QENDRA KOMPLEKSE PËR SHFRYTËZIMIN MODERN … GJEOTERMAL... · Kompleksi gjeotermal demonstrativ, me shfrytëzim të energjisë në mënyrë integrale dhe kaskadë, projektohet në

0

FAKULTETI I GJEOLOGJISË DHE I MINIERAVE Rruga Elbasanit, Tiranë-Albania

Tel/fax: ++ 355 4 375 246/5, E-mail: [email protected]

FAKULTETI I INXHINJERISË MEKANIKE Sheshi Nene Tereza, Tiranë-Albania

Tel/fax: ++ 355 4 375 246/5

PROGRAMI KOMBETAR PER KERKIM DHE ZHVILLIM 2007-2009 “Uji dhe Energjia”

Projekti: PLATFORMË PËR SHFRYTËZIMIN INTEGRAL DHE KASKADË TË ENERGJISË GJEOTERMALE TË ENTALPISË SË ULËT NË KUADRIN E BILANCIT ENERGJETIK TË SHQIPËRISË

QENDRA KOMPLEKSE PËR SHFRYTËZIMIN MODERN KASKADË TË UJËRAVE GJEOTERMALË

TË ENTALPISË SË ULËT

Autorë: Prof. Dr. Alfred Frashëri Bashkëdrejtues i projektit Prof. Dr. Bashkim Çela Bashkëdrejtues i projektit Prof. Dr. Andonaq Londo Prof. Dr. Salvatore Bushati Prof. Dr. Niko Pano Prof. Dr. Angjelin Shtjefni Prof. Dr. Spiro Thodhorjani Prof. Dr. Rushan Liço Prof. Dr. Dhimitër Haxhimihali M.Sc. Inxh. Fatos Tushe M.Sc. Inxh. Nevton Kodhelaj Dr. Inxh. Ruzhdi Baçova Inxh. Arkitekt Klaud Manehasa Inxh. Projektues Arton Poro Inxh. Preventivues Alket Kumaraku Inxh. Armond Kurti

Prof. Dr. Përparim HOXHA DEKAN I FAKULTETIT TË GJEOLOGJISË DHE MINIERAVE Prof. Dr. Andonaq LONDO DEKAN I FAKULTETIT TË INXHINJERISË MEKANIKE

Tiranë, 2008

1

Treguesi i lëndës

1. Hyrje………………………………………………………………………………………..3 2. Projekt detyra………………………………………………………………………………4 3. Rezervat gjeotermale në zonë dhe i prurjeve nga puset,

nën shembullin e pusit Kozani-8................................................................................7 4. Studimi i prurjes së ujit termomineral nga pusi dhe vlerësimi i mundësive

të rritjes se prurjes dhe temperaturës së ujit nga puset e zonës.............................17 5. Kapaciteti termik i ujërave termomineralë të pusit Ko-8..........................................27 6. Skema për shfrytëzimin modern integral dhe kaskadë

të ujit termomineral, në shembullin e zonës së Kozanit.........................................29 7. Projekt ideja e ndërtimit të pajisjeve të grykës në pusit për marrjen e

kontrolluar të ujit termomineral...............................................................................32 8. Kushtet klimatike të zonës së Kozanit-Elbasan......................................................35 9. Projekt ideja e ndërtimit të hotel-klinikës.................................................................40

9.1. Kompozimi i qendrës gjeotermale 9.2. Sistemi i ngrohjes, ventilimit dhe ajrit të kondicionuar

9.2.1. Kërkesa të përgjithshme 9.2.2. Të dhëna kryesore për projektin. 9.2.3. Humbjet e nxehtësisë dhe ngarkesat termike 9.2.4. Përzgjedhja e sistemit 9.2.5. Terminalet ftohëse / ngrohëse 9.2.6. Kanalet e ajrit 9.2.7. Tubat e ujit dhe aksesorët

10. Projekt ideja e ndërtimit të pishinave me ujë të ngrohtë........................................65 11. Projekt ideja e ndërtimit të serave për lule dhe perime

me ngrohje gjeotermale........................................................................................83 12. Projekt ideja e ndërtimit të plantacionit gjeotermal të rritjes së algave.. 13. Projekt ideja e ndërtimit të instalimit gjeotermal për rritjen e peshkut...................85 14. Fushat sportive.....................................................................................................93 15. Projekt ideja e ndërtimit të nyjës së degazimit të ujit termomineral.......................99 16. Projekt ideja e ndërtimit të instalimit për shkripëzimin e ujit termomineral

para se të derdhet në mjedis..............................................................................101 17. Skema e genplanit të Qendrës Gjeotermale........................................................109 18. Vlerësimi paraprak i investimit për ndërtimin e qendrës gjeotermale për

shfrytëzimin integral dhe kaskadë të energjisë së ujërave gjeotermale...............116 19. Bibliografia............................................................................................................132 20. Album shembuj pishinash, vaska për banja, sera, plantacione spiruline,

procedura balneologjike termominerale, instalime për rritje peshku në vende të ndryshme të botës (shkëmbim përvoje)………………………………137

GRAFIKËT: Fig. 3.1. Zonat gjeotermale në Shqipëri dhe pozicioni i pusit Kozani-8 në Zonën Kruja. Fig. 3.2. Pozicioni i puseve gjeotermale Kozani-2, Kozani-3 dhe Kozani -8. Fig. 3.3. Puset gjeotermale Kozani-2, Kozani-3, Kozani-8, ndodhen në luginën e lumit të Kushës ku, ndodhet fshati i mirënjohur Shijon- Elbasan. Fig. 3.4. Skema strukturore e tavanit të gëlqerorëve të Kozanit, (Sipas V. Silo).

2

Fig. 9.1. Pamje nga fasada dhe nga ana e pasme e saj e Hotel-klinikës ditore. Fig. 10.1. Skema e ujit qarkullues në pishinat. Fig. 11.1 – Shpërndarja brenda vjetore e elementëve hidroklimatik – Elbasan. (1 – Radiacioni Diellor; 2 – Reshjet atmosferike; 3 – Tensioni i avujve të ujit). Fig.11.2. Lidhja e temperaturës së tokës me temperaturën e ajrit (Elbasan). Fig. 15.1: Skema teknologjike për prodhimin e biomasave algale. Fig. 15.2. Ndryshimi i rrezatimit diellor gjatë ditës. Fig. 15.3: Temperatura e ajrit dhe suspensionit me dhe pa ngrohje. Fig. 15.4: Pajisjet për të mundësuar çlirimin e CO2. Fig. 16.1. Prodhimi i përgjithshëm i akuakulturave, sipas habitateve, 1997. Fig. 16.2: Prodhimi i përgjithshëm i akukulturave në vite. Fig. 16.3. Prodhimi i akuakulturave sipas specieve, 2007 (a) dhe te ardhurat e Ne përqindje ndaj totalit (b). Fig. 16.4: Skema e përgjithësuar e impianteve rritës të salmonit. Fig. 16.5: Skema teknologjike e aplikimit të pompave të nxehtësisë për ngrohjen e ujit Viz. 1. Skema e shfrytëzimit integral dhe kaskadë të ujit termomineral në Qendrën Gjeotermale. Viz. 2. Planimetria e katit +3.20 m e Hotel-klinikës ditore. Viz. 3. Planimetria e katit 0.00 m e Hotel-klinikës ditore. Viz. 4. Planimetria e katit -3.40 m e Hotel-klinikës ditore. Viz. 5. Planimetria e katit -6.80 m e Hotel-klinikës ditore. Viz. 6. Planimetria e katit -12.24 m e Hotel-klinikës ditore. Viz. 7. Planimetria e katit -15.60 m e Hotel-klinikës ditore. Viz. 9. Skema energjetike e Hotel-klinikës ditore në Qendrën Gjeotermale. Viz. 10. Pamje satelitore 2D e zonës Gjeotermale Kozani- Elbasan. Viz. 11. Pamje satelitore 3D e zonës Gjeotermale Kozani- Elbasan. Viz. 12. Skema e shpërndarjes së ujit gjeotermal në Shijon-Elbasan. Viz. 13. Genplan i Qendrës Gjeotermale Kozani- Elbasan Viz. 14. Pamje satelitore e planimetrisë së Qendrës Gjeotermale Kozani- Elbasan

3

1. HYRJE

Shfrytëzimi kompleks i energjisë së ujërave gjeotermale së bashku me energjinë diellore dhe të erës, si edhe në mënyrë kaskade nga temperaturat më të larta deri sa ai të ftohet në temperaturën e ajrit është sot një nga drejtimet e rëndësishme ku punohet për përmirësimet energjetike të vendeve, duke përdorur energjitë e rinovueshme, miqësore me mjedisin. Në çerek shekullin e fundit u bë një ndryshim në koncept. Sot, ujërat termale konsiderohen se janë të dobishme për tu përdorur gjerësisht për kalitjen e shëndetit të njerëzve të shëndetshëm dhe për dëfrimin e tyre, që janë edhe shumica e popullsisë, krahas klinikave për kurimin e sëmundjeve. Prandaj ndërtohen edhe hotele, madje organizohen fshatra turistike, me pishina dhe banja me ujë të ngrohtë. Në qendrat gjeotermale të Italisë, bëhen rreth një milion ditë vizita në vit nga turistët, për shembull në qendrat e Salsomaggiore Spa bëhen 15 mijë trajtime në ditë.

Në qendrat gjeotermale realizohet balneoterapia, e cila i referohet përdorimit mjekësor të llixhave për dy komponentë: terapia e sëmundjeve të ndryshme dhe prehja ose ç’tendosja (relaksim). Balneoterapia (nga latinishtja: balneum, "banjë") përfaqëson terapinë e sëmundjeve me anën e banjës, masazhit me anën e ujit që lëviz, relaksimit ose stimulim. Shumë ujëra minerale në llixhat janë veçanërisht të pasur me minerale (silic, squfur, selenium, radium), të cilët mund të përthithen nga lëkura e trupit. Termi "balneoterapi" në përgjithësi përdoret për çdo terapi në llixha, që përfshin pirjen e ujit, banja me ujë të nxehtë ose me avull natyral, si edhe përdorimi i llojeve të ndryshme balte e rëre të nxehtë. Në përgjithësi, në ujërat termalë të llixhave përmbahen minerale të natriumit, magneziumit, kalciumit dhe hekurit, si edhe arsenik, litium, potas, manganez, brom, dhe jod. Ujit mund ti shtohen edhe minerale të tjera, si edhe vajra aromatike. Banjat me baltë përfshihen gjithashtu në balneoterapi, dhe balta e llumrat mund të përmbajnë minerale të cilët kanë veti të dobishme. Prandaj, balneoterapia mund të rekomandohet për një gamë të gjerë sëmundjesh, përfshirë artritet, sëmundjet reumatizmale, gjinekologjike, të aparatit të frymëmarrjes dhe atij qarkullues, gjendjen e lëkurës, dhe fibromyalgia, si edhe për problemet estetike- celulitet.

Prehja ose ç’tendosja (relaksim) njerëzore, që është arti dhe shkenca i “të bërit asgjë” lidhur me veprimtarinë e jashtme, përfshirë tensionin fizik dhe/ose mendor, gjen kushte për tu realizuar sa më mirë në qendrat e ujërave termale. Prehja efektive mund të referohet edhe si ripërtëritje. Kushtet njerëzore të rrjedhjes së energjisë jetësore, të cilat janë qenësore për përmirësimin e shëndetit dhe të ndjerit mirë gjejnë mjedis të përshtatshëm në qendrat gjeotermale.

Në këtë drejtim duhet të futet edhe në vendin tonë koncepti bashkëkohor që ujërat e nxehta në radhë të parë duhen të shfrytëzohen për rigjenerim dhe pushimin e njerëzve të shëndetshëm, pa hequr vëmendjen nga kurimi i sëmundjeve. Për zhvillimin e eko-turizmit mund të stimulohet dhe të kreditohet edhe komuniteti lokal për të rregulluar shtëpitë e tyre dhe mjedisin për rreth për të pritur turistë. Në të dy rastet, komuniteti lokal do të ketë përfitime dhe rritjen e nivelit të jetesës, qoftë duke u punësuar në hotelet dhe duke i furnizuar ata me produkte bujqësore, ashtu edhe duke pritur turistët në shtëpitë e tyre. Por në asnjë rast, nuk duhet ngatërruar ekoturizmi me shërbimin mjekësor në qendrat balneologjike të posaçme.

http://en.wikipedia.org/wiki/Silica

http://en.wikipedia.org/wiki/Sulfur

http://en.wikipedia.org/wiki/Selenium

http://en.wikipedia.org/wiki/Radium

http://en.wikipedia.org/wiki/Magnesium

http://en.wikipedia.org/wiki/Calcium

http://en.wikipedia.org/wiki/Arsenic

http://en.wikipedia.org/wiki/Lithium

http://en.wikipedia.org/wiki/Potassium

http://en.wikipedia.org/wiki/Manganese

http://en.wikipedia.org/wiki/Bromine

http://en.wikipedia.org/wiki/Iodine

4

Zona gjeotermale Ishëm - Elbasan ndodhet pranë aeroportit “Nënë Tereza” të Tiranës, qytetit historik të Krujës dhe plazheve të Adriatikut, liqenit të Ohrit, perlës së Ballkanit dhe qendrës klimatike malore në pyjet e famshëm të Gjinarit në jug-lindje të Elbasanit. Burimet e Llixhave të Elbasanit, pusi gjeotermal Kozani-8, që ndodhet pranë manastirit Shën Gjon Vladimirit në Shijon të Elbasanit, dhe pusi Ishmi-1/b kanë mundësi për zhvillim me teknologji moderne, duke u kthyer në qendra turistike rigjenerimi dhe pushimi, krahas veprimtarisë mjekësore kurative. Burimet e Urës së Katiut në Bënjë të Përmetit, burimi i avullit në Postenan dhe burimi i Sarandaporos, krahas veprimtarisë mjekësore, kanë gjithashtu mundësi të mëdha për tu kthyer në qendra turistike shumë tërheqëse, në kushtet edhe të natyrës jashtëzakonisht të bukur të trevës dhe të popullit mikpritës, në fshatrat që mund të kthehen në pritëse të turistëve. Fshatrat Bënja në Përmet, Postenani në Leksovik, Shijoni në Elbasan etj. pranë burimeve e puseve termale, mund të kthehen në fshatra turistike shumë të bukur. Qendra Balneologjike e Peshkopisë, me vlerat e saj kurative të mira, me ndërtimin si dhe me pishinën me ujë termal, e ndodhur pranë liqeneve piktoreskë të Lurës dhe në këmbë të Korabit, malit më të lartë të vendit dhe me bjeshkët shumë të bukura, i ka kapacitetet energjetike dhe vlerat estetike të mjedisit e të natyrës për tu kthyer në qendër kurative dhe turistike e rëndësishme jo vetëm për Shqipërinë veri-lindore.

Me ujërat termale të nxehta ngrohen sera dhe dhoma tharjesh produktesh bujqësore, kurse me ujërat e ftohura rriten rasate peshqish, si edhe kultivohen alga për përgatitjen e pomadave nga më të mirat për kurimin e shumë sëmundjeve të lëkurës dhe për kozmetikë. Ky shfrytëzim kompleks dhe kaskadë do të kontribuojë edhe në ruajtjen dhe mbrojtjen e mjedisit. Aktualisht, ujërat termale derdhen në sipërfaqen e tokës duke pasur ndikim të madh mbi truallin, ujërat sipërfaqësore dhe nëntokësore dhe mbi biodiversitetin. Krahas kësaj, i duhet kushtuar vëmendja e duhur e mbrojtjes dhe mirëmbajtjes së pyjeve në zonat e burimeve të ujërave termale, pasi ato kanë ndikim të madh mbi këto burime dhe bukurinë e natyrës, që lidhet me eko-turizmin.

Nga ujërat termale nxirren kripërat dhe mikroelemente të dobishëm. Ujërat e pijshëm minerale mund të industrializohen për tu përdorur nga popullsia. Dhe në Shqipëri ka ujëra të tillë si ato të Bënjës në Përmet, të Sarandaporos në Leskovik, të Ardenicës etj.

Kompleksi gjeotermal demonstrativ, me shfrytëzim të energjisë në mënyrë integrale dhe kaskadë, projektohet në njërin nga puset gjeotermale, si ai Kozani 8 në veri-perëndim të Elbasanit. Në pusin Kozani-8, uji termal i të cilit me temperaturë 64,5oC dhe prurje 10 l/sek derdhet në përrua. Gjatë proceseve të ndryshme të kaskadës nxirren edhe gazet e lirë CO2 dhe H2S, që përdoren përkatësisht për konservimin e produkteve ushqimore dhe për procedura të posaçme mjekimi të rrugëve të frymëmarrjes.

Qëllimi i projektit është ekzaminimi, demonstrimi dhe shpërndarja e aspekteve pozitive teknike dhe financiarë të transferimit të teknologjive moderne për përdorimin integral dhe kaskadë të energjisë gjeotermale në Shqipëri, që do të ketë një impakt të drejtpërdrejtë në zhvillimin e qëndrueshëm të krahinave, duke u rritur të ardhurat për frymë të popullsisë dhe njëkohësisht me përmirësimin e standardit të jetesës së komunitetit. Ky zhvillim do të arrihet paralelisht edhe me reduktimin e efekteve negative mbi mjedisin nga derdhja në lumë e ujërave gjeotermale me përmbajtje të larta kripërash natyrale, si edhe gaze sulfidrike etj. Përfitime të rëndësishme financiare, sociale dhe teknike do të arrihen nga promovimi dhe zbatimi final nga rezultatet të këtyre projekteve.

5

Bazuar në analizat që do të bëhen mbi të dhënat që do të përftohen nga realizimi i

objektivave të mësipërme krijohen të dhënat për kryerjen e studimit të fizibilitetit për tre komponentë: furnizimi me energji, impakti natyror dhe aspektet financiare, që lejojnë të përzgjidhet kaskada më e përshtatshme e përdorimit të energjisë gjeotermale në zonën e dhënë. Objektet që projektohen, në veçanti ato të akuakulturës, serat me ngrohje gjeotermale, si edhe impiantet e degazimit dhe të shkripëzimit, do të ndërtohen për herë të parë në Shqipëri, prandaj është e domosdoshme veç të tjerash edhe studimi i problemeve teknologjike të prodhimeve, të cilat lidhen dhe kushtëzojnë edhe konstruksionin e instalimeve. Për këtë arsye, në projektin që po paraqitet, jemi përqendruar në zgjidhjen e sistemeve energjetike të ngrohjes dhe konstruksionet në vija të përgjithshme. Në vitin 2009 do të vazhdojë studimi shume disiplinor i teknologjisë së prodhimeve të akuakulturës dhe plotësimit të projektit të ndërtimit të këtyre instalimeve: plantacionit të spirulinave, serave dhe instalimit të rritjes së peshqve. E njëjta gjë do të bëhet për impiantet e degazimit dhe të shkripëzimit.

Projekti që propozohet presupozon ndërtim shkallë-shkallë të kompleksit, duke realizuar fazat e ndryshme një nga një, me synim që të zvogëlohet investimi fillestar. Autorët falënderojnë oponentët Dr. Ing. Rexhep Karapici dhe Prof. As. Dr. Adem Hyseni, si edhe Departamentin e Burimeve Energjetike në Fakultetin e Gjeologjisë dhe Minierave për vlerësimet dhe vërejtjet e bëra, që ndihmuan për përmirësimin dhe plotësimin e projektit.

6

2. PROJEKT DETYRË

PROJEKT DETYRË Qëllimi; Projekti ka për qëllim të krijojë mundësitë tekniko-shkencore për të demonstruar efektiviteti ekonomik të ndërtimit për herë të parë në Shqipëri të një qendre moderne për shfrytëzimin integral dhe kaskadë të ujërave termomineralë natyrorë që erruptojnë nga puset ose burojnë në zona të ndryshme të vendit. Ky projekt do të konkretizohet për zonën gjeotermale të Kozanit. Objektivat e projektit: 1. Vlerësimi i rezervave gjeotermale në zonë dhe i prurjeve nga puset, nën shembullin e pusit Kozani-8. 2. Studimi i prurjes së ujit termomineral nga pusi dhe vlerësimi i mundësive të rritjes se prurjes dhe temperaturës së ujit nga puset e zonës. 3. Vlerësimi i kapacitetit termik të ujërave termomineralë të pusit Ko-8. 4. Ndërtimi i skemës për shfrytëzimin modern integral dhe kaskadë të ujit termomineral, në shembullin e zonës së Kozanit. 5. Projekt ideja e ndërtimit të pajisjeve të grykës në pusit për marrjen e kontrolluar të ujit termomineral. 6. Projekt ideja e ndërtimit të hotel-klinikës. 7. Projekt ideja e ndërtimit të pishinave me ujë të ngrohtë. 8. Projekt ideja e ndërtimit të serave për lule dhe perime me ngrohje gjeotermale. 9. Projekt ideja e ndërtimit të plantacionit gjeotermal të rritjes së algave. 10. Projekt ideja e ndërtimit të instalimit gjeotermal për rritjen e peshkut. 11. Projekt ideja e ndërtimit të nyjës së degazimit të ujit termomineral 12. Projekt ideja e ndërtimit të instalimit për shkripëzimin e ujit termomineral para se të derdhet në mjedis. 13. Hartimi i skemës së genplanit të Qendrës Gjeotermale. 14. Vlerësimi i kostos së ndërtimit të Qendrës Gjeotermale. Çdo objekt do të paraqitet me tekstin sqarues dhe skemat e grafikët e nevojshëm.

7

Detyra për projekt idetë: 1. Projekt ideja e hotel-klinikës për frekuentim ditor dhe asaj disa ditor. - Dhoma fjetjeje - Restorant - Sallë mjekimi - Dhoma e mjekëve - Dhomë laboratori - Sallë masazhesh - Sallë fitness-i - Sauna - Sallë konferencash - Sallë e vaskave për trajtim individual mjekësor me ujë termomineral - Dhoma vaskash dyshe - Fushë tenisi - Fushë volejbolli - Fushë lodrash për fëmijë 2. Projekt ideja e pishinave me ujë të ngrohtë. - Pishinë gjeotermale me pamje pellgu natyror e mbyllur lehtë, me përmasa 10 x 8 0.5 m, uji me temperaturë 38oC. - Pishinë olimpike e hapur me ujë të ëmbël të ngrohtë, temperatura 30 °C. Përmasat 50 x 23 x 3 m, - Pishinë me ujë të ëmbël të ngrohtë, temperatura 30 °C, e mbyllur lehtë. Përmasat 10 x 5 x 1.5 m e shkallëzuar, - Pishinë me ujë të ëmbël të ngrohtë, temperatura 30 °C, e mbyllur lehtë, për fëmijët. Përmasat 5 x 3 x 0,5 m e shkallëzuar, 3. Projekt ideja e serave për lule dhe perime me ngrohje gjeotermale. - Sera me plastmasë, me sipërfaqe 3000 m2. 4. Projekt ideja e plantacionit gjeotermal demonstrativ të rritjes së algave. - Sipërfaqja 2000 m2 5. Projekt ideja e instalimit gjeotermal demonstrativ për rritjen e peshkut. - Sipërfaqja 915 m2

Ekipi i projektit: 1. Prof. Dr. Alfred Frashëri- Bashkëdrejtues i projektit 2. Prof. Dr. Bashkim Çela - Bashkëdrejtues i projektit 3. Prof. Dr. Andonaq Londo 4. Prof. Dr. Salvatore Bushati 5. Prof. Dr. Niko Pano 6. Prof. Dr. Angjelin Shtjefni

8

7. Prof. Dr. Spiro Thodhorjani 8. Prof. Dr. Rushan Liço 9. Prof. Dr. Dhimitër Haxhimihali 10. M.Sc. Inxh. Fatos Tushe 11. M.Sc. Inxh. Nevton Kodhelaj 12. Dr. Inxh. Ruzhdi Baçova 13. Inxh. Arkitekt Klaud Manehasa 14. Inxh. Projektues Arton Poro 15. Inxh. Preventivues Alket Kumaraku Grupi i ekspertëve të Energjisë Gjeotermale dhe puseve: 1. Prof. Dr. Alfred Frashëri 2. Prof. Dr. Bashkim Çela 3. Prof. Dr. Spiro Thodhorjani 5. Prof. Dr. Rushan Liço 6. M.Sc. Inxh. Nevton Kodhelaj Grupi i ekspertëve termistë: 1. Prof. Dr. Angjelin Shtjefni 2. M.Sc. Inxh. Fatos Tushe 3. Dr. Inxh. Ruzhdi Baçova Grupi i ekspertëve për akuakulturën dhe serat: 1. Prof. Dr. Alfred Frashëri 2. Prof. Dr. Angjelin Shtjefni 3. M.Sc. Inxh. Nevton Kodhelaj 4. Dr. Inxh. Ruzhdi Baçova Grupi i ekspertëve për genplanin dhe studimin e fizibilitetit: 1. Prof. Dr. Alfred Frashëri 2. Prof. Dr. Bashkim Çela 3. Prof. Dr. Andonaq Londo 4. Prof. Dr. Salvatore Bushati 5. Prof. Dr. Niko Pano 6. Prof. Dr. Angjelin Shtjefni 7. Prof. Dr. Spiro Thodhorjani 8. M.Sc. Inxh. Fatos Tushe 9. M.Sc. Inxh. Nevton Kodhelaj 10. Dr. Inxh. Ruzhdi Baçova 11. Inxh. Arkitekt Klaud Manehasa 12. Inxh. Projektues Arton Poro 13. Inxh. Preventivues Alket Kumaraku

Ekspert kimist industrial: 1. Prof. Dr. Dhimiter Haxhimihali

9

3. REZERVAT GJEOTERMALE NË ZONË DHE I PRURJEVE NGA PUSET, NËN SHEMBULLIN E PUSIT KOZANI-8

Pusi Kozani 8, ndodhet në strukturën karbonatike të Kozanit, e cila bën pjesë në

Zonën gjeotermale Kruja (Fig. 3.1). Kjo është një nga zonat gjeotermale e mëdha të vendit dhe shtrihet rreth 180 kilometra me një gjerësi 4-5 kilometra. Ajo fillon në bregdetin e Adriatikut, në veri të Kepit të Rodonit, vazhdon me strukturën e Ishmit, të Kozanit në veri të Elbasanit, të Llixhave të Elbasanit, të Holtës, të Bënjës në përroin e Langaricës, të avullit në malin e Postenanit në Leskovik dhe të lumit të Sarandaporos në afërsi të kufirit shqiptaro- grek. Tej kufirit, zona Kruja vazhdon më në jug me burimet e Kavasilës në zonën e Konicës në Greqi [Frashëri A. et., 2003, Fytikas M. D. etj. Taktikos S. 1993].

Zona Gjeotermale Kruja përfaqëson një varg strukturash antiklinale, me bërthama karbonatike të moshës së Kretakut – Eocenit të Poshtëm e të Mesëm (Cr-Pg12). Gëlqerorët vazhdojnë me flishin oligocenik (Pg3). Prerja flishore ka trashësi deri në 5 km. Në Kozan, mbi prerjen flishore, transgresivisht shtrihen mergelët e burdigalianit (N1

b). Formacioni karbonatik përfaqësohet nga gëlqerorë neritikë, gëlqerorë dolomitikë dhe dolomitë. Gëlqerorët janë me çarje dhe mikroçarje të shumta dhe të karstëzuar. Në përgjithësi, antiklinalet janë lineare, me gjatësi deri në 20-30 km. Ato janë asimetrike dhe krahët e tyre perëndimore janë të këputur nga tektonika disnjunktive. Ka edhe antiklinale të përmbysur dhe të mbi hedhur drejt perëndimit. Vargu i strukturave me ujëra të nxehta përfaqëson, kryesisht, buzinën perëndimore të zonës tektonike Kruja. Strukturat e buzës perëndimore të zonës Kruja vendosen mbi strukturat e zonës Jonike, nëpërmjet tektonikës mbi hipëse krahinore. Tektonikat mbihipëse krahinore të Albanideve, nga thellësi të mëdha, arrijnë e zhvishen në sipërfaqe. Disa prej tyre prekin të gjithë koren sedimentare. E tillë është edhe tektonika më perëndimore e zonës tektonike Kruja. Në plan krahinor, gëlqerorët dhe flishi i zonës Kruja zhyten deri në thellësi rreth 10 km, ku ato vendosen mbi formacionin evaporitik Triasik. Në këto nivele, temperatura arrin 120- 150 °C. Në këtë brez, është e rëndësishme edhe prania e tektonikës që lidhet me formacion evaporitik.

Pusi Kozani – 8 ndodhet në juglindje të Tiranës, rreth 35 Km larg. Ai është vendosur vetëm 8 km në veriperëndim të Elbasanit, në luginën e bukur të lumit Kushës ku ndodhet edhe fshati i mirënjohur Shijon i Elbasanit. (Fig. 3.2, 3.3). Në sipërfaqe, uji nga pusi Kozani 8 fontanon me temperature të lartë në grykë, 65.5 °C. Uji del nga një horizont në thellësinë 1816-1837m. Temperatura e ujit është 80°C, kurse trysnia 191 atmosferë në tavanin e gëlqerorëve në fund të pusit, si dhe 12 atmosferë në grykën e tij. Mineralizimi i ujit 4.6 g/l. Debiti është i qëndrueshëm, 10.3 l/sek. Sipas diagramës së rezistencës së dukshme, në intervalin 1816-1837 m, shtrihet pako mergelore karbonatike kalimtare, me rezistencë elektrike specifike të lartë.

Në fig. 3.4 paraqitet skema strukturale e tavanit të gëlqerorëve të strukturës së Kozanit. Sipas izobatit 3600 m, struktura ka gjatësi 18 km dhe gjerësi mesatare 4 km. Struktura është e ndarë në pesë blloqe. Dy blloqet jugore kanë gjatësi 7 km sipas izobatit 2000 m., e cila është marrë si përmasë për llogaritjen e sigurt të rezervave gjeotermale të zonës së pusit Kozani-8. Në vite, në këtë strukturë janë shpuar pesë puse për kërkimin e naftës dhe të gazit. Nga këta, pusi gjeotermal Kozani 8 dhe Kozani 2 kanë shpuar prerjen karbonatike.

Sipas termogramave në puset Ishmi-1/b dhe Galigati-2, të kryer para fontanimit të ujit, temperatura e prerjes karbonatike ka qenë, përkatësisht, 42.2°C dhe 52.8°C në fundet e puseve. Kjo diferencë temperature e ujit dhe e gëlqerorëve tregon se në kolektorin e rezervuarit ka një mishelë ujërash, me temperaturën përkatëse të thellësisë ku ndodhet rezervuari me ujin termal që vjen nga thellësi të mëdha. Heterogjeniteti i prerjes kolektore

10

bën që uji i nxehtë të qarkullojë nëpër të çarat. Prandaj në prerje ekzistojnë intervale me temperaturë më të madhe ose më të vogël, se sa u tregua më lart. Struktura më veriore e zonës gjeotermale Kruja, siç është ajo e Ishmit, kanë prerje karbonatike që karakterizohet nga një rezistencë elektrike specifike e dukshme e vogël, që luhatet në kufijtë 50 deri 20 Om. Kjo tregon për veti të mira kolektore, si dhe për ngopjen e kolektorit me ujë të mineralizuar. Në këtë prerje ndërthuren gëlqerorët kompaktë me ato që janë kolektore. Këto ndërshtresa kanë trashësi 5-10m. Poroziteti efektiv i tyre ka madhësi 5.8-7.10-3 dhe përshkueshmëri 0.05-3.5 mDarsi. Gëlqerorët kanë përcjellshmëri hidraulike 8.6.10-10 deri në 8.5.10-8 m/s, si dhe transmetueshmëri 8.6.10-7 deri në 8.5.10-5 m2/s. Sipas të dhënave sizmike, strukturat kanë gjerësi mesatare rreth 4 km. Siç u pa më sipër, rreth kësaj madhësie janë edhe përmasat e strukturës së Kozanit. Për këtë arsye, gjerësia 4 km është pranuar për të karakterizuar rezervuarin në rajonin Tiranë-Elbasan. Të dhënat sizmike dhe ato gjeologjike krahinore tregojnë se gëlqeroret shtrihen në thellësi të mëdha. Sipas rënies ata vazhdojnë rreth 10 km. Për siguri të llogaritjes së burimeve të energjisë gjeotermale, trashësia e rezervuarit është marrë 2000m. Kufiri perëndimor i rezervuarit është përcaktuar sipas tektonikës shkëputëse të buzës perëndimore të zonës tektonike Kruja. Kufiri lindor, në plan horizontal është hequr 4 km në lindje të kufirit perëndimor. Temperaturat e akuiferit, të vlerësuara sipas përbërjes kimike të ujërave termale të disa burimeve, me anën e gjeotermometrave Fournier, Truesdell janë 254 ,dhe 235 °C përkatësisht. Këto rezultate tregojnë se uji vjen nga thellësi të mëdha, ku mjedisi ka temperaturë të lartë, 150-200°C. Uji i nxehtë ngjitet lart, kryesisht, nëpërmjet shkëmbinjve të shkatërruar të zonave tektonike dhe ngop çarjet e kolektorit karbonatik në Kozan, kur krijohet depresion në pus për përvetësim dhe gjatë fontanimit, ose buron si në Llixhat e Elbasanit. Ujërat termale të rajonit Elbasan-Tiranë janë të tipit kloro-magnezial. Përmbajnë katione Ca++, Mg++, Na+ dhe K+, anione Cl-, SO4

--, HCO3- etj., kanë pH=6.7-8 dhe dendësi 1.001 deri në 1.006

g/cm3. Burimet e Llixhave te Elbasanit dhe puset Ishmi - 1/b e Kozani - 8 kanë prurje konstante për periudha të gjata, nga 3.5 deri në 15 l/sec respektivisht mbi 50 vjet, 40 vjet dhe 18 vjet. E stabilizuar është edhe temperatura e ujit. Këto fakte dëshmojnë për regjim termo-hidrodinamik të qëndrueshëm të rezervuarit. Vlerësimi i rezervave të energjisë gjeotermale të strukturës së Kozanit: 1. Nxehtësia në vend:

zATTcPcPQ wwmm 010 1 (3.1)

ku: P – poroziteti efektiv i prerjes gëlqerorë të pusit, P=5.8x10-3

m – dendësia mesatare e matriksit të kolonës së shkëmbit. m = 2640 kg.m3

cm – kapaciteti i nxehtësisë specifike mesatare e shkëmbit, cm=1,1 kJ/(kg.K)

w - dendësia mesatare e ujit, w = 980,37 kg/m3

cw - kapaciteti i nxehtësisë specifike mesatare e ujit , cw=4,1893 kJ/(kg.K) T1 – temperatura në tavanin e akuiferit, T1=85oC T0 – temperatura në sipërfaqen e Tokës, T0=16.5 °C dhe atëherë:

11

GJJ

Q

1019

3633

0

100712,1100712,1

10210275,16852,418937,980108,511002640108,51

Fig. 3.1. Zonat gjeotermale në Shqipëri dhe pozicioni i pusit Kozani-8 në Zonën Kruja.

Kozani 8

12

Fig. 3.2. Pozicioni i puseve gjeotermale Kozani-2, Kozani-3 dhe Kozani -8

Ko-8

Ko-2

Ko-3

13

Kozani 8

Fig. 3.3. Pusi gjeotermal Kozani-8, ndodhen në luginën e lumit të Kushës, në fshatin e mirënjohur Shijon, Elbasan.

14

3. 4. 5.

Fig. 3.4. Skema strukturore e tavanit të gëlqerorëve të Kozanit. (Sipas V. Silo)

0 5 10 km

15

2. Resurset e energjisë gjeotermale:

GJQRQ 918

001 100712,1100712,1 (3.2)

ku: R0=0,1 sepse pusi Kozani 8 është i vetëm në strukturë që fontanon ujë të ngrohtë. 3. Rezervat e energjisë gjeotermale: Kosto e instalimit të pusit e shprehur në sasi nxehtësie: I$=4,285.105 USD C – përmbajtja e nxehtësisë specifike e naftës, C=4,185.1010 J/ton P – çmimi i naftës, P=700 $/ton dhe atëherë:

JP

CII 13

105$

10562,2700

10185,410285,4 (3.3)

Prurja e ujit termal nga akuiferi i konturuar, (Qv, në m3/s) Sipas matjeve të drejtpërdrejta Qv=10-3 m3/s

Nga: 15

2f

v

krzQ (3.4)

Përcjellshmëria hidraulike:

2

2

15

rz

Qk v

f (3.5)

ku: r – rrezja e pusit, r=8,41.10-2 m z – trashësia e akuiferit, z= 103 m dhe

smk f /10488,85101041,82

103,1015 9

2

32

3

(3.6)

Përshkueshmëria, (k) , në Darsi:

21539

10601,39589

10404,010488,85m

g

kk

f (3.7)

6,3k mDarsi

Transmetueshmëria, (Tv), në m2/s:

16

12539 ,105488,81010488,85 smzkT fv (3.8)

Energjia gjeotermale e nxjerrshme:

GJJ

TcTTQE wwrtv

615

3

10401,210401,2

30864003653,418937,9802585103,10 (3.9)

Faktori ardhjes:

3

18

133

1

1022,21007,1

10562,210401,2

Q

IERI (3.10)

Rezervat e energjisë gjeotermale:

GJQRQ 6183

112 10375,2100712,11022,2 (3.11)

Rezervat specifike:

2

6

181 /63,39

1027

1007,1mGJ

A

Qq (3.12)

Rreth 2 km në veri të pusit Kozani-8 është shpuar pusi Kozani-2 dhe pusi Kozani-3 në vitet 1969 dhe 1971 përkatësisht. Puset kanë takuar strukturën gëlqerore të Kozanit dhe janë thelluar në prerjen e saj. Pusi Kozani-2 është në gjendje të rregullt, i konservuar. Ka rrjedhje të vogla uji squfuror. Pusi është e nevojshme të përvetësohet për ta aktivizuar për marrjen e ujit termal. Pusi Kozani-3 është lënë në konservim i mbushur me solucion argjile, por gryka e tij është e hapur dhe e mbushur me material inert. Për përvetësimin e tij pusi duhet frezuar dhe rregulluar pajisjet e grykës. Me aktivizimin e Kozani-2 dhe 3, qoftë edhe me parametrat e Kozani-8 të paktën dyfishohen rezervat gjeotermale të strukturës së Kozanit dhe kapaciteti energjetik i saj.

