pro ·iŝtar

Pro Ishtar. — Romano el laantikva Babela historio. Per laShava alfabeto transskribis Ser-gio Pokrovskij.

Verkis: H.A. Luyken.Unue eldonis: Ferdinand Hirt &Sohn, Leipzig, 1924.

― 2 ―

ĉapitro 1-a. renkontonokta mallumo kovris la landon araban. estis lahoro antâ la matena krepusko en la vasta alt-plataĵo de la nordorienta parto de ·arabujo,nomita Ğlando ·ucğ. stela baldakeno, ornamitakvazâ per milionoj da tremetantaj diamantoj,etendiĝis super mistere silenta pejzaĝo. timigablekado de leonoj kaj hienoj, kiu interrompadisla silenton, jam ĉesis, kaj nun la tuta, virganaturo ŝajne ĝuis la plej profundan ripozon,ĝis la suno vekos ĝin al nova, ĝoja aktiveco.tamen ne mankis signo de homa vivo. sur

malgranda altaĵo vidiĝis neforta ardo de es-tingiĝonta fajro, kiu ĵetis rubenoruĝan lumonsur altkreskan, senmovan figuron de viro, star-anta kelke da paŝoj for de ĝi. se facila vent-eto okaze ne flirtigus la randaĵon de lia baŝ-likosimila kapovesto, oni pensus, ke ĝi estassenviva statuo. la viro, kiu estis vestita perlonga mantelo el ŝafofelo, peze apogis sin per

― 3 ―

ambâ manoj sur longa, per tufo ornamita lan-co, tenante la kapon kaj la ŝultrojn iomklinitaj antâen. la lumo de la mortanta fajrovidigis el inter la randoj de la kapuĉo vizaĝonkun bruna barbo. profunda enpenseco kaj malĝo-jo sin pentris sur tiu vizaĝo, kaj liaj malhel-aj okuloj reve rigardis en la mallumon deapuda valeto. steloj post steloj, en sia majesta,silenta irado malleviĝis en la okcidento, kajmalaperis trans neklare siluetita horizonto.ankorâ tie la viro staris, senmove; stranga

vidaĵo! la brilega ·siriuso alproksimiĝis al lahordo de la granda nekonatejo, kaj jam pala,flavruĝa lumo ekkolorigis la orientan ĉielon,kiam la solulo malrapide levis la kapon, kajdirektis la rigardon al la ·plejadoj, briletantajsuper li. dum momento la malgajeco de liavizaĝo cedis lokon al esprimo de espero kajpreskâ ĝoja, arda sopiro.� amataj steloj, � li diris mallâte, �

bonekonataj, kiel la trajtoj de la amatoj, kiuj

― 4 ―

ne estas plu. kiel mirinda estas la mano, kiusenerare vin gvidas! kaj ĉu ne gvidas tiu samamano, same senerare, la homajn aferojn, lasekretajn aferojn de koroj, dediĉitaj al vi? mine petas, ·eternulo, ke vi lumigu per brilalumo mian teran vojon. donu al mi nur en lakoro radieton, trankvilon, kaj helpu al viasklavo ekpaŝi sentime; sen timo pro mi mem;pro miaj duboj; pro mia� pasio!rimarkante la malaperon de la brila stelo, li

subite rektiĝis kaj rigardis la orientan ĉielon.ne pli frue ol tiam, li sentis, ke liaj membr-oj rigidiĝis de la malvarmo.� unu duonon de k a ŝ bu o 1 plu, � li diris

al si, � ĝis plena taglumo; du kaŝbuojn plu,kaj eble mi vidos ·lemuelon, ·ĥaranidon, la sen-ripozan agemulon, kiu tamen posedas tian mir-indan animpacon. la granda taglumiganto plen-

1 kaŝbu â kazab = 2 horoj. en ·babel kaj apudajregionoj la tago kaj la nokto dividiĝis ĉiu en 6kaŝbuojn â kazabojn de du horoj.

― 5 ―

umis preskâ kvaronon de sia flama vojo. latranoktinto troviĝis jam kelke da mejloj forde sia soleca haltejo, kaj nun vigle irissuden lâ longuzita karavanvojo, portante sianpezan mantelon per la lanco, metita trans lamaldekstra ŝultro. li surhavis blankan, zonitantunikon kun mallongaj manikoj, kiu lasis pres-kâ tute nudaj sunbrunigitajn brakojn kaj, mal-supre de la genuoj, fortmuskolajn krurojn. liajpiedoj estis vestitaj per ledaj sandaloj. ĉirkâla muskolaĵo de la maldekstra brako li portisoran braceleton kvin centimetrojn larĝan, kajornamitan per seso da grandaj turkisoj; kajĉirkâ la kapo similan, sed malpli larĝan kajmalpli dikan strion, ordotenantan al li lakapoveston. sur ĉi tiu strio brilis, en la mezode la frunto, aro da belaj briliantoj en formode rikoltilo â kvaronluno; kaj ĉe ambâ flankojvidiĝis aroj da malgrandaj turkisoj, iom serpen-tosimile aranĝitaj. la fizionomio de la viro,kiu havis la aĝon de kvardek jaroj, estis

― 6 ―

alloga, pensema kaj nobla. lia tuta sintenoestis plena de digno.la regiono, tra kiu li pasis, estis bela kaj

ridetanta en la matena sunlumo. ondoformeco dela tero, kaj multaj disaj aretoj da arboj, plejekverkoj, terebintarboj kaj cirpresoj, donis alla pejzaĝo tre plaĉan aspekton. sed la tutalando estis ankorâ virga, kaj la sola homa sig-no estis serpentumanta, ŝajne senfina karavan-vojo.atinginte la supron de malgranda altaĵo, la

viro ekvidis en kelka malproksimeco la atend-atan de li karavanon, envolvitan en polva nubo.ĝi estis longa karavano kun pli ol kvindekkameloj, el kiuj tri kvaronoj estis peze ŝarĝ-itaj per komercaj pakaĵoj kaj tendaĵoj. kiamla vojaĝistaro sufiĉe alproksimiĝis, la virofaris signon per svingo de la mano. tiu signotuj ricevis respondon per simila mansvingo deunu el la unuaj karavananoj. momenton poste larespondinto dekameliĝis, donis la bridon al kun-

― 7 ―

rajdanto, kaj rapidpaŝe venis antâen. li estisvestita per ruĝebruna tuniko kaj griza, pol-vokovrita mantelo, vasta kaj malpeza, kiu gajeflirtis en la vento pro la rapida, energia mov-iĝado de la portanto. lia kapovesto estis malvastaĉe la supro, ligita ĉirkâ la frunto per simplarubando, sed pendis en faldoj sur la ŝultroj. laparte nudaj brakoj kaj kruroj, kiujn la tunikolasis vidiĝi, estis maldikaj. lia tuta, iom mal-grasa korpo estis tre fleksebla kaj facilmova,elmontrante muskolan energion kaj mensanviglecon. ne estus facile, per unu rigardo,konjekti lian aĝon. longa, griziĝanta barbosupozigis alproksimiĝon al maljuneco, sed liajviglaj, lumaj okuloj kaj lia juneca moviĝadoŝajne kontrâdiris tiun supozon. se forestus lagriziĝanta barbo, oni pensus, ke li havas laaĝon de ne pli ol kvindekkvin jaroj. efektiveli estis preskâ okdekjarulo.ambâ viroj haltis momenton je interspaco de

dekkelke da paŝoj, kaj profunde klinsalutis;

― 8 ―

poste, levante la manojn, ili rapidpaŝealproksimiĝis kaj ĉirkâbrakis unu la alian. lapli maljuna viro kisis sian amikon sur ambâvangoj, kaj diris ĝoje, tamen kun deca serioz-eco:� la ·eternulo vin benu, ·omar.� dio estu kun vi, ·lemuel, � respondis la

alia fervore, kun mieno plena de amo kaj res-pekto. � mi ĝojas, ke vi alvenis. la karavanomalfruas jam plenan tagon.� jes; unu kunvojaĝanto el ·uzal malsaniĝis

survoje kaj mortis antâ tri tagoj; tial la mal-fruiĝo. sed, de kie vi venas, ·omar, tiel frueen la tago?� mi vizitis, lâ mia kutimo, la karavanren-

kontejon ·padar por aĉetado. la karavano el·damasko jam alvenis hierâ matene, iom plifrue ol oni atendis. en la vespero mi malplezu-riĝis ĉe la konduto de multaj babelaj kaj feni-ciaj komercistoj pro iliaj blasfemaj kaj mal-ĉastaj paroloj en la gastejo de ·modad, la

― 9 ―

kadmonido; kaj mi preferis solecon sub amikastelaro. mi do pasigis la nokton sola, mez-distance de ĉi tie. verdire, mi volis, antâ niarenkontiĝo, ordigi al mi la pensojn; mi volisestigi en mia internaĵo iom pli klaran bildonde la multaj aferoj, kiuj embarasas kaj premasmian koron. ho, ·lemuel, mi sopiris kun grandasopiro al via saĝa konsilo, al via trankviligakunuleco. vidi vian vizaĝon estas por mi kielekbrilo de la suno post nokta uragano.·lemuel rigardis la pli junan viron kun

grava mieno. en liaj grizaj, penetremaj okulojmontriĝis sincera kunsento kaj malkaŝakorinklino.� ·omar, � li diris, � mia konsilo kaj

multo krom tio ĉiam ja estas je via dispono.sed, ĉu vi estas inklina atenti mian konsilon?jam ĉe mia lasta vizito en ·betraĥ mi penisforpeli el via koro nubon de malĝojo; sed nuneĉ pli malhela ombro kuŝas sur vi, kaj ŝajneankorâ pli peza malfeliĉo premas al vi la kor-

― 10 ―

on. via senorda barbo tion ja montras.� pro kompreneblaj kâzoj.� kiaj?la viro kun la ora strio ĉirkâ la kapo ne

tuj respondis. li kondukis ·lemuelon for de lakaravano, je distanco de unu ŝtonĵeto; kaj dumkelka tempo la du viroj iris flankon ĉe flanko,ne parolante. la kapo de ·omar estis klinita,kaj lia vizaĝo aspektis pensema, kvazâ li serĉ-as ĝustajn vortojn, por esprimi siajn neklar-ajn pensojn. fine li ekparolis:� la suno trapasis ok stelbildojn de la

zodiako, de kiam ni priparolis la staton de nialando ĉe nokta fajro antâ mia tendo en ·betraĥ;kaj ni same opiniis, ke tiu stato estas priplor-inda. hodiâ ĝi, efektive la stato de la tutamondo, estas ankorâ pli malbona ol tiam. ĉirkâ-rigardu! krom nemultaj disaj fideluloj, la tutamondo dronas en demonadoraĉo; kaj la moralastato konformiĝas al la malvirtaj karakteroj dela falsaj dioj. ĉu vi iam âdis pri la malnova,

― 11 ―

pura kredo inter la disiĝintaj posteuloj de·jafet? vi konstante travojaĝas la landojn de laĥamidoj: la ĥaldeoj; la triboj loĝantaj lâlongede la orienta kaj suda marbordoj de ·arabujo; laegiptoj; la kanaanidoj kaj tiel plu. ĉu ili neĉiuj jam delonge forlasis la servon al la·eternulo, kaj tute perdiĝis en la plej absurdajkaj malvirtaj kredaroj? restas la ŝemidoj. kiofariĝis el la posteuloj de la grandaj patriark-oj, ·abraham, ·isaak kaj ·izrael, la sanktuloj,al kiuj la okuloj de la fideluloj sinturnadis? la izraelidoj ankorâ estas en la lan-do egipta. la ·eternulo estas por ili preskâ nurnomo. la riĉaj kampoj grasigis al ili la kor-on; kaj ŝajnas, ke ili tute malatentas la altandestinon proponitan al ili.� vi troigas, ·omar. mi scias, ke inter ili

troviĝas ne malmultaj, kiuj ankorâ alkroĉiĝasal la promesoj donitaj al la granda princo·abraham.� mi ĝojas tion âdi; sed kio fariĝis el la

― 12 ―

ceteraj posteuloj de ·abraham: la iŝmaelidoj kajla filoj de ·ketura; la esavidoj? nenio kromrabistoj kaj gorĝotranĉuloj. la idoj de ·lotneniel superas ilin, nek la multenombraj trib-oj de la joktanidoj en via lando, kiuj jamdelonge fordonis sin al fetiŝismo kaj adoradoal la steloj, anstatâ al la ·kreinto.� ree vi troigas, amiko, � trankvile res-

pondis la grizbarbulo. � mi komercadas inter·nineve kaj ·bubastis kun multaj komercistoj,kiuj ne meritas tian severan juĝon; kiuj,male, estas honestaj en negocoj.� jes, kiam honesteco estas pli profitema ol

friponeco.ne atentante ĉi tiun diron, ·lemuel dâre

parolis: � vi ankâ malmemoras la h i k -ŝ a s u 2, la posteulojn de ·ŝem. kio ajn estusiliaj nunaj pensoj pri la ·eternulo, ili neestas idolanoj. plue, ĉu ne troviĝas kredo en·teman, kaj saĝo en la lando edoma?

2 â h i k s o s o j .

― 13 ―

� buletoj da oro en sabla dezerto; solecajfloroj en sovaĝejo, kiujn viaj indulgemaj okul-oj vidas. sed fine, ni rigardu mian propranhejmlandon. eble vi ne povas prezenti al vi lainsidajn klopodojn de la babela pastraro, delogila jam nemultajn fidelulojn, kaj semi la pere-igajn semojn de sia satandevena kulto. lakulto de · i ŝ t a r 3 jam havas inter ni multepli da sekretaj anoj, ol vi eble supozas. kelkajel niaj junulinoj sekrete kunvenas ĉe lasomera solstico, por priplori la morton de·tamuz kaj la foreston de ·iŝtar en la subteramondo. ofte ni âdas en la nokto, el tendoj kajel luksaj domoj, belsonajn, sed vere blasfemajnhimnojn al la diino de la amo, kiel fonto dela plej amaj kaj sanktaj sentoj. ili enhavaspor malfirmanimaj gejunuloj la plej allogajnkaj fantaziajn ideojn pri naturaj interrilatojkaj pri la interna, spirita vivo. la imago flam-iĝas, kaj sentamo sekvas. ho, ·lemuel, ĉu venos

3 ·astarto.

― 14 ―

ankâ ĉi tien la senhontaj ritoj el ·uruk kaj·babel, por malvirtigi la tutan landon? memorula gefilojn de ·ijob. dio, vidante ilian malvirt-iĝon, juste pereigis ilin kaj multajn aliajn.per tio li senigis ·ijobon je kordoloroj eĉ pliakraj ol li jam suferis.la polvokovrita vojaĝisto nun interrompis la

parolanton, kaj ekkriis:� ·ijob! kiel fartas via amata amiko kaj

mia? mi jam âdis en malproksima ·saba, ke diomirinde benadis lin, kaj ree kovras lin perhonoro kaj favoro.radio de ĝojo eklumigis la seriozan vizaĝon

de ·omar. kun emocio li respondis:� tiu famo estas ĝusta. lia sortoŝanĝo vere

estas tiel miriga, kiel subita estis lia antâamalfeliĉo.� nu, ĉu tio ne pruvas, ke liaj suferoj est-

is nur dia provotempo?� mi neniam dubis pri tio; sed, malfeliĉe,

la fido de multaj malfortiĝis per liaj teruraj

― 15 ―

travivaĵoj. ankorâ mi demandas min, kial�� kial? � tuj rediris ·lemuel, � m i

demandas min Ğk i e l ğ ĉio ĉi tio fariĝis. midiras al vi, ·omar, ke mi ne ripozos, ĝis mimalkovros la misterojn ĉirkâantajn la mal-feliĉaĵojn de ·ijob. mi jam pensas, ke mi estassur ĝusta vojo. demandadi sin Ğkialğ faras ĉition â tion la ·eternulo, kaj plendadi pri lamalbonegaĵoj en la mondo, tio egalas dubadonpri lia saĝo. ĉu la nuboj demandas: k i a l nipeliĝas orienten â okcidenten? â ĉu la maron-doj demandas: k i a l vi furiozigas nin? dumvi plorĝemas, mi agas.� volonte kaj danke mi profitas vian saĝon,

·lemuel, antâ kiu mia scio estas nur malsaĝo.mia koro instigus min meti la manon sur mianbuŝon, se mi ne sentus, ke, esplorante laĞkialojnğ, mi nur penas firmigi mian fidonen tempo, kiam disfalas la kredo de tiom dahomoj; kiam ektremas ĝuste la fundamentoj deĉio, por ni sankta. � vidante en senpacienca

― 16 ―

gesto de ·lemuel, ke ĉi tiu ree volas interrompilin, ·omar eklevis la manon, kaj milde parolisplue: � âskultu min pacience, saĝa amiko.mi ne volas ĉi tie denove starigi diskuton pritiaj malsimplaj demandoj, kiujn vi ne ŝatas;prefere mi petas vin, lumigi per via saĝo lamallumon de mia vojo. sciu do, ke jam delongemi ne povas forĵeti suspekton, ke mi estascelo de sekretaj, misteraj intrigoj. ĉi tiujintrigoj estas por mi des pli misteraj, ĉar mine havas malamikojn, kun escepto, eble, de hom-oj, kiuj estas malamikoj al nia prapatramaniero servi dion.·lemuel enpense ekbalancis la kapon.� jam dufoje � ·omar dâre parolis, � iu

faris atencon kontrâ mia vivo per veneno. iu âiuj persiste penas kalumnii min tiel, ke mipreskâ ne scias, kiu estas mia vera amiko, kajkiu vere kredas je mia honesteco. nekonatojkaj trapasantoj penadas malpaciĝi kun mi, dumaliaj volas per diversaj rimedoj konsentigi min

― 17 ―

forlasi la landon de miaj prapatroj, kaj ekloĝien ·babel. kelkaj eĉ parolas delogeme pri ebl-eco penetri en la misterojn de la postmortavivo per interrilatiĝo kun demonoj 4.·lemuel ree balancis la kapon kun serioza

mieno. post kelkmomenta silento ·omar dârigis:� pluan kâzon de mia malĝojo vi ja konas:

hodiâ estas la dua reveno de la tago, kiu rabisal mi la amatajn filetojn kaj ilian patrinonper unu terura sortobato.·omar ĉesis paroli, kaj la du viroj ree iris

dum kelke da minutoj, flankon ĉe flanko, neparolante. superrega kordoloro silentigis unu,kaj respekta kunsento la alian. fine ·lemuelparolis:� mi ne malestimas vian malĝojon, ·omar. mi

kunsentas kun vi en viaj afliktoj. tamen, mine povas deteni min de admono: via malĝojo est-as kâzata grandaparte de tro malvasta perspek-tivo. via spirito estas katenita de memforĝitaj

4 mortintaj herooj, adorataj kiel dioj.

― 18 ―

katenoj; kaj viaj pensoj tro multe loĝas envia propra interno. vi estas juna kaj riĉa:vojaĝu tra la vasta, bela mondo, kiun dio plen-igis per belaĵoj kaj bonaĵoj por nia ĝuado kajnia profito; kaj via animo malpeziĝos kajfeliĉiĝos. eliĝu el la malvasta rutino de viavivo; eliĝu el vi mem! kiom da tempo vi kajviaj amikoj en ·betraĥ senutile pasigas, plorĝe-mante pri la stato de la mondo, anstatâ agi! misenpacienciĝas pri viaj senfinaj, sencelajdiskutadoj pri senutilaj subtilaĵoj. kian utiloniam donis al vi la longaj rezonadoj kajharofendadoj kun ·bildad, kun ·zofar kaj ·elifazkaj aliaj? ili paradas sian ekstere senmakulanjustecon; kaj per sia malvastanimeco kaj siamalsincereco forpelas la nemultajn fidelulojn,kiuj ankorâ restas en via lando. kaj dume viĉiuj fariĝas blindaj je la politikaj, socialajkaj spiritaj danĝeroj ĉirkâantaj vin. kiam finevi vekiĝos el viaj meditoj, vi estos tiel sen-helpaj, kiel vespertoj en sunlumo. ĉu iam venis

― 19 ―

en vian kapon suspekto, ke ·ijob estis viktimode konspiro de fanatika pastraro, kiu volas ĉiu-rimede elradikigi la kredon al ·jehova, kaj fir-migi adoron al ·merodaĥ kaj ·iŝtar kaj la tutaarego da malsuperaj dioj? ili malsukcesis. vingardu, ho ·omar, ke, celante vin, ili ne suk-cesu!·omar rigardis sian amikon iom maltrankvile.

kun sincera respekto li respondis:� niaj temperamentoj estas ja malsimilaj,

·lemuel: vi estas tre agema, iom impulsema kaj,eble, kelkafoje eĉ senpacienca. ni, en latrankvileco de nia kamparo estas pli meditemaj.ni amas diskutojn. vi ne amas ilin. ofte mipasigis feliĉajn kaj profitajn vesperojn antâla tendo de ·ijob, priparolante la profundajnaferojn de ambâ mondoj. ne malofte tiam lamalsaĝo de babilemuloj vidigis en bela lumo lasaĝon kaj la virtojn de nia aminda amiko.tamen mi devas konfesi, ke via parolo enhavasmulton da vero kaj bonan konsilon. mi konserv-

― 20 ―

os ĝin en mia koro. sed mi nur aludis la afe-rojn, pri kiuj mi deziras konsiliĝi kun vi,kaj mi tre esperas, ke vi ne akompanos ĉitiun karavanon al ·babel, sed pasigos kelkantempon kun ni en ·betraĥ. ·ijob sopiras revidivin. liaj travivaĵoj kaj lia nuna prospero pliprofundigis lian internan vivon; kaj lia ŝanĝ-ita animstato sendube ĉarmos vin, malgrâ viaemo rigardi ĉion per la okuloj de praktikemulo.·lemuel volonte konsentis, dirante, ke post

seninterrompa vojaĝado en la dâro de ses monat-oj li bezonas ripozon, kaj ke la revigatrankvileco de la paŝtejoj en la lando ·ucallogas lin tiel forte, kiel la plezuro revidiamatajn amikojn. dum li parolis, stranga ridetoflirtis trans lia vizaĝo. ·omar vane penisdiveni la signifon de tiu rideto, sed ne kuraĝispeti klarigon.

