindən (SPPI) ibarət olan pul axınlarına təkan verir.


22

3 Əsas uçot siyasətləri (davamı) Maliyyə aktivi aşağıdakı şərtlərin hər ikisini ödədikdə və FVTPL kimi müəyyən edilmədikdə, FVOCI-də ölçülür:

müqavilə üzrə pul axınlarının toplanması və maliyyə aktivlərinin satılması məqsədi daşıyan biznes modeli çərçivəsində saxlanılır; və

müqavilə şərtləri müəyyənləşdirilmiş tarixlərdə ödənilməmiş əsas məbləğ üzrə yalnız əsas məbləğ və faizin ödənişlərindən ibarət olan pul axınlarına təkan verir.

Ticarət üçün nəzərdə tutulmayan kapital qoyuluşunun ilkin tanınması zamanı Bank ədalətli dəyərdəki sonrakı dəyişiklikləri sair məcmu gəlirdə (OCI) təqdim etməyi seçə bilər. Bu seçim hər bir kapital qoyuluşu üçün ayrıca edilir.

Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, amortizasiya olunmuş dəyərində və ya FVOCI-də ölçülmüş kimi təsnif edilməyən maliyyə aktivləri FVTPL-də ölçülür. Bununla yanaşı, ilkin tanıma zamanı Bank amortizasiya olunmuş dəyərində və ya FVOCI-də ölçülmə tələblərinə uyğun gələn maliyyə aktivini FVTPL kimi təsnif edə bilər, o halda ki, bu, meydana çıxacaq uçot uyğunsuzluğunu aradan qaldırsın və ya əhəmiyyətli dərəcədə azaltsın.

Maliyyə aktivi ilkin tanınma zamanı bu kateqoriyalardan birində təsnif edilir.

BMHS 9-a əsasən, əsas predmetinin standart çərçivəsində maliyyə aktivi olan müqavilələrdə yer alan törəmə alətlər heç bir halda iki hissəyə ayrılmır. Bunun əksinə olaraq, hibrid maliyyə aləti ümumilikdə təsnifat üçün qiymətləndirilir.

Biznes modelinin qiymətləndirilməsi

Bank maliyyə aktivinin saxlandığı biznes modelinin məqsədini qiymətləndirəcək, çünki bu, biznesin idarə olunması və məlumatların rəhbərliyə təqdim edilməsi üsulunu daha düzgün əks etdirir. Bu zaman aşağıdakı məlumatlar nəzərə alınır:

- portfel üçün müəyyən edilmiş siyasətlər və məqsədlər, həmin siyasətlərin praktikada tətbiqi, o cümlədən rəhbərliyin strategiyasının müqavilə üzrə faiz gəlirlərinin əldə edilməsinə, xüsusi faiz dərəcəsi profilinin saxlanmasına, maliyyə aktivlərinin müddətinin həmin aktivləri maliyyələşdirən öhdəliklərin müddətinə uyğunlaşdırılmasına və ya aktivlərin satışı vasitəsilə pul axınlarının realizasiyasına fokuslanıb-fokuslanmaması;

- portfelin göstəriciləri necə qiymətləndirilir və Bankın rəhbərliyinə necə çatdırılır;

- biznes modelinin (və həmin biznes modeli çərçivəsində saxlanılan maliyyə aktivlərinin) performansına təsir edən risklər və bu risklərin necə idarə olunması;

- Biznesin menecerləri necə mükafatlandırılır – məsələn, mükafatlandırma idarə olunan aktivlərin ədalətli dəyərindən və ya toplanmış pul axınlarından asılıdırmı; və

- əvvəlki dövrlərdə satışların tezliyi, həcmi və müddəti, bu satışların səbəbləri və gələcək satış fəaliyyəti barədə gözləntilər. Bununla belə, satış fəaliyyəti barədə məlumat ayrıca deyil, maliyyə aktivlərinin idarə olunması üzrə Bankı məqsədinə necə nail olunmasının və pul axınlarının necə realizasiya edilməsinin ümumi qiymətləndirilməsi çərçivəsində nəzərə alınır.

Ticarət üçün saxlanılan, ədalətli dəyər əsasında idarə olunan və qiymətləndirilən maliyyə aktivləri FVTPL-də ölçülür, çünki onlar nə müqavilə üzrə pul axınlarını toplamaq, nə də həm müqavilə üzrə pul axınlarını toplamaq, həm də maliyyə aktivlərini satmaq üçün saxlanılmır.

Müqavilə üzrə pul axınlarının yalnız əsas məbləğ və faiz ödənişləri olub-olmamasının qiymətləndirilməsi

Bu qiymətləndirmənin məqsədləri üçün “əsas məbləğ” dedikdə, ilkin tanınma zamanı maliyyə alətinin ədalətli dəyəri nəzərdə tutulur. “Faiz” dedikdə, pulun zaman dəyəri, müəyyən dövr ərzində ödənilməmiş əsas məbləğlə bağlı kredit riski və digər əsas kredit riskləri və xərcləri (məs. likvidlik riski və inzibati xərclər), eləcə də mənfəət marjası üçün ödəniş nəzərdə tutulur.


23

3 Əsas uçot siyasətləri (davamı) Müqavilə üzrə pul axınlarının yalnız əsas məbləğ və faiz ödənişləri olub-olmamasının qiymətləndirilməsində Bank alətin müqavilə şərtlərini nəzərə alacaq. Bu qiymətləndirmə maliyyə aktivində həmin aktivin bu şərtə əməl etməməsi ilə nəticələnən, müqavilə üzrə pul axınlarının müddəti və ya məbləğini dəyişə bilən müqavilə şərtinin olub-olmamasını əhatə edəcək. Qiymətləndirmə zamanı Bank aşağıdakıları nəzərə alacaq:

- pul axınlarının məbləği və müddətini dəyişəcək şərti hadisələr;

- leverec xüsusiyyətləri;

- vaxtından əvvəl ödəniş və müddətin uzadılma şərtləri;

- Bankın iddiasını müəyyənləşdirilmiş aktivlərdən pul axınlarına məhdudlaşdıran şərtlər – məs. reqressiz aktivlər; və

- pulun zaman dəyəri üzrə ödənişi dəyişən xüsusiyyətlər – məs. faiz dərəcələrinin mütəmadi yenilənməsi.

Bankın bütün pərakəndə kreditləri və müəyyən sabit dərəcəli kreditləri vaxtından əvvəl ödəniş şərtlərinə malikdir.

Vaxtından əvvəl ödənilmiş məbləğ ödənilməmiş əsas məbləği və faizi mahiyyəti üzrə əhatə edirsə, vaxtından əvvəl ödəniş şərti SPPI meyarlarına uyğun gəlir və bu məbləğ müqaviləyə erkən xitam verilməsi üzrə əlavə məqsədəuyğun kompensasiyanı əhatə edə bilər.

Bununla yanaşı, maliyyə aktivi müqavilə üzrə öz minimal məbləğinə diskontla əldə olunduqda və ya yaradıldıqda, vaxtından əvvəl ödəniş məbləği müqavilə üzrə nominal məbləği üstəgəl hesablanmış (lakin ödənilməmiş) faizi (həmçinin erkən xitam üzrə əsaslı ödənişi əhatə edə bilən) əhatə etdikdə və vaxtından əvvəl ödəniş şərtinin ədalətli dəyəri ilkin tanınma zamanı əhəmiyyətsiz olduqda, vaxtından əvvəl ödəniş şərti bu meyara uyğun hesab edilir.

Təsirin qiymətləndirilməsi

Standart 1 yanvar 2018-ci il tarixinə saxlanılan maliyyə aktivlərinin təsnifatı və ölçülməsinə aşağıdakı kimi təsir edəcək.

BMUS 39-a əsasən kreditlər və debitor borcları kimi təsnif edilən və amortizasiya edilmiş dəyərində ölçülən banklara və müştərilərə verilmiş kreditlər və avanslar BMHS 9-a əsasən də amortizasiya edilmiş dəyərində ölçüləcək.

BMUS 39-a əsasən amortizasiya edilmiş dəyərində ölçülən ödəniş tarixinədək saxlanılan investisiyalar BMHS 9-a əsasən də amortizasiya edilmiş dəyərində ölçüləcək.

BMUS 39-a əsasən satıla bilən kimi təsnif edilən borc investisiya qiymətli kağızları BMHS 9-a əsasən xüsusi hallardan asılı olaraq amortizasiya edilmiş dəyərində, FVOCI və ya FVTPL-də ölçülə bilər.

Bank BMHS 9-un Bankın kapitalına mümkün təsirini hələ təhlil etməmişdir.

ii. Dəyərsizləşmə – Maliyyə aktivləri, kredit öhdəlikləri və maliyyə zəmanəti müqavilələri

BMHS 9 BMUS 39-da qeyd edilən “çəkilmiş zərər” modelini perspektivli “gözlənilən kredit zərəri” (ECL) modeli ilə əvəz edir. Bu model iqtisadi amillərdə baş verən dəyişikliklərin ehtimalın ölçülməsi əsası ilə müəyyən ediləcək ECL-ə necə təsir etməsi ilə bağlı mühüm mülahizə tələb edir.

Yeni dəyərsizləşmə modeli FVTPL-də ölçülməyən aşağıdakı maliyyə alətlərinə tətbiq edilir:

- borc alətləri olan maliyyə aktivləri;

- icarə üzrə debitor borcları; və

- kredit öhdəlikləri və maliyyə zəmanəti müqavilələri (daha əvvəl dəyərsizləşmə BMUS 37 Ehtiyatlar, Şərti Öhdəliklər və Şərti Aktivlər əsasında ölçülürdü).


24

3 Əsas uçot siyasətləri (davamı) BMHS 9-a əsasən, kapital qoyuluşları üzrə dəyərsizləşmə zərəri tanınmır.

BMHS 9 zərər ehtiyatının ya 12 aylıq ECL-lərə, ya da daimi ECL-lərə bərabər məbləğdə tanınmasını tələb edir. Daimi ECL-lər maliyyə alətinin gözlənilən müddəti ərzində bütün mümkün defolt hadisələrindən yaranan ECL-lərdir. 12 aylıq ECL-lər isə ECL-lərin hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində mümkün defolt hadisələrindən yaranan hissəsidir.

Bank zərər ehtiyatını daimi ECL-lərə bərabər məbləğdə tanıyacaq. Aşağıdakı istisna hallarında isə 12 aylıq ECL-lərə bərabər məbləğ tanınır:

- hesabat tarixində aşağı kredit riskinə malik olması müəyyən edilmiş borc investisiya qiymətli kağızları. Borc qiymətli kağızının kredit riski reytinqi dünyada qəbul edilmiş “investisiya keyfiyyəti” tərifinə uyğun gəldikdə, Bank həmin qiymətli kağızın aşağı kredit riskinə malik olduğunu hesab edir; və

- ilkin tanınmadan sonra kredit riski əhəmiyyətli dərəcədə artmamış digər maliyyə alətləri.

BMHS 9-un dəyərsizləşmə tələbləri mürəkkəbdir və rəhbərliyin xüsusən aşağıdakı sahələrdə mühakimələrini, mülahizələrini və ehtimallarını tələb edir:

- alətin kredit riskinin ilkin tanınmadan sonra əhəmiyyətli dərəcədə artıb-artmamasının qiymətləndirilməsi; və

- proqnoz məlumatlarının ECL-lərin ölçülməsində tətbiqi.

ECL-lərin ölçülməsi

ECL-lər kredit zərərlərinin ehtimal əsasında ölçülmüş qiymətləndirilməsidir və aşağıdakı kimi ölçüləcək:

- hesabat tarixində kredit-dəyərsizləşməmiş maliyyə aktivləri: bütün gözlənilən əldə edilməmiş pul vəsaitlərinin cari dəyəri – yəni müqavilə əsasında müəssisəyə ödənilməli pul axınları ilə Bankın əldə etməyi gözlədiyi pul axınları arasındakı fərq;

- hesabat tarixində kredit-dəyərsizləşmiş maliyyə aktivləri: ümumi balans dəyəri ilə hesablanmış gələcək pul axınları arasındakı fərq;

- istifadə edilməmiş kredit öhdəlikləri: öhdəlik istifadə edildikdə Banka ödənilməli pul axınları ilə Bankın əldə etməyi gözlədiyi pul axınları arasındakı fərqin cari dəyəri; və

- maliyyə zəmanəti müqavilələri: sahibə dəyən zərərin əvəzi kimi gözlənilən ödənişlər, çıxılsın Bankın bərpa etməyi gözlədiyi məbləğin cari dəyəri.

BMHS 9 əsasında kredit-dəyərsizləşmiş maliyyə aktivləri BMUS 39 əsasında dəyərsizləşmiş maliyyə aktivlərinə oxşar üsulla müəyyən edilir (bax Qeyd 3(g)).

Defoltun izahı

BMHS 9-a əsasən, Bank aşağıdakı hallarda maliyyə aktivinin defoltda olmasını hesab edəcək:

- Bankın təminatı (əgər varsa) realizasiya etmək kimi tədbirlər görmədiyi halda, borcalanın Banka olan kredit öhdəliklərini tam ödəməsi ehtimal edilmir; və ya

- borcalan Banka olan hər hansı əhəmiyyətli kredit öhdəliyini 90 gündən artıq gecikdirir. Müştəri tövsiyə olunan limiti pozduqda və ya ona cari ödənilməmiş məbləğdən daha aşağı limit tövsiyə edildikdə, overdraftlar vaxtı keçmiş hesab edilir.

Borcalanın defoltda olmasının qiymətləndirilməsində Bank aşağıdakı göstəriciləri nəzərə alacaq:

- keyfiyyət: məs. kovenantın pozulması;

- kəmiyyət: məs. gecikmə statusu və eyni emitentin Banka olan digər öhdəliyinin ödənilməməsi; və

- Bankda işlənib hazırlanmış və kənar mənbələrdən əldə edilmiş məlumatlar əsasında.


25

3 Əsas uçot siyasətləri (davamı) Maliyyə alətinin defoltda olub-olmamasının qiymətləndirilməsi üçün ilkin məlumatlar və onların əhəmiyyəti vəziyyətdə baş verən dəyişiklikləri əks etdirmək üçün müəyyən vaxt ərzində dəyişə bilər.

Kredit riskinin əhəmiyyətli dərəcədə artması

BMHS 9-a əsasən, maliyyə aləti üzrə kredit riskinin (yəni defolt riski) ilkin tanınmadan sonra əhəmiyyətli dərəcədə artıb-artmadığını müəyyən edərkən Bank əlavə xərc və ya səy sərf etmədən, müvafiq və mövcud olan əsaslı və dəstəklənən məlumatları, o cümlədən kəmiyyət və keyfiyyət məlumatlarını və Bankın tarixi təcrübəsi, kreditin ekspert qiymətləndirməsi və proqnoz məlumatları əsasında aparılmış təhlili nəzərə alacaq.

Bank ilk olaraq aşağıdakıları müqayisə etməklə kredit riskində mühüm artımın baş verib-vermədiyini müəyyən edəcək:

- hesabat tarixində qalan daimi defolt ehtimalı (PD); və

- kredit riskinə məruz qalmanın ilkin tanınması zamanı müəyyən edilmiş və hazırkı vaxt üçün hesablanmış qalan daimi PD.

Maliyyə alətinin ilkin tanınmasından sonra kredit riskinin əhəmiyyətli dərəcədə artıb-artmamasının qiymətləndirilməsi alətin ilkin tanınma tarixinin müəyyən edilməsini tələb edir. Müəyyən bərpa olunan kredit mexanizmləri üçün (məs. kredit kartları və overdraftlar) müqavilənin imzalanma tarixi çox keçmiş ola bilər. Aşağıdakı göstərildiyi kimi, maliyyə alətinin müqavilə şərtlərinin dəyişdirilməsi bu qiymətləndirməyə də təsir edə bilər.

Kredit riskinin səviyyələri

Bank kredit riskinə məruz qalan hər bir mövqeni müxtəlif məlumatlar əsasında səviyyələrə bölüşdürür və bu məlumatlar defolt riskinin proqnozlaşdırılması üçün, eləcə də kredit üzrə ekspert mülahizəsinin tətbiqi vasitəsilə müəyyən edilir. Bank BMHS 9-a əsasən kredit riskində mühüm artımların müəyyən edilməsində bu səviyyələtdən istifadə edir. Kredit riski səviyyələri defolt riskini göstərən kəmiyyət və keyfiyyət faktorlarından istifadə etməklə müəyyən edilir. Bu faktorlar kredit riskinə məruz qalan mövqenin xarakterindən və borcalanın növündən asılı olaraq dəyişə bilər.

Kredit riski səviyyələri elə müəyyən edilərək kalibrasiya olunur ki, defoltun baş vermə riski kredit riskinin pisləşməsinə eksponensial olaraq artır – yəni 1 və 2-ci kredit riski səviyyələri arasında defolt riskindəki fərq 2 və 3-cü kredit riski səviyyələri arasındakı fərqdən kiçikdir.

Kredit riskinə məruz qalan hər bir mövqe ilkin tanınma zamanı borcalan barədə mövcud məlumatlar əsasında kredit riski səviyyəsinə aid edilir. Kredit riskinə məruz qalan mövqelər davamlı şəkildə monitorinq olunur ki, bu da bir mövqenin fərqli kredit riski səviyyəsinə ötürülməsi ilə nəticələnə bilər.

Defolt ehtimalının müddət strukturunun yaradılması

Bu təhlil defolt dərəcələrindəki dəyişikliklərlə əsas makroiqtisadi amillərdəki dəyişikliklər arasındakı əlaqənin müəyyən edilməsi və kalibrasiyasını, eləcə də müəyyən digər amillərin (məs. kredit şərtlərinin nəzərdən keçirilməsi təcrübəsi) defolt riskinə təsirinin dərindən təhlilini əhatə edəcək. Kredit riskinə məruz qalan əksər mövqelər üçün əsas makroiqtisadi göstəricinin ÜDM-nin artımı olacağı ehtimal edilir.

Bu qiymətləndirməyə proqnoz məlumatlarının daxil edilməsinə Bankın yanaşması aşağıda müzakirə edilir.

Kredit riskinin əhəmiyyətli dərəcədə artıb-artmadığının müəyyən edilməsi

Bank xüsusi maliyyə aləti üzrə kredit riskinin ilkin tanınmadan sonra əhəmiyyətli dərəcədə artıb-artmamasını müəyyən etmək üçün kəmiyyət və keyfiyyət məlumatlarını əhatə edən metodologiya hazırlayacaq. Bu metodologiya Bankın daxili kredit risklərinin idarə edilməsi prosesinə uyğunlaşdırılacaq. Kredit riskinin əhəmiyyətli dərəcədə artıb-artmamasının müəyyən edilməsi üçün meyarlar portfeldən-portfelə dəyişəcək və gecikmə əsasında “məhdudlaşdırıcı”nı əhatə edəcək.


26

3 Əsas uçot siyasətləri (davamı) Müəyyən hallarda Bank kredit barədə öz ekspert mülahizəsindən və mümkün olduqda, müvafiq tarixi təcrübəsindən istifadə etməklə, xüsusi kəmiyyət faktorlarının göstəricilərinə əsaslanmaqla, kredit riskinə məruz qalmada mühüm artımın baş verdiyini müəyyən edə bilər və həmin göstəricilər vaxtlı-vaxtında kəmiyyət təhlili ilə tam nəzərə alınmaya bilər. Məhdudlaşdırıcı qismində və BMHS 9 tələblərinə əsasən, Bank kredit riskində mühüm artımın aktiv üzrə 30 gündən çox gecikmədən gec olmayaraq baş verməsini nəzərə alır. Bank gecikmə günlərini tam ödənişin əldə olunmadığı ilk gündən başlayaraq hesablayacaq.

Bank aşağıdakıları təsdiq etmək məqsədilə müntəzəm yoxlamalar vasitəsilə kredit riskindəki mühüm artımları aşkar etmək üçün istifadə edilən meyarların səmərəliliyini yoxlayacaq:

- kredit riskinə məruz qalan mövqe defoltda olana qədər, meyarlar bu riskdə mühüm artımları aşkarlamaq qabiliyyətinə malikdir;

- aktiv üzrə ödəniş müddəti 30 gündən çox keçdikdə, meyarlar zamanla uyğun gəlmir;

- kredit riskində mühüm artımın aşkar edilməsi ilə defolt arasındakı orta müddət əsaslıdır;

- riskə məruz qalan mövqelər 12 aylıq ECL-nin ölçülməsindən kredit-dəyərsizləşmiş kateqoriyasına birbaşa köçürülmür; və

- 12 aylıq ECL ilə daimi ECL ölçmələri arasında köçürmələr üzrə zərər ehtiyatında əsassız volatillik mövcud deyil.

Dəyişdirilmiş maliyyə aktivləri

Kreditin müqavilə şərtləri bir sıra səbəblərdən, o cümlədən bazar şəraitlərinin dəyişməsi, müştərinin saxlanması və müştərinin kredit qabiliyyətinin cari və ya potensial pisləşməsi ilə bağlı olmayan digər faktorlardan asılı olaraq dəyişdirilə bilər. Şərtləri dəyişdirilmiş mövcud kreditin tanınması dayandırıla bilər və şərtləri dəyişdirilmiş kredit yeni kredit kimi ədalətli dəyərində tanına bilər.

BMHS 9-a əsasən, maliyyə aktivinin şərtləri dəyişdirildikdə və dəyişmə tanınmanın dayandırılması ilə nəticələnmədikdə, aktivin kredit riskinin əhəmiyyətli dərəcədə artıb-artmaması aşağıdakıların müqayisəsi ilə müəyyən edilir:

- Dəyişdirilmiş şərtlər əsasında hesabat tarixində qalan daimi PD; və

- İlkin tanınma və ilkin müqavilə şərtləri barədə məlumatlar əsasında hesablanmış qalan daimi PD.

Bank borcların toplanması imkanlarını maksimallaşdırmaq və defolt riskini minimuma endirmək məqsədilə maliyyə çətinliyində olan müştərilərə verilmiş kreditlərin şərtlərini nəzərdən keçirir (praktikada “kredit şərtlərinin nəzərdən keçirilməsi” adlandırılır). Bankın kredit şərtlərinin nəzərdən keçirilməsi siyasətinə əsasən, kredit şərtləri hər bir müştəri üçün fərdi qaydada o halda nəzərdən keçirilir ki, borcalan öz borcu üzrə hal-hazırda defoltdadır və ya defolt riski yüksəkdir, borcalanın öz borcunu ilkin müqavilə şərtləri əsasında ödəməsi üçün bütün məqsədəuyğun səylərindən istifadə etməsi barədə sübutlar mövcuddur və borcalanın nəzərdən keçirilmiş şərtlərə əməl edə biləcəyi gözlənilir.

Nəzərdən keçirilmiş şərtlər bir qayda olaraq ödəniş müddətinin artırılmasını, faiz ödənişlərinin müddətinin və kredit şərtlərinin (kovenantların) dəyişdirilməsini əhatə edir. Həm pərakəndə, həm də korporativ kreditlər üçün kredit şərtlərinin nəzərdən keçirilməsi siyasəti tətbiq edilir.

