Przekazywanie

życia

Człowiek – istota płciowa

Człowiek jest istotą płciową. W rozumieniu biologicznym oznacza to, że

przekazanie życia dokonuje się w akcie płciowym, mającym na celupołączenie komórek rozrodczych matki i ojca.

Funkcja prokreacyjna rodziny

Podstawowym zadaniem rodziny jest służba życiu. Rodzina jest

wspólnotą życia, a jej podstawową funkcją jest przekazywanie życia.

Działanie hormonów płciowych

U każdego człowieka już w okresie płodowym

kształtują się gruczoły płciowe, które będą

służyć przekazywaniu życia. U chłopców są to

jądra, u dziewcząt – jajniki. W okresie

dzieciństwa gruczoły te są uśpione,rozpoczynają swą aktywność, gdy dziecko

wchodzi w okres dojrzewania.

Za produkcję hormonów odpowiedzialne są

gruczoły dokrewne. Gruczoły dokrewne są

gruczołami wydzielania wewnętrznego, czyli nie

mają przewodów wyprowadzających.

Gruczoły płciowe

Działanie gruczołów płciowych jest sterowane hormonami przysadki

mózgowej. Ich zadaniem jest produkcja komórek rozrodczych: jądrawytwarzają plemniki, zaś jajniki – komórki jajowe. Zarówno jądra, jak i jajniki

produkują też hormony płciowe – substancje, które są niezbędne w

procesach rozrodczych oraz powodują, że dziewczynka przybiera wygląd

kobiety.

Hormony a cykl owulacyjny

Żeńskie hormony mają istotny wpływ na miesięczny cykl kobiety. Gdy w jednym z jajników

zaczyna dojrzewać komórka jajowa to tworzy się ona wewnątrz tzw. pęcherzyka

jajnikowego, który zaczyna być widoczny na powierzchni jajnika jako wybrzuszenie.

Dojrzewanie takiego jajnika trwa około 1 tygodnia (choć może się wydłużyć lub skrócić

pod wpływem różnych czynników np. stresu, klimatu, jedzenia, używek, infekcji, itp.).

Właśnie w procesie dojrzewania pęcherzyka, jajnik wytwarza hormony zwane estrogenami.

W pierwszej fazie cyklu estrogeny powodują odbudowanie się błony śluzowej, wyścielającej

macicę. Pobudzają też gruczoły znajdujące się w szyjce macicy do produkcji specjalnego

rodzaju śluzu, który odżywia plemniki i umożliwia im sprawne poruszanie się w drogachrodnych kobiety – jest to tzw. śluz płodny. Dzięki niemu plemniki mogą żyć w organizmie

kobiety nawet 5-7 dni po stosunku płciowym. Natomiast bez obecności śluzu giną po kilku

godzinach.

Wniosek. Gdy w drogach rodnych brak śluzu płodnego, zapłodnienie nie jest możliwe.

Hormony a cykl owulacyjny

Dojrzały pęcherzyk jajnikowy, zwany pęcherzykiem Graafa, pęka uwalniając komórkę

jajową, która zostanie wychwycona przez jajowód. To zjawisko nazywamy

jajeczkowaniem lub owulacją. Uwolnione jajeczko jest przesuwane wzdłuż jajowodu w

kierunku macicy – jego żywot jest bardzo krótki – jeśli w ciągu 12-24 godzin nie zostanie

zapłodnione, obumiera.

Proces ten rozpoczyna drugą fazę cyklu. Z resztek pękniętego pęcherzyka w jajniku

tworzy się ciałko żółte. Zaczyna ono produkować drugi ważny hormon dla kobiety –progesteron.

Progesteron hamuje wydzielanie śluzu płodnego. Powoduje też dalsze pogrubianie błony

śluzowej macicy i gromadzenie w niej substancji odżywczych na wypadek zapłodnienia.

Przygotowuje coś w stylu mięciutkiego „posłania” gotowego na przyjęcie dziecka.

Progesteron ponadto blokuje dojrzewanie następnych pęcherzyków Graafa. Oznacza

to, że kolejne jajeczkowanie w danym cyklu jest niemożliwe. Ponadto powoduje wzrost

temperatury ciała o kilka dziesiątych stopni °C – min. 0,2 °C.

