Ministria e Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis

Programi msimor ARSIMI PROFESIONAL Programi 2006

Niveli Niveli III Kosov, 2006

2

PRMBAJTJA 1. Parathnie .........................................................................................................................5 2. Njoftime t prgjithshme pr shkollimin profesional......................................................6 2.1. Qllimet e prgjithshme t shkollimit...............................................................................6 3. Kompetencat e fituara nga nxnsit n prfundim t shkollimit ....................................6 3.1. Kompetencat e prgjithshme............................................................................................6 4. Udhzime t prgjithshme lidhur me planin msimor ....................................................7 4.1. Lndt e prgjithshme t obliguara ..................................................................................7 4.2. Lndt teorike t aplikuara/lndt shoqrore ....................................................................7 4.3. Lndt zgjedhore t obliguara ..........................................................................................8 4.4. Lndt profesionale .........................................................................................................8 4.5. Praktika profesionale .......................................................................................................8 4.6. Lndt zgjedhore t lira ...................................................................................................9 5. Udhzime t prgjithshme didaktike ...............................................................................9 6. Lmi: Kimi - teknologji ..................................................................................................12 6.1. Profili: Prfitues i metaleve .........................................................................................13 6.1.1. Struktura e shkollimit dhe mundsit e shkollimit t mtejshm..................................13 6.1.2. Grupi t cilit i drejtohet shkollimi ...............................................................................13 6.1.3. Kompetenca profesionale............................................................................................13 6.1.4. Plani msimor pr profilin: Prfitues i metaleve ..........................................................15 6.2. Profili: Prpunues i metaleve ......................................................................................17 6.2.1. Struktura e shkollimit dhe mundsit e shkollimit t mtejshm..................................17 6.2.2. Grupi t cilit i drejtohet shkollimi ...............................................................................17 6.2.3. Kompetenca profesionale............................................................................................17 6.2.4. Plani msimor pr profilin: Prpunues i metaleve........................................................19 6.3. Profili: Teknik i gjeologjis .........................................................................................21 6.3.1. Struktura e shkollimit dhe mundsit e shkollimit t mtejshm..................................21 6.3.2. Grupi t cilit i drejtohet shkollimi ...............................................................................21 6.3.3. Kompetenca profesionale............................................................................................21 6.3.4. Plani msimor pr profilin: Teknik i gjeologjis..........................................................22 6.4. Profili: Teknik i minierave ..........................................................................................24 6.4.1. Struktura e shkollimit dhe mundsia e shkollimit t mtejshm...................................24 6.4.2. Grupi t cilit i drejtohet shkollimi ...............................................................................24 6.4.3. Kompetenca profesionale............................................................................................24 6.4.4. Plani msimor pr profilin: Teknik i minierave ...........................................................25 6.5. Profili: Teknik i riciklimit t mbeturinave .................................................................27 6.5.1. Struktura e shkollimit dhe mundsia e shkollimit t mtejshm...................................27 6.5.2. Grupi t cilit i drejtohet shkollimi ...............................................................................27 6.5.3. Kompetenca profesionale............................................................................................27 6.5.4. Plani msimor pr profilin: Teknik i riciklimit t mbeturinave ....................................29 6.6. Profili: Teknik laborant i biologjis ............................................................................31 6.6.1. Struktura e shkollimit dhe mundsia e shkollimit t mtejshm...................................31 6.6.2. Grupi t cilit i drejtohet shkollimi ...............................................................................31 6.6.3. Kompetenca profesionale............................................................................................31 6.6.4. Plani msimor pr profilin: Teknik laborant i biologjis..............................................33 6.7. Profili: Teknik laborant i fiziks .................................................................................35 6.7.1. Struktura e shkollimit dhe mundsia e shkollimit t mtejshm...................................35 6.7.2. Grupi t cilit i drejtohet shkollimi ...............................................................................35 6.7.3. Kompetenca profesionale............................................................................................35 6.7.4. Plani msimor pr profilin: Teknik laborant i fiziks...................................................37 6.8. Profili: Teknik laborant i kimis .................................................................................38

3

6.8.1. Struktura e shkollimit dhe mundsia e shkollimit t mtejshm...................................38 6.8.2. Grupi t cilit i drejtohet shkollimi ...............................................................................38 6.8.3. Kompetenca profesionale............................................................................................38 6.8.4. Plani msimor pr profilin: Teknik laborant i kimis...................................................39 6.9. Programi msimor i lndve profesionale pr klasn e 12-t .....................................40 6.9.1. Bazat e programimit....................................................................................................40 6.9.2. Prfitimi i metaleve me ngjyr ....................................................................................42 6.9.3. Prfitimi i ferrolegurave..............................................................................................44 6.9.4. Njohja e materialit ......................................................................................................45 6.9.5. Materialet zjarrduruese ...............................................................................................46 6.9.6. Prpunimi termik i metaleve .......................................................................................47 6.9.7. Prpunimi i metaleve t fisnikruara n gjendje t lngt ............................................50 6.9.8. Prpunimi i metaleve t fisnikruara me deformim plastik ..........................................51 6.9.9. Provat dhe kontrolli i materialeve ...............................................................................52 6.9.10. Bazat e hidrogjeologjis............................................................................................54 6.9.11. Teknikat dhe teknologjia e shpimit............................................................................57 6.9.12. Gjeologjia e minierave t dobishme ..........................................................................59 6.9.13. Hartografimi gjeologjik.............................................................................................61 6.9.14. Gjeofizika e aplikuar.................................................................................................64 6.9.15. Teknologjia e shfrytzimit siprfaqsor.....................................................................66 6.9.16. Teknologjia e shfrytzimit nntoksor.......................................................................68 6.9.17. Ajrimi i minierave.....................................................................................................70 6.9.18. Siguria n pun miniera..........................................................................................71 6.9.19. CAD minerar ............................................................................................................72 6.9.20. Kimia e mjedisit........................................................................................................73 6.9.21. Botanika dhe punt praktike n laborator dhe terren..................................................75 6.9.22. Anatomi dhe fiziologji e bimve ...............................................................................79 6.9.23. Fiziologjia e shtazve................................................................................................83 6.9.24. Etologji.....................................................................................................................87 6.9.25. Fizik aplikative........................................................................................................89 6.9.26. Ekologjia dhe udhheqja me punt n monitorimin e ekosistemeve...........................90 6.9.27. Teknika e eksperimentit fizik ....................................................................................91 6.9.28. Meteorologjia optike.................................................................................................92 6.9.29. Elektronika fizike......................................................................................................93 6.9.30. Fizika dhe mjedisi.....................................................................................................94 6.9.31. Metodat e hulumtimit shkencor n kimi ....................................................................95 6.9.32. Kimi organike ...........................................................................................................96 6.9.33. Kimi fizike..............................................................................................................100 6.9.34. Teknika e puns n kimi .........................................................................................103 6.9.35. Kimi e mjedisit .......................................................................................................105 6.9.36. Biokimi...................................................................................................................107 6.9.37. Ekonomia e riciklimit t mbeturinave......................................................................110 6.9.38. Teknikat e largimit t mbeturinave..........................................................................111 6.10. Praktika profesionale pr klasn e 12-t .................................................................113 6.10.1. Praktika profesionale: Prfitues i metaleve..............................................................113 6.10.2. Praktika profesionale: Prpunues i metaleve............................................................115 6.10.3. Praktika profesionale: Teknik i gjeologjis..............................................................117 6.10.4. Praktik profesionale: Teknik i minierave ...............................................................119 6.10.5. Praktik profesionale: Teknik laborant i biologjis..................................................121 6.10.6. Praktika profesionale: Teknik laborant i fiziks.......................................................129 6.10.7. Praktik profesionale: Teknik laborant i kimis.......................................................131

4

6.10.8. Praktik profesionale: Teknik i riciklimit t mbeturinave ........................................138 6.11. Programi msimor i lndve profesionale pr klas e 13-t ...................................141 6.11.1. Mbrojtja e mjedisit..................................................................................................141 6.11.2. Termodinamika metalurgjike ..................................................................................143 6.11.3. Furrat metalurgjike .................................................................................................145 6.11.4. Instrumentet matse me automatik ........................................................................146 6.11.5. Riqarkullimi i metaleve n metalurgji .....................................................................149 6.11.6. Sigurimi i cilsis n metalurgji ..............................................................................151 6.11.7. Metodat e hulumtimit t mineraleve t dobishme ....................................................153 6.11.8. Metodat e hulumtimeve hidrogjeologjike ...............................................................155 6.11.9. Hulumtimet gjeoteknike.........................................................................................158 6.11.10. GIS-i n Gjeologji................................................................................................160 6.11.11. Biologji................................................................................................................162 6.11.12. Ekonomia e minierave...........................................................................................163 6.11.13. Mekanika e shkmbinjve.......................................................................................165 6.11.14. Mbrojtja e mjedisit n xehetari ..............................................................................166 6.11.15. Operacione teknologjike .......................................................................................168 6.11.16. Biokimi.................................................................................................................169 6.11.17. Kimi analitike .......................................................................................................172 6.11.18. Kimi fizike............................................................................................................174 6.11.19. Biostatistika dhe mbledhja e mostrave...................................................................177 6.11.20. GIS-i n Biologji...................................................................................................180 6.11.21. Fizika aplikative....................................................................................................182 6.11.22. Kimi aplikative .....................................................................................................184 6.11.23. Biologji aplikative.................................................................................................187 6.11.24. Programimi dhe gjuht programuese .....................................................................192 6.11.25. Fizika llogaritse...................................................................................................193 6.11.26. Kimi e aplikuar .....................................................................................................194 6.11.27. Kimi e prgjithshme me inorganik.......................................................................198 6.11.28. Kimia e mjedisit....................................................................................................202 6.11.29. Operacionet teknologjike ......................................................................................204 6.12. Praktika profesionale pr klasn e 13-t .................................................................206 6.12.1. Praktika profesionale: Teknik i metalurgjis............................................................206 6.12.2. Praktika profesionale: Teknik i gjeologjis.............................................................207 6.12.3. Praktik profesionale: Teknik i minierave ...............................................................208 6.12.4. Praktik profesionale: Teknik i riciklimit t mbeturinave ........................................210 6.12.5. Praktik profesionale: Teknik laborant i biologjis..................................................215 6.12.6. Praktika profesionale: Teknik laborant i fiziks.......................................................218 6.12.7. Praktik profesionale: Teknik laborant i kimis.......................................................220 UDHZIME METODOLOGJIKE .................................................................................223 SHTOJCA.........................................................................................................................223 LISTA E PROFILEVE T SHKOLLAVE PROFESIONALE..................................22929

5

1. Parathnie

6

2. Njoftime t prgjithshme pr shkollimin profesional

2.1. Qllimet e prgjithshme t shkollimit Qllimi kryesor i shkollimit profesional sht zhvillimi i personalitetit t nxnsve pr tu inkuadruar n nj shoqri demokratike si qytetar aktiv e kompetent, si dhe pr tu angazhuar me sukses n tregun e puns gjithnj n ndryshim. Sfida t rndsishme pr arritjen e ktij qllimi jan dhe zhvillimi te nxnsit i ndjenjs s vetbesimit, kultivimi i vullnetit t lir n marrjen e vendimeve, nxitja e gatishmris pr t nxn gjat gjith jets dhe pr tu zhvilluar individualisht n drejtimet emocionale, intelektuale dhe profesionale. Pr t realizuar kto qllime, sht e nevojshme q shkolla profesionale tu krijoj nxnsve:

- Mundsit e prshtatshme pr t nxn pavarsisht nga gjinia, raca, etniteti dhe aftsit fizike e mendore;

- Mundsi pr t zhvilluar kompetencat profesionale, t bazuara n njohurit, shprehit dhe qndrimet/vlerat, t mjaftueshme pr t lehtsuar punsimin dhe prparimin drejt arsimit e trajnimit profesional t mtejshm;

- Kushte pr t njohur dhe zbatuar rregullat e mbrojtjes n pun e t ruajtjes s mjedisit n prputhje me standardet ndrkombtare;

- Kushte pr tu njohur me teknologjit dhe proceset teknologjike aktuale e t perspektivs n fushn e instalimeve elektrike;

- Lehtsi pr t kuptuarit e mjedisit shoqror dhe ekonomik, lokal, kombtar dhe rajonal, si dhe pr t qen t vetdijshm pr rolin q mund t luajn n shoqri.