― 21 ―

ĉapitro 2-a. antikva foirola du amikoj alvenis al ·padar, grava renkon-

tejo de karavanoj, iom post tagmezo, du horojnpost la alveno de la vojaĝistoj el la sudo de lalando. vivegaj, bruaj scenoj sin prezentis antâili. ĉi tie, en ekstremaĵo de la malgranda urbo,kuŝis dormeme en la ombro de terebintarboj aroda kameloj, ĉirkâitaj de la ŝarĝoj deprenitajde sur iliaj dorsoj. tie, inter aro da disajpalmoj, novalvenintoj starigis tendojn, dumvirinoj pretigis manĝaĵojn. bruemaj buboj inter-puŝiĝis, proponante sian servon, kriegante kajmalpaciĝante. en alia, pli centra parto de laurbo, interŝanĝado, vendado kaj brokantado jamestis en plena fluo. sur stabloj, mataĵoj â surla herbo elmontriĝis multespecaj komercaĵoj:iŝmaelidoj kaj midjanaj komercistoj alportis el·egiptujo kosmetikojn, parfumojn, juvelojnmultekostajn, delikatajn tolaĵojn ktp. sabaanajkaravanistoj el ·dedan brue asertis la superecon

― 22 ―

de siaj hindaj spicoj kaj oraj ornamaĵoj supersimilaj komercaĵoj el ĉiuj aliaj landoj. samebrue kaj eĉ pli insiste, kanaananoj proponissiajn tapiŝojn, lanajn ŝtofojn kaj tranĉilaĵojnel ·damasko. dume senditoj de la babela pastrarovendis, senbrue sed persiste kaj elokvente,amuletojn kontrâ la potenco de malbonaj spirit-oj; statuetojn de la diino ·iŝtar; rozariojn dela Ğ·sankta ·koroğ â ringojn ĉiuspecajn kunkabalaj surskriboj.multaj karavanistoj kaj aĉetantoj salutis

·lemuelon kun signoj de respekto, lâ la salut-maniero de sia lando. al ĉiuj ·lemuel respondisafable, sed kun dignoplena sinteno: la ·etern-ulo, kreinto de la ĉielo kaj de la tero, benuvin.la homaj loĝejoj en la ĉirkâaĵo de la urbo

estis plejparte tendoj. ĉi tie kaj tie vidiĝisŝtonaj teretaĝaj konstruaĵoj, ĉirkâitaj de bosk-oj el diversaj arboj. kelkaj el ili, sufiĉegrandaj, montris nur altan, eksteran muron kun

― 23 ―

unu pordego. preskâ ĉiuj pordoj estis fermitaj;nur malmultaj donis vidon al mallarĝaj vestibl-oj â neinviteme aspektantaj koridoroj. en lamezo de la urbo troviĝis kelke da grandaj,ŝtonaj domoj kun plataj tegmentoj, konsistantajel du â tri etaĝoj. ĉi tiuj domoj estis neregulekaj krude konstruitaj, kaj, tre kredeble, estisloĝataj de nombro da malriĉaj familioj. en tiukvartalo troviĝis ankâ seso da gastejoj, grandajkaj malgrandaj. la gastejo, al kiu ·omar kaj·lemuel sin direktis, estis elstare la plejgranda, kaj vizitadata de la plej riĉaj vojaĝ-istoj. aleo da cipresoj kondukis al granda mal-fermaĵo en alta, ekstera muro, konstruita elglazuritaj brikoj. tra tiu malfermaĵo estis vid-ebla la interna, vasta korto. la du amikoj enir-is grandan vestiblon, flankumitan per vicoj dakolonoj. el unu flanka loĝio vigle elpaŝis·modad, la gastejomastro, interfrotante al si lamanojn kun tro humila, komplezaĉa rideto surla senbarba vizaĝo. li bonvenigis ·lemuelon kun

― 24 ―

multaj profundaj klinsalutoj kaj ripete eldiritadeziro, ke la Ğ·eternuloğ lin benu. (cetere lielvokadis la benojn de diversaj dioj kaj diinojsur la kapon de siaj gastoj, lâ iliaj kredoj.)·lemuel respondis lâ sia kutima, dignoplena

maniero, sed kun iom malvarmeta sindeteno. lakadmonido salutis ·omaron kun montro de sur-prizo, kiu enhavis, tamen, ion malsinceran, de-mandante lin, kie li pasigis la nokton kaj latutan matenon. ·omar iom malplezure respondis:� sub la steloj, ·modad. se vi ne bridos la

malpurajn buŝojn de kelkaj el viaj gastoj, viperdos la favoron de ĉiuj bonmoraj vojaĝistoj.ne atentante la senkulpigojn de la domo-

mastro, la du viroj iris antâen en la korton.en la mezo de vasta, rektangula spaco vidiĝisovala lageto kun fontano, ĉirkâita de deko danegrandaj arboj. tri flankojn de la korto form-is vicoj da gastoĉambroj, plejparte nur sen-pordaj ĉeloj. sur la dekstra, suda flanko,tamen, troviĝis nombro da pli grandaj kaj luk-

― 25 ―

saj ĉambroj, antâ kiuj multekoloraj baldakenojinvite proponis agrablan ombron. aretoj da virojkuŝis sur molaj tapiŝoj en la ombro de la arbojâ de la baldakenoj, â sidis sur la ŝtona randode la lageto, vigle interparolante. preskâ ĉiujestis, supozeble, komercistoj, vendantoj kaj aĉe-tantoj, kiuj sin retiris tien, por pli oportunekaj trankvile fari siajn negocojn.ĉe unu flanko de la enirejo, lâlonge de la

korto, troviĝis vasta, publika ĉambro kunverando. ĉi tie sidis sur tapiŝoj disaj grupetojda viroj. ili estis komercistoj, farantaj kon-traktojn sub la gvido de skribistoj, interpret-istoj â spertuloj pri la leĝaro de · ĥ a m m u -r a b i 5 . la skribistoj lerte skribis la doku-mentojn per grifeloj sur malseke mola, enkadr-igita brikaĵo. aliaj, pograndistoj, dungis kol-portistojn, kiuj devis kvitanci liston de lavendotaj komercaĵoj, kaj surskribi la kondiĉ-

5 reĝo de ·babel, 2327 ĝis 2284 antâ ·kristo; en la·biblio nomita ·amrafel. vidu ·genezo 14:1.

― 26 ―

ojn de la interkonsento.tuj kiam ·omar kaj ·lemuel eniris la korton,

viro elvenis el unu el la baldakenohavaj ĉambr-oj, kaj, salutinte ·omaron kun granda respekto,informis ·lemuelon, ke ĉio estas aranĝita, kajke du komercistoj el ·damasko atendas lianalvenon, por konfirmi la negocon preparitan deli. la viro, mezaĝulo, estis ·hagaj, iama sklavo,al kiu ·lemuel redonis la liberecon, kielrekompencon por eksterordinare fidela servado,kaj al kiu li konfidis la prizorgon de gravajnegocoj. la sinjoro levis la sklavon al pozi-cio de konfidato kaj amiko, kiu repagis tiunhonoron per kortuŝa aldoniteco.dum ·lemuel konfirmis siajn negocojn, ·omar

refreŝigis sin per lavo kaj manĝo, kaj posteripozis mediteme sur la rando de la lageto enla korto. subite lia medito interrompiĝis debruo ekster la gastejo. tra la larĝa pordegejoli ekvidis infanojn amasiĝi, kaj âdis ilin bruevoki unu al aliaj: � venu infanoj; venu rapi-

― 27 ―

de; nova belega karavano alvenas!viroj kaj virinoj haltis, kaj ĉiuj rigardis

en la sama direkto, mallâte interparolante,kvazâ ili interŝanĝas sekreton. la koro de·omar tuj eksaltis, kaj trudis al li la demand-on: � ĉu tio povas esti � ŝi? la unua impul-so instigis lin eliri por rigardi la kavalkad-on, sed tuj poste li venkis tiun deziron. sentode digneco retenis lin. nombro da scivolemajgastoj, tamen, kaj la gastejomastro eliris surla straton, kaj pligrandigis la amason, kiu jamĉirkâis la alvenintojn. post nemultaj minutoj·modad, la kadmonido, revenis kaj rekte aliris·omaron kun dignoplena sinteno, kvazâ li estasportanto de tre grava komuniko.� ·omar, mia sinjoro, � li diris, � ·zal-

muna, la ·belulino, mia sinjorino, honoris minper ordono. ŝi petas vin elveni kaj interparolikun ŝi.·omar tuj leviĝis kaj, ne parolante, eliris.

en lia koro diversaj emocioj furioze inter-

― 28 ―

batalis: ĝojo, maltrankvilo, espero. ne mal-proksime de la enirejo en la gastejon, apud lakapo de la cipresa aleo, staris vico da belegeornamitaj kameloj, ĉirkâitaj de duonnudajinfanoj. la plenkreskuloj, ne malpli scivolaj,sin tenis je kelka distanco, pro respekto.sur la unua duo da bestoj, starantaj flankon

ĉe flanko, sidis du viroj, tute same vestitaj perblankaj tunikoj, kaj armitaj per longaj lancojkun grandaj ruĝaj kvastoj. ambâ viroj estis dik-aj kaj senbarbaj, kun iom virina aspekto. kred-eble ili estis ênukoj. ilia sinteno estis preskâridinde pompa. kun senmovaj, senesprimaj mienojili rigardis en la spacon, kvazâ ili estas tuteindiferentaj pri ĉio okazanta ĉirkâ ili. postili kuŝis genue tre riĉe ornamita kamelo,portanta vastan, sferosimilan sunŝirmilon, far-itan el fleksitaj kanoj kaj kovritan per verdaŝtofo. ĉe la kapo de la kamelo staris sklavo dela gastejo, tenante la bridon. sekvis du kamelojkun similaj, sed malpli luksaj ŝirmiloj, el

― 29 ―

kiuj elrigardis du virinoj. la postgvardion for-mis kvar sklavoj, peze armitaj, rajdantaj surdromedaroj.·omar aliris la unuan kamelon, portantan

ŝirmilon, al kiu la plimulto el la rigardoj dela ĉirkâstarantoj direktiĝis. kiam li alprok-simiĝis, du blankaj manoj, ornamitaj permultekostaj ringoj, disŝovis la kurtenojn, kajvidigis en facila duonlumo la vizaĝon kaj laformon de eksterordinare bela virino. ŝia bel-eco estis la matura beleco de virino jam preterla fruaj jaroj de junula ĉarmo. ŝi aspektiskiel virino, konscia pri neordinaraj allogecokaj inteligenteco, kaj plue, konscia pri lapotenco, kiun donas ĉi tiuj naturaj ecoj.abundaj, ruĝebrunaj haroj, ligitaj nur ĉe lafrunto per orfadena rubando, kovris ŝiajnŝultrojn, kaj kelkaj bukloj falis sur la brust-on kaj nudajn, belformajn brakojn. ŝi estis bon-guste vestita per blanka, tunikosimila kaj zon-ita vesto. lâforme ŝia vesto ne multe

― 30 ―

diferencis de vira tuniko, sed ĝi estis trearte kaj bele surbrodita per oraj kaj kolorajfadenoj, kaj havis franĝojn ĉe la malsupro kajĉe la ŝultroj. la vesto atingis ĝis malsupre dela genuoj, kaj vidigis blankan, vastan pantalon-on, kunfalditan ĉe la maleoloj. la sandale vest-itaj piedoj estis ornamitaj per juveloj. debraceleto pendis malgranda, cilindroformasigelilo.� mi ĵus sciiĝis, ke vi estas ĉi tie, ·omar,

sur la vojo al ·babel, � ekparolis la virinoper belsona voĉo. la tono de la voĉo estis duonekaresa, duone plenda. ŝajne la parolantino volisper ĝi esprimi samtempe surprizon, virinanofendiĝon kaj ioman deziremon.� la ·eternulo vin benu, ·zalmuna, mia

sinjorino, kaj prosperigu vian vojaĝon. sed onimalĝuste informis vin. mi ne intencas iri al·babel; mi venis ĉi tien por aĉetoj kaj porrenkonti ·lemuelon, mian malnovan amikon. kuneni iros morgâ matene al mia domo en ·betraĥ.

― 31 ―

·omar diris tion kun kelka maltrankvilo enla voĉo, kaj kun embaraso en la mieno. distriteli palpis la borderaĵon de la ŝirmilotuko, kajnur unu- â dufoje ekrigardis la vizaĝon de ·zal-muna, kvazâ li timas ŝiajn sorĉajn, bluajnokulojn. tamen li sopiregis per sia tuta koro,enrigardi, kaj atingi per la okuloj ĝis laanimo mem de la virino, kaj esplori la tutanpor li allogan, sed turmentan misteron de ŝiakoro. la sinjorino, aliflanke, ne forprenis laokulojn for de lia vizaĝo; kaj facila, senĝenarideto ludis ĉirkâ ŝia ruĝa, belforma buŝo. tiurideto kune kun memfida mieno divenigus alrigardanto, ke jam prosperis al ŝi sondi liajnpensojn kaj lian koron, kaj ke ŝi ludas sianludon konforme al tiu eltrovo. ĉe la mencio dela nomo ·lemuel la rideto ĉirkâ ŝia buŝo trans-iris en malestiman kaj malplezuran esprimon.� ·lemuel, � ŝi diris tordetante la supran

lipon, kaj vidigante blankan, perlosimilan dent-aron, � ·lemuel, la kolportisto! mi ne povas

― 32 ―

kompreni vian amikecon al tiu viro, ·omar.� vi komprenus, mia sinjorino, se vi konus

lin, kiel mi lin konas.� dankon, ne. mi jam âdis sufiĉe pri liaj

ridindaj, malnoblaj principoj. li, nura komerc-isto, volas renversi nian antikvan socian siste-mon, sin enmiksi en la aferojn de superajklasoj, kaj plibonigi la sorton de la sklavoj!prefere li restu ĉe sia metio.·omar enpense rigardis la vivecan, inteligen-

tan vizaĝon de ·zalmuna kaj respondis iom mal-gaje, tamen plaĉivole:� ne malplaĉu al vi, ·zalmuna, mia sinjor-

ino; ·lemuel estas riĉa komercisto, famekonataen la tuta mondo pro sia honesteco kaj pro siasaĝeco. povas esti, ke liaj sociaj idealoj estasiom neordinaraj kaj antâtempaj, eble tro altaj,sed ili estas tute sinceraj.la virino montris ioman senpaciencon; kaj

kun malkontenta mieno, kvazâ de dorlotitainfano, ŝi diris:

― 33 ―

� kaj nun vi iros kun li al ·betraĥ, ansta-tâ plenumi vian jam ofte donitan promesonakompani min al ·babel. kiam vi fine plenumostiun promeson?� mi plenumos, mia sinjorino, kiam opor-

tuna okazo venos, � respondis ·omar heziteme.� pli ol unu jam venis antâe.� la vojaĝo estos por mi alsopirata plezuro,

kvankam verdire la urbego ·babel kun sia bruainterpuŝiĝado kaj kun sia idolkulto ne allogasmin. mi pli amas la kvietan, mediteman vivonen la lando de niaj prapatroj.� ·omar, � rediris ·zalmuna vivece kaj

senpacience, � via malgajeco, kutima jam de-longe, tre dolorigas ĉiujn viajn amikojn. videvas forskui la Ğkvietan, mediteman vivonğ ennia urbeto, kaj serĉi en pli ĝojaj ĉirkâaĵojnovajn, pli feliĉajn, pli lumajn pensojn �novajn idealojn! la mondo ekster la mallarĝaamplekso de via nuna vivo estas pli bela, pliluma kaj pli bona, ol vi kaj kelkaj el viaj

― 34 ―

amikoj supozas. la veron, kiun vi serĉas, vineniam trovos per mallarĝanimaj, sencelaj dis-kutadoj. tre povas esti, ke vi trovos ĝin enkunuleco kun viroj, havantaj altajn, liberajnvivocelojn. almenâ esploradu kun elĉenigitaanimo, kaj poste decidiĝu.·omar enpense, preskâ nerve, palpis la franĝ-

ojn de la ŝirmilo, kaj rigardis la kapon de lagrumblanta kamelo. li sentis doloran ĝenateconpro ondo post ondo da konfliktaj pensoj, kiujpremis lian koron. li sentis, kvazâ la ardantajokuloj de la bela virino trapenetras lin, sedli ne kuraĝis ŝin rigardi, timante, ke li dis-ĵetos al la kvar ventoj ĉiujn konsciencajnkonsiderojn kaj antâavertojn de la prudento,kaj konfesos al ŝi sian pasian amon. io, liapli bona memo, instigis lin, kontrâe, parolipri la maltrankviligaj aferoj, pri kiuj liinterparolis kun ·lemuel sur la vojo al ·padar.li sopiris ekscii, kie staras la mistera virinoantâ li, rilate al ĉi tiuj demandoj. li sentis,

― 35 ―

ke li devus eltrovi tion. tamen li ne kuraĝisekparoli pri ĝi, pro timo, apenâ klare konsci-ata, ke la eltrovo eble estos por li maldolĉaseniluziiĝo. li penis kredigi sin, ke la nunamomento ne estas oportuna okazo por tiaesploro, kaj ke li bezonas pluan prepariĝon,antâ ol komenci ĝin. samtempe li ne povis sub-premi en si akuzan voĉon, ke li jam antâe las-is preterpasi pli ol unu okazon.lian mediton interrompis rava sento, kiu

travibris kaj preskâ tremigis lin: ·zalmunametis manon sur lian nudan brakon kaj diriskarese:� venu kun mi morgâ matene, ·omar.·omar rigardis al suprenturnitan vizaĝon de

la virino, kaj lia koro ekbatis furioze: �kiel bela ŝi estas, � li pensis, � kiel ĉarmaŝia mola voĉo, kiel frenezigaj ŝiaj bluaj okul-oj! � la animkonflikto estis mallonga, sedterura.� kiel mi povus akompani vin morgâ, ·zal-

― 36 ―

muna, � li respondis malgaje kaj petege. �mi insiste petis ·lemuelon pasigi kelkajn tago-jn en mia domo. li do estas kvazâ jam miagasto; kaj la sankteco de la moro de gastigadomalpermesas tion.� la moro de gastigado ne estas la sola

sankta moro, ·omar, � rediris la virino iommalfervore. ŝajnas al mi, ke la viroj babelajestas pli ĝentilaj, ol la viroj en la lando ·uc.·omar sentis sin trapikita ĝis la koro: � ne

estu kruela, mia sinjorino, � mi ne sciis, kevi intencis akompani ĉi tiun karavanon al·babel, alie�� nu, alie�� alie mi ĝoje konsentus. sed kiam ajn vi

ree iros norden, via deziro estos por miordono.·omar sentis kreskantan ĝenatecon pro la

ĉirkâstarantaj kaj scivole alrigardantaj homoj;kaj kiam la kamelo, sur kiu ·zalmuna sidis,ree montris senripozecon, li kaptis la okazon

― 37 ―

por ĉesigi la interparolon.� via vojaĝo estu prospera, ·zalmuna, � li

aldiris, � kaj dio vin rekonduku hejmen, kajvian servistaron.� dankon, ·omar; tiel estu. mi havas gravajn

aferojn en ·babel. mi volas viziti miajn e g i b -o j n 6, por vendi akciojn en komercaentrepreno, kiujn mi heredis de mia patro. viakunesto kaj via konsilo estus por mi tre valor-aj. tamen, sendube mi devos tre baldâ ree vizitila grandan urbon.adiâe sin klinante, ·omar diris, dum rideto

eklumigis lian kutime seriozan vizaĝon:� la famo diras, ke vi superas per lerteco

ĉiujn komercistojn kaj juĝistojn en ·babel.

6 egibi estis bankieroj, tiel nomitaj lâ la nomo dela fondinto de la unua banka firmo ·egibu.

― 38 ―

ĉapitro 3-a.·lemuel dârigas sian esploronnokto ree kovris la landon. kiel malsamaj

estis por ·omar la ĉirkâaĵoj hodiâ, komparekun la trankviliga soleco, kiun li ĝuis laantâan nokton sub la majesta silento de lastelbrila ĉielo! la samaj, mildaj steloj supreridetis, invitante maldormantojn al animaltigamedito â al esploro pri iliaj misteraj vojoj;la sama, ridetanta luno ĵetis arĝentan lumonsur la pejzaĝon, sorĉaliformante ordinarajnvidaĵojn en revigan feinejon. sed ne unu aliapersono en tiu senripoza urbeto dediĉis eĉ unupenseton al la nokta beleco. komercado, disput-ado kaj trompado jam ĉesis dum kelka tempo, kajmultaj anoj de la karavanoj kune kun multajel la loĝantoj de la urbeto ankorâ sin fordonisal diversaj amuzaĵoj.jen venis el kelka malproksimeco bruaj son-

oj de kanto el rondo da viroj, kârantaj ĉirkâ

― 39 ―

fajro; jen eksonis lâta ridado el alia grupo,kaj brua malpacado inter ebriaj karavanistoj eltria. en la korto de unu el la duaklasaj gastej-oj dancis kaj kantis dubindaj virinoj, hierodul-inoj 7 el ·uruk. en la gastejo de ·modad regismalpli da tumulto ol la antâan nokton; kajmalkonvenaj scenoj preskâ tute malestis. ŝajn-is, ke la admono de ·omar estis bonefika. aro danesubpremeblaj fenicianoj kaj damaskanoj, kiujtrinkis fortan vinon el la montoj de ·elam kajmielakvon pli libere ol prudente, de tempo altempo brue rompis la konvenecon de la loko,sed la kadmonido lâdinde penis subteni lakutiman dignon de sia gastejo. en unu parto dela vasta korto dudeko da gastoj ĉirkâis ĥaldeanrakontiston, kiu ensorĉis la âskultantaron pervivecaj recitoj, en poezia formo, pri fabelajheroaĵoj de ·gilgameŝ, la sumera pratipo de·herkuleso.

7 virinoj, aligitaj al la temploj de ·iŝtar kiel ser-vistinoj.

