,-?Q9; ;jQG-&i 'MM

.DISP UTATIOPrima^

DE NATURA- Logicx,

Quam !

Per T)eigratiam 0* auixlimn>5 £/ j5 PR&SIDIO

M. Olavi Laurelij,Bin[dem in Accademiu Putrid Ubfalienß

Profeß; ordinärij,Publice loco få horis confuetis, defenden¬

dem fufccpitJACOBUS M A T T H I ;E Pon-

tanus Rod:

D/> //. Decemb: Anno 1621.

'SxPSALi^Jmprimcbat EfchillusMatthia?, Typog.Acadr

Anno 1621. '

. I j©©1§9Q99QQOfeXS>Q;900909990Q90Qffi e>.<

*»■I*

I*X*X*»

K»X*»*X*I#X*X*X*»

IiX*X*X*•»v

X*I#X*

4.#

--•it-• ;:1

A D M O DUM R E V E R E N D O IN C H R I-s t o Pair r+

Dn. P ET RO K E N I C 10, S S.Tbeologis. Doclort, Regni Suecis. Nrcbiepifcopodignißimo ff amplißimOyMecmatifuo, de bito cum obfer-

vantiaffobedienti& cultupefpetuo colendo.Ncc Non_,

Reverendo ac clarißimo viroyDn.M. J O H A N N I C A N U TI L E N JE O,in Regia Ubfalienfi Academia S. S. Theologia Profeßori eximio,

(fpro tempore ReBori Magnifico, Praceptorimeoomni honore ff obfeqtäo profequendo.

Juxta acSyncera pietatü zelo, inßgni.% erudittonü excelien~

tia, fpeBabili virotDn. Af. £ R I C O TH O Af JE AiEDOLERö

Ubfalienßtum Paßori fidelißimo, fautori meopropenßßjmo.

Deni q;OrthodoxA religioni* fynceritate, folidafc erudttionü

fplendore, clarißimo viro7D. Af. BENEDICTO PET R 1 L E U CHO V10,Metropoleos Holmenfis Paßori dignißimo 7quondam Prdcepto-

ri meo diligentißimo , fautori fuo pluri-mum honorando»

Patri meoac AfecmatiyPraceptoribus, fautoribus& promoto-riius, honort (T laude digntßimis,jugi okfervantiaReverenter, officiöse (f fubmiße

offertJ- U t. R,

T H E S I S I.

Ogicas ftudium profunde rimari,fuadet utilitas, cxinde ad quodlibetliberalius excrcitii genus, ubertimpromanans; Siquidem illa difcipli-na, qme facultatcm animaeprimari-am, nempc intclledlum noflrunij,nc å vero tramite abcrrct, unicé di-

rigit, tanto ert: praeftantior,quanto nobilius fubjc&uminformandum prsefupponit, quantoq; exa&iorcm, inaliis omnibus progrediendi vjam & rationem pra?-snonftrat. II.

Hinc non intenditLogicus, dum in fuotantumconfideretur officio?res ipfas qua tales fcrutari, quodfcientiisrelinquit; Sedmodu tradere, quorerum fpc-culationi dextré adhibito? felicius earum naturamin-veitigator ailequi valeao,

I I I.Quocirca ex fundamentis, & vero Philofopbico

flyio difcurrit Zabarel. lib.i. de Nat. Log. cap.2. Pra;-mifsåimprimis Ariftotelicå divifione, interres necef-farias5noftrac poteflati ut fiant,vel non fiant fubje&as;Et contingcnces, hifcequoad rem &rationcm.oppo-fitas: Sub»fnferendo tandem fe nullum difciplinje ge¬nus viderc, quam ejusmodi, quod aut in rebus verfa-tur, qua; å nobis ficri poflunt; aut in iis,qua? non ånobis fiunt, fedvclfemper funt, vel certas alias caufasextra noftram voluntatem pofitas, confequuntur,