Bankın kredit şərtlərinin nəzərdən keçirilməsi siyasəti çərçivəsində dəyişdirilmiş maliyyə aktivləri üçün PD-nin hesablanması bu dəyişdirilmə nəticəsində Bankın əsas məbləğ və faiz ödənişlərini toplamaq qabiliyyətinin yaxşılaşdığını və ya bərpa olub-olmadığını, eləcə də oxşar tədbir üzrə Bankın əvvəlki təcrübəsini əks etdirəcək. Bu proses çərçivəsində Bank dəyişdirilmiş müqavilə şərtlərinə uyğun olaraq borcalanın ödənişin etməsini qiymətləndirəcək və müxtəlif davranış göstəricilərini nəzərə alacaq.


27

3 Əsas uçot siyasətləri (davamı) Bir qayda olaraq, kredit şərtlərinin nəzərdən keçirilməsi defoltun və kreditin dəyərsizləşməsinin keyfiyyət göstəricisidir və kredit şərtlərinin nəzərdən keçirilməsi gözləntiləri kredit riskində mühüm artımın olub-olmamasının qiymətləndirilməsi ilə əlaqəlidir. Kredit şərtlərinin nəzərdən keçirilməsindən sonra müştəri kredit riskinə məruz qalmış mövqenin artıq defoltda olmadığı hesab edilənədək və ya PD azalmış hesab edilənədək, müəyyən müddət ərzində davamlı olaraq vaxtında ödənişlər etməlidir ki, zərər ehtiyatı yenə də 12 aylıq ECL-lərə bərabər olsun.

ECL-lərin ölçülməsi üzrə ilkin məlumatlar

ECL-in ölçülməsi üzrə əsas ilkin məlumatlar aşağıdakı dəyişənlərin müddət strukturundan ibarətdir:

- PD;

- defolt zamanı zərər (LGD); və

- defolt zamanı riskli məbləğ (EAD).

Bu parametrlər daxildə işlənib hazırlanmış statistik modellərdən və normativ kapitalın hesablanmasında istifadə edilən digər tarixi məlumatlardan əldə olunacaq. Aşağıda göstərildiyi kimi, proqnoz məlumatlarını əks etdirmək üçün bu parametrlərə düzəlişlər ediləcək.

PD hesablamaları müəyyən tarixdə statistik reytinq modelləri əsasında hesablanmış və kontragentlərin və risklərin müxtəlif kateqoriyalarına uyğunlaşdırılan reytinq alətləri vasitəsilə qiymətləndirilmiş hesablamalardır. Bu statistik modellər kəmiyyət və keyfiyyət faktorlarından ibarət olan daxildən toplanmış məlumatlara əsaslanacaq. Mümkün olduğu hallarda, böyük korporativ kontragentlər üçün PD-ni müəyyən etmək məqsədilə bazar məlumatlarından da istifadə edilə bilər. Kontragent və ya risk reytinq sinifləri arasında miqrasiya etdikdə, bu, əlaqəli PD-nin dəyişməsinə səbəb olacaq. PD-lər risklərin müqavilə üzrə ödəniş müddətlərini və vaxtından əvvəl ödəniş dərəcələrini nəzərə almaqla hesablanacaq.

LGD defolt zamanı ehtimal edilən zərərin miqdarıdır. Bank LGD parametrlərini defoltlu kontragentlərə qarşı iddialar üzrə vəsaitlərin qaytarılma əmsalı tarixçəsi əsasında hesablayacaq. LGD modelləri iddianın strukturu, təminatı, üstünlük səviyyəsini, kontragentin sənaye sahəsini və maliyyə aktivinin tərkib hissəsi olan təminatın bərpa xərclərini nəzərə alacaq. Fiziki şəxslərin əmlaki ilə təmin edilmiş kreditlər üçün kreditin girova nisbəti (LTV) LGD-nin müəyyən edilməsində əsas parametrdir. LGD hesablamaları müxtəlif iqtisadi ssenarilər üçün, eləcə də əmlak qiymətlərindəki mümkün dəyişiklikləri əks etdirmək məqsədilə daşınmaz əmlakla kredit əməliyyatları üçün kalibrasiya ediləcək. Onlar diskontlaşdırma faktoru kimi effektiv faiz dərəcəsindən istifadə edilməklə, diskontlaşdırılmış pul axını əsası ilə hesablanacaq.

EAD defolt zamanı riskli mövqenin gözlənilən məbləğini təqdim edir. Bank EAD-ni cari risk məbləği, müqavilə əsasında ona mümkün dəyişikliklər, o cümlədən amortizasiya və vaxtından əvvəl ödənişlər əsasında hesablayacaq. Maliyyə aktivinin EAD-si defolt zamanı məcmu balans dəyərinə bərabər olacaq. Kredit vermə öhdəlikləri və maliyyə zəmanətləri üçün EAD əldə edilmiş məbləği, eləcə də müqavilə əsasında əldə edilə və ya ödənilə bilən potensial gələcək məbləğləri nəzərə alacaq və bu məbləğlər tarixi müşahidələr və proqnozlar əsasında hesablanacaq.

Yuxarıda qeyd edildiyi kimi və kredit riski əhəmiyyətli dərəcədə artmamış maliyyə aktivləri üçün maksimum 12 aylıq PD-dən istifadə etməklə, Bank kredit riskinə məruz qaldığı maksimal müqavilə müddəti ərzində (o cümlədən borcalanın müddəti uzatmaqla bağlı variantları) defolt riskini nəzərə almaqla ECL-ləri ölçəcək (hətta risklərin idarə edilməsi məqsədləri üçün Bank daha uzun müddəti nəzərdə tutduqda belə). Maksimal müqavilə müddəti Bankın avansın ödənişini tələb etmək və ya kredit öhdəliyinə və ya zəmanətinə xitam vermək hüququnun olduğu tarixədək uzanır.


28

3 Əsas uçot siyasətləri (davamı) Fiziki şəxslər üçün overdraftlar və kredit kartları, hüquqi şəxslər üçün isə kredit və öhdəliyin tələb olunmayan komponentini əhatə edən müəyyən bərpa olunan mexanizmlər üçün, Bank ECL-ləri maksimal müqavilə müddətindən daha uzun dövr ərzində ölçəcək, o halda ki, Bankın ödənişi tələb etmək və öhdəliyin tələb olunmayan komponentini ləğv etməklə bağlı müqavilədə nəzərdə tutulan qabiliyyəti Bankın kredit zərərlərinə məruz qalmasını müqavilə üzrə bildirişin təqdim olunması müddəti ilə mədudlaşdırmır. Bu mexanizmlər sabit müddət və ya ödəniş strukturuna malik deyil və kollektiv əsasla idarə edilir. Bank dərhal onları ləğv edə bilər, lakin bu hüquq gündəlik idarəçilikdə deyil, yalnız Bankın mexanizm səviyyəsində kredit riskinə artımdan xəbərdar olduğu halda tətbiq edilir. Bu daha uzun müddət Bankın kredit riskinin idarəedilməsi üzrə görməyi planlaşdırdığı və ECL-ləri azaltmağa xidmət edəcək tədbirləri nəzərə almaqla hesablanacaq. Bura limitlərin azaldılması və mexanizmin ləğvi daxildir.

Parametrin modelləşdirilməsi kollektiv əsasla aparıldıqda, maliyyə alətləri aşağıdakıları əhatə edən ümumi risk xüsusiyyətləri əsasında qruplaşdırılacaq:

- alətin növü;

- kredit riski səviyyələri;

- təminatın növü;

- fiziki şəxslərin ipotekaları üzrə LTV nisbəti;

- ilkin tanınma tarixi; - ödəniş tarixinədək qalan müddət; - sənaye; və - borcalanın coğrafi mövqeyi.

Xüsusi qrup daxilində riskli mövqelərin eynicinsli qalmasını təmin etmək üçün qruplaşdırmalar müntəzəm olaraq nəzərdən keçiriləcək.

Bankın məhdud tarixi məlumatlara malik olduğu portfellər üçün, daxili mövcud məlumatlara əlavə olaraq kənar müqayisəli məlumatlardan istifadə ediləcək.

Proqnoz məlumatları

BMHS 9-a əsasən, Bank proqnoz məlumatlarını həm ilkin tanınmadan sonra alətin kredit riskinin əhəmiyyətli dərəcədə artıb-artmamasının qiymətləndirilməsinə, həm də ECL-lərin ölçülməsinə tətbiq edəcək. Bu qiymətləndirmə həmçinin kənar məlumatlara əsaslanır. Kənar məlumatlar Bankın fəaliyyət göstərdiyi ölkələrin dövlət orqanları və valyuta tənzimləmə orqanları, məsələn Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi tərəfindən dərc edilmiş iqtisadi məlumatları və proqnozları, eləcə də seçilmiş ayrı-ayrı və elmi proqnozları əhatə edə bilər.

Bank həmçinin bu reprezentativ ssenarilərin müəyyənləşdirilməsinə öz yanaşmasını yeniləmək məqsədilə daha kəskin “şokların” stress-testinqini müntəzəm olaraq icra edəcək.

Təsirin qiymətləndirilməsi

BMHS 9-un tətbiqi nəticəsində Bankın maliyyə hesabatlarına ən mühüm təsirin yeni dəyərsizləşmə tələblərindən irəli gələcəyi gözlənilir. BMHS 9 dəyərsizləşmə modeli çərçivəsində maliyyə alətləri üçün dəyərsizləşmə zərərləri artacaq və daha dəyişkən olacaq.

iii. Təsnifat – Maliyyə öhdəlikləri

BMHS 9 maliyyə öhdəliklərinin təsnifatı üçün BMUS 39-da qeyd edilən tələbləri ümumən saxlayır.


29

3 Əsas uçot siyasətləri (davamı) iv. Tanınmanın dayandırılması və müqavilənin dəyişdirilməsi

BMHS 9 maliyyə aktivləri və öhdəliklərinin tanınmasının dayandırılması ilə bağlı BMUS 39 tələblərini, onlara əhəmiyyətli düzəlişlər etmədən, tətbiq edir.

Bununla belə, FVTPL-də ölçülməyən maliyyə alətinin dəyişdirilməsi tanınmanın dayandırılması ilə nəticələnmədikdə, bu standart uçotla bağlı xüsusi təlimatı əhatə edir. BMUS 39-a əsasən, Bank müqavilə üzrə dəyişdirilmiş pul axınlarını ilkin effektiv faiz dərəcəsində diskontlaşdırmaqla maliyyə aktivinin məcmu balans dəyərini (və ya maliyyə öhdəliyinin amortizasiya edilmiş dəyərini) təkrar hesablayacaq və yaranan hər hansı düzəlişi mənfəət və ya zərərdə dəyişdirmə gəliri və ya zərəri kimi tanıyacaq. BMUS 39-a əsasən, Bank maliyyə öhdəliklərinin və problemsiz maliyyə aktivlərinin tanınmasının dayandırılmasına səbəb olmayan dəyişmələri ilə bağlı olaraq, mənfəət və ya zərərdə hər hansı gəlir və ya zərər tanımır.

v. Açıqlamalar

BMHS 9 geniş yeni açıqlamalar, xüsusən kredit riski və gözlənilən kredit zərəri üzrə açıqlamalar tələb edir.

vi. Kapitalın planlaşdırılmasına təsir

Hazırda Bank BMHS 9-un qəbulunun Bankın normativ kapitalına təsir etməyəcəyini qiymətləndirir (Qeyd 24); lakin bu aspektin tənzimlənməsi ilə bağlı yaxın gələcəkdə müəyyən dəyişikliklər baş verə bilər.

vii. Keçid

BMHS-nin qəbulu nəticəsində uçot siyasətlərində baş verən dəyişikliklər, aşağıdakılar istisna olmaqla, retrospektiv qaydada tətbiq ediləcək.

Bank təsnifat və ölçmə (o cümlədən dəyərsizləşmə) dəyişiklikləri ilə bağlı əvvəlki dövrlərin müqayisəli məlumatını təkrar təqdim etməməyə imkan verən icazədən yararlanacaq. BMHS 9-un qəbulu nəticəsində maliyyə aktivləri və öhdəliklərinin balans dəyərlərindəki fərqlər 1 yanvar 2018-ci il tarixinə bölüşdürülməmiş mənfəətdə və ehtiyatlarda tanınacaq.

İlkin tətbiq tarixində mövcud olan fakt və şəraitlər əsasında aşağıdakı qiymətləndirmələr aparılmalıdır.

- Maliyyə aktivinin saxlandığı biznes modelinin müəyyən edilməsi.

- FVTPL-də ölçülən müəyyən maliyyə aktivləri və öhdəliklərinin təsnifatı və əvvəlki təsnifatlarının ləğv edilməsi.

- FVOCI-də treydinq üçün saxlanılmayan kapital alətlərinə investisiyaların təsnifatı.

1 yanvar 2018-ci il tarixində borc investisiya qiymətli kağızı aşağı kredit riskinə malik olarsa, Bank həmin aktiv üzrə kredit riskinin ilkin tanınmadan sonra əhəmiyyətli dərəcədə artmadığını müəyyən edəcək.

Bank yeni Standartın öz maliyyə vəziyyətinə və ya göstəricilərinə mümkün təsirini hələ təhlil etməmişdir.

(b) BMHS 16 İcarələr

BMHS 16 icarələrlə bağlı mövcud təlimatı, o cümlədən BMUS 17 İcarələr, BMHŞK 4 Müqaviləyə icarənin daxil olub-olmadığının müəyyən edilməsi, ŞDK-15 Əməliyyat icarələri-Stimullar və ŞDK-27 İcarənin Hüquqi Forması ilə olan Əməliyyatların Mahiyyətinin Qiymətləndirilməsi-ni əvəz edir.

Standart 1 yanvar 2019-cu il tarixində və ya həmin tarixdən sonra başlayan illik dövrlər üçün qüvvəyə minəcək. BMHS 16-nın ilkin tətbiqi tarixində və ya həmin tarixdən əvvəl BMHS 15 standartını qəbul etmiş müəssisələrin bu standartı erkən qəbul etmələrinə icazə verilir.


30

3 Əsas uçot siyasətləri (davamı) BMHS 16 icarəçilər üçün vahid, balans üzrə icarə uçotu modelini təqdim edir. İcarəçi aktivdən istifadə hüququnu təqdim edən aktivi və icarə ödənişləri etmək öhdəliyini təqdim edən icarə öhdəliyini tanıyır. Qısamüddətli icarələr və aşağı dəyərli maddələrin icarələri üçün əlavə istisnalar mövcuddur. İcarədarın uçotu cari standarta oxşar olaraq qalır – yəni icarədarlar icarələri maliyyə və ya əməliyyat icarələri kimi təsnif etməyə davam edirlər.

İlkin tətbiq dövründə BMHS 16-nın maliyyə hesabatlarına faktiki təsiri gələcək iqtisadi şəraitlərdən, o cümlədən 1 yanvar 2019-cu il tarixinə Bankın kredit faizindən, Bankın icarə şərtlərini yeniləyib-yeniləməyəcəyi barədə son qiymətləndirməsindən və Bankın praktik sadələşmələrdən və tanınmadan azadolmalardan istifadə etməsindən asılı olacaq.

Bununla yanaşı, BMHS 16 düz xətt əsasında tanınan əməliyyat icarəsi xərcini aktivlərdən istifadə hüququ üçün amortizasiya haqqı və icarə öhdəlikləri üzrə faiz xərci ilə əvəz etdiyi üçün, həmin icarələrlə bağlı xərclərin xarakteri dəyişəcək.

i. Müqaviləyə icarənin daxil olub-olmadığının müəyyən edilməsi

BMHS 16-ya keçid zamanı Bank aşağıdakıları seçə bilər:

icarənin BMHS 16 əsasında müəyyən edilmiş izahını bütün müqavilələrə tətbiq etmək; və ya

praktik sadələşmə tətbiq etmək və müqavilənin icarə olduğunu və ya icarədən ibarət olub-olmadığını qiymətləndirmək.

Bank praktik sadələşməni tətbiq etməyi planlaşdırır. Bu o deməkdir ki, Bank BMHS 16 standartını 1 yanvar 2019-cu il tarixindən əvvəl imzalanmış və BMUS 17 və BMHŞK 4 əsasında icarələr kimi müəyyən edilmiş bütün müqavilələrə tətbiq edəcək.

ii. Keçid

Bank icarəçi kimi aşağıdakı yanaşmalardan istifadə etməklə standartı tətbiq edə bilər:

retrospektiv yanaşma; və ya

optimal praktik metodlarla düzəliş edilmiş retrospektiv yanaşma.

İcarəçi bütün icarələrinə seçimi ardıcıl qaydada tətbiq edir.

Bank BMHS 16 standartını ilk olaraq 1 yanvar 2019-cu il tarixində retrospektiv yanaşma vasitəsilə tətbiq etməyi planlaşdırır. Bu səbəbdən, BMHS 16 standartının qəbulunun məcmu təsiri 1 yanvar 2019-cu il tarixində bölüşdürülməmiş mənfəətin açılış balansına düzəliş kimi tanınacaq və müqayisəli məlumatlar təkrar təqdim edilməyəcək.

Əvvəllər BMUS 17 əsasında əməliyyat icarələri kimi təsnif edilmiş icarələrə dəyişdirilmiş retrospektiv yanaşmanın tətbiqi zamanı, icarəçi hər bir icarə üçün keçid üzrə praktik sadələşməni tətbiq edib-etməməyi seçə bilər. Bank bu praktik sadələşmələrin mümkün təsirini qiymətləndirir.

Yeni standartın mənfəəti azaldacağı ehtimal edilir, lakin təsirin miqdarı hələ müəyyən edilməmişdir.

(c) BMHS 15 Müştərilərlə müqavilələrdən gəlirlər

BMHS 15 Müştərilərlə müqavilələrdən gəlirlər gəlirlərin tanınıb tanınmaması, nə qədər və nə vaxt tanınmasının müəyyənləşdirilməsi üçün kompleks əsası təqdim edir. Bu standart gəlirlərin tanınması üzrə mövcud təlimatı, o cümlədən BMUS 18 Gəlirlər, BMUS 11 Tikinti müqavilələri və BMHŞK 13 Müştərinin loyallığı proqramları-nı əvəz edir. Yeni standartın əsas prinsipi ondan ibarətdir ki, hüquqi şəxs vəd edilmiş malların və ya xidmətlərin müştərilərə çatdırılmasının əks etdirmək üçün gəlirləri o məbləğdə tanıyır ki, hüquqi şəxs sözügedən malların və ya xidmətlərin əvəzində həmin məbləği əldə edəcəyini gözləyir. Yeni standart gəlirlərlə bağlı genişləndirilmiş açıqlamalarla nəticələnir, əvvəllər hərtərəfli şəkildə nəzərdən keçirilməyən əməliyyatlar üzrə təlimat təqdim edir və çoxelementli razılaşmalar üçün təlimatı təkmilləşdirir.


31

3 Əsas uçot siyasətləri (davamı) BMHS 15 1 yanvar 2018-ci il tarixində və ya həmin tarixdən sonra başlayan illik dövrlər üçün qüvvəyə minəcək və standartın erkən qəbuluna icazə verilir. Bank BMHS 15 standartını 31 dekabr 2017-ci il tarixində tamamlanan il üzrə öz maliyyə hesabatlarında qəbul etməmişdir və yeni Standartın öz maliyyə vəziyyətinə və ya göstəricilərinə mümkün təsirini hələ təhlil etməmişdir.

(d) Digər standartlar

Aşağıdakı düzəliş edilmiş standartların və şərhlərin Bankın maliyyə hesabatlarına əhəmiyyətli təsiri gözlənilmir.

–– BMHS-ların illik təkmilləşmələri 2014-2016-cı illər dövrü – BMHS 1 və BMUS 28-ə düzəlişlər.

–– BMHŞK 22 Xarici valyuta əməliyyatları və avans ödənişləri.

–– BMHŞK 23 Gəlir vergisinin hesablanması ilə bağlı qeyri-müəyyənlik.

4 Xalis faiz gəlirləri

2017

AZN’000 2016

AZN’000 Faiz gəlirləri Müştərilərə verilmiş kreditlər 19,981 28,669 Pul vəsaitlərinin ekvivalentləri 4,792 - Banklardan alınacaq vəsaitlər 1,164 2,212 Satıla bilən maliyyə aktivləri 608 84 Ödəniş tarixinədək saxlanılan investisiyalar 9 - 26,554 30,965

Faiz xərcləri Müştərilərin cari hesabları və depozitləri 9,320 12,854 Banklardan depozitlər və digər borc öhdəlikləri 3,028 3,989 Subordinasiya borc öhdəlikləri 1,290 722 13,638 17,565 12,916 13,400

31 dekabr 2017-ci il tarixində tamamlanan il üzrə müxtəlif maddələr üzrə göstərilən faiz gəlirlərinə 3,574 min AZN (2016: 6,974 min AZN) məbləğində dəyərsizləşmiş maliyyə aktivlərindən hesablanmış faiz aiddir.

5 Haqq və komissiya gəlirləri

2017

AZN’000 2016

AZN’000 Plastik kartlarla əməliyyatlar 2,493 1,828 Pul vəsaitlərinin çıxarılması 1,997 1,563 Hesablaşmalar 1,474 936 Valyuta mübadiləsi 509 475 Sair 393 224 6,866 5,026


32

6 Haqq və komissiya xərcləri

2017

AZN’000 2016

AZN’000 Plastik kartlarla əməliyyatlar 1,690 1,166 Hesablaşmalar 450 165 Pul vəsaitlərinin çıxarılması 355 129 Sair 522 175 3,017 1,635

7 Dəyərsizləşmə üzrə zərərlər

2017

AZN’000 2016

AZN’000 Müştərilərə verilmiş kreditlərin dəyərsizləşməsi 7,816 30,875 Banklardan alınacaq vəsaitlər üzrə dəyərsizləşmənin bərpası - (268) Satış üçün saxlanılan aktivlərin dəyərsizləşməsi 521 - 8,337 30,607

8 İşçi heyəti üzrə xərclər

2017

AZN’000 2016

AZN’000 Əməkdaşların məvacibi 7,245 6,662 Sosial Müdafiə Fonduna ödənişlər 1,589 1,471 8,834 8,133

9 Sair ümumi inzibati xərclər

2017

AZN’000 2016

AZN’000 Müştəri depozitlərinin sığortası 958 920 Köhnəlmə və amortizasiya xərcləri 812 814 Əməliyyat icarəsi xərcləri 807 803 Təmir və texniki xidmət 572 428 Binaların təhlükəsizliyi 537 576 Rabitə xərcləri 439 469 Peşəkar xidmət haqları 426 657 Üzvlük haqları 385 45 Ofis xərcləri 362 297 Mənfəət vergisindən başqa vergilər 261 255 Reklam və marketinq 221 177 Nəqliyyat və səfər 157 170 Nəqliyyat vasitəsinin istismar xərcləri 123 112 Sığorta 67 60 Sair xərclər 552 251

6,679 6,034


33

10 Mənfəət vergisi xərcləri

2017

AZN’000 2016

AZN’000 Cari il üzrə vergi xərcləri - - Müvəqqəti fərqlərin yaranması və bərpası səbəbindən təxirə salınmış vergi aktivləri və öhdəliklərinin hərəkəti (177) - Əvvəlki dövrlərin təxirə salınmış vergi aktivlərinin silinməsi - 3,976 Əvvəl tanınmamış tutula bilən müvəqqəti fərqlərin tanınması 2,500 - Tutula bilən müvəqqəti fərqlərin tanınmamış hərəkəti (231) - Təxirə salınmış vergi aktivinin tanınmadığı cari ilin zərərləri (2,092) -

Cəmi mənfəət vergisi xərcləri (gəliri) - 3,976

2017-ci ildə cari və təxirə salınmış vergi üçün müvafiq vergi dərəcəsi 20% (2016: 20%) təşkil edir.