― 40 ―

antâ la ĉambro de ·lemuel sidis la du amikoj,apud lignofajro. ŝajnis, ke unu temo de iliainterparolo ĵus finiĝis, kaj kelkminuta silentoregis inter ili. ·omar enpense rigardis la arda-ntajn karbojn, dum ·lemuel ame esploris persiaj viglaj, penetremaj okuloj la allogan kajnoblan fizionomion de la amiko. la pli maljunaviro subite demandis:� kie vi havigis al vi tiujn multekostajn

zonetojn, ·omar?� ili estis donaco de ·zalmuna.� de ·zalmuna, la ·belulino?� jes.� kion signifas tia multekosta donaco?� nenion, ·lemuel, krom signo de dankeco

pro tio, ke mi savis al ŝi la vivon � almenâtion ·zalmuna persiste asertas.en la dâro de ĉi tiu dialogo ·omar ne levis

la okulojn for de la fajrujo; kaj ·lemuel kla-re vidis, ke lia amiko ne estas tre inklina

― 41 ―

paroli pri ·zalmuna. sed ·lemuel antâe decidiĝ-is, serĉi okazon direkti la interparolon al tiustranga virino, kaj, se eble, malvolvi la mis-teron, ĉirkâantan ŝin. ĝuste pro tio, ke ·omarmontris malinklinon priparoli tiun sinjorinon,·lemuel volis dârigi la temon, ĉar li ne dubis,ke lia amiko profunde enamiĝis en ŝin. lirigardis ŝin kun forta suspekto.� kia temo por balado! sendube el la buŝegoj

de leonoj?·omar devigis sin rideti. � ne, � li

respondis, � la savo ne estis tia heroa afero.mi kune kun seso el miaj servistoj savis ŝinel la manoj de sabaanaj rabistoj. ni ĉiuj ricev-is donacon.� la fasono de la kapzono estas tute babela,

kaj memorigas al mi tre similajn, kiujn mividis ĉe kelkaj sindediĉintoj al ·iŝtar en·uruk. la briliantoj, aspektantaj kiel rikoltilo,povas figuri kvaronlunon, sanktaĵon de ·iŝtar;kaj la aranĝo de la turkisoj suspektinde simil-

― 42 ―

as al serpentoj.·omar movetiĝis iom maltrankvile, kaj, rigar-

dante la fajron, diris post kelke da momentoj:� antâjuĝa imagaĵo, ·lemuel. mi ne scias,

kio igas vin tiel suspektema. se mi pensustion, mi ne portus ĉi tiun zoneton unu moment-on plu. verdire, mi ne tre amas tiajn luksajnornamojn, sed mi ne volis malkontentigi miansamurbaninon. la tuta lando montras al ŝirespektegon.� por multaj ŝi estas mistera persono. mi

demandis min pli ol unu fojon, kion signifasŝiaj tre oftaj vojaĝoj al ·uruk, al ·eridu kajal ·babel. ŝi, seneża virino, vizitas ·damaskonkaj eĉ vizitis foje ·ĉitimon 8 kaj ·egiptujon.� ŝia deveno de la a k k a d a n o j � de

la flanko de ŝia patrino � klarigas ŝian sen-dependecon kaj ŝian memstarecon 9. aldonu al

8 la insulo ·cipro.9 la virinoj ĉe la primitivaj ŝemidoj estis nur Ğom-

brojğ, sklavinoj de la eżo; sed ĉe la akkadai (â

― 43 ―

tio, ke ŝi estas tre riĉa, heredinte de siapatro posedaĵon en diversaj lokoj, nome, gran-dan renton el turkisa minejo en la lando ·sin-aj; domojn en ·babel kaj aliaj urboj; akciojnen tri â kvar gravaj entreprenoj kaj tiel plu.� tion mi jam sciis, kaj multajn aliajn

interesajn aferojn; sed ne en tio konsistas lamistero, kiu ŝin ĉirkâas. oni âdadas multajnstrangajn famojn, sidante, en la vespero, ĉirkâkaravanfajro.·lemuel atendis, ke ·omar demandos, kiajn

famojn oni âdas; sed ĉi tiu ne demandis. iomposte ·lemuel parolis plue:� ŝia domo en ·betraĥ estas malgranda

palaco. ĉu vi konas la internon de la domo?� mi ofte vizitis ·dusadadon, ŝian patron, en

lia aparta ĉambraro â la ĝardeno, sed de lia

montanoj), la praloĝantoj en la orienta, montaparto de la babela regno, ili okupis preskâ egal-rajtan pozicion kun la viroj, kaj posedis multeda libereco.

― 44 ―

morto antâ kvar jaroj mi nur du- â trifoje est-is en la vestiblo â en la akceptejo. memoru, ke·zalmuna estas seneża virino. la domo estastreege lukse ornamita.� ĉu vi vidis ion rimarkindan?·omar rigardis sian amikon kun miro, kaj

respondis:� ne� kial?eviteme ·lemuel respondis: � mi ne mirus,

se vi trovus. � tuj poste, por ŝanĝi la temon,li diris, parolante kun tono de sincera kun-sento:� vi diris, ·omar, ke hodiâ estas la dua

reveno de la malfeliĉa tago, kiam vi perdis laeżinon kaj la filetojn. ĝis nun mi ne volisaludi tiun malĝojan temon, ĉar mi vidis, ke viakordoloro estas profunda; sed mi ĉiam tredeziris ekscii pli detale, kiel tio okazis.·omar silentis en la dâro de kelkaj minutoj.

fine li respondis:

― 45 ―

� ĉiuj vundoj cikatriĝas post paso de tempo;sed mia sopiro al rekuniĝo estas ankorâ nemalpli dolorplena ol tiam. la knaboj, sesjarajĝemeloj, estis la lumo de miaj okuloj; kaj laeżino� krom ioma, kelkafoje nekompreneblastrangeco de konduto dum la lastaj jaroj, estisaminda, bona virino. nu, jam de kelka tempo ŝisuferis de korpremateco � tion vi ja ankârimarkis � kaj imagis, ke ŝi korpe fartasmalbone. ŝia animo rifuzis konsolon, krom de·zalmuna, kiun ŝi vizitadis. ·zalmuna estas eks-terordinara virino kun mirindaj sagaco kajkono de la homa koro. multaj virinoj en nialando iradas al ŝi, por ricevi helpon, konsilonkaj resanigon. tiun fatalan tagon, en lavespero, ·amtelaj iris viziti ·zalmunan lâ insti-go de sia servistino ·nupta.� ·nupta, la silentema virino el ·nippur?� jes. vidante la kompatindan staton de sia

sinjorino, ·nupta petegis ŝin iri. ·amtelaj doiris. mi ne vidis ŝin, kiam ŝi revenis; sed

― 46 ―

·nupta diris, ke ŝia sinjorino aspektis trankvi-la, preskâ serena. tiun nokton ŝi venenis laknabetojn kaj sin mem. stranga, nekompreneblafatalo!la voĉo de ·omar tremis. li volis diri ion

plu, sed ŝajne timis, ke pro emocio li ne pov-os regi sin; kaj nur eligis ĝemon. ree lifikse rigardis la fajron, kaj silento regisinter la du viroj. post kelka tempo ·lemuel sinklinis al la amiko, metis manon sur lian ge-nuon, kaj diris kun kortuŝa bonkoreco:� vi scias, ·omar, ke via aflikto estas mia

aflikto. ne bezone estas, ke mi diru ion plupri tio. sed, � li aldiris milde kaj delikate,� ĉu vi iam kunrilatigis tiun malfeliĉan oka-zon kun la misteraj intrigoj, per kiuj oni jamde kelka tempo turmentas vin? plue, ĉu vi el-trovis, kie ·amtelaj havigis al si la venenon?·omar ree ekrigardis la amikon kun miro: �

ne� � li respondis, � mi devas konfesi, kene; eble pro tio, ke tiam tiuj misteraj intrig-

― 47 ―

oj ankorâ ne komenciĝis. sed vi estas iomstranga hodiâ, ·lemuel; kaj viaj demandoj kon-fuzas min.� mi volas nur malplekti interkonfuzaĵojn.antâ ol ·omar povis intermeti vorton, ·lemuel

diris plue:� ne ofendiĝu, amiko, pro konsilo, kiun mi

volas al vi doni: reeżiĝu. mi konas junan vir-inon, kiu adoras eĉ la polvon defalintan deviaj piedoj, kaj kiu estos bonega kaj amapatrino por via filineto.·omar ankorâ unu fojon rigardis sian amikon

demande kaj maltrankvile, sed silentis; kaj·lemuel dâre parolis:� mi aludas ·adahan, vian servistinon. ŝi

estas bela knabino el bona, altestimata familioen ·dhafer en ·hadamaut. mi bone konas ŝianonklon ·sabad, joktanidon, tre honestan viron,kiu estas parenco de princo ·nooman, do poste-ulo de ·joktan kaj ·ŝem. krom tio, ·adaha estasfidela adorantino de ·jehova.

― 48 ―

� mi scias tion, � respondis ·omar, � kajmi estimas ·adahan; sed glora deveno, eĉ sekunigita kun beleco kaj aliaj estimindaj ecoj,ne estas ĉio, kion la koro postulas. mi neniampensis pri ŝi en tiu rilato.tiel la amikoj interparolis.kiam post noktomezo ·omar serĉis dormon sur

kuŝejo, farita el ŝafofeloj, li ne povis, mal-grâ korpa laceco, forpeli el siaj pensoj latravivaĵojn de la ĵus pasinta, longa tago. enla dâro de pli ol unu horo li vane penisekdormi. li ne povis dubi, ke ekzistas inter·lemuel kaj ·zalmuna reciproka malinklino, âeĉ efektiva malamikeco. konfuzis lin la deman-do, kiel stariĝis ĉi tiu malamikeco; ĉar ili,kiom li sciis, havis preskâ neniajn personajninterrilatojn. li miris des pli multe, ĉar mal-amemo estis ja tiel kontrâa al la karaktero deambâ. ·zalmuna neniam aspektis en liaj okulojtiel rave bela, tiel sorĉe ĉarma, kiel hodiâ.neniam antâe li sentis tiel forte, ke lia tuta

― 49 ―

animo estas alligita al ŝia animo. kaj tamen,li ne povis elpeli el sia kapo strangan antâ-timon, sinadmonon, ke lia pasia amo al ·zal-muna enhavas en si ion nebonan, ion, kontrâkio la konscienco lin avertis. ·lemuel ŝajnenutras suspekton kontrâ ŝi � kaj li alteestimis la saĝon kaj la sagacon de la amiko.li penis subpremi en sia propra koro naskiĝant-an suspekton, kaj konvinki sin, ke suspektemoestas malinda je li mem, kaj maljusta kaj mal-lojala kontrâ ·zalmuna.

frumatene, la sekvintan tagon, ·omar kaj·lemuel kune ekforiris al ·betraĥ; unu hejmen,la alia por pasigi Ğkelkajn tagojn da ripozokaj meditoğ inter karaj amikoj. sed ili nevojaĝis duope. viro el ·babel, kiu prezentis sinper la nomo · i l u - i t t i a 1 0 , petis permeson

10 dio kun mi.

― 50 ―

akompani ilin sur parto de la vojo. li estisbone vestita, kaj havis ĝentilajn, delikatajnmanierojn. lia aspekto estis plaĉa kaj milda.per montro de ne malgranda klereco kajpreciza scio pri tre multaj, komuninteresajaferoj, li igis sin tre agrabla kunulo en ladâro de la unua duono de la kunvojaĝo. evidenteli estis viro de vasta sperto pri registaraj kajinternaciaj aferoj, kaj parolis kun aplombo depersono, kiu havas envidon en aferojn admini-strajn kaj politikajn. sed ĉar la spirita statode la tiama mondo estis elstare en la pensoj de·omar kaj ·lemuel, la interparolo post kelkatempo turniĝis al tiu temo.la babelano, kiu lerte evitis aludajn demand-

ojn pri la celo de sia vojaĝo kaj pri siaordinara okupo, penis naski en la pensoj desiaj kunvojaĝantoj la impreson, ke li estas lar-ĝanima liberpensulo.� mi ĉiam lasas, � li diris, � al ĉiuj,

kiuj posedas la kapablon memstare pensi, plen-

― 51 ―

an liberecon pri religiaj aferoj. ne estasgrave, kion kredas la vulgaruloj. ili efektivene kredas; ili nur senpripense sekvas. malgrâŝajna fendego, la diferenco inter ni, prudent-aj instruituloj, estas surprize malgranda: pli-malpli diferencaj opinioj pri negravaj detaloj;sed preskâ la sama fundamenta koncepto pri laeterna estaĵo, kiun oni nomas per diversajnomoj, per nomoj, kiuj montras nur parton dela tutaĵo de lia ecaro.·omar, kiu ne volis ofendi la ŝajne bonkoran

nekonaton, parolis kun fervora elokventeco prila pureco kaj la beleco de la origina ·jehova-kulto, kaj pri ĝia granda simpleco. ·lemuel, lâsia malkaŝema karaktero, kaj estante malplizorgema pri delikataj sentoj de idolanoj, parol-frapis lin kun sincera indigno pri abomenajmaldecaĵoj, okazantaj ĉe iuj idolservoj, precipepro la honoro de la diino ·iŝtar de ·uruk, kajpri la insidaj kaj senskrupulaj penadoj de lababela pastraro detrui la restaĵon de la ·jehova-

― 52 ―

kulto.al ĉio ĉi tio ·ilu-ittia respondis milde kaj

senpasie: � multaj trajtoj de la ·iŝtar-kultoen ·uruk estas ja tre bedârindaj, sed jam mult-aj sinceraj kaj � mi ne dubas � altanimajadorantoj kaj precipe adorantinoj de la diinoforte klopodas purigi kaj altigi ŝian kulton.cetere ·iŝtar en ·uruk, kaj ·iŝtar en ·babel kaj·ninive jam ne estas unu sama diino. kion vi,·lemuel, nomas malbonaj spiritoj, estas ne tiaj,sed herooj-dioj, animoj de eminentaj, homaj bon-farintoj, adorataj de vulgara posteularo, kieldioj, sed rigardataj de kleraj pensuloj kieleblaj peruloj inter homoj kaj la pli altadieco. la homa koro, konsciante pekemecon,sopiradas ja al peranto.·omar interrompis la parolanton: � la ·etern-

ulo efektive promesis al la unuaj geeżoj ·sav-onton, sed la tempo por lia alveno ankorâ neestas.� tion mi scias, kaj mi ne malmemoras

― 53 ―

ĝin, � tuj respondis afable, sed eviteme lababelano, kaj, sin turninte ree al ·lemuel, liparolis plue, � ·lemuel, mia amiko, ne trofacile kondamnu kiel blasfemulojn la homojn,kiuj sincere serĉas interrilatiĝon kun la·plejalta pere de dioj kaj diinoj, kiujn ilieble mem elektis. kio estas blasfemo por unuj,estas religiaj penso kaj emocio por aliaj.kredu, ke la Ğblasfemoğ de religiuloj estaspristudinda. multaj, kiujn vi kondamnas, enefektiveco adoras la ·eternulon, kvankam ilitimas kaj, sekve, ankâ servas diojn kaj diin-ojn, kiuj, en multaj okazoj, nur reprezentasecojn de la plejalta dieco. multaj kleruloj,cetere, vidas en la aventuroj kaj klopodoj de·gilgameŝ, kaj en la bataloj de ·merodaĥ, laprintempa suno, kontrâ ·timat, la malbonulo, laeternan batalon kontrâ pekaj emoj. plue, en ladiino ·iŝtar vidas multaj homoj sopiron de lakoro al ĉio bela kaj, � li aldiris kun mildarideto, � tute naturan deziron diigi tiun super-

― 54 ―

egan, sanktan interrilaton, la amon inter laviro kaj la virino. por aliaj ·iŝtar estas fontode la plej delikataj kaj la plej sanktaj sentojkaj imagoj, efektive de interna, morala kajspirita vivo. al la militemaj kaj ĉasamajasirianoj ·iŝtar estas diino de la milito kaj dela ĉasado; emblemoj pli ol realaĵo, naskitaj dedeziro esti brava, kaj venki.kun montro de senpacienco ·lemuel diris:� ĉio ĉi tio estas nur subtilaĵoj.

nekompreneble por mi estas, kiel prudentajhomoj povas okulmalferme kredi tiajn doktrin-ojn; kiel homoj povas adori siajn kompatindajnkunhomojn, kiel diojn, ankorâ regatajn de lasamaj malvirtoj. ne nur tiajn ili adoras, sedankâ ŝtipojn kaj ŝtonojn kaj stelojn en laĉielo, kiuj ĉiuj estas senanimaj objektoj, kre-itaj de la ·eternulo. la racio kontrâas tiujnĥaosajn sentotrompiĝojn.� nenio estas pli trompa, � rediris ·ilu-

ittia, � ol ampleksa diraĵo, pretendanta la

― 55 ―

racion kiel patrinon. la racio limigas la ani-mon, kiu serĉas diecon en ĉio dia.·lemuel jam laciĝis pro la elturniĝemo de la

babelano, kaj pensante, ke plua argumentado kunli estos senutila, li ne dârigis ĝin. ·omarindigniĝis pro la indiferenteco de la fremdulopri la vero; kaj pro tio silentis. ·ilu-ittia sia-flanke pensis, ke li jam gajnis sufiĉe dapoentoj, kaj ke li prefere ne persistu. lainterparolo do nature transiris en aliajn tem-ojn. ne longe poste, ĉe vojkruciĝo, la babelanoadiâis siajn kunvojaĝintojn, dirante, ke lideziras, se eble, atingi antâ vesperiĝo la apud-riveran urbon ·damar.tuj kiam li estis sufiĉe malproksime, ·omar

diris:� kia sensenta indiferenteco ĉe klerulo!

ŝajnas, ke estas por li tute indiferente, ĉu·jehova â ·baal estas la reganto de la mondo.tamen mi ricevis la impreson, ke li estas bon-kora, eble eĉ aminda homo.

― 56 ―

� tre povas esti, � diris ·lemuel, � ketiu indiferenteco estas nur ŝajna. ĉiuokaze·ilu-ittia estas misterulo. vi sendube rimarkis,kiel eviteme li respondis al miaj pli personajdemandoj. mi nun demandas min, kion tia kler-ulo kun delikataj gustoj povas serĉi en ·damar,loko loĝata nur de krudaj maristoj kaj fiŝkapt-istoj. cetere, por iri de ·padar al ·damar ekzis-tas ja pli rekta vojo, kaj parto de la karavanoel ·damasko trapasas ĝin hodiâ â morgâ matene.eble vi ne rimarkis, fine, ioman fremdlandanelparolon ĉe li. mi dubas, ĉu li estas babelano.

― 57 ―

ĉapitro 4-a.·ijob akceptas fremdlandajn vizit-

antojnvespera suno ĵetis longajn, groteskajn ombrojnde la vojaĝantoj kaj de iliaj bestoj sur lavojon, kiam la urbeto ·betraĥ, la celo de iliavojaĝo, ekvidiĝis. jam ili alproksimiĝis al launuaj antâurbaj tendoj, en kiuj loĝis bonhavajurbanoj. dum la somero multaj preferis la plaĉ-egan, liberan aeron sub tendo pli ol la sufok-econ en urbaj domoj. apud la tendoj virinojpretigis simplan vespermanĝon, dum gravmienajviroj ripozis post la taga laboro, kaj feliĉ-koraj infanoj ludis sur la herbejo. plaĉa,alloga vidaĵo sin prezentis al la okuloj de lalacaj viroj, vigligante ilin per promeso pridolĉa ripozo. inter folioriĉaj arboj vidiĝisaretoj da blankaj domoj kun plataj tegmentoj,aspektantaj kiel ovoj en verdaj nestoj. ĉi tiekaj tie staris pli grandaj domoj, ĉirkâitaj de

― 58 ―

belaj ĝardenoj, kies ĉefa trajto estis aleoj dacipresoj. la malhela verdo de la cipresoj belekontrastis la blankon de la muroj. la tuta pej-zaĝo estis beligita de la surbiranta suno kajprezentis treege ĉarman aspekton.la rajdantoj nun alproksimiĝis al loko, kie

vojo el la okcidento aliĝis al ilia vojo. sam-tempe alproksimiĝis al tiu vojforko, de la aliaflanko, kvar vojaĝantoj, rajdantaj sur kameloj.esplore rigardante la venantojn, ·lemuel diris:� la garnaĵoj de la kameloj supozigas, ke

ili venas el la lando egipta. ĉiuokaze lâaspekto ili venas de tre malproksime. ili estaspolvokovritaj kaj montras signojn de longavojaĝo.� ni do malrapidigu nian iradon, por saluti

ilin, � diris ·omar.� unu el ili estas â izraelido, â hiksoso

el ·egiptujo; pli kredeble la lasta, � aldiris·lemuel, kaj tuj poste ekkriis:� ho! ĝuste tiun, la blankharan maljunulon

― 59 ―

mi konas! tio estas efektive ·hamul el ·bubast-is, posteulo de ·ŝem, la ·potenculo, viro degranda dia saĝo! kio venigas tian grandaĝulonĉi tien?·omar kaj ·lemuel haltis kaj salutis la frem-

dulojn per tiel profunda riverenco, kiel per-mesis al ili la sida pozo, kaj poste per levode la manoj.·omar ekparolis: � en la nomo de la ·etern-

ulo, mi bonvenigas vin al ·betraĥ, ho fremdulojel malproksima lando egipta!·lemuel siaparte salutis ilin kun montro de

granda respekto kaj ĝojo: � benoj de dio restusur vi, ·hamul, mia sinjoro, kaj sur vi, liajfeliĉaj kunuloj!la kvar vojaĝantoj el la lando de la ·nilo

ankâ haltis momenton, kaj gravamiene respondisal la salutoj en simila maniero. post reciprokakonatigado ambâ aroj da viroj kune eniris laurbon. sciiĝinte, ke la egiptujanoj volas viziti·ijobon survoje al ·babel, la du enlandanoj sin

― 60 ―

detenis de demandoj pri pluaj celoj de iliavojaĝo, lâ la kutimoj de la lando, kiuj tionmalpermesis, antâ ol la gastoj refreŝiĝos perlavo kaj manĝo.por atingi la tendon de ·ijob la vojaĝantoj

devis trapasi la tutan urbon. la fremduloj ĉirkâ-rigardis kun granda intereso, komparante laaspekton de ĉio vidata kun similaj objektoj ensia propra lando. ili estis por la vulgaruloj dela loko ne malpli grandaj interesaĵoj, ĉar nurmalmultaj fremdlandaj vojaĝantoj maltrankvilig-is ĝian dormeman serenecon. preterpasinte aronda dometoj de malriĉuloj, la fremduloj ekvidisen kelka malproksimeco, sur altaĵeto, rimark-inde belan palacon, ne grandan, sed konstruit-an, kun parada malŝparemo, el multekostajmaterialoj. larĝaj ŝtuparoj kaj terasoj alternekondukis al kolonejo, ĉirkâanta parton de ladomego. la glataj, poluritaj kolonoj kun riĉeornamitaj kapiteloj kaj altaj frisoj estis elkalkŝtono, kaj montris influon de egipta arĥi-

― 61 ―

tekturo, dum la masiveco de la ĉefa konstruaĵomem vidigis laboraĵon de babela konstruisto. tuteglata, flanka muro sen pordo â fenestroj, kiusin prezentis al la vojaĝantoj, estis konstruitael kolorigitaj kaj brile emajlitaj brikegoj.diversaj koloroj estis harmonie aranĝitaj lâlongaj vicoj. la surbiranta suno moderigis kajmoligis la diverskolorecon de la muro, origan-te la pli helajn nuancojn, kaj lumigante lapli malhelajn. la sama sunlumo dolĉe rozkolor-igis la blankecajn kalkŝtonojn, kaj donis al latuta konstruaĵo magian, majestan aspekton.·hamul ekbridis sian kamelon, kaj kun silen-

ta admiro rigardis la okulfrapan vidaĵon. postkelke da momentoj li diris:� ankâ ĉi tie malriĉeco troviĝas flankon ĉe

flanko kun luksego kaj amo al la belo. kiabelega palaco! miksaĵo de egipta delikateco kajbabela solideco. mi ne antâvidis trafi ĉi tietian domegon; kredeble ĝi estas la sola tiaspe-ca en via urbo; ĉu ne, ·omar?