A 2 4, Ui-

I v,Ulterins pcrgit, & duplicem horum generum fco-

pum tradit, qui aut in fola cognitione circa res ne-ceflarias conmrit: aut in operatione circa contingen-tes occupatur. Unde nobis, jam omnium caiculo fu-fcepta & approbata eil divido, inter Philofophiamfpcculativam & praäicam*

flCui, Sc ut rum alicui harum accenféatur Logica*intrivioeftpolitum. Verum utriq; infervire redé af-'feritur, &quatenus Phiiofophia tantum entia realiaftridirn confiderare praVupponitur, in ejus elafle, tan-quam pars non cöntinetur: Sed quanao in gremio fuaeas omnes, five artes, five fcientias fovet , qua: intel-ledum perficiendi gratiå funt inventas, minimé ab c-,jus fodaiitio exciuditun., >

V LCuritaq; & quomodo'ncceflaria dicatur, appa-ret ex applicationefua, ad certum determinatumq;ufum,cujus,fimpiiciter in alicuius rei perceptione, ad-miniculo non indigemus,fed ut fine difpendio,habea~

mus compendium, operam defert fingularem, h. c. flquis faciie & abfq erroris periculo breviter, atq ordi-ne, reliquas fcientias addifcerc velit, idope ScauxilioLogic# optimé prarftabit.

V I LHifcc pradibatis, ad divin# illius Magiftr# natu-,

ram indagandum, notatiö ex parte nos p^rducit, qua:oc7rd r§ Ao7« ratione féu intelledu, quem fuo artificiejuxta prius allata perficit, fortitam elfe conftat»VIII.

Lögicam 5c Dialedicam, pleriq ut totum 6c par-v tem,

tem, inter fe difcrepare flatnnt I biloff pl i, vt illa in rtegrum fyftema; bjvc vero ejus partem contineat, qua1eft de terminis talibus, unde probabilicer quafbonemaliquam affirmare aut negare poflimus, quamvis nondiffitendum crit hafce, multoties pro uno & eodemniurpari. IX.

Cum citra controverfiam fit pofitum,logicam re- |fpedu noftri intelledus elfe accidens quoddam, qua- jpropter infallibiliter fequitur, genus ejus ex acciden-tium numero eile petendu , quod nuipiam nifi in qua-litatis ferie, locum habet, unde habitum ei,fepofitisalijs, pro genere aftignarbredé cum pura; philofophia:fedatoribus concluditur0.

X.Alius ex habitibus conftftit in principiorum Co¬

gnitionen ut intelledus; alius in certa demonftrati-one, ut Scientla: alius ex utroq; conflatur, utSapi-entia,eftq; faftigiuro-quoddam fticntiaf in rebus pra;-ftantiftimis. Prudentia eft in diredione eorum, qu#homini bona vel mala efte poflunt, five in iis quae vir-tutes & vitia concernunt: Ars vero in adionibus adextra tranfeuntibus dirigendis verfatur, quse internjsaliquando per analogiam tribuitur,

X I..Fräter hofce principaliores per fe & propterfe

acquifitos, funt minus principales , minifteriales fiveinftrumentaies didi,quifui gratiå non appetunturjfedobfingularcmfibi adiundam dexteritatem, operatio,-ni aliorum infervienteirL*.,

X11,Et quia Logica in fuo fine confiderata, totaliter

$ft dirediva qua;dam facultas? coiledu håud eft: diffi-A 3 eile, 1

eile, genus ejusmodi eam requirere , quod fu# natura?conforme 6c confentaneum fit, quare habiturn inflru-mentalem,nonvero principalem3ejus conflitutionemingredi ncceflum eft. *

XIII,Huius afTertionis evidentia ex collatione eluce-

fcio. Propugnant aliqui ad#quatum 6c proximumLogic# genus,vocabulum artis conftituere,aliqui ve-ro ex veteribus per fciehtiam eam definiverunt, Tedhorum fententia minimé conftare potefl, cumnoninrebus neceflariisintenta fit.