- Mbshtetje pr t zhvilluar ndjenjn e disiplins, kuriozitetin intelektual dhe vlerat morale;

- Kushte pr tu zhvilluar psikologjikisht dhe fizikisht pr t prballur vshtirsit q do t ndeshin gjat veprimtarive t ardhshme profesionale.

- Mbshtetje pr t muar me realizm vlerat dhe potencialin e tyre dhe pr t marr prgjegjsi n procesin e zhvillimit t tyre t vazhdueshm personal dhe profesional.

- Mbshtetje pr t zhvilluar format e bashkpunimit dhe besimit t ndrsjell nprmjet prvojs s puns praktike.

- Mundsi pr tu njohur me zhvillimet perspektive t profesionit t tyre, t para kto n kontekstet e integrimit evropian.

- T ofroj prgatitje pr studime universitare.

3. Kompetencat e fituara nga nxnsit n prfundim t shkollimit

3.1. Kompetencat e prgjithshme Shkollimi profesional do t zhvilloj te nxnsit nj trsi kompetencash t prgjithshme t cilat do tu shrbejn atij n prvetsimin e me efektivitet t programit msimor, zhvillimin n nivelin e krkuar t kompetencave profesionale dhe integrimin e programit msimor, zhvillimin n nivelin e krkuar t kompetencave profesionale dhe integrimin e mtejshm n shoqri dhe n tregun e puns gjithnj n ndryshim. Kshtu, nxnsi do t jet i aft:

7

- T komunikoj n mnyr korrekte me shkrim dhe me goj pr t shprehur mendimet

e ndjenjat e tij dhe pr t argumentuar opinionet pr shtje t ndryshme. - T prdor burime dhe teknika t ndryshme (prfshir dhe ato t kompjuterizuara) t

mbledhjes dhe shfrytzimit t informacioneve t nevojshme pr zhvillimin e tij personal dhe profesional.

- T angazhohet fizikisht, mendrisht dhe emocionalisht n zgjidhjen e situatave t ndryshme problemore q do t ndesh n kontekstin profesional, personal dhe shoqror.

- T manifestoj qasje t nj kritike konstruktive ndaj zhvillimeve profesionale, personale dhe shoqrore.

- T nxis potencialin e tij t brendshm pr krkim t vazhdueshm n drejtim t zgjidhjeve t reja, m efektive dhe m eficiente.

- T respektoj rregullat dhe parimet e nj bashkjetese demokratike n kontekstin e integrimeve lokale, rajonale dhe globale.

- T manifestoj guxim dhe iniciativ n marrjen e prgjegjsis pr t ardhmen e tij. - N kontekstin e pavarsis n vendim-marrje, t tregoj vet-kontroll n ushtrimin e

veprimtarive t tij. - T organizoj drejt procesin e t nxnit e tij dhe t shfaq gatishmrin dhe vullnetin

pr nj t nxn q zgjat gjith jetn. - T respektoj parimet e puns n grup dhe t bashkpunoj aktivisht n arritjen e

objektivave t pranuara. - T vlersoj dhe vetvlersoj nisur nga kritere t drejta, si baz pr t prmirsuar dhe

uar m tej arritjet.

4. Udhzime t prgjithshme lidhur me planin msimor

4.1. Lndt e prgjithshme t obliguara

Kto lnd msimore do t jen t njjta pr t gjitha profilet (shih planin msimor).

Teknologji e informacionit: N klasn 10 kjo lnd sht e njjt pr t gjitha

profilet, dhe bazohet n prmbajtjen e European Computer Driving License (ECDL), ndrsa pr klasat vijuese, nse kjo lnd gjen aplikim t drejtprdrejt n profesion (p.sh. nse parashihet lnda Programim, apo Vizatim me kompjuter), fondi i orve (i shenjuar n kllapa) do t zhvendoset te lndt profesionale. N t kundrtn, ort e ktij moduli do t rrisin n 13 fondin e orve pr lndt e prgjithshme, pr klasat 11, 12 dhe 13.

4.2. Lndt teorike t aplikuara/lndt shoqrore

Nga ky grup i lndve jan zgjedhur 3 or msimore n jav pr klasn 10. Pra ktu jan zgjedhur tri lnd me nga nj or n jav, ose dy lnd me fond 2 dhe 1. Pr klasn 13 sht vepruar n mnyr t njjt, ose sht zgjedh vetm nj lnd q sht m e afrt me profesionin (p.sh. Fizika) dhe nj or e mbetur sht shtuar p.sh. te lnda e Matematiks.

Pr klasn 10 sht preferuar t zgjedhet edhe njra nga lndt shoqrore.

8

4.3. Lndt zgjedhore t obliguara

Ktu sht (jan) futur lnda(t) q nuk jan drejtprdrejt profesionale por q e ndihmojn nxnsin n profesionin e ardhshm. P.sh. pr profesionet teknike sht propozuar lnda Menaxhim i projekteve me fond t orve 1+1 n klasat 12 dhe 13. Sidoqoft, ktu jan t propozuara edhe lnd tjera (alternative) me fond t njjt t orve, pr t ciln ekspertt e grupit punues kan menduar se lndt mund ti ndihmojn shum profesionit .

4.4. Lndt profesionale

N kt grup ekspertt kan propozuar lndt profesionale dhe fondin e orve t tyre t nevojshm pr arritjen e standardeve profesionale. Duke u nisur nga modeli IEME-MASHT sht preferuar q lndt profesionale pr klasn 10 t jen mundsisht t njjta pr grupet e profileve t ngjashme, gjithmon pa e cenuar prmbajtjen programore t secilit profil vemas.

Klasa 11 mund t jet e njjt apo e ndryshme varsisht nga veantit e profileve. Por, n kt klas sht br prqendrimi shum m i madh i lndve profesionale se n klasn 10.

Klasa 12 sht e veant pr secilin profil dhe pas prfundimit t saj nxnsi duhet t ket prmbyllur plotsisht aftsimin pr profilin e caktuar. Ktu duhet llogaritur q pas kryerjes s klass 12, pr shumicn e profileve, nxnsi nuk do t vazhdoj shkollimin e mtejm, andaj t gjitha lndt profesionale duhet t koncentrohen n klasat 10-12. Pas prfundimit t ktij niveli t shkollimit, nxnsi do t marr diplomn si puntor i kualifikuar pr profilin (saldator, autoelektricist, mekatronik, asistent juridik, kontabilist etj).

Klasa 13 prap sht tentuar t jet e njjt pr grupet e ngjashme t profileve. N kt klas jan parapar lnd t prgjithshme profesionale q do ta prgatisin nxnsin pr studime n universitet. Pr disa profile q nuk ka mundsi t prmbyll aftsimin profesional, nxnsi kt e vazhdon edhe n klasn e 13. Pas prfundimit t klass 13 nxnsi merr thirrjen e prgjithshme teknik i (elektrotekniks, elektroniks, makineris, ndrtimtaris, metalurgjis etj.)

4.5. Praktika profesionale

sht parapar q nj pjes e konsiderueshme e orve t mbetura pr lndt profesionale t ndahet pr praktikn profesionale. Nuk ka raport t caktuar t orve ndrmjet lndve teorike dhe praktiks, kjo sht vendosur nga ekspertt e profilit prkats. Sidoqoft, sht preferuar q n klasn 10 t fillohet me nj fond m t vogl t orve pr praktik profesionale dhe ky fond t rritet n klasat 11 dhe 12, pr tu zvogluar dukshm n klasn 13.

Rekomandohet q modulet praktike pr do vit msimor, t realizohen n prputhje me radhn e paraqitur n planin msimor. Shkollat profesionale n varsi t kushteve dhe situatave specifike n t cilat ndodhen, mund t bjn ndryshime t radhs s trajtimit t moduleve msimore praktike, gjithnj duke u munduar t mos e dmtojn procesin e prvetsimit t tyre.

9

N tabeln e prgjithshme t programit msimor sht dhn vetm numri kumulativ i orve, pa e specifikuar se sa or parashihet t realizohen n laborator, puntori apo ndrmarrje. Kjo sht br pr shkak q tu lihet mundsi shkollave q t realizojn ort e praktiks ashtu si sht m e prshtatshme pr ta (varsisht nga infrastruktura e shkollave, lloji i ndrmarrjeve, etj. ).

4.6. Lndt zgjedhore t lira

Pr kt grup t lndve nuk sht marr ndonj vendim definitiv. N kt fush jan menduar t propozohen lnd t cilat hprh konsiderohen fakultative. Ato mund t propozohen nga vet shkolla apo edhe nga msimdhnsit. Pra, kjo sht pjes e cila i takon autonomis s shkolls. Mirpo fondi i orve t tyre nuk duhet ti shtohet fondit t prgjithshm t orve. Sidoqoft sht mir q n kt grup t parashihen lnd q n t ardhmen mund t jen trheqse pr nxnsit dhe kan t bjn me trendet e reja. Pas nj kohe t caktuar, nse mendohet se njra prej ktyre lndve vrtet sht e domosdoshme pr arritjen profesionale, mund t hyj n grupin e lndve profesionale t obliguara, paraprakisht me miratimin e Ministris s Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis.

do jav msimore ka 32 or msimore. Nj or msimore sht 45 minuta. Java msimore ka 5 dit dit pune. Mbshtetur n kategorit dhe prmbajtjet msimore t paraqitura n programet e detajuara t lndve profesionale, msuesit bjn planifikimin e njsive msimore prkatse. Mbshtetur n prshkruesit e moduleve t praktikave profesionale, instruktort prgatisin plane m t detajuara ku parashtrohen veprimtarit praktike konkrete. Njkohsisht ata prgatisin instrumentet e vlersimit pr do rezultat msimor t paraqitur n prshkruesit e moduleve.

5. Udhzime t prgjithshme didaktike

Msuesit e lndve teorike profesionale dhe t praktikave profesionale duhet t przgjedhin dhe prdorin forma dhe metoda msimdhnieje t tilla q t nxisin maksimalisht t nxnit aktiv t nxnsve dhe t ojn n krijimin tek ata, t kompetencave sociale e profesionale, t plota dhe t qndrueshme. E rndsishme sht q planifikimi i msimdhnies t bazohet n nj proces analize fillestare, i cili duhet t marr parasysh faktor t till t rndsishm si niveli i hyrjes s nxnsve, prmbajtja e hollsishme e lndve t teoris profesionale dhe e moduleve t praktikave profesionale, shkalla e integrimit t tyre, objektivat konkrete q do t arrihen, mundsit reale q ka shkolla pr realizimin e veprimtarive msimdhnse etj. Pr kt planifikim duhet nj bashkpunim i ngusht i t gjith personelit drejtues e msimdhns t shkolls. Elementi ky pr arritjen e suksesit n nj proces t nxni, sht motivimi i nxnsve. Njohja e vazhdueshme e nxnsve me shkalln e prmbushjes s objektivave nga ana e tyre, prbn nj mekanizm t fuqishm motivimi, i cili duhet t shihet me prparsi nga msuesit dhe instruktort e praktikave. Nj element tjetr q ndihmon suksesin sht integrimi i teoris me praktikn e profesionit. Parimi i t nxnit duke br duhet t gjej vendin e duhur n procesin e t msuarit n shkolln profesionale.