― 62 ―

la alparolito, kiu estis ne malpli ravita dela neordinara beleco de la vidaĵo, respondisiom distrite, kvazâ li vekiĝas el revo:� jes� ĉiuj surpriziĝas. ni fieras pri ĝi.

la domon konstruigis tre riĉa viro kun vastajkomercaj rilatoj en ·babel kaj ·egiptujo.� kaj la beleco de la nuna posedantino, �

aldiris ·lemuel kun, por ·omar, signifoplenabalanceto de la kapo, � eĉ superas la beleconde ŝia palaco.trapasinte la urbeton, la rajdantoj alvenis al

neprofunda valo, en kies mezo staris grandalongeforma tendo kaj, malantâ ĝi, en kelkamalproksimeco, areto da plimalgrandaj tendojkaj terkulturaj budoj.apud la malfermaĵo de la granda tendo sidis

viro, senokupe. ŝajne li reve rigardis aretojnda malpezaj, lanerosimilaj nubetoj, malrapidenaĝantaj en la dubeverda bluo de la vesperaĉielo. rimarkinte la alvenon de vojaĝantoj, lileviĝis kaj ŝirmis al si la okulojn per mano

― 63 ―

kontrâ la preskâ horizontalaj sunradioj, porpli oportune rigardi ilin. li estis viro de iompli ol mezkreska staturo kun zorge frizita,malhele bruna barbo kaj impona mieno. alta kajlarĝa frunto indikis profundan pensulon. lâaspekto li havis la aĝon de ĉirkâ sesdekkvinjaroj. kun dignoplena sinteno li atendis, ĝisla rajdantoj estis en la proksimeco de centkel-ke da paŝoj de li, kaj tiam li malrapide ekirisrenkonte al ili, ĝentile sin klinante de tempoal tempo.la vojaĝantoj dume haltis kaj facilmove

desaltis de la kameloj, kun escepto de lagrandaĝulo, ·hamul, kiu devis igi sian beston,ne sen ioma peno, kâri, por ke li povu elsel-iĝi. ·lemuel, facile montrante al la alproksim-iĝanta viro, diris simple, sed solene:� amikoj, jen ·ijob; � kaj sin turnante al

ĉi tiu, li diris kun mieno, kiu vidigis samtem-pe respektegon kaj ĝojon, � la ·eternulo volasaldoni al via beniteco, ho benita ·ijob, kondu-

― 64 ―

kante al vi ·hamulon, ŝemidon kaj tri el liajintimuloj. ili estas sur la vojo el ·egiptujo al·babel kaj deziras vidi vian vizaĝon, kaj amikiĝikun vi. mi bone konas ·hamulon, la famekonatanhiksoson el ·bubastis, kaj tre alte estimas lin,kiel viron de granda saĝo kaj diotimo.la tiel interprezentitaj viroj profunde

riverencis. ·ijob, post afabla rigardo al la trikunuloj de la blankharulo, sin turnis al ĉi tiulasta, kiu videble estis homo de elstara eminen-teco inter la fremdularo. en liaj iomete enkav-aj, reve penetremaj okuloj eklumis ĝoja bonven-igemo. dum li alparolis la gloran ŝemidon kunprinca digno, feliĉa rideto ludis ĉirkâ liabuŝo. tamen, nek tiu rideto, nek la ĝojo sinmontranta en liaj okuloj, povis tute forigi laŝajne kutiman seriozecon de lia mieno kaj lapostesignojn, kiujn akraj animdoloroj gravurissur lia vireca vizaĝo. li diris:� mia kara amiko ·lemuel estas konanto de

la homa koro; li estas sagaca viro, kiu ne

― 65 ―

vane uzas sonorajn vortojn. sed ankâ la vido dela okuloj certigas al mi, ho ·hamul, ke viestas viro riĉe benita de la ·eternulo. li sendu-be, direktis vian vojon ĉi tien: benata lahomo, kiun li kondukas per sia okulo. venu, vikaj viaj kunuloj, sub mian humilan tendon, kajrestu, ĝis plaĉos al vi dârigi vian vojon. miahavo estas je via dispono.la alvenon de la fremduloj rimarkis ankâ du

servistoj, kiuj tuj prizorgis kun bonkora vigl-eco la kamelojn de la egiptujanoj. du knabojĝoje plenumis ordonon konduki la kamelojn de·lemuel kaj ·omar al la domo de tiu lasta. dumla gastoj refreŝiĝis per lavo, ·ijob, lia eżino·dina kaj la geservistoj pretigis vespermanĝon.post mirige mallonga tempo abundaj manĝaĵojestis pretaj. ĉiu ĝoje plenumis sian apartan,jam antâe al li difinitan taskon. rapide preparimanĝaĵon por neatenditaj gastoj evidente neestis maloftaĵo.la manĝorestaĵoj estis forprenitaj; kaj la sep

― 66 ―

viroj duonkuŝis sur tapiŝetoj kaj kusenoj ĉe lalarĝe malfermita kurtenpordo de la tendo. latri kunvojaĝantoj de ·hamul ne multepartoprenis la interparoladon; ili estis junaj,modestaj kaj iom silentemaj homoj, kiuj traktisla grandaĝulon kun sinretirema respektego,preskâ adoro. la impona indeco de ·ijob, liastranga, transmonda trankvileco, kune kun laprofunda estimo, kiun ·hamul montris al li,estigis en ili sentojn alproksimiĝantajn alsolena timo. krom tio, ili ne sufiĉe sciis ladialekton de la lando ·uc, kaj tial interparolokun ili plejparte fariĝis per babela lingvo,kiu jam tiam estis internacia komunikilo.·dina sin tenis aparte, sed âskultis la inter-paroladon kun streĉa atento.en la komenco ĉiuj silentis, ĝis ·hamul est-

os parolinta. la kapo de la maljunulo estisfrapante bela. longaj, neĝoblankaj haroj falisbukle sur la ŝultrojn. la mentonon ornamisblanka rektangula barbo, proksimume dek

― 67 ―

centimetrojn longa kaj zorge frizita. alie lavizaĝo estis glate razita. lia, malgrâ ekster-ordinare granda aĝo, vireca kaj vigla vizaĝotre imponis al liaj novaj konatoj. ĉiu trajtoen ĝi montris majstrecon, dignon kaj trankvil-econ, kvankam kelkaj linioj indikis, ke ankâli iam suferis multajn animdolorojn. postnelonga medito ·hamul ekparolis:� kun granda deziro, ho ·ijob, mi deziris

vidi vian vizaĝon, kaj âdi la voĉon de la viro,kiun la ·eternulo tiel mirinde honoris kaj ben-is. en tempoj pasintaj li ofte parolis kunniaj prapatroj, vizaĝon kontrâ vizaĝo, sed mikredas, ke, de la tempo, kiam li âdigis sianvoĉon al ·izrael, li ne vizitis homidojn, ĝisli parolis kun vi. survoje ni estis gastoj devia malproksima parenco ·baraĥel, buzano, kaj delia filo ·elihu 11. de ili mi sciiĝis pri lamirindaj aferoj okazintaj ĉi tie, kaj avide miâskultis. vivovere la juna viro priskribis la

11 vidu: la libro de ·ijob, 32:2.

― 68 ―

diskutadon inter vi, ·ijob, kaj viaj animblindajamikoj. kun lâdinda malkaŝemo li ankâ recitissiajn proprajn vortojn. multaj el liaj pensojestis ja bonaj kaj ĝustaj, aparte konsiderite.tamen nun, post la subita interveno de la·eternulo, post liaj detruaj argumentoj, kajpost traserĉa meditado, ·elihu hontas sian mal-saĝan memkonfidon, kaj pentas pri sia senamajuĝemo. ho, ·eternulo! � ekkriis ·hamul kunardo de profunda adoro en la okuloj, kvazâ line plu estas konscia pri la ĉeesto de âskultan-toj, � kiel senfine pli alte staras via saĝo,via potenco, via pureco super niaj malsaĝaj,pekemaj, malmodestaj koroj! ni, sensciuloj, nescias la vojon de la ventoj, des malpli nikomprenas la misterajn vojojn de viaj pensoj.neesploreblaj mirindaĵoj por ni estas la pluvo,la neĝo, la glacio; kiom malpli do ni sciaspri la senlima potenco, per kiu vi regas lagloron de la stelaro. misteraj ja estas viaj voj-oj, sed elpensitaj en vero kaj amo. en la last-

― 69 ―

aj tagoj via justeco brilos kun brilega gloro,kaj la okuloj de ĉiuj homoj ĝin vidos � miajokuloj ĝin vidos.en la dâro de kelkaj minutoj ·hamul silent-

is, profunde enpensa. poste li ree parolis, sedtiam jam kun senekstaza trankvilo:� adiâinte la buzanojn, ni turnis la vizaĝon

ĉi tien. premata estis mia koro, kaj konfuzitajmiaj pensoj; sed mi decidiĝis, sentime luktikontrâ la animkirlaj problemoj, kiujn mia vizi-to al la buzanoj altrudis al mi. travojaĝante lasenakvan dezerton ·nafad, kie la okulo per vid-ado al enuigaj objektoj laciĝas, mi forte okup-is miajn pensojn. mi igis ilin vagi tra lamondo kaj esplori mian propran koron. âskultumian parolon, kaj riproĉu al mi malĝustajnkonkludojn: la suferoj de la homidoj estas lanepra sekvo de la peko, sed suferoj povas estipor ni benoj tiel grandaj, kiel akraj estis ladoloroj, eĉ multe pli grandaj, ĉar dia saĝoelpensas kaj dia amo regas. la seninspiraj

― 70 ―

pensoj de la homa koro estas malĝustaj, kajĝiaj deziroj vagadas tra malvirtaj lokoj. nurpro nia naturo, de perfekteco defalinta, nisentas doloron kiel senrimedan malbonon. kaj,se ne estus malfortigita nia animo, kaj malsan-ema nia korpo, sekve de la peko, afliktoj estuspor ni pordo al pli alta vivo: vere, ni rigar-dus ilin kiel necesan parton de la feliĉo.·elihu ne estus parolinta malsaĝe, kaj viajamikoj ĉi tieaj ne estus irintaj en la irejonde la kolerego de la ·eternulo, se ili kompren-us, ke ĉiu aflikto homa estas parto de laaflikto de la tuta homaro, pro la peko, kaj seili estus kredintaj ankâ je dia amo, krom jediaj saĝo kaj justo. ĉu la ·eternulo povus troviian alian rimedon purigi la mondon, ol sufer-ojn? tre diligente mi traserĉis mian proprankoron, sed ne trovis.·hamul eksilentis. neniu respondis en la dâro

de kvarono de horo; ĉiuj pesis en la koro lavortojn de la respekteginda grandaĝulo. fine

― 71 ―

·ijob, kliniĝinte antâ ·hamul, ekparolis:� viaj saĝaj vortoj, ho ŝatata gasto el mal-

proksima lando, estis por ni ĉiuj � ĉu nevere? � kiel refreŝiga roso kaj kiel bon-odoro, venanta el ĝardeno aromaĵa. avide niplue âskultos vin, sed mi timas, ke pro vialaciga vojaĝo kaj via granda aĝo, korpo kajanimo nun postulas ripozon.respondinte al la ĝentilaĵo de la gastiganto

per simila klinsaluto, ·hamul diris kun afablarideto:� mi ne povas nei, ho ·ijob, ke kelkafoje

mi sentas la pezon de la multenombreco demiaj jaroj, sed memoru mian devenon; memoru,ke mi estas pranepo de ·ŝem, kiu atingis laaĝon de sescent jaroj kaj mortis kun plenaposedo de ĉiuj siaj sentoj kaj spiritpovoj. mine estas tro laca por âskulti vian parolon, alkiu mi sopiris kun granda sopiro. antâĝuo deĝuste tia kunveno helpis al mi spiti la dan-ĝerojn de sovaĝa lando, kaj elporti la suferojn

― 72 ―

de longa vojaĝo tra laciga dezerto. parolu, ĉargrandaj ja estas la benoj, kiujn la ·eternuloenverŝis en vian animon.� grandaj, vere, estas la benoj, kiujn la

·eternulo enverŝis en mian animon, � soleneripetis ·ijob, � multe pli grandaj, ol vortojpovus eldiri. ankorâ mi havas la senton, kvazâmi estas viro, kiu, pasiginte multajn jarojnen la plej profunda infero, subite sin trovasen paradizo. ankorâ mi iradas kvazâ en sonĝo.ĉio ŝajnas al mi nova; kaj per novaj okulojmire mi rigardas la mondon. ho! kiel malĝustemi komprenis la celon de mia vivo! kiel miopemi penegis atingi eksteran, unutagan perfekt-econ! penante trafi la celon de la vivo en lasavo de sia propra animo sole, oni fariĝasblinda pri la tutmonda spirito, luktanta kontrâla malbono, kaj peneganta retrovi la vojon aldio. mi citadis miajn virtojn (â pli ĝuste mifanfaronis pri malesto de malvirtoj) kaj justec-on antâ la ·eternulo, antâ kiu eĉ la anĝeloj ne

― 73 ―

estas puraj. memamo kaj memestimo estas la kâz-oj de ĉiu malĝusta kompreno de niaj travivaĵoj.mizero ne plu estas mizero, kiam oni sentas,ke ĝi estas ellaborado de dia amo. dia amo! kunhonto mi konfesas, ke, en la dâro de niajlongaj diskutadoj, la penso pri dia amo eĉ neunu fojon venis al ni en la kapon. sed la·eternulo favorkore donis al ni novan vizion.nun mi vidas, ke la vera interna realo estasla amo. ju pli ni celas sinforgesadon kaj ben-adon por niaj kunhomoj, des pli feliĉa kajbela estos nia interna vivo. la amo estas ja lafundamento de la dia vivo en ni.en tiu momento âdiĝis el la profundo de la

tendo mallâta krio de infaneto, kaj ·dina, kiukun ama admiro âskultis la eżon, rapidis for,por atenti la etulon. esprimo de feliĉa kontent-eco kaj profunda dankeco survenis la gravmie-nan vizaĝon de ·ijob, kiam li diris:� jen, amikoj, vi âdas garantiaĵon de la

favorkoreco de dio al senmeritulo. kaj ne la

― 74 ―

plej malgranda el la benoj, per kiuj li super-ŝutis min, estas la ŝanĝita koro de ·dina, miaeżino.

― 75 ―

ĉapitro 5-a. ·lemuel ak tiviĝasla suno jam staris alte en la ĉielo kaj plen-igis per brilega lumo sufiĉe vastan korton dela domo de ·omar. la ĉefa, sinjora parto de ladomo troviĝis ĉe unu el la pli mallongaj flan-koj de kvarangula korto. ĝi estis dividita entri partojn; ĉiu havis unu pordon, komunikig-antan ĉambraron kun neprofunda kolonejo, kiuokupis la tutan larĝon de la korto. la du long-ajn flankojn de la kvarangulo formis loĝejojde la servistaro, domoficejoj, provizejoj ktp. lakvara flanko estis alta, blanka muro, apartig-anta la biendomon de arbareto kaj, pli mal-proksime, de staloj por kameloj, ĉevaloj kajazenoj, kaj de terkulturaj konstruaĵoj.ĉe baseno en la mezo de la korto, en kiu

fontano ritme plâdis, duonkuŝis ·lemuel submultekolora baldakeno, karesante belan kvarjar-an knabineton. elpreninte el ĉebrusta poŝo mal-grandan, proksimume dekkvin centimetrojn

― 76 ―

longan figuron de infano el marverda ŝtono,kaj montrante ĝin al la knabineto, li diris:� rigardu, kion ·lemuel kunportis el mal-

proksima lando por sia amatineto!� ho! � ekkriis la infano ravite, � kia

bela pupeto! � kaj avide prenis ĝin el lamano de la viro. � dankon, kara ·lemuel.� kiam mi estis tre, tre malproksime de ĉi

tie, en la lando egipta, mi vidis knabinetojn,ludantajn kun tiaj pupetoj, kaj tuj mi memorismian dolĉan ·naaman, kaj ekpensis, kiel gajeŝi ludos kun tia pupo.� ho, mi estos tiel feliĉa kun mia bela

pupeto! � diris la infano, ame ĉirkâbrakante·lemuelon.� nu, estu feliĉa, infano; sed ankâ estu

singarda, ke vi ne faligu ĝin sur la teron,ĉar ĝi tuj rompiĝus; kaj eble oni ne povusripari ĝin.liberiginte sin el la brako de ·lemuel, ·naama

diris kun infana fervoro:

― 77 ―

� lasu, mi volas montri mian pupeton al·adaha.� ne, � respondis ·lemuel, � lasu la pup-

on ĉi tie kaj iru, konduku ·adahan ĉi tien.obee la infano redonis la ludilon kaj kuris

for en la domon. post kelke da minutoj elvenisel unu el la ĉambroj, ĉirkâantaj la korton,juna virino, portanta la infanon sur brako.·lemuel rigardis ŝin penseme kaj bonkore. vid-eble la eksteraĵo de la knabino kontentigis linkaj plaĉis al li. ŝi estis vere belaspekta,gracia knabino. ŝia plensana vizaĝo kun dolĉ-aj, delikataj trajtoj altirus atenton en grandaaro da knabinoj â virinoj, precipe pro ŝiajlumaj, malhelaj okuloj, en kiuj speguliĝisnobleco, malkaŝemo kaj natura gajeco. ŝiajharoj, kiuj falis en abundaj bukloj sur laŝultrojn, estis brile nigraj, kaj ŝia vizaĝhâtoiomete pli malhela ol ĉe la virinoj de la lando·uc. kvankam ŝi okupis en la domanaro de ·omarnur pozicion de servistino � antâe eĉ de

― 78 ―

sklavino � sub la estrineco de ·nupta, ŝi sintenis kun senĝena, natura digno, supozigantabonan devenon kaj bonedukitecon.� mia sinjoro ·lemuel, � ·adaha diris kun

preskâ infana mikso de deca respekto kaj faci-la familiareco, � ·naama tre insistas, ke mivenu, por vidi ian grandan belaĵon.� jes, � respondis ·lemuel gaje, � mi

deziras, ke vi admiru belegan kaj multekostanpupeton, kiun mi kunportis el ·egiptujo por·naama. jen!·adaha, por plaĉi al ambâ, ·lemuel kaj la

infano, ŝajnigis grandan surprizon kaj admironkaj gaje ekkriis:� ho, karulino, kia bela, aminda ludilo! ĉu

vi dece dankis al mia sinjoro ·lemuel?� jes; mi ricevis sufiĉegan dankon, dolĉan

kison kaj ĉirkâbrakon. nu, ·naama, vi devas neami vian pupeton pli ol vivajn homojn. diru do,kiujn vi amas?tuj la knabineto respondis vivece: � vin!

― 79 ―

� kaj malsuprenrampis el la teno de la junavirino, por pruvi la fervorecon de sia amo perplua kiso.� bone, � diris ·lemuel kun feliĉa rideto,

� kaj kiujn plu?� mi ankâ amas ·adahan, ĉu ne?� jes; dârigu.� ankâ la patron kaj la fratojn, ·lodo kaj

·akan.·lemuel sin turnis al ·adaha kun la demando:

ĉu la infano vere memoras la fratojn kaj nela patrinon?� mi kredas, ke tiel estas, ĉar mia sinjoro

·omar tre ofte parolas pri la kompatindaj knab-oj, sed preskâ neniam pri ŝia patrino.� nu, dârigu ·naama; kiujn plu? � persiste

demandis la esploranto; kaj, kiam la infano iomhezitis, li sugestis: ĉu vi ankâ amas ·nuptan?ankorâ hezitante, la infano respondis: � ne

multe.

― 80 ―

� kial ne?� ĉar ŝi ne amas mian ·adahan.� ho, vere? � demandis la maljunulo kun

ŝajnigita surprizo. ĉu vi ankâ amas la belansinjorinon, ·zalmuna, en la bela blanka domo?� ho, jes, � ekkriis la etulino, � mi

amas ŝin ankâ, ĉar ŝi ofte venigas min, kajdonas al mi bongustajn kuketojn kaj belajnobjektojn.� nu, kuru for, ·naama, kaj montru vian

pupeton al la patro, tuj kiam li revenos el lakampoj. atendu lin ĉe la pordego. li estos trefeliĉa ĝin vidi.·adaha volis foriri kune kun la infano, sed

·lemuel petis ŝin postresti kelke da momentoj.la knabino volonte obeis. ŝi alte estimis labonkoran, afablan komerciston, kiu ĉiam alport-is por ŝi novaĵojn el ŝia patrolando kaj ofteian malgrandan donacon.� jen, ·adaha, � li diris, � donante al ŝi

beletan oran kolĉenon, � jen malgranda juvel-

― 81 ―

eto por vi el foiro en ·dedan. mi ĉiam memorasvin, trapasante la landon de niaj patroj.·adaha estis ravita de la neordinare valora

donaco kaj volis multavorte eldiri dankon, sed·lemuel interrompis ŝin, dirante:� lasu. mi âskultos vian dankadon en pli

oportuna okazo. en la nuna momento mi havastre urĝan aferon, kiun mi volas priparoli kunvi. âskultu. mi ne tre miris, âdante, ke ·nuptane amas vin, kvankam en la ĉeesto de aliajpersonoj ŝi ŝajnigas korinklinon al vi. mimalfidas ŝin.� mi ankâ.� kial?la knabino heziteme respondis: � malfacile

estas trovi tâgajn vortojn. mia koro diradas, keŝi estas malsincera kaj danĝera. antâ niasinjoro ·omar ŝi ŝajnigas kredon je la ·etern-ulo, sed ŝi amikiĝas kun virinoj, kiuj kaŝe âeĉ malkaŝe adoras la diinon ·iŝtar. eĉ antâ lafideluloj ŝi montras ŝaton al servantoj de la

― 82 ―

falsaj dioj el ·babel. riproĉoj kontrâ ilineniam troviĝas en ŝia buŝo.� diru, de kiam vi malfidas ŝin?� jam delonge; sed multe pli forte de la

tago, kiam mortis mia kompatinda sinjorino,·amtelaj.� kiam vi pensas pri la morto de via

sinjorino, ankâ la bildo de ·nupta altrudiĝas alvi, ĉu ne?·adaha aspektis embarasita. preskâ timigite ŝi

rigardis la akratrajtan vizaĝon de la komerc-isto. fine ŝi respondis:� la buŝo ne kuraĝas eldiri, kion la inter-

naĵo sentas. ofte mia koro estas premata deantâtimoj, kaj teruro forprenas de mi la dorm-on.� pro ·omar, ĉu ne? � kaj lia filineto.ruĝiĝante, la knabino respondis: � jes, li

havas kaŝitajn malamikojn ĉi tie. ho, se minur povus malkaŝe paroli antâ li; sed ĝuste la

― 83 ―

personojn, kiujn mi malfidas, mia sinjoroplenkore fidas.� ·zalmuna estas unu el ili; ĉu ne?mirigite, ·adaha denove hezitis. poste, ĉirkâ-

rigardinte, kvazâ ŝi timas esti subâdata, ŝirespondis mallâte:� ŝi estas bela vipuro.� mi estas tre kontenta, ke vi tion eltrov-

is, ·adaha, � diris ·lemuel. � la amo do neĉiam estas blinda. ne embarasiĝu, mia filino,mi ja konas la sekreton de via koro. ne timu,nek malesperu; sed konfidu vian vojon al la·eternulo. li plenumu vian deziron. mi venis ĉitien kun la celo esplori la misteron, ĉirkâan-tan tiun belan vipuron, kaj mi bezonas vianhelpon. ĉu vi kuraĝas ion riski pro la viro,kiun vi amas, ·adaha?kun ardo en siaj belaj, malhelaj okuloj la

knabino respondis:� ĉion, centfoje mian vivon.