31 dekabr tarixində tamamlanan il üzrə effektiv vergi dərəcəsinin uzlaşdırılması:

Təxirə salınmış vergi aktivləri və öhdəlikləri Maliyyə hesabatlığı məqsədləri üçün aktivlərin və öhdəliklərin balans məbləğləri ilə vergiqoyma məqsədləri üçün istifadə olunan məbləğlər və növbəti dövrlərə keçirilən vergi zərərləri arasındakı müvəqqəti fərqlər nəticəsində 31 dekabr 2017 və 2016-cı il tarixlərinə xalis təxirə salınmış vergi aktivləri yaranmışdır. Bu təxirə salınmış vergi aktivləri hazırkı maliyyə hesabatlarında tanınmır. Gələcək vergi güzəştləri yalnız o zaman realizasiya olunacaq ki, istifadə olunmayan vergi zərərlərinin istifadə oluna biləcəyi mənfəət mövcud olsun və qanun və qaydalarda Bankın gələcək dövrlərdə tutulmalar iddia etmək qabiliyyətinə mənfi təsir edən dəyişiklik baş verməsin. Bu gələcək vergi güzəştləri onların realizasiyası ilə bağlı qeyri-müəyyənliklərlə əlaqədar olaraq tanınmır.

Tutula bilən müvəqqəti fərqlər cari vergi qanunvericiliyinə əsasən qüvvədən düşmür. Növbəti dövrə keçirilən vergi zərəri müvafiq olaraq 2022-ci ildə qüvvədən düşür.

31 dekabr 2017 və 2016-cı il tarixlərində tamamlanan illərdə müvəqqəti fərqlərdə dəyişikliklər aşağıdakı kimi təqdim olunur:

2017 AZN’000

1 yanvar 2017

Mənfəət və ya zərərdə əks olunmuş

Sair məcmu gəlirdə əks olunmuş

Kapitalda əks olunmuş

31 dekabr 2017

Satıla bilən maliyyə alətləri (15) - (15) - (30) Müştərilərə verilmiş kreditlər 5,412 (2,500) - - 2,912 Banklardan alınacaq vəsaitlər (194) 58 - - (136) Əmlak və avadanlıqlar (329) 69 - 23 (237) Sair aktivlər 72 104 - - 176 Növbəti dövrə keçirilmiş vergi zərəri

2,433 2,092 - - 4,525

7,379 (177) (15) 23 7,210 Tanınmamış təxirə salınmış vergi aktivləri 7,346 (177) - - 7,169

Xalis təxirə salınmış vergi aktivləri (öhdəlikləri) 33 - (15) 23 41

2017

AZN’000 % 2016

AZN’000 % Mənfəət vergisindən əvvəlki mənfəət/(zərər) 217 (18,713)

Cari vergi dərəcəsi ilə mənfəət vergisi 43 20.0 (3,743) 20.0 Gəlirdən çıxılmayan xərclər 134 61.8 373 (2.0) Tutula bilən müvəqqəti fərqlərin tanınmamış hərəkəti 231 106.5 7,346 (39.2) Təxirə salınmış vergi aktivinin tanınmadığı cari ilin zərərləri 2,092 964.1

Əvvəl tanınmamış tutula bilən müvəqqəti fərqlərin tanınması (2,500) (1152.1) - -

- - 3,976 (21.2)


34

10 Mənfəət vergisi xərcləri (davamı) 2016 AZN’000

1 yanvar 2016

Mənfəət və ya zərərdə əks olunmuş

Sair məcmu gəlirdə əks olunmuş

Kapitalda əks olunmuş

31 dekabr 2016

Satıla bilən maliyyə alətləri - - (15) - (15) Müştərilərə verilmiş kreditlər 4,294 1,118 - - 5,412 Banklardan alınacaq vəsaitlər (193) (1) - - (194) Əmlak və avadanlıqlar (207) (146) - 24 (329) Sair aktivlər 106 (34) - - 72 Növbəti dövrə keçirilmiş vergi zərəri

- 2,433 - - 2,433

4,000 3,370 (15) 24 7,379 Tanınmamış təxirə salınmış vergi aktivləri - (7,346) - - (7,346)

Xalis təxirə salınmış vergi aktivləri (öhdəlikləri) 4,000 (3,976) (15) 24 33

11 Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri

2017 AZN’000

2016 AZN’000

Pul vəsaitləri 32,429 23,935 ARMB-də müxbir hesablar 132,590 152,371 Digər banklarda müxbir hesablar və overnayt depozitlər - reytinqi BBB- dən BBB+dək 32,590 26,359 - reytinqi BB- dən BB+ dək 1,636 32,893 - reytinqi B- dən B+ dək 68 66 - reytinqi CCC- dən CCC+ dək 837 - - reytinqsiz 1,649 448

Digər banklarda cəmi müxbir hesablar və overnayt depozitlər 36,780 59,766

Pul vəsaitlərinin ekvivalentləri ARMB istiqrazları 88,062 - ARMB-də müddətli depozitlər 141,203 -

Cəmi pul vəsaitlərinin ekvivalentləri 229,265 - 431,064 236,072

Reytinqlər “Fitch rating” sisteminə əsaslanır. 31 dekabr 2017 və 2016-cı il tarixlərinə pul vəsaitləri və onların ekvivalentlərinin heç biri dəyərsizləşməmiş və vaxtı keçməmişdir.

31 dekabr 2017-ci il tarixinə Bank, iki bankla (31 dekabr 2016: altı bank) kapitalının 10%-dən çox qalıqlara malik olmuşdur. Bu qalıqların 31 dekabr 2017-ci il tarixinə ümumi məbləği 394,445 min AZN (31 dekabr 2016: 209,654 min AZN) təşkil etmişdir.

12 Satıla bilən maliyyə aktivləri

2017 AZN’000

2016 AZN’000

Bank tərəfindən saxlanılan Borc və sair sabit gəlir alətləri - Korporativ istiqrazlar

reytinqi BB- dən BB+ dək 14,526 8,473

Cəmi korporativ istiqrazlar 14,526 8,473 Korporativ səhmlər

Milli Kart MMC 120 120 Master Card International 32 33

Cəmi korporativ səhmlər 152 153 14,678 8,626


35

12 Satıla bilən maliyyə aktivləri (davamı) Müəyyən edilə bilən ədalətli dəyəri olmayan investisiyalar

31 dekabr 2017-ci il tarixinə Milli Kart MMC-nin korporativ səhmləri ilkin dəyərində qeydə alınmışdır (31 dekabr 2016: ilkin dəyərində). Bu investisiyalar üzrə bazar yoxdur və onların cari ədalətli dəyərini təsdiqləmək üçün son dövrlərdə heç bir əməliyyat aparılmayıb. Bununla yanaşı, bu sənayedə gələcək pul vəsaitlərinin hərəkəti ilə bağlı qeyri-müəyyənlik səbəbindən, diskontlaşdırılmış pul vəsaitlərinin hərəkəti üsulları bir sıra ədalətli dəyərləri müəyyən edir. Lakin rəhbərlik ilin sonuna ədalətli dəyərin balans dəyərindən əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənməyəcəyini hesab edir.

31 dekabr 2017-ci il tarixində borc qiymətli kağızların qalığı Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinə (SOCAR) və Azərbaycan İpoteka Fonduna (AİF) məxsus istiqrazlardan ibarət olmuşdur. Hər birinin nominal dəyəri 1,000 USD olan 6,520 SOCAR istiqrazı illik 5% faiz dərəcəsinə malik olmaqla rüblük ödənilir. 4,697 SOCAR istiqrazının ödəniş tarixi 2021-ci ilin oktyabrında, 1,823 istiqrazın ödəniş tarixi isə 2021-ci ilin noyabrındadır. Hər birinin nominal dəyəri 1,000 AZN olan 3,000 AİF istiqrazı illik 3% faiz dərəcəsinə malik olmaqla ödəniş tarixində ödənilir. AİF istiqrazlarının ödəniş tarixi 2035-ci ilin dekabrındadır.

13 Banklardan alınacaq vəsaitlər

2017 AZN’000

2016 AZN’000

ARMB-də yerləşdirilmiş məcburi ehtiyatlar 3,740 3,227 ARMB-də müxbir hesab 26,794 62,400 Digər banklarda kreditlər və depozitlər - reytinqi A- dan A+dək 766 797 - reytinqi BB- dən BB+ dək 8,561 - - reytinqi B- dən B+ dək - 15,098 - reytinqsiz 6,578 8,875

Cəmi digər banklarda kreditlər və depozitlər 15,905 24,770 Dəyərsizləşmə üzrə ehtiyat - -

Cəmi banklardan alınacaq vəsaitlər 46,439 90,397

Yuxarıdakı reytinqlər “Fitch Ratings” reytinqinin cədvəlinə əsaslanır və digər agentliyin müəyyən etdiyi reytinq müqayisəli reytinq kateqoriyasında təsnif edilmişdir.

31 dekabr 2017-ci il tarixinə bir qeyri-rezident bankda 8,561 min AZN məbləğində və illik 1.8% faiz dərəcəsinə malik və digər qeyri-rezident bankda 766 min AZN məbləğində faizsiz məhdudlaşdırılmış hesab (31 dekabr 2016: bir qeyri-rezident bankda 15,098 min AZN məbləğində və illik 9% faiz dərəcəsinə malik məhdudlaşdırılmış hesab və digər qeyri-rezident bankda 797 min AZN məbləğində faizsiz məhdudlaşdırılmış hesab) digər banklarda kreditlər və depozitlərə daxil edilmişdir. Vəsaitlər Bankın həmin qeyri-rezident banklarda hesablaşma əməliyyatları üzrə təminat olaraq məhdudlaşdırılmışdır.

31 dekabr 2017-ci il tarixinə ARMB-də 26,794 min AZN məbləğində xarici valyutada olan müxbir hesab banklardan alınacaq vəsaitlərə daxil edilmişdir (31 dekabr 2016: 62,400 min AZN). Vəsaitlər ARMB tərəfindən Banka verilmiş kreditlərə qarşı bloklaşdırılmışdır və Qeyd 20-də sair borc öhdəliklərinə daxil edilmişdir. Digər banklarda vaxtı keçmiş və ya dəyərsizləşmiş kreditlər və depozitlərin təhlili aşağıda təqdim olunur:

2017

AZN’000 2016

AZN’000 Vaxtı keçmiş 15,897 24,761 Vaxtı 360 gündən çox keçmiş 8 9

Cəmi digər banklarda kreditlər və depozitlər 15,905 24,770


36

13 Banklardan alınacaq vəsaitlər (davamı) 31 dekabr 2017-ci il tarixinə Bank, iki bankla (31 dekabr 2016: dörd bank) kapitalının 10%-dən çox qalıqlara malik olmuşdur. Bu qalıqların 31 dekabr 2017-ci il tarixinə ümumi məbləği 39,095 min AZN (31 dekabr 2016: 89,735 min AZN) təşkil etmişdir.

ARMB-də yerləşdirilmiş məcburi ehtiyatlar ARMB-də yerləşdirilmiş məcburi ehtiyatlar faizsiz depozitlərdir ki, ARMB tərəfindən verilmiş qaydalara əsasən hesablanır və çıxarılması qadağandır. Ehtiyatlar ARMB tərəfindən dərc olunmuş qaydalar əsasında qiymətləndirilir və yerli və xarici valyutalarda olan orta şərti müştəri hesabları balanslarının müvafiq olaraq 0.5% və 1%-nə (2016: 0.5% və 1%) bərabərdir.

14 Müştərilərə verilmiş kreditlər

2017

AZN’000 2016

AZN’000

Korporativ müştərilərə verilmiş kreditlər Şirkətlərə verilmiş kreditlər 103,530 72,527 Dövlət və bələdiyyə təşkilatlarına verilmiş kreditlər 26,617 1,750

Cəmi korporativ müştərilərə verilmiş kreditlər 130,147 74,277 Fərdi müştərilərə verilmiş kreditlər Sahibkarlara verilmiş kreditlər 70,461 90,632 İstehlak kreditləri 46,471 58,256 İpoteka kreditləri 28,497 20,327 Avtomobil kreditləri 6,444 8,733

Cəmi fərdi müştərilərə verilmiş kreditlər 151,873 177,948 Müştərilərə verilmiş ümumi kreditlər 282,020 252,225 Dəyərsizləşmə üzrə ehtiyat (88,271) (81,129)

Müştərilərə verilmiş xalis kreditlər 193,749 171,096

Aşağıdakı cədvəldə 31 dekabr 2017-ci il tarixində tamamlanan ildə müştərilərə verilmiş kreditlərin sinifləri əsasında kreditlərin dəyərsizləşməsi üzrə ehtiyatdakı dəyişikliklər təqdim olunur:

Korporativ müştərilərə verilmiş kreditlər

AZN’000

Fərdi müştərilərə verilmiş kreditlər

AZN’000

Cəmi

AZN’000 İlin əvvəlinə qalıq 31,502 49,627 81,129 Dəyərsizləşmə üzrə ehtiyatın yaradılması 7,248 568 7,816 Silinmələr (207) (467) (674)

İlin sonuna qalıq 38,543 49,728 88,271

Aşağıdakı cədvəldə 31 dekabr 2016-cı il tarixində tamamlanan ildə müştərilərə verilmiş kreditlərin sinifləri əsasında kreditlərin dəyərsizləşməsi üzrə ehtiyatdakı dəyişikliklər təqdim olunur:

Korporativ müştərilərə verilmiş kreditlər

AZN’000

Fərdi müştərilərə verilmiş kreditlər

AZN’000

Cəmi

AZN’000 İlin əvvəlinə qalıq 25,543 37,915 63,458 Dəyərsizləşmə üzrə ehtiyatın yaradılması 7,960 22,915 30,875 Silinmələr (2,001) (11,203) (13,204)

İlin sonuna qalıq 31,502 49,627 81,129


37

14 Müştərilərə verilmiş kreditlər (davamı) Müştərilərə verilmiş kreditlərin keyfiyyəti Aşağıdakı cədvəldə müştərilərə verilmiş kreditlərin 31 dekabr 2017-ci il tarixinə olan kredit keyfiyyəti təqdim olunur:

Ümumi

kreditlər Dəyərsizləşmə

üzrə ehtiyat Xalis

kreditlər

Ümumi kreditlər üçün dəyərsizləşmə

üzrə ehtiyat, AZN’000 AZN’000 AZN’000 % Korporativ müştərilərə verilmiş kreditlər Şirkətlərə verilmiş kreditlər Dəyərsizləşmə əlaməti olmayan cari kreditlər 45,267 643 44,624 1.4 Vaxtı keçmiş, lakin dəyərsizləşməmiş kreditlər - vaxtı 30 gündən az keçmiş 15,842 339 15,503 2.1 - vaxtı 30-89 gün keçmiş 1,408 34 1,374 2.4 Cəmi vaxtı keçmiş, lakin dəyərsizləşməmiş kreditlər

17,250 373 16,877 2.2

Dəyərsizləşmiş kreditlər - vaxtı 90-179 gün keçmiş 2,798 2,199 599 78.6 - vaxtı 180-360 gün keçmiş 8,557 8,211 346 96.0 - vaxtı 360 gündən çox keçmiş 29,658 26,549 3,109 89.5 Cəmi dəyərsizləşmiş kreditlər 41,013 36,959 4,054 90.1

Cəmi şirkətlərə verilmiş kreditlər 103,530 37,975 65,555 36.7 Dövlət və bələdiyyə təşkilatlarına verilmiş kreditlər

Dəyərsizləşmə əlaməti olmayan cari kreditlər 1,245 13 1,232 1.0 Vaxtı keçmiş, lakin dəyərsizləşməmiş kreditlər - vaxtı 30 gündən az keçmiş 25,372 555 24,817 2.2 Cəmi vaxtı keçmiş, lakin dəyərsizləşməmiş kreditlər 25,372 555 24,817 2.2

Cəmi dövlət və bələdiyyə təşkilatlarına verilmiş kreditlər 26,617 568 26,049 2.1

Cəmi korporativ müştərilərə verilmiş kreditlər 130,147 38,543 91,604 29.6


38

14 Müştərilərə verilmiş kreditlər (davamı)

Ümumi



kreditlər


üzrə ehtiyat, AZN’000 AZN’000 AZN’000 % Fərdi müştərilərə verilmiş kreditlər Sahibkarlara verilmiş kreditlər Dəyərsizləşmə əlaməti olmayan cari kreditlər 22,664 243 22,421 1.1 Vaxtı keçmiş, lakin dəyərsizləşməmiş kreditlər - vaxtı 30 gündən az keçmiş 10,980 158 10,822 1.4 - vaxtı 30-89 gün keçmiş 416 45 371 10.8 Cəmi vaxtı keçmiş, lakin dəyərsizləşməmiş kreditlər

11,396 203 11,193 1.8

Dəyərsizləşmiş kreditlər - vaxtı 90-179 gün keçmiş 422 124 298 29.4 - vaxtı 180-360 gün keçmiş 1,910 1,241 669 65.0 - vaxtı 360 gündən çox keçmiş 34,069 21,277 12,792 62.5 Cəmi dəyərsizləşmiş kreditlər 36,401 22,642 13,759 62.2

Cəmi sahibkarlara verilmiş kreditlər 70,461 23,088 47,373 32.8 İstehlak kreditləri Dəyərsizləşmə əlaməti olmayan cari kreditlər 28,896 774 28,122 2.7 Vaxtı keçmiş, lakin dəyərsizləşməmiş kreditlər - vaxtı 30 gündən az keçmiş 1,508 65 1,443 4.3 - vaxtı 30-89 gün keçmiş 269 78 191 29.0 Cəmi vaxtı keçmiş, lakin dəyərsizləşməmiş kreditlər

1,777 143 1,634 8.0

Dəyərsizləşmiş kreditlər - vaxtı 90-179 gün keçmiş 330 235 95 71.2 - vaxtı 180-360 gün keçmiş 1,047 989 58 94.5 - vaxtı 360 gündən çox keçmiş 14,421 13,762 659 95.4 Cəmi dəyərsizləşmiş kreditlər 15,798 14,986 812 94.9

Cəmi istehlak kreditləri 46,471 15,903 30,568 34.2 İpoteka kreditləri Dəyərsizləşmə əlaməti olmayan cari kreditlər 16,635 31 16,604 0.2 Vaxtı keçmiş, lakin dəyərsizləşməmiş kreditlər - vaxtı 30 gündən az keçmiş 824 10 814 1.2 - vaxtı 30-89 gün keçmiş 458 11 447 2.4 Cəmi vaxtı keçmiş, lakin dəyərsizləşməmiş kreditlər

1,282 21 1,261 1.6

Dəyərsizləşmiş kreditlər - vaxtı 90-179 gün keçmiş 282 274 8 97.2 - vaxtı 180-360 gün keçmiş 2,957 2,263 694 76.5 - vaxtı 360 gündən çox keçmiş 7,341 5,080 2,261 69.2 Cəmi dəyərsizləşmiş kreditlər 10,580 7,617 2,963 72.0

Cəmi ipoteka kreditləri 28,497 7,669 20,828 26.9


39


Ümumi



kreditlər


üzrə ehtiyat, AZN’000 AZN’000 AZN’000 % Avtomobil kreditləri Dəyərsizləşmə əlaməti olmayan cari kreditlər 3,020 21 2,999 0.7 Vaxtı keçmiş, lakin dəyərsizləşməmiş kreditlər - vaxtı 30 gündən az keçmiş 308 9 299 2.9 - vaxtı 30-89 gün keçmiş 64 11 53 17.2 Cəmi vaxtı keçmiş, lakin dəyərsizləşməmiş kreditlər

372 20 352 5.4

Dəyərsizləşmiş kreditlər - vaxtı 90-179 gün keçmiş 25 14 11 56.0 - vaxtı 180-360 gün keçmiş 157 152 5 96.8 - vaxtı 360 gündən çox keçmiş 2,870 2,861 9 99.7 Cəmi dəyərsizləşmiş kreditlər 3,052 3,027 25 99.2

Cəmi avtomobil kreditləri 6,444 3,068 3,376 47.6 Cəmi fərdi müştərilərə verilmiş kreditlər 151,873 49,728 102,145 32.7

Cəmi müştərilərə verilmiş kreditlər 282,020 88,271 193,749 31.3

Aşağıdakı cədvəldə müştərilərə verilmiş kreditlərin 31 dekabr 2017-ci il tarixinə olan kredit keyfiyyəti haqqında məlumatların xülasəsi təqdim olunur:

Ümumi



kreditlər


üzrə ehtiyat, AZN’000 AZN’000 AZN’000 % Dəyərsizləşmə əlaməti olmayan cari kreditlər 117,727 1,725 116,002 1.5 Vaxtı keçmiş, lakin dəyərsizləşməmiş kreditlər - vaxtı 30 gündən az keçmiş 54,834 1,136 53,698 2.1 - vaxtı 30-89 gün keçmiş 2,615 179 2,436 6.8 Cəmi vaxtı keçmiş, lakin dəyərsizləşməmiş kreditlər

57,449 1,315 56,134 2.3

Dəyərsizləşmiş kreditlər - vaxtı 90-179 gün keçmiş 3,857 2,846 1,011 73.8 - vaxtı 180-360 gün keçmiş 14,628 12,856 1,772 87.9 - vaxtı 360 gündən çox keçmiş 88,359 69,529 18,830 78.7 Cəmi dəyərsizləşmiş kreditlər 106,844 85,231 21,613 79.8



40

14 Müştərilərə verilmiş kreditlər (davamı) Aşağıdakı cədvəldə müştərilərə verilmiş kreditlərin 31 dekabr 2016-cı il tarixinə olan kredit keyfiyyəti təqdim olunur:

Ümumi kreditlər AZN’000

Dəyərsizləşmə üzrə ehtiyat

AZN’000

Xalis kreditlər AZN’000


üzrə ehtiyat, %

Korporativ müştərilərə verilmiş kreditlər Şirkətlərə verilmiş kreditlər Dəyərsizləşmə əlaməti olmayan cari kreditlər 28,504 860 27,644 3.0 Vaxtı keçmiş, lakin dəyərsizləşməmiş kreditlər - vaxtı 30 gündən az keçmiş 9,093 528 8,565 5.8 - vaxtı 30-89 gün keçmiş 385 41 344 10.6 Cəmi vaxtı keçmiş, lakin dəyərsizləşməmiş kreditlər