10

Msuesit duhet t prdorin metoda t tilla t t msuarit q zhvillojn jo vetm njohurit teorike, shkathtsit dhe shprehit praktike t nxnsve por edhe qndrimet e tyre ndaj jets, puns dhe shoqris n prgjithsi. Puna n grup dhe puna me projekte jan dy nga format baz t organizimit t msimit (teorik apo praktik) pr t zhvilluar kompetencat kye, t nevojshme pr zgjidhjen e problemeve q kan t bjn me veprimtarin profesionale n veanti dhe veprimtarin sociale n prgjithsi. Nj parim tjetr q duhet respektuar nga msuesit dhe instruktort sht fakti q t nxnit nuk ndodh vetm n mjediset e shkolls, por edhe jasht tyre. Dhnia e detyrave dhe puna krkimore e pavarur e nxnsve ka nj ndikim t dukshm n formimin e tyre si profesionist t ardhshm. Format dhe metodat e t msuarit jan t shumta e t shumllojshme dhe msuesit n konsultim t ngusht me njri-tjetrin duhet t przgjedhin ato q jan m t prshtatshme pr kontekstin e tyre konkret. T tilla jan: ligjrata tradicionale, demonstrimi, zgjidhja e problemit teorik, ushtrimi praktik, projektet praktike, veprimtarit n grupe t vogla etj. Rekomandohet q n prmbajtjet teorike t prdoren kryesisht ligjrata, zgjidhja e problemit teorik dhe demonstrimi, kurse n zbatimin e moduleve praktike t prdoren kryesisht demonstrimi nga instruktori, praktika e mbikqyrur dhe praktika e pavarur e nxnsve. Projektet praktike, sidomos ato q integrojn kompetenca t lidhura me shum aspekte t profesionit, jan nj metod q rekomandohet sidomos n stadet prmbyllse t shkollimit. N kushtet e mungess s mjediseve reale t puns duhet t synohet krijimi i mjediseve t stimuluara t puns. Prsa i prket vlersimit t nxnsve, rekomandohet t prdoren metoda dhe instrumente vlersimi q t nxisin prparimin e nxnsve, shmangin subjektivizmin n vlersim dhe t pasqyrojn arritjet reale t tyre. Sjellja e nxnsit n shkoll dhe n publik nuk guxon t futet n vlersimin e suksesit. Me rndsi sht vlersimi i vazhdueshm dhe ai prfundimtar, ku format dhe instrumentet e vlersimit przgjidhen apo hartohen nga vet msuesit. Duhet t synohet vlersimi i arritjeve i bazuar n kriteret, ku arritjet e nxnsit krahasohen me standardet e prcaktuara dhe t shmanget sa m shum t jet e mundur vlersimi i bazuar n renditjen, ku nxnsit krahasohen me njri-tjetrin. Vlersimi i nxnsit mund t bhet vetm pr qllimet msimore t prcaktuara n planprogram dhe ato prmbajtje msimore, t cilat jan ligjruar deri ather. Format dhe instrumentet e vlersimit q rekomandohen jan: pyetjet me goj, pyetjet me shkrim, detyrat me shkrim, vzhgimi i veprimtaris s nxnsve, listat e kontrollit, projekte pr vlersim etj. N veprimtarit praktike, listat e kontrollit duhet t jen instrument vlersues q duhet t mbizotroj. Msuesi przgjedh ato q jan m t prshtatshme, duke marr parasysh kushtet konkrete. Parimet e vlersimit, llojet e vlersimit dhe instrumentet e vlersimit duhet t zbatohen n prputhje me udhzimin administrativ pr vlersim, t lshuar nga Ministri. Edhe gjat provimeve prfundimtare n teori profesionale dhe praktik profesionale, n prputhje me udhzimet prkatse t MASHT, duhet t mbizotroj vlersimi i kompetencave t puns s nxnsve, t testuara n situata pune reale apo t stimuluara. N prgjithsi, si pr msimdhnien, ashtu edhe pr vlersimin duhet t synohen forma e metoda q vendosin nxnsin n qendr t veprimtarive msimore dhe e shndrrojn rolin e msuesit nga lektor i thjesht, n nj moderator, mbikqyrs dhe vlersues i veprimtaris s nxnsve. Vlersimi prfundimtar i nxnsve n mbarim t secils prej shkallve t prgatitjes n profilin prkats do t organizohet n form provimesh t fokusuara n tri drejtime kryesore:

- Provimi pr lndt e kulturs s prgjithshme; - Provimi i integruar pr lndt e teoris profesionale; - Provimi i integruar pr praktikn profesionale.

11

Rezultatet e provimeve do t pasqyrohen n certifikatat prkatse t prfundimit t shkollimeve profesionale n t dy shkallt e prgatitjes. Modalitetet e vlersimit t nxnsve me nota, t provimeve prfundimtare dhe t prmbajtjes s certifikatave prcaktohen me udhzime t veanta t MASHT-it.

12

6. Lmi: Kimi - teknologji

Profilet: - Prfitues i metaleve - Prpunues i metaleve - Teknik i gjeologjis - Teknik i minierave - Teknik i riciklimit t mbeturinave - Teknik laborant i biologjis - Teknik laborant i fiziks - Teknik laborant i kimis

13

6.1. Profili: Prfitues i metaleve

6.1.1. Struktura e shkollimit dhe mundsit e shkollimit t mtejshm Arsimimi n profilin Teknik i metalurgjis trajtohet n kuadrin e shkollimit t mesm t lart dhe ofrohet n shkollat profesionale. Ky shkollim zgjat katr vjet dhe sht me shkallzim. Pas prfundimit t suksesshm t klass s 12-t nxnsi merr thirrjen Prfitues i metaleve dhe ka mundsin e vazhdimit t klass s 13-t. Pas prfundimit t suksesshm t klass s 13-t nxnsi merr thirrjen Teknik i metalurgjis dhe ka mundsin e vazhdimit t studimeve universitare.

6.1.2. Grupi t cilit i drejtohet shkollimi Shkollimin pr Teknik i metalurgjis, mund ta ndjekin t gjith t rinjt dhe t rejat t cilt kan prfunduar me sukses arsimin e detyruar nntvjear dhe zotrojn aftsi shndetsore (fizike e mendore) t mjaftueshme pr t kryer shkolln e mesme t lart. N raste t veanta, kur krkesat pr t ndjekur kt shkollim jan m t larta sesa kapacitetet reale t shkollave profesionale, Ministria e Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis (MASHT) prgatit udhzime t veanta me kritere t posame pranimi pr kto shkolla.

6.1.3. Kompetenca profesionale Profesioni i metalurgut (kl. X, XI, XII - Prftimi dhe prpunimi i metaleve) fiton njohuri bazike pr t gjitha fazat e procesit q kan t bjn me degn e metalurgjis: prgatitja metalurgjike e xehes, shkrirja, rafinimi, derdhja, prpunimi i metaleve me derdhje, prpunimi i metaleve me deformim plastik, prpunimi termik i metaleve. Merr pjes aktive n organizimin e puns n repart dhe koordinon bashkveprimet e fazave t caktuara t procesit. Shfrytzon dokumentacionin tekniko-teknologjik t pajisjeve dhe procesit dhe prvetson teknikn e leximit t tij. I njeh karakteristikat themelore t burimeve energjetike dhe mundsin e transformimit t energjis nga nj form n tjetrn. I njeh bazat e prftimit t materialeve zjarrduruese dhe aplikimin e tyre n pajisjet dhe furrat metalurgjike. Regjistron t dhnat teknike pr punn e pajisjeve dhe zhvillimin e procesit teknologjik n dokumentet prkatse. Njeh elementet baz t kontrollit t kualitetit t prodhimit dhe standardet e prodhimeve t gatshme. sht i aftsuar q t shfrytzoj mjetet e puns dhe materialet tjera t nevojshme gjat fazave t prftimit dhe t prpunimit t metaleve, pastaj njeh rregullativat e mbrojtjes n pun, mbrojtjes kundr zjarrit, mbrojtjes s mjedisit etj.

Tekniku i metalurgjis (kl.XIII) sht profesion i unifikuar pr t dy profilet arsimore: Prftimi i metaleve dhe Prpunimi i metaleve. Ai sht i aftsuar q t planifikoj dhe t organizoj punt ekipore t grupeve dhe individve n objektet metalurgjike. Njohurit e tij nga profesioni i metalurgut (prgatitja metalurgjike e xehes, shkrirja, rafinimi, derdhja, prpunimi i metaleve me derdhje, prpunimi i metaleve me deformim plastik, prpunimi termik i metaleve) jan t plotsuara edhe me njohuri t prdorimit dhe t organizimit t procesit teknologjik. Njeh metodologjin e prgatitjes s dokumentacionit teknik dhe instruksioneve t puns pr proceset e prftimit dhe prpunimit t metaleve. Planifikon shfrytzimin e mjeteve t puns, potencialin kadrovik dhe kohn e shfrytzimit gjat nj procesi t caktuar teknologjik. I njeh llogaritjet baz metalurgjike (sharzhin, burimet

14

energjetike etj.). Prcjell ekonomizimin e procesit t caktuar metalurgjik nprmes normativave t puns. Njeh teknikat dhe metodat m rentabile t proceseve prkatse dhe mundet ti realizoj. Lexon dokumentacionin teknik, prcakton regjimin e puns dhe fazat tjera t nj cikli t procesit. Organizon punn rreth marrjes s mostrave pr analiza kimike dhe sht i aftsuar q t njoh instrumentet matse dhe automatikt e sistemeve. Gjithashtu, prmbajtjet programore dhe strukturimi i tyre jan mbshtetur n prgatitjen e ktij profili q t marr njohuri t nevojshme pr studime n universitet.

15

6.1.4. Plani msimor pr profilin: Prfitues i metaleve

Nr. Modulet msimore Numri i orve n jav A. Lndt e prgjithshme tobliguara Klasa 10 Klasa 11 Klasa 12 Klasa 13 1 Gjuh dhe letrsi shqipe 3 2 2 2 2 Gjuh angleze 2 2 2 2 3 Edukat fizike 2 2 2 2 4 Matematik aplikative 2 2 2 2 5 Teknologji e informacionit 2 - - 2 6 Ekonomi dhe ndrmarrsi 1 2 2 2 7 Edukat qytetare 1 1 - - I/ A. Gjithsej lndt e prgj. t

obliguara 13 11 10 12

B. Lndt teorike aplikative t obliguara

8 Fizik aplikative 2 - - 2 8a Kimi aplikative - - 2 8b Histori 1

II/ B.Gjithsej lnd teor. aplikative t obliguara

3

-

-

4

C. Lndt zgjedhore t obliguara 9 Menaxhim i projekteve - - 1 1

III/ C. Lndt zgjedhore t obliguara - - 1 1 Gjithsej lndt e prgjithshme 16 11` 11 17

D. Lndt profesionale t obliguara 10 Kimi e prgjithshme dhe inorganike 2/2 - - 11 Kimi fizike me elektrokimi - 2/1 - - 12 Vizati. teknik me eleme.t makiner. 2 - - -

13 Elektroteknik 2 - - -

14 Bazat e metalurgjis 3/4 15 Bazat e programimit 2 2 16 Mbrojtja e mjedisit - - - 2 17 Prftimi i hekurit dhe elikut 3/4 18 Prftimi i metaleve me ngjyr 3/5 3/5 19 Prftimi i ferrolegurave 2/3 20 Njohja e materialit 1 /2

21 Materialet zjarrduruese 1 /2 22 Termodinamika metalurgjike 2

23 Furrat metalurgjike 2/2 24 Instrumentet matse me automatik 2 25 Riqark. i materialeve n metal. 2 26 Sigurimi i cilsis n metalurgji 2

IV/ Gjithsej lnd profes. t oblig. 9 10 9 12 E. Praktik profesionale 27 Pun laboratorike 2 1

16

28 Pun n puntori 29 Praktik profesionale n ndrmarr. 4 9 12 2 V/ E. Gjithsej praktik profesionale 6 10 12 2 F. Lndt zgjedhore t lira 30 Gjuh e huaj profesionale 2

VII/ F. Gjithsej lndt zgjedhore 2 G. Gjithsej: A+B+C+D+E+F 31 31 32 31

Vrejtje: Programet e lndve t prgjithshme (grupi i lndve A dhe B) jan parashtruar n nj dokument t veant t MASHT-it.

17

6.2. Profili: Prpunues i metaleve

6.2.1. Struktura e shkollimit dhe mundsit e shkollimit t mtejshm Arsimimi n profilin Teknik i metalurgjis trajtohet n kuadrin e shkollimit t mesm t lart dhe ofrohet n shkollat profesionale. Ky shkollim zgjat katr vjet dhe sht me shkallzim. Pas prfundimit t suksesshm t klass s 12-t nxnsi merr thirrjen Prpunues i metaleve dhe ka mundsin e vazhdimit t klass s 13-t. Pas prfundimit t suksesshm t klass s 13-t nxnsi merr thirrjen Teknik i metalurgjis dhe ka mundsin e vazhdimit t studimeve universitare.