― 84 ―

� bone. mi pasigos la nokton en la domo de·zalmuna�� ho, vere?� �dum ·omar forestos en la stelobservejo,

kune kun la tri junaj gastoj de ·ijob. zorgu,ke neniu rimarku mian foreston, ke Ğneniumaltrankviligu min en mia dormoĉambro, ĉarmi estos morte lacağ. morgâ ni interparolosplue; sed nun rapidu for, ĉar jen alvenas·omar kaj ·ijob kaj ĉi ties gastoj.ses viroj eniris la korton: unue ·ijob kaj

·hamul, kaj poste ·omar kaj la junaj fremduloj.·lemuel, vigle leviĝinte, salutis la venintojnkun bonkora ĝentileco kaj tuj partoprenis enla interparolo okupanta ilin. kun viveca inte-reso la egiptujanoj pririgardis la domon de·omar, kaj admiris la fortikecon de la struk-turo, la oportunan aranĝon de la ĉambroj, kajla simplan elegantecon de la nemultaj meblojen kelkaj el ili.ŝajne senartifike ·lemuel diris, ke la domo

― 85 ―

de ·omar prezentas bonan ekzemplon de bieno debonhavulo en la lando ·uc; sed ke, sendube, ladomego de ·zalmuna estas, krom la reĝaj palac-oj en ·babel, la plej interesa loĝejo en latuta lando.unu el la junaj egiptoj responde esprimis

deziron trarigardi tiun belan domegon, se tioestas permesata. ·omar aspektis iom embarasita.� dum la foresto de la posedantino, � li

diris, � mi ne estas certa, ke la domestrinotion permesos.� nu, nu, � rediris ·lemuel flatloge, �

al vi, ·omar, favorato de la tuta domanaro,neniu rifuzus la peton montri tian vidindanpalacon al aro da eminentaj viroj el ·egiptujo,kiuj forte interesiĝas pri tiaj konstruaĵoj.cetere ili scias, ke ·zalmuna furioziĝus, sci-iĝinte, ke la servistoj faris al vi kaj al ·ijobtian ofendon.·omar ne volis kontrâdiri ĉi tiun verŝajnan

argumenton, kvankam li sentis malinklinon

― 86 ―

preni sur sin la kondukantecon, precipe protio, ke la sinteno de ·lemuel rilate al ·zal-muna jam de ilia renkonto antâ du tagoj plikaj pli maltrankviligis lin.ili do iris al la domo de ·zalmuna, la ·belul-

ino. suprenirinte la larĝan, kalkŝtonan ŝtupar-on, ili haltis momenton, por admiri la simplanbelecon de la fasado, konstruita plejparte elpoluritaj granitblokoj. la grandaj, longformajŝtonoj estis hakitaj kaj ĉizitaj kun rimarkindaprecizeco, kaj per tio altiris apartan atentonde ·hamul, kiu diris, ke li nenie vidis pliadmirindan masonaĵon, krom ĉe la grandapiramido en ·egiptujo, la ĉefverko de lia praavo·ŝem.ili eniris larĝan, sed ne profundan vestiblon

tra porda malfermaĵo, formita el tri grandegaj,brile poluritaj kalkŝtonoj. apud ambâ ekstremaĵ-oj de la larĝa muro, frontanta la enirantojn,troviĝis pordo, tra kiu longa koridoro estisvidebla. la solaj objektoj en la vestiblo estis du

― 87 ―

grandaj, marmoraj vazoj, bele ornamitaj perarabeskoj kaj floraĵoj. inter ili pendis persilkaj ŝnuroj rondforma, kupra plato. ĉi tiunplaton ·omar sonorigis per malgranda martelo,kiun li prenis el unu el la vazoj. post nelonge aperis el la pordo ĉe ilia dekstra flankomezaĝa virino kun dignoplena sinteno, vestitaper blanka vesto. en la dâro de mallongamomento la virino montris embarason kaj mal-plezuron ĉe la vido de fremdaj vizitantoj, sedŝajne ŝi venkis ĉi tiujn sentojn, tuj kiam ŝividis ·omaron.·omar ekpaŝis antâen kaj diris ĝentile: �

beno de la ·eternulo estu kun ĉi tiu domo,·ajla. kvar eminentaj viroj el la lando egipta,respektegataj en konsilejoj de saĝuloj, honorasnian urbeton per vizito. ili volas esplori lakutimojn de nia lando, kaj aparte interesiĝaspri belaj konstruaĵoj. bedârinde via sinjorinokaj mia forestas; sed mi petas pro miaj vizit-antoj permeson trarigardi ŝian belan palacon.

― 88 ―

·ajla respondis per voĉo, kiu, malgrâ ŝiapeno vidigi facilan, sinceran mienon, ne poviskaŝi ian maltrankvilecon.� estu certa, ·omar, mia sinjoro, ke mia

sinjorino ·zalmuna kun ĝojo plenumus ĉiujnviajn dezirojn, kaj ke ŝi sentus sin honoratade vizito de tiaj honorindaj vizitantoj. trevolonte mi montros al vi ĉiujn vidindaĵojn dela domo, kun escepto, kompreneble, de kelke daprivataj ĉambroj, en kiujn, cetere, noblajfremduloj ne volus sin trudi.·omar kaj ·ijob esprimis koran dankon kaj

ŝaton, kaj la egiptujanoj aprobis ilin perĝentila riverenco.·ajla kondukis la vizitantojn unue tra la mal-

dekstra koridoro, montrante al ili, unu postalia, dekkelke da belegaj ĉambroj, bongusteornamitaj, sed enhavantaj nur malmultajn mebl-ojn. la plimulto el ili estis longaj, mallarĝajĉambroj, apartigitaj per dikaj muroj. ili estisare aranĝitaj; kaj ĉiu areto havis unu pordon,

― 89 ―

komunikiĝantan kun la centra koridoro. konjek-teble ĉiu areto da ĉambroj havis apartan celon,jen por loĝigi vizitantojn, jen por kunvenojktp. nur malmultaj ĉambroj havis fenestrojn, âpli ĝuste, mallarĝajn malfermaĵojn por ventol-ado. ĉe aliaj la plafono estis subtenata desufiĉe densaj vicoj da mallongaj kolonoj, star-antaj sur la eksteraj muroj, kvazâ balustrado.la pli grandaj ĉambroj estis senplafonaj, â

parte senplafonaj. ili estis kovritaj per alĝust-igebla vakstolo, allasanta mildan lumon kaj aer-on, kaj samtempe donanta agrablan ombron. lakoloro de la vakstolo ĉiam harmoniis kun lakoloro de la ŝtonaj muroj kaj kun la meblaro.·lemuel preskâ ne partoprenis en la inter-

paroloj, kaj ŝajne ne multe interesiĝis pri labeleco de la objektoj, kiuj estigis en la fremd-aj viroj vivecan plezuron. la basketoj de liablanka kapvesto ankorâ kaŝis la supran parton delia vizaĝo, kvazâ li dâre estus sub brilegajradioj de la tagmeza suno. tamen en la tuta

― 90 ―

dâro de la vizito lia cerbo vigle laboris,esplorante per la okuloj la planon, lâ kiu ladomo estis konstruita; mezurante en la pensojla distancojn inter diversaj lokoj, kaj rimar-kante pli ol unu aferon, kiujn la aliaj nevidis, ĉar ili ne suspektis ilin.dum la vizitantoj kun admiro rigardis en

granda, parada ĉambro seson da belegaj, elmarmoro skulptitaj ripozejoj, kovritaj perleopardaj feloj kaj multekostaj tukoj, ·ajlamalaperis momenton, por doni ordonojn al duservistinoj, kiujn scivolemo allogis al tiu neofte uzata parto de la domego. (ŝi uzis kunegala facileco diversajn lingvojn: la babelan,la dialekton de la lando ·uc, la egiptan kaj lasumero-babelan dialekton de sia patrolando.)fininte la pririgardon de la maldekstra parto

de la domego, kiu, krom unu pordo, estis tuteapartigita for de la dekstra parto, ili elpaŝisen vastan, kvarangulan ĝardenosimilan korton,ĉirkâitan je ĉiuj flankoj de kolonejo. en la

― 91 ―

mezo de la korto troviĝis artefarita lageto, enkiu staris granda, marmora baseno. klara akvoelfluis el la baseno super ĝian randon, kajplâde falis en la lageton. ĉe la kontrâa finode la lageto staris rondforma kiosko, sur kiessupro brilis multekolore emajlita, senpintapiramideto, kvazâ miniatura templo, kronita perorita kupolo. neniu el la vizitantoj povis � âvolis � diveni la celon de la kiosko; kaj·ajla, pridemandite, iom eviteme ŝajnigis nesci-on. malantâ la kiosko staris aleo da majestajcipresoj, kondukanta al larĝa pordego, tra kiuestis videbla, en kelka malproksimeco, folioriĉaĝardeno.ili eniris, tra la pordego, la ĝardenon, â

pli ĝuste, vastan parkon. ĉi tiu parko okupisla tutan deklivon de la monteto, sur kiu starisla domego. ĝi prezentis treege ĉarman vidaĵonen ĉiuj direktoj. la egiptujanoj haltis ĉe lasupro de ŝtuparo, kondukanta de teraso al mal-granda, artefarita ebenaĵo kun multekoloraj

― 92 ―

kaj simetrie aranĝitaj florbedoj. la beleco dela pejzaĝo ĉarmis ilin pli ol ĉio alia, kionili vidis antâe dum ilia vojaĝo.� kia paradizo! � diris ·hamul solene. �

la tuta lando egipta ne posedas lokon kompar-indan kun ĉi tiu ĝardeno.·ajla, kiu ŝajne deziris, ke la vizitantoj ne

plu esploru la ĝardenon, rekondukis ilin trakolonejo al la dekstra parto de la domo. ilipreterpasis kelke da fermitaj pordoj, alirejoj,sendube, al la servista kvartalo, en kiuntamen la virino ne invitis ilin eniri. neniuel la cetera domanaro estis videbla; kaj la vizi-tantoj miris pri mistera silento, reganta en latuta loko. atinginte la finon de la kolonejo,ili trovis, ke iu intertempe pretigis por ilimanĝeton sub baldakeno antâ la domo. sur mal-altaj, el ligno skulptitaj tabloj staris seporaj pokaloj kaj karafoj, plenaj de trinkaĵoj,faritaj el mielakvo kaj fruktosukoj, kaj pladojkun diversaj kukaĵoj kaj fruktoj. ĉirkâ la

― 93 ―

tabloj estis metitaj salikaj seĝoj, kovritaj perfeloj.post preno de la refreŝigaĵoj la vizitantoj,

gvidate de ·ajla, eniris la pli privatan partonde la domo. tie la aero estis agrable parfumita,kaj ĉio sentigis al ili la influon de sinjor-ino kun delikata kaj poeziema gusto. la pezecokaj la severeco de la konstruaĵo estis moligitaper multaj subtilaj ornamaĵoj kaj aranĝo deluksaj kurtenoj, kusenoj, drapiraĵoj ktp. ladomestrino ne invitis la vizitantojn pririgardimultajn ĉambrojn en ĉi tiu parto de la domo.kelkaj enirejoj estis fermitaj per pezaj kur-tenoj, kaj aliaj estis baritaj per tripiedoj kunornamaj kreskaĵoj. oni ne povis ne senti, keiu ĵus metis ilin tien, por malhelpi eniron âpeton pri permeso eniri.ĉi tie ·lemuel, ŝajnigante intereson nur pri

ornamaĵoj kaj la multekosteco de la konstruajmaterialoj uzitaj, vigle esploris per kaŝitajrigardoj ĉion esploreblan.

― 94 ―

·ajla petis la gastojn eniri iom vastansalonon, en kiu troviĝis, krom bela meblaro,granda kolekto da kuriozaĵoj el multaj landoj.en la momento, kiam ·omar volis, la lasta,eniri la ĉambron, ·ajla ektuŝis lian brakon kajmontris per kapsigno, ke ŝi volas paroli kunli aparte. ·omar sekvis ŝin.� jen, ·omar, mia sinjoro, � ŝi flustris,

� troviĝas privata ĉambraro de mia sinjorino·zalmuna, la ·belulino. rapide ĵetu rigardon enĝin.·omar hezitis. kontrâaj sentoj ekbatalis en

lia koro. de la morto de ·dusadad, la patro de·zalmuna, antâ kvar jaroj, li nur unu fojonvizitis la privatan parton de la domo, kune kunsia eżino. ĝuste la atmosfero de la ĉambroj,en kiuj ·zalmuna kutime spiradas kaj moviĝad-as, enhavos por li � li sentis � ion mis-tere allogan kaj dolĉan. tamen ne nur naturamodesteco hezitigis lin, sed ankâ maltrankvil-iga, admona sento, kvazâ li estas transpaŝonta

― 95 ―

en animstaton, el kiu li ne facile povusposte sin liberigi. interna voĉo ŝajne avertislin, ke li senĉese pentus ĉi tiun paŝon. sedplua penso venis al li en la kapon: foje liâdis malbelan famon en la urbeto, ke en privataĉambro de ·zalmuna troviĝas idolkultaj objektoj.eble li nun povos konstati la malĝustecon detiu famo. ĉiuokaze, li ricevos certecon; kajcerteco, kiom ajn ĉagrena, estos preferindaje la duboj, kiuj ĉiam atakadis lin, malgrâ liapeno forpeli ilin. li do eniris, ŝoviĝantepreter tripieda florvazo, per kiu, sendube, onivolis montri la privatecon de la ĉambraro. launua ĉambro estis preskâ senmebla antâsalono.trapasinte tra peze kurtenita pordo, li sintrovis en vasta, longforma ĉambro, luksege meb-lita. duono de la plafono konsistis el flaveruĝavakstolo, kiu donis al la loko tre agrablanlumon, harmoniantan kun la delikataj koloroj dela meblaro kaj de la ornamaĵoj. la alia partode la ĉambro estis plafonita per arte skulptita

― 96 ―

lignaĵo. en la luma parto, sub la vakstolo,troviĝis mamora akvujo, en kiu ŝprucis fon-tano, kaj vigle moviĝadis fiŝetoj. ĉirkâ laakvujo staris tri belaj vazegoj kun floroj kajornamaj kreskaĵoj, kaj, inter la vazoj, kanapojtegitaj per multekoloraj damaskaĵoj. sur unu ella kanapoj kuŝis kelke da muzikiloj, nome flu-toj, cimbalo kaj ŝalmo; kaj apude staris harpo.la mezon de la plafonita parto de la ĉambro

okupis ortegita kanapolito, surhavanta molajnkusenojn kaj kovrilon el cervaj feloj. ĉeambâ flankoj de la kanapolito, je kelka distan-co, staris altaj tripiedoj el polurita latunokun oraj ujoj, kvazâ por bruligi incenson.molaj tapiŝoj kovris ĉi tie kaj tie la blankmar-moran plankon; kaj grandaj, flordesegnaj tapiŝ-oj pendis de oraj festonoj sur la muroj, ĉirkâ-antaj la liton.per rapidaj, avidaj rigardoj ·omar esploris la

plej okulfrapantajn trajtojn de la ĉambro. dumkelke da momentoj li staris apud la pordo, ĉar-

― 97 ―

mita de la miriga beleco de la vidaĵo, kajpreskâ duonebria de la delikata bonodoro, plen-iganta la ejon. lia koro batis forte, kaj reesuperregema sopiro ekposedis lin, ĉion riskipro la virino, kies spirito ŝajne envolvis kajensorĉis lin. en la kontrâa, longa muro vidiĝ-is du malfermaĵoj, kondukantaj al malpli grandajĉambroj. rapide ·omar transiris, por enrigardetiilin. la unua estis banejo, konstruita el divers-kolore emajlitaj brikoj. la akvujo estis rek-tangula kavaĵo en la mezo de la planko, enir-ebla per ŝtupareto. apud la akvujo staris kuŝejopor masaĝado, kelke da kestoj, molaj seĝoj kajtablo plena de ĉiuspecaj tualetobjektoj.la alia malfermaĵo estis peze kurtenita. la

internaj randoj de la kurtenoj estis kunplekt-itaj per longa rubando, kies finoj estis sigel-itaj, tiel, ke neniu povis eniri la ĉambron, netranĉinte la rubandon, â rompinte la sigelon.·omar sciis, ke la tiel fermita kabineto estisantâe skriboĉambro de ·dusadad, kaj enhavis

― 98 ―

grandan nombron da dokumentoj, skribitaj surargilaj tabuletoj â cilindroj. supozeble ĝi nunestas la skriboĉambro kaj dokumentejo de ·zal-muna. li sin turnis, por foriri, timante, ke lijam restis tro longe. ne pli frue ol tiam lirimarkis malantâ la litokanapo, ĉe unu el lamallongaj muroj, objekton per tukoj kovritan.konjekteble ĝi estis tablo â granda kesto, sur-havanta kelke da ornamaĵoj â kandelingoj. ĉarli ne volis, ke oni rimarku lian foreston,·omar rapidpaŝe eliris, por aligi sin al laamikaro. kiam li transiris la koridoron, ·ajlaflustris al li:� ĉu ne vera paradizo, mia sinjoro? ĝi

fariĝos via, se vi volas.neniu rimarkis lian foreston, krom ·lemuel,

kiu kun ŝajne vigla intereso esploris antikvanduonreliefaĵon, enmetitan en la muron superpordo. zorgeme li notis al si en la memoronla lokon de la ĉambro, el kiu ·omar elvenis.·ijob dankis al la domestrino en la nomo de la

― 99 ―

fremdlandaj gastoj pro ŝia komplezemeco; kaj·hamul komisiis al ŝi salutojn kaj bondezirojnpor ŝia sinjorino.la vizito tiel finiĝis, kaj la viroj eliris

en la plenan taglumon. tuj ili komencispridiskuti la belan domegon kaj ĝian posedant-inon. la opinioj esprimitaj montris la diversec-on de la karakteroj de la parolantoj. la unuajegiptoj entuziasme lâdis la belegecon kaj lariĉecon de la bieno, kaj fervore eldiris esper-on, ke estos donite al ili, antâ ol ili reirosen sian hejmlandon, konatiĝi ankâ kun lamastrino, pri kies mirinda beleco ili tielmulte âdis. ·okran, la plej juna el la trio,scivoleme demandis, kial tia bela kaj riĉasinjorino restis tiel longe seneża.� ĉu ne troviĝas en la landoj araba â

babela, � li demandis, � junaj aventuremajprincoj, kiuj perforte akiros tian kaptindaĵon,se ili ne povas gajni ĝin per amindumado?dum ·omar kaj ·ijob pripensis, kion respondi,

― 100 ―

·lemuel ekparolis:� sendube tre multaj junuloj jam duon-

freneziĝis pro amo al ·zalmuna, la ·belulino;sed ·zalmuna ne estas cedema knabino, kiu ins-piras aventuran kaptadon. ia mistera timo deten-as ilin.tion li diris kun signifoplena rideto kaj

facila balancado de la kapo, kvazâ li scias plimulte, ol li volas eldiri.·hamul ree diris, kvazâ li ne âskultis la

interparolon de la aliaj:� kia paradizo! tie mi tre volonte pasigus

en paco la reston de mia longa okazojplenavivo kune kun areto da saĝaj, diotimaj viroj,kiuj, same kiel mi, laciĝas de la batalo kontrâla malbono en la mondo, kaj sopiras ripozi enla sunbrilo de dia amo.·ijob respondis, ame rigardante la grandaĝul-

on: se la tagoj de mia vivo estus duoble plimultaj, ol ili estas, mia koro ne povus deziri,nek mia imago elpensi pli grandan feliĉon, ho,

― 101 ―

nobla amiko, ol loĝi ĉi tie en sereneco ĉevia flanko. sed la ·eternulo savis min el miaanimabismo por nova vivo aktiva. mia vivo devaspruvi, ke la ·eternulo estas dio, potenca kajfavorkora, la sola ·savonto el ĉiuj mizeroj, elĉiuj malvirtoj.iom senpacience ·lemuel diris, tuj kiam

·ijob silentis:� la gustoj de la homo ŝanĝiĝas. kiu povas

antâdiri, kion la koro deziros, kiam la kapoestas arĝenteblanka kaj la paŝoj nefortaj?ripozado kaj revado ĉi tie ne prezentas nun almiaj okuloj allogan bildon. donu al mi laliberan vivon de komerca vojaĝisto; vizitadonal fremdaj landoj; vidadon al naturaj belaĵoj.interparolado kun multvojaĝintaj viroj en lavespero ĉirkâ tendara fajro allogas min nunpli forte. per tio mi povas pli bone plenumila devojn, kiujn ambicio trudas al volontakoro.kun bonkora scivolemo ·hamul diris: � la

― 102 ―

koro naskas ambiciojn. ĉar mi scias, ke viakoro estas nobla, ·lemuel, mi deziras scii, kia-jn ambiciojn vi en ĝi gastigas.gravamiene ·lemuel respondis: � per ĉiuj

fortoj mi bataladas kontrâ la insidaj penegoj dela babela pastraro detrui la lastajn restaĵojn dela kredo al la ·eternulo, kaj kontrâ la kruel-ega ekspluatado de la malriĉuloj. la pastrarokaj la riĉularo en niaj urboj konspiras, porankorâ pli mizerigi la laboristojn: tiuj, porsklavigi iliajn animojn; ĉi tiuj � iliajnkorpojn. belaj palacoj kaj grandaj temploj neĝojigas mian koron, ĉar mi ne povas nememori, ke ili konstruiĝas plejparte de mizerajsklavoj, loĝantaj mem en domaĉoj. la ·eternulone trovas plaĉon en konstruaĵoj, kiom ajn bel-egaj, starigitaj per maldolĉaj ĝemegoj kajriveroj da larmoj kaj ŝvito de vipopelitajmizeruloj.post kelkmomenta, peza silento, dum kiu la

aliaj viroj metiteme pesis la vortojn de

― 103 ―

·lemuel, ·ijob respondis milde, sed kun senteblaembaraso en la spirito:� viaj vortoj, ho ve! estas veraj, ·lemuel.

la koro de la ·eternulo doloras pro la suferojde la subpremitoj. sed vi scias, ke ·dusadad estisbona estro, pagis bonan salajron, kaj bonkoretraktadis siajn servantojn.� tio estas vero, � vigle respondis la

komercisto, � ·dusadad alte taksis sian repu-tacion de noblulo, kaj por konservi ĝin, malav-are pagadis, eĉ parade kelkafoje, en la limojde sia konataro. mi eĉ ne volas dubi lian bon-korecon; sed li ne esploris la transmontan val-on. mi vidis, pli ol unu fojon, la ŝvitgutojnde la sklavoj de ·ŝedad, la konstruisto, kaj âdisiliajn ĝemegojn, kiam ili trenegadis trans lamontojn de la sudo ĝuste la ŝtonojn, kiujn viadmiris antâ unu kaŝbuo. mi vidis tie homidojntordiĝi sub vipobatoj, kvazâ ili estus obstinajbestoj; kaj ekflamiĝis mia animo. la ostoj deunu el la malhomaj sklavopelistoj de ·ŝedad blan-

― 104 ―

kiĝis apud dezerta vojo inter ·dedan kaj ·uzal.ree peza silento regis inter la viroj. la

âskultintoj ne povis dubi, ke la vortoj de·lemuel estas tute veraj. ·ijob kaj ·omar bonekonis la fervoron de la komercisto pro la sub-premitaj klasoj, kaj lian furiozon kontrâ laĉiam kreskantaj influo kaj povo de la babelapastraro. ili admiris lin pro tiuj noblaj sent-oj; sed ili ne partoprenis lian optimismon,nek posedis sufiĉe da energio kaj maltimo, pormalkaŝe sin ĵeti, ĉe lia flanko, en la batalonkontrâ la senskrupula hierarkio kaj la sociasistemo, kiu aprobe permesis la ekspluatadon dela sklavoj kaj malriĉuloj. ilia temperamentopreferis trankvilan, mediteman vivon en kvietavilaĝo, malproksime de la brumoviĝado en grand-aj urboj.por ŝanĝi la temon unu el la junaj egiptoj

ekparolis:� diru, ·omar, ĉu ·zalmuna estas tiel bel-

anima, kiel, lâfame, ŝi estas bela korpe?