17

4. STUDIMI I PRURJES SË UJIT TERMOMINERAL NGA PUSI DHE

VLERËSIMI I MUNDËSIVE TË RRITJES SE PRURJES DHE RUAJTJES SË TEMPERATURËS SË UJIT NGA PUSET E ZONËS KOZAN-ELBASAN

Projektimi i Qendrës Gjeotermale pranë pusit Kozani 8 ne Shijon te Elbasanit, si edhe vlerësimi i kapaciteteve optimale te ujerave termale qe mund te merren nga ky pus ne te ardhmen, si edhe vlerësimi i ujembajtjes termominerale ne puset Kozani – 2 dhe 3 qe aktualisht ndodhen ne gjendje konservimi, është i domosdoshëm studimi i pusit. Ky studim behet akoma me i rendesishem dhe i domosdoshëm për faktin se kane kaluar 18 vjet qysh nga koha e shpimit te pusit dhe fontanimit te ujit termomineral me prurje 10.3 l/sek. Studimi i pusit ka për qellim vendosjen e një regjimi optimal për shfrytëzimin e pusit dhe përcaktimin e parametrave te shtresës. 4.1 Studimi i puseve me vendosje te pajisjeve ne gryke te pusit Studimi i pusit Kozani 8 fillon pas vendosjes ne kontroll teknik te grykës se pusit, duke vene armaturën e nevojshme dhe panelin komandimit. Studimi do te kryhet sipas programit e mëposhtëm, me detyre qe te përcaktohen parametrat e domosdoshëm, për gjendjen aktuale te pusit dhe rezervuarit: 4.1.1 Koeficienti i prodhueshmërisë dhe koeficienti i pranueshmerise (KP dhe KI) Pusi i prodhimit gjeotermik karakterizohet nga treguesi i produktivitetit ose koeficienti i prodhueshmërisë se pusit (KP).

ku: Quj = Debiti masor i ujit i nxjerre (kg/s), Pi = presioni statik i zonës se ushqimit, (bar) p = presioni i rrjedhjes ne fund te pusit (bar) Pusi i injektimit gjeotermik karakterizohet nga treguesi i injektueshmerise ose koeficienti i pranueshmerise se pusit (KI).

ku: Quji = Debiti i ujit te injektuar (kg/s), pi = presioni statik i zonës se ushqimit, (bar) p = presioni i rrjedhjes ne fund te pusit (bar)

pp

QKP

i

uj

i

uji

pp

QKI

18

4.1.2 Informacioni për përcaktimin e koeficientit te prodhueshmërisë. Për përcaktimin e koeficientit te prodhueshmërisë se pusit duhet te kryhet: -Studimi i pusit me debit injektimi te ndryshueshëm, duke injektuar ujë te ftohte (te zakonshëm) ne pus dhe duke monitoruar (regjistruar) presionin ne zonën kryesore te ushqimit për te përcaktuar koeficientin e pranueshmerise. Kryhen disa prova qe zgjatin 3 ore p.sh. me debit 20, 40 dhe 60 l/sek. -Studimi i pusit ne rënie presioni, matja e presionit dhe matja e rënies se presionit ne fund te pusit pas injektimit dhe mbylljes se menjëhershme te tij, qe zakonisht behet pas përfundimit te studimit te pusit me injektim te ndryshueshëm. Kjo prove zgjat 0.5 deri 3 ore. -Procesi i stimulimit (përpunimit) te pusit nga kombinimi i metodës hidraulike (injektimit te ujit te ftohte) dhe injektimit te ajrit (i quajtur me ajër-lift). 4.1.3. Prodhueshmëria fillestare e pusit Për te interpretuar rezultatet e rrjedhjes dhe programit te studimit te pusit gjeotermik me rritje presioni dhe për te bere disa parashikime për treguesit e prodhueshmërisë se pusit le te shikojmë me poshtë. Kapaciteti produktiv i një pusi gjeotermik mund te përcaktohet nga parametri i Koeficientit te Prodhueshmërisë, KP i cili siç thamë me sipër, përkufizohet si raport i debitit masor total te rrymës (q) me diferencën e presionit (depresionin) p qe është:

KP= q/ p (4.1) Ne formulën e mësipërme p përcaktohet si: p=pi-p , (4.2) Ku pi është presioni fillestar statik ne rezervuar dhe p është presioni i rrjedhjes ne fund te pusit, i cili do te zvogëlohet me kalimin e kohës, n.q.s pusi do te prodhoje me një debit konstant q. Prandaj p, dhe si pasoje KP, ne një pus gjate prodhimit me një debit konstant do te zvogëlohet me kalimin e kohës. Kjo ecuri e rënies se KP është vartësi e vetive hidraulike dhe kushteve kufitare te rezervuarit dhe ndikimit te interferencës midis puseve (n.q.se ka me shume se një pus aktiv). Për një vlerësim te tille zakonisht përdoret e ashtuquajtura zgjidhja burim-rryme e ekuacionit diferencial te pjesshëm qe përshkruan sjelljen e presionit kalimtar ne një mjedis poroz qe përmban fluid njëfazor. Kjo zgjidhje jep debitin e prodhuar nga një pus i vetëm ne një sistem i te pakufizuar si:

q=DP

pkh

μ

ρπ )()(2 (4.3)

ku: k= përshkueshmëria (depërtueshmëria) e rezervuarit h= trashësia neto e rezervuarit kh= kapaciteti rrjedhës i rezervuarit ρ= dendësia e fluidit

19

μ= viskoziteti i fluidit PD= Variabël pa përmasa qe është funksion i kohës Ne ek (7.3) PD jepet nga:

PD=D

Di

t

rE

42

12

(4.4)

ku tD= koha pa përmasa

tD=2)(

)(

pt rhc

tkh

μφ

Φcth - kapaciteti grumbullues i rezervuarit ct - ngjeshmëria totale e shkëmbit dhe e fluidit Φ - poroziteti i rezervuarit rD- rrezja pa përmasa r- distanca burimit te rrymave (te vijave) dhe pikës ne te cilën përcaktohet presioni (i barabarte me rezen e pusit n.q.s. merret parasysh presioni ne fund te pusit). rp- rrezja e pusit t- koha Ne ek (7.4), madhësia Ei paraqet integralin eksponencial te përcaktuar si:

Ei(-x)=x

duu

ue

(4.5)

Ek (7.3) është i vërtetë n.q.s koeficienti i ndotjes (skin) i pusit është zero kjo tregon qe efikasiteti i rrjedhjes ne fund te pusit është 100% , pra pusi nuk është as i dëmtuar as i stimuluar. N.q.s koeficienti i ndotjes (skin) është pozitiv (+) (d.m.th pusi është i dëmtuar) për te njëjtën debit rrjedhjeje q, kjo do te sjelle e një presion shtese te dhënë nga ek:

Skh

qp

ρπ

μ

)(2 (4.6)

Prodhueshmëria e puseve gjeotermike zakonisht paraqet një koeficient negativ ndotjeje i cili nënkupton një pus te “stimuluar” (d.m.th efikasiteti ne fund te pusit është me i madh 100% ) për shkak se këto puse ndërpresin çarje te hapura. 4.1.4. Rënia e prodhueshmërisë se pusit me kohen dhe për shkak te interferencës se pusit Nga ek (4.1) dhe (4.6) duket qe KP e një pusi me vete rrjedhje është përkufizuar i pavarur nga tempi i prodhimit dhe mund te llogaritet si funksion i kohës. KP i një pusi me kalimin e kohës bie, por shkalla e rënies ulet ngadalë ne mënyrë te vazhdueshme dhe pas pak muajsh prodhim niveli KP kryesisht bie. N.q.s nga i njëjti rezervuar do te kemi shfrytëzimin e tij nga disa puse kjo do te ketë interference midis puseve duke zvogëluar KP e te gjithë puseve. Nga ek. (4.1) dhe (4.6) mund te llogaritet rënia e presionit ne një pus dhe për pasoje KP e tij ne përgjigje, te qofte vete prodhimit plus ndikimin e bashkëveprimit (interferencës) te prodhimit te çastit nga puset e tjerë te vendburimit. Kjo mund te kryhet nga procesi matematik i mbivendosjes ne hapësirë i zgjidhjes burim vije.

20

N.q.s janë ne prodhim njëkohësisht disa puse, KP e pusit do te zvogëlohet ne lidhje me kohen ne përputhje me:

KPn

i

iDii qStrpq

qkh

1

)(

)(2

μ

ρπ (4.7)

dhe nga (4.4)

pDi(t, ri)=-tkh

rhcE it

i)(4

)(

2

12

(4.8)

ku: qi dhe Si janë respektivisht debiti i rrjedhjes dhe koeficienti ndotjes (skin) pusit i, ri është distanca midis pusit dhe pusit i (i=1, ......n) Ek (4.7) dhe (4.8) tregon se n.q.s te gjitha puset prodhojnë me te njëjtin debit, KP nuk varet me nga debiti rrjedhjes KP

KP=

Srtp

kh

i

n

i

Di ),(

)(2

1

μ

ρπ (4.9)

Ne mënyrë te ngjashme, mund te përdoret procesi matematik„ i mbivendosjes ne kohe” i zgjidhjes burim vije, për te llogaritur rënien e presionit dhe KP kur debiti i rrjedhjes pranohet te ndryshoje me kalimin e kohës.

Përveç debitit te rrjedhjes, koeficientit te ndotjes (skin), dhe koeficientit te prodhueshmërisë KP-i e te cilit është llogaritur, llogaritja kërkon distancën e debitit te rrjedhjes nga çdo pus aktiv kufitar dhe vlerëson disa parametra te rezervuarit. Këto parametra janë: viskoziteti, vëllimi specifik i fluidit te rezervuarit, kapaciteti i rrjedhjes se pusit (përcjellshmëria), kapaciteti grumbullues i rezervuarit (aftësia grumbulluese) dhe presioni fillestar i rezervuarit. Ndërsa vlerat e kapacitetit te rrjedhjes se rezervuarit dhe te faktorit te ndotjes (skin) se pusit mund te vlerësohet nga studimi i pusit ne kohe te shkurtër), kapaciteti grumbullues i rezervuarit nuk mund te vlerësohet pa ndihmën e një programi studimi ne interference.

Megjithatë pranohet për llogaritje një mesatare e vlerave te kapacitetit te grumbullimit 0.01 ft/psi. Për llogaritje përdoret vëllimi specifik dhe viskoziteti i ujit te pastër qe gjendet ne afërsi te puseve qe ka një kripësi te ulet dhe përqendrim te vogël gazi. Paragrafi tjetër, përshkruan analizën metodologjike te përdorur për te arritur ne vlerat e percjellshmerise te rezervuarit dhe koeficientin te ndotjes (skin) se pusit nga studimi i pusit me rritje presioni. 4.1.5 Analiza e studimit te rrjedhjes dhe nga te dhënat me rritje presioni. Koeficienti fillestar i produktivitetit për çdo pus mund te llogaritet si vijon;

KP=fs pp

q (4.10)

Ku q - debiti i qëndrueshëm i rrjedhjes para mbylljes se pusit Pf -presioni i fundit te pusit pak para mbylljes se pusit Ps- presioni i fundit pusit gjate periudhës se rritjes se presionit

21

Megjithatë, parashikimi i rënies se KP-se me kohen dhe për shkak te interferencës midis puseve kërkon përdorimin e ekuacioneve (4.7) dhe (4.8); kjo gjithashtu kërkon vlerësimin e kapacitetit rrjedhës te rezervuarit dhe koeficientin e ndotjes (skin). Sjellja e presionit te vëzhguar gjate studimit ne rritje presioni te pusit llogaritet ne përputhje me modelin matematik te mëposhtëm për presionin e fundit te pusi ne rritje ne funksion te kohës, duke marre parasysh bashkëlidhjen midis koeficientit te ndotjes (skin) dhe ndikimit te grumbullimit ne fund te pusit. Studimi i pusit ne rritje presioni

Pps= )()(2

DDDpDi tpttpkh

qp

ρπ

μ (4.11)

ku pps - presioni i pusit ne rritje ne lidhje me kohen Δt tp - zgjatje e periudhës se prodhimit para mbylljes q - debiti mesatar i prodhuar para mbylljes pD - është dhënë nga ek (4.4) Koeficienti i ndotjes (skin), përcaktohet nga ekuacioni (4.5) Grumbullimi ne fund te pusit

qbh=q ,),(1 DDD

D

D Ctpdt

dC (4.12)

ku qbh- debiti i rrjedhjes nga rezervuari ne fund te pusit dhe pasi është mbyllur gryka e pusit. CD- kapaciteti grumbullues i pusit pa dimensione

CD = ,)(2 2

wt rhc

C

θπ

dhe C- koeficienti grumbullues i pusit (vëllimi i grumbulluar ne pus për çdo njësi te rritjes se presionit)

Kapaciteti i rrjedhjes se pusit, koeficienti i ndotjes (skin) dhe koeficienti grumbullimit ne pus vlerësohet ne rezervuar (m3/atm), merret nga vlerat e matura dhe te llogaritura te ecurisë ne rritje presioni brenda një niveli te pranueshëm saktësie.

Gjithashtu mund te llogaritet maksimumi i presionit ne rënie Δp, ne pus përpara se te arrije debiti maksimal i prodhimit. Meqë pusi do te vihet ne pune hapi tjetër ne analize është vlerësimi maksimumit te injektimit ne rënie presioni ne këto puse dhe humbjet e ngarkesës se këtij injektimi (pompimi). 4.1.6. Ceshtja e injektimit ne pus Ne një pus ku injektohet, niveli i ujit mund te lihet mbi pompën e ulur nga ana tjetër pompa do te ketë goditje (kaviteti i pompës). Për një pompe te dhënë te ulur ne thellësi, maksimumi i rënies se presionit Δp ne një pus pa rrezik goditjeje mund te vlerësohet nga: Δp=pi-(h-hp)G-psat - pgas –pzh – pfr – psm, (4.13)

22

ku pi - presioni statik i rezervuarit h - thellësia e zonës produktive hp - thellësia e uljes se pompës G - gradienti hidrostatik ne temperaturën e prodhimit psat - presioni i ngopshmerise se fluidit ne temperaturën e prodhimit pgas - presioni pjesor i gazit pzh - presioni i lartësisë se lëngut qe kërkohet nga pompa për pune normale (për zhytje minimale e pompës) pfr - humbjet e presionit për shkak te fërkimit ne pus midis h dhe hp dhe psm - presioni shtese për te siguruar qe te mos ndodh goditje ne pompe Humbjet e presionit për shkak te fërkimit (pfr) ne ekuacioni (4.12) mund te llogaritet si me poshtë:

pfr= )(2

2

p

c

hhdg

vfρ (4.14)

ku: f - koeficienti i fërkimit v - shpejtësia e fluidit ne pus ρ - dendësia e fluidit d - diametri i brendshëm i pusit dhe gc - nxitimi i rënies se lire Vlera e f-se ne (4.14) mund te llogaritet:

f=2

Re

2/1 /)(35.9/log(214.1 Nfd (4.15)

ku ashpërsia relative e tubacionit. Ne ek (4.15) NRe është numri i Reynolsit i dhënë nga : NRe = ρvd / μ (4.16) ku μ është viskoziteti i fluidit Presioni maksimal ne rënie del nga ek.(4.13) deri (4.16). Pompa e thellësisë mund te ulet deri ne thellësinë 600m por nëse përdoret një pompe zhytëse elektrike duhet pasur parasysh qe te ulet shume me thelle. Parametrat e tjerë ne ek (4.13) njihen ose maten ose vlerësohen nga karakteristikat e fluidit nga vlerat e llogaritura te KP-se se një pusi dhe rënies maksimale te presionit te lejuar i cili mund te llogaritet (si vartësi e kohës) debiti maksimal i prodhuar i dhënë nga: q=(KP) *(Δp), (4.17) Fuqia e kërkuar për pompimin mund te nxirret nga fuqia bruto e dobishme nga pusi i pompimit. Fuqia e kërkuar nga një pompe qe punon ne maksimumin e kushteve te lejuara ne rënie jepet nga: Fuqia e pompimit = (w. H/Ep + hp.L)/Em (4.18) Ku H - thellësia e uljes se pompës

23

L - humbjet ne kf për njësi gjatësie Ep - rendimenti i pompës Em - rendimenti i motorit Ne ek 4.18 H jepet: H=(pd – psat – pgas – psm)/ G+hp, (4.19) ku pd= presioni i pompës bosh Ne analize dhe llogaritje përdoren parametrat e mëposhtëm: Diametri i brendshëm = 6 5/8” pgas+ pzh +psm = 61 m L = 0; Ep = 0.76; Em = 0.88; pd = 80 bar; hp = 350 m; L = 1500 kf

4.2 Zgjedhja dhe vendosja e pompës

Pompat janë dy llojesh (Fig. 7.1):

- me vënien ne pune nga sipërfaqja dhe - pompe zhytëse elektrike.

Ne pusin fontanues Ko-8 mund te përdoret pompa qe vihet ne pune direkt nga

sipërfaqja, duke siguruar një rritje debiti 2.5-3 here, pra duke arritur 25-30 l/sek. Ne pasqyrën 4.1 jepen disa te dhëna nga katalogu i pompave e te dy tipave.

Pompa përzgjidhet ne varësi te parametrave te vlerësuar dhe prurja optimale e

ujerave termale qe programohet te merret nga pusi.

24

a) b) Fig. 7.1. Pamje skematike e pompave qe vendosen ne puset Gjeotermale.

a) Pompe qe komandohet nga sipërfaqja e Tokës b) Pompe elektrike zhytëse.

25

Disa te dhëna te katalogut te pompave për nxjerrjen e ujit nga pusi gjeotermal Kozani 8

Pasqyra 4.1

Pompa me motor sipërfaqësor

Pompa zhytëse

Rendiment 68 deri ne 78%. Diametër te vogël. Motor me rendiment te larte. Humbje mekanike ne kushineta, humbje te vogla ne kabllot e transmetimit.

Rendiment 68 deri ne 78%. Diametër te madh. Motor me rendiment te ulet Humbje te larta ne kabllot përcjellës. Kabul i zhytur dhe ne kontakt me tubingun e nxehte.

Motori, kushinetat lehtësisht te arritshme. Motori, kushinetat vështiresisht te arritshme.

Shpejtësi e vogël ( me pak se1,750 rrot/min).

Shpejtësi e madhe (mbi 3,600 rpm).

Temperature pune deri ne 230 °C Temperature e ulet pune, por brenda kërkesave.

Thellësi e vogle deri ne 700 m. Thellësi e madh deri ne 3600 m.

Instalime shume te gjata. Instalime te shkurtra.

Pusi duhet te jete sa me vertikal Puse me pjerrësi nga 4°-75°/35 m

Helika pozicionohet para se te futet ne pus. Mund te ndryshohet pozicioni i helikës

Çmim i ulet Çmim i larte

26

7.3. Stimulimi i puseve

Stimulimi për rritjen e debitit kërkon përmirësimin e pershkueshmerise natyrale te rezervuarit te ngrohte. Rezervuarët janë poroze nga natyra dhe përbëhen nga hapësira te çarjeve dhe te poreve midis kokrrizave te mineralit. Nëse hapësira poroze e shkëmbit komunikon, ku poret lidhen njeri me tjetrin dhe fluidet e ndodhura ne te si uji, avulli, gazi natyror apo nafta mund te rrjedhin ne rezervuar, kjo aftësi quhet përshkueshmëri e formacionit.

Përshkueshmëria e shkëmbinjve ndryshon ne një interval te gjere, qe nga shkëmbinjtë qe janë me përshkueshmëri shume te larte dhe te cilat përmbajnë fluide qe mund te nxirren me ane te shpimit te puseve (nafte dhe gazi, puse uji, sis gjeotermik) deri ne ato qe janë plotësisht te papërshkueshme si shkëmbinjtë e thate te nxehte, apo shkëmbinj te tjerë shterpe. Shpimi i shume puseve te naftës, i puseve gjeotermike dhe për burime te tjera minerale gjate shekullit te fundit, kane treguar qe korja e tokës përmban burime te mëdha nxehtësie dhe këto burime gjenden ne shkëmbinjtë me përshkueshmëri natyrore te ulet. Marrja e nxehtësisë ne këta shkëmbinj ne sasi te mëdha dhe me kosto optimale është një objektiv i specialisteve dhe kompanive qe merren me përdorimin e tyre. Metodat për marrjen e nxehtësisë nga shkëmbinjtë me përshkueshmëri te ulet filluan me 1974 (Arm Stead dhe Testet, 1987). Për formacionet me përshkueshmëri te ulet koncepti fillestar ishte krejt i thjeshte: shpimi i një pusi me thellësi te mjaftueshme për te arritur temperaturën e duhur, krijimi i një zone me varshmëri te zhvilluar për transmetimin e nxehtësisë nëpërmjet kryerjes se çarjes hidraulike te shkëmbit dhe kapja (takimi) e këtyre çarjeve me një pus te dyte.

Nxehtësia nga shkëmbinjtë mund te nxirret duke qarkulluar ujin nga një pus ne tjetrin nëpërmjet zonave te stimuluara. Parimisht kjo metode kërkon qe te krijohet një përcjellshmëri hidraulike shume e midis puseve te injektimit dhe te prodhimit nëpërmjet një vëllimi mjaft te madh te shkëmbit qe te jete ekonomikisht i pranueshëm lidhur me tempet e nxjerrjes se energjisë dhe te jete gjatësisë se rezervuarit. Kohet e fundit ne vendburimet e testuar kërkohet një prodhim ne përmasa tregtare te mëdha te energjisë elektrike si dhe për zbatime edhe ne proceset industriale deri ne ngrohjen e zonave apo komunave lokale. Zhvillimi i teknologjive te reja ne 30 vitet e fundit ka bere qe ne 8 vende me te përparuara te zbatohen këto teknologji. Nga ana tjetër koncepti fillestar i stimulimit nëpërmjet çarjeve hidraulike diskrete (te veçanta) po zëvendësohet gjerësisht nga stimulimi i sistemit te çarjeve natyrale. Ndërsa ende nuk është arritur qëllimi i zbatimeve ne vendburime, studimi i puseve ka treguar qe ne rezervuarët me përmasa te mëdha mund te arrihet me një komunikim te mjaftueshëm për te prodhuar fluide ne shkalle industriale.

Me ane te studimit te puseve ne shkëmbinjtë kristalin me përshkueshmëri te ulet është arritur një njohje e karakteristikave te vendburimeve duke përfshirë çarjet fillestare, zgjerimin dhe përhapjen, zgjerimin termik (drawdown), tempet e humbjeve te ujit, rrjedhjen, rezistencat e rrjedhjes, përzierjen e fluideve dhe gjeokiminë e fluideve. Ne përpjekje për te përdorur metodat hidraulike te stimulimit për te përmirësuar komunikimin ne distance me te madhe ne vendburim është me e përshtatshme për te rritur pershkueshmerine e zonës afër puseve te injektimit apo te prodhimit me ane te çarjes hidraulike, stimulimeve kimike dhe krijimit te çarjeve te sforcimit termik.(Tester etj 1989).

Ecuria e proceseve qe duhen te kryhen përfshijnë:

Shpimin e një pusi te thelle për te kapur zonën e studiuar

Krijimin e sistemit te çarjeve qe te përmbajë vëllime te mëdha shkëmbi mbi një km3

Përmirësimin e njohjes se mekanizmave termohidraulike qe kontrollojnë hapjen e përmasave te çarjes.

27

Përmirësimin e metodave për ndjekjen e shpimit te puseve,

Stimulimin e vendburimeve dhe menaxhimin e rrjedhjes se fluideve si dhe karakteristika te tjera hidraulike.

Qarkullimi i fluidit ne pus me një temp mbi 25 kg ne sek ne mënyrë te vazhdueshme.

Metodat e monitorimit dhe menaxhimit te mikrosizmicitetit te induktuar gjate stimulimit dhe qarkullimit

Nxjerrja e nxehtësisë nga zonat e përfshira nga puset, nga shkëmbinjtë e plote pa shpenzime te tepërta termike (drawdown)

Prodhimin e energjisë elektrike nga mikroimpiantet pilot.

Qëllimi i përmirësimit te teknologjisë konsiston ne zhvillimin e metodave me te mira për përcaktimin dhe shpërndarjen, densitetin dhe orientimin e çarjeve para dhe pas stimulimit për te optimizuar komunikimin e plote hidraulik me rezervuarin e stimuluar. Përmirësimin e metodave për te riparuar apo shmangur çdo qarkullim te shkurtër rrjedhjeje qe eventualisht mund te ndodhe. Njohja e rolit parësor qe kane prishjet apo faljet paraprake ne pengesat ose lehtësitë e rrjedhjes ne rezervuar. Zbatimi i metodave dhe pajisjeve me te qëndrueshme për matjen e temp, presionit, prurjes dhe emetimit natyral gama qe te jene te afta qe te ndjekin ecurinë e temp deri ne 200oC ose dhe me shume dhe për monitorimin e tyre ne një kohe me te gjate Parashikimin e mbeturinave apo depozitimin e tyre për te njohur me mire gjeokiminë e shkëmbit dhe fluidit. Gjithashtu rëndësi e veçante ka njohja e vendburimit te pastimuluar, sistemit te çarjeve te shkëmbit dhe aftësi për te parashikuar mundësinë e stimulimit dhe te prodhimit. Gjithashtu nëpërmjet informacionit te mësipërm mund te nxirren te dhëna te cilat mund te futen ne një model simulimi i cili do te mundësojë vlerësimin me te mire te kostove te operacioneve te zbatimit dhe te mirëmbajtjes. Për pusin Kozani 8 ende është herët te diskutohet për proces stimulimi pasi debitet e kërkuara për zbatim mund te përballohen nga rritja e prodhimit me ane te pompës se ulur ne pus zgjedhjen e se cilës e kemi bere me lart.

28

5. KAPACITETI TERMIK I UJËRAVE TERMOMINERALË TË PUSIT KO-8

Kapaciteti gjeotermal i pusit Kozani-8, në pajtim me Atlasin e Burimeve të Energjisë Gjeotermale në Evropë, është vlerësuar sipas tre parametrave të mëposhtëm: 1) Kapaciteti energjetik (Qe), në MW:

Qe=Pmax.(Thyrje – Tdalje).0,004184 (5.1) ku: Pmax - Prurja maksimale, në.(kg/s), Thyrje – Temperatura e ujit në hyrje, në (°C), Tdale - Temperatura e ujit në dalje, në (°C)], 0,004184, koeficient. 2) Shfrytëzimi vjetor i energjisë (Se), në (TJ/vit) (TJ=1012 J):

Se= Pmes.(Thyrje – Tdalje).0,1319 (5.2) Ku: Pmes - prurja mesatare, në (kg/s), Thyrje – Temperatura e ujit në hyrje, në (°C), Tdale - Temperatura e ujit në dalje, në (°C)], 0,1319, koeficient. 3) Faktori i kapacitetit (K) i cili shpreh shkallën e përdorimit vjetor të energjisë së ujërave termale të pusit ose burimit, në (TJ/vit)

K = 0,03171.(Se/Qe) (5.3)

ku: Se – shfrytëzimi vjetor i energjisë, në (TJ/vit), Qe – kapaciteti energjetik, në MW, 0,03171, koeficient.

Faktori i kapacitetit mund të jetë më i vogël ose i barabartë me 1,00. Zakonisht ai është më i vogël, përderisa projektet nuk punojnë me 100% të kapacitetit gjithë vitin.

Në pasqyrën e (5.1) jepen të dhënat e përllogaritjeve të parametrave të mësipërm për pusin Kozani-8, krahasuar edhe me të burimeve e puseve të tjera gjeotermale. Nga kjo pasqyrë duket se për katër burimet më të mëdha: Llixhat e Elbasanit, të Peshkopisë, të pusit Kozani-8 dhe Ishmi - 1/b rezulton se prurja e përgjithshme e ujit termal është 62.8 l/sek. Kapaciteti i energjisë gjeotermale 9.57 MWt. Por, aktualisht, fluksi i ujit gjeotermal që përdoret është vetëm 10.0 l/sek, dhe faktori kapacitetit 0.131 MWt. Këto shifra tregojnë jo vetëm për shfrytëzim shumë të vogël të energjisë gjeotermale, por edhe për përdorim joefektiv. Uji i pusit Kozani–8 me temperaturë 65.5°C, prurje 10.3 l/sek, derdhet në përrua për 18 vjet. Për rendiment 0.6, energjia e humbur vlerësohet 11 milionë kWh, afërsisht 1 milion Euro.

29

KAPACITETI TERMIK I DISA BURIMEVE DHE PUSEVE UJËRAVE TERMOMINERALË TË SHQIPËRISË

Pasqyra 5.1

Përdorimi Maksimal Kapaciteti Përdorimi Vjetor

Lokaliteti Tipi Prurja Temperatura (°C)

Prurja mesatare Energjia

Faktori i Kapacitetit

(kg/s) Hyrje Dalje (MWt) (kg/s) (TJ/yr)

Llixha Elbasan B 15 60 18 2.64 9 3.56 0.042

Peshkopi B 16 43 18 1.49 6 2.4 0.051

Hydrat B 18 55 18 2.78 3 1.19 0.013

Ishmi B 3.5 64 18 0.61 2.5 0.99 0.019

Kozani B 10.3 65.5 18 2.05 1 0.39 0.006

TOTAL 62.8 9.57 21.5 8.53 0.131

Shënim: (B)- Përdorimi aktual për banjo

30

6. SKEMA PËR SHFRYTËZIMIN MODERN INTEGRAL DHE KASKADË TË UJIT TERMOMINERAL, NË SHEMBULLIN E ZONËS SË KOZANIT

Përparimi më i madh teknologjik i shfrytëzimit të energjisë së ujërave termale është

përdorimi në mënyrë kaskadë për shumë procese, nga temperaturat më të larta, derisa uji merr temperaturën e atmosferës. Kjo është mënyra më kursimtare e shfrytëzimit të kësaj energjie alternative. Për të realizuar përdorimin kaskadë për një varg sa më të gjatë veprimtarish, në çdo stinë, shfrytëzimi i energjisë gjeotermale bëhet në kompleks me energjinë diellore dhe të erës. Në këtë skemë përfshihen edhe koncepti i shfrytëzimit kompleks, sepse përdoren teknologjitë moderne siç janë pompat gjeotermale të nxehtësisë, si edhe panelet diellore.

Skema e shfrytëzimit kompleks dhe kaskadë të energjisë gjeotermale kushtëzohet nga tre faktorë kryesorë:

a) Temperatura e ujit, b) Kimizmi i ujit, c) Prurja e burimit ose e pusit.

Në projekt, skema komplekse dhe kaskadë po jepet e përshtatshme për pusin gjeotermal Kozani-8.

Vetitë e ujit: Mineralizimi 4,6 g/L pH= 7,5 Përbërja kimike:

Kationet: Ca2+ 37,62 mg/L Mg2+ 20,4 Na+ + K+ 268,5 NH4

+ 47,5 Anionet: Cl- 270,2 mg/L SO4

-- 46,2 HCO3 10,0 Mikroelemente: B 0,0067 μg/L Debiti: 10,3 L/sek Temperatura e ujit: 65,4oC

Të dhëna për objektet Mbështetur në temperaturën e ujit, madhësinë e prurjes, rezervat e energjisë

gjeotermale dhe kapacitetin energjetik te pusit Kozani-8 u projektua skema e shfrytëzimit integral e kaskadë e energjisë gjeotermale në këtë zone (Viz. 1).

Sipas kësaj skeme të projektuar për ndërtimin e Qendrës Gjeotermale Kozani, parashikohen që kjo qendër të jetë komplekse, me shumë objekte që do të lejojnë të shfrytëzohet nxehtësia e ujit gjeotermal nga 65.4°C e deri sa të ftohet në temperaturën e mjedisit.

31

Hotel/klinikat: Projektohen dy hotel-klinika:

1. Për frekuentim ditor, me disa dhoma fjetjeje, 2. Për frekuentim disa ditor.

Objektet e projektuar do të jenë qendra turistike, përveçse se si qendra trajtimi apo kurimi, janë konceptuar të funksionojë mbi parimet e një hoteli turistik. Hotelet do të kenë dhoma teke dhe disa dyshe, me tualet, dhoma e personelit, dhomë me vaska dyshe, në formë grope natyrale, një për kat (përmasat 2 x 2 x 0,5 m), restorant, bar, dhomë mjekimi, dhomë e mjekëve, dhomë e laboratorit, sallë masazhesh, sallë fitness-i, sauna, sallë për pingpong, sallë konferencash, sallë e vaskave për trajtim individual mjekësor me ujë termomineral, dhomat e administratës dhe personelit, kuzhina, depo, tualet. Pishinat me ujë të ngrohtë:

- Pishinë gjeotermale me pamje pellgu natyror e mbyllur lehtë (me përmasa 10 x 8 x 0.5 m), uji me temperaturë 38oC,

- Pishinë gjysmë olimpike me ujë të ëmbël të ngrohtë, e mbyllur lehtë, temperatura 30 °C (Përmasat 25 x 11 x 1,5 m e shkallëzuar),

- Pishinë me ujë të ëmbël të ngrohtë, temperatura 30 °C, e mbyllur lehtë, për fëmijët (Përmasat 5 x 3 x 0,5 m e shkallëzuar).

Në fushë: - Pishinë olimpike e hapur me ujë të ëmbël të ngrohtë, temperatura 30 °C, me përmasa 50 x 23 x 3 m, - fushë tenisi, përmasat 23,77 x 10, 97 m, me gjithë rrethim 28 x 13 m. - fushë volejbolli, përmasat 24 x 15 m., me gjithë rrethim 28 x 18 m. - fushë lodrash për fëmijë, përmasat 20 x 10 m. - lulishte për rreth hotelit. Serat për lule dhe perime me ngrohje gjeotermale, me sipërfaqja të përgjithshme e serave 3300 m2. Serat do të jenë të tipit industrial me plastmasë, me përmasa 8 x 30 x 3,7 m, sipërfaqe 240 m2. Plantacioni gjeotermal demonstrativ të rritjes së algave me sipërfaqe të përgjithshme 2000 m2. Vaskat e betonit ku rriten algat kanë sipërfaqe 50; 100 dhe 225 m2, thellësi rreth 1 m Instalimi gjeotermal demonstrativ për rritjen e rasatit te peshkut dhe peshkut me vaska prej betoni: përmasat 61 x 15 x 1,2 m, sipërfaqja 915 m2 Impianti i shkripëzimit të ujit gjeotermal pas përdorimit të tij. Realizimi i shfrytëzimit integral dhe kaskadë të energjisë gjeotermale bazohet në vlerësimin e rezervave gjeotermale në zonë dhe prurjeve nga puset, nën shembullin e pusit Kozani-8. Studimi i prurjes së ujit termomineral nga pusi dhe vlerësimi i mundësive të rritjes se prurjes dhe temperaturës së ujit nga puset e zonës mbështetet në programin e studimit të pusit Kozani-8, Kozani- 2 dhe Kozani-3 në skemën për realizimin e këtij programi dhe në skemën për pajisjet e grykës së puseve dhe sistemin e komandimit të prurjes së ujit termal.

32

SKEMA E SHFRYTËZIM INTEGRALE DHE KASKADË TË UJIT TERMOMINERAL I QËNDRËS GJEOTERMALE

50

°C

38oC

38 °C

46oC

(10-18) °C SHKRIPEZUES

DEGAZUES

39,5OC

PUSI GJEOTERMAL KOZANI-8

65,4OC

65,4OC

65,4OC

KN 1

Ne objekte te tjera

KN 2

NGROHJE E GODINES DHE UJE SANITAR

PISHINA ME UJE TE EMBEL TE NGROHTE

TRAJTIM ME UJE TERMOMINERAL DHE PISHINA GJEOTERMALE

SERA

KULTIVIM SPIRULINE

RRITJE PESHKU

46OC

KN 1

KN 2

PROJEKTI: HOTEL-KLINIKA, SHIJON ELBASAN PROGRAMI KOMBETAR PER KERKIM E ZHVILLIM UJI DHE ENERGJIA (2007-2009)

SKEMA E SHFRYTEZIMIT UJIT Viz. 1

Dhjetor

2008

Drejtues projekti

Prof. A. Frasheri Prof. B. Cela

Projektoi Prof. A. Frasheri MSc N. Kodhelaj

33

7. PROJEKT IDEA E NDËRTIMIT TË PAJISJEVE TË GRYKËS NË PUSIT PËR MARRJEN E KONTROLLUAR TË UJIT TERMOMINERAL

7.1. Pajisjet e grykës se pusit gjeotermal Konstruksioni i grykës se pusit Kozani-8 paraqitet ne fig. 7.1. Ne kreun e kolonës se rrethimit me diametër 142 mm është vendosur një armature e zakonshme, e papërshtatshme për puse gjeotermale. Kjo armature është jashtë përdorimit si pasoje e periudhës 18 vjeçare gjate te cilës neper atë rrjedh uji termal, janë depozituar kripëra dhe ka dëmtime mekanike..

Fig.7.1 -Konstruksioni i pusit gjeotermik Ko-8.

Për pusin Ko-8 ka interes te veçante dhe rëndësi te posaçme vlerësimi i ujembajtjes dhe kapacitetit te nxehtësisë se marre ne sipërfaqe, për qëllime përdorimi te trajtuar ne materialin ne vijim. Për te realizuar këtë detyre është e domosdoshme qe te rindërtohet gryka e pusit Kozani-8, duke vendosur pajisje te përshtatshme për punën ne ujerat termale (Fig. 7.2). Janë përzgjedhur dy saraçineska tip 6” 5/8 ANSI-600 te lidhur ne seri njeri me tjetrin, ne pajtim me temperaturën dhe prurjen e ujit termal.

34

Fig. 7.2 - Pajisja e grykës se pusit gjeotermal për Ko-8.

Ne fig. 7.3 paraqiten pamje te armaturave për gryken e puseve ne rastet e ujerave termale me temperature te larte, mbi 100oC.

35

Fig. 7.3 -Pajisja e grykës se pusit gjeotermik për temperatura te larta.

36

7.2. Studimi i puseve gjeotermale te tjerë ne rajonin e Kozani

Ne strukturën karbonatike te Kozanit, përveç pusit Kozani-8 janë edhe dy puse te tjerë qe kane shpuar gëlqerorët Eocenike te strukturës: Kozani-2 dhe Kozani-3, te vendosur ne një profil, ne veri e pusit Kozani-8. 7.2.1. -Kozani 2

Për kryerjen e studimit te pusit Ko – 2, paraprakisht duhet te kryhen këto punime: -Te zëvendësohet plotësisht gryka e pusit sipas skemës se armaturës te treguar ne

fig. 8.2. -Te kryhet sistemimi i sheshit te pusit. -Te behet larja e pusit dhe te zëvendësohet kolona me injektim me ujë te ftohte. -Kryhet studimi sipas mënyrës se treguar ne 7.2.

-Te dhënat e pusit janë: . Konduktor, Ø = 143/4”, H = 200m. Kolone Teknike Ø = 103/4” H = 1485m Bisht kolone Ø = 85/8” H = 1286 - 1684m Kolone Shfrytëzimi. Ø = 51/2” H = 2035m Thellësia e pusit =2203m Përcaktohen parametrat e shtresës dhe debiti optimal i pusit.

7.2.2. -Kozani 3

Për kryerjen e studimit te pusit Ko – 3, paraprakisht duhet te kryhen këto punime: -Te riparohet gryka e pusit dhe te përgatitet pusi për frezim, pasi pusi është i mbushur me materiale inerte dhe ka nevoje për zhbllokim dhe pastrim. Konstruksioni i tij lejon kryerjen e punimeve te shpim-frezimit për shfrytëzimin e ujërave nëntokësore.