6.2.2. Grupi t cilit i drejtohet shkollimi Shkollimin pr Teknik i metalurgjis, mund ta ndjekin t gjith t rinjt dhe t rejat t cilt kan prfunduar me sukses arsimin e detyruar nntvjear dhe zotrojn aftsi shndetsore (fizike e mendore) t mjaftueshme pr t kryer shkolln e mesme t lart. N raste t veanta, kur krkesat pr t ndjekur kt shkollim jan m t larta sesa kapacitetet reale t shkollave profesionale, Ministria e Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis (MASHT) prgatit udhzime t veanta me kritere t posame pranimi pr kto shkolla.

6.2.3. Kompetenca profesionale

Profesioni i metalurgut (kl. X, XI, XII - Prftimi dhe prpunimi i metaleve) fiton njohuri bazike pr t gjitha fazat e procesit q kan t bjn me degn e metalurgjis: prgatitja metalurgjike e xehes, shkrirja, rafinimi, derdhja, prpunimi i metaleve me derdhje, prpunimi i metaleve me deformim plastik, prpunimi termik i metaleve. Merr pjes aktive n organizimin e puns n repart dhe koordinon bashkveprimet e fazave t caktuara t procesit. Shfrytzon dokumentacionin tekniko-teknologjik t pajisjeve dhe procesit dhe prvetson teknikn e leximit t tij. I njeh karakteristikat themelore t burimeve energjetike dhe mundsin e transformimit t energjis nga nj form n tjetrn. I njeh bazat e prftimit t materialeve zjarrduruese dhe aplikimin e tyre n pajisjet dhe furrat metalurgjike. Regjistron t dhnat teknike pr punn e pajisjeve dhe zhvillimin e procesit teknologjik n dokumentet prkatse. Njeh elementet baz t kontrollit t kualitetit t prodhimit dhe standardet e prodhimeve t gatshme. sht i aftsuar q t shfrytzoj mjetet e puns dhe materialet tjera t nevojshme gjat fazave t prftimit dhe t prpunimit t metaleve, pastaj njeh rregullativat e mbrojtjes n pun, mbrojtjes kundr zjarrit, mbrojtjes s mjedisit etj.

Tekniku i metalurgjis (kl.XIII) sht profesion i unifikuar pr t dy profilet arsimore: Prftimi i metaleve dhe Prpunimi i metaleve. Ai sht i aftsuar q t planifikoj dhe t organizoj punt ekipore t grupeve dhe individve n objektet metalurgjike. Njohurit e tij nga profesioni i metalurgut (prgatitja metalurgjike e xehes, shkrirja, rafinimi, derdhja, prpunimi i metaleve me derdhje, prpunimi i metaleve me deformim plastik, prpunimi termik i metaleve) jan t plotsuara edhe me njohuri t prdorimit dhe t organizimit t procesit teknologjik. Njeh metodologjin e prgatitjes s dokumentacionit teknik dhe instruksioneve t puns pr proceset e prftimit dhe prpunimit t metaleve. Planifikon shfrytzimin e mjeteve t puns, potencialin kadrovik dhe kohn e shfrytzimit gjat nj procesi t caktuar teknologjik. I njeh llogaritjet baz metalurgjike (sharzhin, burimet energjetike etj.). Prcjell ekonomizimin e procesit t caktuar metalurgjik nprmes

18

normativave t puns. Njeh teknikat dhe metodat m rentabile t proceseve prkatse dhe mundet ti realizoj. Lexon dokumentacionin teknik, prcakton regjimin e puns dhe fazat tjera t nj cikli t procesit. Organizon punn rreth marrjes s mostrave pr analiza kimike dhe sht i aftsuar q t njoh instrumentet matse dhe automatikt e sistemeve. Gjithashtu, prmbajtjet programore dhe strukturimi i tyre jan mbshtetur n prgatitjen e ktij profili q t marr njohuri t nevojshme pr studime n universitet.

19

6.2.4. Plani msimor pr profilin: Prpunues i metaleve Nr. Modulet msimore Numri i orve n jav A. Lndt e prgjithshme t

obliguara Klasa 10 Klasa 11 Klasa 12 Klasa 13

1 Gjuh dhe letrsi shqipe 3 2 2 2 2 Gjuh angleze 2 2 2 2 3 Edukat fizike 2 2 2 2 4 Matematik aplikative 2 2 2 2 5 Teknologji e informacionit 2 - - 2 6 Ekonomi dhe ndrmarrsi 1 2 2 2 7 Edukat qytetare 1 1 - - I Gjithsej lndt e prgj. t

obliguara 13 11 10 12

B. Lndt teorike aplikative t obliguara

8a Fizik aplikative 2 - - 2 8b Kimi aplikative - - - 2 8c Histori 1 - - - 8d Gjeografi - - - -

II/ B.Gjithsej lnd teorike aplikative t obliguara

3

-

-

4

C. Lndt zgjedhore t obliguara 9 Menaxhim i projekteve - - 1 1

III Lndt zgjedhore t obliguara - - 1 1 Gjithsej lndt e prgjithshme 16 11 11 17

D. Lndt profesionale t obliguara 10 Kimi e prgjithshme dhe inorganike 2/1 - - 11 Kimi fizike me elektrokimi - 2/1 - - 12 Viz. teknik me elem.t makineris 2 - - -

13 Elektroteknik 2 - - -

14 Bazat e programimit - 2 2 - 15 Mbrojtja e mjedisit - - - 2 16 Bazat e metalurgjis 3/4 17 Prpun. i metal. n gjendje lngt 2/5 18 Prpunimi plastik i metaleve 2/5 19 Mater.dhe prgat. e kallpeve 1/1 20 Prpunimi termik i metaleve 2/4 21 Prp. i metal. fisni. n gjen.lngt 1/3

22 Prp. i met.fisnike me def.plastik 1/3 17 23 Provat dhe kontro.material. 2/2

24 Termodinamika metalurgjike 2

25 Furrat metalurgjike 2/2 26 Instrumentet matse me automatik 2 27 Riqark. i materialeve n metal. 2

20

28 Sigurimi i cilsis n metalurgji 2 IV Gjithsej lnd profesi. t oblig. 9 9 8 12 E. Praktik profesionale 29 Pun laboratorike 1 1 30 Pun n puntori 31 Praktik profesionale n ndrmarr. 6 11 12 2 V Gjithsej praktik profesionale 7 12 12 2 F. Lndt zgjedhore t lira 32 Gjuh e huaj profesionale 2 33 Programim me kompjuter 1 VII Gjithsej lndt zgjedhore 2 G. Gjithsej: A+B+C+D+E+F 32 32 31 31

Vrejtje: Programet e lndve t prgjithshme (grupi i lndve A dhe B) jan parashtruar n nj dokument t veant t MASHT-it.

21

6.3.3. Profili: Teknik i gjeologjis

6.3.1. Struktura e shkollimit dhe mundsit e shkollimit t mtejshm Arsimimi n profilin Teknik i gjeologjis trajtohet n kuadrin e shkollimit t mesm t lart dhe ofrohet n shkollat profesionale. Ky shkollim zgjat katr vjet dhe sht me shkallzim. Pas prfundimit t suksesshm t klass s 12-t nxnsi merr thirrjen Gjeoshpues dhe ka mundsin e vazhdimit t klass s 13-t. Pas prfundimit t suksesshm t klass s 13-t nxnsi merr thirrjen Teknik i gjeologjis dhe ka mundsin e vazhdimit t studimeve universitare.

6.3.2. Grupi t cilit i drejtohet shkollimi Shkollimin pr Teknik i gjeologjis, mund ta ndjekin t gjith t rinjt dhe t rejat t cilt kan prfunduar me sukses arsimin e detyruar nntvjear dhe zotrojn aftsi shndetsore (fizike e mendore) t mjaftueshme pr t kryer shkolln e mesme t lart. N raste t veanta, kur krkesat pr t ndjekur kt shkollim jan m t larta sesa kapacitetet reale t shkollave profesionale, Ministria e Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis (MASHT) prgatit udhzime t veanta me kritere t posame pranimi pr kto shkolla.

6.3.3. Kompetenca profesionale Prmbajtjet msimore nga Lndt profesionale t obliguara, nxnsit do ti ofrojn njohuri nga proceset e ndryshme gjeologjike, mineralet, shkmbinjt, zhvillimi historik i toks dhe bots s zhdukur organike, karakteristikat gjeologe-teknike t dherave dhe shkmbinjve, ujrave nntoksore, mineraleve t dobishme, teknikave dhe teknologjive t shpimeve t thella, hartave topografike e gjeologjike, metodologjive t hulumtimeve t mineraleve t dobishme, hulumtimeve gjeoteknike t trojeve t ndrtimit dhe ujrave nntoksore, si dhe aplikimit t GIS-it n gjeologji dhe s bashku me njohurit praktike do ta aftsojn q ta ushtroj me sukses profesionin e Gjeoshpuesit ose t Teknikut t gjeologjis.

22

6.3. Plani msimor pr profilin: Teknik i gjeologjis

Nr.

Modulet msimore

Numri i orve n jav

A Lndt e prgjithshme t obliguara

Klasa 10 Klasa 11 Klasa 12 Klasa 13

1. Gjuh dhe komunikim 3 2 2 2 2. Gjuh e huaj 2 2 2 2 3. Edukat fizike 2 2 2 2 4. Matematik aplikative 2 2 2 2 5. Teknologji e informimit 2 2 2 6. Ekonomi e ndrmarrsi 2 2 2 2 7. E drejt qytetare 1 1 I. Gjithsej lnd t prgjithshme

t obliguara

13

13

12

10 B. Lndt teorike aplikative t

obliguara

8. Kimi 2 8a. Fizik 2 II. B. Gjithsej lnd teorike

aplikative t obliguara 2

2

C. Lnd zgjedhore t obliguara 9. Menaxhim i projekteve 1 1 III. C. Gjithsej lnd zgjedhore t

obliguara

1 1

Gjithsej lnd t prgjithshme (I+I I +I I I)

15

15

13

11

D. Lnd profesionale t obliguara 10. Hartografi topografike 2 11. Gjeologji e prgjithshme 2 12. Mineralogji 2 13. Petrologji 2 14. Gjeologji historike me

paleontologji 2

15 Bazat e makineris me elektroteknik

1

16 Mekanika e dherave dhe shkmbinjve

2

17 Bazat e hidrogjeologjis 2 2 18. Gjeologji inxhinierike 2 19. Teknikat dhe teknologjia e

shpimit 2 2

20. Bazat e ndrtimtaris dhe t xehetaris

2

21. Gjeologjia e mineraleve t dobishme

2

22. Hartografimi gjeologjik 2 23. Gjeofizika e aplikuar 2 24. Metodat e hulumtimit t 3

23

mineraleve t dobishme 25. Metodat e hulumtimeve

hidrogjeologjike 2

26. Hulumtimet gjeoteknike 2 27. GIS-i n gjeologji 3 28. Biologji 2 IV. D. Gjithsej lnd profesionale

t obliguara 11 10 10 12

E. Praktik profesionale 28. Pun laboratorike 6 5 3 5 29. Pun n puntori 30. Praktik profesionale n

ndrmarrje 2 6 4

V. E. Gjithsej praktik profesionale

6 7 9 9

F. Lnd zgjedhore t lira 31. Gjeologjia e mjedisit 2 32. Gjuh e huaj profesionale (2) VI. F. Gjithsej lnd zgjedhore 2 G. Gjithsej I+II+III+IV+V 32 32 32 32

Vrejtje: Programet e lndve t prgjithshme (grupi i lndve A) jan parashtruar n nj dokument t veant t MASHT-it.

24

6.4. Profili: Teknik i minierave

6.4.1. Struktura e shkollimit dhe mundsia e shkollimit t mtejshm Arsimimi n profilin Teknik i minierave trajtohet n kuadrin e shkollimit t mesm t lart dhe ofrohet n shkollat profesionale. Ky shkollim zgjat katr vjet dhe sht me shkallzim. Pas prfundimit t suksesshm t klass s 12-t nxnsi merr thirrjen Minator dhe ka mundsin e vazhdimit t klass s 13-t. Pas prfundimit t suksesshm t klass s 13-t nxnsi merr thirrjen Teknik i minierave dhe ka mundsin e vazhdimit t studimeve universitare.