― 105 ―

respondante post kelkmomenta medito, ·omarpenis paroli trankvile kaj senĝene, sed ardoen liaj okuloj kaj kontrâvola tremeto en lavoĉo montris, ke la demando ektuŝis sentemanlokon en lia koro. li diris:� kredeble tiuj, kiuj ·zalmunan plej intime

konas, fervore respondus jese. demandu en laĉirkâaĵo; ĉiuj malriĉuloj kaj mizeruloj en lalando prikantas ŝian bonkorecon. neniam venisal ŝi afliktito, kiu ne ricevis konsolon kajhelpon. se harpludado povas indiki animstaton,ŝia animo superas per beleco ŝian eksteraĵon;kaj neniu povus âdi ŝin paroli pri internalumo kaj pri la sopiroj de la homa spirito alla belo, ne sentante sin anime altigata.·ijob enpense skuis la kapon.� ĉio ĉi tio povas esti vera, ·omar, � li

diris, � tamen ·zalmuna jam delonge estas pormi mistero. kiam ŝi estis pli juna, ŝi oftevizitadis min kune kun sia patro, kaj kondutismalkaŝeme kaj amikeme. sed nun ŝi ŝajne evitas

― 106 ―

min; kaj ni estas preskâ fremduloj unu por laalia.·lemuel silentis, sed lia silento kaj lia

enpensa mieno estis por ·omar multesignifaj.

― 107 ―

ĉapitro 6-a.nok ta aventuro de ·lemuel

·venuso jam estis brila stelo en mallumiĝantaokcidenta ĉielo, kaj ripozema naturo sin envol-vis en silento, kiam rajdanto sur kameloalproksimiĝis al flanka pordego de la bieno de·zalmuna. rajdanto kaj besto estis polvokovritaj,kaj per tio supozigis, ke ili venis de tre mal-proksime. kvankam la viro aspektis maljuna, lideglitis de la kamelo kun rimarkinda facilmov-eco. portante sakon sur la ŝultro, kaj kondu-kante la kamelon per bridorimeno, li alirisparton de la domego, okupitan de la servistaro.� hola! � kriegis la viro.tuj kiam li âdis alproksimiĝantan piedsonon,

li alprenis aspekton de malfortika maljunulo,laca pro longa vojaĝo. nejuna virino malfermiskadron, kaj rigardis la alveninton kun preskâmalkaŝa malplezuro. ignorante la malbonhumoronde la virino, ·lemuel � ĉar tio estis li, ler-

― 108 ―

te alivestita � salutis ŝin kun humileco,miksita kun ŝajne senartifika digno:� paco estu kun ĉi tiu palaco, virino. mi

venis, por demandi pri la farto de mia sinjor-ino ·zalmuna, la ·belulino. mi estas ·jaŝab,joktanido kaj komercisto el ·uzal. sciigu, mipetas, al via sinjorino, ke mi atendas ŝianbonvolon lâ ŝia ordono.� la sinjorino ·zalmuna ne estas hejme, la

virino respondis heziteme.� ne hejme! � ripetis ·lemuel kun bone

ŝajnigita konsterno, � ne hejme?� ne, � rediris la servistino per voĉtono,

kiu jam montris iom da scivolo kaj molkoreco.� ·zalmuna iris ·babelon antâ kelke da tagoj,kaj mi ne atendas ŝian revenon antâ la finode ĉi tiu monato.� tre ĉagrena afero, virino, � diris la

joktanido malrapide, kaj skuante la kapon kunaspekto de laceco kaj profunda malĝojo. � lasinjorino ·zalmuna tion ankâ tre bedâros. ĉu

― 109 ―

mi povas paroli en la orelon de via dom-mastrino� ·halka, ĉu ne?� ·ajla?� bone, de·ajla?li diris tion tre simple, kvazâ jesa respondo

nepre venos, bone sciante tamen, ke ·ajla entiu sama momento estas en la domo de ·omar,sekrete babilante kun ·nupta � tre kredeble prila vizito de la fremdlandaj gastoj, inkluzive deli mem. la servistino respondis iom surprizite:� ne, ·ajla ne estas en la domo en la nunamomento. tre eble ŝi revenos malfrue. revenumorgâ matene.la komercisto eklevis la manojn kun montro

de granda surprizo kaj ekkriis:� morgâ matene? kien mi iru, virino?

kiun mi povus peti gastigi min, nekonatulonen ·betraĥ, se la servistoj de ·zalmuna, mianoblanima sinjorino, rifuzas eniron al mi,kiun ŝi efektive invitis? mia eksteraĵo kaj lalaceco de mia besto ja klare montras, ke mivenis de malproksime. la suno jam de duonkaŝbuo

― 110 ―

finis sian iradon, kaj maljuneco sopiras aldolĉa ripozo. jes, mi foriros kaj kâros ie,laca kaj malsata, primeditante la sanktajn mor-ojn de la gastamo en la multaj landoj, kiujnmi vizitadis, eĉ en landoj, kiuj ne estas subla nobliga regado de la diino de la vesperastelo. mi foriros, ja, kaŝante mian vizaĝonantâ mia kamelo, pro honto.tamen li ne foriris, sed staris en la dâro

de kelke da momentoj, kvazâ li estas tro mal-gaja por sin movi. la virino videble mal-trankviliĝis kaj fine diris kortuŝite:� kredu min, filo de ·joktan, prefere ol

lasi vin foriri, mi mem pasigus la nokton enla dezerto meze de sovaĝaj bestoj. sed dum laforesto de ·zalmuna estas al ni malpermesateakcepti fremdulojn. almenâ en la foresto de·ajla�� mi ne estas fremdulo por ·zalmuna. tamen

tiel estu, virino. ·jaŝab, ido de ·joktan, laglora princo, neniam ankorâ humiliĝis antâ

― 111 ―

virino por petaĉi kompaton. mi skuos la polvonfor de miaj ŝuoj kontrâ ·betraĥ, kaj iros kajfaros por mi kaj mia kompatinda kamelo stern-aĵon el folioj, meze de bestoj de la dezerto,pli gastamaj ol betraĥanoj. paco estu kun ĉitiu domo.dum ·lemuel ankorâ parolis, li âdis strangan

voĉon, kaj, momenton poste, ekvidis eĉ plistrangan vidaĵon: pigmeo de neproporcia staturokaj malplaĉega malbeleco survenis, kondukanteper fera ĉeno preskâ plenkreskan panteron.grandega kapo sidis ŝajne senkole inter larĝajŝultroj. liaj nudaj harkovritaj brakoj atingisĝis malsupre de la genuoj, kaj aspektis kielbrakoj de granda simio. liaj kruroj, ankâ nudajkaj abunde kovritaj de vilaj haroj, estis tremallongaj kaj kurbaj. malgrâ lia eteco, la sta-turo de la viro supozigis eksterordinaranmuskolforton. estus malfacile diri, kiu el latrajtoj de lia senforma vizaĝo kontribuis laplej elstaran parton de lia malbelegeco; ĉu

― 112 ―

lia vasta buŝo kun siaj neregulaj, malpurajdentoj; â ĉu lia larĝa tuberaĵa frunto. certeestis, ke liaj okuloj, kvankam malgrandaj kajenkavaj, ne estis kulpaj. ili estis la sola,rimarkebla trajto, kiu penis kompensi lian aliemalmoderan malbelecon. en ili briletis samtempespriteco, petolemo kaj kelkafoje eĉ bonkoreco,tiel konsistigante rimarkindan kontraston kunla tuta cetera eksteraĵo de la vireto. alparolan-te la beston, kiu per ĉiuj fortoj, sed vane,penis sin liberigi de sia gardisto, la pigmeodiris:� ĉu vi vidas ĉi tiun vipon, mia belulino?

memoru la dancon, kiun ni kune dancis hierâvespere. kuŝiĝu!la panterino ŝajne rememoris kaj obee kâriĝ-

is. sin turnante al la virino, la pigmeo diris:� kio malplaĉas al vi, ·alkana? nova aman-

to, mi vidas. kial vi ne invitas lin enveni,junulino? kiam mi estis juna kaj belaspekta,la belulinoj de nia vilaĝo estis pli komplezem-

― 113 ―

aj. ha� ha!la etulo ekridegis pro sia ŝerco, malantâen

ĵetante la kapon, kaj malfermegante la buŝonkiel fâkon, dum liaj okuloj tute malaperis. subi-te li ŝanĝis sian konduton kaj diris kun ŝajn-ĝentileco kaj ridinda seriozeco:� ne foriru, amiko. almenâ ne forportu kun

vi tian malgajan koron.la virino kolere sin turnis al la pigmeo

kaj akre protestis:� silentigu vian malican langon, vi simi-

aĉo, kaj atentu viajn proprajn aferojn. vi bonescias, ke dum la foresto de nia sinjorino kajde ·ajla ni ne povas inviti fremdulojn en ladomon. foriru tuj, alie mi fortiros vin per lamalbelaj oreloj viaj.la ridego de la pigmeo kaj la akra voĉo de

la virino survenigis du pluajn servistinojn.·lemuel trankvile rigardis la scenon, atendanteoportunan momenton por ree paroli. li jamâdis multon pri tiu stranga vireto, sed neniam

― 114 ―

antâe vidis lin.� kial vi tiel ekscitiĝas, ·alkana? �

demandis unu el la ĵus alvenintaj virinoj. laaliaj preskâ samtempe diris, riproĉe sin turn-ante al la pigmeo:� vi devus ne konduki la panteron ĉi tien,

kapegulo, antâ ĝia vespermanĝo. krom tio, subitavido al sovaĝa besto povas ja morte timigi mal-junulon.� ne, mia bona virino, � diris ·lemuel tre

ĝentile; � katenita besto ne timigas ·jaŝabon,famekonatan dedananon, kiu jam multfoje trafispli grandajn danĝerojn. eĉ hodiâ mi eble estosdevigata pasigi la nokton sur la kamparo mezede danĝeraj bestoj, ĉar oni rifuzas al mi ŝirm-ejon en domo, kies mastrino petis min ŝinviziti. ĉu mi povus peti ŝirmilon aliloke, neriskante makuli la belan famon de mia sinjor-ino ·zalmuna, la ·belulino, pro tia hontindarompo de la sanktaj moroj de gastamo? ne,prefere mi perdus la vivon!

― 115 ―

� pro kio, do, ·zalmuna invitis vin? �demandis la Ğbona virinoğ, sufiĉe bonkore, sedne sen nuancoj de suspekto kaj malplezuro enla voĉo.·lemuel respondis milde:� plivole mi renkontus koleran malsaĝulon

ol fari al vi malplezuron; sed grandsinjorinojofte detenas gravajn aferojn for de junaj serv-istinoj. jenon tamen, mi povas diri sen nedisk-reteco: mi renkontis ·zalmunan la unuan tagonde la monato · u t u l u 12, dediĉita al la diino·iŝtar, en la domo de · a v e l - i l u 13, la ĉef-pastro en ·eridu, kaj sciigis ŝin pri nova kajmirinde efika ensorĉilo, farita el k i ŝ -k a n u 14 kaj el kelkaj aliaj kunmiksaĵoj.·zalmuna tuj forte deziris posedi tiun trezoron,kaj petis min senprokraste havigi al ŝi proviz-on da ĝi. sola mi vojaĝis en tre malproksiman

12 âgusto.13 servanto de dio.14 herbo.

― 116 ―

landon al granda sanktulo, spitante danĝerojn,kaj suferante pro maloportunaĵoj. longe miprikantis antâ la sanktulo la noblecon kaj labelecon de via sinjorino; fervore mi parolispri la granda honoro, kiun tributas al ŝi latuta mondo. fine prosperis al mi konsentigilin, kaj li donis al mi malgrandan provizon dela konsistaĵoj, kaj malkovris al mi la sekretonde la kunmiksado, kondiĉe ke mi ne malkaŝu lasekreton al iu alia persono. mia saketo enhavasla trezoron kaj ankâ kelke da bonegaj, maloftajkosmetikoj. sed� mi devos foriri�·lemuel haltis kaj finis la frazon per sig-

nifoplena gesto. dum li parolis, li kaŝe obser-vis la vizaĝojn de la âskultantoj, precipe ĉela eldiro de la nomo ·avel-ilu, demandante sin,kian efikon havos lia fabelo. al la tri virinojlia parolo kâzis vivan intereson, sed ankânekaŝeblan maltrankvilon. per demandaj ekrigar-doj ili serĉis reciproke la okulojn unu de laaliaj. sed tiel honesta kaj fidinda estis la

― 117 ―

aspekto de la komercisto, ke ilia timo iompost iom kvietiĝis. tamen ili restis ankorânedecidemaj. kun ŝajna digno kiu aliokaze estustre amuza, la pigmeo ekkriis:� kiaj timemaj estaĵoj estas virinoj! kaj

kiel sensentaj! mi, ·ŝaerhabil, irakano kajposteulo de ·hira, la granda t a ba a 15, invitasvin ·jaŝabon, dedananon, pasigi la nokton sub lategmento de nia gastama sinjorino ·zalmuna.� vin gardu, ·ŝaerhabil, mia granda sinjoro,

� diris ·alkana, � ·ajla tiros vin for perviaj oreloj en la bestejon pro via malmodest-eco!� ha� ha! � ekkriis la etulo, kaj incite

respondis al la insultema virino. � mi malŝat-as ·ajlan. mi scias tro multe pri ŝi; kaj rila-te al ·zalmuna, ni estas geamantoj� tra-la-la!dirante tion la petolulo ekdancis sur unu

piedo, fajfis kaj ritme svingis siajn longajnbrakojn. pli ridindan ludon ·lemuel neniam vid-

15 ĝenerala titolo, princa â reĝa.

― 118 ―

is, kaj, forgesante sian rolon, li kore ekridis.la juna virino, kiun ·lemuel nomis Ğbona vir-inoğ nun sin intermetis kaj diris:� kion alian ni povus fari? ni devas peti

·jaŝabon pasigi la nokton ĉi tie. ·ajla ja agustiel same.la aliaj virinoj konsentis, kaj baldâ poste

·lemuel sin trovis, refreŝigita per lavo kajmanĝo, en la servistejo, ĉirkâita de la tutaservistaro, kies favoron li jam gajnis per sianatura afableco. ·ŝaerhabil sidis kun krucigit-aj kruroj alte sur kesto en la mezo de laĉambro, kontrâ la gasto.� silentu, virinaĉoj, � li kriis, � donu

libertempon al viaj langoj; ili jam laboriskromtempon. nia honorinda gasto nun plenumospromeson, faritan al mi en la kamelejo, kajrakontos al ni belan rakonton el la lando de lajoktanidoj. li estas ja fama rakontisto.la virinoj tuj silentis kaj tre volonte pret-

igis sin por âskulti. ·lemuel faris al si opor-

― 119 ―

tune sur mola tapiŝo apud la fajrujo, kajekparolis:� jam en la dâro de multaj jaroj mi vojaĝ-

adas tra la tuta mondo, kaj multajn belajnrakontojn mi âdis, ĉar karavanvojaĝistoj treamas forpasigi la tempon sur la vojo, en gast-ejoj, â sidante ĉirkâ tendofajro, per rakontadode mirrakontoj. tre ofte oni petas min dispelila enuon de senokupaj horoj per rakonto el miavivo, â per instrua historio; ĉar tiuj, kiujkonas ·jaŝabon, scias, ke li ne amuzas permalkonvenaj historioj, nek sensencaj fabeloj.âskultu do.iam, antâ multege da jaroj loĝis en la sudo

de mia vasta lando treege potenca princo.neniu princo antâ li, â post li, estis tielsaĝa, tiel nobla kaj altanima, kiel li. li hav-is tri filojn: ·hamadan, ·jabok kaj ·uru, kiujnli zorge edukis, admoninstruante al ili ĉianvirton. sed, por provi ilin, kaj tâgigi por laaltaj pozicioj, al kiuj li volis poste ilin

― 120 ―

voki, li sendis ilin for en la mondon, ĉiunen apartan malproksiman landon, kun jena,adiâa parolo: � miaj amataj filoj; iru en labelan mondon kaj praktiku la virtojn, kiujn miinstruis al vi, kaj kiuj sole povas feliĉigivin. por ke vi ne forgesu min, kaj por ke laamo liganta vin al mi ne detruiĝu, akompanosĉiun el vi unu kolombo nevidebla. ĉiuvespererevoku al vi en la memoron la agojn faritajnkaj la pensojn gastigitajn de vi dum la tago,kaj image komuniku ilin al mi. la kolomboalportos al mi viajn pensojn, kaj sciigos alvi la respondon de mia koro. en la okazo se virestos fidelaj, mi revokos vin, kaj difinos vinprincoj; kaj vi estos por ĉiam feliĉaj. sed, sevi persiste malŝatos miajn amajn ordonojn, lakolombo forlasos vin, kaj ne plu revenos alvi. tiam malfeliĉego vin trafos.� la tri junaj viroj do eliris en la mond-

on, ĉiu en landon destinitan al li. sed lagranda princo havis tre potencan malamikon,

― 121 ―

kiu malamegis ĉion bonan kaj virtan. pro tioli malamis ankâ la noblan princon. ĉi tiu mal-bonulo penis per ĉiuj rimedoj detrui la lojal-econ de la filoj, kaj tuj komencis plenumisiajn malicajn planojn. malfeliĉe li estis tiellerta kaj ruza, kiel malvirta, kaj konanto dela homa koro kun ĝia malforteco kaj ĉiuj ĝiajmalbonaj inklinoj.� ·hamadan estis fortika, aventurama homo,

tamen pli inklina sekvi aliajn ol kondukimem; pli preta akcepti la ideojn de aliaj, olellabori proprajn. al li la malbonulo sendissenskrupulajn amikojn, kiuj delogis lin de lavirta vojo. ili flamigis lian imagon per brilajbildoj pri la gloro de venkakirado kaj pri lahonoro, kiun la mondo verŝas sur militheroojn.verve ·hamadan partoprenis en iliaj militiroj;kaj ju pli la malsinceraj amikoj alskribis allia heroeco la glorajn venkojn, des pli liaanimo fremdiĝis for de lia patro; kaj des plilia koro hardiĝis. en la komenco li pli-mal-

― 122 ―

pli regule komunikiĝis kun la malproksimaprinco pere de la nevidebla kolombo, obeeme allia ordono; sed baldâ li konsciis, ke liaj nun-aj vivoceloj tute ne estas en harmonio kun laspirito de la altanima, malegoista reĝo. laamikoj pli kaj pli malkaŝe mokadis lin kajkredigis al li, ke la sola virto posedinda est-as la heroeco, kaj ke ĉe viro molkoreco, tia,kian lia patro dorlotas, estas vere nur mal-estiminda malvirto. ili prezentis al li laesperon, ke post lia morto la homaro diigoslin, kaj ĉiuj viroj kaj virinoj adoros lin.unu tagon la kolombo flugis for, hejmen, kajneniam revenis. kompreneble tiu espero neefektiviĝis; kaj ·hamadan neniam trovis feliĉonen la dâro de sia vivo; male, nur ĉagrenojnkaj malkontentecon.� ·jabok havis tute malsaman karakteron. en

li la malbonulo trovis emon al komforto kaj almolaj plezuroj de la vivo. lin li tentis perlukso kaj per amindumado de belaj virinoj. ankâ

― 123 ―

·jabok falis viktimo de la ruza malamiko. ankâli en la komenco regule interkomunikiĝadiskun la patro, kaj penis konservi bonankonsciencon en la dâro de pli ol du jaroj. sedtio tre malplaĉis al unu belega amantino, kiuunu tagon devigis lin elekti â ŝin, â la patr-on. longe li hezitis, sed fine, ensorĉite permagiaĵoj, li venkiĝis; kaj la kolombo malĝojeflugis for, senrevene. ·jabok dronis pli kajpli profunden en malvirtoj, kaj eĉ adoris abo-mene malvirtajn diinojn, kiuj nur ekzistas enla imago de malvirtuloj. ankâ ·jabok ne trovisfeliĉon en la vivo, sed nur senripozecon kajnesatigeblajn pasiojn.� ·uru, aliflanke, posedis feliĉe pli noblan

animon kaj pli firman volon. pura estis liakoro, kaj simpla estis liaj deziroj. li amisĉion belan kaj bonan. tuj li petis la princonde la lando, en kiun li venis, doni al li tâg-an oficon, por ke li povu inde okupi sian tem-pon kaj siajn naturdonojn; kaj por ke li ne

― 124 ―

falu en tentojn. la princo, vidante lian nobl-econ kaj lian sincerecon, difinis lin kan-celiero de la regno, kaj honoris lin per sen-lima konfido. la sekreto de lia virta vivo kajde lia sukceso estis konstanta interŝanĝo deamaj pensoj kun lia patro. sed li neniel estislibera de la konspiro de la malbonulo. per laplej teruraj tentoj la malamiko lin tentis:per riĉoj � lian honestecon; per korteganin-oj � lian ĉastecon; per flatado de malsincer-uloj � lian korsimplecon; per falsaj doktrin-oj � lian kredemon al la vero.� nu, per priskriboj de tiuj tentoj mi povus

distri vin tre longan tempon, sed mi estas portio tro laca. post longa kaj laciga vojaĝo miamaljuna, kaduka korpo sopiras al ripozo, kajmia interno al forgeso en dormo. pro tio miahistorio rapidu al sia fino; kaj viaj pensojliberiĝu por profita medito. fine la grandaprinco revokis la lojalan filon lâ siapromeso, kaj nomis lin reganto de bela lando.

― 125 ―

li kovris lin per honoroj kaj riĉaĵoj, kajdonis al li, kiel eżinon, la plej belan kajvirtan knabinon, kun kiu li vivis en sennubafeliĉeco multajn jarojn, vidante feliĉajnposteulojn ĝis la kvina generacio.tiel ·lemuel finis sian fabelon, esperante, ke

la âskultintoj eltrovos ĝian moralan instruon,kaj de ĝi profitos. ili ne lasis lin longe dubi,almenâ pri la unua demando; kaj li eĉ ektimis,ke li faris la celon de la rakonto tro videblapor la plenumado de sia plano. la virinoj, kvan-kam ili ĝentile dankis lin pro lia Ğbelegahistorioğ, tamen aspektis seriozaj, kaj mal-trankvile interŝanĝis demandajn rigardojn. lapigmeo, kiu eble neniam antâe silentis tiellongan tempon, ne interĵetante komikajn âmalicajn diraĵojn, ekparolis:� ho, nobla kolportisto, tio estas ja stranga

rakonto; kaj mi demandis min, kion ·ajla pensuspri ĝi. ·ajla ne amas rakontojn, kiuj celasŝirvundi ŝian maljunan, malvirtan koron. ha!