Hormony a cykl owulacyjny

Jeśli do zapłodnienia nie doszło, wszystkie przygotowania

organizmu kobiety na przyjęcie zarodka są niepotrzebne.

Ciałko żółte zanika po 10-16 dniach od jajeczkowania,

co powoduje spadek progesteronu we krwi, a to zaś

powoduje spadek temperatury i złuszczenie się błony

śluzowej macicy – jej szczątki są wydalane z krwią,

pochodzącą z pękniętych naczynek krwionośnych, co

obserwujemy jako miesiączkę.

A więc miesiączka to jakby „wielkie sprzątanie” pod

koniec cyklu, a po jej zakończeniu wszystko zaczyna się

od początku.

Oznaczenie okresu płodności i

niepłodności w cyklu

Organizm mężczyzny nieustanie produkuje plemniki – przyjmujemy więc, że

mężczyzna jest stale płodny.

Płodność kobiety trwa tyle, ile życie komórki – czyli najwyżej 1 dobę w ciągu

miesiąca.

Wiemy jednak, że plemniki przeżywają w organizmie kobiety, w obecności śluzu

płodowego, do 5 dni, tak więc współżycie podjęte 5 dni przed owulacją też może

dać życie dziecku.

Stąd przyjmujemy za dni płodnie 5 + 1 (na wszelki wypadek). Trzy pierwsze dni fazy

wyższych temperatur również przyjmujemy jako dni płodne, gdyż śluz może jeszczebyć obecny w drogach rodnych, zaś moment owulacji może nie być oznaczony

stuprocentowo dokładnie.

Oznaczenie okresu płodności i

niepłodności w cyklu

Widzimy więc, że u współżyjącej pary nie ma większego sensu mówić

osobno o płodności mężczyzny czy kobiety, lecz o płodności pary.

Płodność bowiem jest wspólna i wspólna jest odpowiedzialność za

poczęcie dziecka.

Pozostaje pytanie, jak rozpoznać, kiedy rozpoczyna się i kończy okres

płodności?

Spójrzcie na następny rysunek.

Oznaczenie okresu płodności i

niepłodności w cyklu

Oznaczenie okresu płodności i

niepłodności w cyklu

Najwyraźniejszą oznaką odbytej owulacji jest wzrost temperatury – tzw.

Skok. Na jego podstawie, odliczając 3 dni po skoku, wyznaczymykoniec okresu płodności.

Zanik śluzu płodnego w narządach płciowych też jest wskaźnikiem

odbytej owulacji, jego obserwacja wymaga jednak pewnego

doświadczenia i dobrze jest potwierdzić te informacje pomiarem

temperatury.

Ponadto dla niektórych kobiet badanie śluzu wywołuje niechęć.

Oznaczenie okresu płodności i

niepłodności w cyklu

Kobiety obserwują niekiedy inne, dodatkowe objawy towarzyszące

jajeczkowaniu. Najczęściej są to: ból owulacyjny – krótkotrwały, oróżnej intensywności, odczuwalny w jamie brzusznej po stronie jajnika z

którego wydobywa się jajeczko. Czasami zdarza się tzw. krwawienie

okołoowulacyjne, najczęściej niewielkie.

Są to tzw. objawy pomocnicze, które nie pojawią się zawsze i nie mogą

być pewnym wskaźnikiem odbytego jajeczkowania.

Warto jednak wiedzieć o możliwości ich występowania, chociażby

dlatego, by nie wziąć ich za objaw chorobowy.

Oznaczenie okresu płodności i

niepłodności w cyklu

Trzeci dzień podwyższonej temperatury oznacza koniec okresu płodności.

A początek?

Tutaj najbardziej pomocny jest objaw śluzu. Pojawia się on na tyle wcześnieprzed owulacją, że wystarczy przyjąć pierwszy dzień odczucia wilgotnościjako pierwszy dzień płodności.

Okres niepłodny przed owulacją nazywamy niepłodnością względną –tempo dojrzewania komórki, jak wspomnieliśmy, może w każdej chwili uleczmianie i tylko od wnikliwości obserwacji kobiety zależy, czy właściwierozpozna początek płodności.