6.4.2. Grupi t cilit i drejtohet shkollimi Shkollimin pr Teknik i minierave, mund ta ndjekin t gjith t rinjt dhe t rejat t cilt kan prfunduar me sukses arsimin e detyruar nntvjear dhe zotrojn aftsi shndetsore (fizike e mendore) t mjaftueshme pr t kryer shkolln e mesme t lart. N raste t veanta, kur krkesat pr t ndjekur kt shkollim jan m t larta sesa kapacitetet reale t shkollave profesionale, Ministria e Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis (MASHT) prgatit udhzime t veanta me kritere t posame pranimi pr kto shkolla.

6.4.3. Kompetenca profesionale Teknikt e miniers kryejn detyra me rndsi teknike dhe organizative n minierat siprfaqsore dhe nntoksore. Ata bjn organizimin e puns n frontin e nxjerrjes, caktojn strukturn kualifikuese sipas llojit t punve q krkohet n minier. Ata udhheqin dhe udhzojn puntort sipas nevojs n frontin e nxjerrjes. Sipas nevojs prve udhzimeve me shkrim dhe me goj ata duhet t udhheqin edhe praktikisht do operacion t puns q krkohet n frontin e nxjerrjes ose n do pjes ku mbikqyrin. N rastet ku komplikohet situata, pavarsisht nga lloji i puns dhe operacioni q zhvillohet direkt, udhheqin me grupin punues. Jan prgjegjs n realizimin e prodhimit si nga aspekti fizik ashtu edhe nga aspekti kualitativ, n horizontin q mbikqyrin. Jan prgjegjs n sigurimin dhe mirmbajtjen e objekteve t kalimit, transportit dhe objekteve t ajrimit. N kuadr t ktyre punve, nse situata keqsohet nga aspekti teknik dhe i siguris, menjher udhzohet t'i drejtohet udhheqsit teknik t miniers dhe drejtuesit t miniers pr problemin e caktuar, pavarsisht nga lloji i problemit. Direkt i prgjigjet udhheqsit teknik t miniers.

25

6.4.4. Plani msimor pr profilin: Teknik i minierave

Nr. Modulet msimore Numri i orve n jav A. Lndt e prgjithshme t

obliguara Klasa 10 Klasa 11 Klasa 12 Klasa 13

1. Gjuh dhe komunikim 3 2 2 2 2. Gjuh e huaj - angleze 2 2 2 2 3. Edukat fizike 2 2 2 2 4. Histori 1 5. Teknologji e informimit(ECDL) 2 2 2 6. Edukimi qytetare 1 1 7. Ekonomi dhe ndrmarrsi 1 2 2 2 I/ A. Gjithsej lndt e prgj. t obliguara 12 11 8 10 B. Lndt teorike aplikative t

obliguara

8. Matematik aplikative 2 2 2 3 9. Fizik aplikative 2 1

10. Kimi aplikative 1 B. Gjithsej lnd teorike

aplikative t obliguara 4

2

2

5

C. Lndt zgjedhore t obliguara 11. Menaxhim i projekteve 1 1

C. Lndt zgjedhore t obliguara Gjithsej lndt e prgjithshme 16 13 11 16

D. Lndt profesionale t obliguara 12. Bazat e makineris me elektro 2 13. Bazat e gjeologjis dhe resurset

minerale 3

14. Mekanik teknike 2 15. Bazat e xehetaris dhe punt e

prgjithshme minerare 4

16. Vizatim teknik 2 17. Makinat dhe transporti n miniera 2 18. Teknika e shpimeve t thella 2 19. Teknika e matjeve n miniera 2 20. Punimi i objekteve minerare 3 21. Hapja dhe prgatitja e miniers 2 22. Teknologjia e shfrytzimit

siprfaqsor 3

23. Teknologjia e shfrytzimit nntoksor

3

24. Ajrimi i miniers 2 25. CAD minerar 2 26. Siguria n pun 1 27. Materialet mbushse dhe stivimi 2 28. Konstruksionet ndrtimore n 2

26

miniera 29. Ekonomia e minierave 2 30. Mekanika e shkmbinjve 2 31. Mbrojtja e mjedisit n xehetari 2

D Gjithsej lnd profesi. t oblig. 13 11 11 10 E. Praktik profesionale V/ E. Gjithsej praktik profesionale 3 8 10 6 F. Lndt zgjedhore t lira 32. Gjuh e huaj profesionale 2

VII/ F. Gjithsej lndt zgjedhore 2 G. Gjithsej: A+B+C+D+E+F 32 32 32 32 Vrejtje: Programet e lndve t prgjithshme (grupi i lndve A dhe B) jan parashtruar n nj dokument t veant t MASHT-it.

27

6.5. Profili: Teknik i riciklimit t mbeturinave

6.5.1. Struktura e shkollimit dhe mundsia e shkollimit t mtejshm Arsimimi n profilin Teknik i riciklimit t mbeturinave trajtohet n kuadrin e shkollimit t mesm t lart dhe ofrohet n shkollat profesionale. Ky shkollim zgjat katr vjet dhe sht me shkallzim. Pas prfundimit t suksesshm t klass s 12-t nxnsi merr thirrjen Riciklues i mbeturinave dhe ka mundsin e vazhdimit t klass s 13-t. Pas prfundimit t suksesshm t klass s 13-t nxnsi merr thirrjen Teknik i riciklimit t mbeturinave dhe ka mundsin e vazhdimit t studimeve universitare.

6.5.2. Grupi t cilit i drejtohet shkollimi Shkollimin pr Teknik i riciklimit t mbeturinave, mund ta ndjekin t gjith t rinjt dhe t rejat t cilt kan prfunduar me sukses arsimin e detyruar nntvjear dhe zotrojn aftsi shndetsore (fizike e mendore) t mjaftueshme pr t kryer shkolln e mesme t lart. N raste t veanta, kur krkesat pr t ndjekur kt shkollim jan m t larta sesa kapacitetet reale t shkollave profesionale, Ministria e Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis (MASHT) prgatit udhzime t veanta me kritere t posame pranimi pr kto shkolla.

6.5.3. Kompetenca profesionale Puntort e riciklimit n fushn e mbeturinave kujdesen pr prpunim dhe riprdorimin e mbeturinave dhe materieve t rrezikshme q sjellin probleme te njerzit, si p.sh. vaji i prdorur, llaet, baterit, plastikt ose mbeturinat elektronike. Ata i kshillojn dhe i informojn klientt e tyre pr ndarjen e mbeturinave npr vendet e tyre dhe pr kontaktin me materiet q sjellin probleme te njeriu.

Puntort e riciklimit n fushn e mbeturinave jan aktiv dhe punojn n ndrmarrje t riciklimit (p.sh. transportim mbeturinash, depo t mdha, heqje t mbeturinave t veanta) dhe n t gjitha fushat e ekonomis s mbeturinave. Ata punojn n grupe me koleg t tyre, gjithashtu me specialist t fushave t ambientit (p.sh. teknik t ambientit, kshilltar t ambientit).

Me riciklim kuptojm t gjitha proceset, me t cilat t gjitha lndt e para t muara t cilat jan n mbeturina mund t rikthehen pr riprdorim. Specialistt e riciklimit t mbeturinave punojn n fushn e analizs dhe t prpunimit t mbeturinave. Ata i drejtojn, i mbikqyrin dhe i mirmbajn makinat dhe pajisjet tjera teknike t mbeturinave.

Puntort e riciklimit t mbeturinave zotrojn njohuri t mjaftueshme t evitimit, paksimit, ndarjes, organizimit dhe mbledhjes s mbeturinave. Heqja e mbeturinave bhet me shkarkimin e mbeturinave n depo, kompostimin, prpunimet kimike dhe biologjike, prpunimet termike.

Puntort e riciklimit t mbeturinave bashkpunojn sipas madhsis s ndrmarrjes s prgjegjshme ose n grupe me koleg t tjer si ekspert, ndihms t fushs s tekniks s ambientit, ekonomis s mbeturinave, me kshilltar t mbeturinave, prgjegjs t

28

mbeturinave, mirmbajts t depove, teknik t ambientit, mirmbajts t pastrtis. Ata do her jan n kontakt me pundhnsit. Veprimtarit dhe detyrat m t rndsishme Pjesmarrja n mbledhjen e mbeturinave dhe lndve t mbetura, udhheqja e protokolleve dhe ditarit t ndrmarrjes. Klasifikimi dhe zbatimi i analizave t mbeturinave, hartimi i provave kimike. Prdorimi dhe drejtimi i makinave dhe veglave teknike t mbeturinave. Prdorimi i transportit dhe mjeteve t lvizshme, si konvejer (rrip transmisioni) dhe vin (rubinet). Matja dhe rregullimi i madhsive t caktuara fizike si presioni, temperaturat etj. Mirmbajtja, mbikqyrja dhe riparimi i pajisjeve dhe makinave.

29

6.5.4. Plani msimor pr profilin: Teknik i riciklimit t mbeturinave Nr. Modulet msimore Numri i orve n jav A. Lndt e prgjithshme t

obliguara Klasa 10 Klasa 11 Klasa 12 Klasa 13

1 Gjuh dhe letrsi shqipe 3 2 2 2 2 Gjuh angleze 2 2 2 2 3 Edukat fizike 2 2 2 2 4 Matematik aplikative 2 2 2 2 5 Teknologji e informacionit 2 2 2 2 6 Ekonomi dhe ndrmarrsi 1 2 2 2 7 Edukat qytetare 1 1 - - I/ A. Gjithsej lndt e prgj. t obliguara 13 13 12 12 B. Lndt teorike aplikative t

obliguara

8 Fizik aplikative 2 - - 2 8a Biologji - - 2 8b Gjeografi 1

II/ B.Gjithsej lnd teorike aplikative t obliguara

3

-

-

4

C. Lndt zgjedhore t obliguara 9 Menaxhim i projekteve - - 1 1

III/ C. Lndt zgjedhore t obliguara - - 1 1 Gjithsej lndt e prgjithshme 16 13 13 16

D. Lndt profesionale t obliguara 10 Kimi e prgjithshme dhe

inorganike 2

11 Kimi organike 3 12 Kimi e mjedisit 2 13 Biologji 2 14 Mbrojtje e mjedisit 2 - -

15 Bazat e riciklimit 2

16 E drejta e mjedisit dhe administrimi 2

17 Menaxhim i mbeturinave 3

18 Ekonomi e riciklimit t mbeturinave 4 19 Teknika e largimit t mbeturinave 4 20 Operacionet teknologjike 2 21 Biokimi 2 22 Kimi analitike 2 23 Kimi fizike 2

IV/ Gjithsej lnd profesi. t oblig. 8 8 10 8 E. Praktik profesionale 24 Pun laboratorike 2 5 4 8 25 Pun n puntori 26 Praktik profesionale n ndrmarr. 6 6 5

30

V/ E. Gjithsej praktik profesionale 8 11 9 8 F. Lndt zgjedhore t lira

VII/ F. Gjithsej lndt zgjedhore G. Gjithsej: A+B+C+D+E+F 32 32 32 32

Praktik profesionale

H Dy jav gjat vitit shkollor X, praktik profesionale n puntori t shkolls ose n organizat prodhuese. Klasa XI, XII dhe XIII praktik profesionale n organizata prodhuese n kohzgjatje prej nj muaji.

Vrejtje: Programet e lndve t prgjithshme (grupi i lndve A dhe B) jan parashtruar n nj dokument t veant t MASHT-it.

31

6.6. Profili: Teknik laborant i biologjis

6.6.1. Struktura e shkollimit dhe mundsia e shkollimit t mtejshm Arsimimi n profilin Teknik i biologjis trajtohet n kuadrin e shkollimit t mesm t lart dhe ofrohet n shkollat profesionale. Ky shkollim zgjat katr vjet dhe sht me shkallzim. Pas prfundimit t suksesshm t klass s 12-t nxnsi merr thirrjen Laborant i biologjis dhe ka mundsin e vazhdimit t klass s 13-t. Pas prfundimit t suksesshm t klass s 13-t nxnsi merr thirrjen Teknik i biologjis dhe ka mundsin e vazhdimit t studimeve universitare.