― 126 ―

ha! mi tre ŝatas tiajn fabelojn, ĉar ili mal-helpas al nia virinaro fariĝi pli malvirtaj, olili jam estas.responde al tiu insulto, peco da ligno ĵetiĝ-

is al lia kapo, preterflugante ĝin je distancode malpli ol kvin centimetroj. la petolulo rapi-de sin klinis kaj, turnante sin al ·alkana,incite kriis:� ho, mia sageto do pli bone trafis la lok-

on celitan, ol via kruela ĵetaĵo! malsaĝulinovi estas, ·alkana, tiel konfesante al fremdulo,ke via kulpa koro per ĝi trapikiĝis.nemultajn minutojn poste ·lemuel sin trovis

en malgranda gastoĉambro, kuŝanta sur molajtapiŝoj. la ĉambro estis lokita apud la kolonejo,ĉirkâanta la internan korton, kaj komunikiĝisper kurtena pordo kun la maldekstra koridoro,kiun la vizitantoj trairis unue en la mateno.·lemuel tiom impresis la servistaron, kiel viromulte supera al ordinaraj kolportistoj, ke iline volis trakti lin kiel tian kaj lasi lin

― 127 ―

okupi rapide preparitan sternaĵon en la servist-ejo. kuŝiginte la kapon sur sian sakon, liŝajnigis profundan dormon per âdebla, regulaspirado. tamen li streĉe âskultis. en la dârode unu horo plena silento regis. nun âdiĝis,unue, obtuzaj sonoj de voĉoj, kaj poste koleraparolo de virino. ·lemuel duonleviĝis, por plibone âskulti: ·ajla revenis kaj akravoĉe riproĉ-is la servistinojn, precipe pro tio, ke ilikuŝigis la fremdulon en gastoĉambro antâ ŝiareveno.� vi estas tro malsaĝaj kaj tro kredemaj, �

ŝi diris. � ·zalmuna ne sciigis al mi ion pritiu renkontiĝo en ·eridu, nek menciis iam lanomon de ·jaŝab. mi ne kredas lian fabelon.alproksimiĝantaj piedsonoj âdiĝis de sur la

marmora planko de la koridoro. tuj ·lemuel reekuŝiĝis kaj tiris la baskojn de sia kapovestosur la vizaĝon. ree li spiradis profunde kajregule. mano senbrue forŝovis la pordokurten-on, kaj virina figuro ekaperis en la malferm-

― 128 ―

aĵo, tenante oleolampon super la kapo. tio estis·ajla. rigardante kun malplezuro la kuŝantanviron en la dâro de kelke da minutoj, ŝi sinturnis kaj diris al unu el la servistinoj:� nu, mi ne volas veki lin, ĉar en tio oni

vidus abomenan rompon de la gastoleĝoj. tamen,kial li kovras al si la vizaĝon? mi devosesplori tiun vizaĝon tre zorge morgâ matene.nelonge poste ĉio silentiĝis. ·lemuel atendis

ankorâ unu plenan horon, streĉante la âdon,kaj restante preskâ senmove. fine li leviĝiskaj malplenigis sian sakon, elprenante el ĝikelke da malgrandaj, lignaj skatoletoj kajpakaĵetoj per katuno envolvitaj, kaj lampetonel glazurita argilo. li eliris en la koridoronkaj, tenante per unu mano la sakon kaj la lam-pon, li palpe serĉis per la alia mano la mal-fermaĵon, komunikigantan la du koridorojn.feliĉe li trovis la pordon nefermita. lia unuacelo estis la pordo, el kiu li vidis ·omaronkaŝe eliri la pasintan matenon. lia serĉo iom

― 129 ―

malfaciliĝis per tio, ke forestis la altatripieda vazo, kiu en la mateno duone baris tiunenirejon. sed, zorge mezurinte siajn paŝojn,li ne povis dubi, ke li atingis la ĝustan pord-on, kaj eniris. tuj li vidis strion da lumoelvenantan tra kurtenopordo el apuda ĉambro. ĉitiu lumeto videbligis la tripiedan vazon, starant-an en la mezo de la antâĉambro. tio estis trefeliĉa cirkonstanco, ĉar, se en la mallumo lirenversus la mebleron, la frakasbruo certemalsukcesigus lian tutan entreprenon. (liankorâ ne kuraĝis eklumigi per silikoj sianlampon, pro la bruo, kiun tio farus.) singardeli trairis la antâĉambron kaj eniris ladormoĉambron de ·zalmuna, el kiu la lumo ven-is.·lemuel jam vizitadis dum siaj oftaj vojaĝoj

en la ĉefaj kulturlandoj multajn belajn domeg-ojn kaj palacojn, sed nenie li vidis tiel ĉar-me kaj artiste meblitan ĉambron. malgrâ siamalŝato al superflua lukso, kaj la rigida sim-

― 130 ―

pleco de siaj personaj gustoj, li ne povis nesenti ravitecon pro la belegeco de la meblaro,kaj la poezieco de la ornamaĵoj. tamen li nelonge permesis al la belaĵoj, ĉirkâantaj lin,okupi liajn pensojn. ĉiu momento estis por lialtvalora; kaj eble li devos longe serĉi, ĝisli trovos tion, pro kio li entreprenis ĉi tiunnoktan esploron.lian atenton tuj altiris malgranda altaro,

staranta ĉe muro, super kiu pendis de laplafono la sola lampo, kiu lumigis la ĉambron.tiu altaro estis la objekto, per tukoj kovrita,kiun ·omar ekrimarkis en la momento, kiam lieliris el ĉi tiu ĉambro. se ·omar tiam havussufiĉe da scivolemo � â kuraĝo � poresplori la kovritan objekton, tre kredeble ladirekto de lia vivo tute aliiĝus.sur la altaro vidiĝis bela, per multekostaj

gemoj ornamita statueto de la diino ·iŝtar, sta-ranta sur kvaronkreska luno, kaj ĉirkâita dearo da pli malgrandaj objektoj, tiaj, kiaj

― 131 ―

figuraĵoj de kolomboj kaj oraj skatoletoj,plenaj de incensaĵo. vidante tiun altaron,·lemuel nek surpriziĝis, nek malgajiĝis; efek-tive ekbalanco de la kapo montris, ke li atend-is ion similan, kaj ke la trovo estis kontent-iga. ĵetinte rigardon en la banĉambron, lialiris la sigelitan pordon. tuj kiam li vidis lasigelitan rubandon, eĉ pli granda kontentecolumigis lian vizaĝon. senhezite li prenis elsia zono malgrandan ponardon, kaj fortranĉisla sigelon ĉe la malsupro. eklumiginte per lalampo super la altaro la lampeton, kiun likunportis, li eniris la sekretan skriboĉambronkaj dokumentejon de ·zalmuna.ĝi estis sufiĉe vasta ĉambro, kies meblaro kaj

ekipaĵo indikis, ke ĝi estas destinita por laokupo de aferulo, krom tio, ke sur unu muro,kovrita per emajlitaj kaheloj, troviĝis bril-kolora bildo de granda monstro, la babela drako.tiu monstraĵo havis skvamokovritan korpon, kielserpentego. la antâaj kruroj estis panteraj, kaj

― 132 ―

la malantâaj similis krurojn de ia birdego kungrandaj ungegohavaj piedoj. la kapo, portate delonge etendita, serpentosimila kolo, estis ekip-ita per rekta korno, kaj el ĝia buŝo elstarisduobla lango. ĉe la fino de longa, skvamohavavosto vidiĝis skorpia pikilo16. en la mezo de laĉambro troviĝis, krom tablo kaj du seĝoj, aroda aparatoj kaj iloj por fari kaj surskribitabuletojn kaj cilindrojn. du longajn murojnokupis deponejoj por dokumentoj kaj ricevitajleteroj, argilaj kaj papirusaj. eklumiginte dulampojn, pendantajn de la plafono, ·lemuel tujatakis avide ĉi tiujn deponejojn. la konservejojestis facilvideble dividitaj en fakojn porskribaĵoj rilatantaj al apartaj aferoj. la unuajfaketoj, kiujn ·lemuel esploris, rilatis alkomercaj aferoj, kontraktoj, posedaktoj, jurist-aj dokumentoj ktp. poste li trovis, sur la samaflanko de la ĉambro, grandan kolekton dacilindroj, surhavantaj la komercan leĝaron de

16 vidu: Friedr. Delitzsch: Babel und Bibel. Fig. 65.

― 133 ―

·ĥammu-rabi. ĉi tiuj objektoj, kvankam interesaj,ĉar ili montris la vastajn komercajn kaj pub-likajn rilatojn de ·zalmuna, tamen ne tenis laatenton de ·lemuel, kaj ilin li ne venis serĉi.li do sin turnis al la alia deponejo, kaj trov-is, ke la tuta kolekto sur tiu flanko rilatasal religiaj aferoj en diversaj landoj. sed laamaso de la skribaĵoj estis granda kaj, pro ladiverseco, konfuza. egiptaj legendoj kaj dok-trinaj traktatoj estis tie, skribitaj sur longajpapirusaj ruloj. en du â tri fakoj kuŝis nigrepoluritaj ŝtontabuletoj el la landoj fenika kajmidjana, kaj en kelke da aliaj granda nombroda tre antikvaj skribaĵoj de la akkadoj kajsumeroj, kiuj estis por li plejparte nekompren-eblaĵoj. fine li eltrovis kun nemalgranda kon-tenteco tute freŝdatajn skribaĵojn el ·babel kaj·elamujo, kiujn li fervore kaj rapide tralegis.tuj li sciiĝis, ke ·zalmuna, sub alinomo ·zir-nana, okupas tre altan kaj honoratan lokon enla pastrinaro, servanta al la diino ·iŝtar en

― 134 ―

·babel. altaj pastroj, eĉ ĉefpastroj, kies nom-ojn li rekonis, skribis al ŝi kun profundarespekto; aliaj raportis pri plenumitaj ordonoj.deko da cilindroj, konservitaj en aparta fak-

eto, tuj ekscitis lian plej vivan intereson,kvankam ili estis skribitaj en la antikvalingvo de la sumeroj, kiun tiam uzadis nurantikvistoj kaj pastroj en sekretaj komunikoj.ili ĉiuj komenciĝis jene: � ·avel-ilu, kalu17,al ·zir-nana, asipit 18, saluton� ·lemuel povisdeĉifri tro malmulte da vortoj por kompreni,eĉ supraĵe, la leterojn, sed li rimarkis enkelkaj el ili la nomojn de Ğ·ijobğ kaj Ğ·mag-madağ, kaj unufojon la nomon Ğ·omarğ. ·lemueltuj rekonis en ·avel-ilu unu el la plejfanatikaj propagandistoj de la ·iŝtar-kulto kajplej atakemaj malamikoj de la origina, pura·jehova-kredo. ·mag-mada estis malbonfama estro depotenca ĥaldea bando da rabistoj, kun kiuj li

17 kalu = ĉefpastro â ênuko-pastro.18 sipit = profetino â interpretistino de la dia volo.

― 135 ―

havis jam pli ol unu neamikan renkonton. lakunigo de ĉi tiuj kvar nomoj: ·avel-ilu, ·mag-mada, ·ijob kaj ·omar, kredigis al li, ne sensento de singratula kontenteco, ke li ne erar-is, sed ke li sin trovas sur ĝusta vojo malkov-ri la veran karakteron de la sorĉistino ·zal-muna, kaj malplekti la misteron, kiu ĉirkâasla katastrofan malfeliĉon de ·ijob.·zalmuna, do, estas identa kun ·zir-nana,

virga sindediĉintulino de ·iŝtar, pri kies kvazâfabela beleco viroj ofte parolis kaj kantis.·lemuel neniam vidis tiun faman pastrinon, nekkonis iun, kiu iam renkontis ŝin. lâ famo·zir-nana posedis eksterordinarajn psikajn pov-ojn. ĉi tiu kromnomo ne surprizis lin, ĉarvirinoj en altaj pozicioj, sin dediĉante al ladiino, ne malofte alprenis religiajn nomojnpor kaŝi sian identecon. ·lemuel jam antâeeltrovis ĉe bestofoiro en la lando de la ŝebaan-oj, ke ·zalmuna estas adoratino de rabistaro,kiu vendis tie brutaron de aparta raso. suspekt-

― 136 ―

ante, ke la brutoj estas, â estis, propraĵo de·ijob, li faris pluajn esplorojn, kaj eltirisel ebria ano de la bando da rabistoj konfeson,ke tiel estas, kaj ricevis plue informon, kefoje, antâ kelke da monatoj, li portis leteronde sia estro al ·zalmuna. ion plu la viro nevolis malkovri. tamen tiu eltrovo tiam decidig-is ·lemuelon dârigi sian esploron kaj por tiucelo viziti ·betraĥon.·lemuel metis la cilindraron en sian sakon

kun la intenco, kiel eble plej baldâ iri alamiko, nomita ·sahiba, loĝanta apud ·eridu, porpeti lin traduki la antikvan skribaĵon. eble litrovis ion multe pli gravan ol li esperistrovi. ·sahiba estis ermito, sed samtempe spiritaestro de kunularo, nomita Ğblankvestulojğ. liestis profundeklera homo, kvankam strangulo,sed tute honesta pri iom fantazia kredaro.konfesante, almenâ ne neante kredon al ·jehova,li ankâ asertis, ke estas eble per sindetenadokaj korpureco, kaj post plenumado de aparta

― 137 ―

ritaro atingi ian mistikan unuecon kun mal-supera diaĵo, kaj partopreni lian spiriton. pertio li kaj aliaj Ğblankvestulojğ kredis nenur, ke ĉiuj iliaj pekoj pardoniĝos, sed keilia pekemeco por ĉiam elradikiĝos. tiu kredoallogis ne malmultajn, bonintencajn virojn,al kiuj nâzis la neesprimeble malpura idolkultode ilia tempo 19. sendube la origino de tiukredo estis malklara memoro de la popolo pri lalonge promesita ·savonto.ekkrio de koko nun memorigis al ·lemuel, ke

li jam pasigis tro longan tempon en la skrib-ejo de ·zalmuna. anstatâiginte la forprenitajncilindrojn per aliaj, simile aspektantaj, kajestinginte la pendajn lampojn, li eliris el laĉambro kaj zorge reordigis la pordajn kurten-ojn, tiel, ke oni ne tuj povis rimarki laentrudon. ne multajn minutojn poste li ŝtelir-is el la domo. matena krepusko kaj profundasilento ankorâ regis en la urbeto. evitante

19 âtentika.

― 138 ―

kiom eble loĝejojn kaj multuzatajn vojojn, liatingis nerimarkite la domon de ·omar kaj sianpropran ĉambron.

― 139 ―

ĉapitro 7-a. ·ijob kaj ·hamuldum ·lemuel rakontis al la servistaro de ·zal-muna sian fabelon, kaj dum ·omar kune kun siajnovetrovitaj amikoj penis solvi la komplikeconde la vojo de la luno, ·ijob kaj ·hamul sidis ĉela pordo de la tendo, intime priparolante afer-ojn, kiuj havis por ili profundan gravecon.ambâ sentis sin forte altirataj, unu al laalia. post nur dutaga interkonatiĝo iliaj korojjam estis kunigitaj per ligo de sankta amik-eco, kies varmeco plenigis ilin per tiom damiro, kiom da feliĉo. kunigis ilin multe dakomunaj aspiroj kaj sopiroj, similaj travivaĵojkaj mondproblemoj. tamen, antâ nur dek monatojestus malfacile trovi du same bonajn kaj admir-indajn homojn, kies elvido sur la mondon estispli malsimilaj. ĝuste la noveco de ŝanĝitamondkoncepto kaj la, antâe ne sentita feliĉo,per kiu tiu koncepto plenigis ·ijobon, estis laĉefaj kâzoj de kortuŝa aldoniteco de la pli

― 140 ―

juna viro al la grandaĝulo. antâ ĉi tiu ·ijobsentis sin, rilate al spiritaj aferoj, kvazâinfano, kaj kiel juna disĉiplo de eminenta,nobla saĝulo, kiu rigardas sinoferadon kielvivocelon, kaj suferadon pro la aferoj de ladia regno kiel ĝojon.ili parolis pri la vojaĝoceloj de la egip-

tujanoj al ·babel: ·hamul iris kiel famekonataspertulo, kiu volis kompari kalkulojn pri ven-onta eklipso kun similaj kalkuloj, faritaj debabelaj astronomoj. la tri junaj viroj iris kielgastoj-studentoj, interŝanĝe de seso da babelajstudentoj, kiuj jam alvenis en ·bubastis. ·omartre volonte akceptis proponon de ·hamulakompani ilin, kaj pasigi kelke da tagoj kielkungasto en la astrologia kolegio. priparolintetion, ·hamul aldiris:� sed tio, mia amiko, ne estas la sola celo

de mia vojaĝo al la lulilo de ĉiu idolkulto;ĝi estas preskâ nur preteksto. mi havas du mul-te pli gravajn celojn. âskultu: nur unu el la

― 141 ―

filoj de ·noa dâre iradis lâ la vojo de la ·eter-nulo, nome ·ŝem, la ·potenculo; kaj el la fil-oj de ·ŝem nur du: ·arfakŝad, prapatro de·abraham, kaj ·lud, alinomita en ·egiptujo: ·ĉef-ren â ·boen, kies pranepo mi estas. tricent jar-ojn post la terura diluvo ·ŝem kaj lia grand-nombra idaro invadis ·egiptujon, kaj sen verŝode sango subigis la landon. la celo de iliamilitiro estis, elradikigi la idolkulton de laĥamidoj kaj kuŝidoj, kiuj jam delonge detronig-is en siaj koroj la ·eternulon. ĉi tiuj adorisprapatraron, kiun pekema imago transformis endiaĵojn. ili faris tion en la komenco sub lagvido de ·nimrod, la apostatulo, kiun oni nunadoras kiel dion, nomante lin ·osiris. kiel viscias, ne tute prosperis al ·ŝem atingi siancelon, ĉar la malvirtaj koroj de multaj el laegipta pastraro firme sin alkroĉis al sia novakulto; amo al la peko jam tro profundeenradikiĝis en ilia animo.sub dia inspiro ·ŝem konstruis tie la grandan

― 142 ―

piramidon, kaj poste sin retiris al ·salem, kieen la dâro de cent jaroj li servis al sia diokiel pastro kaj reĝo. oni nomis lin tie ·mel-kicedek20. liaj posteuloj, nomitaj de la egiptoj

diverse hiksosoj â paŝtistoj-reĝoj, â amûû, âmonâtiû, regis la landon en la dâro de jar-centoj, sed pli kaj pli malamite de la ·kuŝid-oj, tiel ke ĉiu paŝtisto nun estas por ili abo-menaĵo. iom post iom ilia potenco malkreskis,sekve de malkreskanta fideleco al la ·eternulo.la egipta pastraro nun malkonfesas la homan

originon de siaj dioj, precipe la identecon de·osiris kun ·nimrod, filo de ·kuŝ, kaj la ident-econ de ·isis kun ·semiramis, la eżino de ·nim-rod, kiujn la babelanoj adoras sub la nomoj·bel-merodaĥ kaj ·iŝtar. mi volas pruvi la ident-econ per antikvaj surskriboj sur rokoj en·babel kaj ·elamujo. jen, unu el miaj celoj. sed

20 vidu: Colonel Garnier: «The worship of the Deador The Origin and Nature of Pagan Idolatry» p.263.

― 143 ―

pelas min tien plua afero, kiu fine decidigismin entrepreni ĉi tiun longan, lacigan vojaĝ-on. kiel vi ankâ scias, de tempo al tempo ven-as en nian landon babelaj kantistinoj, kiuj ofteestas efektive hierodulinoj 21. multaj el iliestas belegaj virinoj, kiuj jam ofte delogisniajn gejunulojn for de la vojo de virto. unutia, treege bela knabino, kaptis la koron de lasola filo de mia lastenaskito. li estis tiamjunulo, kiu per siaj bonegaj talentoj kaj ŝajnaamo al la virto estigis en ni grandan esperon,ke li helpos teni luma la torĉon de la vero.ho ve! li forlasis la hejman landon kaj post-kuris la belan kantistinon. tio okazis antâ dek-tri jaroj. la lastan novaĵon pri li ni ricevisde amika komercisto, kiu lin vidis du jarojnposte en ·babel en vesto de ia pastra kolegio.mia filo, la patro de la junulo, jam delongemalsana, mortis korrompite pro la apostateco de

21 malĉastulinoj, aligitaj al la temploservo al ·iŝ-tar, precipe en ·eridu kaj ·uruk.

― 144 ―

la amata filo. antâ lia morto mi promesis alli, ke, se la ·eternulo donos al mi sanon kajforton, mi vojaĝos al ·babel, por serĉi la perd-iĝinton.·ijob âskultis kun viva intereso kaj profunda

kunsento, memorante siajn tri filojn, kiujkâzis al li tiom da kordoloro, kaj kiujn la·eternulo tiel tragedie forprenis de li, eblepor evitigi al li pli grandan aflikton. lapaso de lia vivo estis, kompare kun la traviv-aĵoj de ·hamul, tre trankvila, esceptinte la faj-ran provon, tra kiu dio lin irigis. des pli avi-de li âskultis la rakonton de la eminentahiksoso, precipe pri la sociala vivo en ·egipt-ujo, kaj pri la ĉiam pligrandiĝanta potenco dela pastraro kontrâ la pli kaj pli senfortiĝantainfluo de la posteuloj de ·ŝem. kiam ·ijobparolis pri la granda piramido, ·hamul trevolonte kaptis la okazon pritrakti temon, kiuestis por li neelĉerpebla fonto de ĝojo kajentuziasmo.