-Te zëvendësohet plotësisht gryka e pusit sipas skemës se armaturës te treguar ne

fig. 8.2. -Te kryhet sistemimi i sheshit te pusit -Te behet larja e pusit dhe te zëvendësohet kolona me injektim me ujë te ftohte - Nëse nuk ka ardhje edhe pas kryerjes se larjes atëherë kryhet një banjo me acid

për te siguruar ardhjen e fluidit. -Kryhet studimi sipas mënyrës se treguar ne 7.2

-Te dhënat e pusit janë: . Konduktor, Ø = 113/4”, H = 496 m Kolone Teknike Ø = 85/8” H = 1028 m Përcaktohen parametrat e shtresës dhe debiti optimal i pusit.

37

8. KUSHTET KLIMATIKE TË ZONËS SË ELBASANIT

a. Regjimi klimatik

Elbasani dhe zona përreth, në përputhje me “Rajonizimin klimatik të Shqipërisë” – (monografi: “Kima e Shqipërisë” botim i Akademisë së Shkencave, Tiranë 1983), përfshihet në zonën klimatike Mesdhetare Fushore-Qendrore-I b. Kjo zonë e cila përmbledh gjithë pjesën e ulët bregdetare të Shqipërisë dallon për dimra të butë me karakteristika të theksuara Mesdhetare dhe vetëm në raste të rralla bregdetare, vrojtohen temperature nën zero gradë.

Elementët kryesorë të regjimit klimatik të vrojtuar në këtë studim janë:

1) Radiacioni diellor 2) Temperatura e ajrit 3) Era 4) Reshjet atmosferike 5) Lagështia e ajrit

8.1.1 – Radiacioni diellor

Radiacioni diellor është një nga elementët kryesorë të bilancit termik. Potenciali

energjetik në këtë zonë lëkundët nga 66,5kw h në muajin janar deri 198,1kw h në muajin

korrik, duke pasur një shumë vjetore prej 1485kw h . Në këtë zonë ka 2460orë me diell në

vit. 8.1.2 – Temperatura e ajrit

Temperature mesatare mujore e ajrit në Elbasan varion nga 06,8at C në janar që

është dhe muaji më i ftohtë i vitit deri në 023,5at C në korrik që përkundrazi është muaji

më i ngrohtë. Temperature mesatare vjetore e ajrit është 014,9ot C .

Temperature maksimale absolute mujore në Elbasan varion nga 18,2 në janar deri në 400C në korrik, ndërsa temperaturat minimale absolute nga -7,50C deri në -100C.

Në Elbasan amplituda maksimale e temperaturës mujore të ajrit varion nga 27,70C në

34,70C, duke pasur gjatë kësaj një amplitudë maksimale vjetore prej 053,6A C .

8.1.3 – Era

Regjimi i erës, respektivisht si drejtimi ashtu edhe shpejtësia lidhen me sistemet barike. Drejtimet më kryesore të erës në Elbasan janë SE me 24,4% të rasteve, pastaj vijnë me radhë NW në 10,9%, W me 6,7% dhe kështu me radhë. Qetësia porsa i përket regjimit të erës përfaqëson 48,1% të rasteve.

Shpejtësia mesatare e erës sipas drejtimeve përkatëse, varion nga 1,8v m s për

drejtimin NE deri 3,4v m s për drejtimin SE.

8.1.4 – Reshjet atmosferike

Reshjet atmosferike janë një element i rëndësishëm i regjimit klimatik, si dhe një komponent përbërës kryesor i bilancit ujor.

38

Në Elbasan shuma mesatare mujore e reshjeve atmosferike lëkundet përkatësisht nga 26mm në korrik që është muaji më me pak reshje deri 148mm në dhjetor që është muaji më me shumë reshje.

Shtresa mesatare mujore e reshjeve atmosferike në Elbasan është 01157x mm .

Reshjet më të mëdha 24 orësh, në Elbasan, me p=1% siguri janë 24

1%143H mm . Numri i

ditëve me reshje >1mm është 127ditë/vit. Bora dhe breshëri janë dukuri tepër të rralla. Numri i ditëve me borë është vetëm

1,3ditë/vit, ndërsa me breshër 3,2ditë/vit.

8.1.5 – Lagështia e ajrit

Lagështia e ajrit është një komponent i rëndësishme i klimës. Regjimi i lagështisë së ajrit është studiuar nëpërmjet indikatorëve të mëposhtëm: a) lagështia relative; b) tensioni i avujve të ujit, dhe c) deficiti i lagështisë së ajrit.

a – Lagështia relative – 0 në Elbasan varion respektivisht nga 061% në muajin

korrik deri 075% në muajin nëntor, duke pasur një mesatare mujore prej 0

68% .

b – Tensioni i avujve të ujit – t në Elbasan, lëkundet nga 5,3mb në Janar deri 12,5mb

në korrik, duke pasur një mesatare vjetore prej 8,9t

mb .

c – Deficiti i lagështisë së ajrit – 0 në Elbasan karakterizohet nga një mesatare

vjetore prej 014,1mb .

Në Elbasan vranësira mesatare mujore varion nga 2,4 deri 6,2ditë/vit, duke pasur një mesatare vjetore prej 4,8ditë. Ditët e kthjellëta janë mesatarisht 107ditë/vit, ndërsa ditët e vranëta 93,2ditë/vit.

Në Tab.8.1 janë paraqitur elementët e regjimit klimatik për Elbasanin.

b. Regjimi hidrologjik Në përgjithësi parametrat e regjimit hidrologjik janë rrjedhojë e impaktit të klimës. Elementët e regjimit hidrologjik të marrë në konsideratë në këtë studim janë

respektivisht: 1) Intensiteti i reshjeve atmosferike 2) Evotranspiracioni 3) Termika e tokës.

8.2.1 – Intensiteti i reshjeve atmosferike

Intensiteti i reshjeve atmosferike është një element i rëndësishëm përbërës i regjimit të reshjeve atmosferike.

Vlerësimi i intensitetit të reshjeve atmosferike është realizuar nëpërmjet përpunimit të informacionit shumëvjeçar pluviometrik të stacionit meteorologjik të Elbasanit. Si metodë pune është shfrytëzuar ndërtimi i kurbave të reduksionit të reshjeve atmosferike.

Standardet e intervaleve të kohëzgjatjes së reshjeve - janë pranuar respektivisht = 15’, 20’, 30’, 60’, 120’, 180’ dhe 720’. Intensitet janë llogaritur për probabilitet p = 01, 02, 05, 10 dhe 20%.

39

(Elementet e regjimit hidroklimatik, ELBASANI Tab. 8.1

Nr Elementi

Një

sia

Muajt

Vit

i

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

Tem

per

atu

ra

e aj

rit

1 Temperatura e ajrit 0C 6.8 8.2 10.0 13.4 17.9 21.5 23.5 23.4 20.1 15.3 10.9 7.7 14.9

2 Maksimale Absolute 0C 18.2 23.5 28.0 29.1 35.0 36.4 40.0 37.1 36.2 32.1 24.9 20.0 40.0

3 Mesatare Minim. Mujore 0C 2.9 3.6 4.7 7.8 11.7 14.6 16.0 15.9 13.0 9.6 5.8 3.2 9.1

4 Minimale Absolute 0C -7.5 -7.1 -3.7 0.8 2.8 7.4 7.4 10.0 5.0 -1.0 -3.0 -6.8 -7.5

5 Amplituda Maksimale 0C 32.4 31.9 31.7 27.7 29.6 29.1 30.0 24.9 31.7 31.0 33.5 31.4 53.6

Res

hje

t

atm

osf

erik

e

1 Reshjet atmosferike mm 132 135 107 98 88 53 26 34 70 126 140 148 1157

2 Maksimale 24 orësh mm 78.3 54.0 61.2 41.8 60.9 40.0 60.0 80.6 92.7 143 74.8 85.4 143

3 Ditët me reshje >0,1mm ditë 12.7 12.4 12.2 13.6 12.0 8.8 5.9 5.2 7.3 9.7 13.5 13.5 127

4 Ditët me borë ditë 0.6 0.5 - - - - - - - - - 0.2 1.3

5 Ditët me breshër ditë 0.3 0.3 0.6 0.6 0.2 0.2 0.0 0.0 0.0 0.2 0.4 0.4 3.2

Rre

zati

mi

1 Rrezatimi diellor kw h 66.5 71.8 93.9 125.2 158.2 174.1 198.1 188.7 155.2 107.2 75.2 71.8 1485

2 Ditët me diellzim orë 129 130 161 186 242 277 328 314 243 207 131 112 2460

Lag

ësh

tia

e a

jrit

1 Tensioni i avujve të ujit mb 5.3 5.6 6.0 7.3 10.1 12.3 12.8 12.5 11.4 9.3 7.8 6.1 8.9

2 Lagështia relative % 67 67 66 70 70 66 61 62 69 68 75 70 68

3 Deficiti i lagështisë mb 5.8 6.8 8.8 11.2 15.1 19.6 25.5 27.4 20.4 14.4 8.2 5.8 14.1

Vra

nës

ira 1 Vranësira Mesatare ditë 5.8 6.1 6.0 6.2 5.3 4.2 2.7 2.4 3.4 4.1 6.0 6.0 4.8

2 Ditë të kthjellëta ditë 7.2 5.8 6.0 4.5 5.6 8.5 15.1 17.0 12.6 12.2 5.6 6.8 107

3 Ditë të vranëta ditë 11.4 11.7 11.8 20.8 7.3 3.8 1.5 1.2 3.6 6.1 11.3 12.6 93.2

40

Drejtimet – në % dhe shpejtësia mesatare e erës – në m/s, ELBASANI

Tab. 8.2

Nr Elementi

Një

sia

Drejtimet

Qet

ësi

N NE E SE S SW W NW

1 Drejtimet % 2.3 1.4 2.0 24.4 2.3 1.8 6.7 10.9 48.1

2 Shpejtësia m/s 1.9 1.8 2.0 3.4 3.0 2.9 3.0 2.7 -

Si rezultat i llogaritjeve, reshjet 12 orësh me përsëritje 1 herë në 100 vjet (p=01%)

rezulton - 12

1%143H mm , dhe kështu me radhë reshjet = 6orë, 6

1%118H mm , reshjet =

3orë, 3

1%108H mm , etj.

Në Fig. 8.1 është paraqitur shpërndarja brenda vjetore e elementëve klimatikë për Elbasanin.

0

20

40

60

80

100

120

140

160


0

2

4

6

8

10

12

14

50

70

90

110

130

150

170

190

210

Rreza

tim

i (k

w/h

)

Resh

jet

(mm

)

Ten

sio

ni

i a

vu

jve t

ë u

jit

(mb

)Reshjet

Tensioni i avujve

Rrezatimi diellor

Fig. 8.1 – Shpërndarja brenda vjetore e elementëve hidroklimatik – Elbasan (1 – Radiacioni Diellor; 2 – Reshjet atmosferike; 3 – Tensioni i avujve të ujit)

8.2.2 – Evotranspiracioni

Evotranspiracioni është një komponent i rëndësishëm përbërës i bilancit ujor. Llogaritja e evotranspiracionit për Elbasanin është realizuar me metodat: Pennon, Thorthwait dhe Turc.

Elementët kryesorë të evotrancpiracionit janë: a) Evotranspiracioni Potencial – EP; b)

Evotrancpiracioni Real - ER; c) Deficiti i evotrancpiracionit - E.

41

a - Evotranspiracioni Potencial – EP në Elbasan varion nga EP = 16mm në muajin dhjetor deri në EP = 171mm në muajin korrik, duke pasur një mesatare vjetore prej

990P

E mm .

b - Evotrancpiracioni Real - ER në Elbasan ndryshon respektivisht nga ER = 20mm deri

ER = 150mm, duke pasur një mesatare vjetore 650R

E mm .

c - Deficiti i evotrancpiracionit - E është llogaritur si diferencë P RE E E . Në

Elbasan deficiti i evotranspiracionit vjetor ka një vlerë mesatare prej 340E mm .

8.2.3 – Termika e tokës

Vlerësimi i temperaturës së tokës është realizuar për thellësi: Z1=-5cm; Z2=-10cm; Z3=-15cm dhe Z4=-160cm. Vlerat përkatëse të këtyre llogaritjeve janë paraqitur në Fig.8.2.

0

3

6

9

12

15

18

21

24

27

0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30

Tem

per

atu

ra e

tok

ës (

0C

)

Temperatura e ajrit (0C)

Fig.8.2 Lidhja e temperaturës së tokës me temperaturën e ajrit (Elbasan)

N

r Elementi N

j

ësi

a Muajt

Vi

ti


1 Temperatura e ajrit 0C 6.8 8.2

10.

0 13.4 17.9 21.5 23.5 23.4 20.1 15.3

10.

9 7.7

14.

9

2 Thellësi – 5cm 0C 4.9 6.7

10.

4 15.8 20.3 24.9 28.3 27.8 22.9 16.8

11.

4 7.0

16.

4

3 Thellësi – 10cm 0C 5.1 6.6

10.

2 14.9 19.8 24.4 27.7 27.2 22.8 17.0

11.

7 7.3

16.

2

4 Thellësi – 15cm 0C 5.4 6.6

10.

0 14.6 19.4 23.7 27.1 26.8 22.6 17.2

12.

1 7.6

16.

1

5 Thellësi – 160cm 0C

11.

1 9.8

10.

0 11.7 13.6 16.4 18.6 20.0 19.8 18.7

16.

4

13.

4

15.

0

42

9. PROJEKT IDEA E NDËRTIMIT TË HOTEL-KLINIKËS

9.1. KOMPOZIMI I QENDRES GJEOTERMALE Qendra gjeotermale që projektohet në pusin Kozani-8 në fshatin e bukur Shijon të Elbasanit, ku ndodhet edhe Manastiri i mirë njohur i Shën Vladimirit, përfaqëson një stabiliment kompleks gjeotermal për ripërtëritje të shëndetit të njerëzve të shëndoshë dhe për ti shlodhur ata nga stresi i përditshëm dhe për ti argëtuar, si edhe një klinikë për trajtimin balneologjik të shumë sëmundjeve. Klientët dhe pacientët që do të frekuentojnë këtë qendër, veç trajtimeve të zakonshme, do të kenë edhe paketa speciale programesh për trajtime:

- “Java e bukurisë” me programe anti-celulite, - “Java e formës së mirë (fitness)”me trajtimet e zakonshme, - “Java e prehjes ose ç’tendosje (relax)” me trajtimet tradicionale që ofrojnë banja

termale, trajtime estetike, si edhe veprimtari gjimnastikore sportive të tjera, - “Java e gjelbër”, gjatë të cilës bëhen aktivitete të lira, ekskursione etj. në natyrë, - “Ditët e dijes”, gjatë të cilave do të zhvillohen konferenca të ndryshme.

Prandaj, si e para qendër e kësaj natyre në Shqipëri, e projektuar me dy Hotel-klinika: njëri kryesisht për vizitorë ditore, me disa dhoma për qëndrim disa ditor dhe tjetri për vizitorë dhe pacientë për qëndrim disa ditor. Hotel-klinikat do të jetë e komfortit të lartë (****)

- Hotel-klinika për frekuentim ditor dhe disa dhoma për qëndrim disa ditor

- Hotel-klinika për frekuentim ditor dhe disa dhoma për qëndrim disa ditor ka në përbërjen e vet hapësira për qëllime të ndryshme përdorimi, për të cilat ka nevojë një pushues apo një person për tu kuruar. Në këtë objekt janë parashikuar të ndërtohet:

- Garazh në katin bodrum në kuotën -15.30 m dhe -15.60 m. Ky ndryshim kuote vjen

si pasojë e një pjerrësie të lehtë të katit bodrum të garazhit. Përveç garazhit është

menduar që të ketë edhe parkime të jashtme në afërsi të restorantit apo në vende

të tjera pa krijuar shqetësime nga zhurmat apo pluhur në aktivitetet rekreative

jashtë objektit.

- Është parashikuar të ndërtohen pishina të mbyllura me temperature të ujit rreth 28o

me ujë të ëmbël dhe 38oC me ujë termomineral, në mënyrë, që të shfrytëzohen

gjatë periudhës së ftohtë të vitit, por edhe pishina të hapura. Ujërat e pishinës

gjeotermale do të merren nga ujërat termale të burimit pas një trajtimi të

përshtatshëm sipas një teknologjie të caktuar. Uji i ëmbël i pishinave do të ngrohet

me ujin termomineral.

- Përveç pishinave do të ketë edhe vaska apo dhoma masazhi në të cilat do të

përdoren ujërat termale nga burimi për qëllime kurative. Do të ketë salla masazhi

dhe palestër .

- Për turistët apo pacientët janë parashikuar edhe mjedise të hotelit të përshtatura, si

garsoniera apo apartamente dhomë dhe kuzhinë, për pushime apo trajtime disa

ditore. Këto mjedise janë të projektuara me salla ndenjeje, mjedis gatimi dhe

ngrënieje, si dhe dhomë gjumi dhe nyje sanitare.

43

- Restoranti dhe bari të vendosura në pjesën e sipërme të hotelit, ofrojnë përveç

shërbimit të tyre edhe një pamje panoramike të zonës përballë hotelit.

Mjediset do te ngrohen me anën e energjisë së ujit termomineral nëpërmjet këmbyesve të nxehtësisë. Gjatë verës do të freskohen me sistemin e pompave të nxehtësisë ujë-ujë. Fig. 9.1. Pamje e fasadës dhe pjesës se pasme te hotel-klinikes për frekuentim kryesisht

ditor.

44

Në fushë: - Fushë tenisi - Fushë volejbolli - Fushë lodrash për fëmijë në territorin e lulishtes së hotelit - Lulishte rreth hotel-klinikës

9.2. SISTEMI I NGROHJES, VENTILIMIT DHE AJRIT TE KONDICIONUAR 9.2.1. Kërkesa te Përgjithshme

Referenca

Me poshtë jepen referencat e standardeve qe janë marre ne konsiderate gjate hartimit te projektit. Këto i referohen:

Ligjet dhe normat e aplikuara ne Shqipëri

Normat evropiane.

DIN EN ISO 1632 2000 Matja e nivelit te presionit te zhurmave nga pajisjet shërbimit ne ndërtesa, metodat inxhinjerike

DIN 4755 2001 Instalimet e kaldajave , kërkesat e sigurisë

DIN EN 303 2003 Kaldajat e çelikut

DIN EN 12170 2002 Sistemet HVAC ne ndërtesa – procedurat për përgatitjen e dokumenteve për vënien ne përdorim, mirëmbajtjen dhe shfrytëzimin.

DIN EN 12171 2002 Sisteme HVAC ne ndërtesa – procedurat për përgatitjen e dokumenteve për vënien ne përdorim, mirëmbajtjen dhe shfrytëzimin.

DIN EN 12828 2003 Sistemet e ngrohjes ne ndërtesa

DIN EN 13831 2000 Enët e zgjerimit te mbyllura

DIN EN 14336 2002 Sistemet ngrohës ne ndërtesa , instalimi dhe miratimi teknik.

VDI 2035 1996 Parandalimi i dëmtimeve ne sistemet hidraulike te ngrohjes .

DIN EN 12098 1996 Rregullimi ne sistemet HVAC dhe pajisjet kontrolluese.

45

DIN EN 1057 1996 Tubo Cu ne sistemet e ngrohjes dhe ujit sanitar.

DIN EN 12449 1999 Tubo Cu për përdorim te përgjithshëm.

DIN EN 10255 2004 Pipes of non-alloy steel with the applicability for welding and thread cutting

DIN 16892 2000 Tubo polietileni i rrjetëzuar me densitet te larte (PE-X)

DIN 16893 2000 Tubo polietileni i rrjetëzuar me densitet te larte (PE-X); Dimensionimi

9.2.2. Te dhëna kryesore për projektimin

9.2.2.1 Hyrje Kjo qendër është e përberë nga zona me tipologji te ndryshme, ne te cilat ushtrohen aktivitete qe dallojnë me njëra tjetrën, por qe kane te njëjtin qellim te përbashkët për sa i përket sigurimit te një komoditeti normal jetese për rezidentet dhe nëpunësit. Këto kërkesa janë parapare ne proporcion me standardet e jetesës si dhe me ndikimin e tyre ne koston e qendrës 9.2.2.2 Karakteristika arkitektonike

Hotel Klinika Kozan -8 është një ndërtesë e re nga ana konstruktive. Kemi te bëjmë me një ndërtesë me murature te mesme dhe si rrjedhoje një karakteristike termike qe bën te mundur rruajtjen e nxehtësisë duke u klasifikuar si ndërtesë me inerci te larte termike. Gjithashtu mund te themi se muret përbejnë pjesën me te madhe te sipërfaqes ne kontakt me mjedisin rrethues dhe nga kjo pikëpamje kemi te bëjmë me një ndërtesë jo shume e ekspozuar nga rrezatimi dhe termikisht e mbrojtur. Ambientet dhe strukturat e ndërtesës janë te ndryshme sipas destinacionit, funksionimit dhe dimensionimit te tyre. Ato janë lokalizuar ne projekt dhe konfigurimi është kompozuar ne katër zona te ndryshme nga pikëpamja e konstruksionit, funksionalitetit dhe pajisjeve te instaluara. Dhomat e gjumit Zyrat e mjekeve Zyra për funksione administrative. Salla mbledhje Restorant + kuzhine Zgjerimi për perspektiven etj.

9.2.2.3 Konditat e projektimit Konditat e komfortit termohidrometrik ( mirëqenia fiziologjike ) qe mund te sigurojmë brenda qendrës janë ne vartësi te destinacionin te përdorimit te ambienteve. Te dhënat e mëposhtme janë përdorur si referenca për projektin. Projekti i ajrit te kondicionuar te

46

këtij objektit është mbështetur ne te dhënat klimatike për qytetin e Elbasanit për periudhën 20 vjeçare te fundit, si dhe ne normativat projektuese to komitetit Evropian: si direktiva 93/76 CEE e Këshillit to Evropës ("SAVE"), norma ndërkombëtare ISO 9164 si dhe normat UNI (10344,10379)., duke synuar to siguroje komfortin e çdo ambienti, dhe njëkohësisht, nëpërmjet sistemit te projektuar te kontrollit, edhe një konsum total me te ulet te energjive primare. Parametrat projektuese te projektit janë marre ne përputhje me destinacionin e objektit dhe pikërisht: Vendndodhja Elbasan, (Gjerësia gjeografike) 42 º H (lartësia nga niveli i detit ) 100 m

Për periudhën e ngrohjes - Dimër Temperatura e brendshme llogaritëse 21 - 23°C Lagështia relative e brendshme 40 - 45% Lëvizja e ajrit ne mjediset e punës 0.13 - 0.15 m/sek Qarkullimi i brendshëm 2.0 – 3.0 nd./ore Grade dite te ngrohjes 1144 °dite Periudha e ngrohjes 22/11 – 28/03 Ditët e ngrohjes 126 dite Temperatura mesatare e Janarit 4.9°C Lagështia relative e Janarit 74% Temperatura e jashtme llogaritëse 0°C

Për periudhën e freskimit – Vere Temperatura e brendshme llogaritëse 25 - 27°C Lagështia relative e brendshme 60 - 65% Lëvizja e ajrit ne mjediset e punës 0.16 - 0.23 m/sek Qarkullimi i brendshëm 5.0 – 10.0 nd./ore Temperatura max. e muajit te nxehte 42°C Temperatura llogaritëse e muajit te nxehte 35°C Lagështia llogaritëse e muajit te nxehte 60% Filtrimi i ajrit : prefiltri 30%, filtrimi final 95 % - opakometrik ASHRAE 9.2.2.4 Niveli i zhurmave Nivelet e zhurmave maksimale te lejuara brenda ambienteve janë përcaktuar nga norma UNI 8199 , dhe janë 35 dB(A) për zyrat e drejtuesve , 40 dB(A) për zyra te veçanta dhe 45 dB(A) për zyra “ open space “ Sipas ASHRAE nivelet maksimale te zhurmave te lejuara variojne ne baze te tipit te lokalit te treguar me poshtë : Zyrat e drejtuesve RC 25 -30 Zyra te veçanta 43-47 dB(A), RC 30 – 35 Zyra kolektive ( ambiente te hapura ) 47-56 dB(A), RC 35 – 40 Salla mbledhje RC 25 -30 Salla kompjuteri RC 40 -45 Hapësira te përbashkëta RC 40 -45 9.2.2.5 Kualiteti ajrit Kualiteti e ajrit ka te beje me specifikat e ngushta te ambienteve te Hotel - Klinikes, destinacionit dhe veprimtarisë se tyre, ndotjes etj. Vetëkuptohet qe për ta mbajtur atë ne kushte te pranueshme duhen siguruar parametrat e filtrimit dhe ventilimi me ajër te freskët duke siguruar ndërrimet e rekomanduar te tij. Volumet e ajrit te ventiluar janë

47

përcaktuar ne baze te normave dhe rekomandimeve, ne funksion te destinacioinit te objektit dhe qe janë dhënë ne kriteret projektuese. Gjithashtu ambientet është mire qe te mbahen ne presion nëpërmjet një diference sasie midis ajrit qe futet dhe atij qe del për rreth 0.5 volume /ore. Një aspekt tjetër i kualitetit te ajrit është shpejtësia e lejuar e fluksit te ajrit qe qarkullon ne ambient për shkak te ventilimit. Parametrat e shpejtësisë se lejuar te qarkullimit te ajrit ne ambient parashikohen sipas standardit UNI 10339 dhe standardit ASHRAE 62/89R (modifikuar ne 1996). 9.2.2.6 Lagështia relative Vlera optimale e lagështisë relative është rreth 50% me shmangie ± 10% . Ne te vërtetë për arsye kursimi ne vlerën e investimit dhe te përdorimit për ambiente E1(1) dhe E1(3) evitohet një kontroll i sakte i saj, dhe për këtë arsye lejohet qe te kemi shmangie ne kufijtë 10% ne dimër. Kjo përfshihet brenda kufirit te komfortit termik sipas ASHRAE standard 55-1992 dhe UNI-EN-ISO 27730-96 . 9.2.2.7 Temperaturat e ambienteve Sipas standardit UNI 10344 dhe normave qe përcaktohen ne standardeve UNI 5364 -76 dhe UNI 10379 për ndërtesat e klasifikuara ne grupin E1, E1(1), E1(3), E3 temperature mesatare ne ambiente duhet te jete për periudhën e dimrit 20˚C dhe ne atë verës 26˚C . Këto temperatura shërbejnë për llogaritjen e sasisë se energjisë totale te aplikuar ne një ndërtesë komplekse. Ndërsa ne mënyrë specifike për çdo ambient temperaturat llogariten sipas kushteve termohidrometrike dhe te komfortit për projektim. Ne temperaturat e sugjeruara gjithashtu merren ne konsiderate faktorë shume te rendesishem te sensibilitetit njerëzor ne relacion me gjendjen termike te ambientit sipas përcaktimeve ne standardin UNI-EN-ISO 27730-96 dhe ASHRAE 55-1992):

48

NR VLERAT E REKOMANDUARA TE “ Tb” NE NDERTESAT SIPAS PERDORIMIT TE TYRE

Klasa Destinacioni i përdorimit

Temperature e brendshme

1 E1 Ndërtesa banimi

E. 1.1 E. 1.2 E.1.3

Ndërtesa banimi me karakter te vazhdueshëm , civile dhe rurale , kolegje , kazerma etj. Ndërtesa banimi me okupim me hope sikurse për vakanca , fundjave etj. Ndërtesa për hoteleri, pensione ose aktivitete te ngjashme Dhoma ndenjeje Dhoma fjetje Banjo Kuzhine Korridore , Wc Hapësira e shkalleve Lavanderi

20 °C 16 ÷ 18 °C 20 °C 18 ÷ 20 °C 12 °C 12 °C 12 °C

E2 Zyra publike ose private 20 °C

E3 Ndërtesa për spitale, klinika ose shtëpi kurimi Vizita mjekësore Dhoma fjetje për te sëmurë Salla operacioni

22 ÷ 24 °C 20 ÷ 22 °C 24 ÷ 30 °C

E4

Ndërtesa për kinema, teatro, salla mbledhjeje për kongrese, modele, muze, biblioteka vende kulti, bare, restorante, salla vallëzimi: Kinema, teatro, salle koncerti Ambiente kulti, salla vallëzimi dhe ekspozimi Muze, salla ekspozimi, arkiva dokumentesh. Bare, restorante Biblioteka

20 °C 14 ÷ 16 °C 16 ÷ 18 °C 20 °C 18 ÷ 20 °C

E5 Ndërtesa për aktivitet tregtar, dyqane, magazina shitje, supermarkete: Hollet, korridoret, komplekse tregtare dhe supermarkete Magazina shitje Dyqane te ndryshme

12 ÷ 14 °C 18 °C 16 ÷ 18 °C

E6 Ndërtesa për aktivitet sportiv Pishina, saune etj Palestra, shërbime sportive dhe dushe

≥ temp. e ujit 12 ÷ 14 °C

E.7 Ndërtesa për aktivitet shkollore te te gjitha niveleve Klasa mësimi, dhoma mësuesi, auditorë, banjo dhe dushe Korridore dhe WC Palestra dhe dushe Shkallet

20 °C 15 °C 16 °C 12 °C

E.8 Ndërtesa për aktivitete industriale e artizanali. 14 ÷ 16 °C

49

9.3- Humbjet e nxehtësisë

Për te analizuar ne mënyrë te kujdesshme humbjet e nxehtësisë janë konsideruar te gjithë faktorët qe influencojnë për shkak te orientimit me horizontin, afërsia me ambientet, karakteristikat termofizike te mureve rrethues, dritareve, dyshemesë, tavanit etj

Humbja e nxehtësisë influencohet edhe nga popullimi i ambientit , ndriçimi , ventilimi i ajrit etj, te cilat janë parapare ne kërkesat e investitorit. Ngarkesat termike ne baze te natyrës se faktorit dhe influencës ne bilancin termik përllogariten si humbje ose si shtese termike, por gjithsesi ato qe influencojnë ne mënyrë te drejtpërdrejte janë: numri I personave prezent aktiviteti i tyre fizik niveli i ndriçimit dhe aparatet elektrike te instaluar niveli i rrezatimit diellor infiltrimet e ajrit nga dyer-dritare ( ventilimi natyral )

Te gjitha te dhënat e mësipërme kane shërbyer për kalkulime nëpërmjet programit

kompjuterik ( software – it) te humbjeve ne stinën e dimrit dhe te verës si dhe specifikimet teknike te pajisjeve qe duhen përdorur. Ngarkesat ne impiantin e kondicionimit kane një specifike te cilat varet nga fakti qe jo te gjithë ambientet janë te ngarkuara ose te përdorura ne mënyrë konstante. Kështu ky fakt kërkon ndërtimin e grafikut te përqendrimit ose grafikun e veprimit te impiantit te kondicinimit i cili ka te beje me tipologjinë e impiantit dhe shkallen e automatizimit, te kontrollit dhe komandimit te tij. Te gjithë këto faktorë siç kuptohet jo gjithnjë paraqiten ne te njëjtën vlere dhe me te njëjtën influence prandaj konsiderohen si ngarkesa (humbje) termike variabël. Ndërsa ne funksion te ndërtesës nga pikëpamja arkitektonike, materialeve ndërtimore etj rezultojnë humbje termike konstante (humbjet nga muret, dritaret, dyert, dyshemeja, soleta e tavanit, etj.) Këto faktorë kane influence konstante ne ngarkesat (humbjet) termike dhe si te tilla zgjidhen me mjaft kujdes ne mënyrë qe kostoja e ndërtimit te impiantit mos kaloje qëllimin e kursimit te humbjeve energjetike , si dhe nga ana tjetër te mos mbidimensionohet impianti I kondicionimit.

Nga pikëpamja e kapacitetit termik te pajisjeve nënvizojmë se kapaciteti për pikun e ngarkesës varion ne mënyrë te konsiderueshme gjate ditës bazuar ne variacionin e okupimit te ambienteve gjë qe ka qene e parashikuar jo e rregullt. Për te shmangur super dimensionimin e kapaciteteve te pajisjeve është analizuar paraprakisht profili i okupimit te zonave si dhe parashikimi paraprak I konsumit energjetik .

Në pasqyrën 9.1. jepen ngarkesat termike në kW për Hotel-Klinikën ditore për periudhën e dimrit dhe te verës:

50

Ngarkesat termike për Hotel-Klinikën ditore Periudha e Dimrit

Pasqyre 9.1. Nr Lloji i ambientit Ngarkesa

termike [kW]

Dispersiteti Ajri Uji sanitar Total

1 Godina e hotel klinikes ditore 512 420 80 1012

2 Ambientet e pishinave te mbyllura 32,3 63,6 130,5 226,4

Pishina gjeotermale 10 x 8 m 18 35 72 125

Pishina me ujë te ëmbël, 10 x 5 m 11 22 45 78

Pishina me ujë te ëmbël për fëmijë, 5 x 3 m

3,3 6,6 13,5 23,4

1236,4

3 Uji i pishinave te mbyllura 68

Pishina gjeotermale 10 x 8 m 48

Pishina me ujë te ëmbël, 10 x 5 m 20


4 Pishina olimpike e hapur

Pishine me ujë te ëmbël, 50 x 23 m 1300

Totali i përgjithshëm 2674,4

Periudha e verës

Nr Lloji i ambientit Ngarkesa

termike [kW]

Dispersiteti Ajri Uji sanitar Total

1 Godina e hotel klinikes ditore 100 130 53 282

2 Ambientet e pishinave te mbyllura 130,5

Pishina gjeotermale 10 x 8 m 72

Pishina me ujë te ëmbël, 10 x 5 m 45


13,5

412,5

Ne pasqyrën 9.2 jepen parametra te ambienteve te pishinave te mbyllura:

Parametra te ambienteve te pishinave te mbyllura Pasqyra 9.2

Nr Lloji i ambientit Parametra

1 Ambientet e pishinave te mbyllura Vajrit=45 m3/hm2

Qdyshemese=220 W/m2

Qsanitar=0,90 kW/m2

9.4- Përzgjedhja e sistemit

9.4.1. Karakteristikat e sistemit Sistemi i përzgjedhur është parashikuar ne vartësi te kritereve te mëposhtëm :

51

Fleksibilitet gjate gjithë kohës se shfrytëzimit qe do te thotë qe kapacitet e sistemit te sigurojnë performance variabile gjate ditës dhe ne sezone te ndryshme .

Fleksibilitet ne kapacitet e terminaleve ne ambientet e destinuara Te jete i afte te siguroje konditat ne përputhje me ato te parashikuar ne kriteret e

projektimit për te siguruar një mirëqenie fiziologjike te kënaqshme . Kosto e ulet përdorimi dhe mirëmbajtje .

Me qellim qe te sigurohet një limitim i konsumit energjetik, sistemi është parashikuar te këtë karakteristikat e mëposhtme: Përdorimi i sistemit ne mënyrë selektive, pra te jene te ndara nga ambientet me

përdorim te vazhdueshme ( dhoma ndenjje , kate , salla etj ) nga ato me përdorim te spontan .

Modulimi i operimit te sistemit ne funksion te ndryshimit te okupimit ne kohe dhe ne hapësire ,si dhe te parametrave klimatike te ambientit te jashtëm.

Reagim automatik te terminaleve për te rregulluar ne mënyrë individuale temperaturën e ambienteve te brendshëm ne intervale te limituar.

9.4.2. Tipologjia e sistemit Varieteti i aktiviteteve qe zhvillohen ne zyrat e tatimeve, ekzigjencat qe kërkohen për mirëqenie termohidrometrike si dhe mundësia e kufizuar e vendosjes se makinerive na detyrojnë qe te bëjmë përzgjedhjen e duhur. Kështu tipologjia e përzgjedhur e sistemit do te jete gjysme e centralizuar e tipit “ miks ujë – ajër “ qe presupozon një sistem qe konsiston ne mbajtjen e centralizuar vetëm te trajtimit ajri te rinovuar dhe te decentralizuar mbajtjen e ngarkesave termike te ambienteve ( temp. e brendshme te tyre )nëpërmjet terminaleve periferike sipas një ndarje zonale te paracaktuar qe me pare. Ne këtë mënyrë ne kemi mundësi te realizojmë një reduktim te mjaftueshëm te sasisë se ajrit dhe për rrjedhoje edhe te dimensioneve te kanaleve dhe puseve teknologjike . Ky sistem siguron kërkesat e ambienteve për energji termike (ngrohje, ftohje,ventilim artificial e natyral ).Impianti do te përbëhet nga këto komponentë kryesore: Salla e makinerisë shkëmbyes nxehtësie, pompat, chiller, aksesore etj Njësitë e jashtme te trajtimit te ajrit . Njësitë e brendshme - fryrësit Fan coilat Ventilatorët e aspirimit

Ky sistem do te këtë gjithashtu ne përbërje te tij edhe rrjetin e kanaleve te ajrit + grilat dhënëse , rikthimit e ventilimit për sistemin e ajrit . Për atë te ujit do te këtë tubacionet shpërndarës te ujit te ngrohte e te ftohte , serpentinat e dyshemesë , kolektorët shpërndarës si dhe te gjithë aksesoret e duhur për sistemin hidronik sikurse , valvova nderprerese , valvul moskthimi , valvul balancimi , shfryrës ajri etj. Kontrolli i temperaturave te ambienteve do te sigurohet nëpërmjet termostateve te ambienteve qe komandojnë makineritë respektive .

9.4.3. Kontrolli zonal Ky kontroll do te siguroje dhënien, ndërprerjen si dhe modulimin e kërkesës për energji termike ne funksion te ngarkesave termike, ne funksion te fashave orare te përdorimit

52

gjate orëve te punës ne ambientet me veçori tipike përdorimi, duke realizuar kështu përdorimin efiçient te konsumit te energjisë. Te gjithë terminalet do te kontrollohen nëpërmjet termostateve te ambienteve. 9.4.4. Rregullimi klimatik Sistemi i rregullimit klimatik automatik ka një impakt te konsiderueshëm ne lidhje me funksionimin dhe konsumin energjetik. Temperaturave e dhomave mund te rregullohet individualisht prej përdoruesve brenda një intervali te limituar.( kokat termostatike te radiatorëve & termostatet e ambienteve ),por funksionimi normal i gjeneruesve te energjisë termike sikurse kaldaja apo chilleri do t realizohet nëpërmjet këtij sistemi. Rregullimi i ujit te ngrohte gjate sezoneve do te realizohet nëpërmjet valvolave mishelatriçe tre degeshe te motorizuara, rregullatorit klimatik elektronik me mikropr°Cesor si dhe sensoreve te ujit te ngrohte ne dërgim & temperaturës se ambientit te jashtëm. Mbikëqyrja e sistemit na lejon te menaxhojmë te gjitha shërbimet dhe sistemin ne tersi. Funksionet esenciale qe mund te realizoje sistemi do te jene : Nisja dhe ndalimi i funksionimit te pajisjeve ne baze te një programi kohor te

paravendosur. Kontrolli I parametrave te parashikuar . Transmetimin e informacioneve për dëmtime te mundshme ose funksionimin jo

normal te pajisjeve . Program mirëmbajtje .