9,478 569 8,909 6.0

Dəyərsizləşmiş kreditlər - vaxtı keçməmiş 2,064 1,870 194 90.6 - vaxtı 30-89 gün keçmiş 722 386 336 53.5 - vaxtı 90-179 gün keçmiş 736 726 10 98.6 - vaxtı 180-360 gün keçmiş 358 205 153 57.3 - vaxtı 360 gündən çox keçmiş 30,665 26,440 4,225 86.2 Cəmi dəyərsizləşmiş kreditlər 34,545 29,627 4,918 85.8

Cəmi şirkətlərə verilmiş kreditlər 72,527 31,056 41,471 42.8 Dövlət və bələdiyyə təşkilatlarına verilmiş kreditlər

Dəyərsizləşmə əlaməti olmayan cari kreditlər 922 19 903 2.1 Dəyərsizləşmiş kreditlər - vaxtı 180-360 gün keçmiş 828 427 401 51.6 Cəmi dəyərsizləşmiş kreditlər 828 427 401 51.6

Cəmi dövlət və bələdiyyə təşkilatlarına verilmiş kreditlər 1,750 446 1,304 25.5

Cəmi korporativ müştərilərə verilmiş kreditlər 74,277 31,502 42,775 42.4

Rabitabank Open Joint-Stock Company Notes to, and forming part of, the financial statements for the year ended 31 December 2017

41


Ümumi



kreditlər


üzrə ehtiyat, AZN’000 AZN’000 AZN’000 % Fərdi müştərilərə verilmiş kreditlər Sahibkarlara verilmiş kreditlər Dəyərsizləşmə əlaməti olmayan cari kreditlər 32,322 263 32,059 0.8 Vaxtı keçmiş, lakin dəyərsizləşməmiş kreditlər - vaxtı 30 gündən az keçmiş 11,224 283 10,941 2.5 - vaxtı 30-89 gün keçmiş 1,280 238 1,042 18.6 Cəmi vaxtı keçmiş, lakin dəyərsizləşməmiş kreditlər

12,504 521 11,983 4.2

Dəyərsizləşmiş kreditlər - vaxtı keçməmiş 3,158 103 3,055 3.3 - vaxtı 90-179 gün keçmiş 1,955 583 1,372 29.8 - vaxtı 180-360 gün keçmiş 5,485 3,043 2,442 55.5 - vaxtı 360 gündən çox keçmiş 35,208 19,269 15,939 54.7 Cəmi dəyərsizləşmiş kreditlər 45,806 22,998 22,808 50.2

Cəmi sahibkarlara verilmiş kreditlər 90,632 23,782 66,850 26.2 İstehlak kreditləri Dəyərsizləşmə əlaməti olmayan cari kreditlər 32,594 201 32,393 0.6 Vaxtı keçmiş, lakin dəyərsizləşməmiş kreditlər - vaxtı 30 gündən az keçmiş 3,159 191 2,968 6.0 - vaxtı 30-89 gün keçmiş 1,329 391 938 29.4 Cəmi vaxtı keçmiş, lakin dəyərsizləşməmiş kreditlər

4,488 582 3,906 13.0

Dəyərsizləşmiş kreditlər - vaxtı 90-179 gün keçmiş 1,432 1,065 367 74.4 - vaxtı 180-360 gün keçmiş 4,827 4,254 573 88.1 - vaxtı 360 gündən çox keçmiş 14,915 13,318 1,597 89.3 Cəmi dəyərsizləşmiş kreditlər 21,174 18,637 2,537 88.0

Cəmi istehlak kreditləri 58,256 19,420 38,836 33.3


42


Ümumi



kreditlər


üzrə ehtiyat, AZN’000 AZN’000 AZN’000 % İpoteka kreditləri Dəyərsizləşmə əlaməti olmayan cari kreditlər 9,768 27 9,741 0.3 Vaxtı keçmiş, lakin dəyərsizləşməmiş kreditlər - vaxtı 30 gündən az keçmiş 1,040 15 1,025 1.4 - vaxtı 30-89 gün keçmiş 458 52 406 11.4 Cəmi vaxtı keçmiş, lakin dəyərsizləşməmiş kreditlər

1,498 67 1,431 4.5

Dəyərsizləşmiş kreditlər - vaxtı 30-89 gün keçmiş 4,387 1,726 2,661 39.3 - vaxtı 90-179 gün keçmiş 56 24 32 42.9 - vaxtı 180-360 gün keçmiş 434 187 247 43.1 - vaxtı 360 gündən çox keçmiş 4,184 1,510 2,674 36.1 Cəmi dəyərsizləşmiş kreditlər 9,061 3,447 5,614 38.0

Cəmi ipoteka kreditləri 20,327 3,541 16,786 17.4

Avtomobil kreditləri Dəyərsizləşmə əlaməti olmayan cari kreditlər 4,338 16 4,322 0.4 Vaxtı keçmiş, lakin dəyərsizləşməmiş kreditlər - vaxtı 30 gündən az keçmiş 851 20 831 2.4 - vaxtı 30-89 gün keçmiş 68 8 60 11.8 Cəmi vaxtı keçmiş, lakin dəyərsizləşməmiş kreditlər

919 28 891 3.0

Dəyərsizləşmiş kreditlər - vaxtı 90-179 gün keçmiş 295 140 155 47.5 - vaxtı 180-360 gün keçmiş 399 336 63 84.2 - vaxtı 360 gündən çox keçmiş 2,782 2,364 418 85.0 Cəmi dəyərsizləşmiş kreditlər 3,476 2,840 636 81.7

Cəmi avtomobil kreditləri 8,733 2,884 5,849 33.0 Cəmi fərdi müştərilərə verilmiş kreditlər 177,948 49,627 128,321 27.9



43

14 Müştərilərə verilmiş kreditlər (davamı) Aşağıdakı cədvəldə müştərilərə verilmiş kreditlərin 31 dekabr 2016-cı il tarixinə olan kredit keyfiyyəti haqqında məlumatların xülasəsi təqdim olunur:

Ümumi



kreditlər


üzrə ehtiyat, AZN’000 AZN’000 AZN’000 % Dəyərsizləşmə əlaməti olmayan cari kreditlər 108,448 1,386 107,062 1.3 Vaxtı keçmiş, lakin dəyərsizləşməmiş kreditlər - vaxtı 30 gündən az keçmiş 25,367 1,037 24,330 4.1 - vaxtı 30-89 gün keçmiş 3,520 730 2,790 20.7 Cəmi vaxtı keçmiş, lakin dəyərsizləşməmiş kreditlər

28,887 1,767 27,120 6.1

Dəyərsizləşmiş kreditlər - vaxtı keçməmiş 5,222 1,973 3,249 37.8 - vaxtı 30-89 gün keçmiş 5,109 2,112 2,997 41.3 - vaxtı 90-179 gün keçmiş 4,474 2,538 1,936 56.7 - vaxtı 180-360 gün keçmiş 12,331 8,452 3,879 68.5 - vaxtı 360 gündən çox keçmiş 87,754 62,901 24,853 71.7 Cəmi dəyərsizləşmiş kreditlər 114,890 77,976 36,914 67.9


31 dekabr 2017-ci il tarixinə xalis kreditlərdə vaxtı keçmiş və ya dəyərsizləşmiş, müvafiq olaraq 6,245 min AZN və 12,025 min AZN məbləğində (31 dekabr 2016: müvafiq olaraq 5,144 min AZN və 20,592 min AZN) korporativ və fərdi müştərilərə verilmiş kreditlərə yenidən baxılmışdır. Belə restrukturizasiya fəaliyyətində məqsəd müştəri ilə əlaqələri idarə etmək və kreditlərin geri qaytarılma imkanlarını maksimallaşdırmaqdan ibarətdir. Borcalan yenidən baxılmış şərtlərə riayət edə bildikdə, yuxarıda göstərilən cədvəldə fərdi dəyərsizləşmə əlamətləri olmayan aktivlər sinfinə yenidən baxılmış kreditlər daxil edilir.

Kredit dəyərsizləşməsinin qiymətləndirilməsi üzrə başlıca ehtimallar və mülahizələr Kreditlər, ilk dəfə uçota alındıqdan sonra baş vermiş və kreditlə bağlı təxmin edilən pul vəsaitlərinin hərəkətinə etibarlı qaydada ölçülə bilən təsir göstərən bir və ya bir neçə hadisə nəticəsində dəyərsizləşir. Fərdi dəyərsizləşmə əlamətləri olmayan kreditlər üzrə onlara birbaşa aid edilə bilən dəyərsizləşmənin obyektiv sübutları yoxdur. Dəyərsizləşmə əlamətləri olan iri kreditlər üzrə dəyərsizləşməni Bank hər bir krediti yoxlayaraq və onunla bağlı gələcək pul vəsaitlərinin hərəkətini təxmin edərək müəyyən edir. Gələcək pul vəsaitlərinin hesablanması bir neçə amillə şərtlənir, məsələn, təqdim edilmiş girovun təxmini dəyəri və girovun satılmasından vəsaitlərin 12 aydan 36 ayadək olan müddətə gecikdirilməsi. Bundan sonra, kredit üzrə ilkin effektiv faiz dərəcəsinə bərabər olan güzəşt dərəcəsindən istifadə edərək Bank həmin pul vəsaitlərinin hərəkətinin xalis cari dəyərini hesablayaraq kredit üzrə yaradılmalı ehtiyatın lazımi məbləğini müəyyən edir.

Ayrılıqda böyük əhəmiyyət kəsb etməyən, dəyərsizləşmə əlamətləri olan kredit portfelinin qalan hissəsi və dəyərsizləşmə əlamətləri olmayan kreditlər üzrə Bank, hər bir kredit portfeli üzrə son 24 ay ərzində üzləşdiyi itkilərə əsaslanaraq ümumi ehtiyatın məbləğini müəyyən edir. Bu ümumi ehtiyat Bankın portfeldəki hesabat tarixinə mövcud olan, lakin konkret olaraq müəyyən edilməmiş itkilərin ehtimalını əks edir. Ümumi ehtiyatın hesablanmasında istifadə olunan əsas ehtimallar və fərziyyələr itkilərin gözlənilən yaranması müddətinə və keçmiş hesabat dövrlərində yaranmış itkilərin gələcək dövrlərdə davam edəcəklərinin ehtimalına aiddir.


44

14 Müştərilərə verilmiş kreditlər (davamı) Sözügedən ehtimallarda dəyişikliklərin baş verməsi kreditlərin dəyərsizləşməsi üzrə ehtiyata təsir göstərə bilər. Məsələn, təxmin edilən pul vəsaitlərinin hərəkətinin xalis cari dəyəri bir faiz həcmində fərqli olsa, 31 dekabr 2017-ci il tarixinə müştərilərə verilmiş kreditlər üzrə ehtiyat 1,937 min AZN az/çox (31 dekabr 2016: 1,711 min AZN az/çox) olardı.

Girovun və sair kredit təminatlarının təhlili

(i) Korporativ müştərilərə verilmiş kreditlər Korporativ müştərinin ümumi kredit qabiliyyəti ona verilmiş kreditin keyfiyyətinin ən münasib göstəricisidir. Bununla belə, girov əlavə təhlükəsizliyi təmin edir və Bank korporativ borcalanlardan girovu təmin etməyi xahiş edir.

Korporativ müştərilərə verilmiş kreditlər əməliyyatın növündən asılı olaraq, aşağıdakı girov növlər ilə təmin olunur: daşınmaz əmlak, avadanlıqlar, zəmanətlər və təminatlar, qiymətli kağızlar.

Aşağıdakı cədvəl 31 dekabr 2017 və 2016-cı il tarixlərinə dəyərsizləşmə çıxılmaqla, korporativ müştərilərə verilmiş kreditləri təmin edən girov haqqında məlumatı girovun növləri üzrə əks etdirir:

2017

AZN’000 2016

AZN’000 Pul vəsaitləri və depozitlər 43,049 2,276 Daşınmaz əmlak 24,256 31,513 Avadanlıqlar 1,544 1,915 Qiymətli kağızlar 114 386 Zəmanət məktubları 11,403 1,453 Girovsuz və ya sair kredit təminatsız 11,238 5,232

Korporativ müştərilərə verilmiş cəmi kreditlər 91,604 42,775

Yuxarıdakı cədvəldə göstərilən məbləğlər müştərilərə verilmiş kreditlərin balans dəyərini əks etdirir və girovun ədalətli dəyərini mütləq şəkildə təqdim etmir. Yuxarıdakı cədvəllər həddindən artıq girovlanma effekti istisna olmaqla təqdim olunur.

Vaxtı keçməmiş və ya dəyərsizləşməmiş kreditlərin bərpa oluna bilmə xüsusiyyəti, əsasən, girovun dəyərindən daha çox borcalanın krediti ödəmə qabiliyyətindən asılıdır və Bank hər hesabat tarixində girovun qiymətləndirilməsini mütləq şəkildə yeniləmir.

Girovun çoxsaylı növləri tərəfindən təmin olunan kreditlər üçün, dəyərsizləşmə üzrə qiymətləndirilməyə ən uyğun olan girov açıqlanmışdır. Kiçik və orta müəssisə borcalanlarının səhmdarları kimi fiziki şəxslərdən alınmış qarantiyalar və zəmanətlər dəyərsizləşmə üzrə qiymətləndirmə məqsədləri üçün nəzərdə tutulmamışdır. Müvafiq olaraq, bu cür kreditlər və qismən təmin olunmuş kredit risklərinin təmin olunmamış hissələri girovsuz və sair kredit təminatsız kreditlər olaraq təqdim edilir.

Rəhbərliyin hesablamasına əsasən, heç bir girov olmasaydı, 31 dekabr 2017-ci il tarixinə korporativ müştərilərə verilmiş kreditlər üzrə dəyərsizləşmə ehtiyatı təqribən 4,364 min AZN (31 dekabr 2016: 5,156 min AZN) çox olardı.

(ii) Fərdi müştərilərə verilmiş kreditlər

Sahibkarlara verilmiş kreditlər əməliyyatın növündən asılı olaraq, aşağıdakı girov növlər ilə təmin olunur: daşınmaz əmlak, depozitlər, avadanlıqlar, zəmanətlər və təminatlar, qiymətli metallar.

Aşağıdakı cədvəl 31 dekabr 2017 və 2016-cı il tarixlərinə dəyərsizləşmə çıxılmaqla, sahibkarlara verilmiş kreditləri təmin edən girov haqqında məlumatı girovun növləri üzrə əks etdirir:


45


2017

AZN’000 2016

AZN’000 Pul vəsaitləri və depozitlər 954 10,206 Qiymətli metallar 105 283 Daşınmaz əmlak 36,397 43,402 Avadanlıqlar 4,860 8,984 Zəmanət məktubları 1,820 3,449 Girovsuz və ya sair kredit təminatsız 3,237 526

Cəmi sahibkarlara verilmiş kreditlər 47,373 66,850

Yuxarıdakı cədvəldə göstərilən məbləğlər sahibkarlara verilmiş kreditlərin balans dəyərini əks etdirir və girovun ədalətli dəyərini mütləq şəkildə təqdim etmir. Yuxarıdakı cədvəllər həddindən artıq girovlanma effekti istisna olmaqla təqdim olunur.

Rəhbərliyin hesablamasına əsasən, heç bir girov olmasaydı, 31 dekabr 2017-ci il tarixinə sahibkarlara verilmiş kreditlər üzrə dəyərsizləşmə ehtiyatı təqribən 15,679 min AZN (31 dekabr 2016: 15,439 min AZN) çox olardı.

İstehlak kreditləri əməliyyatın növündən asılı olaraq, aşağıdakı girov növlər ilə təmin olunur: daşınmaz əmlak, depozitlər, avadanlıqlar, zəmanətlər və təminatlar, qiymətli metallar.

Aşağıdakı cədvəl 31 dekabr 2017 və 2016-cı il tarixlərinə dəyərsizləşmə çıxılmaqla, istehlak kreditlərini təmin edən girov haqqında məlumatı girovun növləri üzrə əks etdirir:

2017

AZN’000 2016

AZN’000 Pul vəsaitləri və depozitlər 7,331 7,896 Qiymətli metallar 10,920 12,338 Daşınmaz əmlak 3,040 3,496 Avadanlıqlar 347 880 Zəmanət məktubları 192 511 Girovsuz və ya sair kredit təminatsız 8,738 13,715

Cəmi istehlak kreditləri 30,568 38,836

Yuxarıdakı cədvəldə göstərilən məbləğlər istehlak kreditlərinin balans dəyərini əks etdirir və girovun ədalətli dəyərini mütləq şəkildə təqdim etmir. Yuxarıdakı cədvəllər həddindən artıq girovlanma effekti istisna olmaqla təqdim olunur.

Rəhbərliyin hesablamasına əsasən, heç bir girov olmasaydı, 31 dekabr 2017-ci il tarixinə istehlak kreditləri üzrə dəyərsizləşmə ehtiyatı təqribən 1,041 min AZN (31 dekabr 2016: 984 min AZN) çox olardı.

İpoteka kreditləri əməliyyatın növündən asılı olaraq, aşağıdakı girov növlər ilə təmin olunur: daşınmaz əmlak, depozitlər, avadanlıqlar, zəmanətlər.

Aşağıdakı cədvəl 31 dekabr 2017 və 2016-cı il tarixlərinə dəyərsizləşmə çıxılmaqla, ipoteka kreditlərini təmin edən girov haqqında məlumatı girovun növləri üzrə əks etdirir:

2017

AZN’000 2016

AZN’000 Pul vəsaitləri və depozitlər - 120 Daşınmaz əmlak 13,587 12,335 Avadanlıqlar 981 7 Zəmanət məktubları 101 18 Girovsuz və ya sair kredit təminatsız 6,159 4,306

Cəmi ipoteka kreditləri 20,828 16,786


46

14 Müştərilərə verilmiş kreditlər (davamı) Müəyyən ipoteka kreditləri üçün Bank əmlakın dəyərlərində təqribi dəyişiklikləri nəzərə alaraq kreditin başlanğıcında əldə edilmiş girovun qiymətləndirilmiş dəyərlərini cari dəyərlərə yeniləyir. Sair ipoteka kreditləri üçün girovun ədalətli dəyəri kreditin başlandığı tarixdə qiymətləndirilmişdir və hesabat tarixindən sonrakı dəyişikliklər üçün yenilənməmişdir.

Rəhbərliyin hesablamasına əsasən, heç bir girov olmasaydı, 31 dekabr 2017-ci il tarixinə ipoteka kreditləri üzrə dəyərsizləşmə ehtiyatı təqribən 1,911 min AZN (31 dekabr 2016: 2,737 min AZN) çox olardı.

Avtomobil kreditləri əsasən maşınlarla təmin edilir. Bankın siyasəti yeni maşınlar üçün maksimum 60% dəyərində, islənmiş maşınlar üçün isə maksimum 20% dəyərində girovun dəyərə olan nisbəti ilə avtomobil kreditləri verməkdən ibarətdir.

(iii) Balansa alınmış girovlar

31 dekabr 2017-ci il tarixində tamamlanan il ərzində Bank müştərilərə verilmiş kreditlər üzrə girovları əldə etməklə 2,946 min AZN (31 dekabr 2016: 2,821 min AZN)) xalis balans dəyərinə malik müəyyən aktivləri balansa almışdır. 31 dekabr 2017 və 2016-cı il tarixinə balansa alınmış girovlar aşağıdakılardan ibarətdir:

2017

AZN’000 2016

AZN’000 Daşınmaz əmlak 5,738 2,828 Sair aktivlər - 521

Cəmi balansa alınmış girovlar 5,738 3,349

Bankın siyasəti bu aktivlərin mümkün qədər tez satılmasından ibarətdir. Bu səbəbdən, Bank bu aktivləri satış üçün saxlanılan kimi təsnif edir.


47

14 Müştərilərə verilmiş kreditlər (davamı) Kredit portfelinin sənaye və coğrafi təhlili Korporativ və fərdi müştərilərə verilmiş kreditlər əsasən Azərbaycan Respublikasında yerləşən və iqtisadiyyatın aşağıdakı sahələrində fəaliyyət göstərən müştərilərə verilmişdir: 2017 % 2016 % AZN’000 Korporativ müştərilərə verilmiş kreditlər -ticarət və xidmətlər 56,186 19.9 31,024 12.3 -neft-qaz 31,661 11.2 - - -nəqliyyat və rabitə 22,152 7.9 22,729 9.0 -istehsal 13,221 4.7 12,468 4.9 -kənd təsərrüfatı 3,302 1.2 4,324 1.7 -tikinti 652 0.2 449 0.2 -avtomobil kreditləri 29 0.0 - - - sair 2,944 1.0 3,283 1.3

Cəmi korporativ müştərilərə verilmiş kreditlər

130,147 46.1 74,277 29.4

Sahibkarlara verilmiş kreditlər -ticarət və xidmətlər 52,411 18.6 66,737 26.5 -kənd təsərrüfatı 10,993 3.9 13,317 5.3 -istehsal 1,328 0.5 3,972 1.6 -nəqliyyat və rabitə 517 0.2 528 0.2 -tikinti 1,084 0.4 3,316 1.3 -sair 4,128 1.5 2,762 1.1

Cəmi sahibkarlara verilmiş kreditlər 70,461 25.1 90,632 36.0 Fərdi müştərilərə verilmiş kreditlər -istehlak kreditləri 46,471 16.5 58,256 23.0 -ipoteka kreditləri 28,497 10.1 20,327 8.1 - avtomobil kreditləri 6,444 2.2 8,733 3.5

Cəmi fərdi müştərilərə verilmiş kreditlər 81,412 28.8 87,316 34.6 Cəmi müştərilərə verilmiş kreditlər 282,020 100.0 252,225 100.0 Dəyərsizləşmə üzrə ehtiyat (88,271) (81,129)

Müştərilərə verilmiş xalis kreditlər 193,749 171,096

Əhəmiyyətli kreditlər 31 dekabr 2017-ci il tarixinə Bankın ayrı-ayrılıqda kredit qalığı kapitalın 10%-dən çox hissəsini təşkil edən 5 borcalanı və ya əlaqəli borcalanları qrupu (2015: 22) olmuşdur. Bu qalıqların 31 dekabr 2017-ci il tarixinə ümumi dəyəri 72,673 min AZN (31 dekabr 2016: 87,910 min AZN) təşkil etmişdir.

Kreditin ödəniş müddəti Kredit portfelinin ödəniş müddəti haqqında məlumat Qeyd 23-də təqdim olunur. Həmin məlumatda hesabat tarixindən kreditlərin müqavilə üzrə ödəniş tarixinədək qalmış müddətlər əks olunur. Bankın verdiyi kreditlərin qısamüddətli xarakterini nəzərə alaraq, ödəniş müddətləri başa çatdıqda əksər kreditlərin müddətinin uzadılacağı ehtimal olunur. Müvafiq olaraq, kredit portfelinin real ödəniş müddəti müqavilələrdə əks etdirilən müddətlərdən əhəmiyyətli dərəcədə uzun ola bilər.


48

15 Satış üçün saxlanılan aktivlər

2017

AZN’000 2016

AZN’000 İlin əvvəlinə qalıq 3,349 627 İl ərzində balansa alınmış 2,946 2,821 Silinmələr (36) (99) Dəyərsizləşmə üzrə ehtiyat (521) -

İlin sonuna qalıq 5,738 3,349

31 dekabr 2017-ci il tarixinə 2011-ci ildən əvvəl balansa alınmış 521 min AZN (2016: 521 min AZN) məbləğində olan və daşınar əmlakdan ibarət girovlar satış üçün saxlanılan aktivlərə daxil edilmişdir. Satış üçün saxlanılan aktivlər daxilində olan həmin daşınar balansa alınmış girovların balans dəyərini sıfıra qədər azaltmaq üçün 521 min AZN məbləğində dəyərsizləşmə zərərləri tətbiq edilmişdir.