XIV-Haud invite fatentur omnes Logici, magnamc£

fe artium 6c Logic# facultatis cognationem atq; fl-militudinem,nam prout illis eft objedlum operationis,ita etiam huic: opus parant ill#, Idemq; h#c in alte«rius commodum exftruere conaturo

XV.Sed nihil hic magis fibi invicem repugnantes tor-

quet, quam diverfa arcis definitio ab Ariftotele 6c Lu¬ciano tradita_>: Is habiturn cum redia ratione effecti-vum eam definit; Hic verb compr#henfionem pr#-ceptorum legittimé difpofitorum > propter finem inyita utilem_». XVI.

H#c pofterior, Ii de pr#ceptis tantum in libriscompr#henlis agit, negamus eam Logic# pofle appli-cari,liquidem externum alicuius fimulachrum,non eftipfa res qu# fignatur. Potefl etiam Logica elTe per¬fecta in fe , quamvis nunquam typis Jmandaretur, utapparet in Philofophis illis, qui eam primo nobisreli-querunu: alias Ii interno pr#ceptorum habitui, inmente comprahenfo afTcribatur7 non magnopere im-probatur* Ex

XVII.Ex priori illaArifl:otelica,maximé offenduntür in

voce effedivi feu^ciitrnti^quam tantum ijs competeredieunt, qua? per a&ionem tranfeuntcm, externum ali.quod fenfibile opus producunt. Verum ejusfignifi-cationem tam prefsé non femper capi, quin etiam in-ternis (ive immanentibns effedibus conveniat, rege-runt prioris fententiee aflertores, nec nobistam craf-fam elfe imaginandam nolmip, ut in fabro, futore,Sedfubtiliorem, quam etiam jn artemedica, poetica& mufica depraehendimus. Imo *o/naip operationiLo-gica?, ab ipfo Arift. üb«. i. prior, Analyt: cap. 25«. affi-.gnatam dicunt,eo fic loquente: W<x >oc/p ^ovop 8 -noivj.ce trv'Skoyivy.op; Et cap. 8. prior: Analyt: lib. 2+ ha?c Ga¬dern verba repetit voi&pnp <rvlkoyi<rv6p, at concluderealiquidpecfyllogifmum, eftopus internum.

XVII l,Sedlites dirimit clarifs. Zabärella, tollitq; con-

trovcrfiam hoc modo: ars itaq; dici no pöteft, inquit,dumproprie nomenartis accipitur, ampla tarnen fi-gnificatione non negamus eam,- non modo artem, fedicientiam quoq; nominari pofle.

XIX.Diximus Logicam circa intelle&us noftri diredi-

onem occüpatam efle, hin c ejus fubje&um inharfionisille ipfe ftatuitur. Sed quia agens qua tale, in feipfumnimimé operatur, fubjedum aliquod operationis re*quirit, in quo munus fuum commodé exequi & perfi-cere valeat. Cum itaq; jatio noftra fefe latiflimé ex-tenaat,ut nihil fit, cujus notitiam apprxhendere ana-tura non inclinatur, tindc, res omnes Logier fubjeft üoperationis efle colligitur.

10. Res

XX.Res omnes non fcientificé contemplattir, ita ut

fihis uitimus fit earum cognit!G,in quademqm fuavi-ter quiefcerc cupit, quod Phyficus, Mctaphyficus &Mathematicus afFedant, Ted earum natura aiiquo mo¬do non exade cognitå, noémata talia ipiis imponun-tur,quorum beneficio ulteriorem rerum iucelligen-tiam acquirere polFimus,

XXI,Hinc patet, diftindionem inter primas & fccun-

das notioncs, fundamento ex natura petir o, non ca-rere; Siquidem quis impugnabit rebus ipfis, primosfuos eile conceptus, qui earum eflentiarb aliquatenusindigitent, noftr^q menti eam virtutem efle inditarn,ut fecundos aliquos formet, primisq imponat, quoshorum natura? co'nvenientes intellexerit, quiq nobisinftrumentorum loco, in veritate indaganda prteflarequeantf XXII.