9.4.5 Pompat qarkulluese Pompat qarkulluese qe janë vendosur ne sistem janë një pjese e rëndësishme e sistemit te shpërndarjes te impiantit te ngrohjes/ftohjes . Sistemet moderne dhe bashkëkohore projektohen te gjitha me pompa dyshe shpërndarëse. Pompa shpërndarëse elektrike është një pompe, e cila nuk bën zhurme gjate punimit. Pompat shpërndarëse moderne nuk kane nevoje për mirëmbajtje. Pompat e ndihmojnë ujin e nxehte/ftohte te qarkulloje neper tuba edhe pse me përdorimin e tyre rritet shpejtësia e ujit dhe me atë rritet edhe rezistenca e tubave për transportimin e ujit. Po me ndihmën e pompave mundet qe edhe diametrat e tubave te mbahen te ulet. Ata rezultojnë ne kursimin e shpenzimeve te tubave dhe po ashtu ne kursimin e izolimit te tubave, për shkak te vendosjes se tubave me diametra me te vegjël. Me përdorimin e pompave shpërndarëse, nevojitet me pak ujë dhe sistemi ngrohës behet me i shpejte dhe me i rregullt dhe shpërndarja e ngrohjes/ftohjes behet me e sigurte. Duhet pasur parasysh se pompa furnizohet me energji elektrike dhe duhet qe ajo patjetër te lidhet ne një rrjet alternativ (gjenerator), për raste te ndërprerjes se furnizimit me energji nga rrjeti komunal. Pompa duhet te vendoset ndërmjet dy saraçineskave. Qe ajo te ndërrohet, duhet te mbyllen te dy saraçineskat dhe pompa te hiqet nga rrjeti i sistemit ngrohës.

Mbrojtja nga zhurmat Zhurmat qe vijnë prej instilacioneve (tubave, ventileve, armaturave, etj.) nuk duhet ta kalojnë 35 dB (A). Ata duhet te projektohen dhe te vendosen ne atë mënyrë qe ky koeficient te mos tejkalohet. Gjate projektimit duhet qe hapësirat/dhomat ne te cilat gjenden sistemet e ngrohjes, te vendosen ne një ane te ndërtesës ne atë mënyrë, qe ato te gjenden sa me larg prej hapësirave/dhomave, zyrave ,ambienteve te përbashkëta etj. Zhurmat ne sistemet ngrohës/ftohës shpesh here krijohen si rezultat i shpejtësisë se ujit, i cili qarkullon neper tuba. Për te ndërprerë këto zhurma duhet qe shpejtësia e ujit te mbahet nen 2 m/sek. Ne raste kur ndryshon drejtimi i ujit, duhet ne

53

vend te profileve „T“ te vendosen kthesa te posaçme për atë pune. Po ashtu duhet pasur parasysh qe presioni i ujit te mos jete shume i larte, sepse krijon zhurme. Tubat duhet te izolohen me një material te posaçëm qe te lejohet një lëkundje minimale e tyre. Ne këtë mënyrë ata nuk e lejojnë zhurmën te depërtoje prej tubave ne ndonjë material tjetër.

Karakteristikat e pompës kryesore Dy pompa binjake te presionit te ulet , Tipi centrifugal ,te ndara me kllape hermetizuese Lidhja me fllanxhe dhe xhunto antivibruese Trupi I pompës dhe motorit janë te lyer me resine ipoxide Trupi Gize Rotori : Plastik Pjesët komunikuese Gize Boshti : X 20 Cr 13 (1.4021) Kapak i boshtit 316 stainless steel Hermetizues mekanik AQ1EGG (Standard) Fluidi : Ujë i pastër, 30 % glukol Prurja : 20.00 m³/h Presioni : 6.00 m ose 60 kPa Temperatura e punës (-10 deri + 120°C) Presioni i punës (max. 10 bar) NPSH (pompa): 1.53 m

Motor Pështjellja: 3~400V/50Hz Fuqia e motorit 1.1 kW Shpejtësia: 1450 1/min Rryma: 2.9 A Mbrojtja: IP 55 Lidhjet e fllanxhave DN 80/PN10 Shënim : Te gjitha pompat e tjera do te jene me karakteristika te njëjta persa i përket materialeve dhe me performance te treguar ne projektin teknik. 9.4.6 Chillerat ( pompa e nxehtësisë ) Ne periudhën e nxehte (Vere): Uji do te freskohet (7-12°C) ne variantin kur njësia punon si CHILLER) për një periudhe tre – katër mujore (ne përgjithësi Maj 15 – Shtator 30) me ngarkesa sipas ditës se nxehte (950 grade dite). Sistemi do te këtë rregullim automatik ne secilin mjedis qe trajtohet. Periudha e nxehte do te karakterizohet nga ndërprerje te pjesshme te funksionimit te sistemit për periudhën kur njerëzit nuk do te jene neper zyra. Chillerat qe do te jene 2 cope ( versioni me akumulator dhe pompe uji ),do te zgjidhet e tipit Out –Door, silencioz dhe do te vendoset ne ambientin e përcaktuar ne vizatim dhe kane karakteristika si me poshtë:

54

Mjedisi i punës Ujë për ftohja e freskimin Fuqia ftohëse nominale 400 kW Pesha gjate punës me modul 5400 Kg hidronik Trupi i punës (refrigeranti) Pesha e refrigerantit

R-407C 60

Kg

Kompresori Nr i kompresorëve Fuqia Ndarja e kapacitetit Minimumi i kapacitetit

Hermetik Tipi “SCROLL” 6 162 6 25

Cope kW hapa %

Tipi i kontrollit automatik Menu INFORMACIONI Menu TEMPERATURE Menu PRESIONI Menu e PIKAVE TE PUNES Menu e PARAM. TE HYRJES Menu e PARAM. TE DALJES Menu KONFIGURIMI Menu ALARMI Menu KOHE OPERIMI

Tabele dialogu Jep parametrat mbi te cilat vepron kontrolli Jep temperaturat e punës mbi te cilat veprohet Jep presionet e punës mbi te cilat veprohet Vendos për te vepruar kufijtë e punës Vendos për te vepruar me parametrat e hyrjes për punën e njësisë Vendos për te kufizuar me parametrat e daljes për punën e njësisë Vendos për te kufizuar me parametrat e hyrjes dhe daljes për njësinë Tregon alarm për parametrat jashtë kontrollit Kufizon kohen e punës gjate sezonit

Kondensatori Me pllaka alumini dhe tubo bakri

55

Ventilatori Sasia Prurja

Aksial “FLYING BIRD” 3 84 000

Cope m³/h

Avulluesi Direkt me këmbyesin e nxehtësisë me ujin Maks. i rënies se presionit 300 kPa

Grupi HIDRONIK Komplet (përmban: pompën, ventil sigurie, ene zgjerimi 2x24lit, flusostat me kontrollin përkatës, filtër metalik, reduktor presioni, shkarkim uji dhe ajernxjeres automatik), akumulator 700 lit .

Pompa Prurja Fuqia Rryma

Teke dhe centrifugale 17.5 9.2 17.5

lit/sek kw A

Lidhja me ujin e sistemit Diametri Diametri i jashtëm

4 114.3

Inç mm

Furnizimi me energji elektrike

Hyrja 400/3/50 V/F/Hz Kontrolli i qarkut te furnizimit

Me transformator te montuar ne njësinë e Chiller-it

Hyrja maksimale e fuqisë Hyrja maksimale e rrymës

170 522

kW (nëse punojnë kompresori, pompa, ventilatori) A

Kërkesa speciale Mos punoje nen temperatura -20ºC Vendos 30% glukol ne sistem

Shënim Fuqia maksimale e konsumuar është kur kompresori, ventilatori dhe pompa punojnë ne kondita maksimale: temperatura e ujit hyrje/dalje = 15ºC/10ºC dhe temperatura e ajrit te jashtëm 45ºC±1K Ngarkesa nominale e konsumuar sipas EUROVENT është kur temperatura e ujit hyrje/dalje = 12ºC/7ºC dhe temperatura e ajrit te jashtëm 35ºC±1K

9.5- Terminalet ftohëse / ngrohëse Për secilin mjedis do te montohen njësi te veçanta për dhënien e nxehtësisë te tipit : Fan Coil tavanor , Fan Ciol kanalore , Njësi trajtimi ajri tavanore Njësi trajtimi ajri me seksione modulare

Këto terminale do te japin nxehtësinë e te ngrohtit ne dimër dhe nxehtësinë e te ftohtit (freskimin) ne vere. Këto njësi do te jene te vendosura kryesisht ne tavanet e varur te ambienteve te zyrave , korridoreve si dhe ne ambientet e jashtëm. Terminalet e vendosura ne ambientet e brendshëm do te jene te lidhura me një panel komandimi rezident ( termostat ambienti ) .

56

Njësitë Fan Coil-a janë te pajisura me një rezistence elektrike me termostat sigurie për te pasur siguri ne rast te mosfunksionimit te kaldajës ne dimër. Gjithashtu Fan Coil-at janë pajisur edhe me një tubacion drenazhi për largimin e lagështisë qe formohet gjate verës ne këmbyesin e nxehtësisë për shkak te krijimit te pikës se vesës ne sipërfaqe te tij (këmbyesit). Bartësi i nxehtësisë për te dy periudhat është uji. Ky ujë do te perzjehet me 30 % glukol për te rritur karakteristikat e ujit dhe për te mos lejuar ngrirjen.. Nuk është e nevojshme ndryshimi i ujit midis dy periudhave. Ndonjë plotësim i tij (ujit) mund te behet nëse ka ndonjë rrjedhje ose defekt. Qarkullimi behet me pompe nga grupe hidronik te veçante nga pompa e nxehtësisë. 9.5.1 Fan coil tavanor

Fan coil tavanor

Kapaciteti ftohës total W 6020

Kapaciteti ftohës i ndjeshëm W 4950

Prurja e ujit l/h 1035

Humbjet e presionit kPa 19.5

Kapaciteti ngrohës 12000

Tipi i ventilatorit Tangencial

Prurja e ajrit: LxMxH m³/h 1140/930/700

Energji e konsumuar W 106

Nivelet akustike(l/m/h) dB(A) 42/51/57

Dimensionet (HxLxD) mm 220x590x1320

Pesha kg 34

Furnizimi me energji elektrike V-ph-Hz 230-1-50/400-3-50

Konditat e ftohjes: 27°C. Temperatura e termometrit te thate/19°C. Temperatura e ujit 7°/12°C Temperatura e hyrjes dhe e daljes se ujit te ftohte ne shpejtësinë max te ventilatorit Konditat e ngrohjes 20°C temperature e ajrit, temperature e ujit 70°C,Δt = 10ºC Me te njëjtën prurje si ne konditat e ftohjes ne shpejtësinë me te madhe te ventilatorit

Pajisja është e pajisur me valvul treshe dhe termostat dhome

9.5.2 Fan coil kanalor

Fan coil kanalor

Kapaciteti ftohës total W 2450

Kapaciteti ftohës i ndjeshëm W 1789

Prurja e ujit l/h 482

Humbjet e presionit kPa 9

Kapaciteti ngrohës W 4850

Tipi I ventilatorit Tangencial

Prurja e ajrit: LxMxH m³/h 450/350/260

Energji e konsumuar W 90

Nivelet akustike(l/m/h) dB(A) 36/41/48

57

Dimensionet (HxLxD) mm 216x453x793

Pesha kg 18

Furnizimi me energji elektrike V-ph-Hz 230-1-50/400-3-50

Konditat e ftohjes: 27°C. Temperatura e termometrit te thate/19°C. Temperatura e ujit 7°/12°C Temperatura e hyrjes dhe e daljes se ujit te ftohte ne shpejtësinë max te ventilatorit Konditat e ngrohjes 20°C temperature e ajrit, temperature e ujit 70°C,Δt = 10ºC Me te njëjtën prurje si ne konditat e ftohjes ne shpejtësinë me te madhe te ventilatorit

Pajisja është e pajisur me valvul treshe dhe termostat dhome

9.5.3. Njësia e trajtimit te ajrit

Te dhëna te përgjithshme Lartësia totale 867 mm Gjatësia totale 4234 mm Thellësia 1417 mm Pesha totale 1198 kg

Materiali i shasise AluZinc Njësia e Trajtimit te Ajrit lëvrohet komplet me gjithë shasine Tensioni 400 Volt Frekuenca 50 Hz Ajri 1,2 kg/m³ Njësia e përpunimit te ajrit duhet te ketë markën CE dhe te jete brenda normave ISO 9001 dhe te jete e bere prej komponentëve te mëposhtëm:

9.5.3.1. Mbështjellja

Furnizimi dhe shtrirja e njësive te përpunimit te ajrit do te jete një strukture me vete mbështetje dhe panele modulare, strukture bazamenti e integruar prej çeliku te galvanizuar. Sistemi I montimit me mur te dyfishte dhe shtrese termo-absorbuese prej fibrash xhami te padjegshme te klasifikuara sipas normave ISO, te fiksuara ne mure me trashësi 50 mm. Paneli i brendshëm prej fletësh çeliku te galvanizuar, me trashësi 10/10 dhe paneli i jashtëm me mbrojtje prej gërvishtjeve, mbrojtjeve prej acideve, plastifikim me mbrojtje nga rrezet UV me trashësi 2/10, hermetik 2500 Pa; izolim akustik prej 36 dB, sipas normave DIN. Dyert janë me menteshe inspektimi me doreza te çmontueshme për te evituar dëmtimet dhe qe mund te hapen edhe nga brenda.

867 mm 4234 mm 1417 mm

58

Filtrat Filtër sintetik i sheshte i rigjenerueshem tip F5 , humbjet e presionit Dpi ( humbjet fillestare ) 57 Pa, Dpf ( humbjet përfundimtare ) 236 Pa, shkalle filtrimi 80-90%, shpejtësia e ajrit 236 Pa.

9.5.3.2. Ventilatorët Ventilator centrifugal me hyrje te dyfishte prej çeliku te galvanizuar, me helika statikisht dhe dinamikisht te ekuilibruar me tehe mbrapa ,me motor me vete ventilim ,mbrojtja IP55, izolim klasa F, mbështetëse anti-vibruese me kontenier prej çeliku te galvanizuar me mbrojtje kundër gërryerjes; Karakteristikat e ventilatorit te dërgimit Sasia e ajrit 1.50 m³/s Presioni statik 699 Pa Presioni total 783 Pa Tipi i fletëve te ventilatorit kurbezim nga para Shpejtësia e ventilatorit 1558 rrot/min Shpejtësia max. ventilatorit 2700 rrot/min Rendimenti 60% Motori 2.2 kW,3F ,50Hz, 4.5 A Shpejtësia e motorit 2840 rrot/min

Karakteristikat e ventilatorit te thithjes Sasia e ajrit 1.50 m³/s Presioni statik 514 Pa Presioni total 599 Pa Tipi i fletëve te ventilatorit kurbezim nga para Shpejtësia e ventilatorit 1327 rrot/min Shpejtësia max. ventilatorit 2700 rrot/min Rendimenti 64% Motori 1.8 kW,3F ,50Hz, 3.6 A Shpejtësia e motorit 2840 rrot/min

9.5.3.3. Bateritë

Bateritë e shkëmbimit termik do te jene prej tubash bakri dhe fletësh alumini ne pako te montueshme. Fletët do te kenë një hapësirë jo me pak se 2.5 mm. Shpejtësia e ujit ne tuba duhet te jete jo me pak se 0.7m/s dhe jo me shume se 1.5 m/s, ndërsa shpejtësia e ajrit nuk mund t’i kaloje 2.5 m/s ne baterinë e ftohte dhe 3.2 m/s ne baterinë e ngrohjes. Shkarkuesi i kondensimit duhet te jete i dukshëm ne një depozite mbledhëse dhe me sifon. Bateritë duhet te jene lehtësisht te çmontueshme nga vendi përkatës duke i rrëshqitur ne shina .

9.5.3.3.1 Seksioni i baterive per ngrohje

Do te jete me strukture çeliku te galvanizuar, tuba bakri, flete alumini, bateri te çmontueshme ne shina dhe bashkues te jashtëm anësor me thurje. Karakteristikat kryesore do te jene :

59

Sasia e ajrit 1.5 m³/s Hapi i fletëve 2.5 mm Nr. Rreshtave 2 Lidhjet_hyrje / dalje 1¼” Temp. ajrit _hyrje / dalje -1.0/+20ºC Shpejtësia e ajrit 2. 9 m/s Humbjet e presionit te ajrit 44 Pa Temp. Ujit_hyrje /dalje 70 ºC / 60ºC Humbjet e presionit te ujit 25 kPa Sasia e ujit 0.94 l/s Shpejtësia e ujit 1.54 m/s Fuqia termike 38.8 kW

9.5.3.3.2. Seksioni i baterive ftohëse

Do te jete me strukture çeliku te galvanizuar, tuba bakri, flete alumini, bateri te çmontueshme ne shina, depozite mbledhëse e kondensuar prej çeliku te pandryshkshëm AISI 304, separator prej çeliku te pandryshkshëm. Karakteristikat kryesore do te jene: Sasia e ajrit 1.5 m³/s Hapi i fletëve 2.5 mm Nr. rreshtave 4 Lidhjet_hyrje / dalje 1½” Temp. ajrit _hyrje / dalje 35 ºC / 19ºC Shpejtësia e ajrit 2. 9 m/s Humbjet e presionit te ajrit 130 Pa Temp. Ujit_hyrje /dalje 5 ºC / 12ºC Humbjet e presionit te ujit 38 kPa Sasia e ujit 1.870 l/s Shpejtësia e ujit 1.69 m/s Fuqia termike 55.0 kW

Njësitë janë bere me sektorë modulare dhe lehtësisht te çmontueshëm, me lyerje te dyfishte. Lyerja e dyfishte do behet mbi flete çeliku te galvanizuar me lyerje te pjekur ne furre. Nëse është parashikuar ndonjë instalim i jashtëm, atëherë duhet te sigurohet mbrojtje e mëtejshme me boje epoksidike ose plastifikim. 9.6- Kanalet e ajrit

Tubat do te realizohen me flete çeliku te galvanizuar. Trashësia e fletës se metalit dhe llojet e bashkuesve:

60

9.6.1. Tubat elastike

Per te lidhur tubacionet me pajisjet e terminalit tubi fleksibel do te jete prej çeliku ne forme spirale, i galvanizuar, mekanikisht i mbështjellë ne një fasho prej pëlhure, ne mënyrë qe te arrihet sipërfaqja e brendshme e lëmuar. Izolimi do te përfshihet brenda ne tub. Te gjitha tubat fleksibel dhe bashkueset, ndërmjet njëra tjetrës ose ne tubacionin e papërkulshëm, do te bëhen nëpërmjet daljeve duke i shtrënguar me fasheta dhe hermetizuar me material prej gome te futur brenda ose ndonjë material tjetër hermetizues. 9.6.2 Izolimi

Trashësia e adoptuar do te jete ajo e përcaktuar ne projekt; nëse përçueshmëria e materialit izolues do te rezultojë e ndryshme, trashësia mund te ndryshohet, por gjithmonë sipas ligjit Italian 10/9 1 dhe normatives UNI 10376. Mbështjelljet e tubave te jashtëm dhe tubacioneve duhet te jene te mbrojtura pas izolimit, me flete alumini kundër ujit 0.6 mm te trasha, me bashkues te vulosur me stuko, ne mënyrë qe te plotësojnë siç duhet izolimin nga uji. 9.7- Tubacionet e ujit dhe aksesoret

Sistemi i ujit te ngrohte/ ftohte do te shërbejë për te siguruar ujin e ftohte dhe te ngrohte nga salla e makinerisë tek terminalet . Sistemi i tubove te ujit sanitar do te plotësojë kërkesat e normave dhe standardeve te përcaktuar dhe seleksionuar qysh ne fazën e projektimit prej stafit inxhinierik si dhe te kërkesave paraprake te investitorit. Tubo e këtij sistemi janë ndare ne funksion te materialit te tyre si me poshtë : Tubo çeliku te zinkuar pa tegel Tubo Polietileni ( PE-X ) te përkulshëm .

9.7.1. Tubat e çelikut te zi pa tegel

Këto tubo do te përdoren ne furnizimin e ujit nga gjeneratorët e nxehtësisë

sikurse kaldaja , chilleri deri te kolektorët kryesore te kateve. Tubat duhet te bëhen prej çeliku te zi me ose pa saldim (sistemi Fretz-Moon) ne seritë UNI 3824 ose UNI 4992. Vendet e bashkimit duhet te saldohen; dhe ne rastet kur kërkohet, do te përdoren bashkuesit me fllanxhe. Te gjithë bashkuesit e tubave duhet te kenë te njëjtën trashësi si ato te tubave. Mënyra e saldimit do te jete saldim hark ose saldim oksi-acetilen. Bashkimi i tubave duhet te standardizohet me ekstremitete specifike per

TUBAT ME PERMASA ANESORE ME TE MEDHA

TRASHESIA (mm.) DHE PESHA E FLETES

LLOJET E BASHKUESVE DHE HAPESIRA MAKSIMALE

deri ne 45 cm 0.6/0.10 (5,5 Kg/m2) Bajonete çdo 2 m max

nga 46 ne 75 cm 0.8/0.10 (7 Kg./m2) Flanxhe këndore 2 m max nga 76 ne 110 0.10/0.10 (8.5 Kg/m2) Flanxhe këndore 1 m max me tepër se 110 0.12/0.10 (10 Kg/m2) Flanxhe këndore 1 m max

61

saldimet hark apo saldimet oksi-acetilen me vete gjenerim. Pjesët qe do saldohen duhet te jene vendosur ne mënyrë perfektë ne bosht dhe saldimi duhet te behet ne linja te shumëfishta (te paktën dy) pas përgatitjes se ekstremitetit me pjerrësi ne forme V-je. Te gjitha variacionet e diametrit duhet te bëhen prej pjesësh lidhëse konike, me kënd konik jo me shume se 15xd. Për sa u përket kthesave nuk duhet te lejohet përkulja direkt e tubit. Reduktuesit e tubave ne tubacionet horizontale duhet te jene ekscentrik për t’i mbajtur pjesët e poshtme te tubave ne te njëjtin nivel.

9.7.2. Shtrirja

Tubat duhet te lidhen ne mënyrë te drejte dhe perpendikulare. Duhet gjithashtu te sigurohet zgjerimi dhe pika te fiksuara ne varësi te hapësirës për tubin, përgjatë gjatësisë se çdo pjese dhe te variacioneve te temperaturave. Te gjitha kolonat vertikale duhet te fiksohen për te evituar përdredhjet nga ngarkesat. Te gjitha tubat e lidhura me pajisjet duhet te kenë mbështetje për te shmangur deformimet e lidhjeve dhe te mundësojë zëvendësimin e njësive pa mbështetës te përkohshëm.

9.8. Mbajtësit dhe mbështetësit

Te gjithë mbështetësit dhe ankoruesit duhet te bëhen prej seksionesh çeliku te fiksuar tek struktura pa I dëmtuar ato. Te gjithë mbajtëset duhet te lyhen me boje kundër ndryshkut dhe pas përfundimit te lyhen me boje te përshtatshme; Tubat duhet te kenë ndarës te përshtatshëm, te cilat mund te jene ne formë T-je ose ne forme patkoi, I salduar pas tubit. Tubat e izoluar duhet te mbështeten sipas specifikimit te “tubave te izoluar”. Suspensioni i tubave mund te behet nga manikota te varura te rregullueshme. Për ankorim te shumëfishtë duhet te përdoren seksione te përshtatshme. Pikat e fiksuara duhet te bëhen prej pjesësh çeliku i te salduara tek tubat dhe te lidhura fort me një strukture fikse. Mbështetësit dhe ankoruesit duhet te shtrihen me një hapësirë jo me te madhe se ajo e treguar ne tabelën e mëposhtme:

Diametri nominal ND Hapësira maksimale (m)

15 1.5

20.2 2 5 32.40 2.5 0 50 3 68.8 3.5 0 100 4 125 4.5 150 5 200 5.5

9.9. Kolektorët prej çeliku te zi

Kolektorët do bëhen prej tubash prej çeliku te zi me mbulesa te rrumbullakëta

dhe do te kenë minimalisht një diametër 1.5 sa dega maksimale. Kolektorët duhet te bëhen ne mënyrë te atille qe valvulat dhe manikotat e salduara te kenë aksin e fllanxhave te vendosur ne mënyrë perfektë dhe për me tepër distancat midis akseve te pompave , rreth 100 mm e me shume sikurse janë treguar ne skica, duhet te mbahen konstante duke I kushtuar vëmendje largësisë se fllanxhave te jete jo me pak se 50

62

mm. Ne një kolektor, ku do te ketë edhe pompa centrifugale ne linje, pompat duhet te jene te instaluara ne mënyrë te atille qe pas instalimit, motorët e pompave te jene vendosur ne mënyrë perfektë. Ne rastet e instalimit te pompave direkt ne kolektor, trupat duhet te shtrihen ne një largësi me pak se 50 mm nga fllanxhat ose nga izolimet termike. Para kryerjes se punës, Kontraktori duhet te marre aprovimin e vizatimeve te detajuar. Çdo kolektor do te jete i kompletuar me :

ndarjet mbështetëse; midis ndarjeve dhe kolektorit duhet te ketë një shtrese

gome te shtrënguar me trashësi jo me pak se 1 cm; Lidhje me rubinetin e shkarkimit, me shkarkues te dukshëm për te dërguar për

ne sistemin e kanalizimit te ujerave te zeza.; Shtrese e dyfishte boje kundër ndryshkut; Shtrese izoluese e bere sipas rregullave përkatëse; lustra do te behet ne te

njëjtën mënyrë si tubave përkatës (me guaske alumini).

9.10. Tubat e polietilenit

Tubo Polietileni ( PE-X ) te përkulshëm janë përzgjedhur ne përputhje me standarde internacionale te kualitetit ISO 9001 or DIN 53457 (Quality and Test Requirements for pipes). Këto tubo janë vendosur ne ambiente te brendshëm hidrosanitare si dhe ne ato te kuzhinës dhe kane veti te shkëlqyera si dhe karshi agjenteve kimike, stabilitet te larte termik, peshe te ulet, humbje te ulëta presioni, te thjeshte ne mirëmbajtje për riparime dhe transport, te thjeshte ne instalim dhe një jetëgjatësi prej mbi 50 vjet . Vetitë termofizike te tubove PE - X janë me poshtë si vijon: Densiteti 0,93 g /cm3 Temperatura deri ne 110 grade Celsius Përcjellshmëria termike 20 ° ,23 W/mK Koeficienti I zgjerimit linear 1,4 x 0,0001 K -1 Moduli i elasticitetit ne 20° 670 N/mm2 Ashpërsia e sipërfaqes 0.007 mm

9.11. Izolimi termik Kërkesat e izolimit termik te tubave te sistemit ngrohës/ftohës duhet te plotësohen sipas kërkesave te normave/standardeve. Duhet pasur parasysh se me izolimin e tubave mundet qe humbjet e energjisë te mbahen shume poshtë. Ndalohet vendosja e tubave pa izolim te përshtatshëm. Per izolim te tubave me ujë te nxehte, qe kalojnë neper hapësira/dhoma te ftohta (jo te ngrohura), janë këto norma:

Tubat dhe armaturat e sistemit ngrohës duhet te izolohen ne ketë mënyrë:

Diametri i jashtëm i tubit

Trashësia e izolimit (0,035 W m-1K-1)

< 20 mm 3 - 20 mm

22 – 35 mm 4- 30 mm

40 – 100 mm 6- 50 mm

> 100 mm 9- 100 mm

63

Tabela e lartpërmendur vlen për një material izolues me karakteristiken e lartpërmendur (0,035 W m-1K-1). Ne raste se përdoret një material tjetër, ai duhet te llogaritet ne atë mënyrë qe te plotësojë po te njëjtën kërkesë, për ruajtje te temperaturës se ujit.

9.12. Valvulat e zakonshme prej gize te derdhur Duhet te përdoren valvula prej gize te derdhur , te cilat nuk kane nevoje për

mirëmbajtje dhe qe kane karakteristikat e mëposhtme: Hermetizim me guarnicion gome Trup dhe mbulese prej gize te derdhur, aks prej çeliku te pandryshkshëm; Presion PN 10/16; Guarnicionin “O Ring” midis trupit dhe mbulesës; te përshtatshme për ujë te

nxehte dhe te ftohte Te kompletuara me kondrafllanxhe ,rondele dhe bulona Për sa i përket instalimit te jashtëm, temperature minimale pranueshme është –

10°C.

9.13. Valvulat tip flutur

Valvulat flutur do jene vendosur midis fllanxhave te dy tubave PN16; te kompletuara me kunderfllanxhe , rondele dhe bulona . Ato do te përshtaten me temperaturat, trysnitë apo çdo lloj fluid qe do përçojnë. Trupi do te jetë prej gize te derdhur apo çeliku; leva e kontrollit do te ketë një pajisje bllokimi. Nëse valvulat janë te motorizuara, duhet gjithashtu te sigurohen (brenda te njëjtit çmim) edhe akset per montimin e motorit ndihmës, pavarësisht levës se manovrimit.

9.14. Valvulat e moskthimit

Do te bëhen prej gize te derdhur, kllapat prej çeliku te pandryshkshëm dhe kapak me bulona. Funksionimi do te jete me susta. Lidhja me fllanxha PN 16. Ato do te jene te kompletuara me kundrafllanxhe, rondele dhe bulona.

9.15. Valvulat e moskthimit me disk

Valvulat me disk te pakthyeshme do te kenë një suste dhe do te mbahen midis dy fllanxhave PN 16 (temperature maksimale 250 0C), e , guarnicion dhe rondele. Trup tunxhi deri DN 50; Trup gize e derdhur DN 50.

9.16. Valvulat përshtatëse dhe te balancimit

Atje ku është i nevojshme balancimi i qarqeve, duhet te vendosen valvula përshtatëse me pajisje analoge sikurse ato te pajisjeve te rrjeteve korresponduese. Këto valvula duhet te jene te pajisura me treguesin e hapjes, pajisjen treguese për pozicionin e dorezës dhe rënies se presionit. Këto valvula duhet te shoqërohen edhe me diagramin qe raporton karakteristikat e prurjes dhe rënies se presionit.

64

9.17. Njësia e furnizimit automatik Njësia e furnizimit (mbushjes) automatike do te jete me një pjese, ne material

tunxhi, e kompletuar me instrumentet e mëposhtëm: rregullator për përshtatjen e presionit t; valvul moskthimi ; filtër te pandryshkshëm; manometër; valvul me vend per regjistrim ; Valvul sferike për ndërprerjen dhe by-pass;

Presioni maksimal i hyrjes 16 bar, masa e axhustimit 0.3 – 4 bars, te gjitha te përfshira ne çmimin e instalimit.

9.18. Anti vibruesit

Ato do te kenë trajte sferike me një rrjet mbajtës (mbështetës) me material najloni dhe një tel çeliku shume rezistent ndaj konsumimit dhe ndaj presionit te brendshëm. Bashkuesit duhet te instalohen ne mënyrë qe te shmangin tensionin, përdredhjet dhe rrëshqitjet. Hapësira për montimin duhet te përcaktohet nga instalatori.. Presioni maksimal i pranueshëm është 16 kg/cm2.

9.19. Filtrat me derdhje gize

Ato do te bëhen me derdhje prej gize me ekstreme PN 16, me mbështetëse çeliku qe nuk ndryshket 18/8, te pajisur (kompletuar) me kunderfllanxhe.

65

10. PROJEKT IDEJA E NDËRTIMIT TË PISHINAVE ME UJË TË NGROHTË

Qendra Gjeotermale Shijon që projektohet do të ketë disa pishina:

- Pishinë gjeotermale me pamje pellgu natyror e mbyllur lehtë, me përmasa 10 x 8 0.5 m, uji me temperaturë 38oC. - Pishinë olimpike e hapur me ujë të ëmbël të ngrohtë, temperatura 30 °C. Përmasat 50 x 23 x 3 m, - Pishinë me ujë të ëmbël të ngrohtë, temperatura 30 °C, e mbyllur lehtë. Përmasat 10 x 5 x 1.5 m e shkallëzuar, - Pishinë me ujë të ëmbël të ngrohtë, temperatura 30 °C, e mbyllur lehtë, për fëmijët. Përmasat 5 x 3 x 0,5 m e shkallëzuar,

Këto pishina krijojnë mundësinë që Qendra Gjeotermale të shërbejë për rekreacion dhe kurim, duke kontribuar në shndërrimin e mentalitetit që ujerat termale shërbejnë për kurimin e sëmundjeve të ndryshme, drejt koncepteve moderne që këto ujëra në radhë të parë shërbejnë për rekreacion të njerëzve të shëndoshë, sepse ata përbëjnë shumicën e popullsisë, krahas edhe kurimit e të sëmurëve. Pra Qendra shndërrohet në një vend turizmi ekologjik. Kërkesat bazë:

Për projektimin e sistemit të pishinave janë respektuar kërkesat e më poshtme.

.-nivel i lartë i komforit fiziologjik dhe psikologjik

.-salla e pishinës vendoset në katin e përdhe ndërmjet ndërtimeve ndihmëse

.- gjerësia e rrugëve të lira për rreth pishinës (1-3) m

.-lartësia e objektit(të mbuluar (4-6) m

.-temperatura e ujit në pishinë dhe lagështira e ajrit në salle sipas rekomandimeve

.-regjimi i shfrytëzimit të pishinës gjatë gjithë 24 orëve

.-sistemi i shpërndarjes së ajrit të projektohet ne funksion të arkitekturës dhe forma

artistike të tavanit dhe mureve të sallës.

.- sheshi i rrjetave të ventilimit do të jetë i mjaftueshëm për të siguruar shpejtuesit e rekomanduara te ajrit .- në princip, pajisjet do të jenë lehtësisht të zëvendësueshëm .-niveli i zhurmave nuk duhet ti kaloj 60 dB

Kërkesat normative dhe rekomandimet për projektim

Në bazë të rekomandimeve të standardeve evropiane temperatura e ujit për pishinën e notit rekomandohet 28 °С, kurse temperatura e ajrit 2-4 °С më e lartë se temperatura e ujit pra 32 °С, por jo më e lartë se 34°С. Lagështira relative maksimale 65 %, Intensiteti i

66

ndërrimit të ajrit sipas llogaritjeve jo më pak se 80 м3/h ;shpejtësia e lëvizjes ajrit jo më shumë se 0,2 м/sek

Plotësimi i kërkesave për një komfort maksimal

Plotësimi i kërkesave normative për një komfort maksimal në një pishinë të mbuluar varet nga funksionimi korrekt i dy impianteve: - ai i kondicionimit,të ambientit të mbyllur,duke siguruar temperaturë dhe lagështirë

komforte të ajrit duke eliminuar fenomenin e formimit të kondensatit. Impianti i kondicionimit përdor tekniken e njohur (për kompensimin e humbjeve termike) dhe ventilimin (për të kontrolluar lagështinë e ajrit).

- ai hidraulik,i cili përmes kontrolleve dhe një qarkullimi të mirë garanton një kualitet të mirë

të ujit të vaskës së pishinës.

10.1.-Intensiteti i avullimit të ujit në pishina

Intensiteti i avullimit të ujit varet nga shumë faktor .Më të rëndësishmit janë temperaturat e ujit dhe të ajrit lagështira relative e ajrit në pishinë hapësirat dhe sipërfaqet e avullimit. Ne tabelën Nr.10.1 janë të dhënë dimensionet e katër pishinave të nevojshme për llogaritjet e më tejshme.

Dimensionet e katër pishinave Tabela Nr.10.1

Pishina

Dimensionet e pishinës

Gjatësia

m

Gjerësi

a m

Thellësia

m

Sipërfaqja

m2

Volumi

m2

Perimetri

m

Nr.1 10 5 1.5 50 75 30

Nr.2 5.0 3 0.5 15 7.5 16

Nr.3 10 8 0.5 80 40 36

Nr.4 50 23 3.0 1150 3450 146

Forca lëvizëse e procesit të avullimit është diferenca e presionit të avullimit të ujit për

temperaturën e ujit ne pishine sp dhe presionit parcial te avullit te ujit mbi ujë ap.

Në tabelën Nr. 10.2 për rekomandimet e parametrave të ujit dhe ajrit në pishinat e veçanta në jepet vlera e kësaj diference presioni .

Nga tabelë shihet ,që intensiteti i avullimit të ujit në temperaturën 30 °С në lagështin konstante 45 % zvogëlohet me 5 % gjatë rritjes së temperaturës së ajrit vetëm me një

67

grade. Dhe përkundrazi ulja me një gradë e temperaturës së ujit në pishinë rrit me 10% intensitetin e avullimit të ujit.

Tharja e atmosferës së pishinës është më lehtë e realizueshme për temperatura më të larta të ajrit brenda pishinës.

Procesi i avullimi konkretisht sasia e ujit që avullon varet në mënyrë proporcionale nga disa parametra të rëndësishëm. Të tillë parametra konsiderohet sipërfaqja e pasqyrës së pishinës ,sipërfaqja e lagur prej ujit në kanalit prurës dhe rrëshqitësi i ujit. Sasia e njerëzve që lahen ,rrjedhjet e ajrit barbotazhit .

Vlera numerike e këtyre parametrave mund të ndryshojnë në vartësi të regjimit të shfrytëzimit të pishinës .

Parametrat rekomanduara e ujit dhe ajrit në pishinat e veçanta

Tabela Nr. 10.2

Temperatura e ujit

në pishinë tup

[°C]

Temperatura e ajrit në pishine, bajt .

[°C] 30 31 32

35

Presioni parcial i avullit ap

[ aP ]për %45

1908.8

2021.1

2139.1

2529.969

Presioni saturimit sp [ aP ] as pp [ aP ]

30 4241,7 2332.935 2220.615 2102.58 1711.731

31 4491,3 2582.535 2470.215 2352.18 1961.331

32 4753,6 2844.835 2732.515 2614.48 2223.631

38 6624.3 4715.5 4603.2 4485.2 4094.331

Avullimi i ujit ka këto komponent kryesor:

.-avullimi i ujit nga sipërfaqja e pasqyrës së basenit të pishinës

.-avullimi i ujit nga sipërfaqet e lagura të brigjeve

.-avullimi i ujit ,me të cilin është njomur çdo notar që del nga pishina.

Llogaritja e sasisë së ujit që avullon nga sipërfaqja e basenit ,mundet të llogaritet me metoda të ndryshme .

Për pishinat e mbyllura sasia e ujit kg /h që avullon nga sipërfaqja e pishinës mundet të llogaritet me formulën:

68

FdD pavupavu *....

ku:

pavud .. – intensiteti i avullimit ujit nga sipërfaqja e shfrytëzuar e pishinës [g / (h • m2)]

F – syprina e shfrytëzueshme e sipërfaqes së pasqyrës së pishinës , m2.

Intensiteti i avullimit ujit nga sipërfaqja e shfrytëzimit të pishinës varet nga temperatura e ujit në pishinë dhe nga temperatura e lagështira relative e ajrit në ambientin rrethues të pishinës.

Ne tabele Nr.10.3 jepen vlerat e intensitetit të avullimit ujit nga sipërfaqja e shfrytëzimit të pishinës, për disa kombinime të temperaturës së ujit me temperaturën dhe lagështirën relative te ajrit , të rekomanduara për pishinat në përdorim.