Rəhbərliyin planı balansa alınmış girovları bir il ərzində satmaqdan ibarətdir.

Dəyərsizləşmə üzrə ehtiyatın hərəkətinin təhlili

2017

AZN’000 2016

AZN’000 İlin əvvəlinə qalıq - - Dəyərsizləşmə üzrə ehtiyatın yaradılması 521 -

İlin sonuna qalıq 521 -


49

16 Bina, avadanlıq və qeyri-maddi aktivlər

AZN’000 Binalar Kompüterlər Mebel və

avadanlıqlar Nəqliyyat vasitələri

Proqram təminatı Cəmi

İlkin dəyər/yenidən qiymətləndirilmiş məbləğ 1 yanvar 2016-cı il tarixinə qalıq 5,564 2,052 3,297 962 273 12,148 Əlavələr - 164 492 - 143 799 Silinmələr - (246) (190) (69) - (505)

31 dekabr 2016-cı tarixinə qalıq 5,564 1,970 3,599 893 416 12,442

Köhnəlmə və amortizasiya 1 yanvar 2016-cı il tarixinə qalıq (549) (1,500) (1,799) (732) (147) (4,727) Köhnəlmə və amortizasiya (110) (271) (301) (103) (29) (814) Silinmələr - 246 190 69 - 505

31 dekabr 2016-cı tarixinə qalıq (659) (1,525) (1,910) (766) (176) (5,036)

İlkin dəyər/yenidən qiymətləndirilmiş məbləğ 1 yanvar 2017-ci il tarixinə qalıq 5,564 1,970 3,599 893 416 12,442 Əlavələr - 171 454 546 533 1,704 Silinmələr - - - (234) - (234)

31 dekabr 2017-ci tarixinə qalıq 5,564 2,141 4,053 1,205 949 13,912

Köhnəlmə və amortizasiya 1 yanvar 2017-ci il tarixinə qalıq (659) (1,525) (1,910) (766) (176) (5,036) Köhnəlmə və amortizasiya (111) (243) (309) (109) (40) (812) Silinmələr - - - 234 - 234

31 dekabr 2017-ci tarixinə qalıq (770) (1,768) (2,219) (641) (216) (5,614)

Balans dəyəri 31 dekabr 2017-ci il tarixinə 4,794 373 1,834 564 733 8,298

31 dekabr 2016-cı il tarixinə 4,905 445 1,689 127 240 7,406

2017-ci il ərzində bina və avadanlıqların alınması və ya inşası ilə bağlı kapitallaşdırılmış borc öhdəliyi olmamışdır (2016: sıfır).

Yenidən qiymətləndirilmiş aktivlər Bankın binalarının ədalətli dəyərləri 31 dekabr 2010-cu il tarixində müəyyən olunmuş ədalətli dəyər iyerarxiyasının 3-cü səviyyəsində təsnif olunur.

Binaların 31 dekabr 2017-ci il tarixinə balans dəyəri, onlar yenidən qiymətləndirilmədiyi halda 1,315 min AZN (31 dekabr 2016: 1,308 min AZN) məbləğində olacaqdı.

31 dekabr 2017-ci il tarixində Bank oxşar binaların bazar qiymətlərinin əhəmiyyətli dərəcədə dəyişmədiyini hesab etdiyi üçün, binalar yenidən qiymətləndirilməmişdir.


50

17 Sair aktivlər

2017

AZN’000 2016

AZN’000 Kredit və debet kartları üzrə debitor borcları 2,637 2,222 Ödəniş sistemlərindən alınacaq məbləğlər 626 662 Sair debitor borcları 42 64

Cəmi sair maliyyə aktivləri 3,305 2,948 Mənfəət vergisindən başqa qabaqcadan ödənilmiş vergilər 637 1,207 Bina, avadanlıq və qeyri-maddi aktivlərin alışı üzrə qabaqcadan ödənişlər 532 142 Təxirə salınmış xərclər 181 168 Qabaqcadan ödənilmiş xərclər 23 15 Konsolidasiya edilməmiş törəmə şirkətlərə investisiyalar 89 89

Cəmi sair qeyri-maliyyə aktivləri 1,462 1,621 Cəmi sair aktivlər 4,767 4,569

31 dekabr 2017 və 2016-cı il tarixlərinə Bankın vaxtı keçmiş debitor borcları olmamışdır.

18 Bank depozitləri və hesabları

2017

AZN’000 2016

AZN’000

Bankların müxbir hesabları və overnayt depozitləri 608 688

Bankların müddətli yerləşdirmələri 6,802 7,084 7,410 7,772

31 dekabr 2017-ci il tarixinə Bank bir bankla (31 dekabr 2016: bir bank) kapitalın 10%-dən çox olan qalıqlara malik olmuşdur. 31 dekabr 2017-ci il tarixinə bu qalığın ümumi dəyəri 6,916 min AZN (31 dekabr 2016: 7,260 min AZN) təşkil etmişdir.

19 Müştərilərin cari hesabları və depozitləri

2017

AZN’000 2016

AZN’000 Cari hesablar və tələb depozitləri - Fərdi müştərilər 94,388 27,282 - Korporativ müştərilər 236,404 132,120 Müddətli depozitlər - Fərdi müştərilər 209,797 212,218 - Korporativ müştərilər 22,066 27,418 562,655 399,038

Bankın 31 dekabr 2017-ci il tarixinə ayrı-ayrılıqda qalığı Bankın kapitalının 10%-dən çox olan on beş müştərisi (31 dekabr 2016: 31) vardır. 31 dekabr 2017-ci il tarixinə bu qalıqların ümumi dəyəri 350,905 min AZN (31 dekabr 2016: 274,430 min AZN) təşkil edir.

31 dekabr 2017-ci il tarixinə Bank tərəfindən verilmiş kreditlər və uçota alınmamış kredit alətləri üzrə təminat kimi xidmət edən müştəri depozitləri 69,313 min AZN (31 dekabr 2016: 24,058 min AZN) təşkil edir.


51

20 Sair borc öhdəlikləri və subordinasiya borc öhdəlikləri

2017

AZN’000 2016

AZN’000 Subordinasiya borc öhdəlikləri 25,197 26,080 Sair borc öhdəlikləri Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı 27,013 52,014 Azərbaycan Respublikası Sahibkarlığa Kömək Milli Fondu 16,115 16,699 Azərbaycan Respublikasının İpoteka Fondu 8,448 290 İnformasiya Texnologiyalarının İnkişafı Dövlət Fondu 100 150 World Business Capital Inc - 1,370 Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi yanında Kənd Təsərrüfatı Kreditləri üzrə Dövlət Agentliyi

-

55

Cəmi sair borc öhdəlikləri 51,676 70,578 76,873 96,658

ARMB

31 dekabr 2017-ci il tarixində ARMB-dən borc öhdəlikləri 2015-ci ilin avqustundan 2017-ci ilin iyununa qədər olan dövrdə bir neçə borc müqaviləsi əsasında əldə edilmiş vəsaitləri əhatə edir. Borc öhdəlikləri illik 3.5% - 4% faiz dərəcələrinə malikdir və ödəniş tarixləri 2018-ci ilin iyulu – 2018-ci ilin oktyabr ayı dövründədir.

Azərbaycan Respublikası Sahibkarlığa Kömək Milli Fondu

Kiçik və orta ölçülü müəssisələrin maliyyələşdirilməsi məqsədi ilə Bank, Azərbaycan Respublikası İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin təşəbbüsü ilə həyata keçirilən proqram çərçivəsində 26 noyabr 2009-cu il tarixində Sahibkarlığa Kömək Milli Fondu ilə kredit müqaviləsi bağlamışdır. Həmin proqram çərçivəsində kredit vəsaitləri Banka 1.0% illik faiz dərəcəsi ilə verilir, Bank isə həmin vəsaitləri müəyyən edilmiş tələblərə cavab verən borcalanlara illik faiz dərəcəsi 7.0-8.0 faizdən yüksək olmayan faiz dərəcəsi ilə verir. 31 dekabr 2017-ci il tarixinə Bank Fonda ödəniş tarixi 2023-cü ilin noyabr ayına qədər olan 16,115 min AZN ödəməlidir (31 dekabr 2016: 16,699 min AZN). Sahibkarlığa Kömək Milli Fondundan olan borclarla bağlı Bankın yerinə yetirməli olduğu xüsusi maliyyə şərtləri yoxdur.

Azərbaycan İpoteka Fondu

Fərdi müştərilərə uzunmüddətli ipoteka kreditlərinin verilməsi məqsədi ilə Bank 2 dekabr 2016-cı il tarixində Azərbaycan Respublikası Dövlət İpoteka Fondu ilə borc müqaviləsi bağlamışdır. Həmin proqram çərçivəsində vəsaitlər Banka illik 1%-4% faiz dərəcəsi ilə verilir, Bank isə həmin vəsaitləri müəyyən edilmiş tələblərə cavab verən borcalanlara illik 1.0%-8.0% faiz dərəcəsi ilə verir. 31 dekabr 2017-ci il tarixinə Bank Fonda 2047-ci ilin mayınadək 8,448 min AZN (31 dekabr 2016: 290 min AZN) ödəməlidir. Azərbaycan İpoteka Fondundan olan borclarla bağlı Bankın yerinə yetirməli olduğu xüsusi maliyyə şərtləri yoxdur.

Subordinasiya borc öhdəlikləri

31 dekabr 2017-ci il tarixinə USD-də olan subordinasiya borc öhdəlikləri 2021-ci ilin yanvarı ilə 2022-ci ilin iyunu arasında (31 dekabr 2016: 2022-ci ilin iyununda) ödənilməli olan, əlaqəli tərəflərin yerləşdirdiyi 25,197 min AZN (31 dekabr 2016: 26,080 min AZN) məbləğində illik 6.41% orta faiz dərəcəli (31 dekabr 2016: illik 6.41%) depozitlərdən ibarət olmuşdur. Bank müflisləşdiyi təqdirdə, subordinasiya borc öhdəlikləri Bankın bütün digər öhdəlikləri tam həcmdə ödənildikdən sonra ödəniləcəkdir.


52

20 Sair borc öhdəlikləri və subordinasiya borc öhdəlikləri (davamı) Maliyyələşdirmə fəaliyyətlərindən yaranan öhdəliklərin və pul vəsaitlərinin dəyişməsinin üzləşdirilməsi

Öhdəliklər

Cəmi ’AZN 000 Sair borc

öhdəlikləri Subordinasiya

borc öhdəlikləri 1 yanvar 2017-ci il tarixində qalıq 70,578 26,080 96,658

Maliyyələşdirmə üzrə pul axınları ilə bağlı dəyişikliklər

Sair borc öhdəliklərinin əldə edilməsi 30,730 - 30,730

Sair borc öhdəliklərinin ödənilməsi (49,437) - (49,437)

Subordinasiya borc öhdəliklərinin əldə edilməsi - - -

Subordinasiya borc öhdəliklərinin ödənilməsi - - -

Maliyyələşdirmə üzrə pul axınları ilə bağlı cəmi dəyişikliklər 51,871 26,080 77,951

Valyuta mübadiləsi məzənnələrindəki dəyişikliklərin təsiri (49) (1,030) (1,079)

Digər dəyişikliklər

Faiz xərcləri 2,735 1,290 4,025

Ödənilmiş faiz (2,881) (1,143) (4,024)

31 dekabr 2017-ci il tarixində qalıq 51,676 25,197 76,873

21 Sair öhdəliklər

2017

AZN’000 2016

AZN’000 Sair əməliyyatlar üzrə hesablaşma 1,195 1,031 Adi səhmlər üzrə səhmdarlara ödəniləcək dividendlər 26 26 Sair kreditorlar 593 515

Cəmi sair maliyyə öhdəlikləri 1,814 1,572 Mənfəət vergisindən başqa ödənilməli vergilər 1,030 79

Cəmi sair qeyri-maliyyə öhdəlikləri 1,030 79 Cəmi sair öhdəliklər 2,844 1,651

22 Nizamnamə kapitalı və ehtiyatlar Buraxılmış kapital Buraxılmış və dövriyyədə olan nizamnamə kapitalı 4,361,758 (31 dekabr 2016: 2,390,343) adi səhmdən ibarətdir. Hər bir səhmin nominal dəyəri 20.29 AZN təşkil edir. 2017-ci ildə 1,971,415 adi səhm (2016: sıfır) nominal dəyərində buraxılmışdır. Səhmlər müvafiq dövlət orqanları tərəfindən tam qeydə alınmış və ödənilmişdir.

Adi səhmdarların elan edilən dividendləri almaq və Bankın illik və ümumi yığıncaqlarında hər bir səhmə görə bir səs vermək hüququ vardır.

Ehtiyatların xarakteri və məqsədi Binalar üçün yenidən qiymətləndirmə gəliri

Binalar üçün yenidən qiymətləndirmə gəliri aktivlərin tanınmasının dayandırılması və ya dəyərsizləşməsinə qədər binaların yenidən qiymətləndirilmiş ümumi müsbət dəyərini əhatə edir.


53

22 Nizamnamə kapitalı və ehtiyatlar (davamı) Satıla bilən maliyyə aktivləri üçün yenidən qiymətləndirmə ehtiyatı

Satıla bilən maliyyə aktivləri üçün yenidən qiymətləndirmə ehtiyatı aktivlərin tanınmasının dayandırılması və ya dəyərsizləşməsinə qədər ədalətli dəyərdə məcmu xalis dəyişikliyi əhatə edir.

Dividendlər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə əsasən, dividendlər mövcud normativ bölüşdürülməmiş mənfəətdən artıq olmayan məbləğdə elan edilə bilər və normativ xalis aktivləri nizamnamə kapitalından aşağı salmayan məbləğlə məhdudlaşdırılır.

2017-ci ildə Bank heç bir dividend elan etməmişdir (2016: müvafiq olaraq 2,300 min AZN və 2,274 min AZN məbləğində dividendlər elan etmiş və ödəmişdir).

23 Risklərin idarə edilməsi, korporativ idarəçilik və daxili nəzarət Risklərin idarə edilməsi bank işinin əsasını təşkil edir və Bank əməliyyatlarının əsas elementidir. Bankın üzləşdiyi əsas risklər bazar riski, kredit riski və likvidlik riski ilə bağlıdır. Korporativ idarəçilik sistemi Bank Azərbaycan Respublikasının qanunları əsasında açıq səhmdar cəmiyyəti kimi təsis olunmuşdur. Bankın ali idarəedici orqanı illik və ya fövqəladə iclasları çağırılan Səhmdarların ümumi yığıncağıdır. Səhmdarların ümumi yığıncağı Bankın əməliyyatları barədə strateji qərarlar verir.

Səhmdarların ümumi yığıncağı Müşahidə Şurasını seçir. Müşahidə Şurası Bankın əməliyyatlarına ümumi rəhbərlik səlahiyyətlərinə malikdir.

Azərbaycan qanunvericiliyi və Şirkətin nizamnaməsi müstəsna olaraq, Səhmdarların ümumi yığıncağı və Müşahidə Şurası tərəfindən təsdiq olunan qərarlar siyahısını müəyyən edir.

31 dekabr 2017-ci il tarixinə Müşahidə Şurasına aşağıdakı şəxslər daxildir:

Zakir Nuriyev – Müşahidə Şurasının Sədri

Kamal Mədətov – Müşahidə Şurasının üzvü

Aslan Xasıyev – Müşahidə Şurasının üzvü

31 dekabr 2017-ci il tarixində tamamlanan il ərzində Müşahidə Şurasının tərkibində heç bir dəyişiklik baş verməmişdir.

Bankın ümumi fəaliyyətləri Bankın kollektiv icraedici orqanı tərəfindən idarə olunur. Səhmdarların ümumi yığıncağı İdarə Heyətini seçir. Bankın icraedici orqanı Səhmdarların ümumi yığıncağının və Bankın Müşahidə Şurasının verdiyi qərarların icrasına görə məsuliyyət daşıyır. Bankın icraedici orqanı Bankın Müşahidə Şurasına və Səhmdarların ümumi yığıncağına hesabat verir.

31 dekabr 2017-ci il tarixinə İdarə Heyətinə aşağıdakı şəxslər daxildir:

Elçin Qədimov – İdarə Heyətinin Sədri Elşən Bədirxanov – İdarə Heyətinin Sədrini Müavini

31 dekabr 2017-ci il tarixində tamamlanan il ərzində İdarə Heyətinin tərkibində aşağıdakı dəyişiklik baş vermişdir:

İdarə Heyətinin sabiq üzvü Aydın Hüseynov Elşən Bədirxanovla əvəzlənmişdir.


54

23 Risklərin idarə edilməsi, korporativ idarəçilik və daxili nəzarət (davamı) Daxili nəzarət siyasətləri və prosedurları Müşahidə Şurası və İdarə Heyəti Bankda əməliyyatların həcminə və xarakterinə uyğun olan daxili nəzarət sistemlərinin işlənib hazırlanması, icrası və saxlanmasına görə məsuliyyət daşıyır.

Daxili nəzarət sistemlərinin məqsədi aşağıdakıları təmin etməkdir:

• Risklərin düzgün və hərtərəfli qiymətləndirilməsi və idarə olunması

• Düzgün biznes, mühasibatlıq və maliyyə hesabatı funksiyaları, o cümlədən əməliyyatların düzgün təsdiqi, emalı və qeydə alınması

• Mühasibatlıq qeydlərinin, rəhbərlik məlumatının, normativ hesabatların tamlığı, dəqiqliyi və vaxtında hazırlanması

• İT sistemlərinin etibarlılığı, məlumatlar və sistemlərin bütövlüyü və mühafizəsi

• Saxtakar və ya qeyri-qanuni hərəkətlərin, o cümlədən aktivlərin mənimsənilməsinin aradan qaldırılması

• Qanun və qaydaların tələblərinə uyğunluq.

Rəhbərlik risklərin aşkarlanması və qiymətləndirilməsi, nəzarət sistemlərinin yaradılması və onların səmərəliliyinin yoxlanılmasına görə məsuliyyət daşıyır. Rəhbərlik Bankın daxili nəzarət sistemlərinin səmərəliliyinə nəzarət edir və mütəmadi olaraq əlavə nəzarət sistemləri tətbiq edir, yaxud zəruri hesab olunduqda, mövcud nəzarət sistemlərinə düzəlişlər edir.

Bank, səmərəli əməliyyatları və müvafiq hüquqi və normativ tələblərlə uyğunluğu, o cümlədən aşağıdakıları təmin etmək məqsədilə standartlar, siyasətlər və prosedurlar sistemi işləyib hazırlanmışdır:

• vəzifələrin düzgün bölünməsi, o cümlədən əməliyyatların müstəqil təsdiqi tələbləri

• əməliyyatların qeydə alınması, üzləşdirilməsi və onlara nəzarət tələbləri;

• normativ və digər hüquqi tələblərə uyğunluq

• nəzarət sistemləri və prosedurların sənədləşdirilməsi

• qarşıya çıxan əməliyyat risklərinin mütəmadi qiymətləndirilməsi, müəyyən edilmiş riskləri aradan qaldırmaq üçün nəzarət sistemləri və prosedurlarının adekvatlıq tələbləri

• əməliyyat zərərləri üzrə hesabat tələbləri və təklif olunan bərpa planı

• şərtilik planlarının işlənib hazırlanması

• təlim və peşəkar inkişaf

• etika və biznes standartları və

• risklərin azaldılması, o cümlədən səmərəli olduqda, sığorta.

Ölçüsündən və mürəkkəbliyindən asılı olaraq, əməliyyatların təsdiqi üçün tələblər iyerarxiyası mövcuddur. Əməliyyatların böyük bir hissəsi avtomatlaşdırılmışdır və Bank avtomatlaşdırılmış nəzarət sistemindən istifadə edir.

Bankın daxili nəzarət sistemi aşağıdakı şəxslərdən ibarətdir:

• Müşahidə Şurası və onun komitələri,

• Baş icraedici direktor və İdarə Heyəti

• Baş mühasib

• Risklərin idarə edilməsi funksiyası


55

23 Risklərin idarə edilməsi, korporativ idarəçilik və daxili nəzarət (davamı)

• Təhlükəsizlik funksiyası, o cümlədən İT-təhlükəsizlik

• İnsan resursları funksiyası

• Daxili audit xidməti

• Müəyyən edilmiş standartlar, siyasətlər və prosedurlara uyğunluq üzrə məsul olan digər əməkdaşlar, bölmə və funksiyalar, o cümlədən:

Filialların və biznes bölmələrinin rəhbərləri

Biznes proseslərinin menecerləri

Çirkli pulların yuyulması tələblərinə uyğunluq üzrə məsul bölmə

Hüquqşünas – hüquqi və normativ tələblərə uyğunluq üzrə məsul olan əməkdaş

Nəzarət öhdəliklərinə malik digər əməkdaşlar

Daxili Audit Funksiyasının əsas vəzifələrinə daxildir:

• Bütövlükdə daxili nəzarət sisteminin auditi və səmərəliliyinin qiymətləndirilməsi, əsas rəhbərlik strukturlarının qərarlarının icrası

• Bank risklərinin və kredit təşkilatında daxili sənədlərlə tənzimlənən risklərin idarə edilməsi prosedurlarının qiymətləndirilmə metodologiyasının səmərəliliyinin auditi (bank əməliyyatları və transaksiyaları üçün, bank risklərinin iradə olunması metodlar, proqramlar, qaydalar və prosedurlar)

• Avtomatlaşdırılmış informasiya sistemləri üzərindən daxili nəzarət sisteminin etibarlılığının auditi

• Mühasibatlıq və hesabat funksiyasının ədalətliliyi, tamlığı və vaxtında icrasının, maliyyə məlumatının toplanması və təqdim olunmasının etibarlılığının (o cümlədən, etibarlılığı, tamlığı və obyektivliyi) auditi və sınaqdan keçirilməsi

• Kredit təşkilatının əmlakının təhlükəsiz saxlanmasına tətbiq oluna bilən üsulların auditi

• İqtisadi əsaslılığın, əməliyyatların və digər sövdələşmələrin səmərəliliyinin qiymətləndirilməsi

• Daxili nəzarət prosesləri və prosedurlarının auditi

• Daxili Audit Funsksiyası və Risk Departamentinin auditi.

Daxili nəzarət xidməti əsasən Bankın üzləşdiyi normativ risklərə əsaslanan uyğunluq xidmətlərini həyata keçirir.