Notio prima definitur conceptus immediatéremipfam reprtefentans ; Notio vero Iccunda talis cftconceptus, qui mediante primo rebus arte imponitur,idq; facilioris cognitionis gratiå, nempe ut fint taliainftrumenta?qua? nos juvent ad veram notitiam adipi-fccndam. XXIII.

Talisigiturloquendi modus, apudPbilöfophosinvaluit, ut dicereut Lcgicam tradare res omnes, fednon fimpliciter, verum refiri dive, quatenus^ nimirumfecundis notionibus fubftäntes concipiuntur : hoc eft,dum rebus ipfis, praeter nativam ügnificationem im.ponitur notio qtisedam, fecundum rei naturam con-veniens, qua poftmodum intelleclus noftef, tanquäorgano, in rerum explicatione, veriq a falfi difcrctio-ne utitur.

, 24. Quo

XXIV.Quo itaq modo prjfdjcamentorum do&rina ad

Loglcam pertineat, exprioribusliquet; Nam quem-madmodum apud omnem artiücem , aliqualisyfubje-ftemateria?, pro forma introducenda, cogniticypra;-requiritur: ita etiam Logicus certapi rerum claflemeonflituit, qua bené aifpofita , earum cognitionem(quamvisnon exaéiam fcientiis propriam, tibi tarnenfufficientem) venari potis efL

XXV.

Pcrpcram igitur , & vero Logico faeinus indi-gdum committunt illi, qui praedicamenta * tanquamminus neceffaria reijciunt, vcl cum alijs inftrumentislogicismifcent, diftin&a enim , omnino etiam diftin-défuntproponenda. XXVI.

Kon enim ha:c pars falfecftridcnda, & ex agroLogico, deditå opérå, Jfine apodi&ica rafionc exter-minanda, fed cum do&a antiquitate, tanquam maxi-méad Logicaf complementum faciens, ampje&enda,nifi rerum communitates, genera ac diftin&iones (un-de definitiones cflentiam rei explicantes hauriuntur)confunderc, & hac ratione, intelle&us operatione di-ftin&a & perfpicaci, revera deflituti, in rerum fcien-tiis infeliciter progredi velimus.

XXVII.Verum urget fortaflis quispiam, omnia in logi-

cis ad ufum referenda, nec illum in prxdicamentis in-figncm eile. Ingenue fatcndum erit,Logicam non infubtili rerum fpeculatione, fedindextra inftrumento-rum quorundam efformatione, eorumq ad ufum ap-plicatione , acquicfcere, fed talem fi nobis pra^dica-menta fuppeditaverint, haud bené ab aliquo impu-gnantur. B 28*Pro«

xxviir,Probatum dedimus, res otnnes fuo modo, LogL

c% pro fubje£lo, .re&iflimé adaptari, qu# ejusdem na¬tura non funt, verum una alters fubijcittir & fubordi-natur, ut itaq fuperius ab inferiori dignofcatur, & neaccidentia cum fubilantiis confundantur, feries pra?-dicamentalis eil ponenda, ex qua fequitur quodlibetin vero fuo ordine locatum , an naturam de alio pra;-

] dicandi, aut inferiori gradu conftitutum,aptitudinemj liabeatfubijcicndi,primo intuitu appr#hendi pofle.

XXIX-Undc in rcrum fubordinatione, legittimaq pnr-

dicationé? qu# ex priori immediaté fliik, itemqindi-vifionibus & definitiontbus conilituéndis ufus pr#di-camentorum confiiliteximius, quod fuo loco,Deo ficvoiente, declarandi anfa uberior dari poflit. Ex locisinventionis nihilaliud cil petcndum, quam mediumquoddam, dubiae quscilioni fidcm faciens, non verofumma genera, five naturales, pr&'ternaturales, autcontra naturam prsedicationes, qu# omnino etiam iafyrvjfxaii quovis funt animadvertenda.