6.6.2. Grupi t cilit i drejtohet shkollimi Shkollimin pr Teknik i biologjis, mund ta ndjekin t gjith t rinjt dhe t rejat t cilt kan prfunduar me sukses arsimin e detyruar nntvjear dhe zotrojn aftsi shndetsore (fizike e mendore) t mjaftueshme pr t kryer shkolln e mesme t lart. N raste t veanta, kur krkesat pr t ndjekur kt shkollim jan m t larta sesa kapacitetet reale t shkollave profesionale, Ministria e Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis (MASHT) prgatit udhzime t veanta me kritere t posame pranimi pr kto shkolla.

6.6.3. Kompetenca profesionale Objektiv kryesor i ktij lloji t shkollimit t mesm t lart sht kualifikimi profesional i nxnsve konform standardeve evropiane, i cili u mundson atyre q t futen n tregun e puns menjher pas diplomimit. Prandaj, krahas zhvillimit intelektual, emocional, social, fizik dhe shpirtror t nxnsve, q do t realizohet nprmjet lndve t profilit t prgjithshm (duke filluar me gjuh e komunikim e duke prfunduar me edukat qytetare), hapsir e duhur do ti kushtohet trajnimit esencial profesional, i cili ndihmon zhvillimin e mendimit kritik, aftsive kognitive dhe shkathtsive psikomotore. Konform ktyre krkesave, n vazhdim prshkruhen disa nga detyrat dhe obligimet e laborantit t biologjis: Laboranti i biologjis, para s gjithash, punon n laboratorin e biologjis. Laboratori (lat. labor, d.m.th. pun) sht hapsir me ndrtim special, e pajisur me mjete, aparate, instrumente, vegla pune, kemikalie e material tjetr t domosdoshm pr kryerjen e punve praktike. Prandaj, laboranti duhet t disponoj me njohuri t gjer pr laboratorin biologjik, t zotroj prdorimin e teknikave n disiplina t ndryshme biologjike n laborator dhe n terren, t zhvilloj t kuptuarit teorik t proceseve, funksioneve dhe manifestimeve jetsore. Krahas ksaj, laboranti gjat puns n laborator, n kabinetin e biologjis ose n lokale t tjera ku kryhen pun praktike, duhet t punoj me vigjilenc dhe tju prmbahet ktyre rregullave: - T punoj sipas udhzimeve me prpikri dhe pedantri, varsisht nga natyra e puns praktike. T udhheq me kujdes me materialin, aparatet dhe instrumentet dhe n prgjithsi me pajisjet e laboratorit biologjik. Pr kryerjen e disa punve praktike, laborantt shpeshher duhet t ndrtojn aparate dhe vegla t thjeshta (p.sh. pipeta gazore, pikatore etj.), n baz t udhzimeve t marra. Gjat puns n laboratort biologjik, ata vrojtojn dhe mbikqyrin tr

32

procesin (p.sh. narkoza e shtazve, ekzaminimi i mostrs s gjakut, prcjellja e aktivitetit t ndonj enzim, mbledhja, etiketimi, konservimi i materialit biologjik etj.). Laboranti duhet t jet i kujdesshm (pr veten dhe frekuentuesit) gjat puns me sende t mprehta (skalper, gjilpra, grshr, briskun e mikrotomit etj.), materie q djegin (acide, baza) ose q ndizen leht. Masa t posame t kujdesit duhet t ndrmerren gjat puns me material helmues dhe agjent infektiv (viruse, baktere patogjene, bim dhe shtaz helmuese). Me fjal t tjera, kur punon me mikroorganizma duhet tu prmbahet udhzimeve pr ruajtjen e sterilitetit. Nse prgatit tretsira nga shum kemikalie, duhet t ket kujdes q kemikaliet t przihen sipas radhs s propozuar. Kshtu p.sh., kur zbutet acidi, gjithmon acidi qitet ne uj, jo e kundrta, sepse, pr shkak t temperaturs s lart q zhvillohet, mund t vjen deri t eksplodimi. Pas prfundimit t puns, laboranti s bashku me frekuentuesit e puns praktike, pastron e rregullon vendin e puns dhe siprfaqen punuese. Vrteton a jan kyur t gjitha pajisjet elektrike, a jan mbyllur pajisjet e gazit dhe rrjeti i ujsjellsit. Varsisht prej natyrs s lnds, laboranti i biologjis del n terren pr t marr mostra biologjike, andaj ai duhet ti zotroj teknikat e marrjes dhe t konservimit t tyre. Pr shkak t siguris individuale dhe kolektive n laborator, laboranti, por edhe frekuentuesit, duhet ti zbatojn me prpikri rregullat e sjelljes n laborator.

33

6.6.4. Plani msimor pr profilin: Teknik laborant i biologjis Nr. Modulet msimore Numri i orve n jav A. Lndt e prgjithshme t

obligueshme Klasa 10 Klasa 11 Klasa 12 Klasa 13

1 Gjuh dhe letrsi shqipe 3 2 2 2 2 Gjuh angleze 2 2 2 2 3 Edukat fizike 2 2 2 2 4 Matematik aplikative 2 2 5 Teknologji e informacionit 2 2 6 Ekonomi dhe ndrmarrsi 1 2 2 2 7 Edukat qytetare 1 1 A. Gjithsej lndt e prgjithshme t

obliguara: 13 9 8 12

B. Lndt teorike aplikative t obliguara

8a Histori 1 8b GIS-i n biologji 2 1 8c Biostatistika dhe mbledhja e

mostrave 2

B. Gjithsej lnd teorike aplikative t obliguara

3

3

C. Lndt zgjedhore t obligueshme 9a Vivariumi dhe kafsht laboratorike 1 9b Etologjia e shtazve 1

C. Gjithsej lndt zgjedhore t obliguara

1 1

Gjithsej lndt e prgjithshme: 16

D. Lndt profesionale t obliguara 10 Fizik 2 2 11 Kimi 2 2 12 Biologji 2 2 2 13 Metodologjia e hulumtimit shkencor

n biologji 1

14 Laboratori dhe laboranti 1 15 Mikrobiologjia dhe udhheqja me

punt n teknikat e kultivimit t mikroorganizmave

2

16 Biokimia dhe udhheqja me punt n laboratorin e biokimis

2

17 Zoologjia dhe punt praktike n laborator dhe n terren

2

19 Botanika dhe punt praktike n laborator dhe n terren

2

20 Anatomi dhe fiziologji e bimve 2 22 Fiziologji e shtazve 2 23 Ekologjia dhe udhheqja me punt 2

34

n monitorimin e ekosistemeve D. Gjithsej lndt profesionale t

obliguara

E. Praktik profesionale E. Gjithsej praktik profesionale 9 13 15 11

F. Lndt zgjedhore t lira

G. Gjithsej: A+B+C+D+E+F 32 32 32 32 Vrejtje: Programet e lndve t prgjithshme (grupi i lndve A dhe B) jan parashtruar n nj dokument t veant t MASHT-it.

35

6.7. Profili: Teknik laborant i fiziks

6.7.1. Struktura e shkollimit dhe mundsia e shkollimit t mtejshm Arsimimi n profilin Teknik i fiziks trajtohet n kuadrin e shkollimit t mesm t lart dhe ofrohet n shkollat profesionale. Ky shkollim zgjat katr vjet dhe sht me shkallzim. Pas prfundimit t suksesshm t klass s 12-t nxnsi merr thirrjen Laborant i fiziks dhe ka mundsin e vazhdimit t klass s 13-t. Pas prfundimit t suksesshm t klass s 13-t nxnsi merr thirrjen Teknik i fiziks dhe ka mundsin e vazhdimit t studimeve universitare.

6.7.2. Grupi t cilit i drejtohet shkollimi Shkollimin pr Teknik i fiziks, mund ta ndjekin t gjith t rinjt dhe t rejat t cilt kan prfunduar me sukses arsimin e detyruar nntvjear dhe zotrojn aftsi shndetsore (fizike e mendore) t mjaftueshme pr t kryer shkolln e mesme t lart. N raste t veanta, kur krkesat pr t ndjekur kt shkollim jan m t larta sesa kapacitetet reale t shkollave profesionale, Ministria e Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis (MASHT) prgatit udhzime t veanta me kritere t posame pranimi pr kto shkolla.

6.7.3. Kompetenca profesionale Teknikt dhe laborantt e fiziks, para s gjithash, punojn n laboratorin e fiziks. Ata duhet t ken aftsi, shkathtsi dhe njohuri t gjera pr laboratorin, si dhe pr t kuptuarit teorik t proceseve dhe t ligjeve t fiziks. Ata hulumtojn nj numr t madh t materialeve, prbrjen, vetit dhe cilsit e tyre. Mund t punojn n industri, pr shembull, n vetit korroduese t metaleve, n vetit elektro-kimike t legurave dhe n kontrollin e mikrocipave. Teknikt dhe laborantt e fiziks jan prgjegjs pr prgatitjen dhe kryerjen e eksperimentit fizik dhe prpunimin e seris s matjeve t bra. Ata punojn me aparate matse t ndjeshme t fiziks, si jan ampermetri, voltmetri, termometri apo mikropeshorja. Teknikt dhe laborantt e fiziks punojn n ekipe. M s shpeshti ata jan bashkpuntor t fizikanve, inxhinierve t fiziks ose elektronistve. Ata e zhvillojn aktivitetin e vet n laboratort hulumtues dhe zhvillimor q i prkasin ndonj instituti hulumtues (p.sh. institut i universitetit), ose q jan pjes e ndonj ndrmarrjeje t madhe industriale. Ata punojn, gjithashtu, n laborator kontrollues ose n institute testimi, ku bhet testimi i prodhimeve t paprpunuara, gjysm t prpunuara dhe finale (p.sh. metaleve, materialeve pr zeje t ndryshme, qelqit, fijeve t tekstilit, aparateve fiziko-teknike etj.). Ndr punt prgatitore t teknikut dhe laborantit t fiziks jan t provuarit dhe kalibrimi i aparateve matse fizike (p.sh. kurdisja e pikave zero, kurdisja e thjerrzave me an t mikroskopit etj.), rikontrollimi i funksionimit t aparateve, si dhe prgatitja e mostrave pr hulumtim (p.sh. prerja e nj mostre kristali). Pr kryerjen e hulumtimeve, teknikt dhe laborantt e fiziks, s bashku, shpeshher duhet t ndrtojn vet vegla pune sipas prshkrimeve teknike dhe udhzimeve t tjera, n rastet kur duhet t prpunohen metalet, qelqi, druri, goma dhe materialet pr mjeshtri (p.sh. saldimi). Teknikt e fiziks vrojtojn

36

dhe mbikqyrin tr procesin gjat eksperimentit. Ata matin peshn, gjatsin, kohn, temperaturn apo proceset elektrike, ku aparatet e ndryshme matse dhe analizuese fizike, si mikroskopi, aparatet matse t shumfishta, njehsori frekuencor etj., duhet t mbahen n gjendje t rregullt sipas dispozitave t parapara. Ndonjher, ata duhet t bjn matje edhe n vende t hapura (p.sh. matjen e forcs s gravitacionit apo matje sizmologjike, n lmin e gjeofiziks). Teknikt dhe laborantt e fiziks i lexojn t gjitha t dhnat pr aparatet matse dhe i prdorin ato sipas librit t udhzimeve. Pr prpunimin e rezultateve t matjeve, sidomos teknikt e fiziks bjn llogaritjet e nevojshme me an t kompjuterit dhe rezultatet i paraqesin n form tabelore apo n form diagrami. Prpunimi dhe interpretimi thelbsor i rezultateve eksperimentale krijon nga ata, mbase m von, fizikan t mirfillt t pavarur. Teknikt e fiziks marrin pjes n zhvillimin dhe n prodhimin e pajisjeve t reja. Gjithsesi, ata punojn s bashku me specialist t fushave t tjera (p.sh. t ndrtimtaris, prodhimit, kalkulimeve); ata bjn prshkrimin teknik t projektit ose skicimin, ndrtojn mostrat dhe e kontrollojn serin e par t prodhimit (Nullserie). N shum laborator, teknikt e fiziks drgohen t punojn n hulumtime kimike (p.sh. n prodhimin e tretsirave kimike, matjen e vlerave pH pr konstatimin e aciditetit t nj lngu) dhe pr pun me fotografi. Ata fotografojn p.sh. fazat e zhvillimit t projektit, zhvillojn filmat fotografik, kopjojn dhe bjn shumzimin e materialit. Ndr detyrat plotsuese t teknikut dhe laborantit t fiziks jan mirmbajtja, prkujdesja dhe ndreqjet e vogla t veglave dhe aparaturave, si dhe mbajtja e kartoteks s dokumenteve teknike (p.sh. t prospekteve t pajisjeve dhe pjesve t tyre).