Intensiteti i avullimit ujit nga sipërfaqja e shfrytëzuar të pishinës pavud .. [g / (h • m2)]

Tabela Nr.10.3

Temperatura

e ujit,

put .][ Co

Presioni I

avullit të

ngopur

sp , ][ aP

Lagështira

relative e

ajrit,

%

Temperatura e ajrit, bajt .][ Co/ presioni i avullit të

ngopur, sp , ][ aP

30 31 32 35

4241,7 4491,3 4753,6 5622.1

30 4241,7 45 350,3 332,9 314,7 256.2

31 4491,3 45 387,2 369,7 351,5 293.5

32 4753,6 45 425,8 408,3 390,0 332.8

38 6624.3 45 705.8 689 662.61 612.8

Llogaritja e sasisë së ujit që avullon nga brigjet e ujit llogaritet me formulën:

ku:

bavud .. .-intensiteti i avullimit ujit nga sipërfaqja e lagur e brigjeve të pishinës

L – gjatësia e brigjeve të pishinës B – gjerësia mesatare e lagies së brigjeve të pishinës

BLdD bavubavu **....

69

Intensiteti i avullimit ujit nga sipërfaqja e lagur e brigjeve varet nga temperatura e ujit në pishinë dhe nga temperatura e lagështira relative e ajrit në ambientin rrethues të pishinës

Në tabelën Nr.10.4 jepen vlerat e intensitetit të avullimit të ujit nga sipërfaqja e brigjeve të pishinës, për disa kombinime të temperaturës së ujit me temperaturën dhe lagështirën relative të rekomanduara për pishinat në përdorim.

Llogaritja e lagështirës që largohet me notarët (nga qenia të njomur ) me avullim. Shpesh llogaritet me formulën

ndD njerznjavunjerznjavu *........

Intensiteti i avullimit ujit në brigjet e pishinës

Tabela Nr.10.4

Temperatura

e ujit,

put .][ Co

Presioni i

avullit të

ngopur

sp , ][ aP

Lagështira

relative e

ajrit,

%

Temperatura e ajrit, bajt .][ Co/ presioni i avullit te

ngopur, sp , ][ aP

30 31 32 35

4241,7 4491,3 4753,6 5622.1

30 4241.7 45 0.83414104 0.79267298 0.74930464 0.6070296

31 4491.3 45 0.9218643 0.88032016 0.83687912 0.69440727

32 4753.6 45 1.01382496 0.97219803 0.92867758 0.78598889

38 6624.3 45 1.66407186 1.62179373 1.57764265 1.43319182

Në tabelën Nr.10.5 janë dhënë për çdo pishinë vlerat e komponentëve të ndryshëm të procesit te avullimit të ujit

Tabela Nr.5

Pishin

a

Dimensionet e pishinës Intensiteti i avullimit

nga

Notarët Ujë që avullon nga:

70

Sipërfaqja

m2

Perimetri

m

Gjerësi

a e lagies

m

Pasqyra

gr/ m2ore

Sipërfaqja e

lagur e brigjeve

m2

numri

njeri

Lagia

gr/njeri

Pasqyra

kg/orë

Lagia e brigjeve

kg/orë

Nga tharja e notarëve

kg/orë

Gjithsej

kg/orë

Nr.1

50 30

0.1 314.7 0.7493 4 0.22

5

15.73 2.25 0.9 18.883

3

Nr.2

15 16

0.1 314.7 0.7493 2 0.22

5

4.72 1.198 0.45 6.369

Nr.3

80 36

0.1 662.21 1.5776 4 0.22

5

53 5.67 0.9 59.588

2

Nr.4

1150 146

0.1 87.48 0.208 8 0.22

5

100.6 3.037 1.8 105.43

8

ku:

.... njerznjavud .- lagështira në trupin e njomur të çdo njeriu .Pranojmë .... njerznjavud =

0,225 kg/h, n – numri i notarëve në një orë;pranojmë numrin mesatar të notarëve në një orë

10.2.-Humbjet e ujit dhe të nxehtësisë ne pishinë . Në humbjet e nxehtësisë së ujit të pishinës përfshihen: .- humbjet e nxehtësisë së ujit të pishinës për shkak të avullimit të ujit nga pasqyra e pishinës .-humbjet e nxehtësisë së ujit të pishinës me ujin që lag brigjet e pishinës .-humbjet e ujit me lagështirën e notarëve gjatë daljes nga pishina. .-humbjet e ujit gjatë procesit të shpëlarjes së pishinës e tjerë. Theksojmë se humbjet e ujit nga pishina janë në formën e dy gjendjeve të tij në gjendje avulli dhe në gjendje uji. Në gjendje avulli është vetëm humbja nga pasqyra kurse humbje uji janë te gjithë humbjet e tjera .Kështu që humbjet nga pasqyra e pishinës janë njëkohësisht humbje sasiore dhe humbje energjetike .Si të tilla ato ulin nivelin energjetik të ujit në pishinë rrjedhimisht të temperaturës së tij. Të gjithë humbjet e tjera janë vetëm humbje sasiore, kështu ato nuk influencojnë në nivelin energjetik të ujit në pishinë por vetëm në nivelin sasior të ujit dhe të energjisë . Humbjet e avullit

pavu

humje

av DD .. Humbjet e ujit

njernjavubavu

humje

u DDD ..... Humbjet e nxehtësisë

pu

humje

uav

humje

av iDiDQ .**

ku:

71

avi .-entalpia e avullit që i përgjigjet presionit parcial dhe temperaturës përkatëse të

saturimit.

ui .-entalpia e ujit në pishinë

Në tabelën Nr.10.6 jepen humbjet e avullit ,ujit dhe të nxehtësisë në pishina.

Humbjet e avullit ,ujit dhe të nxehtësisë në pishina. Tabela Nr.10.6

Pishina Humbjet e ujit në

gjendje Entalpia Humbje nxehtësie

Avulli

kg/ore

Uji

kg/ore

Avullit

kJ/kg

ujit

kJ/kg

Me avullin

kJ/ore

Me ujin

kJ/ore

gjithsej

kW

Nr.1 15.73 3.15 2533.43 125.6 39864 395 11.18

Nr.2 4.72 1.64 2533.43 125.6 11959 207 3.38

Nr.3 53.01 6.58 2533.43 159.1 134294 1047 37.60

Nr.4 100.60 4.83 2550.18 125.6 256550 608 71.43

10.3.-Skema e kompensimit humbjeve te ujit e të nxehtësisë, dhe e riqarkullimit ne pishine .

Për ruajtjen e cilësive,fizike ,fiziko kimike ,mikrobiologjike dhe termike të ujit si dhe nivelin e tij në pishinë është ndërtuar rrjeti i riqarkullimit të ujit .Nëpërmjet këtij sistemi në një kohë të caktuar i gjithë uji i pishinës i nënshtrohet përpunimit për ruajtjen e cilësive të lartë përmendura. . Më poshtë kemi trajtuar ruajtjen e temperaturës dhe nivelin të ujit të pishinës. Koha e një riqarkullimi të plote sipas rekomandimeve do të jetë:

.-për pishinën për të rritur 8 ore

.-për pishinën për fëmijët 1.5 ore Për pishinën termale duke pas parasysh pamundësinë e rigjenerimit e vetive fizike,fiziko kimike mikrobiologjike dhe termike kemi pranuar kohën e riqarkullimit të plotë prej një ore kjo do bëje që cilësitë e sipërpërmendura të jenë sa më të qëndrueshme dhe sa më afër me atë të burimit. Sasia e ujit qarkullues do të jetë

q

pb

quh

VD

.

.

ku:

pbV . .-volume i basenit të pishinës

qh.-

koha e një riqarkullimi të plotë

Sasia e ujit që duhet të kaloj në pishinë

72

puqupu DDD ...

ku:

puD . .-humbjet e ujit të pishinës janë dhënë

Temperatura e ujit në hyrje të pishinës

)(

*

..

.."

.

puqu

puqu

puDD

QtDt "

. put

ku:

Q.-

humbjet e nxehtësisë në pishinë

put . .-temperatura e ujit në pishinë °С

Sasia e ujit të ëmbël që duhet të kaloj në këmbyesin e nxehtësisë

)(

)(*

.

"

2

.

"

..

.

pu

pupupu

kutt

ttDD

ku:

''

2t.-

temperatura e ujit të ëmbël pas këmbyesit të nxehtësisë në °С

Sasia e ujit qarkullues që kalon nëpër këmbyes

pukukqu DDD ....

Sasia e ujit qarkullues që kalon pas filtrit direkt në pishine

kququpqu DDD ..... pquD ..

Temperatura e ujit në hyrje të këmbyesit të nxehtësisë

ku

pupukqu

D

DtDt

.

....'

2

*

Sasia e energjisë së përfituar në këmbyes

)(* '

2

"

2. ttDQ ku

Sasia e ujit termal i nevojshëm për ngrohjen e ujit të ëmbël në këmbyes

)( '

1

"

1 tt

QG

ku:

"

1t .-temperatura e ujit termal që merret nga burimi në hyrje të këmbyesit '

1t .-temperatura e ujit termal në dalje te këmbyesit

73

pbV .

quD . put .

puD .

kuD .kquD ..

pquD ..

puD .

G "

1t

'

1t

G

"

. put

put .

put .

..rrjetut

kuD .

''

2t

''

2t

'

1t

Baseni i pishina

Kembyesi

Pompa qarkullimitFilteri

Uje nga burimi termal

Fig.10.1- Skema e ujit qarkullues

Në tabelën Nr.10.7 dhe tabelën Nr.10.8 janë dhënë të gjitha të dhënat për flukset e sasive të ujit në rrjetin e ujit për të gjithë pishinat.

Të dhënat për flukset e sasive të ujit në rrjetin e ujit për të gjithë pishinat.

Tabela Nr.10.7

Pishina

Volumi i

pishinës

pbV .

Koha e

riqarkullimit

qh

Sasia e

ujit

qarkullues

quD .

Kompensimi Uji në hyrje të pishinës

Në sasi

uji puD .

Në

energji

Q

Sasi

puD .

Temperaturë"

. put

Nr.1 75 8 9375 18.8833 9615.926 9393.88 30.96

Nr.2 7.5 1.5 5000 6.369 2905.913 5006.37 30.54

Nr.3 40 1 40000 59.5883 32328.93

40059.6 38.05

Nr.4 3450 48 71875 105.442 61421.15 71980.4 30.80

Shënim: Sasia e ujit janë dhënë në kg.; temperatura në °С dhe nxehtësia në kkal

Të dhënat për flukset e sasive të ujit në rrjetin e ujit për të gjithë pishinat.

Tabela Nr.10.8

74

Pishi

na

Ujë ne hyrje te pishinës Ujë para këmbyesit

Ujë nga këmbyesi

I nxehtësisë

Ujë nga ujë

qarkullues pas

filtrit

Ujë nga ujë

qarkullues pas

filtrit

Ujë nga rrjeti Hyrje

Sasi

kuD .

Temperature''

2t

Sasi

pquD ..

Temper.

put .

Sasi

kquD ..

Temper.

put .

Sasi

puD .

Temper.

rrjetut .

Sasi

kuD .

Temper'

2t .

Nr.1 603.3 45 8790.6 30 584.4 30 18.93 15 603.3 29.53

Nr.2 181.0 45 4825.4 30 174.6 30 6.36 15 181.0 29.47

Nr.4 3883.8 45 68096.6 30 3778.4 30 105.44 15 3883.8 29.59

10.4.-Llogaritja e tregueseve teknologjik dhe parametrave konstruktiv te këmbyesve te nxehtësisë Numri i tubove në një kalim

4

*14.3**3600

20

bdw

Vn

Në gjithë seksionin tërthorë të trupin e këmbyesit

0*2 nn

Pranojmë hapin e tubit s mm këndin midis akseve të tubove o60 dhe koeficientin e

shfrytëzimit të sipërfaqes të seksionin tërthorë të trupit të këmbyesit 7.0 përcaktojmë

diametrin e seksionit tërthor të trupit të këmbyesit.

sin***13.1n

sD

D mm

Për numrin e tubove 'nn copë nga tabela 1-35 kemi raportin sD /' Rrjedhimisht

ssDD *)/( ''mm

Diametri i seksionit tërthor të trupit të këmbyesit

kdDD j *2

Zgjedhim tubin me diametër D mm

75

Numri i rreshtave vertikal në seksionin tërthor të trupit të këmbyesit

nm

Numri i rreshtave vertikal në seksionin tërthor të trupit të këmbyesit

m

Temperatura mesatare e ujit ngrohës

2

'

2

"

2 tttm

°C

Për temperaturë mesatare të ujit ngrohës mt °C nga tabela 1-1 gjejmë shumëzuesin 5A

Koeficienti i transmetimit të nxehtësisë për lëvizjen e ujit brenda tubit

2.0

8.0

5 *e

ud

wA

Temperatura mesatare e ujit që ngrohet për pishinën

2

'

1

"

1

1

tttm

°C

Sasia maksimale e mundshme e ujit për në pishinë

Sasia maksimale e mundshme e ujit për në pishinë 1V m3/ ore

Sipërfaqja e seksionit e nevojshme për kalimin e ujit për në pishinë për kushtin që

shpejtësia te jete 11w m/ sek

1

11

*3600 w

Vf m2

Sipërfaqja faktike e seksionit tërthor të trupit të këmbyesit ku kalon uji i pishinës

n

dnD

fj )*(*

4

22

1 m2

Shpejtësia faktike e kalimit të ujit nëpër këmbyes

1

11

*3600 f

Vw m/ sek

Shpejtësia faktike e kalimit të ujit nëpër këmbyes 1w m/ sek

76

Për temperaturë mesatare të ujit ngrohës 1mt

°C nga tabela 1-1 gjejmë shumëzuesin

5A

Diametri ekuivalent

1

1*4

P

fde

Koeficienti i transmetimit të nxehtësisë për lëvizjen e ujit për pishinën

2.0

8.0

5 *1

e

ud

wA

Koeficienti i transmetimit të nxehtësisë (duke marre parasysh dhe rezistencën suplementare nga shtresa e papastërtive që zënë sipërfaqet dhe duke e konsideruar procesin e transmetimit të nxehtësisë si një transmetim në sipërfaqe të rrafshëta me qenë se trashësia e tubit është me e vogël se 2.5 mm ) do te jete :

13

3

2

11

1k

Diferenca e temperaturave

)(

)(

)()(

'

1

"

2

"

1

'

2

'

1

"

2

"

1

'

2

tt

ttLn

ttttt

Sipërfaqja efektive e transmetimit të nxehtësisë në këmbyes

tk

QF

*

Gjatësia efektiva e tubacioneve

mdn

fl

**

10.5. Skema principale e furnizimit të konsumatorëve me ujë termal

Ujë termal nga konsumatorët do të përdoret për qëllime:

.-kurative

.-termike

.-si uji termal dhe energji termike

Për qëllime kurative ujë termal do të përdoret:

77

.- në vaska brenda hoteli

.-në pishinën termale

Ujë termal i cili përdoret në vaska brenda hotelit kërkohet të ketë temperaturë 38 °C dhe të jetë i padegëzuar ,ndërsa uji termal që përdoret në pishinën termale duhet të jetë i degazuar dhe me temperaturë 38 °C (Viz. 9).

Energjia termike e ujit termal përdoret:

.- për ngrohjen e ambienteve të hoteli dhe të pishinave

.-për ngrohjen e ujit sanitar

.-për mbulimin e humbjeve termike në pishinat me ujë të ëmbël

.-për ngrohjen e ujit të rezervatit të peshkut

.-për ngrohjen e serave

Si ujë termal dhe energji termike do të përdoret në rritjen e algave

Skema e furnizimit të konsumatorëve me ujë termal, që tregohet në viz. 9, plotëson kërkesat e të gjithë konsumatorëve të mësipërm .Për këtë qellim skema është e ndërtuar për shfrytëzimin e energjisë termike të ujit termal në kaskade duke ruajtur njëkohësisht nivelin e energjisë termike për përdorimin e tij për qëllime kurative.

Në kaskadën e parë ujë termal shfrytëzohet për ngrohjen e ambienteve të hotelit dhe të pishinave .

Kërkesat termike për këtë qellim janë 512 kW , për mbulimin e humbjeve termike në dispersitet (kjo energji merret nëpërmjet këmbyesit K 1 ) për të cilën nevojiten 22.69 ton/orë ujë termal . Kërkesa prej 480 kW për ngrohjen e ajrit plotësohet nëpërmjet këmbyesit K 2 ku shfrytëzohet sasia e ujit termal prej 15 ton/orë . Energjia termike prej 512 kW do të transmetohet nëpërmjet të ujit të ëmbël që shfrytëzohet në nivelin e temperaturave nga 50 °C deri 45 °C .Ndërsa energjia termike në masën 480 kW do transmetohet nëpërmjet të ujit të ëmbël në nivelin e temperaturave nga 50 °C deri në 40 °C . Në këmbyesin e nxehtësisë K 1 në kaskadën e parë energjia termike e ujit termal shfrytëzohet deri në nivelin e temperaturës 46 °C .Ndërsa në këmbyesin K 2 ujë termal shfrytëzohet deri në nivelin e temperaturës 41.33 °C. Pas këmbyesit të nxehtësisë K 1 sasia e ujit termal prej 8.997 ton/orë shfrytëzohet në këmbyesit e nxehtësisë K4;K5:K6 që nevojiten për mbulimin e humbjeve termike dhe të ujit të ëmbël të pishinës për të rritur ,pishinës për fëmije si dhe të pishinës olimpike. Për këtë në mënyrë të hollësishme është folur me sipër.

Në tabelat Nr.10.9 dhe Nr.10.10 janë të dhëna treguesit teknologjik dhe parametrat konstruktiv te këmbyesve të nxehtësisë për pishinat K4;K5:K6.

78

Të dhëna treguesit teknologjik te këmbyesve të nxehtësisë për pishinat

Tabela Nr.10.9

Parametri

Këmbyesi i nxehtësisë i

Njësia Pishina

Nr.1

Pishina

Nr.2

Pishina

Nr.4

Temper.e ujit të burimit të ngrohtë në hyrje të këmbyesit 46 46 46 °C

Temperatura ujit të burimit të ngrohtë në dalje të këmbyesit 38 38 38 °C

Temperatura ujit të ëmbël në hyrje të këmbyesit 29.53 29.47 29.59 °C

Temperatura ujit të ëmbël në dalje të këmbyesit 45 45 45 °C

Sasia maksimale e mundshme e ujit të ëmbël 603.295 180.988 3883.860 kg/ore

Sasia maksimale e mundshme e ujit të ëmbël 0.603 0.181 3.884 ton/ore

Sasia e nxehtësisë që nevojitet për ngrohjen e ujit të ëmbël 9332.6 2810.4 59839.5 kkal/ore

Sasia e ujit termal I nevojshëm 1.166 0.351 7.479 m3

Sasia e nxehtësisë që merret nga burimi kkal 9332.7 2810.4 59839.5 kJ/ore

Sasia e nxehtësisë që përfitohet në kW 10.854 3.268 69.593 kW

Koeficienti i transmetimit të nxehtësisë 220 161 718 Kkal

/m2.ore.grad

Diferenca e temperaturave 3.49 3.51 3.48 °C

Sipërfaqja efektive e këmbimit të nxehtësisë 12.115 4.953 23.940 m2

Gjatësia efektive e tubove 2.921 3.285 1.896 m

Parametrat konstruktivë të këmbyesve të nxehtësisë për pishinat

Tabela Nr.10.10

Parametri


Njësia Pishina

Nr.1

Pishina

Nr.2

Pishina

Nr.4

Diametri i këmbyesit 0.3 0.2 0.4 m

Diametri I brendshëm I tubove 0.014 0.014 0.014 m

Trashësia e tubacionit 0.001 0.001 0.001 m

Diametri i jashtëm i tubit 0.016 0.016 0.016 m

Diametri mesatar I tubit 0.015 0.015 0.015 m

79

Diametri i brendshëm I tubove 0.014 0.014 0.014 m


Numri i kalimeve 8 8 4 kalime

Numri I tubove në një kalim 11 4 67 cope

Numri I tubave gjithsej 88 32 268 cope

Hapi i tubit 0.025 0.025 0.025 m

Pranojmë numrin e rreshtave 10 6 18 rreshta

Sipërfaqja efektive e këmbimit të nxehtësisë 12.115 4.953 23.940 m2

Sasia e ujit termal prej 15 ton/orë pas këmbyesit K2 me temperaturë 41.33 °C kalon në këmbyesit K3 ku shfrytëzohet për ngrohjen e ujit sanitar dhe ujit për rezervatin e peshkut. Treguesit teknologjik dhe parametrat konstruktiv të këmbyesve të nxehtësisë K1;K2dhe K3 janë dhënë respektivisht në tabelat Nr.10.11 dhe Nr.10.12 Ujë termal pas këmbesave K 3;K4;K5;K6 me temperaturë 38 °C dhe sasi 24 ton/orë mblidhen në kolektorin A 1 nga ku sasia prej 16 ton/orë shkon për tu shfrytëzuar në vaskat termale ku shfrytëzohet deri në temperaturën 36 °C Sasia e ujit termal prej 8 ton/orë nga kolektori A1 kalon në përzierësin B1 .Në vaskat termale siç e kemi trajtuar me sipër kemi një humbje të nxehtësisë prej 37.59 kW për mbulimin e këtyre humbjeve nga këmbyesi i nxehtësisë K1 duhet të kalojmë në përzierësin B 1 dhe 4.04 ton /orë kështu pas përzierësit sasia prej 12.04 ton/orë ujë termal me temperaturë 40.68 °C do kaloj në pishinën termale . Në përzierësin B 2 përzihen ujërat termal , sasia prej 12.04 ton /orë me temperaturë 38

°C pas pishinës termale,sasi prej 16 ton/ore me temperaturë 36 °C pas vaskave termale dhe sasia e mbetur e ujit termal pas këmbyesit të nxehtësisë K1 prej 9.66 ton/orë me temperaturë 46 °C .Pas këtij përzierësi kemi sasinë e ujit termal prej 37.697 ton/orë me temperaturë 39.2 °C Për rritjen e algave do shfrytëzohet 0.4 ton/orë e ujit pas përzierësit ndërsa pjesa tjetër do shfrytëzohet në sera deri në nivelin e temperaturës 10 °C Energjia e shfrytëzuar në sera është 1266.632 kW

Treguesit teknologjik dhe parametrat konstruktiv të këmbyesve të nxehtësisë K1;K2dhe K3 janë dhënë respektivisht në tabelat Nr.10.11 dhe Nr.10.12

80

Treguesit teknologjik të këmbyesve të nxehtësisë K1;K2dhe K3. Tabela Nr.10.11

Parametri


Njësia Pishina

Nr.1

Pishina

Nr.2

Pishina

Nr.4

Temper.e ujit te burimit te ngrohtë ne hyrje te këmbyesit 65.4 65.4 43.284 °C

Temperatura ujit te burimit te ngrohte ne dalje te këmbyesit 46 43.284 38 °C

Temperatura ujit te ëmbël ne hyrje te këmbyesit 45 40 15 °C

Temperatura ujit te ëmbël ne dalje te këmbyesit 50 50 40 °C

Sasia maksimale e mundshme e ujit te ëmbël 88048. 36113. 3451 kg/ore

Sasia maksimale e mundshme e ujit te ëmbël 88.048 36.113 3.451 ton/ore

Sasia e nxeh.. qe nevojitet per ngrohjen e ujit te ëmbël 440240. 361135 68788 kkal/ore

Sasia e ujit termal I nevojshëm 22.692 16.329 16.329 m3

Sasia e nxehtësisë qe merret nga burimi 440241 361135 86288 kJ/ore

Sasia e nxehtësisë qe përfitohet ne 512 420 100.35 kW

Koeficienti I transmetimit te nxehtësisë 367.54 350.63 479.48 Kkal

/m2.ore.grad

Diferenca e temperaturave 5.27 7.84 10.13 °C

Sipërfaqja e efektive e këmbimit te nxehtësisë 227.5 131.4 17.77 m2


81

Parametrat konstruktiv të këmbyesve të nxehtësisë K1;K2dhe K3. Tabela Nr.10.12

Parametri


Njësia Pishina

Nr.1

Pishina

Nr.2

Pishina

Nr.4

Diametri I këmbyesit 1.3 1 0.4 m


Trashësia e tubacionit 0.001 0.001 0.001 m

Diametri I jashtëm I tubit 0.016 0.016 0.016 m

Diametri mesatar I tubit 0.015 0.015 0.015 m



Numri i kalimeve 4 4 2 kalime

Numri I tubove ne një kalim 400 340 160 cope

Numri I tubave gjithsej 1600 1360 320 cope

Hapi i tubit 0.025 0.025 0.025 m

Pranojmë numrin e rreshtave 40 38 18 rreshta

Sipërfaqja e efektive e këmbimit te nxehtësisë 227.5 131.4 17.77 m2

10.6. Sasia e ujit të ëmbël të nevojshëm dhe sasia e energjisë që futet bashkë me këtë ujë

Ujë i ëmbël nevojitet për mbulimin e humbjeve në pishinat me ujë të ëmbël në masën 4.67 ton/orë dhe për ujë sanitar dhe rezervatin e peshkut në masën prej 2.42 ton/orë .Gjithsej nevojat për ujë të ëmbël janë 7.09 ton/orë. Ky ujë ka temperaturë 15 °C dhe një energji prej 123.65 kW

10.7.-Rendimenti i shfrytëzimit të energjisë

Në skemë futen këto energji

.-energjia me ujin termal 2939 kW

.- energjia me ujin e ëmbël 123.65 kW Gjithsej 3062.65 kW

82

Energjitë e përfituara janë për:

.-mbulimin i humbjeve në dispersitet 512 kW

.- ngrohjen e ajrit 480 kW

.-ngrohjen e ujit sanitar 80 kW

.-për ujin e rezervatit të peshkut 20.35 kW

.-për mbulimin e humbjeve termike në pishinat me ujë të ëmbël 85.99 kW

.-për mbulimin e humbjeve në pishinën termale 37.59 kW

.-për mbulimin e humbjeve në vaskat termale 37.22 kW

.- për mbulimin e humbjeve në sera 1266.63 kW

.-për rritjen e algave 18.24 kW

Gjithsej 2500.43 kW Rendimenti i shfrytëzimit 81.64 %

83

11. PROJEKT IDEA E NDËRTIMIT TË SERAVE PËR LULE DHE PERIME

ME NGROHJE GJEOTERMALE Serat për lule dhe perime me ngrohje gjeotermale do të jenë ndërtuar nga sera të tipit industrial, me xham, me përmasa sipërfaqe 500 m2. Njësia elementare e serës do të ketë përmasa standarde 3,20 x 2,86 m dhe lartësi 3,00 m. Gjithsej do të ndërtohen 6 sera të tilla elementare. Sipërfaqja e përgjithshme e tokës që do të zënë serat është 3000 m2. Vlerësimi i energjisë termike për ngrohjen e serës: Serat do të shërbejnë për kultivim perimesh si domate, kastravecë, speca etj. dhe lule. Karakteristikat biologjike më të përgjithshme të këtyre bimëve janë:

1. Temperaturat nën 0°C janë letale dhe si të tilla përjashtohen në punën e serës. 2. Temperatura e stresit është nën +7oC. 3. Temperatura 10 °C është temperatura minimale që duhet të jetë ne serë. 4. Temperaturat optimale për natën janë +18oC deri +14oC. 5. Temperaturat optimale për ditën janë +18oC deri +28oC. 6. Mbi +30oC deri +33oC fillon stresi ditor dhe vdekja e bimës.

Temperatura e ujit termal që disponohet për serat është 65oC. Nga të dhënat hidrometeorologjike të paraqitura në kreun 11, për koeficient sigurie 10%, temperatura minimale në zonën e Elbasanit është -4,9oC për 1,6 ditë në vit, ndërsa -0,1oC vazhdon për 16,8 ditë. Për këtë temperaturë do të bëhet përllogaritja e energjisë termike për ngrohjen e serës. Për rastet emergjente, me temperatura më të ulëta, do të dërgohet në serë ujë termal me temperaturë 64oC. Sera ka dy humbje kryesore të energjisë termale: 1. Humbja (Hu) për diferencën e temperaturave jashtë (tj) dhe minimale të lejuar brenda serës (tb)

Hu = (tb – tj).K.Sp në kKal/orë Ku: K – koeficienti mesatar i përçueshmërisë termike, që për rastin e dhenë u pranua 4 kkal/(m2.orë.°C). Sp – sipërfaqja e përgjithshme e serës, që për rastin e dhënë është:

Sp = Stavanit + Sanësore =500 +(120 x 2,4) = 788 m2 prandaj:

Hu = [10-(-7,5)] x 4 x 788 = 55.160 kKal/orë

2. Humbja për ajrimin e serës (ventilim):

Haj = 1,5 x V x (tb – tj)

Ku: V – vëllimi i serës, që për rastin e dhënë është V = 500 x 2,4 = 1200 m2

84

1,5 – koeficient që rezulton nga produkti i nxehtësisë specifike të ajrit (0,3 kKal/m3) me numrin e ajrimeve në orë, që arrin në 5. prandaj:

Haj = 1,5 x 1200 x [10-(-7,5)]= 31.500 kKal/orë dhe humbjet e përgjithshme (Hp) do të jenë:

Hp = Hu + Haj = 55.160 + 31.500 = 86.660 kKal/orë Energjia që fitohet nga uji termal: Energjia që përftohet gjatë një ore pompim i ujit termal në serë, me kusht që të rruhet tmin=10oC në brendësi të serës do të jetë:

Eu = (tuj – tmin).Q në kKal/sek

ku: tuj – temperatura mesatare e ujit termal në serë tmin – temperatura minimale që duhet të ruhet brenda serës Q – debiti i ujit termal, në l/sek Për 1 orë E = Eu x 3600” prandaj:

E = (24,5 – 10)x 1,7 x 3600 = 90.000 kKal/orë Pra rezulton se një prurje uji prej 1,7 l/sek me temperaturë 39.5 °C dhe Δt=15 °C (temperatura në hyrje të serës 39.5 °C dhe në dalje 24.5 °C) jep një energji termale që mbulon humbje në serë, për temperaturë të jashtme deri –7,5 °C. Për të gjashtë serat e projektuara nevojiten 10.2 l/sek ujë me temperaturë 39.5 °C. Uji me temperaturë 39.5 °C do të merret pas përdorimit të nga ujit termal nga hotel klinika. Në këto kushte, për prurje 37 m3/orë nga pusi Kozani-8, mund të ngrohen 6 serat me sipërfaqe 500 m2 secila dhe me sipërfaqe të përgjithshme 3000 m2, ose 0,3 ha.

85

12. PROJEKT IDEJA E NDËRTIMIT TË PLANTACIONIT GJEOTERMAL

TË RRITJES SË ALGAVE

Përdorimi i ujërave termalë dhe gazit shoqërues të tyre CO2 është tashmë një realitet në disa vende të botës përsa i përket bioteknologjive. Këtu dëshirojmë të veçojmë rritjen e algave. Theksojmë qysh në fillim se uji gjeotermal nuk duhet të përmbajë metale të rëndë apo elementë toksikë, ndërsa përmbajtja e CO2, ndihmon në reduktimin e kostos me rreth 20%.

Mikroalgat janë një nga format më të vjetra të jetës organike, të shfaqura në tokë rreth 3,5 milionë vjet më parë. Ekzistenca e një numri shumë të madh varietetesh algash mundëson zgjedhjen e algave më të përshtatshme për tu kultivuar. Përpjekjet për tu kultivuar mikroalgat kanë nisur 40-50 vjet më parë. Speciet të cilat përdoren për kultivim janë: Chlorella, Scenedesmus, Dunaliella, Porphyridu, Haema-Tococus dhe Spirulina, por biologët janë të bindur se eksitojnë mundësi të mëdha për të kultivuar edhe specie të tjera.

Mikroalgat mund të përdoren për të kontrolluar prodhimin në shkallë të gjerë të algave të pasura me vlera ushqimore dhe komponentë të rëndësishëm natyrorë shumë të nevojshëm në industrinë farmaceutike, kozmetikë dhe industrinë ushqimore.

Teknologjitë e përdorura për kultivimin e mikroalgave bazohen në përdorimin e energjisë diellore si burim nxehtësie, CO2 i përftuar nga burime natyrorë ose industrialë, alkalinet, uji mineral natyral apo ai i detit, elementë mineralë dhe ndërtimi i pellgjeve të vogla artificialë. Të gjithë këto teknologji kanë si bazë të tyre faktin se ato ndihmojnë në procesin e fotosintezës. Skematikisht paraqiten në figurën 12.1.

Përdorimi i energjisë gjeotermale ka si avantazh faktin se ai optimizon procesin e fotosintezës dhe ul ndjeshëm koston e proceseve teknologjikë. Kjo energji duhet të përdoret në proceset e mëposhtme teknologjikë:

1. Për të përmirësuar mjedisin ku do të rriten algat nga pikëpamja e sigurimit të ushqimit të nevojshëm prej tyre.

2. Përdorimi i CO2 gjeotermal dhe energjisë gjeotermale me qëllim optimizmin e fotosintezës

3. Përdorimi i energjisë gjeotermale në procesin e tharjes së algave

Përgjithësisht plantacionet e kultivimit të algave ndërtohen në afërsi të burimeve të ujërave termalë me përmbajtje të lartë të CO2.

12.1. Përmirësimi i treguesve ushqimorë të mjedisit ku rriten algat përmes përdorimit të ujërave gjeotermalë.

Kultivimi fotoautrofik i algave kërkon mjedis të pasur me mikro dhe makro elementë

ushqimorë. Disa prej këtyre elementëve ushqimorë të nevojshëm për rritjen e algave të gjelbra ( Chlorella dhe Scenedesmus) si edhe cianobakterit Spirulinë paraqiten në tabelën 12.1.

Cilësia e ujit i cili do të përdoret për të përgatitur mjedisin ushqimor është me rëndësi të jashtëzakonshme në optimizmin e rritjes së algave. Kërkues të shumtë janë marrë me këto studime dhe kanë nxjerrë vlerat e domosdoshme për të optimizuar këtë proces në tërësi dhe për burime të veçantë. Theksojmë se përmbajtja e NaHCO3 ka një

86

rëndësi shumë të madhe në kultivimin e Spirulinës me qëllim që pH të mbahet në vlerat 9-10.5, pasi kështu ulet ndjeshëm ndotja nga alga të tjera apo mikro-organizma të tjerë

Uji gjeotermal

Energji gjeotermale

Nxehtësi gjeotermale

CO2 gjeotermal

Fertilizues:

N, P, K, Ca, Mg,Fe,

S, Mn, Mo, Na, etj

Inokulim

Dritë

diellore

Trazim

Rezervate për kultivim

algash

Ndarje

(filtrim ose

centrifugim)

Bimë

algash

Tharje

Akuakulturë

Oksigjen

Komponentë

natyralë

Biomasa të

thata

Ushqim i

shëndetshëmKozmetikë

Industri

farmaceutike

Filtrim

Figura 12.1: Skema teknologjike për prodhimin e biomasave algale

. Duhet theksuar se ujërat gjeotermalë të cilët përmbajnë metale të rëndë apo

komponentë të tjerë nuk duhet të përdoren për kultivimin e algave, pasi këto metale grumbullohen në qelizat e tyre. Prandaj përpara se të vendoset që uji gjeotermal të përdoret për kultivimin e algave është e domosdoshme të bëhet analiza atomike e tij.

Mjedisi ushqimor për kultivimin e Algave të Gjelbra dhe Spirulinës Tabela 12.1

Algat e gjelbra Spirulina

Komponenti Sasia

(mg/ml) Komponenti Sasia

(mg/ml)

NaHCO3 2000 NaHCO3 13.61

NH4NO3 1600 Na2CO3 4.03

MgSO4 1976 K2H, PO4 0.5

KH2PO4 680 NaNO3 2.5

Fe(SO4)3, 9H2O 28.1 K2SO4 1

H3BO3 6.18 NaCl 1

MnSO4, 4H2O 2.23 MgSO4 0.2

CuSO4, 5H2O 2.49 FeSO4 0.012

ZnSO4, 7H2O 2.87 EDTA 0.08

CoSO4, 7H2O 2.81 CaCl2, 2H2O 0.04

CaCl2, 6H2O 21.91

1

(NH4)2MoC4H2O 2.42 ME Aiba, Ogawa, 1977 EDTA 100

87

Vetitë e ujit në pusin Kozani-8:

Mineralizimi 4,6 g/L pH= 7,5 Përbërja kimike:

Kationet: Ca2+ 37,62 mg/L Mg2+ 20,4 Na+ + K+ 268,5 NH4

+ 47,5 Anionet: Cl- 270,2 mg/L SO4

-- 46,2 HCO3 10,0 Mikroelemente: B 0,0067 μg/L Debiti: 10,3 L/sek Temperatura e ujit: 65,4oC

Vetitë e ujit në zonën e Llixhave Elbasan: Mineralizimi 7,2159 g/L pH= 6,7 Përbërja kimike:

Kationet: Ca2+ 809,6 mg/L Mg2+ 194,9 Na+ 121,37 K+ 180,4 NH4

+ 17,2 Fe2+ Gjurmë Al3+ 0,2 As Gjurmë Cu2+ Gjurmë Anionet: Cl- 235,79 mg/L F1- 0,8 Br1- 2,4 J1- 1,1 SO4

-- 1815,7 HCO3 456,3 HS1- 95,3 S2O3

2- 1,5 SO3

2- 0,1 HPO4

2- 0,4 NO2

1- Gjurmë Mikroelemente:

88

B 0,0067 μg/L Mbetje e thatë në 180oC 6808 mg/L H2S (total) 410,07 mg/L H2SiO4 43,1 HBO2 25,4 CO2 (e lire) 184,7 Temperatura e ujit: 60oC

. 12.2 Përdorimi i energjisë gjeotermale dhe CO2 për optimizimin e procesit të fotosintezës.

Qëllimi është optimizmi i procesit të fotosintezës duke përdorur karbonin me origjinë

inorganike si edhe optimizmi i regjimit Temperaturë/Rrezatim përmes ngrohjes gjeotermale. Kultivimi në shkallë të gjerë i algave shoqërohet nga ndryshime stinore dhe madje edhe ditore në vlerat mesatare të temperaturës dhe të rrezatimit. Kur kemi arritur të krijojmë një mjedis ushqimor optimal, temperatura dhe drita janë dy faktorët përcaktues në intensitetin e procesit të fotosintezës. Ekziston tashmë një bazë e plotë të dhënash lidhur me korrelacionin midis temperaturës, dritës dhe procesit të rritjes së algave. Nga të dhënat e nxjerra nga literatura mund te themi se temperatura optimale për rritjen e Spirulinës është 40 °C (25 °C gjatë natës) dhe intensiteti i dritës 20-30 klx. Intensiteti i dritës mund të rregullohet duke ndryshuar vlerën trashësinë e suspensionit, densitetin e kulturës ose duke i vendosur plantacionet brenda serave. Procesi i foto-përthithjes është provuar me algat blu. Për të gjitha këto arsye në disa vende (si Greqia, Bullgaria) është vendosur që plantacionet të mbulohen me një mbulesë plastike me tejdukshmëri 80 %. Rezultatet e këtij procesi paraqiten në grafikun 12.2. Rezultatet tregojnë se edhe në orën 800 të mëngjesit ashtu edhe në orët e pasdites intensiteti i dritës është i mjaftueshëm që të zhvillohet procesi i fotosintezës të Spirulina. Nuk ka asnjë dyshim se mbulimi i plantacioneve të rritjes së algave i mbron ato nga veprimi i kushteve ekstremë atmosferike, dhe veçanërisht optimizon ngrohjen e mjedisit ku ato kultivohen.