Natomiast okres niepłodności po owulacji jest to niepłodnośćbezwzględna – zapłodnienie, a więc zajście w ciążę w tym okresie jestfizjologicznie niemożliwe – bo w ciele kobiety nie ma jeszcze dojrzałej,nowej komórki jajowej.

Stosunek płciowy

Stosunkiem płciowym nazywamy zbliżenie fizyczne dwóch

osób, w czasie którego narządy płciowe przynajmniej

jednej z nich są pobudzone ciałem drugiego partnera.

To ważne!

Zapłodnienie dokonuje się w wyniku aktu seksualnego, w

czasie którego plemniki mężczyzny zostają złożone w

pochwie kobiety. Poprzez akt seksualny kobieta i

mężczyzna wyraża wzajemną miłość.

Stosunek płciowy wiąże się z wielką odpowiedzialnością,

może bowiem doprowadzić do powstania nowego życia.

Zapłodnienie

Co dzieje się, gdy para podejmie decyzję o współżyciu, kiedy m.in.

kobieta będzie w okresie płodnym?

Komórka jajowa jest nieruchoma. Jest stosunkowa duża (ok. 0,13 mm),

zawiera bowiem, oprócz jądra z materiałem dziedzicznym, także

substancje odżywcze dla przyszłego zarodka oraz grubą zewnętrzną

otoczkę.

Zapłodnienie

Po uwolnieniu się, komórka jajowa zostaje wychwycona przez jajowód i wędruje,

przesuwana skurczami mięśni budujących ścianki jajowodu, w kierunku macicy.

W tym czasie plemniki, złożone w trakcie stosunku płciowego w pochwie (w

liczbie około 120-300 milionów!), wędrują aktywnie w górę do macicy i do obu

jajowodów.

Pamiętajmy, że umożliwia im to i ułatwia śluz płodny, obecny w drogach rodnychkobiety.

Zapłodnienie

Zaczyna się wielki wyścig. Plemniki są bardzo ruchliwe

dzięki swej budowie, są wielokrotnie mniejsze od

jajeczka i mają witkę – narząd ruchu. Ich główka toprawie wyłącznie jądro komórkowe z materiałem

genetycznym. Są odżywiane przez śluz płodny. Część

plemników zatrzymuje się w zagłębieniach macicy

jakby dla nabrania sił, stąd wyruszają w kierunku

jajowodów.

Śluz płodny nie tylko odżywia je, a równocześnie

wyłapuje i eliminuje plemniki uszkodzone i

niepełnowartościowe.

Zapłodnienie

Wielki wyścig trwa. Rozpoczynają go miliony „zawodników”,lecz zwycięzcą będzie jeden. Do spotkania dochodzi w

jajowodzie. Komórka jajowa otoczona zostaje licznymi

plemnikami. W pewnej chwili jednemu z nich udaje się

pokonać grubą osłonę jajeczka i wniknąć do wnętrza. W

tym momencie osłonka zmienia swą strukturę, stając się

niedostępna dla innych plemników.

Dokonało się zapłodnienie. Rozpoczyna się cud życia.

Nowe życieChwilę później jądra obu komórek rodzicielskich łącza się – następuje ostateczne ustalenie

informacji genetycznej nowej istoty ludzkiej. W tym momencie zapada decyzja, czy dziecko

będzie dziewczynką czy chłopcem, czy będzie blondynem czy brunetem, albo czy będzie

mieć zadarty nos, a nawet – czy będzie umiało zwinąć język w rurkę.

Zapłodniona komórka jakowa kontynuuje swą wędrówkę ku macicy. Już kilka godzin po

zapłodnieniu dokonuje się jej pierwszy podział na dwie komórki (m.in. pojawia się szansa na

ciążę bliźniaczą). Wkrótce zachodzą następne podziały. Gdy zarodek dociera do macicy,

jest już grudką składającą się z ponad stu komórek. Komórki znajdujące się w centrum

tworzą zaczątek ciała, te na zewnątrz utworzą błony płodowe, łożysko i pępowinę.

Nowe życie

Po dotarciu do macicy maleńki człowiek podejmuje swą pierwszą

samodzielną decyzję: wybiera miejsce, w którym zagnieździ się w

pogrubiałej, przygotowanej na jego przyjęcie błonie macicy.

Taki był początek życia każdego z nas!