Daxili nəzarət (uyğunluq) xidmətinin əsas funksiyalarına daxildir:

• Uyğunluq riskləri və normativ risklərin müəyyənləşdirilməsi

• Normativ risklə bağlı hadisələrin, o cümlədən onların baş vermə ehtimalının yoxlanması, bu hadisələrin nəticələrinin kəmiyyət qiymətləndirməsi

• Normativ riskin yoxlanması

• Normativ risklərin idarə olunması üzrə tövsiyələrin hazırlanması

• Normativ risklərin azaldılması üçün tədbirlərin koordinasiyası və onların hazırlanmasında iştirak

• Normativ risklərin idarə olunmasının səmərəliliyinin yoxlanması

• Normativ risklərin idarə olunması, anti-korrupsiya, korporativ davranış qaydalarına uyğunluq, peşəkar etik kodeks, maraq toqquşmalarının minimallaşdırılması üzrə daxili sənədlərin hazırlanmasında iştirak


56


• Müştəri şikayətlərinin dinamikasının təhlili

• Təchizatçılarla müqavilələrin iqtisadi əsaslılığının təhlili

• Səlahiyyətli orqanlar, özünü təşkil edən təşkilatlar, assosiasiyalar və maliyyə bazarının iştirakçıları ilə qarşılıqlı əlaqələrdə iştirak.

Bankın standartlarına uyğunluq Daxili Audit Funksiyası tərəfindən həyata keçirilən mütəmadi yoxlamalar proqramı ilə dəstəklənir. Daxili Audit funksiyası rəhbərlikdən ayrıdır və birbaşa Audit Komitəsinə və Müşahidə Şurasına hesabat verir. Daxili Audit yoxlamalarının nəticələri müvafiq biznes prosesi menecerləri ilə müzakirə olunur, yekunlar isə Audit Komitəsinə və Müşahidə Şurasına və Bankın yuxarı səviyyəli rəhbərliyinə təqdim olunur.

Rəhbərlik hesab edir ki, Bank risklərin idarə edilməsi və daxili nəzarət sistemləri, o cümlədən Daxili Audit Funksiyası ilə bağlı MBNP-nin tələblərinə uyğundur və risklərin idarə edilməsi və daxili nəzarət sistemləri əməliyyatların həcmi, xarakteri və mürəkkəbliyinə müvafiqdir.

Risklərin idarə edilməsi siyasətləri və prosedurları Risklərin idarə edilməsi bank işinin əsasını təşkil edir və Bank əməliyyatlarının əsas elementidir. Bankın üzləşdiyi əsas risklər bazar riski, kredit riski, likvidlik riski və əməliyyat, hüquqi və nüfuz riskləri ilə bağlıdır. Risklərin idarə edilməsi siyasətləri Bankın qarşılaşdığı riskləri müəyyən, təhlil və idarə etmək, müvafiq risk məhdudiyyətləri və nəzarətini təşkil etmək, davamlı olaraq riskin səviyyəsinə nəzarət etmək və məhdudiyyətlərə əməl etmək məqsədi daşıyır. Risklərin idarə edilməsi siyasətləri və prosedurları bazar şərtlərində, təklif edilən məhsul və xidmətlərdə, inkişaf etməkdə olan ən yaxşı təcrübədə baş verən dəyişiklikləri əks etdirmək üçün mütəmadi olaraq nəzərdən keçirilir. Müşahidə Şurası risklərin idarə edilməsi çərçivəsində nəzarətə, əsas risklərin idarə edilməsinə nəzarətə, risklərin idarə edilməsi siyasətlərinə, o cümlədən, böyük xərclərin əhəmiyyətli dərəcədə təsdiqinə görə məsuliyyət daşıyır. İdarə Heyəti risklərin azaldılması üzrə tədbirlərin monitorinqi və həyata keçirilməsinə, Bankın yaradılmış risk parametrləri daxilində əməliyyatların keçirilməsində əminliyin təmin edilməsinə görə məsuliyyət daşıyır. Risklərin İdarə Edilməsi Departamentinin Sədri bütövlükdə risklərin idarə edilməsi və funksiyalara əməl olunması, maliyyə və qeyri-maliyyə risklərinin müəyyənləşdirilməsi, ölçülməsi, idarə edilməsi və hesabatın verilməsi üçün ümumi prinsip və metodların həyata keçirilməsinə əmin olmağa görə məsuliyyət daşıyır. O, birbaşa İdarə Heyətinin Sədr Müavininə hesabat verir. Bankın İdarə Heyəti Bankın MBNP-nin müəyyən etdiyi risk hədlərinə və kapital adekvatlığı əmsallarına əmək etməsinə nəzarət üçün məsuliyyət daşıyır. Bankın risklərin idarə edilməsi prosedurlarının effektivliyinə və onların ardıcıl tətbiqinə nəzarət məqsədilə, Bankın İdarə Heyəti dövri əsaslarla Daxili Audit Funksiyasının və Risk Departamentinin hazırladığı hesabatları əldə edir, bu hesabatların məzmununu müzakirə edir və təklif edilən təshihedici tədbirləri nəzərdən keçirir. Həm portfel, həm əməliyyat səviyyəsindəki kredit, bazar və likvidlik risklərinin idarə edilməsi və nəzarəti Kredit Komitəsi və Aktivlərin və öhdəliklərin İdarə Olunması Komitəsi (APİK) vasitəsilə icra olunur.

Həm xarici, həm daxili risk amilləri təşkilatın bütün səviyyələrində və sahələrində müəyyən edilib idarə olunur və tənzimlənir. Risk amillərinin tam spektrinin və cari risklərin tənzimlənməsi prosedurlarının təminat səviyyəsinin müəyyən edilməsinə xüsusi diqqət yetirilir. Kredit və bazar risklərinin standart təhlili ilə yanaşı, Risklərin İdarə Olunması Departamenti əməliyyat şöbələri ilə dövri görüşləri keçirməklə və onların ixtisas sahələri üzrə ekspert rəylərini əldə etməklə maliyyə və qeyri-maliyyə risklərin monitorinqini aparır.


57


Bazar riski Bazar riski maliyyə alətinin ədalətli dəyərinin və ya gələcək pul vəsaitlərinin hərəkətlərinin bazar qiymətlərində baş verən dəyişikliklər səbəbindən tərəddüd edəcəyi riskdir. Bazar riski valyuta riskindən, faiz dərəcəsi riskindən və sair qiymət risklərindən ibarətdir. Bazar riski bazar qiymətlərində və xarici valyuta məzənnələrində ümumi və spesifik xarakterli dəyişikliklərin və bazar qiymətlərinin dəyişkənlik səviyyəsində dəyişikliklərin təsirinə məruz qalan faiz dərəcələrində və səhm maliyyə alətlərində açıq mövqelərlə əlaqədar yaranır.

Bazar risklərinin idarə edilməsi müəyyən parametrlər çərçivəsində bazar risklərinin idarə edilməsi və tənzimlənməsi və eyni zamanda, gəlirliliyin risklərə nisbətinin optimallaşdırılması məqsədinə xidmət edir.

Bazar riskləri üzrə ümumi səlahiyyət İdarə Heyətinin Birinci Vitse Sədrinin sədrlik etdiyi APİK-ə aiddir. Bazar riski üzrə limitlər APİK tərəfindən Risklərin İdarə Olunması Departamentinin tövsiyələrinə əsasən təsdiq olunur.

Bank bazar riskini maliyyə alətləri ilə, faiz dərəcələrin ödəniş müddətləri ilə, valyuta mövqeləri ilə və itkilər üzrə limitlərlə münasibətdə açıq mövqe limitlərini təyin etməklə tənzimləyir. Müşahidə Şurası qeyd edilən göstəricilərin mütəmadi monitorinqini və yoxlamalarını aparır.

(i) Faiz dərəcəsi riski Faiz dərəcəsi riski maliyyə alətinin ədalətli dəyərində və ya gələcək pul vəsaitlərinin hərəkətinə bazar faiz dərəcələrində dəyişikliklər nəticəsində dəyişəcəyi riskidir. Bank, bazar faiz dərəcələrinin səviyyələrində dəyişikliklərin onun maliyyə vəziyyətinə və pul vəsaitlərinin axını təsirinə məruz qalır. Faiz marjaları bu cür dəyişikliklərin nəticəsində yüksələ bilər, lakin, eyni zamanda, gözlənilməyən dəyişikliklər baş verdikdə azala yaxud itkilərə gətirib çıxara bilər.

Faiz dərəcələri arasında fərqlərin təhlili

Faiz dərəcəsi riski, əsasən, faiz dərəcələri arasında fərqlərə nəzarət etməklə tənzimlənir. Aşağıdakı cədvəldə əsas maliyyə alətləri üzrə faiz dərəcələri arasında fərqlər təqdim olunur:

AZN’000 1 aydan az 1-3 ay

3-12 ay

1-5 il 5 ildən çox Faizsiz

Balans dəyəri

31 dekabr 2017 AKTİVLƏR Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri 228,773 - - - - 202,291 431,064

Satıla bilən maliyyə aktivləri - - - 11,230 3,005 443 14,678 Banklardan alınacaq vəsaitlər - 8,501 5,162 1,143 - 31,633 46,439 Müştərilərə verilmiş kreditlər 29,061 9,825 32,747 91,827 19,726 10,563 193,749 Ödəniş tarixinədək saxlanılan investisiyalar - 1,715 - - - 1 1,716

Sair maliyyə aktivləri - - - - - 3,305 3,305

257,834 20,041 37,909 104,200 22,731 248,236 690,951 ÖHDƏLİKLƏR Bank depozitləri və hesabları - 6,800 - - - 610 7,410 Müştərilərin cari hesabları və depozitləri 7,998 11,129 173,896 32,026 2,609 334,997 562,655 Subordinasiya borc öhdəlikləri - - - 24,800 - 397 25,197 Sair borc öhdəlikləri 255 153 27,577 16,642 6,920 129 51,676 Sair maliyyə öhdəlikləri - - - - - 1,814 1,814

8,253 18,082 201,473 73,468 9,529 337,947 648,752 249,581 1,959 (163,564) 30,732 13,202 (89,711) 42,199


58


AZN’000 1 aydan az 1-3 ay

3-12 ay

1-5 il 5 ildən çox Faizsiz

Balans dəyəri

31 dekabr 2016 AKTİVLƏR Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri - - - - - 236,072 236,072

Satıla bilən maliyyə aktivləri - - - 8,392 - 234 8,626 Banklardan alınacaq vəsaitlər - - - 23,640 - 66,757 90,397 Müştərilərə verilmiş kreditlər 25,863 13,206 50,745 43,180 26,309 11,793 171,096 Sair maliyyə aktivləri - - - - - 2,948 2,948 25,863 13,206 50,745 75,212 26,309 317,804 509,139 ÖHDƏLİKLƏR Bank depozitləri və hesabları - 7,083 - - - 689 7,772 Müştərilərin cari hesabları və depozitləri 26,615 33,200 137,889 33,453 2,833 165,048 399,038 Sair borc öhdəlikləri 1,763 15 25,328 42,349 1,099 24 70,578 Subordinasiya borc öhdəlikləri - - - 10,801 15,029 250 26,080 Sair maliyyə öhdəlikləri - - - - - 1,572 1,572 28,378 40,298 163,217 86,603 18,961 167,583 505,040 (2,515) (27,092) (112,472) (11,391) 7,348 150,221 4,099

Faiz dərəcələri arasında fərqlər əsasən ödəniş müddəti müvafiq ödəniş tarixində bitən faiz qazanan öhdəliklərin eyni və ya daha aşağı faiz dərəcələrinə malik öhdəliklərlə təkrar maliyyələşdirilməsi vasitəsilə arada qaldırılır.

Orta effektiv faiz dərəcələri

Aşağıdakı cədvəldə 31 dekabr 2017 və 2016-cı il tarixlərinə faiz qazanan aktivlər və öhdəliklər üzrə orta effektiv faiz dərəcələri təqdim olunur. Bu faiz dərəcələri gəlirlilik səviyyələrinin həmin aktivlərin və öhdəliklərin ödəniş müddətinə nisbətin təxminidir.

2017 Orta effektiv faiz dərəcəsi, %

2016 Orta effektiv faiz dərəcəsi, %

AZN USD EUR AZN USD EUR Faiz qazanan aktivlər Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri 11.75% - - - - - Satıla bilən investisiyalar 2.88% 4.98% - - 4.93% - Banklardan alınacaq vəsaitlər 6.27% 0.42% - 5.70% 8.55% - Müştərilərə verilmiş kreditlər 15.64% 8.55% 28.97% 16.19% 12.73% 25.70% Ödəniş tarixinədək saxlanılan investisiyalar - 2.00% - - - -

Faiz qazanan öhdəliklər Bank depozitləri və hesabları - 4.00% - - 5.00% -

Müştərilərin cari hesabları və depozitləri 10.28% 2.71% 0.89% 10.14% 4.30% 1.90% Sair borc öhdəlikləri 2.93% - - 3.95% 4.37% - Subordinasiya borc öhdəlikləri - 6.41% - - 6.41% -


59

23 Risklərin idarə edilməsi, korporativ idarəçilik və daxili nəzarət (davamı) Faiz dərəcəsi həssaslığının təhlili

Faiz dərəcələri dəyişməsi təhlilinə əsaslanan faiz riskinin idarə edilməsi maliyyə aktivlərinin və öhdəliklərinin həssaslığının monitorinqi ilə həyata keçirilir. Aşağıdakı cədvəldə 31 dekabr 2017 və 2016-cı il tarixlərinə mövcud olan faiz qazanan aktivlərin və öhdəliklərin bütün gəlirlilik səviyyələrində və mövqelərində 100 baza nöqtəsi (bn) həcmində paralel azalma və ya artıma əsasən sadələşdirilmiş ssenariyə əsaslanan mənfəətin və ya zərərin və kapitalın (vergilər çıxılmaqla) faiz dərəcələrində dəyişikliklərə (qiymətlərin dəyişməsi riski) həssaslığının təhlili təqdim olunur:

2017

AZN’000 2016

AZN’000 100 bn həcmində paralel azalma (1,254) 788 100 bn həcmində paralel artım 1,254 (788)

(ii) Valyuta riski Bankın bir neçə xarici valyutada ifadə edilmiş aktivləri və öhdəlikləri vardır.

Valyuta riski maliyyə alətinin ədalətli dəyərinin və ya gələcək pul vəsaitlərinin hərəkətinin xarici valyutaların məzənnələrindəki dəyişikliklərin nəticəsində tərəddüd etməsi riskidir. Baxmayaraq ki, Bank öz valyuta riskinin hedcləşdirməsi tədbirlərini görür, BMHS-lərə əsasən belə tədbirlər hedcinq əməliyyatları kimi qəbul edilmir.

Aşağıdakı cədvəldə 31 dekabr 2017-ci il tarixinə maliyyə aktivlərinin və öhdəliklərinin xarici valyuta strukturu təqdim olunur:

AZN’000 AZN USD EUR Sair

valyutalar Cəmi AKTİVLƏR Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri 256,109 168,343 4,190 2,422 431,064

Satıla bilən maliyyə aktivləri 3,131 11,547 - - 14,678 Banklardan alınacaq vəsaitlər 6,989 39,450 - - 46,439 Müştərilərə verilmiş kreditlər 103,530 90,204 15 - 193,749 Ödəniş tarixinədək saxlanılan investisiyalar - 1,716 - - 1,716

Sair maliyyə aktivləri 2,383 870 3 49 3,305

Cəmi maliyyə aktivləri 372,142 312,130 4,208 2,471 690,951 ÖHDƏLİKLƏR Bank depozitləri və hesabları 139 7,261 10 - 7,410 Müştərilərin cari hesabları və depozitləri 230,553 325,114 6,079 909 562,655 Sair borc öhdəlikləri 51,676 - - - 51,676 Subordinasiya borc öhdəlikləri - 25,197 - - 25,197 Sair maliyyə öhdəlikləri 747 1,014 40 13 1,814

Cəmi maliyyə öhdəlikləri 283,115 358,586 6,129 922 648,752 Xalis vəziyyət 89,027 (46,456) (1,921) 1,549 42,199

Bank yuxarıdakı cədvəl əsasında normativ valyuta mövqeyinə əməletmə məqsədləri üçün hesabat verməli deyil, əvəzində prudensial rəqəmlər əsasında valyuta mövqeyi barədə tənzimləyiciyə hesabat verir.


60

23 Risklərin idarə edilməsi, korporativ idarəçilik və daxili nəzarət (davamı) Aşağıdakı cədvəldə 31 dekabr 2016-cı il tarixinə maliyyə aktivlərinin və öhdəliklərinin xarici valyuta strukturu təqdim olunur:

AZN’000 AZN USD EUR Sair

valyutalar Cəmi AKTİVLƏR Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri 25,107 203,444 5,822 1,699 236,072

Satıla bilən maliyyə aktivləri 120 8,506 - - 8,626 Banklardan alınacaq vəsaitlər 12,093 78,303 1 - 90,397 Müştərilərə verilmiş kreditlər 121,426 49,443 227 - 171,096 Sair maliyyə aktivləri 2,948 - - - 2,948

Cəmi maliyyə aktivləri 161,694 339,696 6,050 1,699 509,139 ÖHDƏLİKLƏR Bank depozitləri və hesabları 145 7,627 - - 7,772 Müştərilərin cari hesabları və depozitləri 51,050 341,814 4,930 1,244 399,038 Sair borc öhdəlikləri 69,208 1,370 - - 70,578 Subordinasiya borc öhdəlikləri - 26,080 - - 26,080 Sair maliyyə öhdəlikləri 487 1,080 5 - 1,572

Cəmi maliyyə öhdəlikləri 120,890 377,971 4,935 1,244 505,040

Xalis vəziyyət 40,804 (38,275) 1,115 455 4.099

AZN-in qeyd edilən valyutalara qarşı 31 dekabr 2017 və 2016-cı il tarixlərinə zəifləməsi nəticəsində kapital və mənfəət və ya zərər aşağıda göstərilən məbləğlər qədər arta (azala) bilərdi. Təhlil vergilər çıxılmaqla təqdim olunur və Bank hesabat dövrünün sonunda mümkün olduqlarını ehtimal etdiyi xarici valyuta məzənnələrinin dəyişikliklərinə əsaslanır. Təhlildə bütün sair parametrlərin, xüsusilə də, faiz dərəcələrinin, dəyişməz qalması fərz olunur.

2017

AZN’000 2016

AZN’000 ABŞ dollarının AZN-ə nisbətdə 20% qalxması (2016: 20%) (7,433) (6,124) Avronun AZN-ə nisbətdə 20% qalxması (2016: 20%) (307) 178

AZN-in qeyd edilən valyutalara qarşı 31 dekabr 2017 və 2016-cı il tarixlərinə möhkəmlənməsi, bütün digər parametrlərin eyni saxlanılması şərti ilə, həmin valyutalara eyni həcmli, lakin əks istiqamətli təsiri edəcəkdi.

(iii) Kredit riski Kredit riski müştəri və ya maliyyə aləti üzrə tərəf müqabili müqavilə üzrə öhdəliklərini yerinə yetirmədiyi təqdirdə Bankın maliyyə zərərinə uğrayacağı riskdir. Bankın kredit risklərinin tənzimlənməsi üçün siyasət və prosedurları vardır (həm uçota alınmış maliyyə aktivləri, həm də uçota alınmamış müqavilə öhdəlikləri üçün); o cümlədən, portfel cəmləşmələrinin məhdudlaşdırılması üzrə qaydalar və kredit riskinə fəal surətdə nəzarət edən Kredit Komitəsinin yaradılması barədə qaydalar daxildir. Kredit siyasəti İdarə Heyəti tərəfindən nəzərdən keçirilir və təsdiqlənir.

Kredit siyasətində aşağıdakılar əks olunur:

• kredit ərizələrinin baxılması və təsdiqlənməsi prosedurları;

• borcalanların (korporativ və fərdi) kredit qabiliyyətinin qiymətləndirilməsi metodikası;


61

23 Risklərin idarə edilməsi, korporativ idarəçilik və daxili nəzarət (davamı) • kontragentlərin, emitentlərin və sığorta şirkətlərinin kredit qabiliyyətinin qiymətləndirilməsi

metodikası;

• girovun qiymətləndirilməsi metodikası;

• kreditlərin sənədləşməsinə (rəsmiləşdirilməsinə) dair tələblər;

• kreditlərin və sair kredit risklərinin mütəmadi monitorinqi üzrə prosedurlar.

Korporativ kredit ərizələri müvafiq müştəri rəhbərliyi tərəfindən yazılır və sonra korporativ kredit portfelinə məsuliyyət daşıyan Kredit Departamentinə ötürülür. Hesabatların təhlili müştərinin biznes və maliyyə fəaliyyətini nəzərə alan strukturlaşmış təhlilə əsaslanır. Kredit müqaviləsi və hesabat müstəqil olaraq Risk Departamenti tərəfindən baxılır və kredit siyasətinin tələblərinə uyğun olması təsdiqi üzrə ikinci rəy verilir. Kredit Komitəsi, Kredit Departamenti və Risklərin İdarə Edilməsi Departamenti tərəfindən təqdim edilmiş kredit ərizələrinə baxır. Fərdi əməliyyatlar, gözlənilən Kredit Komitəsinin yekun təsdiqindən və xüsusi risklərdən asılı olaraq həmçinin Hüquq, Mühasibatlıq və Vergi Departamentləri tərəfindən də baxılır.

Bank davamlı olaraq fərdi kredit risklərinin fəaliyyətinə nəzarət edir və müntəzəm olaraq müştərilərin ödəmə qabiliyyətini yenidən müəyyənləşdirir. Yenidən baxış borcalan tərəfindən təqdim edilmiş və ya Bank tərəfindən əldə edilmiş müştərinin ən son maliyyə hesabatları və sair məlumatlara əsaslanır. Fərdi Kredit Departamenti tərəfindən fərdi kredit ərizələrinə baxılır. Fərdi müştəri təhlilindən əlavə, kredit portfeli Risk Departamenti tərəfindən kredit konsentrasiyası və bazar risklərinə uyğun olaraq müəyyən edilir.

Fiziki şəxs olan müştəri təhlilindən başqa kredit portfeli kredit konsentrasiyası və bazar riskləri ilə bağlı olaraq Risk Departamenti tərəfindən qiymətləndirilir.

Kredit riskinin maksimal dərəcəsi, bir qayda olaraq, maliyyə vəziyyəti haqqında hesabatda maliyyə aktivlərinin balans dəyərində və uçota alınmamış müqavilə öhdəliklərinin məbləğlərində əks olunur. Potensial kredit riskinin azaldılması məqsədi ilə aktivlərin və öhdəliklərin mümkün qarşılıqlı əvəzləşdirilməsi effekti əhəmiyyətli xarakter daşımır.

Aşağıdakı cədvəldə hesabat tarixinə maliyyə aktivləri ilə bağlı maksimal kredit riski təqdim olunur:

2017

AZN’000 2016

AZN’000

AKTİVLƏR Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri (nağd pul istisna olmaqla) 398,635 212,137 Satıla bilən investisiyalar (səhm qiymətli kağızları istisna olmaqla) 14,526 8,473 Banklardan alınacaq vəsaitlər 46,439 90,397 Müştərilərə verilmiş kreditlər 193,749 171,096 Ödəniş tarixinədək saxlanılan investisiyalar 1,716 - Sair maliyyə aktivləri 3,305 2,948

Cəmi maksimal risk 658,370 485,051

Müştərilərə verilmiş kreditlər üzrə girovların təhlili və müştərilərə verilmiş kreditlərlə əlaqədar kredit riskinin konsentrasiyasının təhlili Qeyd 14-də təqdim olunmuşdur.