Ngrohja e suspensionit ku ato rriten ka rëndësi të madhe në optimizmin e

temperaturës në orët e natës. Orët e mëngjesit po ashtu edhe pse sigurojnë një intensitet të mjaftueshëm drite, kanë temperatura të ulëta, ndaj është e nevojshme të instalohet një këmbyes nxehtësie. Përdorimi i ujërave gjeotermalë me temperaturë 45°C krijon probleme me depozitimet e kripërave. Këto depozitime ulin ndjeshëm rendimentin e këmbyesit të nxehtësisë. Për ta eliminuar këtë problem instalohet një pajisje e cila i mbledh këto sedimente nga sipërfaqja e jashtme e këmbyesit të nxehtësisë duke lehtësuar kështu procesin e pastrimit të tij.

89

7.5 8.5 9.5 10.5 11.5 12.5 13.5 14.5 15.5 16.5 17.5

Koha (orë)

0

20

40

60

80

100

Rre

zati

mi (k

lx)

Brenda

Jashtë

Rrezatimi diellor

Figura 12.2. Variacioni i rrezatimit diellor gjatë ditës.

Uji gjeotermal i cili përdoret për të ngrohur suspensionin ku zhvillohen algat

qarkullon mbi bazën e një regjimi të caktuar në plantacionet e rritjes së tyre. Ai kalon nga këmbyesi i nxehtësisë në vaskat ku ndodhen algat. Duhet theksuar se ka përpjesëtim të zhdrejtë midis përmasave të këmbyesit të nxehtësisë me temperaturën e ujit.

Nëse shohim figurën 12.3 të gjejmë ndryshimin e temperaturave në impiante në

kohë dhe në varësi të faktit nëse përdorim ngrohje gjeotermale ose jo.

7.5 8.5 9.5 10.5 11.5 12.5 13.5 14.5 15.5 16.5

Koha (ore)

2°C

6°C

10°C

14°C

18°C

22°C

26°C

30°C

34°C

Te

mp

era

tura

Temperatura e ajrit

Temperatura me ngrohje

Temperatura pa ngrohje

Figura 12.3: Temperatura e ajrit dhe suspensionit me dhe pa ngrohje

90

Ngrohja e suspensionit është jashtëzakonisht e rëndësishme në rastin e kultivimit të

Spirulinës dhe periudha më e përshtatshme është nga pranvera në vjeshtë. Në Greqi ku është eksperimentuar në mënyrë të suksesshme ky proces koha ka qenë nga Marsi në Nëntor. Uji mineral me temperaturë 45°C dhe CO2 (600kg/h) hyjnë në këmbyesin e nxehtësisë të paraqitur në figurën 12.4. Dyoksidi i karbonit fillon të çlirohet dhe presioni është sa në lartësinë -1 m, në këmbyesin e nxehtësisë. Ngjeshja e mëtejshme e tij është e panevojshme duke qenë se trashësia e algave nuk është më tepër se 10 cm.

Figura 12.4: Pajisjet për të mundësuar çlirimin e CO2.

Kostoja e sigurimit (prodhimit) të CO2 në kultivimin e algave zë rreth 27% të kostos totale të nevojshme për këtë proces, ndaj del qartë leverdishmëria ekonomike e përdorimit të ujit gjeotermal për kultivimin e algave. 12.3. Përdorimi i energjisë gjeotermale për tharjen e algave. Energjia gjeotermale mund të përdoret në mënyrë të suksesshme për të tharë biomasat e algave pasi tharja e tyre përmes centrifugimit rrit dendësinë e tyre. Temperatura mesatare e ajrit për kultivimin e algave duhet të jetë 22°C dhe lagështia e tij rreth 67%. Rritja e temperaturës deri në 45°C ul lagështinë në nivelin e 6%, e mjaftueshme kjo për të realizuar procesin e tharjes së algave. Raportet janë: 1m3 ajër avullon deri në 50 g ujë nga biomasa algave. 12.4. Llogaritja e sasisë së ujit të nevojshëm për plantacionin e algave.

Plantacioni gjeotermal demonstrativ i rritjes së algave do të ketë sipërfaqe 2000 m2 dhe do të përfaqësojë një bashkësi vaskash betoni me sipërfaqe 100 m2 secila, me përmasa 20 x 5 x 1m. Plantacioni do të përbëhet nga 20 vaska. Sipërfaqja e përgjithshme e tokës që do të zërë plantacioni i algave është 4095 m2. Vëllimi i ujit të nevojshëm për të mbushur vaskat është: 20x100 m3= 2000 m3. Temperatura e tij do të jetë sa e ujit që del nga këmbyesit e nxehtësisë së hoteli-klinikës, pra 39,5°C dhe për ta ruajtur atë vaskat do të jenë të mbuluara si sera: Më poshtë përshkruhen hap pas hapi gjithë llogaritjet e humbjeve me qëllim që të përcaktohet saktë vëllimi i ujit që duhet gjatë çdo dite për ta mbajtur temperaturën e vaskave të pandryshueshme. 12.5. Llogaritjet për pompën.

Uji në plantacion (vaska) do të dërgohet përmes një pompe e cila do të bëjë të mundur realizmin e procesit të qarkullimit të tij, veç atij të ushqimit të tyre. Llogaritjet e

91

presionit të pompës bëhen mbështetur në humbjet për shkak të fërkimit nga pompa në vaske, humbjet për shkak të fërkimit nga pishina në pompë dhe presionit hidrostatik. 12.6. Llogaritjet energjetike të pishinës. Kjo është pa dyshim pjesa më thelbësore e llogaritjeve. Bazuar në temperaturën e ujërave termalë (38°C), të kushteve atmosferike dhe të përmasave të vaskave do të përcaktojmë se sa duhet të jete sasia e ujit të ngrohtë që duhet të injektojmë në plantacion në njësinë e kohës me qëllim që të realizojmë mbajtjen e temperaturës së ujit në nivelin 38°C. Temperatura e ambientit është marrë nga 2.9°C deri në 36°C,shih tabelën 11.1. Humbjet energjetike në pishinë ndahen në këto grupe: Humbjet prej konveksionit Humbjet prej avullimit Humbjet prej rrezatimit Humbjet prej induksionit Reshjet

a. Llogaritja e humbjeve për efekt të konveksionit.

Humbjet prej konveksionit janë ndër humbjet më të rëndësishme në një pishine të hapur. Ato llogariten përmes ek. (Svavarsson, 1990):

)(04.093.0

*45.0

)(

au

eresk

aukk

TTK

vKh

TThQ

ku: Tu temperatura e ujërave termalë Ta temperatura e ajrit veres shpejtësia e erës

b. Humbjet për shkak të avullimit. Këto përfaqësojnë nivelin më të lartë të humbjeve energjetike në një pishinë të hapur. Për të llogaritur këto humbje duhet të dimë edhe presionet e pjesshme të ujit dhe të avullit, në kufijtë midis fazave, në kushte të caktuara të lagështisë së ajrit. Për rastin tonë ato janë: eu=43 mbar dhe ea=5 mbar (Rimsha-Docenko, 1976). Humbjet e avullimit llogariten përmes ek.

))(7.056.1( 2

auerese eevKQ

c. Humbjet për shkak të rrezatimit.

Të gjithë objektet rrezatojnë një pjesë te energjisë së tyre. Nxehtësia e transferuar prej rrezatimit llogaritet përmes ligjit të Boltzmann-it, sipas ek. (Svavarsson, 1990):

4ATQrr

ku: σ konstantja e Boltzmannit (σ=5.73 W/m2°K4) A sipërfaqja e objektit që rrezaton

92

T temperatura e tij Në rastin e pishinave aplikimi direkt i këtij ekuacioni nuk do të mund të merrte parasysh faktin që sasia e energjisë së rrezatuar varet nga një numër faktorësh si lagështia e ajrit, koefiçenti i refleksionit të ujërave etj. Kështu që për të bërë të mundur llogaritjen e humbjeve prej rrezatimit në një pishinë të hapur përdoret ek.

4492

0

5.049 10*18.13012.01106.046.010*18.13186.4 auaarr TTNaGeTQ

ku: G0 rrezatimi diellor a koefiçenti i reflektimit të ujit N keofiçent i cili merr parasysh retë Humbjet për efekt të induksionit janë të ulëta (më pak se 0.01 %) dhe përherë ato neglizhohen.

d. Humbjet për shkak të reshjeve. Uji i shiut pa dyshim ka temperaturë më të ulët se ai i pishinës. Me qëllim që të mbajmë temperaturën e ujit në pishinë të pandryshueshme duhet që edhe këtë ujë “ta ngrohim”. Me qëllim që të realizojmë këtë proces është e nevojshme që për çdo njësi mase të ujërave të shiut në të shtojmë një sasi energjie prej (Svavarsson, 1990):

TckgQ p

njesi

shtese **1

Për të llogaritur sasinë totale të energjisë shtesë këtë e shumëzojmë me sasinë totale të shiut te rënë, shih tabelën 11.1. 12.7. Llogaritja e sasisë së ujit të ngrohtë të nevojshëm për të kompensuar humbjet. Humbjet të cilat ndryshojnë në intervalin 128 kKal për plantacionin e mbuluar dhe 188,7-353,8 kkal për pishinën e zbuluar, është e nevojshme të kompensohen me ujë të ngrohtë me temperaturë 38°C. Për këtë qëllim, duhet të dërgojmë në pishinë ujë të ngrohtë për kompensimin e tyre, duke mbajtur parasysh se është e nevojshme 1kKal për të ngrohur 1 kg ujë me 1°C. Mbi bazën e rezultateve del se është e nevojshme të shtojmë 12.99-24.35 m3/ditë për ti kompensuar ato ne plantacionin e zbuluar dhe 8.867 m3/ditë në plantacionin e mbuluar (shih tabelën 12.2).

Llogaritjet për plantacionin e algave (Vaskat e zbuluara) Tabela 12.2:

Taj V Ve K Hc Qk Qav Qr ΔT Qsh Mshr Qshr Qtotale Vujit (m3) Vu, t (m3) 6,8 50 3,4 2,178 3,708 115,7 219,6 11,5 31 1,507 4,7 7,083 353,8 1,218 24,35

8,2 50 3,3 2,122 3,607 107,5 213,6 11,49 29 1,41 5 7,049 339,6 1,169 23,38

10 50 3 2,05 3,4 95,2 201,3 11,47 28 1,361 3,5 4,764 312,8 1,076 21,53

13,4 50 2,8 1,914 3,174 78,08 187,9 11,38 24 1,167 3 3,5 280,9 0,9668 19,34

17,9 50 2,4 1,734 2,814 56,56 166,6 11,12 22 1,069 2,9 3,101 237,4 0,8171 16,34

21,5 50 2,2 1,59 2,58 42,57 152,8 10,71 17 0,8264 1,8 1,488 207,5 0,7143 14,29

23,5 50 2 1,51 2,41 34,95 142,7 10,37 14,5 0,7049 1 0,704 188,7 0,6495 12,99

23,4 50 2,2 1,514 2,504 36,56 148,3 10,39 15,6 0,7583 1,3 0,9858 196,2 0,6753 13,51

20,1 50 2,4 1,646 2,726 48,8 161,4 10,9 17,9 0,8701 2,3 2,001 223,1 0,7679 15,36

15,3 50 2,9 1,838 3,143 71,35 186,1 11,3 22,7 1,103 4,1 4,524 273,3 0,9405 18,81

10,9 50 3,1 2,014 3,409 92,38 201,8 11,45 20,1 0,9771 4,8 4,69 310,4 1,068 21,36

7,7 50 3,4 2,142 3,672 111,3 217,4 11,49 20,3 0,9868 5 4,934 345,1 1,188 23,75

(Vaskat e mbuluara)

Ta V K Hc Qk Qav Qr Qtotal Vujit (m3) Vu, t (m3)

22 50 1,57 1,57 25,12 93,07 10,63 128,8 0,4434 8,867

93

13. PROJEKT IDEA E NDËRTIMIT TË INSTALIMIT GJEOTERMAL PËR RRITJEN E PESHKUT

Besohet se kultivimi i akuakulturave ka nisur më tepër se 2000 vjetë më parë, në

Kinë. Plantacionet e parë nuk bënin tjetër veçse rritjen e rasatit të peshkut nëpër vaska dhe hedhjen e tij në habitatet natyralë kur ai arrinte një moshë, përmasa dhe peshë të caktuar. E njëjta metodë aplikohet edhe në ditët e sotme në mjaft shtete Aziatikë. Kultivimi intensiv i akuakulturave, përmes rritjes artificiale të rasateve të peshkut ka nisur në fund të viteve 1800, edhe pse fertilizimi i vezëve të salmonit daton në fillim të 1700. Kjo degë e industrisë së rritjes së kafshëve ka njohur një zhvillim të jashtëzakonshëm pas vitit 1990. Tashmë kultivohen specie të ujërave të ëmbël, por edhe të kripur. Në figurën 13.1 dhe 13.2 duket grafikisht pesha që zë kultivimi i akuakulturave në totalin e prodhimit botëror. Aty duket qartë se përsa i takon specieve të cilat rriten në ujëra të ëmbla 69% e prodhimit sigurohet në rrugë artificiale, ndërsa përsa i përket specieve të ujërave të kripura ky numër është vetëm 11%.

Figura 13.1: Prodhimi i përgjithshëm i akuakulturave, sipas habitatit, 1997.

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997

Viti

0

20

40

60

80

100

120

140

Milio

në t

on

ë

Natyrore

I kultivuar

Raporti akuakultura Natyrore/Kultivuar në vite

Figura 13.2: Prodhimi i përgjithshëm i akukulturave në vite.

94

Prodhimi i përgjithshëm dhe të ardhurat për vitin 2007 në % sipas llojit, habitatit ku është rritur, kur totali ka qenë 28,8 milionë tonë (45, 5 mld US$) mund të shihet në figurën 13.3.

Krap46.25%

Peshq te ujerave te embla10.21%

Ngjala0.8008%

Salmon5.706%

Merluc+Gjuhze0.1001%

Peshq te ujerave te kripur2.503%

Krustace4.505%

Molusqe29.93%

a. Prodhimi i akuakulturave sipas specieve (%), 2007

Krap31.6%

Peshq te ndryshem te ujerave te embla8.4%

Ngjala2.5%

Salmon11%

Merluc+gjuheza1.2%

Peshq te ndryshem te ujerave te kripura8.4%

Krustace17.6%

Molusqe19.3%

b. Të ardhurat në % (totali 45 mld. US$)

Figura 13.3. Prodhimi i përgjithshëm dhe të ardhurat për vitin 2007

95

Me përkufizim “Kultivim i shtrirë i akualkuturave” është rritja e tyre nëpër vaska, në

të cilat ato ushqehen dhe rriten në mënyrë natyrale. Mbështetur në faktin që peshqit janë përgjithësisht vegjetarianë, dhe ata ushqehen me dieta natyrale, prodhimi është me kosto relativisht të ulët.

“Kultivimi intensiv i Akuakulturave” është zhvillimi i rasateve të peshqve, nga veza

deri në pjekurinë e plotë, përmes metodave moderne të kultivimit dhe të ushqyerit artificial të tyre. Në mjaft raste është e nevojshme që të përdoren burime energjie, me qëllim ngrohjen e ujit, sidomos në rajonet subarktike. Në ditët e sotme janë ngritur një numër i konsiderueshëm fermash në të cilat, rritet rasati i peshkut deri sa ai arrin një farë moshe dhe madhësie, dhe lëshohet për ta përfunduar procesin e rritjes në habitatet e tij natyralë. Kuptohet se lloje të ndryshëm peshqish kërkojnë edhe kushte të ndryshme për tu zhvilluar.

Sasia e nxehtësisë e marrë nga uji gjeotermal llogaritet përmes ekuacionit të

mëposhtëm:

TcLE p **

ku: E Energjia MW L Debiti i ujit të ngrohtë (l/s) cp Nxehtësia specifike e ujit (4186 KJ/kg/°C) ΔT Shtesa e temperaturës së ujit

Në ditët tona, teknologjia e kultivimit të akuakulturave, ka përparuar jashtëzakonisht shumë. Impiante apo ferma të rritjes së specieve të ndryshme gjenden të ndërtuara në një numër përherë në rritje shtetesh. Tashmë është bërë plotësisht e mundur të ndërtohen vaska të mëdha brenda në det, në të cilat dërgohet ujë termal, duke mundësuar rritjen e peshqve edhe në detet e ftohtë të veriut. Vendin e parë e mban Norvegjia, por nuk mbetet pas edhe Islanda. Pra përmes shfrytëzimit në shkallë të gjerë të burimeve termalë është bërë plotësisht e mundur rritja e rasateve, të konsideruara të pamundura në klimën e këtyre vendeve.

Përgjithësisht, edhe pse nga një vend në tjetrin apo edhe nga njëra fermë në tjetrën

ka ndryshime, skema e këtyre impianteve ka afërsi. Në figurën 13.4 paraqitet një skemë e përgjithësuar e një impianti për rritjen e salmonit.

Uji gjeotermal që përdoret për rritjen e peshkut ka si avantazh faktin e kostos më të

ulët. Megjithatë sot në botë, po aplikohen me shumë sukses pompat e nxehtësisë, për ngrohjen e ujit. Edhe pse kostoja e rritjes së peshkut në këtë rast është disi më e lartë, sërish treguesit ekonomike-financiare janë pozitivë. Skema teknologjike paraqitet në figurën 13.5.

Rritja e akuakulturave krijon edhe disa probleme lidhur me mjedisin apo me

komunitet, veçanërisht me peshkatarët. Ndër problemet më të rëndësishme veçohen:

Ndotja e terreneve apo ujërave bregdetarë

Përhapja e sëmundjeve apo parazitëve në peshqit e egër

Mutacione gjenetikë në peshqit e egër

Mbipopullimi i habitateve natyrorë

96

Konflikte me aktivitetet argëtuese

Probleme me transportin detar

Konflikte pronësie

Konflikte me komunitetin e peshkatarëve

Konflikte me shoqatat e mbrojtjes së kafshëve

Gjenerator Ozoni

Llampa ultraviolet

Mbeturina

Filter mekanik

Element ngrohes

Kulle matese e Ozonit

Ajrizues i ujit dhe ndares Ozoni

Pompe

Biofilter BiofilterRezervuar

Ajer i ngjeshur per pastrimin e biofiltrit

Tepricat

Kompresor

V-4V-5V-6

Teprica

Rezervuar me presion

Valvul me notues

Nderrim uji

10%

Kontroll pH

HCO3

Depozita

O3

Figura 13.4: Skema e përgjithësuar e impianteve rritës të salmonit

Ftohes (ngrohes)

Uje me temperature 3°C

Ngrohes (ftohes)


Valvul zgjerimi


Uje per ne vaskat e peshkut 12°C

Kompresor

Presion i ulet 6°C Presion i larte ≈50°C

Figura 13.5: Skema teknologjike e aplikimit të pompave të nxehtësisë për ngrohjen

e ujit

97

Instalimi gjeotermal demonstrativ për rritjen e peshkut do të ketë sipërfaqe 915 m2. Instalimi do të përfaqësojë një vaskë betoni me përmasa 61 x 15 x 1,2 m. Sipërfaqja e përgjithshme e tokës që do të zërë instalimi për rritjen e peshkut është 1587 m2, ndërsa vëllimi i përgjithshëm i ujit është 1170m3. Peshku do të jetë krap, dhe temperatura e rritjes së tij është rreth 25°C. Rezultatet mbi humbjet energjetike paraqiten ne tabelën 13.1.

Humbjet energjetike në vaskën e rritjes së peshkut

Tabela 13.1

Ta V Veres K Hc Qk Qav Qr ΔT Qsh mshr Qsh,tot Qtotale Vujit

6,8 1098 3,4 1,658 3,188 58,02 188,7 2,147 13 0,6319 4,7 2,97 251,9 15,86

8,2 1098 3,3 1,602 3,087 51,86 182,7 2,138 13 0,6319 5 3,16 239,9 15,11

10 1098 3 1,53 2,88 43,2 170,5 2,118 13 0,6319 3,5 2,212 218 13,73

13,4 1098 2,8 1,394 2,654 30,79 157,1 2,035 13 0,6319 3 1,896 191,8 12,08

17,9 1098 2,4 1,214 2,294 16,29 135,8 1,773 13 0,6319 2,9 1,833 155,7 9,806

21,5 1098 2,2 1,07 2,06 7,21 121,9 1,36 13 0,6319 1,8 1,138 131,7 8,292

23,5 1098 2 0,99 1,89 2,835 111,9 1,021 13 0,6319 1 0,6319 116,4 7,329

23,4 1098 2,2 0,994 1,984 3,174 117,4 1,04 13 0,6319 1,3 0,8215 122,5 7,714

20,1 1098 2,4 1,126 2,206 10,81 130,6 1,548 13 0,6319 2,3 1,453 144,4 9,095

15,3 1098 2,9 1,318 2,623 25,44 155,3 1,951 13 0,6319 4,1 2,591 185,3 11,67

10,9 1098 3,1 1,494 2,889 40,73 171 2,103 13 0,6319 4,8 3,033 216,9 13,66

7,7 1098 3,4 1,622 3,152 54,53 186,6 2,142 13 0,6319 5 3,16 246,4 15,52

98

14. Fushat sportive Terreni sportiv do të ndërtohet në afërsi të Hotel-Klinikës dhe do të përbëhet nga:

1. Fusha e tenisit, me përmasa standard 23,77 x 10,97 m. Duke pasur edhe 3 m hapësirë në të katër anët e fushës, territori i saj do të ketë përmasa 30 x 17 m.

2. Fusha e volejbollit, me përmasa 24 x 15 m. Duke pasur edhe 3 m hapësirë në të

katër anët e fushës, territori i saj do të ketë përmasa 30 x 21 m. Gjithsej, terrenet sportive kërkojnë një sipërfaqe prej 1140 m2. Terrenet sportive do të jenë të rrethuara me rrjetë teli. Përmasat e terrenit sportiv janë gjithsej 30 x 32 m.

99

15. DEGAZIMI I UJIT TERMOMINERAL

Uji termal ne përbërjen e tij ka gaze të dëmshme për jetën e njeriut. Siç është treguar në kreun 3 dhe 12, ujërat e zonës së Elbasanit përmbajnë:

H2S (total) 410.07 mg/L

H2SiO4 43.1

HBO2 25.4

CO2 (e lire) 184.7

Nga te dhënat e me sipërme duket qartë se ne temperaturën e ujit 60oC, elementet ne gjendje te gaztë janë :bioksidi i karbonit CO2, klori Cl,flori F,bromi Br,Jodi J,dhe bioksidi I azotit NO2. Sasia e gazeve qe duhet te largohet brenda një ore do te jete 5.12 kg /ore. Këto gaze janë të lira në ujin termal dhe ato çlirohen nga turbullirat sado të vogla që të jenë . Përdorimi i ujit termal i padegëzuar mund të behet vetëm në vaskat termale ,të cilat janë individuale dhe i sëmuri qëndron në to i pa lëvizur duke mos e turbulluar ujin. Në ketë mënyrë gazet nuk çlirohen nga ujë me intensitet të lartë .Përdorimi i ujit termal i padegëzuar në pishinat termale në ambiente të mbyllura është i dëmshëm sepse këto pishina janë kolektive dhe çdo njeri e kryen aktivitetin e tij të pavarur në to. Kështu ato mund të notojnë apo të vrapojnë në to duke turbulluar ujin. Në këto kushte çlirohen gazet me një intensitet të madh. Dhe meqenëse ambienti është i mbyllur këto gaze dëmtojnë shëndetin e njerëzve. Kështu përpara se uji të dërgohet në pishinën termale ai duhet të degazohet. Nga skema e shpërndarjes së flukseve të rrymave shihet që sasia e ujit termal që do degazohet është D =12.04 ton/orë dhe temperaturë t =40.68°C.

Degazimi dhe veçimi i gazit karbonik CO2 është i nevojshëm edhe për kultivimin e spirulinës, siç tregohet në kapitullin 12. Degazimi është procesi i largimit nga ujë termal i gazeve të përziera me të ( si gazi karbonik,oksigjen , squfurin e karbonit ,klorin, e tjerë ) që shkaktojnë ose fuqizojnë vetit korroduese të ujit ,që i japin atij erë të papëlqyer dhe janë të dëmshme për njeriun. Në praktikën njihen metodat e mëposhtme të degazimit të ujit , në bazë të klasifikimeve të ligjeve me të cilat veprohet në ujin e përpunuar:

- fizike ( ndryshimi i temperaturës ujit apo presionit parcial të gazeve që largohen;fryrje ose ajrim);

- kimike (lidhja e gazeve në përzierje nëpërmjet reagensëve shtesë ); biokimike (me metodën e përdorimin e mikroorganizmave oksidues );

- me material mbushës thithës (nxjerra e gazeve që do largohen nëpërmjet filtrimit nëpër materialeve vëllimorë thithës).

Me qenë se nuk duam të ndryshojmë vetitë fiziko - kimike po kërkojmë vetëm largimin e gazeve që çlirohen gjatë turbullimeve, për degazimin e ujit termal do të përdorim degazimin me vakum .Këtë do ta realizojmë me anën e ezhektorit të rrymës. Ky ezhektor punon kryesisht me rrymë uji (Fig. 15.1).

100

Rryma e ujit

Rryma e gazit

(nga kollons e

degazuesit )

Rryma e ujit se

bashku me gazet

Fig. 15.1. Skema e degazimit të ujit termal me anën e ezhektorit të rrymës së gazit.

Për shkak të organizimit racional të rrymës rrjedhëse të ujit në dhomën e marrjes së përzierjes avull gaz dhe dhomës së përzierjes të ezhektorit, përjashtohet krijimit të përzierjes së avull- gaz parazite shtjelluese. Përdorim i ezhektorëve të rinj kushtëzohet nga: - Kërkesa për më pak elektroenergji për vënien në punë të pompës për ujin punues të dhënë në hundëz; - me shkallë të vogël të influencës nga konsumi prej korrozionit (hundëza dhe pjesa hyrëse në dhomën e përzierjes përgatiten prej çeliku që nuk oksidohet.); - praktikisht nuk ka dridhje, çka siguron afat të gjatë shërbimi. Ezhektoret janë te prodhimeve te firmave te ndryshme .Ato zgjidhen ne baze te sasisë se gazit qe duhet te largojnë. Ne tabele janë dhënë, per madhësi te ndryshme te ezhektoreve te një firme, prodhimi, sasia e gazeve qe thithen dhe sasia e ujit te nevojshëm ne kg/ore (Tabela 15.1). Nga tabela 15.1 shihet qe nevojat per ujë do jete 15 ton/ore.

Prodhimi, sasia e gazeve qe thithen, presoni dhe sasia e ujit të nevojshëm për punën me ezhektorë

Tabela 15.1)

Tipi Sasia e gazit te thithet , [kg/ore]

Presioni nevojshëm i ujit

[bar]

Konsumi I ujit [ton/ore]

EU-1 1,0 1,2 2

EU-3 3,0 1,2 6

EU-6 6,0 12 15

EU-12 12,0 1,2 30

EU-20 20,0 1,2 48

EU-35 35,0 1,2 85

EU-50 50,0 1,2 110

EU-100 100,0 1,2 220

Gjatë punës në vitin 2009 do të vazhdojë të studiohet me tej problemi i degazimit te ujit dhe veçimit të gazit karbonik CO2 nga gazi i nxjerrë nga uji termal. Projektimi i impianteve pilot dhe mandej industrialë kërkon një projekt më vete, në fushën e kimisë industriale në të ardhmen.

101

16. PROBLEMET E ÇKRIPËZIMIN E UJIT TERMOMINERAL PARA SE TË

DERDHET NË MJEDIS Shfrytëzimi i ujërave termale lidhet edhe me problemet e mbrojtjes dhe të ruajtjes

së mjedisit. Sot, ujërat termale që burojnë në vendin tonë derdhen në natyrë, në sipërfaqen e tokës dhe në përrenjtë përreth burimeve. Në zonën e Elbasanit ujërat termale përmbajnë rreth 6.8 g/l mbetje të ngurta, kurse në pusin Kozani-8 këto mbetje janë 4.6 g-l.. Në sasi të mëdha janë kationet e Na+ 1.19 g/l, Ca2+ 0.79 g/l, Mg2+ 0.20 g/l, K+ 0.17 g/l, NH4

+ 0.02 g/l, gjurmë kationesh Fe, Cu, Al, si edhe anione Cl- 2.36 g/l, SO42- 1.78 g/l,

HCO3- 0.43 g/l etj. Ato përmbajnë edhe gazra H2S në total 6.8 g/l, CO2 të lirë 0.16 g/l etj. Ujërat termale që derdhen në natyrë kanë impakt negativ për mjedisin (Fig. 16.1):

Ndotja e ujërave sipërfaqësore, që përdoren për ujitje etj. Përdorimi këtyre ujërave të ndotura me elemente kimike dhe kripëra të ndryshme për ujitje sjell edhe ndotjen dhe pasurimin e tokës bujqësore me kripëra të ndryshme, në mënyrë të veçantë me kripëra të klorurit të natriumit, të sulfateve dhe të karbonateve të kalciumit dhe magneziumit.

Ndotja e ujërave të truallit, që përdoren si ujë i pijshëm, industrial etj., me kripërat e treguara më lart.

Ndotja e ajrit me gazin sulfhidrik dhe karbonik, duke i dhënë aromën e pakëndshme të vezës së prishur.

Varfërim të biodiversitetit. Prandaj në skemën e shfrytëzimit kompleks dhe kaskadë të energjisë gjeotermale

të projektuar është parashikuar që këto ujëra të pastrohen përpara se të dërgohen në sistemin e drenimit dhe në përrenj e lumenj, ose të ri injektohen në nëntokë në rezervuarët gjeotermalë.

Në kripërat që nxirren nga uji termomineal ka edhe shumë elementë dhe komponime kimike të dobishme, të cilët kanë vlerë për përdorime të ndryshme.

Problemi i shkripëzimit të ujërave termalë është i ri në vendin tonë. Në këto kushte mungon përvoja, literatura e nevojshme dhe të dhënat e duhura. Prandaj, në këtë projekt, gjatë viti 2008 jemi kufizuar vetëm në ngritjen e problemit dhe në një vështrim panoramik bibliografik të literaturës, që kemi mundur të gjejmë për kohë në dispozicion. Gjatë vitit 2009 është programuar puna në dy drejtime: Së pari, në shkripëzimin joselektiv total, për të pastruar ujin që derdhet në sipërfaqen e tokës për të zgjidhur problemin mjedisor, si edhe për të nxjerrë precipitatet si material parësor. Së dyti, të eksperimentohet në laborator nxjerra selektive e mineraleve dhe elementëve të ndryshëm, si jodi, bromi, magneziumi, etj. Nga ujërat termale të Shqipërisë. Projektimi i impianteve pilot dhe mandej industrialë kërkon një projekt më vete, në fushën e kimisë industriale në të ardhmen. 16.1. Problemet lidhur me përdorimin e ujërave gjeotermike.

Ujërat e nxehta nëntokësore përmbajnë sasi të madhe lëndësh të ngurta të tretura. Lëngje të tilla, p.sh. me rreth deri 30% lëndë të tretur (300 000 ppm) shfrytëzohen industrialisht. Mbeturinat e ngurta që rezultojnë nga disa operacione me ujëra të nxehta

102

krijojnë probleme për mbrojtjen e mjedisit. Këto mbeturina zakonisht përbëhen nga llumra kripe dhe sulfuresh që duhen eliminuar sipas rregulloreve qeveritare.

Kripshmëria e lartë e ujërave gjeotermalë shkakton probleme mjedisore edhe lidhur me trajtimin e ujit të shfrytëzuar. Formimi i çmërsit të karbonatit të kalciumit krijon probleme të ndjeshme shfrytëzimi kur përdoren lëngje gjeotermike me kripësi të lartë. Përdorimi i inhibitorëve të formimit të çmërsit, si edhe nevoja për largim të shpeshtë të çmërsit të grumbulluar në gypa e pajisje, mund ta rrisin shumë koston e mirëmbajtjes së pajisjeve të shfrytëzimit të ujërave gjeotermike.

Kripësia e ujërave shkakton gjithashtu probleme lidhur me brejtjen e formimit e çmërsit. Më së fundi, thellësia në të cilën gjendet burimi do të thotë se kostoja e shpimit është e lartë. Këta faktorë, që përbëjnë karakteristikat themelore të teknologjisë, me përjashtim të brejtjes e të depozitimit të çmërsit, nuk janë kollaj të zgjidhshme ekonomikisht me atë teknologji që disponohet sot.

Përdoren teknologji të ndryshme për të shmangur impaktin e ujërave termomineralë në sistemet e shfrytëzimit të tyre. Rasti i tillë është përdorimit të ujërave gjeotermalë në Vranjska Banja, njëri nga lokalitetet më të njohura gjeotermale në Serbi, shfrytëzohet uji nëntokësor me temperaturë rreth 80-92°C dhe me prurje rreth 80 l/s. Uji gjeotermal mblidhet nga burimi dhe përcillet te përdoruesit nëpërmjet një kanali të mbuluar betoni. Shfrytëzimi i energjisë gjeotermale është i tipit kaskadë; së pari uji shfrytëzohet për nxehjen e hoteleve, pastaj të godinave të balneoterapisë, shkollave, kopshteve, qendrave shëndetësore e të pularive. Më në fund ai shfrytëzohet për nxehjen e dy komplekseve serash.

Në njërin kompleks sasia e ujit që përdoret është 45 l/s dhe temperatura 75°C. Uji gjeotermik rrjedh nga tubacioni që e sjell në një rezervuar. Që këtej ai kalon në pajisjet nxehëse në serë nëpërmjet tubash eterniti të veshura me lesh xhami, të vendosura në kanalin prej betoni. Uji termik së pari hyn në një rezervuar prej 50 m3. Që këtej uji kalon në një seksion të serës me anën e pompave qarkulluese dhe kështu arrihet ngrohja e drejtpërdrejtë. Në seksionin tjetër më të ri të serës, ngrohja arrihet me anën e një shkëmbyesi nxehtësie me pllaka. Temperatura e ujit në hyrje të shkëmbyesit është 75°C, kurse në dalje 44°C. Uji i kthyer nxehet përsëri e kështu mund të përdoret për ngrohje. Sistemi i ngrohjes është i kombinuar: pajisje për ngrohjen e tokës dhe ngrohje e ajrit, d.m.th. sistem ngrohjeje me tuba çeliku. Ngrohja e tokës arrihet me anën e gypave prej polietileni me diametër ½”, të mbuluar nën tokë në thellësinë 30 cm.

Në një kompleks tjetër serash për prodhim perimesh, më i vjetri në Serbi, ngrohja bëhet me ujë gjeotermik të shfrytëzuar që vjen nga një kompleks tjetër, me temperaturë 37 deri 40°C, kurse sasia e tij është rreth 36 l/s. Ngrohja e ajrit realizohet përmes një sistemi gypash me diametër 100 mm.

Një kompleks tjetër “Elian” ngrohet me ujë gjeotermal që vjen nga një pus gjeotermal, në sasinë 11,7 l/s dhe me temperaturë 61°C, kurse përmbajtja minerale e tij është 3, 67 g/l. Uji gjeotermik është i tipit HCO

3-Na-Cl që përmban 1,46 g/l NaCl, si dhe

mjaft gaze (CH4 e CO2) në sasinë 1.37 m3

gaz/m3

ujë. Ngrohja me ujë gjeotermal është e drejtpërdrejtë, d.m.th. pa shkëmbyes nxehtësie, përmes një sistemi gypash të hollë alumini për ngrohjen e ajrit dhe të gypave prej polietileni nën tokë, për ngrohjen e tokës. Raportohet se korrozioni dhe formimi i çmërsit nuk është i dukshëm. 16.2. Shkripëzimi i ujërave të kripura Shkripëzimi i ujit është procesi i veçimit (ndarjes) të ujit nga një tretësirë ujore e kripur. Procesi më i vjetër i shkripëzimit e ndoshta ende mbizotërues është distilimi. Ka disa variante të këtij distilimi. Që nga vitet 90-të të shek. të kaluar proceset me membrana,

103

veçanërisht osmoza e anasjellë (OA) u bënë mjaft ekonomike dhe zunë një pjesë të mirë të tregut. Forca lëvizëse e procesit mund të jetë trysnia (si në OA), potenciali elektrik (si në elektrodializën, ED) ose nxehtësia (si në distilimin me membranë, DM). Një proces tjetër që zbatohet për tretësira me kripshmëri të ulët është procesi i njohur mirë i shkëmbimit jonik (ShJ).

Kostoja e ujit të shkripëzuar përbëhet nga kostoja kapitale e impiantit, kostoja e energjisë së nevojshme për zhvillimin e procesit dhe kostoja e funksionimit, personelit të mirëmbajtjes e të furnizimeve. Kur uji është vetëm paksa i kripur, kostoja e ujit të kripëzuar mund të përgjysmohet në krahasim me koston e shkripëzimit të ujit të detit. Impiantet e shkripëzimit tani janë relativisht të thjeshta në funksionim dhe janë bërë përparime në kontrollin dhe automatizimi, duke ulur gradualisht shpenzimet për fuqinë punëtore.

Dy aspekte të veçanta kërkojnë vëmendje të veçantë në procesin e shkripëzimit. Së pari, korroziviteti i lartë i ujit të detit e i ujërave të kripura, veçanërisht në temperatura të larta të procesit të distilimit, çka kërkon përdorimin e materialeve të kushtueshme, të qëndrueshme ndaj brejtjes. Përdorimi i materialeve të papërshtatshme të konstruksionit, me synimin që të ulet kostoja e materialeve, i kombinuar edhe me operim të pakualifikuar, ka shkaktuar në shumë raste prishjen dhe shkatërrimin e impianteve shumë kohë më parë se jeta e projektuar e tyre. Aspekti tjetër është formimi i çmërsit. Kjo dukuri ka të bëjë me depozitimin e karbonatit të kalciumit, hidroksidit të magnezit ose të sulfatit të kalciumit që mund të formohen në nxehësin e shëllirës dhe në kondensuesit e shkëmbimit të nxehtësisë. Ndonëse në teknologjinë e shkripëzimit janë arritur përparime të mëdha, të gjitha proceset janë energji-intensive. 16.3. Prodhimi i kimikateve nga shëllira.

Burimet e shëllirave me përmbajtje minerale të përdorshme janë të shumëllojshme. Detet dhe oqeanet janë burimi më i madh i shëllirave këtë qëllim. Burimi i dytë janë liqenet e kripura, p.sh. Deti i Vdekur në Izrael e Jordani, nga i cili, veç të tjerash, nxirren më shumë se dy milionë e gjysmë klorur kaliumi në vit. Burimi i tretë janë shëllira nëntokësore dhe burimi i katërt janë shëllira e përftuara me anën e nxjerrjes së mineraleve nga nëntoka me tretësira.