XXX.Sed quia ordo in clafle illa p<ra?dicamentali, eer~

tus eil tenendus, qui in omni ferie neceilario requi-ritur,prardicabilium do&rina å Philofophis eil excogi-tata, qu#,quid primö4, medio 6c ultimo ponatur loco,quid rem å re difccrnat, quid tanquam eflentiale velaccidentalc in difpofitione illa locetur,& aiicuitri-buatur nonobfeuré monflret.

XXXI,Subje&o fic cognito, ad naturam Logic es facit

ctiam tfinis coniidcratio» in cujus determinatione, vari

rix invcniuntur opiniones, qua? minus cornpctentcsex habitu fideiiter acquifito, & ad verum Tu dm ufumappoiito, realiter iine vario difcüriu refutari poiiiint,

XXXII,Poll depravationem humani genem, orrin es di- ;

fciplin«, eumin finem funt inventai, ut primarias ani-fna,'faeultatcs, intclledlum &. voiuncatem pcrficianr,modo tame difpari, du alu in ipeciilando,aliar in ope-rado id fatagüc. Logica uimctem ciirigeret> ne in ve-ntatis i'nquifitione aberrarct, neceflaria fuit*

XXXIII.Antea di&um cfl Logicam artibus efle (imili-

mam, quapropterut artesproprié fic di£he,duplicemTibi habent prajfixum finem , internum & cxternum :Sic etiam Logica earum affinis, pro intcrno fine fu-mit rationcm difcurrendi feu diflerendi pcrfe&iffima,qua? in Syllogifmo abfolvitur, ex quo deinde, ve-ritas,finis cxrernus, alias cperisdi&us,elicitur, quifempernonobtinetur, manente tarnen interioriinfcperfefto. XXXIV.

Hanc thefrn probat & convincit, vel folum hxcunica ratio ; in quo aliquis ultimo quiefcit,& ad quodreliqua omnia diriguntur, illud etiam pro fine haberipoiTit : Scd in Syllogifmo veritatisgratia benéforma-to , ultimo mens noftra quiefcit, Unde fequitur fi¬nem in eo cfie pofitum;& reliqua omnia ad illum com-modé efic referenda.

XXXV.Nunc tandem definitio ipfa ex partibus jam pra:-

miffis coprobatisq talis cxfurgitLogica eil habit9 in-ftrumemtalis, intelle&um im.veritatisinquifitione,pernotiones fcqundas ex primis facta?, dirigens ac infor¬mans- 3?. Di-

XXXVI.DivifionemLogic*,alij fecundum tres operatio-

nes mentis, apprsehenfionem fimplicium , eorumcompofitionem, & divifionem,faciunc: alij in partemcommunem & propriam .• Alijdcniqin inventionem& iudicium; pofteriores h* du* åplcrifq; iamfufcipi»untur*

XXXVII.Cum omnia qu* in Logicis tra&entur, ad finem

öbtinendum dirigantur,nonincommodédividiturinpartem communem & propriam, Nam quidqnidinillo fine fpedatur, aut formar fyllogifimi, de qua fol-licita eft pars prior: Aut materi* tribuendum erit,de qua agit pofterior. Etfi ordinem natur* hic in-verfum efle quis dixerit: regerim9 multa ordine dod-rin* ficri, qu* tam firmis nituntur fundamentis, utprarponantur, quameaqu* natura pr*ponenda fua*det, <

XXXVIII-An dodrinam de fallacijs evitandis, & refolven>

dis, Logica tanquam parte eflentialem fibi afcifcat,controverci fölet: Sed vcritate cognitå, faliitasde-tegitur, &ut evidentius refuteturacq repudietur,ap-pendkis ioco modus traditur utiliflimus & valde nc-ceflarius, quo fophiftarum ftroph* dilucidé &fuccin*dé tanquam pale* fegregentur.