Hesabat tarixinə tanınmamış müqavilə öhdəliklərindən maksimum kredit riski Qeyd 25-də təqdim olunmuşdur.

31 dekabr 2017-ci il tarixinə Bankın kredit riski maksimum kredit riskinin 10%-dən çoxunu təşkil edən borcalanı və ya əlaqədar borcalanlar qrupu yoxdur (2016: bir).


62


(iv) Likvidlik riski Likvidlik riski Bankın hesablaşması nağd pul və ya digər maliyyə aktivləri ilə aparılan maliyyə öhdəlikləri ilə bağlı öhdəliklərinin yerinə yetirilməsində çətinliklərlə üzləşməsi riskidir. Likvidlik riski aktivlərlə öhdəliklərin ödəniş müddətləri arasında uyğunsuzluq olduqda yaranır. Aktivlərin və öhdəliklərin ödəniş müddətlərinin və faiz dərəcələrinin uyğunlaşdırılması yaxud tənzimlənən uyğunsuzluğu likvidliyin idarə edilməsində əsas rol oynayır. Tam uyğunluğun təmin edilməsi maliyyə təşkilatları üçün qeyri-adidir, çünki məşğul olduqları əməliyyatlar, adətən, qeyri-müəyyən müddətlərlə və növlərin müxtəlifliyi ilə səciyyələnir. Ödəniş müddətləri arasında fərq (uyğunsuzluq) olduqda, mənfəətlilik səviyyəsi arta bilər, lakin eyni zamanda, itkilərin yaranması riski də artır.

Bank pul vəsaitlərinin hərəkəti ilə bağlı bütün öhdəliklərin vaxtlı-vaxtında yerinə yetirilməsi üçün zəruri həcmdə vəsaitlərin mövcudluğunu təmin etmək məqsədi ilə likvidliyini idarə edir və tənzimləyir. Likvidlik siyasəti Müşahidə Şurası tərəfindən nəzərdən keçirilir və təsdiqlənir.

Bank digər banklardan alınmış uzun və qısa müddətli kreditlərdən, əsas korporativ və fərdi müştərilərindən qəbul edilmiş depozitlərdən ibarət olan və yüksək likvidli aktivlərin diversifikasiya olunmuş portfeli ilə müşayiət olunan diversifikasiyalı və sabit maliyyələşdirmə bazasını fəal surətdə dəstəkləməyə çalışır ki, gözlənilməyən likvidlik tələbatına operativ və səmərəli qaydada cavab verə bilsin.

Likvidliyin idarə edilməsi siyasəti aşağıdakılardan ibarətdir:

• əsas valyutalar üzrə pul vəsaitlərinin hərəkətinin proqnozlaşdırılması və onlarla əlaqədar tələb olunacaq likvid aktivlərin səviyyəsinin nəzərə alınması;

• maliyyələşdirmə mənbələrinin müxtəlifliyinin təmin edilməsi; • borcların cəmləşməsinin və profillərinin tənzimlənməsi; • borcların maliyyələşdirilməsi planlarının tərtib edilməsi; • pul vəsaitlərinin hərəkətinin kəsilməsinə qarşı bir tədbir kimi yüksək likvidli, asanlıqla satıla bilən

aktivlər portfelinin təmin edilməsi; • fövqəladə hallarda likvidliyin və maliyyələşdirmənin təmin edilməsi üçün planların hazırlanması; • likvidlik əmsallarının normativ tələblərə uyğun olub-olmadığının izlənməsi.

Xəzinədarlıq Departamenti Bankın müxtəlif qurumlarından onların maliyyə aktivlərinin və öhdəliklərinin likvidlik göstəriciləri haqqında və proqnozlaşdırılan gələcək əməliyyatlarla və fəaliyyət növləri ilə bağlı digər proqnozlaşdırılan pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında təfərrüatlı məlumatlar alır. Daha sonra, Xəzinədarlıq Departamenti tələb olunan qısamüddətli likvid aktivlərin adekvat portfelini təmin edir. Həmin portfel, əsasən, qısamüddətli likvid ticari qiymətli kağızlardan, banklara verilmiş kreditlərdən və sair banklararası alətlərdən ibarət olmaqla, bütövlüklə Bank üçün yetərli likvidliyi təmin etmək məqsədinə xidmət edir.

Xəzinədarlıq Departamenti gündəlik likvidlik mövqeyinin monitorinqini və həm normal, həm ən çətin bazar şəraitlərini əks edən müxtəlif ssenarilərlə mütəmadi likvidlik stress-testlərini aparır. Normal bazar şəraitində likvidlik mövqeyini əks edən likvidlik haqqında hesabatlar rəhbərliyə hər həftə təqdim olunur. Likvidliyin tənzimlənməsi ilə bağlı qərarlar APİK tərəfindən qəbul edilir və Xəzinədarlıq Departamenti tərəfindən icra olunur.

Aşağıdakı cədvəllərdə maksimal dərəcədə mümkün olan erkən ödəniş müddətinə əsasən maliyyə öhdəlikləri və kreditlərlə bağlı öhdəliklər üzrə diskontlaşdırılmamış pul vəsaitlərinin hərəkəti təqdim olunur. Cədvəllərdə təqdim edilən cəmi məxaric müqavilələrdə nəzərdə tutulan maliyyə öhdəlikləri və ya öhdəliklər üzrə diskontlaşdırılmamış pul vəsaitlərinin hərəkətidir. Buraxılmış maliyyə zəmanətləri müqavilələrinə gəldikdə isə, zəmanətin maksimal məbləği həmin zəmanətin yerinə yetirilməsinə dair tələb irəli sürə bilən ən erkən dövrə aid edilir.


63

23 Risklərin idarə edilməsi, korporativ idarəçilik və daxili nəzarət (davamı) 31 dekabr 2017-ci il tarixinə maliyyə öhdəliklərinin ödəniş müddətlərinin təhlili:

AZN’000

Tələb olunanadək və 1 aydan

az 1 aydan

3 ayadək 3 aydan 12

ayadək 1 ildən 5

ilədək

5 ildən çox Cəmi

məxaric Balans dəyəri

Qeyri-derivativ öhdəliklər Bank depozitləri və hesabları 632 6,835 - - - 7,467 7,410 Müştərilərin cari hesabları və depozitləri

344,024 13,127 179,706 33,869 3,117 573,843 562,655

Sair borc öhdəlikləri 471 328 27,993 16,715 14,601 60,108 51,676 Subordinasiya borc öhdəlikləri 530 265 1,192 28,955 - 30,942 25,197 Sair maliyyə öhdəlikləri 1,814 - - - - 1,814 1,814

Cəmi maliyyə öhdəlikləri 347,471 20,555 208,891 79,539 17,718 674,174 648,752

Kreditlə bağlı öhdəliklər 30,114 - - - - 30,114 30,114

31 dekabr 2016-cı il tarixinə maliyyə öhdəliklərinin ödəniş müddətlərinin təhlili:

AZN’000


az 1 aydan

3 ayadək 3 aydan 12

ayadək 1 ildən 5

ilədək

5 ildən çox Cəmi

məxaric Balans dəyəri

Qeyri-derivativ öhdəliklər Bank depozitləri və hesabları 718 7,129 - - - 7,847 7,772 Müştərilərin cari hesabları və depozitləri

192,529 34,696 141,117 36,864 3,888 409,094 399,038

Sair borc öhdəlikləri 2,014 470 26,473 43,699 1,265 73,921 70,578 Subordinasiya borc öhdəlikləri 388 276 1,242 16,520 15,316 33,742 26,080 Sair maliyyə öhdəlikləri 1,572 - - - - 1,572 1,572

Cəmi maliyyə öhdəlikləri 197,221 42,571 168,832 97,083 20,469 526,176 505,040

Kreditlə bağlı öhdəliklər 27,762 - - - - 27,762 27,762

Azərbaycan qanunvericiliyinə əsasən, fiziki və hüquqi şəxslər istənilən vaxt, əksər hallarda yığılmış faizlərin itirilməsi şərtilə, yerləşdirilmiş müddətli depozitlərini geri götürə bilər. Bu depozitlər onların ödəniş tarixlərinə əsasən, yuxarıdakı diskontlaşdırılmamış ödəniş müddəti cədvəllərində təsnif olunur. Bankın rəhbərliyi fiziki və hüquqi şəxslərin öz müddətli depozitlərini qeyd olunan ödəniş müddətlərindən əvvəl geri götürəcəklərini hesab etmir.


64

23 Risklərin idarə edilməsi, korporativ idarəçilik və daxili nəzarət (davamı) Aşağıdakı cədvəldə 31 dekabr 2017-ci il tarixinə maliyyə vəziyyəti haqqında hesabatda əks edilmiş məbləğlərin müqavilə üzrə ödəniş müddətlərinin təhlili təqdim olunur:

AZN’000


az

1 aydan 3

ayadək

3 aydan 12

ayadək 1 ildən 5

ilədək 5 ildən çox

Ödəniş müddəti olmayan

Vaxtı keçmiş Cəmi

Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri 431,064 - - - - - - 431,064

Satıla bilən maliyyə aktivləri 207 78 - 11,230 3,011 152 - 14,678

Banklardan alınacaq vəsaitlər 4,831 8,501 31,956 1,143 - - 8 46,439

Müştərilərə verilmiş kreditlər 8,002 9,825 32,747 91,827 19,726 - 31,622 193,749

Ödəniş tarixinədək saxlanılan investisiyalar - 1,716 - - - - - 1,716

Sair maliyyə aktivləri 3,305 - - - - - - 3,305

Cəmi maliyyə aktivləri 447,409 20,120 64,703 104,200 22,737 152 31,630 690,951

Bank depozitləri və hesabları 610 6,800 - - - - - 7,410

Müştərilərin cari hesabları və depozitləri 342,995 11,129 173,896 32,026 2,609 - - 562,655 Sair borc öhdəlikləri 166 153 27,577 16,642 6,920 - 218 51,676 Subordinasiya borc öhdəlikləri 397 - - 24,800 - - - 25,197

Sair maliyyə öhdəlikləri 1,814 - - - - - - 1,814

Cəmi maliyyə öhdəlikləri 345,982 18,082 201,473 73,468 9,529 - 218 648,752

Xalis vəziyyət 101,427 2,038 (136,770) 30,732 13,208 152 31,412 42,199

Məcmu likvidlik çatışmazlığı 101,427 103,465 (33,305) (2,573) 10,635 10,787 42,199 84,398


65

23 Risklərin idarə edilməsi, korporativ idarəçilik və daxili nəzarət (davamı) Aşağıdakı cədvəldə 31 dekabr 2016-cı il tarixinə maliyyə vəziyyəti haqqında hesabatda əks edilmiş məbləğlərin müqavilə üzrə ödəniş müddətlərinin təhlili təqdim olunur:

AZN’000


az

1 aydan 3

ayadək

3 aydan 12

ayadək

1 ildən 5

ilədək 5 ildən çox

Ödəniş müddəti olmayan

Vaxtı keçmiş Cəmi

Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri 236,072 - - - - - - 236,072

Satıla bilən maliyyə aktivləri 81 - - 8,392 - 153 - 8,626

Banklardan alınacaq vəsaitlər 14,423 - 25,000 50,965 - - 9 90,347

Müştərilərə verilmiş kreditlər 11,188 13,206 50,745 43,179 26,309 - 26,469 171,096

Sair maliyyə aktivləri 2,948 - - - - - - 2,948

Cəmi maliyyə aktivləri 264,712 13,206 75,745 102,536 26,309 153 26,478 509,139

Bank depozitləri və hesabları 689 7,083 - - - - - 7,772

Müştərilərin cari hesabları və depozitləri 191,663 33,200 137,889 33,453 2,833 - - 399,038 Sair borc öhdəlikləri 1,547 15 25,328 42,349 1,099 - 240 70,578 Subordinasiya borc öhdəlikləri 250 - - 10,801 15,029 - - 26,080

Sair maliyyə öhdəlikləri 1,572 - - - - - - 1,572

Cəmi maliyyə öhdəlikləri 195,721 40,298 163,217 86,603 18,961 - 240 505,040

Xalis vəziyyət 68,991 (27,092) (87,472) 15,933 7,348 153 26,238 4,099

Məcmu likvidlik çatışmazlığı 68,991 41,899 (45,573) (29,640) (22,292) 22,139 4,099 8,198

Likvidlik riskini idarə etmək üçün Bankın istifadə etdiyi əsas amil MBNP-nin müəyyən etdiyi likvidlik əmsalıdır. Bank MBNP tələbinə uyğun olaraq, gündəlik əsaslarla bu icbari likvidlik əmsalını hesablayır. Bu əmsal yüksək likvidli aktivlərin tələb əsasında ödənilən öhdəliklərə nisbəti kimi hesablanan ani likvidlik əmsalıdır.

Bank 31 dekabr 2017 və 2016-cı il tarixlərində bu nisbətə uyğun gəlmişdir. 31 dekabr 2017 və 2016-cı il tarixlərinə icbari likvidlik nisbəti aşağıdakı kimidir.

Tələb olunan 2017, % 2016, % Ani likvidlik əmsalı 30%-dən az olmayan 94.11 88.58

(v) Əməliyyat riski Əməliyyat riski Bankın prosesləri, işçi heyəti, texnologiya və infrastrukturu ilə bağlı bir çox səbəblərdən, habelə kredit, bazar və likvidlik risklərindən başqa kənar faktorlardan, məsələn hüquqi və normativ tələblərdən və ümumi qəbul edilmiş korporativ davranış standartlarından irəli gələn birbaşa və dolayı zərər riskidir. Əməliyyat riskləri Bankın bütün əməliyyatlarından irəli gəlir.

Bankın məqsədi əməliyyat riskini idarə etməklə, iqtisadi səmərəlilik və innovasiya vasitəsilə Bankın nüfuzuna qarşı hər hansı maliyyə zərərləri və ziyanın qarşısını almaqdır. Bütün hallarda Bankın siyasəti tətbiq olunan hüquqi və normativ tələblərə əməl etməyi tələb edir.

Bank rəhbərliyin öz əməliyyatlarının hər sahəsində zəruri hesab etdiyi daxili nəzarət sistemlərini qurmaqla əməliyyat riskini idarə edir.


66

24 Kapitalın idarə edilməsi MBNP Bank üçün kapital tələblərini müəyyən edir və onların yerinə yetirilməsinə nəzarət edir.

MBNP-nin qüvvədə olan kapital normativlərinə uyğun olaraq, banklar (i) minimum 50,000 min AZN cəmi normativ kapitala malik olmalıdırlar (31 dekabr 2016: 50,000 min AZN) və (ii) cəmi normativ kapitalın risk çəkili aktivlərə nisbətini (normativ kapital əmsalı) minimum 10% (31 dekabr 2016: 10%) səviyyədə saxlamalıdırlar.

Bank müəyyən edilmiş formaya uyğun olaraq icbari əmsallar barədə MBNP-ə məlumat verir. Risk departamenti gündəlik olaraq kapital adekvatlığı əmsallarına uyğunluğa nəzarət edir. Kapital adekvatlığı əmsalları MBNP-nin və Bankın daxili siyasətinin müəyyən etdiyi hədlərə yaxın olarsa, bu barədə Müşahidə Şurasına məlumat verilir.

Bank 31 dekabr 2017 və 2016-cı il tarixlərinə minimum cəmi normativ kapital və risk çəkili aktivlərə nisbət tələblərinə uyğun olmuşdur. Aşağıdakı cədvəldə 31 dekabr tarixinə MBNP-nin normativ tələblərinə əsasən kapital adekvatlığının hesablanması təqdim olunur:

2017 AZN’000

(auditi aparılmamış)

2016 AZN’000

(auditi aparılmamış) Cəmi normativ kapital 92,196 60,936 Risk dərəcəsi üzrə ölçülmüş aktivlər 288,406 262,954

Kapital adekvatlığı əmsalı (%) 29.7% 19.3%

Bank həmçinin, Bazel 1 kimi tanınmış Kapitalın Ölçülməsi və Kapital Standartları üzrə Beynəlxalq Konvensiyada (1998-ci ilin aprel ayında qəbul edilmiş düzəlişlərlə) və bazar risklərinin daxil edilməsi üzrə Kapital Sazişinə Düzəlişdə (2007-ci ilin noyabr ayında qəbul edilmiş düzəlişlərlə) müəyyən edildiyi kimi, Bazel Sazişinə uyğun olaraq hesablanmış kapital adekvatlığı əmsalına nəzarət edir.

Aşağıdakı cədvəldə 31 dekabr tarixinə Bazel Sazişinin tələblərinə uyğun olaraq hesablanmış kapital mövqeyinin tərkibi təqdim olunur:

2017

AZN’000 2016

AZN’000

1-ci dərəcəli kapital Nizamnamə kapitalı 89,247 49,247 Yığılmış zərər (35,444) (35,756) Çıxılsın: qeyri-maddi aktivlər (733) -

Cəmi 1-ci dərəcəli kapital 53,070 13,491

2-ci dərəcəli kapital Yenidən qiymətləndirmə ehtiyatı – satıla bilən alətlər 122 60 Yenidən qiymətləndirmə ehtiyatı – binalar və avadanlıqlar 2,783 2,878 Subordinasiya borc öhdəlikləri (Cəmi 1-ci dərəcəli kapitalın 50%-i) 25,197 6,746

Cəmi 2-ci dərəcəli kapital 28,102 9,684 Çıxılsın: investisiyalar (241) (242)

Cəmi kapital 80,931 22,933

Risk dərəcəsi üzrə ölçülmüş aktivlər Balans 228,824 190,120 Balansdankənar 30,114 13,881

Cəmi risk dərəcəsi üzrə ölçülmüş aktivlər 258,938 204,001

1-ci dərəcəli kapital əmsalı 20.50% 6.61% Məcmu kapital əmsalı 31.25% 11.24%


67

24 Kapitalın idarə edilməsi (davamı) Risk dərəcəsi üzrə ölçülmüş aktivlər hər bir aktiv və tərəf müqabili ilə bağlı kredit, bazar və digər risklərin xarakterinə uyğun olaraq təsnifləşdirilmiş və onların hesablanmasını əks edən risk dərəcələri sisteminə əsasən qiymətləndirilir. Bu zaman müvafiq girov və ya zəmanətlər nəzərə alınır. Eyni prosedur, potensial itkilərin gözlənilməyən xarakterini əks etmək üçün qəbul edilən bəzi düzəlişlərlə, uçota alınmamış müqavilə öhdəliklərinə də tətbiq olunur.

Bank Bazel Sazişinə uyğun olaraq yaratdığı öhdəliklərlə əlaqədar maliyyə şərtlərində müəyyən olunan minimum kapitalın adekvatlıq tələblərinə məruz qalır. 31 dekabr 2017-ci il tarixinə Bank bütün kənar kapital tələblərini yerinə yetirmişdir (2016: bütün kənar kapital tələblərini yerinə yetirməmişdir).

25 Kreditlə bağlı öhdəliklər Bankın kredit vermək öhdəlikləri mövcuddur. Bu öhdəliklər təsdiqlənmiş kreditlər, kredit kartları üzrə limitlər və overdraftlar şəklindədir. Bank müştərilərinin üçüncü tərəflər qarşısında öhdəliklərinin yerinə yetiriləcəyinə təminat vermək məqsədi ilə maliyyə zəmanətləri və akkreditivlər verir. Bu kimi müqavilələrin sabit limitləri vardır və onlar adətən beş il müddətinədək bağlanılır.

Bank kredit vermək öhdəliklərini üzərinə götürdükdə, maliyyə zəmanətlərini və akkreditivləri verdikdə müştərilərə kredit verdiyi zaman tətbiq etdiyi kredit risklərinin idarə edilməsi siyasət və prosedurlarını tətbiq edir.

Aşağıdakı cədvəldə öhdəliklərin müqavilə üzrə məbləğləri kateqoriyalar üzrə təqdim olunur. Cədvəldə öhdəliklər üzrə göstərilmiş məbləğlər onlar üzrə tam həcmdə avansların verildiyini fərz edir. Cədvəldə zəmanətlər üzrə göstərilmiş məbləğlər tərəf müqabilləri bağladıqları müqavilələrdə nəzərdə tutulmuş öhdəliklərini tam həcmdə yerinə yetirmədikləri halda hesabat tarixinə tanınacaq maksimal balans itkilərini əks olunur.

2017

AZN’000 2016

AZN’000 Müqavilədə nəzərdə tutulmuş məbləğ Zəmanətlər 20,534 10,165 Ödənilməmiş kredit xətti öhdəlikləri 9,580 17,597 30,114 27,762

Cədvəldə göstərilmiş cəmi müqavilə üzrə şərti öhdəlikləri heç də mütləq gələcək nağd pul vəsaitlərinə tələbatı əks etdirmir, çünki bu şərti öhdəliklərin maliyyələşdirməsi təmin edilmədən müddəti başa çata və ya onlara xitam verilə bilər. Kredit və kredit xətlərinin ayrılmasına dair şərti öhdəliklərin əksəriyyəti Bank tərəfindən şərtsiz öhdəlikləri təşkil etmir.

26 Əməliyyat icarələri Bank əməliyyat icarələri çərçivəsində bir sıra binaları və avadanlıqları icarəyə götürür. Bu icarələr adətən beş ildən on ilədək olan ilkin müddətə bağlanılır. İcarənin ilkin müddəti başa çatdıqda, onu uzatmaq mümkündür. İcarə ödənişləri adətən müvafiq bazar qiymətlərini əks etmək üçün illik əsasda artırılır. Bu icarələrin heç biri şərti icarələr deyil. Bankın ləğv oluna bilməyən icarələri mövcud deyil.

27 Şərti öhdəliklər (a) Sığorta

Azərbaycan Respublikasında sığorta sahəsi inkişaf mərhələsindədir və dünyanın digər ölkələrində qəbul edilmiş sığortalamanın bir çox formaları Azərbaycanda hələ mövcud deyil. Bankın əmlak və avadanlıqları, biznes fəaliyyətinin dayanması və ya Banka məxsus olan ərazilərdə və ya onun əməliyyatları ilə əlaqəli baş vermiş hadisələr nəticəsində əmlak və ya ətraf mühitə zərərin vurulması ilə əlaqədar olaraq yaranan üçüncü tərəf məsuliyyətinə dair tam sığorta təminatı yoxdur. Bank tam sığorta təminatı alanadək, müəyyən aktivlərin itirilməsi və ya məhv olunması riski mövcuddur və bu riskin əməliyyatlara və maliyyə vəziyyətinə əhəmiyyətli dərəcədə mənfi təsiri ola bilər.


68

27 Şərti öhdəliklər (davamı) (b) Məhkəmə iddiaları

Bank öz fəaliyyəti ilə əlaqədar olaraq məhkəmə iddialarına və şikayətlərə məruz qalır. Rəhbərlik bu kimi iddia və şikayətlər nəticəsində yaranan maddi məsuliyyətin Bankın maliyyə vəziyyətinə və ya gələcək əməliyyatların nəticələrinə ciddi mənfi təsir göstərməyəcəyini hesab edir.