37

6.7.4. Plani msimor pr profilin: Teknik laborant i fiziks Nr. Modulet msimore Numri i orve n jav A. Lndt e prgjithshme t

obligueshme Klasa 10 Klasa 11 Klasa 12 Klasa 13

1 Gjuh dhe letrsi shqipe 3 2 2 2 2 Gjuh angleze 2 2 2 2 3 Edukat fizike 2 2 2 2 4 Matematik aplikative 2 2 2 2 5 Teknologji e informacionit 2 2 2 2 6 Ekonomi dhe ndrmarrsi 1 2 2 2 7 Edukat qytetare 1 1 A. Gjithsej lndt e prgjithshme t

obliguara: 13 13 12 12

B. Lndt teorike aplikative/shoqrore t obliguara

8d Histori 1 8e Gjeografi 2

B. Gjithsej lnd t obliguara 3

C. Lndt zgjedhore t obligueshme 9a Menaxhim i projekteve (Teknik) 1 Gjithsej lndt e prgjithshme: 16 13 12 13

D. Lndt profesionale t obliguara 10 Fizik aplikative 2/2 2/2 2/2 2/2 11 Kimi aplikative 2/2 2/2 2/2 12 Biologji aplikative 2/2 2/2 2/2 13 Metodat shkencore 1 14 Njohje e materialit laboratorik 2 15 Sistemi ndrkombtar i njsive 1 16 Mirmbajtja e laboratorit 1 17 Mbrojtja e mjedisit 1 19 Gjeofizik 1 20 Meteorologji 1 22 Teknika e eksperimentit fizik 3/3 23 Metrologjia optike 1/1 24 Elektronika fizike 1/1 25 Fizika dhe mjedisi 2 26 Programimi dhe gjuht programuese 2 27 Fizika llogaritse 2 D. Gjithsej lndt profesionale t oblig. 10 10 9 10 E. Praktik profesionale 28 Pun laboratorike 6 6 7 6 29 Praktik profesionale n ndrmarrje 3 4 3 E. Gjithsej praktik profesionale 6 9 11 9

F. Lndt zgjedhore t lira F. Gjithsej lndt zgjedhore

G. Gjithsej: 32 32 32 32 Vrejtje: Programet e lndve t prgjithshme (grupi i lndve A dhe B) jan parashtruar n nj dokument t veant t MASHT-it.

38

6.8. Profili: Teknik laborant i kimis

6.8.1. Struktura e shkollimit dhe mundsia e shkollimit t mtejshm Arsimimi n profilin Teknik i kimis trajtohet n kuadrin e shkollimit t mesm t lart dhe ofrohet n shkollat profesionale. Ky shkollim zgjat katr vjet dhe sht me shkallzim. Pas prfundimit t suksesshm t klass s 12-t nxnsi merr thirrjen Laborant i kimis dhe ka mundsin e vazhdimit t klass s 13-t. Pas prfundimit t suksesshm t klass s 13-t nxnsi merr thirrjen Teknik i kimis dhe ka mundsin e vazhdimit t studimeve universitare.

6.8.2. Grupi t cilit i drejtohet shkollimi Shkollimin pr Teknik i kimis, mund ta ndjekin t gjith t rinjt dhe t rejat t cilt kan prfunduar me sukses arsimin e detyruar nntvjear dhe zotrojn aftsi shndetsore (fizike e mendore) t mjaftueshme pr t kryer shkolln e mesme t lart. N raste t veanta, kur krkesat pr t ndjekur kt shkollim jan m t larta sesa kapacitetet reale t shkollave profesionale, Ministria e Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis (MASHT) prgatit udhzime t veanta me kritere t posame pranimi pr kto shkolla.

6.8.3. Kompetenca profesionale

Personat e diplomuar n kt profil jan n gjendje t kryejn t gjitha punt q lidhen me laboratorin e kimis, nga mnyra e marrjes s mostrs pr analiz e deri te prgatitja e raportit pr analizat e kryera. Ata kualifikohen pr mnyrn e prdorimit t reagjentve kimik, mirmbajtjen e tyre, prgatitjen e tretsirave me prqendrim t ndryshm, mnyrn e prdorimit t fotometrave, kalorimetrave, kromatografin e gazt etj., me t cilt mund t zbulojm edhe gjurmt e substancave kimike.

Nxnsit q prfundojn kt profil mund t punojn n: Laboratort industrial n t cilt bhet prgatitja dhe analiza e mostrave t mineraleve

t ndryshme, Laboratort n t cilt bhen analizat e jometaleve, n industrin e qeramiks,

imentos dhe materialeve t tjera, Laboratort n t cilt bhen analizat e ujrave, Laboratort n t cilt konstatohet shkalla e kontaminimit t ambientit jetsor, Laboratort, veprimtaria e t cilve sht e ngjashme me Institutin Bioteknik n Pej, Laboratorin e Institutit Kombtar t Shndetit Publik, Laboratort n t cilt bhen analizat pr prpunimin e mbeturinave t ndryshme me

natyr inorganike dhe organike. Pra, gama e punsimit t kuadrove t tilla sht shum e gjer.

39

6.8.4. Plani msimor pr profilin: Teknik laborant i kimis Nr Modulet msimore Numri i orve n jav A Lndt e prgjith. t oblig. Klasa 10 Klasa 11 Klasa 12 Klasa 13 1. Gjuh dhe letrsi shqipe 3 3 3 2 2. Gjuh angleze 2 2 2 2 3. Edukat fizike 2 2 2 2 4. Matematik aplikative 2 2 2 3 5. Teknologji e informacionit 2 - - 2 6. Ekonomi dhe ndrmarrsi 1 2 2 2 7. Edukat qytetare 1 1 B A Gjithsej: 13 12 11 13 Lndt teor. aplik. t oblig. - 8. Histori 1 - - - 9. Gjeografi 2 - - - II B Gjithsej: 3 III C Lnd zgjedh. t oblig. 10. Menaxhim i projekteve 1 C Gjithsej: 1 D Lndt profes. t obliguara Fizik aplikative 2 2 - 3 Kimi aplikative 2 2 - 3 Biologji aplikative 3 2 - 3

Udhzime pr pun n laborator 0+1 - -

Kimi e prgj. me inorganik 2 - - 3 Njohje e materialeve - 1 - -

Metodat e hulumtimit shkencor - 1 -

Kimi analitike - 2 - - Kimi organike - - 2 - Kimi fizike - - 2 - Teknik e puns n kimi - 1 3 Kimi e mjedisit - - 1 1 Biokimi - 2 - IV D Gjithsej: 10 10 11 13 24. Pun laboratorike 3 6 6 1 25. Pun n puntori - - - - 26. Praktik profes. n ndrm. 4 4 4 4 V. E Praktik profesionale 7 10 10 5 VI F Lnd zgjedhore t lira Gjithsej or n jav 32 32 32 32 Vrejtje: Lndt msimore profesionale t obliguara: Kimi, Fizik dhe Biologji n klasn 11 jan aplikative, kurse n klasat 10 dhe 13 mbeten t emrtuara si Kimi, Fizik dhe Biologji. Vrejtje: Programet e lndve t prgjithshme (grupi i lndve A dhe B) jan parashtruar n nj dokument t veant t MASHT-it.

40

6.9. Programi msimor i lndve profesionale pr klasn e 12-t

6.9.1. Bazat e programimit

Lnda: Bazat e programimit Numri i orve n jav: 2 or Qllimi i lnds: Prvetsimi i njohurive pr sistemet e programimit, prdorimin e kompjuterit, sistemet operative, gjuht programuese, metodat e programimit, etj. Aftsimi i metalurgve pr prdorimin e kompjuterve ne metalurgji, q i mundsojn metalurgut kryerjen e punve profesionale. Aftsimi i nxnsve pr zgjedhjen dhe realizimin praktik t njohurive t cekura nga programimi, sipas krkesave t procesit teknologjik t prfituesit apo prpunuesit, standardeve dhe literaturs tjetr profesionale nga fusha e metalurgjis. Prdorimi i pavarur i literaturs profesionale dhe i burimeve tjera nga fusha e teknologjive prkatse t prfitimit apo prpunimit t metaleve.

Kategorit Prmbajtja Rezultatet e pritshme Sistemet e programimit Karakteristikat teknike t sistemit Sistemet operative programet Gjuht e programimit

Njohuri t prgjithshme; Konfiguracioni i kompjuterit; Struktura e pjess s foto HARDUERIT; Sistemi i njsive hyrse dalse; Struktura e sistemit programor; Proceset dhe programet; Sistemet e prkthimit dhe interpretimi. Njohuri t prgjithshme; Struktura e sistemit; Struktura dhe veorit e procesorit; Struktura dhe veorit e njsive tjera; Komunikimi ne sistem; Procesi i memorimit; Regjimi i puns. Njohuri t prgjithshme; Programet e sistemeve operative; Sistemet operative SOFTUERT; Programet standarde; Programet drejtuese; Programet e puns; Puna me program. Njohuri t prgjithshme;

Nxnsi duhet t dij t przgjedh dhe t prdor sistemet e programimit. Nxnsi duhet t dij t przgjedh dhe t prdor karakteristikat teknike te sistemit prkats. Nxnsi duhet t dij t przgjedh dhe t prdor sistemet operative programet prkatse. Nxnsi duhet t dij t

41

Regjimi i puns gjat eksploatimit t sistemit Ndrtimi i sistemit operativ

Prkthyesit dhe interpretuesit; Interpretuesit dhe kompilatort; Prkufizimi i gjuhs programuese; Inkuadrimi i prkthyesve; Inkuadrimi i interpretve. Njohuri t prgjithshme; Gjenerimi i sistemit; Regjimi i puns; Regjimi i shfrytzimit; Sistemet On Line; Baza e t dhnave. Njohuri t prgjithshme; Roli i sistemit operativ; Gjuhet e sistemit operativ; Funksioni i programeve; Prfundim.

przgjedh dhe t prdor gjuht e programimit adekuat. Nxnsi duhet t dij t przgjedh dhe t prdor regjimin e puns gjat eksploatimit te sistemit prkats. Nxnsi duhet t dij t przgjedh dhe t prdor sistemin prkats operativ.

42

6.9.2. Prfitimi i metaleve me ngjyr Lnda: Prfitimi i metaleve me ngjyr Numri i orve n jav: 3 or Qllimi i lnds: Prvetsimi i njohurive pr proceset dhe teknikat e mtejme t prfitimit t metaleve me ngjyr: prfitimin e bakrit, zinkut, kallajit, zhivs, nikelit, kobaltit, kadmiumit, platins, etj., si dhe aftsimin e metalurgve pr mbrojtje nga rreziqet n pun gjat prfitimit t metaleve t cekura, e q i mundsojn atij kryerjen e punve profesionale. Aftsimi i nxnsve pr zgjedhjen dhe realizimin praktik t njohurive t cekura sipas krkesave t procesit teknologjik prkats, standardeve dhe literaturs tjetr profesionale nga fusha e metalurgjis s metaleve me ngjyr. Prdorimi i pavarur i literaturs profesionale dhe i burimeve tjera nga lmi i proceseve dhe teknikave prkatse t prfitimit t metaleve me ngjyr.

Kategorit Prmbajtja Rezultatet e pritshme Prfitimi i bakrit Prfitimi i zinkut Metalurgjia e kallajit Metalurgjia e zhivs

Njohuri t prgjithshme; Frgimi i xeheve dhe i koncentrateve t bakrit; Shkrirja e xeheve dhe koncentratit me flak; Shkrirja n furrn vertikale; Metodat e reja t shkrirjes s koncentrateve t bakrit; Konvertimi i metalins; Rafinimi i bakrit; Hidrometalurgjia e bakrit. Njohuri t prgjithshme; Frgimi i koncentrateve t zinkut; Prfitimi i zinkut me metodat pirometalurgjike; Prfitimi i zinkut me metodat hidrometalurgjike. Njohuri t prgjithshme; Shkrirja reduktuese e koncentrateve t kallajit; Prpunimi i koncentrateve t kallajit; Rafinimi i kallajit. Njohuri t prgjithshme; Prfitimi i zhivs me proceset pirometalurgjike; Prpunimi i xeheve t prbra t zhivs; Metoda metalurgjike e prpunimit t xeheve t zhivs.