XXXIX,Kifihominum pcrverfitas atq malitia in decipi-

cndis,detorquendis ac obfeurandis, mentis concepti-busfuiflct,parum opcr* hiemfumeretur, verum ut eo¬rum fallaciis in primo quafi inVreflb, quis obviam ircpoflit, ccrtii ut fitpr*cin&U5 inftrumentis, conducit*

xxxx.Fidcm tit Clinda htec mcrcantur, ufus artium ma-

gilter comprobabit, qui abfcjreru in telligcntia appli-cationem non invenit, quamobrem li habitum Logi-cüm folidc acquiras, non perfiftendum erit inpra;ce-ptorum cognitionc, fcd eorum ad varias difciplinasaccommodatione, & fic fiet, ut per naturalia illa prin-cipia,lénfum &intelledum, hoc eft, indudionem &fyllogifmum, prazceptorum véritas dijudicari poflio.

In applicatione illa ad varias difciplinas, induitnaturam ejus cum qua applicatur» nam, teile ifabarel-la, naturalis Philofophia nihil aliud eft, quam Logicareb* natnralibus applicata, fiquidé tota ejus fynthefisinpropofitionü, indudtionum & lyllogifmorum con-gerie lita elt, quare Grxci Logicam utentem, fcien-tiam elfe redtius dixerunt quam Lat ini, docenti eam-ipfam atribuentcs: quocirca concluditur, utriusq do-centis & utentis munus, probé,antequam habitum libiquispiam conciliare queat, conjungendum elTe,

quod nifi fécéris, fruftratein hu^uspa-lellra defudafle experieris.

x x x x i.

A T) HU Al ANI SS 1 Al UM ETDOCTISSIMU M V I R II M I II V E N E M

Dn. J a c o b u m M a t t h i je PoNTANUMr,• Theßum harum propugnatoremI folertißuAum

£pigråmma{I—i Audficusac navis ferro privata tense iX X Errate & incertum cogitur adpelagus:Et nunc hos fcopulos, nunc rurfum impingit in i11os\9Interdum vaßis ßuBibus a61a ruit iSic errat Logtees ruß conßringatur haben 'ts

Et manet in dubio Philoßphia mar i«.Certé qui nefeit logi cas fuleare per undas

Nen facile hic Sophia dogmata falfa cavet.Ergo qui Aonias re61a vult tendere ad artes

Ad Logicam pergat, grata trophaa dabit.Scilicet hac facris animos collußrät ocellisExplodit vitium7 dogmatafina probatt

Caufas hac docet ambiguas inquirere rerum,Et Divo potat neBare corda hominum.

Huc juvenes properent, fubitb hos bortos% revifcent,£hti ßudijs reBe confuluifse velint.Et tu perge, bonti) avibus mihi amice I a c o b eNam farna in terris binc tua pjtrpes erit.Cafle qnippe Heliconiades fertumq, perenniFlore manu neBant, (f tibi, crtdey dabunt.

Honoris & amorisergo apponekat,

Petrus Magni A.

/■% Ccuntulant aljj fulvurn fludiofius awrum,AV careat viffiu forte feneBus iners.

InvigiUnt altj Mufs ftudiofus; aft hiLonge funt Ulis in meliore ioco.

Made igitur esptii infißas doBe / a c o g e,Prsmid ßc ohm digna labore feres,

J SA4 C II S NIC O LATLundius.

A D EUNDEM

SylJcgifsiraus Amöns»

6,219 quifejuis ju* labra rigavit humorc,Hunc deens, ac pcrpes Gloria rite manet.

At tu Cafialjj fent is madefaBus in vndis,Parnaßj fcandis, doBe Jacobe , ittgkß

Hinc tibi fürget honos, te prsm ia digna manebunt.,Et fimper celebris ft tua fama, Valt.

quem fundtbatNICO LAUS 10 IL

Hußius Roß- ^

w

'

Ad Zoilum ab eodeitL».rySjöile. ne nofiros fatagas tacerarc labores.Vt lie cfui ditlct mifccnt-, fragrantia pulcbris.Difce fed hoc. fidum Mufarum quod movet agmenNufquam, fi tua fe pofl terga Cicenia pinfit,

F I N / S.

^ffSl