Metalet kryesore në shëllira kudo në botë janë natriumi, magnezi, kalciumi dhe kaliumi. Metale të tjera, si litiumi dhe bori gjenden në sasi më të pakta. Jometale kryesore janë kloruret, sulfatet dhe karbonatet, kurse nitrati haset në pak zona të veçanta, nga të cilat nxirren sasi domethënëse nitrati natriumi e nitrati kaliumi. Jometale të tjera që prodhohen nga shëllira janë bromi e jodi. Që të gjitha këto jone metalike e jometalike gjenden të bashkuara në një kombinim të ndërlikuar kripërash e mineralesh të quajtura evaporite. Zakonisht disa evaporite kristalizojnë së bashku, çka shpeshherë e bën të vështirë veçimin e kimikateve të pastra. 16.4. Proceset e rikuperimit.

Nxjerrja e industriale e borit nga shëllira bëhet në pak raste, duke zbatuar një proces të bazuar në avullim, kristalizim të thyesuar, ekstraktim lëng-lëng etj.

Nxjerrja e bromit bazohet në oksidimin e bromurit deri në brom të lirë, desorbimin e tij dhe veçimin nga agjenti desorbues; faza e fundme zakonisht është pastrimi me anën e distilimit. Desorbimi kryhet zakonisht me anën e avullit dhe kjo metodë ka leverdi ekonomike për shëllira që përmbajnë më shumë se 1000 ppm brom.

104

Jodi mund të nxirret nga disa shëllira nëntokësore, natyrore ose nga ujërat e nxjerrjes së naftës. Procesi i veçimit bazohet në përdorimin e nitratit të argjendit e më pas në përdorimin e klorit. Më vonë u zbatua një proces i ngjashëm me atë të veçimit të bromit. Nxjerrja e litiumit mund të bëhet nga disa ujëra të kripura që e përmbajnë atë në sasi të vogla (50 deri 200 ppm), pas përqendrimit të tyre me avullim në diell deri në rreth 5000 ppm. Pastaj litiumi veçohet me fundërrim me sodë, në trajtë karbonati litiumi të pastër.

Kimikate të tjera që veçohen nga ujërat e kripura janë: hidroksidi i magnezit, kloruri i magnezit (si produkt dytësor), kloruri e sulfati i kaliumit, karbonati i natriumit, sulfati i natriumit etj. 16.5. Vështrim panoramik bibliografik për problemet e shkripëzimit të ujërave termomineralë

1) Përfitimi ekonomik nga bashkëprodhimi i mineraleve nga shëllira gjeotermale tejkalon të ardhurat potenciale, nga shitja e produkteve të tregtueshme, të tilla si silici, zinku, manganezi, litiumi dhe disa toka të rralla (Bloomquist R. Gordon).

2) Ujërat termalë, veçanërisht shëllira me klorure, përmbajnë në përbërjen e tyre një kompleks të gjerë të mikroelementeve metalorë dhe jometalorë. Ngopja e shëllirës me mikropërbërës varet shumë nga gjeneza e shëllirës dhe veçoritë litologjike dhe strukturore të shkëmbinjve të ngopur me këto shëllira. Ka disa elementë që mund te nxirren nga ujërat nëntokësore. Kështu, jodi mund të nxirret nga shëllira, sepse komponentët jodure janë të tretshëm dhe jodi nuk grumbullohet në shkëmbinjtë. Bromi mund të nxirret nga shëllira kloride shumë të forta. Një pjesë e konsiderueshme e ujërave termalë është mineralizuar shumë dhe përfaqëson shëllira të cilat përmbajnë nga 35 deri 400 g/l dhe më shumë kripëra. Këto janë produkte minerale për shumë element kimikë. Shumë shëllira, që gjenden në thellësi të madhe, mund të depozitojnë element kimikë të vlefshëm si cezium, bor, stroncium, tantalium, magnezium, kalcium, tungsten etj. Sipas skemave teknologjike të lira mund të nxirren nga solucionet natyrale jodi, bromi, bori, potasi, sodium, kalciumi, magneziumi. Nxjerra e elementëve të tjerë kërkon teknologji me kosto të lartë. Metoda perspektive është përdorimi i rrëshirave jon-këmbyese për nxjerrjen selektive të disa komponentëve nga ujerat natyrore. Metoda bazohet në parimin e sorbimit selektiv të joneve të elementëve të dobishëm ose të komplekseve të tyre me anën e komponentëve të cilët futen në solucion me qëllime speciale (Svallova V.B., 2005). 3) Teknologjia që ofrohet është drejtuar në krijimin e një impianti pilot për koncentrimin dhe nxjerrjen e elementëve të vlefshëm dhe të komponentëve të tyre (halogjenë, alkalinë dhe metale të rralla) nga ujërat mineralë. Inovacioni i teknologjisë konsiston në kombinimin e metodave të energjive të ulëta për koncentrimin e solucioneve me anën e metodave të absorbimit me selektivitet të lartë të këtyre elementëve. Teknologjia bazohet në metodën e distilimit membranor. Tashmë janë përcaktuar rregullimet e procesit të distilimit membranor të solucioneve që përmbajnë përbërës evaporitikë (jod, brom), koncentrimet e tyre kritike dhe parametrat fiziko-kimikë të tjera. Është zhvilluar rruga praktike e veçimit të joneve alkaline dhe të metaleve të rëndë nga solucioni i koncentruar duke përdorur absorbentë inorganikë natyralë (silikatet dhe ceolitet), të mikroorganizmave dhe të kompleksit formues të këmbyesve me origjinë sintetike ose natyrale të joneve. Përdorimi i absorbuesve do të lejojë të izolohen disa komponentë të dobishëm duke i veçuar me humbje minimale nga komponentët e tjerë.

105

Është zhvilluar teknologjia komplekse me cikël të mbyllur dhe është projektuar instalimi pilot për shkripëzimin e ujërave minerale dhe për nxjerrjen e komponentëve të dobishme si jodi, bromi, litiumi, rubidiumi, ceziumi, nikeli, kobalti etj. Zbatimi i metodës së distilimit membranor do të sigurojë shkallë të lartë të pastërtisë së ujit dhe do të lejojë të koncentrohen elektrolitet inorganikë deri në nivelin, i çili është i mjaftueshëm për nxjerrjen e substancave të nevojshme. Teknologjitë e zhvilluara dhe pajisjet janë dërguar për tu përdorur në ndërmarrjet për prodhimin e jodit, bromit, për stacionet e shkripëzimit ë ujërave të detit, për fabrikat e përpunimit të shëllirave, në stacionet gjeotermale etj. (Bryk M.T. etj, 2005).

4) Metoda më efektive për nxjerrjen e borit nga shëllira natyrale është teknologjia nxjerrje dhe sortimi i kombinuar, e cila kënaq si zgjidhjen e problemeve mjedisore ashtu edhe marrjen e produkteve të tregtueshme si tetraborati i sodiumit me pastërti të lartë ose acidi borik…..Siç rezulton, janë përftuar solucione të tetraboratit (me përzierje edhe të metaboratit) me koncentrim 0,6-1 g/l, të cilat shkojnë më tej në fazën për pastrimin me anën e sorbimit dhe koncentrimit (Avramenko V.A. etj., 2005). 5) Skema teknologjike e përpunimit të ujërave termalë që është zhvilluar, konsiston në blloqet bazë të mëposhtëm: desilicizimi fillestar i ujit; përgatitja e reagjentëve, blloku i nxjerrjes me anën e sorbimit të rubidiumit, ceziumit, borit dhe arsenikut; blloku i proceseve ndihmës. Shkalla e nxjerrjes është për: rubidiumin 73,6%, litiumin 82,65%, borin 94%, arsenikun 95%....Është e nevojshme që të vazhdojnë kërkimet për sintezën e sorbentëve më efektivë për të gjithë elementët që duken nxjerrë, si edhe të metodave të tjera për përpunimin e këtyre ujërave. Duhet shënuar se kalkulimet paraprake ekologjike-ekonomike të kryera kanë treguar se kapitalet e investuara vetëshlyen gjatë 4 vjetëve (Antipov M.A., 2005).

6) Sinteza dhe studimi i sorbentëve të cilët janë propozuar për tu përdorur për nxjerrjen e komponentëve të dobishëm nga ujërat hidrotermale mund ti referohen prirjes së interesit aktual për teknologjinë e sorbimit. Ujërat termale paraqesin interesit të madh jo vetëm si burime jo-tradicionale të energjisë, por edhe sepse ato përmbajnë materiale të rralla të vlefshme si litiumi dhe bori. Nxjerra e këtyre komponentëve është e mundur vetëm duke përdorur agjentë nxjerrës ose sorbentë me efektivitet të lartë, të cilët kanë kapacitet të nxjerrin si litiumin ashtu edhe borin (Strelko V.V. etj., 2005. 7) Kërkimet teknologjike për zhvillimin e metodave të nxjerrjes së komponentëve të dobishme nga tipa gjeokimikë konkretë të ujërave natyralë janë kryer në mënyrë të vazhdueshme dhe sistematike në shumë vende të botës. Formacioni i teknologjisë industriale bazohet në parimin e kombinimit të metodave të ndryshme të niveleve të përpunimit kompleks të ujerave natyralë, duke pasur humbje të vogla të prodhimit, minimumin e efektit ekologjik dhe vlerësimin ekonomik. Teknologjia e propozuar përfshin 4 blloqe kryesore. Në të njëjtën kohë, disa blloqe mund të përdoren për të realizuar teknologji lokale. Blloku 1: është për nxjerrjen e litiumit, borit, magneziumin, kalciumin, stronciumin me anën e precipitimit kimik dhe të koprecipitimit. Skemat teknologjike dhe proceset kryejnë parapërpunimin nga papastërtitë mekanike; nxjerra e litiumit me metodën e sorbimit kimik

106

në hidroksidin e aluminit aktiv; nxjerrja e borit me anën e koprecipitimit e joneve borate me hidroksid magneziumi¸ që shoqërohet me nxjerrjen e hidroksidet të kalciumit dhe stronciumit…. Blloku 2: kryhet nxjerrja e jodit dhe oksidimi simulant i joneve të tij; i marrë nga koncentrati me anën e desorbimit; formimi i jodit kristalin me anën e oksidimit në mjedis acid. Efekti i nxjerrjes së jodit është 95-98%. Blloku 3: është për nxjerrjen e bromit dhe e marrjes së produktit të tregtueshëm të bromit. Skemat teknologjike dhe proceset kryejnë oksidimin e joneve të bromit me anën e klorinës së gjeneruar në rrugë elektrokimike, desorbimi ajror i bromit elementar, sorbimi kimik i bromit nga reagjent që përmbajnë hekur…. Prurja e bromit si produkt i tregtueshëm arrin deri 90-95%.... Blloku 4: është precipitimi i mbetjeve që janë formuar gjatë prodhimit. Kryhet marrja e precipitateve që përdoren si reagjentë të tregtueshëm, material si lëndë e parë për industrinë kimike dhe fushat, etj). Blloku konsiston në pajisjet për dehidratizim, rinxjerrje dhe modifikim suplementar me reagjentë të tjerë. Aktualisht është ndërtuar dhe ka kaluar provat eksperimentale dhe komerciale një stacion për nxjerrjen selektive të bromit dhe jodit nga ujërat nëntokësore të depresionit Pripjatskaja, me kapacitet 1-3 m3/h. Kështu, së bashku me efektivitetin dhe efiçencën ekonomike, teknologjitë që ofrohen janë ekologjikisht të sigurta dhe japin produkte të pastra, të tregtueshme dhe për më tepër, përpunimi i mëtejshëm i koncentrateve ndihmon në nxjerrjen e komponentëve të dobishme (Ulanov N.M. etj., 2005). 8) Metoda dy-temperaturëshe e këmbimit të joneve dhe sorbimit molekular të solucioneve të koncentruar dhe veçimi i komponentëve në solucionet natyralë, të cilat janë studiuar dhe zhvilluar aktivisht gjatë dekadës së fundit në disa vende, përfshirë edhe Rusinë, bazohen në përdorimin e sorbentëve në temperature që kontrollojnë selektivitetin. Proceset që bazohen në këto metoda nuk kërkojnë përdorimin e ndonjë reagjenti kimik, përjashtuar ata për përpunimin e solucioneve, kështu që ato janë të sigurta. Efiçenca ekonomike e këtyre proceseve është përcaktuar nga nevoja për një energji termale të vogël ose nga oportuniteti I rikuperimit të tyre efektiv. Në artikull, shembujt e marra në konsideratë për proceset pa reagjentë të nxjerrjes së bromit, jodit, potasit dhe të komponentëve të tjera nga uji i detit dhe shëllira nëntokësore i përkasin metodave të zhvilluara në Institutin e Gjeokimisë dhe Kimisë Analitike Vernadskij (Akademia Ruse e Shkencave) dhe të provuara në impiante pilote në natyrë. Janë paraqitur aspektet teorike të metodave të sorbimit dy-temperaturash, përfshirë edhe veçoritë e ekuilibrit, të kinetikës dhe dinamikës. Një nga variantet bazë të proceseve dy-temperaturëshe, e cila quhet si proces i thjeshtë ciklik, mund të paraqitet si më poshtë vijon: solucioni që përpunohet, i cili përmban komponentët e caktuar që duhet të zhvendosen nga solucioni ose të nxirren në një formë të koncentruar, kalon vazhdimisht nëpër një kolonë që ka shtresa të sorbentëve. Selektiviteti i sorbentit për komponentin e përmendur ndryshon shumë me ndryshimin e temperaturës. Temperatura e solucionit që kalon nëpër kolonë, rritet ose zvogëlohet kohë pas kohe. Gjatë proceseve të tilla dy-temperaturëshe, nga kolona do të merret një solucion, i cili në një temperaturë është i varfëruar me komponentin e kërkuar, dhe i pasuruar në një temperaturë tjetër. Një përparësi tjetër e këtij lloj procesi është edhe fakti që përqendrimi i përgjithshëm i solucionit të përpunuar, mbetet i pandryshuar gjatë procesit të koncentrimit. Përafrimi i rritjes së efekteve të temperaturës në koncentrimin dhe

107

veçimin e komponentëve nga solucionet ujore arrihet gjatë proceseve ciklikë, përfshirë qarqet kaskadë, metodave të transferimit parametrik dhe të metodave të tjera. Kanë filluar të studiohen aspektet teorike dhe praktike të proceseve jo-izotermalë që nuk kërkojnë përdorimin e bagazhit të temperaturave nga jashtë, si edhe, veç kësaj, kanë filluar të realizohen skema aparatesh për nxjerrjen e komponentëve të bromit dhe të borit nga solucionet natyrale. Përdorimi i metodave dy-temperaturëshe dhe atyre të sorbimit jo-izotermal kanë perspektivë të lartë për përpunimin e solucioneve gjeotermale. Prandaj, kanë filluar të jenë me interes studimet e oportuniteteve praktike përkatëse (Khazimizov R. Kh., 2005). 9) Nën trysni dhe temperature të lartë, mineralet mbeten në solucion; por duke nxjerrë nxehtësinë nga shëllira, ato ftohen dhe shumë minerale precipitojnë dhe shkaktojnë problem. Kur precipitimi përbën problem në vargun e proceseve, shëllira mbahen në temperature dhe trysni të larta, të mjaftueshme për të shmangur precipitimin dhe solucioni ri-injektohet në rezervuarin gjeotermal. Kjo është një humbje e madhe e potencialit energjetik të shëllirës gjeotermale. Nëse precipitimi do të bëhet në mënyrë të pakontrolluar, shumë minerale do të precipitojnë si gel në sipërfaqen e tokës, nga e cila është vështirë të hiqen dhe shkaktojnë probleme. Nëse ndryshohen kushtet e precipitimit, mineralet mund të veçohen më me lehtësi dhe mund të bëhen të dobishme (Patterson M., 2005).

108

Foto 16.1. Efekti mjedisor nga rrjedha e ujërave gjeotermale në

Llixhat-Elbasan (lart) dhe në pusin Kozani-8 (poshtë).

109

17. SKEMA E GENPLANIT TË QENDRËS GJEOTERMALE. Puset gjeotermale Kozani-2, Kozani-3 dhe Kozani-8 ndodhen në luginën e bukur të lumit të Kushës në fshatin e mirënjohur Shijon, në veri lindje të Elbasanit (Viz. 10, 11). Uji termal i pusit Kozani-8, në fazën e parë të shfrytëzimit të tij, do të dërgohet në Qendrën Gjeotermale që projektohet për instalimet e saja, në disa mjedise të Manastirit të mirënjohur të Shën Johan Vladimirit, si edhe në shkollën e fshatit dhe në godinën e administratës, për ngrohjen e tyre (Viz.12). Qendra Gjeotermale projektohet të ndërtohet në veri të pusit gjeotermal Kozani-8, duke u shtrirë me instalimet e veta deri ne breg të lumit (Viz. 13, 14, 15). Shesh ndërtimi i hotel-klinikës është përzgjedhur duke pasur parasysh që godina të jetë në vend të lartë dhe me fushë pamje panoramike drejt luginës së lumit Kushë. Serat janë vendosur pranë rrugës automobilistike, në një fushë. Por, nëse serat do të ndërtohen me teknologji moderne që nuk shfrytëzojnë truallin por bima mbillet në shtretër, për vendosjen e serave mund të zgjidhet një shesh që aktualisht nuk përdoret si tokë bujqësore, por zgjidhet një vend ku rrafshohet bazamenti i serës dhe mbi të ndërtohet sera dhe vendosen shtretërit ku mbillen bimët. Plantacioni i spirulinave dhe baseni i rritjes së peshqve, të ndërtuar kryesisht me vaska betoni, janë synuar të vendosen në vende që aktualisht nuk zënë tokë bujqësore, sheshi i ndërtimit të tyre rrafshohet dhe atje ndërtohen gropat e vaskave dhe mbi to vendoset mbulesa prej plastmase. Ato parashikohen të ndërtohen në zonën e bregut të djathtë të lumit Kushë, duke mos zënë toka bujqësore. Serat, plantacioni i spirulinave dhe baseni i peshqve, që po projektohet kanë karakter eksperimental dhe ndërtohen për herë të parë në Shqipëri prandaj në të ardhmen, kur të zgjerohet veprimtaria e këtyre instalimeve për të shfrytëzuar plotësisht energjinë gjeotermale të zonës Kozani, ato mund të shtrihen edhe mbi toka bujqësore, siç ndodh zakonisht. Me këtë realizohet do të përdorim më efektiv i tokës bujqësore dhe përmirësim i jetesës së fermerëve dhe komunitetit lokal. Në këtë projekt ide që po paraqitet, vendvendosja e objekteve është përcaktuar parimisht, siç u tregua më lart. Me vendosjen për investimi dhe ndërtimin e qendrës, gjatë përpilimit të projektit të zbatimit është e domosdoshme, sipas legjislacionit në fuqi që të kryhet hartografimi topografik i detajuar dhe në hartat me shkallë të madhe të vendosen përfundimisht të gjitha objektet. Gjatë kësaj, duhet marrë parasysh edhe interesimi i fermerëve për ndërtimin e serave dhe plantacioneve të akuakulturës në tokat e tyre.

110

Viz. 10. Pamje satelitore 2D e zonës Gjeotermale Kozani- Elbasan.

Kozani 2

Kozani-3

Kozani-8

111

Viz. 11. Pamje satelitore 3D e zonës Gjeotermale Kozani- Elbasan.

Kozani-2

Kozani-3

Kozani-8

112

Viz. 12. Skema e shpërndarjes së ujit gjeotermal në Shijon-Elbasan

Kozani-8

QENDRA GJEOTERMALE

Manastiri

SH. VLADIMIRI

Në shkollë dhe në zyrat e

administratës së fshatit

113

Viz. 13. Skema e Genplanit të Qendrës Gjeotermale Kozani- Elbasan 1- Hotel-klinika; 2- Sheshet sportive; 3. Serat; 4- Plantacioni i spirulines, 5- Baseni i rritjes se peshqve, 6- Shkripëzues.

Ko-8

2

Ko-8

2

3 4

5

6

114

Viz. 14. Pamje satelitore e planimetrisë 2D së Qendrës Gjeotermale Shijon- Elbasan

Kozani-8

115

1

Viz. 15. Pamje satelitore 3D e planimetrisë së Qendrës Gjeotermale Kozani- Elbasan 1- Hotel-klinika; 2- Sheshet sportive; 3. Serat; 4- Plantacioni i spirulinës, 5- Baseni i rritjes së peshqve, 6- Shkripëzues.

Kozani-8

1

2

3 4

5 6

116

18. VLERËSIMIT PARAPRAK I INVESTIMIT PËR NDËRTIMIN E QENDRËS GJEOTERMALE PËR SHFRYTËZIMIN INTEGRAL DHE KASKADË TË ENERGJISË SË

UJËRAVE GJEOTERMALE

18.1. Investimi për tokën:

Qendra Gjeotermale me objektet e saj do të shtrihen në një sipërfaqe:

Hotel-klinika 1200 m2 0,12 ha Serat është 3000 m2. 0,30 ha Plantacioni i algave 4095 m2. 0,41 ha Instalimi i rritjes së peshkut 1587 m2. 0,16 ha Terrenet sportive 1140 m2. 0,12 ha Rrugët e kalimit

Gjithsej 11022.m2 .1,1022. ha dhe kosto: ....11.022.m2 x .4920.lekë/m2 = .54.228.240.lekë

117

18.2. Kosto paraprake e investimit për hotel-klinikën

18.2.1. Preventivi i ndërtimit

Objekti: QENDRA GJEOTERMALE SHIJON, ELBASAN

A. PUNIME NDERTIMI

Nr Përshkrimi i punimeve Njësia Sasia Çmimi [Lek]

Vlera [Lek]

1- Punime për Themelet e ndërtesës

1 Gërmim dheu seksion I detyruar ( me krah dhe mjete) m3 22328 600 13,396,800

2 Beton i varfër poshtë pllakës se themelit m3 570 7500 4,275,000

3 Pllaka e themelit b /arme M-.250 " 4950 11000 54,450,000

4 Trarë themeli M- 250 m3 15 11000 165,000

5 F.v.hekur betoni (pllaka e themelit) kg 62000 100 6,200,000

6 Mbushje ngjeshje dheu S=170m2 t=30cm m3 3 400 1,200

7 Mbushje me granil t=20 cm,nivelim ngjeshje " 1140 1300 1,482,000

8 Transport dheu me kamion (largim I tepricave) 47328 200 9,465,600

9 Rrjete teli me fi.8mm ne shtresën e betonit m2 5780 150 867,000

10 Shtrese betoni m.150 t=10cm m3 580 6700 3,886,000

11 F.v.tub plastike fi.110 për WC futur 50 cm nen trotuar ml 120 200 24,000

12 Lenie tubi pl.fi50 për kalimin e kabullit te f.me energji " 120 250 30,000

13 Lenie tubi pl.fi50 per kalimin e tubit te f.me ujë " 150 250 37,500

Shuma 1 94,280,100

2- Punime Murature

14 Mur tulle me bira t= 20 cm m3 1900 8000 15,200,000

15 Mur tulle me bira t= 10 cm m3 300 10200 3,060,000

Shuma 2 18,260,000

3- Punime Betoni e beton arme

16 Trarë b/arme m.250 m3 1100 11500 12,650,000

17 Kolona b/arme m.250 " 440 13000 5,720,000

18 Solete monolite m.250 (shkalla +shesh pushimi+ mur) " 160 10000 1,600,000

19 Soleta me traveta monolite me tulla m2 12550 2800 35,140,000

20 Rrjete teli Ф 6 ne soleta (25x25) m2 12550 140 1,757,000

21 F.v.hekur betoni (soletë,brezi,kolonat,trarët,shkalla ...) kg 48000

0 100 48,000,000

Shuma 3 104,867,000

4- PUNIME CATIE dhe TARRACE 0

22 Tjegulla Portugeze m2 135 1030 139,050

23 1 Shtresa guajne Italiane 4mm( me granil) m2 135 400 54,000

24 Shkarkues +kasete llamarine cope 10 1500 15,000

25 Ulluqe horizontal ml 20 800 16,000

26 ulluk vertikal llamarine ml 10 500 5,000

118

27 Shtrese H/izolim 2 guanjo tarraca m2 1200 950 1,140,000

28 Shtrese termoizoluese ne tarrace m2 1200 1800 2,160,000

29 Shtrese niveluese me llaç çimento nen pllaka m2 1200 350 420,000

30 Shtrese me kolle nen pllaka " 1200 300 360,000

31 Shtrese me pllaka gresë porcelanat cilësi Italiane " 1200 1500 1,800,000

Shuma 4 6,109,050

5- PUNIME SUVATIMI E VESHJE

32 Suvatim solete (tavani) m2 12550 650 8,157,500

33 Suvatim muri brenda " 27900 600 16,740,000

34 Patinim muri " 6600 600 3,960,000

35 Plintus gresë porcelanat Italiane m2 700 1800 1,260,000

36 Veshje me pllakë majolike Italiane ne lartësi ne 1.5 m " 5260 1800 9,468,000

37 Suvatim I jashtëm fasade " 6600 1000 6,600,000

38 fasade me xham struktural m2 250 30750 7,687,500

Shuma 5 53,873,000

6/a- Punime shtresash (jashtë ndërtese)

39 Nen shtrese granili poshtë trotuarit trashësia 10 cm m3 75 1000 75,000

40 Shtrese betoni m.150 t=10cm ( nën trotuar) " 120 6700 804,000

41 Shtrese me pllaka betoni të presuara të vendosura mbi rërë m2 600 950 570,000

Shuma 6/a 1,449,000

6/b- Punime shtresash brenda ndërtese

42 Shtrese niveluese me llaç çimento nen pllaka m2 12550 450 5,647,500

43 Shtrese H/izolim 1 guanjo WC m2 156 650 101,400

44 Shtrese me kolle nen pllaka " 12550 400 5,020,000

45 Shtrese me pllaka gresë porcelanat cilësi Italiane " 12550 2000 25,100,000

46 Basamak shkallesh mermeri " 882 6500 5,733,000

47 H/izolim i pishinës m2 664 1100 730,400

48 Shtrese termoizoluese për pishinën m2 664 1800 1,195,200

49 Shtrese me kolle nen pllaka për pishinën " 664 450 298,800

50 Veshje me pllakë për pishinën " 850 2500 2,125,000

Shuma 6/b 41,601,900

7- PUNIME TE NDRYSHME

51 Davancale dritaresh mermeri m2 208 5500 1,144,000

52 Parapet shkallesh me hekur te punuar " 2280 3400 7,752,000

Shuma 7 8,896,000

8- PUNIME DYER DRITARE

53 F.V dyer brendshme cp 430 12000 5,160,000

54 Dritare duralumini Italiane me xham dopio m2 530 8800 4,664,000

55 Dyert e jashtme cope 1 50000 50,000

Shuma 8 9,874,000

9- PUNIME BOJATISJE

119

56 Lyerje tavani me hidromat m2 12550 180 2,259,000

57 Lyerje muri me hidromat " 29900 160 4,784,000

58 Lyerje me boje plastike me baze akriliku ne fasade " 6590 180 1,186,200

Shuma 9 8,229,200

Shuma A (1-9) 347,439,250

Fondi rezerve 5__% 17,371,963

Shuma 364,811,213

E ardhura neto 7_% 25,536,785

Shuma 390,347,997

TVSH 20 % 78,069,599

Shuma Totale 468,417,597

GJITHESEJ

468,417,597

Shënime: 1- Betoni që do të përdoret për kolonat, trarët, plintet, shkallët, soletën të jetë i markës 250 si në projekt dhe të sillet i gatshëm me betonierë; Investitori ka të drejtën të marrë kampionet dhe ti dërgojë në laborator për të bërë analizat e cilësisë së markës së betonit dhe ka të drejtë të refuzojë punimet poshtë cilësisë së kërkuar. 2- Hekuri që do të përdoret të jetë si i dhënë në projekt. 3- Duralumini i përdorur për dritaret të jetë i markës Italiane dhe modeli do të vendoset duke rënë dakord me Investitorin. 4- Dyert e brendshme duhet të jenë tamburatë dhe të jene me çelës sekret përveç asaj të banjës, që do ketë çelë normal, tipi do të vendoset duke rënë dakord me investitorin. 5- Lavamanët, WC dhe mishelatoret duhet të zgjidhen pasi të jetë rënë dakord me investitorin.

120

18.2.2. SISTEMI I KLIMATIZIMIT

PREVENTIV - SISTEMI HVAC -

Nr. Emërtimi i procesit të punës Njësia Sasia Çmimi (Leke)

Vlera (Leke)

Sistemi i Ngrohjes dhe Kondicionimit

Punime Instalimi Rrjeti shpërndarës i tubave te çelikut

1 F.V Tubo çeliku pategel ( Mannesmann) Ø 4" kg 460 320 147,200 2 F.V Tubo çeliku pategel ( Mannesmann) Ø 3" kg 160 320 51,200 3 F.V Tubo çeliku pategel ( Mannesmann) Ø 2½" kg 260 320 83,200 4 F.V Tubo çeliku pategel ( Mannesmann) Ø 2" kg 240 320 76,800 5 F.V Tubo çeliku pategel ( Mannesmann) Ø 1" kg 20 320 6,400 6 F.V Armafleks per tubo çeliku pa tegel Ø 4" x 13 mm ml 40 620 24,800 7 F.V Armafleks per tubo çeliku pa tegel Ø 3" x 13 mm ml 20 520 10,400 8 F.V Armafleks per tubo çeliku pa tegel Ø 2½" x 13 mm ml 42 480 20,160 9 F.V Armafleks per tubo çeliku pategel Ø 2" x 13 mm ml 50 420 21,000 10 F.V Armafleks per tubo çeliku pategel Ø 1" x 13 mm ml 10 380 3,800 11 F.V Rekorderi çeliku kg 12 650 7,800 Rrjeti shpërndarës Magjistrale - terminale - Tubo PE- Xa

1 F.V Tubo PE -Xa, DN 75 (Ø90 X 12.3) mm,t.izoluar,δ=13mm Ml 135 1060 143,100

2

F.V Tubo PE -Xa, DN 63 (Ø75 X 10.3) mm,i t.izoluar,δ=13mm Ml 162 753.8 122,116

3 F.V Tubo PE -Xa, DN 50 (Ø63 X 8.7) mm,i t.izoluar,δ=13mm Ml 632 1900 1,200,800 4 F.V Tubo PE -Xa, DN 40 (Ø50 X 6.9) mm,i t.izoluar,δ=13mm Ml 311 1506 468,366 5 F.V Tubo PE -Xa, DN 32 (Ø40 X 5.5) mm,i t.izoluar,δ=13mm Ml 385 1232 474,320 6 F.V Tubo PE -Xa, DN 25 (Ø32 X 4.4) mm,i t.izoluar,δ=9mm Ml 520 875 455,000 7 F.V Tubo PE -Xa, DN 20 (Ø25 X 3.5) mm,i t.izoluar,δ=9mm Ml 382 650 248,300 8 F.V Tubo PE -Xa, DN 15 (Ø20 X 2.8) mm,i t.izoluar,δ=6mm Ml 75 502 37,650 9 F.V Tubo PE -Xa,DN 12 (Ø16 X 2.2) mm,i t.izoluar,δ=6mm Ml 120 403 48,360 10 F.V Rekorderi për mbërthim tubosh Komp. 1 709500 709,500 Rrjeti I tubove te kondensatit - Tubo PP-R80

11 F.V Tubo PP-R Ø 25 X 4.2 mm Ml 12 240 2,880 12 F.V Tubo PP-R Ø 32 X 5.4 mm Ml 131 296 38,737 13 F.V Tubo PP-R Ø 40 X 6.7 mm Ml 42 432 18,144 14 F.V Tubo PP-R Ø 50 X 8.3 mm Ml 25 525 13,125 15 F.V Tubo PP-R Ø 63 X 10.5 mm Ml 32 600 19,200 16 F.V Tubo PP-R Ø 75 X 12.5 mm Ml 21 650 13,650 Kuti llamarine zink.+ kolektor komplanar+aksesore (45 x 75 )cm 17 F.V Kolektor 1¼" ( 5 + 5 ) x ½" cope 4 17250.0 69,000 18 F.V Kolektor 1¼" ( 4 + 4 ) x ½" cope 6 15000.0 90,000 19 F.V Kolektor 1" ( 4 + 4 ) x ½" cope 4 14375.0 57,500 20 F.V Kolektor 1" ( 3 + 3 ) x ½" cope 6 13125.0 78,750 21 F.V Kolektor 1" ( 2 + 2 ) x ½" cope 2 11875.0 23,750 22 F.V Kolektor ¾" ( 4 + 4 ) x ½" cope 3 10625.0 31,875 Radiatorët

23

F.V Element radiatori alumini. Presioni max. 600 kPa, interaksi 600 mm, ΔTek = 50ºC, Fuqia Termike 150 W

cope 50 2500.0 125,000

24 F.V Radiator banje, tubo çeliku te kromuar , 600 W cope 71 15625.0 1,109,375

121

25 F.V Valvul nderprerese ½" cope 152 650.0 98,800

26 F.V Valvola termostatike e drejte ½" cope 76 1500.0 114,000

27 F.V Valvul detektor ½" cope 76 600.0 45,600

28 F.V Ajërnxjerrës ½" cope 76 562.5 42,750

29 Elemente fiksues ne mur cope 228 100.0 22,800 Shuma 02 6375207.30 Kondicionimi ne dysheme i Pishinave 1 REHAU-RAUTHERM S17 x 2,0 Coils 120 m m 2,712 285.00 772,920 2 Polystirol Insulation 30-2 mm m² 271 320.00 86,720 Materiale 3 RAUFIX Shina per montim tubi 17 mm cope 300 350.00 105,000 4 REHAU-Fiksues plastike për tubin dhe shinat cope 1,800 20.00 36,000 6 REHAU-Flete polietileni 1200 mm x 100 m m² 297 120.00 35,640 7 REHAU-Xokol anësor për fuga m 297 112.00 33,264 8 REHAU-Aditiv për lustrën e betonit 6 cm kg 42 530.00 22,260 Kolektorë 9 REHAU-Floor heating manifold HKV 05 cope 9 35,000 315,000 10 REHAU-Floor heating manifold HKV 04 cope 2 30,000 60,000 11 REHAU-Kuti kolektori tipi 3 cope 10 24,000 240,000 Aksesore te rrjetit te tubove 12 REHAU-Bërryla guide 16/17 - 90 DGR cope 39 220.00 8,580 13 REHAU- Lidhje kolektori holandez 17 mm cope 39 420.00 16,380 14 REHAU- Nipel 17-17 cope 36 350.00 12,600 15 REHAU- Bokulla 17 mm cope 72 85.00 6,120 16 REHAU- Bërryla për lidhjen e kolektori 90 º cope 20 975.00 19,500 17 REHAU- Bokulla 32 mm cope 20 185.00 3,700 Shuma 03 1773684.00 Njësi terminale hidronike - Fan Coil + Njësi trajtimi ajri

1 Fan coil kanalor, kapaciteti ne ftohje / ngrohje + termostat 1.33/2.7 kW, Vmax.=290 m³/h

cope 10 45,625 456,250

2

Fan coil kanalor, kapaciteti ne ftohje / ngrohje + termostat 2.05/4.08 kW, Vmax.=450 m³/h

cope 16 48,125 770,000

3


cope 11 49,375 543,125

4


cope 16 56,875 910,000

5


cope 12 58,125 697,500

6


cope 4 60,000 240,000

7


cope 2 67,750 135,500

8


cope 3 68,750 206,250

9


cope 2 73,125 146,250

10

Fan coil tavanor, kapaciteti ne ftohje / ngrohje + termostat 6.02/13.35 kW, Vmax.=1140 m³/h

cope 2 77,000 154,000

11


cope 1 219,375 219,375

122

12 Njësi trajtimi ajri me 4 rangje, kapaciteti ne ftohje / ngrohje + termostat, valvul tre vijeshe & aksesor te tjerë 6.2/14.5 kW, Vnom.=1110 m³/h

cope 3 181,500 544,500


cope 2 206,500 413,000


cope 3 232,000 696,000

Shuma 04 6131750.00 Sistemi I Ajrit

1

UTA ( Njësia e Trajtimit te Ajrit ) V=20 000 m³/h, fuqia e baterisë ne ftohje/ngrohje 287/147 kW, është i pajisur me dy ventilator me rënie presion dërgim/kthime 566/430 Pa e kompletuar me panel elektrik, shpejtësia e ajrit v=2.6 m/s. Aksesore: filtër ( G5 ), me separator kondesati, me valvul tre kalimesh,me komplet sensor + rregullator klimaterik elektronik digital.

kompl. 1 3,700,000 3,700,000

2


kompl. 1 2,500,000 2,500,000

3


kompl. 1 2,100,000 2,100,000

4 Kanale ajri - llamarine zingato δ = ( 0.6 ÷ 0.8 ) mm Kg 8,352 420.00 3,508,029

5

Termoizolim pambuk industrial i aluminizuar - trashësia δ = ( 25 ) mm

m² 389 2,400 933,600

6 Grila kondicionimi dhënie ( 40 x 20 ) cm - 1 DR / LUG Cope 5 30,000 150,000

7 Grila kondicionimi dhënie ( 30 x 30 ) cm - 4 DR / LUG Cope 95 30,000 2,850,000

8 Grila kondicionimi dhënie ( 45 x 45 ) cm - 4 DR / LUG Cope 24 30,000 720,000

9 Grila kondicionimi dhënie ( 100 x 7.5 ) cm - 2 DR / LUG Cope 8 30,000 240,000

10 Grila kondicionimi rikthim ( 40 x 40 ) cm - 4 DR / LUG Cope 51 30,000 1,530,000

11 Grila kondicionimi rikthim ( 120 x 15 ) cm - 1 DR / LUG Cope 4 30,000 120,000

12 Grila kondicionimi rikthim ( 100 x 30 ) cm - 1 DR / LUG Cope 4 30,000 120,000

13 Grila ajri ventilimi ( 30 x 30 ) cm - 4 DR / LUG Cope 42 6,520 273,840



16 Valvola ajri ventilimi ( Ø100 ) mm Cope 8 6,520 52,160

17 Grile ajri i freskët (shiu+filtrim 40 %),(40 x 40 ) cm - 1 DR Cope 1 6,500 6,500

18 Grile ajri i freskët (shiu+filtrim 40 %),(70 x 50) cm - 1 DR Cope 1 6,500 6,500

19 Grile ajri i freskët(shiu+filtrim 40 %),(50 x 40) cm - 1 DR Cope 1 6,500 6,500

20 Grile ajri i freskët(shiu+filtrim 40 %),(80 x 40 ) cm - 1 DR Cope 1 6,500 6,500

123

21 Grile ajri i freskët(shiu+filtrim40%), (80 x 45) cm-1 DR Cope 2 6,500 13,000

22 Tubo fleksibel i patermoizoluar Ø 100 mm ml 22 120.00 2,673



25 Tubo fleksibel i termoizoluar Ø 150 mm ml 158 120.00 18,960







32

Ventilator aspirimi i kondicionimit, 1 Fazor tip ( Box ) dhe silencioze , V = 1732 m³/h, P =180 Pa, N = 0.4 kW