(c) Vergi öhdəlikləri Azərbaycan Respublikasının vergiqoyma sistemi inkişaf etməkdə olduğuna görə bir çox hallarda aydın olmayan, ziddiyyətli və müxtəlif vergi orqanları tərəfindən fərqli qaydada təfsir edilən qanunvericilikdə tez-tez dəyişikliklərlə, rəsmi göstərişlərlə və məhkəmə qərarları ilə səciyyələnir. Vergilər sərt cərimələr və faizlər tətbiq edən orqanlar tərəfindən yoxlanılır və araşdırılır. Bir vergi ili ümumən üç növbəti təqvim ili müddətində vergi orqanları tərəfindən nəzarət üçün açıq qalır. Lakin müəyyən hallarda bir vergi ili daha uzun müddətə açıq qala bilər. Azərbaycan Respublikası daxilində baş verən son hadisələrə əsasən, vergi orqanları öz şərhlərində və vergi qanunvericiliyinin tətbiqində daha iddialı mövqe nümayiş etdirirlər.

Bu hallar Azərbaycan Respublikasında digər ölkələrlə müqayisədə daha ciddi vergi risklərinin yaranmasına səbəb ola bilər. Rəhbərlik qüvvədə olan qanunvericiliyinin, rəsmi göstərişlərin və məhkəmə qərarlarının təsnifləri əsasında vergi öhdəlikləri ilə əlaqədar adekvat tədbirləri gördüyünü hesab edir. Lakin müvafiq səlahiyyətli orqanların şərhləri fərqli ola bilər və vergi orqanları öz şərhlərinin tətbiq edilməsinə nail olduqları halda, maliyyə hesabatlarına təsiri əhəmiyyətli ola bilər.

Bank bir sıra amillərin qiymətləndirilməsinə, o cümlədən vergi qanunvericiliyin təfsirinə və əvvəlki təcrübəsinə əsaslanaraq inanır ki, vergi öhdəlikləri üçün hesablaşmalar bütün açıq vergi illərinə görə adekvatdır. Bu qiymətləndirmə ehtimal və fərziyyələrə əsaslanaraq həyata keçirilir və uyğun olaraq gələcək hadisələr haqqında ehtimalları əhatə edə bilər. Bankın mövcud vergi öhdəliklərinin adekvatlığı ilə bağlı öz mülahizəsini dəyişdirməsinə səbəb olan yeni məlumatlar yarana bilər; vergi öhdəliklərinə bu cür dəyişikliklər həmin qərarın verildiyi dövrdə vergi xərci məbləğinə təsir edə bilər.

28 Əlaqəli tərəflərlə əməliyyatlar

Nəzarət əlaqələri Banka Cənab Zakir Nuriyev nəzarət edir.

Müşahidə Şurası və İdarə Heyətinin üzvləri ilə əməliyyatlar Aşağıdakı cədvəldə 31 dekabr 2017 və 2016-cı il tarixlərinə işçi heyəti üzrə xərclərə daxil olan cəmi məvacib haqqında məlumat təqdim olunur:

2017

AZN’000 2016

AZN’000 Əməkdaşların qısamüddətli müavinətləri 1,411 1,097 1,411 1,097

Bu məbləğlərə İdarə Heyəti və Müşahidə Şurasının üzvlərinin nağd pul gəlirləri daxildir.


69

28 Əlaqəli tərəflərlə əməliyyatlar (davamı) İdarə Heyəti və Müşahidə Şurasının üzvləri ilə əməliyyatlar üzrə 31 dekabr 2017 və 2016-cı il tarixlərinə olan qalıqlar və orta effektiv faiz dərəcələri aşağıda qeyd olunmuşdur:

2017

AZN’000 Orta effektiv faiz dərəcəsi

2016 AZN’000

Orta effektiv faiz dərəcəsi

Maliyyə vəziyyəti haqqında hesabat Ödənilməmiş kreditlər (ümumi) 2,028 16.11% 4,477 16.00% Kreditin dəyərsizləşməsi üzrə ehtiyat (1,815) - (1,650) - Cari hesablar 127 - 65 - Alınmış depozitlər 223 2.79% 1,261 4.00% Kreditlər və istifadə olunmamış kredit xətləri üzrə öhdəliklər 122 4.62% 101 13.76%

İdarə Heyəti və Müşahidə Şurasının üzvləri ilə əməliyyatlar üzrə 31 dekabr tarixində tamamlanan illərin sonuna olan mənfəət və ya zərər aşağıda qeyd olunur:

2017

AZN’000 2016

AZN’000 Mənfəət və ya zərər Faiz gəlirləri 119 239 Faiz xərcləri (8) (115) Dəyərsizləşmə üzrə zərərlər 165 (79)


70

28 Əlaqəli tərəflərlə əməliyyatlar (davamı) Bank 31 dekabr 2017-ci il tarixinə olan qalıqları və əlaqəli orta effektiv faiz dərəcələrini və 31 dekabr 2017-ci il tarixində tamamlanan il üzrə digər əlaqəli tərəflərlə əməliyyatlardan mənfəət və ya zərər məbləğlərini aşağıdakı kimi təqdim edir:

Birbaşa nəzarətedici tərəf və onun yaxın ailə üzvləri və nəzarətdə olan

müəssisələr Digər səhmdarlar Ümumi nəzarətdə olan

müəssisələr Cəmi

AZN’000 Orta faiz

dərəcəsi, % AZN’000 Orta faiz

dərəcəsi, % AZN’000 Orta faiz

dərəcəsi, %

AZN’000 Maliyyə vəziyyəti haqqında hesabat AKTİVLƏR Müştərilərə verilmiş kreditlər

AZN-də olan qısamüddətli kreditlərin ümumi ödənilməmiş qalığı

12 25.29%

- - - - 12

AZN-də olan uzunmüddətli kreditlərin ümumi ödənilməmiş qalığı

11 11.00%

- - - - 11

USD-də olan uzunmüddətli kreditlərin ümumi ödənilməmiş qalığı - -

226 11.00% 32,037 5.00% 32,263

Cəmi dəyərsizləşmə üzrə ehtiyat - - (3) - (6,897) - (6,900) ÖHDƏLİKLƏR Müştərilərin cari hesabları və depozitləri

Cari hesablar 79 - 550 - 1,719 - 2,348 Müddətli depozitlər AZN-də olan müddətsiz depozitlər - - 279 1.00% - - 279 AZN-də olan qısamüddətli depozitlər 23,624 8.22% - - - - 23,624 USD-də olan qısamüddətli depozitlər 3,338 2.58% 21,179 2.13% - - 24,517 AZN-də olan uzunmüddətli depozitlər 1,040 15.00% 1,647 13.50% 307 9.50% 2,994 USD-də olan uzunmüddətli depozitlər 272 2.96% 6,814 2.77% - - 7,086

USD-də olan subordinasiya borc öhdəlikləri 4,586 15.00% 9,741 3.00% 10,870 5.95% 25,197 Kreditlər və istifadə olunmamış kredit xətləri üzrə öhdəliklər 173 4.58%

39 - - - 212

Mənfəət və ya zərər Faiz gəlirləri 5 25 1,586 1,616 Faiz xərcləri (2,851) (1,110) (665) (4,626) Dəyərsizləşmə üzrə zərərlər 1 13 (6,520) (6,506)


71

28 Əlaqəli tərəflərlə əməliyyatlar (davamı) Bank 31 dekabr 2016-cı il tarixinə olan qalıqları və əlaqəli orta effektiv faiz dərəcələrini və 31 dekabr 2016-cı il tarixində tamamlanan il üzrə digər əlaqəli tərəflərlə əməliyyatlardan mənfəət və ya zərər məbləğlərini aşağıdakı kimi təqdim edir:

Birbaşa nəzarətedici tərəf və onun yaxın ailə

üzvləri və nəzarətdə olan müəssisələr Digər səhmdarlar Ümumi nəzarətdə olan müəssisələr Cəmi

AZN’000 Orta faiz dərəcəsi, % AZN’000 Orta faiz dərəcəsi,

% AZN’000 Orta faiz dərəcəsi,

%

AZN’000

Maliyyə vəziyyəti haqqında hesabat AKTİVLƏR Müştərilərə verilmiş kreditlər

Əsas məbləğin qalığı 98 9.86% 675 19.00% 6,483 5.00% 7,256 Dəyərsizləşmə üzrə ehtiyatlar (1) - (16) - (377) - (394)

ÖHDƏLİKLƏR Müştərilərin cari hesabları və depozitləri

Cari hesablar 102 - 359 - 593 - 1,054 Müddətli depozitlər 5,528 6.45% 14,725 8.74% 3,842 4.43% 24,095

Subordinasiya borc öhdəlikləri 4,776 15.00% 10,146 3.00% 11,157 5.94% 26,079 Kreditlər və istifadə olunmamış kredit xətləri üzrə öhdəliklər

148 6.37% 35 9.00% - - 183

Mənfəət və ya zərər Faiz gəlirləri 16 76 324 416 Faiz xərcləri (882) (874) (833) (2,589) Dəyərsizləşmə üzrə zərərlər 6 (16) 3,581 3,571


72

29 Maliyyə aktivləri və öhdəlikləri: ədalətli dəyər və uçot təsnifatı Uçot təsnifatı və ədalətli dəyərlər Aşağıdakı cədvəldə 31 dekabr 2017-ci il tarixinə maliyyə aktivlərinin və maliyyə öhdəliklərinin balans dəyərləri və ədalətli dəyərləri haqqında məlumat təqdim olunur:

AZN ’000

Kreditlər və debitor borcları

Ödəniş tarixinədək saxlanılan

Satıla bilən

aktivlər

Sair amortizasiya edilmiş dəyər

Cəmi balans dəyəri

Ədalətli dəyər

Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri

431,064 - - - 431,064

431,064

Satıla bilən maliyyə aktivləri - - 14,678 - 14,678 14,526 Banklardan alınacaq vəsaitlər 46,439 - - - 46,439 46,359 Müştərilərə verilmiş kreditlər 193,749 - - - 193,749 175,001 Ödəniş tarixinədək saxlanılan investisiyalar

- 1,716 - - 1,716

1,716

Sair maliyyə aktivləri 3,305 - - - 3,305 3,305

674,557 1,716 14,678 - 690,951 671,971

Bank depozitləri və hesabları - - - 7,410 7,410 7,410 Müştərilərin cari hesabları və depozitləri

- - - 562,655 562,655

563,056

Sair borc öhdəlikləri - - - 51,676 51,676 49,255 Subordinasiya borc öhdəlikləri - - - 25,197 25,197 23,909 Sair maliyyə öhdəlikləri - - - 1,814 1,814 1,814

- - - 648,752 648,752 645,444

Aşağıdakı cədvəldə 31 dekabr 2016-cı il tarixinə maliyyə aktivlərinin və maliyyə öhdəliklərinin balans dəyərləri və ədalətli dəyərləri haqqında məlumat təqdim olunur:

AZN ’000

Kreditlər və debitor borcları

Satıla bilən aktivlər

Sair amortizasiya edilmiş dəyər

Cəmi balans dəyəri

Ədalətli dəyər

Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri

236,072 - - 236,072

236,072

Satıla bilən maliyyə aktivləri - 8,626 - 8,626 8,506 Banklardan alınacaq vəsaitlər 90,397 - - 90,397 87,672 Müştərilərə verilmiş kreditlər 171,096 - - 171,096 169,702 Sair maliyyə aktivləri 2,948 - - 2,948 2,948 500,513 8,626 - 509,139 504,900

Bank depozitləri və hesabları - - 7,772 7,772 7,772 Müştərilərin cari hesabları və depozitləri

- - 399,038 399,038

399,437

Sair borc öhdəlikləri - - 70,578 70,578 70,560 Subordinasiya borc öhdəlikləri - - 26,080 26,080 26,072 Sair maliyyə öhdəlikləri - - 1,572 1,572 1,572 - - 505,040 505,040 505,413

Ədalətli dəyərin hesablamaları maliyyə aləti müstəqil kommersiya əməliyyatında tərəflər qismində çıxış edən məlumatlı şəxslər arasında mübadilə oluna bildiyi məbləğini təxmin etmək məqsədinə xidmət edir. Lakin qeyri-müəyyənlikləri və subyektiv mülahizəni nəzərə alaraq, ədalətli dəyər aktivlərin satışı və ya öhdəliklər üzrə hesablaşmanın aparılması çərçivəsində reallaşdırıla bilən kimi qəbul edilməməlidir.


73

29 Maliyyə aktivləri və öhdəlikləri: ədalətli dəyər və uçot təsnifatı Fəal bazarda ticarət olunan maliyyə aktivləri və öhdəliklərinin ədalətli dəyərləri kotirovka olunan bazar qiymətlərinə və ya diler qiymət təkliflərinə əsaslanır. Bütün digər maliyyə alətləri üçün Bank digər qiymətləndirmə üsullarından istifadə etməklə ədalətli dəyərləri müəyyən edir. Qiymətləndirmə üsullarının məqsədi qiymətləndirmə tarixində bazar iştirakçıları arasında adi əməliyyatda aktivi satmaq üçün əldə olunacaq və ya öhdəliyi ötürmək üçün ödəniləcək qiyməti əks etdirən ədalətli dəyərin müəyyənləşdirilməsidir. Qiymətləndirmə metodlarına xalis cari dəyər və diskontlaşdırılmış pul vəsaitlərinin hərəkət modelləri, bazarda müşahidə oluna bilən qiymətləri mövcud olan maliyyə alətləri ilə müqayisə daxildir. Qiymətləndirmə metodlarında istifadə edilən ehtimallara və göstəricilərə riskləri olmayan və bençmark faiz dərəcələri, kredit spredi və diskont dərəcələrin qiymətləndirilməsində istifadə edilən sair premiyalar, istiqraz və kapital qiymətləri, xarici valyuta məzənnələri, kapital və kapital indeksi qiymətləri, gözlənilən açıq mövqelər və nisbətlər daxildir. Qiymətləndirmə metodlarının məqsədi kommersiyada fəaliyyət göstərən bazar iştirakçıları tərəfindən müəyyən edilən hesabat tarixində maliyyə alətinin dəyərini əks etdirən ədalətli dəyər vəziyyətinə çatmaqdır. Faiz dərəcələri və valyuta svopları kimi adi və sadə maliyyə alətlərinin ədalətli dəyərini təyin etmək üçün Bank müşahidə olunan bazar məlumatları və rəhbərliyin mülahizəsini və qiymətləndirməsini tələb etməyən və ya az tələb edən geniş surətdə tanınmış qiymətləndirmə modellərindən istifadə edir. Qiymətli kağızlar bazarlarında listinqdə olan borc qiymətli kağızları və səhm qiymətli kağızları, birjalarda alınıb-satılan derivativlər və faiz svopları kimi birjadankənar alınıb-satılan sadə derivativlər üçün müşahidə olunan qiymətlər və modellər mövcuddur. Daha mürəkkəb alətlər üçün Bank xüsusi qiymətləndirmə modellərindən istifadə edir. Bu modellərə bəzi və ya bütün mühüm əlavələr bazarda müşahidə olunmaya bilər və bazar qiymətləri və dərəcələrindən törəyə bilər və ya mülahizələr əsasında qiymətləndirilə bilər. Mühüm müşahidə olunmayan əlavələrin aid olduğu alət nümunələrinə fəal bazarın mövcud olmadığı müəyyən kreditlər və qiymətli kağızlar, müəyyən birjadan kənar bazarın törəmə alətləri və sekyuritizasiyalarda iştirak faizləri daxildir. 31 dekabr 2017-ci il tarixinə maliyyə alətlərinin ədalətli dəyərinin hesablanmasında rəhbərlik aşağıdakı mülahizələrdən istifadə edir: • Fərdi müştərilərə verilmiş kreditlərdən yerli və xarici valyutada gələcək pul vəsaitlərinin

hərəkətinin diskontlaşdırılmasında müvafiq olaraq 16.38% (2016: 16.18%) və 17.22% (2016: 12.39%) diskont dərəcələri istifadə olunur.

• Korporativ müştərilərə verilmiş kreditlərdən yerli və xarici valyutada gələcək pul vəsaitlərinin hərəkətinin diskontlaşdırılmasında müvafiq olaraq 8.82% (2016: 8.55%) və 7.15% (2016: 5.59%) diskont dərəcələri istifadə olunur.

• Banklardan alınacaq vəsaitlərdən yerli və xarici valyutada gələcək pul vəsaitlərinin hərəkətinin diskontlaşdırılmasında müvafiq olaraq 7.89% (2016: 10.86%) və 10.71% (2016: 5.42%) diskont dərəcələri istifadə olunur.

• Fərdi müştərilərin depozitlərindən yerli və xarici valyutada gələcək pul vəsaitlərinin hərəkətinin diskontlaşdırılmasında müvafiq olaraq 11.74% (2016: 10.31%) və 3.76% (2016: 5.44%) diskont dərəcələri istifadə olunur.

• Korporativ müştərilərin depozitlərindən yerli və xarici valyutada gələcək pul vəsaitlərinin hərəkətinin diskontlaşdırılmasında müvafiq olaraq 5.17% (2016: 3.91%) və 1.39% (2016: 3.34%) diskont dərəcələri istifadə olunur.

• Subordinasiya borc öhdəliklərindən xarici valyutada gələcək pul vəsaitlərinin hərəkətini diskontlaşdırmaq üçün 6.87% (2016: xarici valyuta - 6.15%) diskont dərəcəsi istifadə olunur.

• Bankların depozitləri və qalıqlarından yerli və xarici valyutada gələcək pul vəsaitlərinin hərəkətinin diskontlaşdırılmasında müvafiq olaraq 7.89% (2016: 10.86%) və 10.71% (2016: 5.42%) diskont dərəcələri istifadə olunur.

• Satıla bilən maliyyə aktivlərinin ədalətli dəyərinin müəyyənləşdirilməsində kotirovka olunmuş bazar qiymətlərindən istifadə olunur, bazar məlumatlarının mövcud olmadığı kotirovka olunmayan səhm qiymətli kağızları isə istisna edilir.

• Sair borc öhdəlikləri üzrə diskont dərəcələrinin hesablanmasında Bank bu borc öhdəlikləri ilə bağlı müxtəlif şərtlər, məqsədlər, müddəalar və kredit riskləri səbəbindən, bu bazarı digər kommersiya borc biznesindən fərqli ayrıca bazar hesab edir. Sair borc öhdəliklərindən gələcək pul vəsaitlərinin hərəkətinin diskontlaşdırılmasında istifadə edilən diskont dərəcələri borcun mənbəyindən asılı olaraq 1%-4% arasında dəyişir.


74

29 Maliyyə aktivləri və öhdəlikləri: ədalətli dəyər və uçot təsnifatı (davamı) Ədalətli dəyərin iyerarxiyası Bank ədalətli dəyərləri ölçərkən ilkin göstəricilərin əhəmiyyətliliyini əks etdirən aşağıdakı ədalətli dəyər iyerarxiyasından istifadə edir:

• 1-ci səviyyə: Fəal bazarda eyni bir alət üçün aktiv bazar qiymətləri (nizamlanmamış). • 2-ci səviyyə: birbaşa (yəni qiymətlər kimi), ya da bilavasitə (yəni qiymətlərdən törəyən)

müşahidə oluna bilən, 1-ci səviyyəyə daxil edilmiş kotirovka olunan qiymətdən başqa digər ilkin göstəricilər. Bu kateqoriyaya aşağıdakı amillərdən istifadə etməklə qiymətləndirilən alətlər daxildir: analoji alətlər üçün fəal bazarda tətbiq edilən bazar qiymətləri; analoji alətlər üzrə kifayət qədər fəal hesab olunmayan bazarlarda tətbiq edilən qiymətlər; və ya bütün əhəmiyyətli ilkin göstəricilərin birbaşa, yaxud dolayısı ilə bazar məlumatlarından müşahidə oluna bildiyi sair qiymətləndirmə üsulları.

• 3-cü səviyyə: ilkin göstəricilər müşahidə oluna bilmir. Bu kateqoriyaya aid edilən alətlərin qiymətləndirmə metoduna müşahidə edilə bilən məlumata əsaslanmayan ilkin göstəricilər daxildir və müşahidə edilə bilməyən ilkin göstəricilər həmin alətin qiymətləndirilməsində əhəmiyyətli təsirə malikdir. Bu kateqoriyaya oxşar alətlər üçün kotirovka olunan qiymətlər əsasında qiymətləndirilən alətlər daxildir və bu zaman alətlər arasında fərqi əks etdirmək üçün mühüm müşahidə olunmayan tənzimləmələr və ya mülahizələr tələb olunur.

Aşağıdakı cədvəl 31 dekabr 2017-ci il tarixinə ədalətli dəyərində ölçülən maliyyə alətlərini hər bir ədalətli dəyər ölçülməsinin təsnifləşdirildiyi ədalətli dəyər iyerarxiyasındakı səviyyə əsasında təhlil edir. Məbləğlər maliyyə vəziyyəti haqqında hesabatda tanınan dəyərlərə əsaslanır: AZN ’000 1-ci səviyyə Cəmi Satıla bilən maliyyə aktivləri 14,526 14,526 14,526 14,526

Aşağıdakı cədvəl 31 dekabr 2016-cı il tarixinə ədalətli dəyərində ölçülən maliyyə alətlərini hər bir ədalətli dəyər ölçülməsinin təsnifləşdirildiyi ədalətli dəyər iyerarxiyasındakı səviyyə əsasında təhlil edir. Məbləğlər maliyyə vəziyyəti haqqında hesabatda tanınan dəyərlərə əsaslanır:

AZN ’000 1-ci səviyyə Cəmi Satıla bilən maliyyə aktivləri 8,506 8,506 8,506 8,506

Aşağıdakı cədvəl ədalətli dəyərində ölçülməyən maliyyə alətlərinin ədalətli dəyərinin hər bir ədalətli dəyər ölçülməsinin 31 dekabr 2017-ci il tarixinə təsnifləşdirildiyi ədalətli dəyər iyerarxiyasındakı səviyyə əsasında təhlil edir:

AZN’000 2-ci

səviyyə 3-cü

səviyyə Cəmi ədalətli

dəyərlər Cəmi balans

dəyəri AKTİVLƏR Pul vəsaitləri və onların ekvivalentləri 431,064 - 431,064 431,064

Banklardan alınacaq vəsaitlər 46,359 - 46,359 46,439

Müştərilərə verilmiş kreditlər - 175,001 175,001 193,749

Ödəniş tarixinədək saxlanılan investisiyalar

1,716 - 1,716 1,716

Sair maliyyə aktivləri - 3,305 3,305 3,305

479,139 178,306 657,445 676,273

ÖHDƏLİKLƏR Bank depozitləri və hesabları 7,410 - 7,410 7,410

Müştərilərin cari hesabları və depozitləri 563,056 - 563,056 562,655

Sair borc öhdəlikləri - 49,255 49,255 51,676

Subordinasiya borc öhdəlikləri - 23,909 23,909 25,197

Sair maliyyə öhdəlikləri - 1,814 1,814 1,814

570,466 74,978 645,444 648,752

Documents

Rabitəbank ASC - BFB · Xarici valyuta mübadiləsindən xalis gəlirlər 7,099 8,049 ... olan bazar iqtisadiyyatının xüsusiyyətləri ilə səciyyələnən Azərbaycanın iqtisadi