Nxnsi duhet t dij t: przgjedh dhe t prdor metodat adekuate pr prfitimin cilsor t bakrit. Nxnsi duhet t dij t: przgjedh dhe t prdor metodat adekuate pr prfitimin cilsor t zinkut. Nxnsi duhet t dij t: przgjedh dhe t prdor metodat adekuate pr prfitimin cilsor t kallajit. Nxnsi duhet t dij t: przgjedh dhe t prdor metodat adekuate pr prfitimin cilsor t zhivs.

43

Metalurgji e nikelit Metalurgjia e kobaltit Metalurgjia e kadmiumit Metalurgjia e grupit t platinit

Njohuri t prgjithshme; Prpunimi metalurgjik i xeheve t oksiduara t nikelit; Procesi hidrometalurgjik i prpunimit t xeheve t nikelit; Prpunimi metalurgjik i xeheve sulfite t nikelit; Prpunimi hidrometalurgjik i xeheve sulfure t nikelit; Rafinimi elektrolitik i nikelit. Njohuri t prgjithshme; Proceset e kombinuara t prpunimit t lndve t para t kobaltit; Proceset hidrometalurgjike t prpunimit t lndve t para t kobaltit. Njohuri t prgjithshme; Proceset hidrometalurgjike t prfitimit t kadmiumit; Metodat e kombinuara t prfitimit te kadmiumit. Vetit fizike; Prdorimi dhe prodhimi i metaleve t platinit; Lndt e para pr prfitimin e platinit; Legurat e grupit t platinit.

Nxnsi duhet t dij t: przgjedh dhe t prdor metodat adekuate pr prfitimin cilsor t nikelit. Nxnsi duhet t dij t: przgjedh dhe t prdor metodat adekuate pr prfitimin cilsor t kobaltit. Nxnsi duhet t dij t: przgjedh dhe t prdor metodat adekuate pr prfitimin cilsor t kadmiumit. Nxnsi duhet t dij t: przgjedh dhe t prdor metodat adekuate pr prfitimin cilsor t platinit dhe metaleve tjera t grupit t platinit.

44

6.9.3. Prfitimi i ferrolegurave Lnda: Prfitimi i ferrolegurave Numri i orve n jav: 2 or Qllimi i lnds: Prvetsimi i njohurive lidhur me proceset dhe teknikat e mtejme t prfitimit t ferrolegurave me procese dhe metoda prkatse si dhe aftsimi i metalurgve pr mbrojtje nga rreziku dhe mbrojtja n pun gjat prfitimit t ferroleguarve, q i mundsojn metalurgut kryerjen e punve profesionale. Aftsimi i nxnsve pr zgjedhjen dhe realizimin praktik t njohurive t cekura sipas krkesave t procesit teknologjik t prfitimit t ferrolegurave dhe literaturs tjetr profesionale nga fusha e metalurgjis. Prdorimi i pavarur i literaturs profesionale dhe i burimeve tjera nga lmi i metodave dhe teknikave prkatse t prfitimit t ferrolegurave.

Kategorit Prmbajtja Rezultatet e pritshme Ferrolegurat Prfitimi i ferronikelit Prfitimi i ferrokromit Prfitimi i ferromanganit Prfitimi i ferrovosilicit Prfitimi i ferrolegurave tjera

Njohuri t prgjithshme; Bazat e metalurgjis s ferrolegurave; Lnda e par dhe metodat e prfitimit t ferrolegurave; Prfitimi i ferrolegurave t:

- ferronikelit - ferrokromit - ferromanganit - ferrosilicit - ferrolegurave tjera

Nxnsi duhet t dij veorit e ferrolegurave, si prfitohen, cila sht lnda e par dhe metodat pr prfitimin e ferrolegurave t:

- ferronikelit

- ferrokromit

- ferromanganit

- ferrosilicit - ferrolegurave tjera n metalurgji.

45

6.9.4. Njohja e materialit Lnda: Njohja e materialit Numri i orve n jav: 1 or Qllimi i lnds: Prvetsimi i njohurive t mtejme pr materialet teknike: strukturn e materialeve, diagramet e gjendjes dhe vetit e materialeve q i mundsojn metalurgut kryerjen e punve profesionale. Aftsimi i nxnsve pr zgjedhjen dhe realizimin praktik t njohurive t cekura sipas krkesave t procesit teknologjik prkats, standardeve dhe literaturs tjetr profesionale nga fusha e metalurgjis. Prdorimi i pavarur i literaturs profesionale dhe i burimeve tjera nga lmi i prfitimit dhe prdorimit t metaleve.

Kategorit Prmbajtja Rezultatet e pritshme Struktura e materialeve Diagramet e gjendjes Vetit e materiale

Llojet dhe natyra e lidhjeve kimike; Bazat e teoris s trupave t ngurt; Rrjeta hapsinore e kristaleve; Struktura kristalore e materialeve; Gabimet e strukturs kristalore; Prcaktimi i strukturs kristalore me rreze iks Mikrostrukturat e materialeve reale. Rregullat e fazave dhe diagramet e gjendjes; Sistemet dykomponenteshe; Sistemet trekomponenteshe. Vetit kimike; Vetit nxehtsiore; Vetit elektrike; Vetit mekanike; Vetit teknologjike.

Nxnsi duhet t dij t dalloj strukturn, si fitohet dhe si ndikon n vetit e metaleve dhe legurave t tyre. Nxnsi duhet t dij si prfitohen diagramet e gjendjes dhe ti prdor ato n praktik. Nxnsi duhet t dij t: dalloj, przgjedh dhe t prdor vetit e materialeve.

46

6.9.5. Materialet zjarrduruese Lnda: Materialet zjarrduruese Numri i orve n jav: 1 or Qllimi i lnds: Prvetsimi i njohurive pr materialet zjarrduruese: prfitimin, vetit dhe prdorimin e tyre n metalurgji si dhe rreziqet dhe mbrojtja n pun gjat prfitimit dhe prpunimit, q i mundsojn metalurgut kryerjen e punve profesionale. Aftsimi i nxnsve pr zgjedhjen dhe realizimin praktik t njohurive t cekura sipas krkesave t procesit teknologjik t prfitimit dhe prpunimit t materialeve zjarrduruese, standardeve dhe literaturs tjetr profesionale nga fusha e metalurgjis. Prdorimi i pavarur i literaturs profesionale dhe i burimeve tjera nga fusha e materialeve zjarrduruese dhe prdorimi i tyre n metalurgji.

Kategorit Prmbajtja Rezultatet e pritshme Materialet zjarrduruese Prcjellshmria e nxehtsis Zgjyra (skoria) dhe gazrat Karakteristikat e materialit zjarrdurues Muratura e furrave

Klasifikimi dhe veorit themelore varsisht nga:

- shkalla e zjarrdurueshmeris;

- prbrja kimike; - mineralogjike; - stabiliteti termik.

Nxehtsia dhe temperatura. Ndikimi i zgjyrs (skorios) n deprtueshmrin e gazrave. Karakteristikat e materialit zjarrdurues:

- dinasit; - shamotit; - argjiloreve; - magnezitit; - dolomitit; - kromiteve; - karbonike; - etj.

Materialet termoizoluese; Betonet zjarrduruese; Termoplastet. Veorit termike t muraturave t furrave; Llojet e veanta t muraturave t furrave; Karakteristikat konstruktive te muraturave t furrave.

Nxnsi duhet t dij t: przgjedh dhe t prdor materialet zjarrduruese n metalurgji. Nxnsi duhet t dij t: bj dallimin mir n mes nxehtsis dhe temperaturs. Nxnsi duhet t dij t bj dallimin n mes t zgjyrs dhe gazrave dhe ndikimin e saj n deprtueshmrin e gazrave. Nxnsi duhet t dij t dalloj mir karakteristikat e materialit zjarrdurues:

- dinasit - shamotit - argjilorve - magnezit - dolomitit - kromiteve - karbonikeve - materialet

termoizoluese, betonet zjarrduruese dhe termoplastet.

Nxnsi duhet t dij veorit termike t muraturave t furrave, llojet e muraturave dhe karakteristikat konstruktuese t muraturave.

47

6.9.6. Prpunimi termik i metaleve Lnda: Prpunimi termik i metaleve Numri i orve n jav: 2 or Qllimi i lnds: Prvetsimi i njohurive lidhur me teknikat e mtejme t prpunimit termik t metaleve dhe legurave t tyre: llojet e prpunimit termik, formimi i kokrrizave t austenitit, shndrrimet fazore, izotermike, vjetrsimi dhe praktika e prpunimit termik t elikut, gabimet gjat prpunimit termik dhe prpunimet kimike termike, aftsimi i metalurgve pr mbrojtje n pun gjat prpunimit termik, q i mundsojn metalurgut kryerjen e punve profesionale. Aftsimi i nxnsve pr zgjedhjen dhe realizimin praktik t njohurive t cekura sipas krkesave t procesit teknologjik t prpunimit termik, standardeve dhe literaturs tjetr profesionale nga fusha e prpunimit termik dhe kimike termik. Prdorimi i pavarur i literaturs profesionale dhe i burimeve tjera nga lmi i prpunimit termik t metaleve dhe legurave t tyre.

Kategorit Prmbajtja Rezultatet e pritshme Prpunimi termik Llojet e prpunimit termik Formimi i kokrrizave t austenitit Shndrrimet fazore Shndrrimet izotermike Vjetrsimi i elikut

Bazat e prpunimit termik. Pjekja; Kalitja; Riardhja; Vjetrsimi.

Formimi dhe rritja e kokrrizave t austenitit. Shndrrimet fazore gjat ftohjes s elikut. Diagramet izotermike t transformimeve;

- shndrrimet e perlitit; - shndrrimet e

martensitit; - shndrrimet e bajinitit.

Diagramet e tejftohjes; Diagramet e ftohjes kontinuale. Shndrrimet gjat riardhjes. Vjetrsimi deformues; Vjetrsimi termik.

Nxnsi duhet t dij: bazat e prpunimit termik t metaleve dhe legurave t tyre. Nxnsi duhet t dij t: przgjedh dhe t prdor metodat adekuate t prpunimit termik t metaleve. Nxnsi duhet t dij: formimin e kokrrizave t austenitit. Nxnsi duhet t dij t: dalloj shndrrimet fazore gjat ftohjes s elikut. Nxnsi duhet t dij t: dalloj shndrrimet izotermike. Nxnsi duhet t dij t: dalloj veorit e vjetrsimit

48

Praktika e prpunimit termik Pjekja me shndrrime fazore Pjekja pa shndrrime fazore Kalitja e plot e trupave Kalitja siprfaqsore Riardhja Prmirsimi Gabimet gjat prpunimit termik

Zgjedhja e temperaturs s nxehjes; Koha e nxehjes; Furrat pr prpunim termik; Ftohja dhe mjetet pr ftohje. Homogjenizimi; Pjekja e plot; Pjekja izotermike; Normalizimi. Pjekja n temperatura t ulta; Pjekja rekristalizuese; Mespjekja; Pjekja pr tensionim; Pjekja ciklike. Kalitja kontinuale; Kalitja me mjete ftohse; Kalitja me ftohje t thell; Kalitja e shkallzuar; Kalitja izotermike; Fikja.. Kalitja siprfaqsore me zhytje; Kalitja siprfaqsore me flak; Kalitja siprfaqsore induktive. Riardhja e elikut. Prmirsimi i elikut. Sforcimet termike; Sforcimet strukturore;

t elikut dhe metodat e vjetrsimit t tij. Nxnsi duhet t dij t: przgjedh dhe t prdor metodat adekuate t prpunimit termik q prdoren m s shumti n praktik. Nxnsi duhet t dij t: przgjedh dhe t prdor metodat adekuate t shndrrimeve fazore. Nxnsi duhet t dij t: przgjedh dhe t prdor metodat adekuate pr pjekje pa shndrrime fazore. Nxnsi duhet t dij t: przgjedh dhe t prdor kalitjen e plot t trupave. Nxnsi duhet t dij t: przgjedh dhe t prdor metodat adekuate pr kalitje siprfaqsore. Nxnsi duhet t dij t: prz