Cope 1 30,000 30,000

33

Ventilator aspirimi i kondicionimit, 1 Fazor tip ( Box ) dhe silencioze , V = 5000 m³/h, P =240 Pa, N = 1 kW

Cope 1 70,000 70,000

34

Ventilator aspirimi i kondicionimit, 1 Fazor tip ( Box ) dhe silencioze , V = 1750 m³/h, P =180 Pa, N = 0.6 kW

Cope 1 30,000 30,000

35

Ventilator aspirimi i kondicionimit, 1 Fazor tip ( Box ) dhe silencioze , V = 4250 m³/h, P =240 Pa, N = 1 kW

Cope 1 60,000 60,000

36

Reostat i rregullimit te shpejtësisë I = 10 A , 220 V ( rregullim i vazhdueshëm )

Cope 4 10,000 40,000

37

Konstruksione metalike dhe armatura montimi Profile metalike c=(20x20x1),Prizhonier M8/M6, bulloneri, nastro adezive,Silikon,Shkume ekspansive,Fasheta,Sfungjer rikofon,Antivibrues,Upa metalike betoni M8/M6,Elektroda saldimi, Gur fresibel,Boje antiruxho gri ,etj

kg 200 188 37,500

Shuma 05 19211566.76 Salla e makinerisë

Makineri e pajisje 1 F.V Instalimi i impiantit elektrik kompl 1 31,250 31,250

2

F.V këmbyes nxehtësie, fuqia termike 512 kW, sasia e ujit te ëmbël 88 000 m³/h, sasia e ujit gjeotermal 22.7 m³/h, i pajisur me te gjithë komponentët e sigurisë dhe kontrollit si dhe aksesoret e nevojshëm.

kompl 1 5,859 5,859

3

F.V këmbyes nxehtësie, fuqia termike 420 kW, sasia e ujit te ëmbël 36 100 m³/h, sasia e ujit gjeotermal 16.3 m³/h, i pajisur me te gjithë komponentët e sigurisë dhe kontrollit si dhe aksesoret e nevojshëm.

kompl 1 5,452 5,452

4

F.V Këmbyes nxehtësie, fuqia termike 100 kW, sasia e ujit te ëmbël 3 400 m³/h, sasia e ujit gjeotermal 16.3 m³/h, i pajisur me te gjithë komponentët e sigurisë dhe kontrollit si dhe aksesoret e nevojshëm.

kompl 1 3,862 3,862

5

F.V Këmbyes nxehtësie, fuqia termike 69.5 kW, sasia e ujit te ëmbël 3 883 m³/h, sasia e ujit gjeotermal 7 480 m³/h, i pajisur me te gjithë komponentët e sigurisë dhe kontrollit si dhe aksesoret e nevojshëm.

kompl 1 3,562 3,562

6

F.V Këmbyes nxehtësie, fuqia termike 10.8 kW, sasia e ujit te ëmbël 600 m³/h, sasia e ujit gjeotermal 1 160 m³/h, i pajisur me te gjithë komponentët e sigurisë dhe kontrollit si dhe aksesoret e nevojshëm.

kompl 1 3,456 3,456

124

7

F.V Këmbyes nxehtësie, fuqia termike 3.2 kW, sasia e ujit te ëmbël 180 m³/h, sasia e ujit gjeotermal 350 m³/h, i pajisur me te gjithë komponentët e sigurisë dhe kontrollit si dhe aksesoret e nevojshëm.

kompl 1 3,256 3,256

8

F.V Chiller ( grupi ftohës ) me grup hidronik te inkorporuar , tipi silencioz + aksesore. Fuqia ne ftohje 404 kW, me 6 kompresorë, fuqia elektrike 3F/400V/50 Hz, korrenti 373 A. Dimensionet HxLxP (245x220x575) cm.

cope 2 14,000,000 28,000,000

9 F.V Ndarës hidraulik DN 100 cope 1 95,000 95,000

10 F.V Grupi I mbushjes automatike cope 1 7,500 7,500

11 F.V Ene zgjerimi me diafragme 250 lit + aksesore cope 2 16,500 33,000

Komponentë dhe aksesore

12

F.V Termorregullator+set rregullimi elektronik 3 500 l/h, 50 kPa, DN32 ,Pn 6/10, 230 V / AC

cope 3 187,500 562,500

13

F.V Pompe binjake dërgimi 20 000 l/h, 60 kPa, DN 65 , Pn 6/10

cope 1 185,000 185,000

14


cope 1 156,250 156,250

15

F.V Pompe binjake dërgimi 7 500 l/h, 50 kPa, DN 50, Pn 6/10

cope 1 120,000 120,000

16


cope 1 145,000 145,000

17


cope 1 65,000 65,000

18 F.V Kolektorët e dërgim/kthimit cope 2 8,500 17,000

19 F.V Valvul flutur DN 32, Pn 6 bar cope 2 8,125 16,250




23 F.V Valvul moskthimi DN 32, Pn 6 bar cope 1 3,950 3,950




27 F.V Filtër uji me rrjet DN 50, Pn 6 bar cope 4 4,375 17,500

28 F.V Filtër uji me rrjet DN 65, Pn 6 bar cope 2 5,520 11,040

29 F.V Xhunto antivibruese DN 40 cope 2 4,650 9,300



32 F.V Valvul sfere DN 25, Pn 6 bar cope 2 3,250 6,500

33 F.V Valvul sfere DN 32, Pn 6 bar cope 4 4,125 16,500

34 F.V Valvul sigurie DN 25, Pn 6 bar cope 2 3,125 6,250

35 F.V Valvul me sfere DN 15, Pn 6 bar cope 2 1,250 2,500

36 F.V Valvul mishelatriçe tredegeshe DN 65 cope 2 65,000 130,000

37 F.V Valvul mishelatriçe tredegeshe DN 50 cope 1 52,500 52,500

38 F.V Termometër ( 0÷120°) cope 26 3,263 84,825

39 F.V Manometër cope 26 1,500 39,000

40 F.V Ajërnxjerrës automatik cope 20 1,500 30,000

41 F.V Presostat sigurie cope 1 2,938 2,938

42 F.V Flusostat DN80 cope 1 12,500 12,500

43 F.V Sensor i temperaturës se ujit ne dërgim cope 9 7,500 67,500

44 F.V Sensor i temperaturës se ambientit te jashtëm cope 1 5,625 5,625

45 F.V Kabull transmetimi ( 2 x 1.5 ) mm² ml 60 81 4,875

46 F.V Rregullator klimatik elektronik me mikroprocesor cope 1 150,000 150,000

47 F.V Ventilator aksial V = 2000 m³/h, 100Pa, 1F,370 Wat cope 1 45,000 45,000

48 F.V konstruksion llamarine për tubin e ventilimit kg 30 450 13,500

125

49 F.V Grile 50 x 50 cm cope 1 5,000 5,000

50 F.V Grile 100 x 40 cm cope 1 7,000 7,000

shuma 07 30405329.50

Shuma Totale 63,897,537.56

Fondi rezerve 5% 3,194,876.88 Shuma totale + 5% 67,092,414.44

TVSH 20% 13,418,482.89 Shuma Totale + 5% + 20% 80,510,897.33

Në përllogaritjet nuk janë përfshirë kosto e instalimeve elektrike dhe hidroteknike.

126

18.2.3. MOBILIMI I HOTELIT

Nr Përshkrimi i pajisjeve Njësia Sasia Çmimi Vlera

1- Pajisjet e dhomave te hotelit

1 Mobiliet cope 44 150000 6,600,000

2 Komplet kolltukësh për dhoma cope 44 50000 2,200,000

3 Minibare cope 44 25000 1,100,000

4 Frigoriferë cope 44 15000 660,000

5 Televizorë cope 44 14000 616,000

6 Portmanto cope 44 18000 792,000

7 Aksesore cope 44 65000 2,860,000

Shuma 1 14,828,000

2- Pajisja e sallës se konferencave

8 Tavoline cope 1 120000 120,000

9 Karrige cope 60 15000 900,000

10 Foni cope 1 250000 250,000

11 Perde projektimi cope 1 22000 22,000

12 Videoprojektor digital cope 1 200000 200,000

13 Monitor 60" cope 1 350000 350,000

Shuma 2 1,842,000

3- Restoranti

14 Tavolina (komplete) cope 30 140000 4,200,000

15 Bar cope 1 1200000 1,200,000

Shuma 3 5,400,000

4-Recepsioni

16 Mobiliet cope 1 350000 350,000

17 Shuma 4 350,000

18 Shuma 1+2+3+4 22,420,000

19 Fondi rezerve 5__% 1,121,000

20 Shuma 23,541,000

21 E ardhura neto 7_% 1,647,870

22 Shuma 23,541,000

23 TVSH 20 % 4,708,200

24 Shuma Totale 28,249,200

TOTALI

28,249,200

127

18.3. Vlerësimit paraprak i investimit për ndërtimin e serës

Analiza është bërë për një njësi me përmasa (3,2 x 2.86) m = 9,6 m2 të serës industrial me xham me sipërfaqe të përgjithshme 500 m2. Sistemi i projektuar do të ketë gjashtë sera të tilla.

a) Punime ndërtimi:

Për një plint me përmasa 35 x 35 x 20 cm, me beton arme të markës 200 dhe me vëllim 0,024 m3, si edhe të një kolone që vendoset tek ajo. Kolona beton arme ka përmasa 12 x 12 x 100 cm, vëllim 0,014 m3. Plinte dhe kolona kanë hekur betoni 2 kg, me diametër 6-8 mm. Vëllimi de koso është si më poshtë vijon:

1. Gërmim dheu 1 m3 x 552 lekë = 552 lekë 2. Beton arme (M.200) 0,04 m3 x 13 100 lekë = 524 lekë 3. Hekur betoni 2 kg x 65,2 lekë = 130,4 lekë

Gjithsej 1 260,4 lekë

b) Furnizimi dhe vendosja e konstruksionit metalik te serës: 10 kg/m2 x 9,6 m2 = 96 kg ≈ 100 kg 100 kg x 280 lekë = 28 000 lekë

c.) Furnizimi dhe vendosje xhami në plan horizontal të serës: Sipërfaqja e mbulesës dhe sipërfaqja anësore për serën 0,05 ha është 633,2 m2. Sipërfaqja e një njësie të serës: (633,2/500,0) x 9,6 = 12,13 m2 Ku: 500 m2 është sipërfaqja e projektua në plan horizontal të serës. Furnizimi dhe vendosja e xhamave 12,13 m2 X 900 lekë/m2 = 10 942 lekë

d) Sistemi i ngrohjes (radiatorët) 1. Furnizimi dhe vendosja e 4 tubove çelik me diametër 50 mm, trashësi 2,2 mm dhe peshë 2,97 kg/m dhe aksesorët: 4 tubo x 3,00 m x 2,97 kg/m = 35,64 kg 35,64 kg x 210 lekë/kg = 7.484 lekë 2. Rekorderi + termoizolime të veçanta, afërsisht 120 lekë Gjithsej 7 604 lekë

e) Sistemi i ajrimit Sipas kostove ekzistuese rreth 1 000 lekë për njësi sere

128

f) Sistemi i ujitjes

1. Furnizim dhe vendosje tubash P.V.C. + rekorderi Afërsisht 3,0 m x 0,2 kg/ml x 10 lekë = 60 lekë 2. 3 sprucatorë me kosto 1000 lekë Gjithsej 1 600 lekë

i) Pajisje elektrike dhe të ndryshme: rreth 1 000 lekë për njësi Totali (a) + (b) + (c) + (d) + (e) + (f) + (i) = 58 296 lekë Plus shpenzime të ndryshme dhe TVSH, gjithsej 30%: 17 785 lekë Totali 75 785 lekë 75 785 l/njësi : 9,9 m2 njësia = 7 655 lekë/m2 Kosto e ndërtimit të serës me sipërfaqe 0,05 ha do të jetë: 7 655 lekë/m2 x 500 m2 = 3 827 500 lekë Investimi për të gjithë sistemin e 6 serave do të jetë: 3 827 500 lekë x 6 sera = 22 965 000 lekë

129

18.4. Vlerësimit paraprak i investimit për ndërtimin e plantacionit të algave

P R E V E N T I V:

Objekti: PLANTACIONI I RRITJES SE ALGAVE

Përshkrimi i punimeve Njësia Sasia Çmimi Vlera


Gërmim dheu seksion I detyruar ( me krah dhe mjete) m3 1000 600 600.000

Beton i varfër poshtë pllakës se themelit m3 300 7500 2.250.000

Mbushje ngjeshje dheu S=1100m2 t=30cm m3 33 400 13.200

Mbushje me granil t=20 cm,nivelim ngjeshje m3 1140 1300 1.482.000

Transport dheu me kamion (largim I tepricave) m3 1000 200 200.000

Shuma 1 4.545.200


Solete monolite m. 250 (shkalla +shesh pushimi+ mur) m3 1450 10000 14.500.000

Shuma 2 14.500.000


Suvatim muri brenda m2 1450 600 870.000

Patinim muri m2 1450 600 870.000

Veshje me pllakë majolike Italiane ne lartësi ne 1 m m2 1450 700 1.015.000

Shuma 3 2.755.000

4-Mbulim i plantacionit me strukture dhe plastmasë

Ndërtim strukture metalike dhe veshje me plastmasë m2 624 4500 2.808.000

Shuma 4 2.808.000

Shuma 1+2+3+4 24.608.200

Fondi rezerve 5__% 1.230.410

Shuma 25.838.610

E ardhura neto 7_% 1.808.703

Shuma 25.838.610

TVSH 20 % 5.167.722

Shuma Totale 31.006.332

TOTALI

31.006.332

Shënime: 1- Betoni qe do te përdoret te jete i markës 250 si ne projekt dhe te sillet i gatshëm me betoniere; Investitori ka te drejtën te marre kampionet dhe ti dërgojë ne laborator për te bere analizat e cilësisë se markës se betonit dhe ka te drejte te refuzoje punimet poshtë cilësisë se kërkuar. 2- Hekuri qe do te përdoret te jete si i dhënë ne projekt.

130

18.5. Vlerësimit paraprak i investimit për ndërtimin e instalimit për rritjen e peshkut

P R E V E N T I V

Objekti: PLANTACIONI I RRITJES SE PESHQVE

Nr Përshkrimi i punimeve Njësia Sasia Çmimi Vlera


1 Gërmim dheu seksion I detyruar ( me krah dhe mjete) m3 915 600 549.000

2 Beton i varfër poshtë pllakës se themelit m3 976 7500 7.320.000

3 Mbushje ngjeshje dheu S=976m2 t=30cm m3 322,08 400 128.832

4 Mbushje me granil t=20 cm,nivelim ngjeshje m3 195,2 1300 253.760

5 Transport dheu me kamion (largim I tepricave) m3 915 200 183.000

Shuma 1 8.434.592


6 Solete monolite m. 250 (shkalla +shesh pushimi+ mur) m3 182,4 10000 1.824.000

Shuma 2 1.824.000


7 Suvatim muri brenda m2 182,4 600 109.440

8 Patinim muri m2 182,4 600 109.440

9 Shuma 3 218.880

4-Mbulim i plantacionit me strukture dhe plastmasë

10 Ndërtim strukture metalike dhe veshje me plastmasë m2 1071 4500 4.819.500

11 Shuma 4 2.808.000

12 Shuma 1+2+3+4 13.285.472

13 Fondi rezerve 5__% 664.274

14 Shuma 13.949.746

15 E ardhura neto 7_% 976.482

16 Shuma 13.949.746

17 TVSH 20 % 2.789.949

18 Shuma Totale 16.739.695

TOTALI

16.739.695

131

Shënime: 1- Betoni qe do te përdoret te jete i markës 250 si ne projekt dhe te sillet i gatshëm me betoniere; Investitori ka te drejtën te marre kampionet dhe ti dërgojë ne laborator për te bere analizat e cilësisë se markës se betonit dhe ka te drejte te refuzoje punimet poshtë cilësisë se kërkuar. 2- Hekuri qe do te përdoret te jete si i dhënë ne projekt.

Shënim: Me vendosjen e investimeve për ndërtimin e Qendrës Gjeotermale do të saktësohet vendvendosja përfundimtare e objekteve dhe me këtë krijohet mundësia edhe për vlerësimin për ndërtimin e terreneve sportive, lulishteve dhe shesheve të lodrave të fëmijëve, linjave të tubacioneve të shpërndarjes së ujërave termomineralë dhe për ndërtimin e rrugëve për në secilin objekt.

* **

Investimi i përgjithshëm për ndërtimin e Qendrës Gjeotermale të projektuar paraqitet në pasqyrën e më poshtme:

Nr. Emërtimi Investimi në lekë

1. Toka 54.228.240

2 Hotel-klinika ditore - Ndërtimi - Sistemi i aklimatizimit - Mobilimi

468 417 597 80 510 897 28,249,200

4 Serat 22 965 000

5 Plantacioni i algave 31.006.332

6 Instalimi i rritjes së peshqve 16.739.695

Gjithsej 696.676.961 leke 5.664.040 euro

132

19. BIBLIOGRAFIA

Avgustinsky V. L., Astashkina A. A. Shukeviç L. I., 1957: Mineral Springs and

Health Centres in Albania. Ministry of Health, Tirana, Albania. Avxhiu R., Eftimi R., Leka P., Kasapi S., Nenaj S., and Nalkuci I., 1999:

Thermomineral waters exploration by geophysical methods in Albania. National Program for Research and Development, Geology, Exploitation and Mineral Processing, Ministry of Economy and Privatization, Tirana, December 1999.

Dakoli H., Dhima K., Tartari M., Melonashi G., 2000: Sulphuric thermo mineral waters in Albania. (In Albanian, summary in English), Bulletin of Geological Sciences, XVII (XXXVI), pp.81-89.

Dhima K., Dakoli H., Tartari M. 2000: Mineral and thermo mineral waters in Albania. (In Albanian). 8-th Albanian Congress of Geosciences, Tirana.

Eftimi R., Tafilaj I., Bisha G., 1989: Hydro geologic Division of Albanides. (In Albanian, summary in English), Bulletin of Geological Studies, Nr. 4, pp.303- 315.

Frashëri A. 1992. ALBANIA. In GEOTHERMAL ATLAS OF EUROPE, [Eds. Hurtig

E., Çermak V., Haenel R. and Zui V.], International Heat Flow Commission, Herman

Haak Vertagsgesellschaft mbH, Germany.

Frashëri A. and Çermak V. (Project leaders), Liço R., Çanga B., Jareci E., Kresl M.,

Safanda J., Kuçerova L., Stulc P., 1994. GEOTERMAL ATLAS OF EXTERNAL

ALBANIDES. Project of Committee for Sciences and Technology of Albania, and

agreement between the Faculty of Geology and Mining in Polytechnic University of

Tirana, and the Geophysical Institute, Czech Acad. Sci., Prague.

Frashëri A. and Çermak V. (Project leaders), Liço R., Çanga B., Jareci E., Kresl M.,

Safanda J., Kuçerova L., Stulc P., 1995. GEOTERMAL ATLAS OF ALBANIDES.

Project of Committee for Sciences and Technology of Albania, and agreement between

the Faculty of Geology and Mining in Polytechnic University of Tirana, and the

Geophysical Institute, Czech Acad. Sci., Prague.

Frashëri A., Bakalli F., 1995: Geothermal Resources in Albania. World Geothermal Congress 1995, Florence, Italy. Frashëri A. and Çermak V. (Co-editors-in chiefs), Liço R., Çanga B., Jareci E.,

Kresl M., Safanda J., Kuçerova L., Stulc P., 1995: Geothermal Atlas of Albania. Project of the Committee for Science and Technology, Tirana, and agreement between Faculty of Geology and Mining Polytechnic University of Tirana, and

Geophysical Institute of Czech Accad‟s, Prague.

Frashëri A. and Çermak V. (Project leaders), Doracaj M., Kapedani N., Liço R., Bakalli

F., Halimi H., Kresl M, Safanda J., Vokopola E., Jareci E, Çanga B., Kucerova K,

Malasi E. 1996. ALBANIA. In "ATLAS OF GEOTHERMAL RESOUCES IN

EUROPE". (Eds. Heanel R. and Hurter S.), Hanover, European Commission,

International Heat Flow Commission.

Frasheri A. 2001. Outlook on principles of integrated and cascade use of geothermal

energy of

Low enthalpy in Albania. 26th Stanford Workshop on Geothermal Reservoir

Engineering. 29-31 January, 2001, California, USA.

Frashëri A., Pano N., Bushati S., 2003. Use of environmental friendly geothermal

energy”. UNDP-GEF/SGP, Tirana Office Project.

133

Frashëri A., Doracaj M., Bakalli F., 1997, Proposal for the use of geothermal

energy in Albania. Workshop: Raising funds for the commercialization of R&D achievements, Sofia, 6-7 November 1997.

Frashëri A., 1999: Geothermal Energy Areas in Albania. International Geothermal days “OREGON „99”. Klamath Falls, 10-16 October 1999. Oregon, USA.

Frashëri A., 2000: The source of Geothermal Energy in Albania. World

Geothermal Congress 2000. Kyushu-Tohoku, Japan, May 28-June 10, 2000. Frashëri A., 2000: Outlook on principles for design integrated and cascade use of low enthalpy geothermal energy in Albania. International Symposium on “Heating

and Co generative Systems in Urban Settlements and industry”. Ohrid, October, 2000.

Frashëri A., 2001: Outlook on Principles of Integrated and Cascade Use of Geothermal Energy of Low Enthalpy in Albania. 26th Stanford Workshop on Geothermal Reservoir Engineering. 29-31 January, 2001, California, USA.

Frashëri A. and Çermak V. (Co-editors-in-chiefs), Doracaj M., Kapedani N., Liço R., Bakalli F., Halimi H., Kresl M, Safanda J., Vokopola E., Jareci E, Çanga B.,

Kucerova K, Malasi E. 1996: Atlas of Geothermal Resources of the Republic of Albania. Geothermal resources of Albania. Published in "Atlas of Geothermal Resources in Europe". European Commission, International Heat Flow

Commission, Hannover 2002. Frashëri A., Pano N., Bushati S., 2003: Use of environmental friendly geothermal energy. UNDP-GEF SGP Project, Tirana.

Frashëri A., Pano N., 2003: Outlook on platform for integrated and cascade direct use of the geothermal energy in Albania. EAGE Conference Stavanger 2003. 2-6

June 2003, Stavanger, Norvay. Frashëri A., Frashëri N., Pano N., Bushati S. 2003: “Earth Heat – an alternative energy in Albania”, a Brochure, UNDP, GEF/SGP Tirana Office Project, Internet

site http://www.inima.al/~nfra/geothermal, and http://www.Geothermie.de. Frashëri A., Beqiraj G., Frashëri N., Pano N., Bushati S. 2003. “Earth Heat – an

alternative energy in Albania”, a Videocassette, UNDP, GEF/SGP, Tirana Office Frashëri A., Pano N., Bushati S., Malasi E., 2003. “Integrate and cascade use of Geothermal Waters Energy. Project idea. UNDP, GEF/SGP, Tirana Office Project.

Tartari M., Dakoli H., and Melonashi G., 1999: Study of mineral and thermo mineral springs in Albania. Technical Report, (In Albanian). Central Geological Archive, Tirana. Velaj T., 1995: Thermomineral waters in Albania. (In Albanian)

M.Sc. Thesis. Polytechnic University of Tirana. Andrejevsky B., Armenski S., 1999: Drying Agricultural Products with

Geothermal Energy. International Geothermal days “OREGON „99”, 10-16 October 1999. Geo-Heat Centre, Oregon Institute of Technology, Klamath Falls, Oregon, USA.

Arapi S. 1982: Study of the distribution of gravity field of the External Tectonic Zones Ionian, Kruja and Sazani, in framework of the geological-geophysical exploration of the oil and gas bearing structures. (In Albanian). M.Sc. thesis.

Polytechnic University of Tirana.

http://www.inima.al/~nfra/geothermal

http://www.geothermie.de/

134

Arpasi M., Szabo G., 1999: Role of the oil industry on geothermal energy

developments in Hungary. International Geothermal days “OREGON „99”, 10-16 October 1999. Geo-Heat Centre, Oregon Institute of Technology, Klamath Falls,

Oregon, USA. Bojadgieva K., Hristov H., Hristov V., 1999. Use of low enthalpy geothermal

energy in Bulgaria. International Geothermal days “OREGON „99”. Klamath Falls,

10-16 October 1999, USA. Campioti C., Ginuchi L., and Popovska S., 1999: Low-cost geothermal heating technologies heat acclimatization for protected cultivation in agriculture.

International Geothermal days “OREGON „99”, 10-16 October 1999. Geo-Heat Centre, Oregon Institute of Technology, Klamath Falls, Oregon, USA.

Chuanshan D., Jun L. W., 1995: Combined effects of conduction and convection on down hole heat exchanger performance modelling. World Geothermal Congress 1995, Florence- Italy, May 18-June 31, 1995.

Clauser Ch., 1997: Geothermal Energy use in Germany - Status and Potential. Geothermic, vol. 26, No. 2, pp. 203-220.

Furnadzieva S., Petkov G., Pilarski P., Andreeva R., 1999: Use of geothermal fluids and energy for mass micro algal cultivation (Results from Bulgaria and Greece). International Geothermal days “OREGON‟ 99”. Klamath Falls, 10-16

October 1999. USA. Fytikas M. D., Kolios N.P. Preliminary Heat Flow Map of Greece.pp. 197-205. Institute of Geophysical and Mining Research. Athens, Greece

Fytikas M. D. et al. Inventory of Low enthalpy geothermal resources discovered through deep oil and gas exploration wells.

Georgievna M., 2003: Summary of fundamentals for evaluation of the geothermal Potential of the Vardarian zone and Serbian-Macedonian at the territory of the Republic of Macedonia. Geothermal Potential of South-Western part of Macedonia

Workshop, Ohrid 29 November 2003. Macedonian Geothermal Association. Koreneos C.J., Andritsos N., Fytikas M., 1999: The State of Geothermal Energy in

Greece. Recent Development. International Geothermal days “OREGON „99”. Geo-Heat Centre, Oregon Institute of Technology, Klamath Falls, Oregon, USA. Kowski W., 2000: The pilot project of a geothermal heat recuperation cascade

system for fish and vegetable breeding, the Pas Meeri Geothermal Laboratory (Podhale Region, Poland). World Geothermal Congress 2000, Kyushu-Tohoku Japan, 29 May-10 June 2000.

Kralj P., 1999: Multi-cascade utilization of geothermal energy in the town of Murska Sobota. A case study. International Geothermal days “OREGON „99”.

Geo-Heat Centre, Oregon Institute of Technology, Klamath Falls, Oregon, USA. Lund J. W. 1996: Lectures on Direct Utilization of Geothermal Energy. United

Nation University. Geothermal Training Programme. Geo-Heat Centre, Oregon

Institute of Technology, Klamath Falls, Oregon, USA. Meçaj N. 2003: Vjosa River Basin. Natural Wealth and geomorphologic features.

Publishing House TOENA, Tirana.

Micevsky E., 2003: Geothermal potential of south western part of Macedonia. Geothermal Potential of South-Western part of Macedonia Workshop, Ohrid 29

November 2003. Macedonian Geothermal Association. Milivojeviç M. G., 1993: Geothermal Model of Earth crust and lithosphere for the territory of Yugoslavia: Some tectonic implications. Studia Geophysica et

Geodaetica, Geophysical Institute of Czech Academy of Sciences, Praha, Nr. 3.

135

Mongelli F., 1981: Elementi di prospezione per l‟energia geotermica. Adriatica

Editrice, Bari, Italy. Myslil V., Stibitz M, 2000: Present situation and further needs for the promotion

of geothermal energy in European Countries: Czech Republic. Geothermal Energy in Europe. IGA&EGEC Questionnaire 2000. Editors: Kiril Popovski, Peter Seibt, Ioan Cohut.

Popovska-Vasilevska S. Popovski K., 1999: State of the art geothermal energy use for heating greenhouses in Macedonia. International Geothermal days “OREGON „99”. Geo-Heat Centre, Oregon Institute of Technology, Klamath Falls, Oregon,

USA. Popovski K. Popovska-Vasilevska S., 1999: Basis of Greenhouses‟ Design. Direct

Utilization of Geothermal Energy. International Geothermal days “OREGON „ 99”. Geo-Heat Centre, Oregon Institute of Technology, Klamath Falls, Oregon, USA.

Popovski K. Popovska-Vasilevska S., 1999: Design of Geothermal Heating Systems for Greenhouses. International Geothermal days “OREGON „99”. Geo-

Heat Centre, Oregon Institute of Technology, Klamath Falls, Oregon, USA. Popovska Vasilevska Sania, 1999: Environ impact of direct application of

geothermal energy. Geothermal Energy in Macedonia. Bitola & Klamath Falls

USA, 1999. International Geothermal days “OREGON „99”. Geo-Heat Centre, Oregon Institute of Technology, Klamath Falls, Oregon, USA. Popovski K., 2003: Geothermal energy for agriculture-experiences with different

applications in South/Eastern Europe. Geothermal Potential of South-Western part of Macedonia Workshop, Ohrid 29 November 2003. Macedonian Geothermal

Association. Popovska Vasilevska S., 2003: Introduction to the design of Geothermal heating systems greenhouses. Geothermal Potential of South-Western part of Macedonia

Workshop, Ohrid 29 November 2003. Macedonian Geothermal Association. Rafferty K., Boyd T., 1997: Geothermal Greenhouse information package. Oregon

Institute of Technology. Klamath Falls, Oregon, USA. Ravik D., Rajner D., 1993: Geothermal field in the area between Alps, Dinarides and Pannonian Basin in Slovenia. International Symposium “New developments

in Geothermal Measurements in Borehole”. Klein Koris, Germany. Rybach L., Brunner M., Gorhan H., 2000: Present situation and further needs for the promotion of geothermal energy in European Countries: Switzerland.

Geothermal Energy in Europe. IGA&EGEC Questionnaire 2000. Editors: Kiril Popovski, Peter Seibt, Ioan Cohut.

Rybach L. and Derek H. Fresston, 2000: World-wide direct use of Geothermal Energy 2000. Proceedings of the World Geothermal Congress, 2000. Kyushu-Tohoku, Japan May 28-June 10, 2000.

Taktikos S., 1993: Geothermal field in Greece. International Symposium "New developments in Geothermal Measurements in Borehole". Klein Koris, Germany.

BIBLIOGRAFI PËR PROBLEMIN E SHKRIPËZIMIT.

Alekperov E.R., Reznik A.M. Boron complexes: synthesis, applications.

M.:Moscow State University publishment, 2000. 208 p. Antipov M.A., Klimenko I.A., Krupoderov V.S., 2005. Development of sorption technology for processing of thermal waters of the Pauzhetka hydrothermal field.

International Conference Extraction of Minerals from Geothermal Brines:

136

Proceedings of the conference (Petropavlovsk-Kamchatsky, 12-16 September,

2005). Avramenko V.A., Dobrzhansky V.G., Medkov M.A., Yudakov A.A., 2005.

Extraction-and-sorption technology for the extraction of boron from the thermal springs of Pauzhetskoe hydrothermal field. International Conference Extraction of Minerals from Geothermal Brines: Proceedings of the conference (Petropavlovsk-

Kamchatsky, 12-16 September, 2005). Bloomquist R. Gordon. Economic benefits of mineral extraction from geothermal brines. Washington State University, Center for Distributed Generation and

Thermal Distribution, 925 Plum St. SE, Bldg. 4,P.O. Box 43165 Olympia, WA 98504-3165, USA, e-mail: [email protected].

Bryk M.T., Burban Kh.V., Khvorov M.M., 2005. Membrane technology of the extraction of valuable mineral componets from geothermal waters. International Conference Extraction of Minerals from Geothermal Brines: Proceedings of the

conference (Petropavlovsk-Kamchatsky, 12-16 September, 2005). Khamizov R.Kh., 2005. Two-temperature and non-isothermic sorption methods of

concentrating and separation of components in natural solutions. International Conference Extraction of Minerals from Geothermal Brines: Proceedings of the conference (Petropavlovsk-Kamchatsky, 12-16 September, 2005).

Khvorov M.M., Muzychuk G.M. 2005. Structure, tecnical and methodical aspects of the speсialized monitoring of chemical composition of geothermal waters. International Conference Extraction of Minerals from Geothermal Brines:

Proceedings of the conference (Petropavlovsk-Kamchatsky, 12-16 September, 2005).

Kuzyakina T.I., 2005. Geochemical activity of microorganisms from surface thermal occurrences of geothermal deposits in Kamchatka. International Conference Extraction of Minerals from Geothermal Brines: Proceedings of the

conference (Petropavlovsk-Kamchatsky, 12-16 September, 2005). Patterson M., 2005. Geothermal brines – problem or resource. International

Conference Extraction of Minerals from Geothermal Brines: Proceedings of the conference (Petropavlovsk-Kamchatsky, 12-16 September, 2005). Strelko V.V., Suprunenko K.A., Shvets D.I., 2005. Sorbents for selective

extraction of lithium and boron from hydrothermal waters of complex composition. International Conference Extraction of Minerals from Geothermal Brines: Proceedings of the conference (Petropavlovsk-Kamchatsky, 12-16

September, 2005).

Svalova V.B. 2005. Geochemistry and an estimation of the thermal waters

of Russia. complex use. International Conference Extraction of Minerals from

Geothermal Brines: Proceedings of the conference (Petropavlovsk-Kamchatsky, 12-16 September, 2005). Tkachev K.V., Plyshevsky Yu.S. The technology of inorganic compounds of boron.

M.: Chemistry, 1973. 219 p. Trukhin Yu.P. Geochemistry of current geothermal processes and perspektive geotechnologies. М.: Nauka, 2003. 376 p.

Ulanov1 N.M., Korchik N.M., Rogov O.V., V.P. Omelchuk, 2005. Selective extraction of valuable components from natural waters. International Conference

Extraction of Minerals from Geothermal Brines: Proceedings of the conference (Petropavlovsk-Kamchatsky, 12-16 September, 2005).

137

ALBUM SHEMBUJ PISHINASH, VASKA PËR BANJA, SERA, PLANTACIONE SPIRULINE, PROCEDURA BALNEOLOGJIKE

TERMOMINERALE, INSTALIME PËR RRITJE PESHKU NË VENDE TË NDRYSHME TË BOTËS

(Shkëmbim përvoje)

PISHINA TË HAPURA

Pishina gjeotermale, Reikjavik, Islandë

138

Itali

Qendra Balneologjike Kavasila, Greqi (në bregun e majtë të lumit Sarandaporo në kufirin shqiptaro-grek)

Japoni

Rjazan, Rusi

139

PISHINA GJEOTERMALE TË MBYLLURA

Budapest, Hungari Qendra Balneologjike Peshkopi

140

TRAJTIME TË NDRYSHME NË QENDRAT BALNEOLOGJIKE GJEOTERMALE DHE PAMJE TË VASKAVE TË THJESHTA DHE PËR MASAZH.

141

Pamje të pjesshme e mjediseve të qendrave gjeotermale.

142

SERA GJEOTERMALE

Oregon (USA)

143

Nigrita, Selanik Greqi

PLANTACION KULTIVIMI SPIRULINASH (Nigrita-Selanik, Greqi)

144

145

Produkti i tharë, i spirulinës, i pa përpunuar.

Instalim për rritje rasati peshku, Islandë

146

ZBATIME TE SISTEMEVE GJEOTERMALE NGROHËSE PUS-POMPË NXEHTËSIE

(Bari, Itali)

Hoteli Sheraton i Barit, Itali ngrohet dhe freskohet me sistemin gjeotermal pus-pompë gjeotermale nxehtësie. Hoteli ka 11 kate në dy seksione dhe dy kate nëntokësore. Sipërfaqja e përgjithshme e mjediseve është 7440 m2. Projektimi është kryer nga Dr. Inxhi. Rocco Luciano, UVA, Bari, Itali dhe është ndërtuar në vitin 1995. Centrali termik ka katër pompa nxehtësie ujë-ujë me fuqi 500 kW secila. Pompat e nxehtësisë, nëpërmjet këmbyesve të nxehtësisë. Këto të fundit furnizohen me ujin nëntokësor të kripur me temperaturë 18°C, të shtresave pranë sipërfaqësore, nga thellësia 120 m. Pusi ka prurje 22,2 l/sek. Energjia elektrike që konsumon centrali termik është 600 kW. Koeficienti i performancës e sistemit 3,3.

Pamje nga salla e centralit termik me pompat e nxehtësisë, Hotel Sheraton Bari, Itali

147

Skema parimore e funksionimit të sistemit gjeotermal me pompa nxehtësie ujë-ujë në Hotelin Sheraton, Bari, Itali.

148

UNIVERSUS, BARI. ITALI Consorzio Universitario per la Formazione e l’INNOVAZIONE

Godina e UNI: VERSUS, Bari, ka një sistem gjeotermal ngrohje/freskimi me pompë nxehtësie ujë-ujë, që furnizohet me ujë të ëmbël që nxirret nga një pus.

Pompa e nxehtësisë, UNI VERSUS, Bari, Itali

149

SHKOLLA PROFESIONALE ERSEKË, ka zbatuar të parin sistem ngrohës gjeotermal pus-pompë gjeotermale nxehtësie. Është zbatimi i parë i sistemeve gjeotermale të ngrohjes, i ndërtuar me nismën e misionarit amerikan Marku. Sistemi ngrohës është realizuar nga një kompani austriake.

150

SISTEMI NGROHËS/FRESKUES I KRAHUT JUGOR TË PALLATIT TË KULTURËS, TIRANË

Krahu jugor i godinës së Pallatit të Kulturës në Sheshin Skënderbeu, Tiranë, ngrohet dhe freskohet me sistemin gjeotermal pus-pompë gjeotermale nxehtësie, me fuqi të instaluar 500 kW. Projektimi është kryer nga Dr. Inxhi. Rocco Luciano, UVA, Bari, Itali.

151

Skema funksionale e sistemit ngrohës/freskues të krahut jugor të godinës së Pallatit të Kulturës, Tiranë

152

KULLAT BINJAKE NË BULEVARDIN DËSHMORËT E KOMBIT NË TIRANË ngrohen dhe freskohen me sistemin e pompave të nxehtësisë ujë-ujë. Është zbatimi i dyte madhor në Shqipëri.

Sipërfaqja e të dy kullave: 18.000 m2

- Fuqia e përgjithshme e sistemit ngrohës: 1.200 kW

- Sistemi ngrohës i tyre përbëhet nga rreth një qind pompa nxehtësie ujë-ujë me fuqi 12 dhe 24 Kw

Projektuar nga Dr. Inxhi. Ramadan Alushaj dhe firma Profesion-KLIMA, Tiranë.

Vlerësimi ekonomik i sistemit:

Konsumi energjisë elektrike ose karburantit për vënien në punë të sistemit ngrohës/freskues:

- Energji elektrike (COP=3,5) 343 kW/h; 40 Euro/h

- Nafte 120 l/h; 146 Euro/h

Documents

QENDRA KOMPLEKSE PËR SHFRYTËZIMIN MODERN … GJEOTERMAL... · Kompleksi gjeotermal demonstrativ, me shfrytëzim të energjisë në mënyrë integrale dhe kaskadë, projektohet në