― 145 ―

� jes, � li diris solene, � la starigo detiu kolosa monumento estis sendube la celo, prokiu dio sendis ŝemon al ·egiptujo kaj donis alli tian superhoman saĝon; eble ĝi estis la ĉefacelo, pro kiu li lin kreis. mi partoprenas lapian respektegon, kiun mia patro alportis alla dioinspirita konstruaĵo. mi ne ofte parolaspri ĉi tiu sankta afero, sed ĉar vi, ho ·ijob,estas viro, speciale starigita de la ·eternulo,por elmontri lian potencon kaj lian favorkor-econ, âskultu: neniam mi rigardas tiun silen-tan, majestan monumenton, ne sentante mian ani-mon altigata ĝis lia trono. jen, brilegante enla sunlumo ĝi fortike staras, fermita jam pliol kvincent jarojn; silenta mistero por ladionspitantaj egiptoj; kaj multege da generaciojankorâ pasos for, antâ ol ĝia mistero estosmalkovrita. tiam, antâ la fina plenumiĝo de lamondplanoj, kiujn la ·eternulo ellaboris, tiusilenta atestanto de dia saĝo ekparolos kaj mal-kovros siajn mirindaĵojn, kaŝitajn en la dâro

― 146 ―

de multaj jarcentoj plu. tiam la saĝuloj de tiumalproksima tempo miregos. homoj, pelitaj denesatigebla deziro al sciado, vidos siajn plejgravajn esplordemandojn solvitaj per la mezur-oj, esteraj kaj internaj, de la piramido. ilividos per okuloj, spirite malfermitaj, la tutan,vastan mondplanon simbole kronikita lâ sanktamezurunuo. tiam ili miregos pri la saĝo dedio, kaj plenkore lâdos lian gloran nomon,konfesante la blindecon de siaj propraj okulojkaj la malmolecon de siaj koroj. tio, en kiola homoj, en la dâro de multaj jarcentoj, vid-is kaj vidos nur senutilan amasegon da ŝtonoj,tiam montriĝos altaro al la ·eternulo en lamezo de la lando egipta, kaj atestaĵo por li ĉeĝia bordo, kvankam ĝi estos per malpiaj manojdifektita22.la okuloj de la respekteginda grandaĝulo bri-

lis, kiam per profeta vizio li trapenetris la

22 ·jesaja 19:19. vidu: Prof. C. Piazzi Smyth: OurInheritance in the Great Pyramid. 5th Edition.

― 147 ―

intertempajn jarmilojn, kaj vidis la amatankonstruaĵon ricevi la honoron, kiu decas al ĝi.post kelkminuta silento ·ijob ekparolis:� mia animo altiĝas, kaj ĝojo plenigas

mian koron pro la profeta parolo, kiun la·eternulo metis en vian buŝon, ho ·hamul! mul-taj vojaĝantoj rakontas al ni pri la belegecode la granda piramido. la kolosa grandeco de lakonstruaĵo mirigas ilin kaj demandigas, kialoni konstruis ĝin. ili ankâ rakontas, ke lapastroj kaj la popolo forte malamas la konstru-aĵon kaj la memoron de la konstruintoj, kiesnomojn ili eĉ ne volas eldiri. granda do estasla favoro al vi de la ·ĉiopova, kiu detenas lamalpiulojn, ke ili ne persekutu vin; kiu dirasal la leonoj: � ne difektu mian favoraton;kaj al la vipuroj: ne alproksimiĝu al mia serv-anto.·hamul kortuŝite respondis:� certe, la ·ĉiopova estis mia ŝirmo kaj

lampo sur mia vojo. li ankâ donis al mi trovi

― 148 ―

favoron en la okuloj de la faraonoj, kajkomplezon ĉe princoj kaj pastroj. la grandasaĝo de mia patro kaj la profunda sciado demia prapatro ŝajne eltimigis ilin. la regantojde la popolo eksilentis antâ ili, kaj porsciaviduloj estis ŝatinda honoro sidadi ĉe iliajpiedoj, âskultante ilian instruon. eĉ nun lapastroj honoras min pro la memoro pri iliasaĝo kaj ankâ pro mia scio pri la irado de lasteloj kaj pri la leĝoj, lâ kiuj la ·eternuloregas la mirindajn faraĵojn de siaj manoj surla tero. mi dâre restis en la lando egipta nepro mia propra plezuro nek mia profito. silen-ta voĉo de dio ordonis al mi konservi la lumonde lia saĝo en tiu lando, kiun kovras densaspirita mallumo, kaj kie regas ĉiuspecaj mal-virtoj.la egiptujanoj intencis dârigi la vojaĝon al

·babel la postmorgâan tagon. tial la du viroj,kies koroj estis tiel ame kunigitaj, taksiskarega ĉiun momenton, kiun ili povis kune

― 149 ―

pasigi. estis jam longe post noktomezo, kiamili invitis dormon sur siaj kuŝejoj en la ten-do.

― 150 ―

ĉapitro 8-a. konsterno� iru, ·alkana, kaj vidu, ĉu via honorata gastoankorâ ne vekiĝis, � diris ·ajla ordonvoĉe, lasekvintan matenon, � jam sufiĉan tempon lipostulis nian gastamon. mi volas interparolikun li.post kvaronhoro ·alkana revenis, tremetante

de timo, kaj diris:� la fremdulo ne estas en la ĉambro, nek

ie en la servistejo. sed lia kamelo ankorâkuŝas inter niaj bestoj.·ajla akre respondis:� venigu ·ŝaerhabilon, la sentâgulon!la pigmeo alvenis kun multe malpli imper-

tinenta mieno, ol supozigus la heroeca parol-eto, kiun li faris la pasintan vesperon.� vi hibrida idaĉo de simio kaj inkubo, �

ŝi diris severe, � kie estas la viro, kiun vi,arogantulo, invitis en la palacon de viasinjorino?

― 151 ―

� mi dezirus, ke mi povus sciigi al vi, kieli estas. sed mi ne scias pri tio pli, ol lavirinoj.� kial do vi ne kuŝigis vian malbelegan

pakaĵon da ostaĉoj antâ la pordo de lia ĉam-bro, por malhelpi lian forrampon?incitite, la pigmeo rediris iom kolere:� ĉar al neniu tiu ideo venis en la kapon

antâe.·ajla antâensaltis, ekkaptis lin je orelo,

kaj, senkompate lin trenante kelke da paŝoj,ekkriis:� aĉulo, foriĝu kaj ne lasu min revidi vin

ĝis vi trovos lin.dirinte tion, ŝi ordonis al la tuta servistin-

aro traserĉi la domon, por eltrovi, ĉu io ŝtel-iĝis. poste ŝi forsendis du fidindajn virojn enla urbeton, por fari diskretajn demandojn pri lamalaperinta gasto; kaj al du aliaj ŝi ordonissin teni pretaj postkuri lin sur rapidaj ĉeval-oj, en la okazo, se tio estos necesa. ·ajla mem

― 152 ―

iris kun maltrankvila antâsento en ladormoĉambron de ·zalmuna. post nur mallongaĉirkârigardo ŝia akrevida okulo rimarkis laforeston de la sigelo ĉe la malsupro de la kur-teno antâ la skriboĉambro.� ha! � ŝi siblis, � la fripono estis tie!·ajla estis certa, ke la sigelo estis sen-

difekta, kiam ŝi reekbruligis la lampon superla altaro post la kelkminuta enesto de ·omaren la ĉambro. ŝi malplektis la rubandon kajeniris. ĉio ŝajne estis en ordo, unuarigarde.sed superkura rigardo ne kontentigis ·ajlan. ŝiprecize konis la enhavon de la bretaroj. ŝiposedis faksimilon de la sigelilo de ·zalmuna,kaj ofte eniris sekrete tiun dokumentejon porkontroli la aferojn de sia sinjorino, kielspionino en la servo de la babela ĉefpastraro.ne longe ŝi serĉis, ĝis ŝi eltrovis la forest-on de la cilindroj, kiujn ·lemuel forprenis,kaj la anstatâigon per similaj skribaĵoj. ĉioalia estis en bona ordo.

― 153 ―

·ajla sidiĝis en la seĝo de ·zalmuna por ord-igi al si la pensojn, kaj esplori tiun mister-an aferon. ŝi preterpasigis antâ ŝiaj internajokuloj ĉiujn personojn, kiuj, kiom ŝi sciis,povus sin interesi, ĝis tia grado, pri lakorespondado, al kiu la ŝtelitaj cilindrojrilatis. � ĉu ·ijob? ·omar? ne. ili havis eĉne la plej malgrandan suspekton, kiam ilivizitis la domon la antâan tagon. tro bone ŝikonis ambâ virojn kun ilia travidebla simplecokaj honesteco. ili ne povis agi tiel hipokrite.ĉu iuj malicaj, intrigemaj pastroj: ·gamil-sin,·ilu-bur, ·ri-is-vul, ·a-bil-sin? � ne tre kred-eble; ĉar ili malutilus al siaj apartaj aferojtiom, kiom al la partio, al kiu ·zalmunaapartenas. ĉu iu venĝema malamiko de ·mag-mada?ankorâ malpli imageble. ĉu aliflanke ·nupta far-iĝis perfidulino? ridinda ideo! ·nupta jam donistro multe da pruvoj pri absoluta fideleco enprovaj cirkonstancoj. â ĉu tio estas ia sekreta,ruza plano de ·zalmuna mem?

― 154 ―

dum kelka tempo la virino enprofundiĝis entiajn demandojn, esplorante ĉiun eblan motivon,kiu povus aktivigi la personojn pripensitajn;sed ŝi povis prezenti al si nenian sufiĉe pru-dentan klarigon. en la dâro de ĉi tiuj meditojla penso pri ·lemuel persiste altrudis sin alŝi; kaj nun, foriginte ĉiujn aliajn, malpliverŝajnajn eblojn, ŝi diris al si en la pen-soj: � restas do nur du â tri ·jehova-fanatik-uloj; kaj el tiuj ·lemuel estas elstare la plejdanĝera: � ŝi bone sciis, ke la interrilatojinter ·zalmuna kaj ·lemuel tute ne estas amik-aj; ke ·zalmuna rigardas la komerciston kunakra suspekto. ·ajla malamis lin, kvankam ŝipreskâ ne konis lin persone, kiel nur fanatik-ulino povas malami fervoran kaj lertan kontrâ-ulon. ju pli ŝi pensis pri la vizito, hierâ, de·omar kaj ·ijob kaj ties kvin egiptaj amikoj,des malpli ŝi dubis, ke la silentema maljunuloestis ·lemuel. ŝi do ne bezonis fortan penonigi sin kredi, ke ·lemuel estas la fripono, kiu

― 155 ―

ŝtelis la kompromitajn korespondaĵojn de ·avel-ilu, por malkovri la konspiradon kontrâ laresto de la ·jehova-adorantoj en la lando ·uc.vero estis, ke la priskribo de la servistoj

pri la mistera gasto ne tute akordis kun laeksteraĵo de ·lemuel. lâ ilia priskribo, la viroestis pli maljuna ol ·lemuel, kaj preskâkaduka. tamen tion sendube povis klarigi ne nursupozo, ke li devis per diversaj rimedoj kaŝisian identecon, sed ankâ komprenebla, pli-mal-pli intenca troigemo de la servistaro, kiu vol-is sin senkulpigi. pli ol unu demando ankorâtre embarasis ·ajlan: ĉu la dedanano vere sciis,â nur supozis, ke ·zalmuna estas ·iŝtar-adorant-ino kaj pastrino; ĉu li sciis ion pri la ekzis-to de la korespondaĵoj, â ĉu li nur okaze trov-is ilin. se li havis informon pri ilia ekzisto,kiu estas la perfidinto? ĉiuokaze la afero estistreege ĉagrena, kaj la sekvoj povus esti grav-egaj.en la dâro de pli ol unu horo plu ·ajla sid-

― 156 ―

is, preskâ senmove, en la apogseĝo de ·zalmuna,cerbumante. ŝiaj grizaj, ŝtalecaj okuloj fikserigardis en la spacon. en ili esprimiĝis sam-tempe malkompata decideco kaj flama fanatikeco.la linioj de ŝia malgrasa vizaĝo alprenis eĉpli malmolan aspekton ol ordinare, kaj ĉirkâŝia firma, maldiklipa buŝo vidiĝis malestima,spitema esprimo, kvazâ ŝi kredis sin tute kapab-la venkobati la malestimindan aron da obstinem-uloj, kiuj ankorâ alkroĉiĝas al antikva, eluz-ita kredo.post kelka tempo la servistinoj certigis al

·ajla � pri kio ŝi jam ne dubis � ke eĉ neunu objekto en la domo forestas. la viroj,kiujn ŝi sendis en la urbeton, revenis kunmalkontentiga informo: nur unu stulta virinokaj kelke da infanoj rimarkis, la pasintanvesperon, ian fremdulon, rajdantan sur kamelo,kies eksteraĵo iel akordis kun la priskribo,kiun la servistoj faris pri la mistere malaper-inta gasto. neniu lin vidis en la frua mateno

― 157 ―

trapasi la urbon. la postlasita besto estis ĝusteordinara kamelo kun ordinaraj ekipaĵoj el lasudo de la lando araba, kaj, elpelite el la best-ejo, trankvile komencis manĝi herbon apud lavojo. evidente ĝi ne sciis, kien iri, kaj trekredeble ne apartenis al ·betraĥ.

·omar kaj lia amikaro tre supriziĝis, kiam·lemuel sciigis al ili, ke subite fariĝis porli necese iri al ·eridu, por konsulti sianamikon ·sahiba pri ia grava afero, pri kiu liposte parolos malkaŝe. li volis akompani ·oma-ron kaj la gastojn el ·egiptujo ĝis ·uruk, detie iri al ·eridu, kaj post tri â kvar tagojserĉi ilin en la astrologia kolegio en ·babel.de tempo al tempo ·omar ekpensis, ke la kon-

duto de ·lemuel estas iom stranga kajnekomprenebla; sed la vizito de la novaj amik-oj, la okazonta vojaĝo al ·babel kaj eblarenkontiĝo tie kun ·zalmuna tiel okupis liajn

― 158 ―

pensojn, ke li atentis pri la kapricoj de lamalnova amiko malpli, ol alie li tion farus.·lemuel pasigis multe da tempo en la urbeto,vizitante virojn, kies amikecon li antâe neserĉis, kaj esplorante la ruinon de la domo de·lotan, la mortinta plej aĝa filo de ·ijob. liapreteksto estis, ke li ne interesiĝas priastronomiaj diskutoj, kaj malŝatas astrologiaĵ-ojn, opiniante ke ili estas malkonfeso je lasuperregado de la ·ĉiopova super ĉiuj homaj afer-oj.tre frue en la sekvanta tago la domanaro de

·omar ekmoviĝis. ·ijob jam alvenis, porakompani la vojaĝantojn ĝis la karavanrenkont-ejo ·padar, kie li intencis pasigi kelke datagoj.� ĉu vi vidis ·ajlan ĉi tie hierâ vespere?

� ·lemuel demandis ·adahan antâ la foriro de lakaravaneto.� jes, ·lemuel, mia sinjoro.� ĉu vi rimarkis ion nekutiman ĉe la vir-

― 159 ―

ino?� ŝajnis al mi, ke ŝi estas tre malserena.

ŝi ne povis duope paroli kun ·nupta, ĉar ·nuptaestis multokupita kune kun mia sinjoro ·omarpri preparado por la vojaĝo.� ĉu ·ajla petis ·nuptan viziti ŝin? �

demandis ·lemuel.� ne.� nu; âskultu, knabino, kaj vigladu. sendube

·ajla venos ĉi tien, tuj kiam ni estos for. ŝiainterparolo kun ·nupta tre eble rilatos ·omaronkaj ·ijobon kaj la viziton de mistera gasto enla domo de ·zalmuna. elpensu eblon kaŝe âskultiilin. vi âdos pri aferoj tre gravaj, kiuj kon-cernas la feliĉon de via sinjoro. pro via amoal ·omar, estu tre singarda, kaj agu saĝe, ĉarni havas aferon kun aro da treege senskrupulajvirinoj. en la okazo, se vi eltrovos, ke dan-ĝero minacas al ·omar, avertu lin, tuj kiamli revenos. se vi bezonas konsilon antâ liareveno, kaj dum la foresto de ·ijob, konfidu al

― 160 ―

neniu krom ·hadad, ĉefpaŝtisto de ·omar. estusaĝa kaj vigla, ·adaha, kaj vi povos helpi, kevia amata sinjoro ne enfalu en la reton deruza virino.

kun tremanta koro kaj obtuzaj antâtimoj ·adahastaris ĉe la pordego, tenante ·naaman sur labrako, por diri adiâ al la forirontoj. ŝirespondis al la pepado de la dolĉa infano nurmalatente per unusilaboj, kaj malvolonteâskultis al unu el la junaj egiptoj, kiu, jamsidante sur kamelo, volis per afablaĵoj kajŝercoj gajni la favoron kaj aman rideton de labela knabino. ·naama rimarkis la malgajecon dela junulino, kaj, ekprenante ŝian vizaĝon perambâ manetoj, demandis karese:� ĉu vi malĝojas, ·adaha, ĉar la patro for-

iras? li ne estos for tre longe, � ŝi diriskonsoleme, � li ja promesis baldâ reveni.

― 161 ―

en tiu momento ·omar venis, por unu fojonplu adiâkisi sian infanon, antâ ol surkameliĝi.la junulino ekruĝiĝis kaj flustris: � silentu,malsaĝulineto!kisinte la infanon, ·omar diris ame:� ĝis revido, mia dolĉa filineto; kaj dio

en la ĉielo gardu vin. � ĝentile salutante·adahan, li aldiris: � la ·eternulo restu kunvi ankâ, ·adaha.la koro de la knabino batis forte, kaj ŝia

voĉo tremetis, kiam ŝi respondis:� dio vin protektu kaj revenigu en paco,

·omar, mia sinjoro.neniam antâe ŝi sentis, kiel profunda estas

ŝia aldoniteco al tiu viro, kaj kiel volonte ŝioferus sian vivon, por evitigi al li danĝerojn.ŝi sopiris rigardi al li en la okulojn kajdiri: � estu singarda; danĝeroj vin minacas.·zalmuna estas nur bela vipuro. � sed ŝi nekuraĝis; ŝi estis ja nur humila servistino; kaj·omar grandsinjoro; kaj ·zalmuna, la ·belulino

― 162 ―

� ĉie respektegata kaj adorata nobelino.kvankam ·omar penis eviti interŝanĝon de

rigardoj kun ·adaha, por ne starigi en ŝiakoro nerealigeblajn esperojn, li ne povis nerimarki, ke ia neordinara maltrankvilo âemocio premas ŝin. sed ambâflanka ĝenatecofariĝis forta embaraso, kiam la infano naivediris al ·omar:� memoru, mia patro, vian promeson, baldâ

reveni. mia kara ·adaha tre malĝojas pro viaforiro. ·adaha diras, ke multaj malbonaj homojloĝas en ·babel.·adaha unue paliĝis pro timego, ke la sekreto

de ŝia koro ne malkaŝiĝu, kaj ke ·omar neĉagreniĝu. sed ĉi tiu kaŝis sian embarason perbonkora rideto al la infano, dirante:� ne timu, karulineto, mi nepre revenos en

paco post nemultaj tagoj. unu devas gajigi laalian.vidante, ke la mieno kaj la voĉo de la

sinjoro ne montras malplezuron, la timigita

― 163 ―

knabino trankviliĝis, kaj ruĝeto surrampis ŝianbelan vizaĝon. ofte dum la vojaĝo, kaj eĉ dum laekscitaj tagoj poste en la granda urbo, ·omarrememoris la aspekton de la knabino kaj lalastan rigardon el ŝiaj belaj, sentoplenaj oku-loj, en kiuj li vidis ne nur ian stranganmaltrankvilon, sed ankâ adoran amon. la rigardopersekutis lin, kaj li deziris, ke li ne estusvidinta ĝin.

la antâdiro de ·lemuel plenumiĝis. ne longepost la foriro de la karavaneto, ·adaha vidis·ajlan alproksimiĝi al la domo. ŝi jam liber-igis sin de la infano, forsendinte ŝin perkunservistino al la tendo de ·ijob, por vidi lâinvito de ·dina la novalvenintan infaneton. kunfebra dezirego la knabino pripensis, kiamaniereŝi povos subâskulti la du virinojn. tio estosneebla � ŝi timis � se ŝi ne antâe sinkaŝos en ĉambro, en kiun ili sin retiros. jam

― 164 ―

pli ol unufoje ·nupta kaj ·ajla havis sekretajnkunvenojn, dum la foresto de ·omar, en ladormoĉambro de ·nupta, kie ili povis trankvileinterparoli. tiujn ŝtelajn kunvenojn ·adaharigardadis kun suspekto. konfidinte sin do kunekpreĝeto al la gvido de la ·eternulo, ŝi deci-dis sin kaŝi, se eble, en la ĉambro de ·nupta,kaj atendi okazontaĵojn. sed tuj poste ŝitrovis, ke ŝia plano ne estas plenumebla: kieŝi povus sin kaŝi en ĉambro, kie troviĝas nurmalmultaj mebloj, kaj nenia, kiu prezentustâgan kaŝejon? maltrankvile ŝi serĉis alianrimedon. subite ·adaha memoris, ke la longa,mallarĝa ĉambro de ·nupta ricevas lumon kajventoladon per subtegmentaj interspacoj intervico da kolonetoj, starantaj sur ekstera, dikamuro, kaj subtenantaj la platan tegmenton. ŝiesperis, ke sur la supro de la muro, ekstere dela kolonaro, estos sufiĉe da spaco por ŝi enkuŝa pozicio.feliĉe la koncerna parto de la domo tuŝis

― 165 ―

kvietan angulon de la ĝardeno, rezervitan porla uzado de ·omar kaj liaj astronomiaj studoj.kelke da apudstarantaj arboj malvidigos ŝin. tuj·adaha penis provi tiun planon. ne malfacileestis nerimarkite suriri la tegmenton, ĉarparto de ĝi estis ofte uzata kiel astronomiaobservejo. sed ŝi trovis malfacila la taskonatingi, de la supro de parapeto, la randon de lamuro; kaj eĉ pli malfacile estis sin teni surla mallarĝa randaĵo. ŝia pozicio tie estis tre-ege malkomforta kaj kapturna. la plej mal-granda ekmoviĝo povus kâzi, ke ŝi perdos latenon de la fingroj ĉirkâ la plintoj de lakolonetoj, al kiuj ŝi alkroĉiĝis. pluan danĝer-on ŝi ekkomprenis: ·nupta povus rimarki la mal-pliiĝon de la lumo en la ĉambro pro ŝia korpo.tamen ŝi esperis, ke la pensoj de la du virin-oj estos tro okupitaj por atenti tion.·adaha ne atendis longe. ·nupta kaj ·ajla

eniris la ĉambron, kaj sidiĝis apud la muro,sur kies supro ŝi kuŝis, ĉar tie ili estis plej

― 166 ―

malproksime de la peze kurtenita enirejo. ilisidis sur nelarĝa, mole tegita estrado â divano,okupante la plenan longon de la muro, kajinterparolis sufiĉe lâte, pensante, ke neniu enla koridoro povas âdi ilin. ·adaha forte streĉisla âdon, kaj ne lasis multajn vortojn maltrafiŝin. ·ajla evidente estis en tre malserenahumoro kaj parolis kun tono de maldolĉaĉagreno.� ĉu ·lemuel pasigis ĉi tie la nokton antâ-

hierâ, � ŝi demandis.� jes, � respondis ·nupta, � kiom mi sci-

as. li sin retiris tre frue, tuj kiam ·omar kajties gastoj eliris. mi vidis lin hierâ mateneelveni el sia ĉambro kun sia kutima mieno,serena kaj trankvila.� nu, unue, lasu min rakonti al vi, ·nupta,

kio okazis, kaj poste ni priparolos la signifonde la tuta malbela afero.per mallongaj, vivecaj frazoj, karakterizaj

je ŝia verva, observema menso, ·ajla priskribis

― 167 ―

la okazintaĵojn, kiuj tiom maltrankviligis ŝin,kaj poste tre klare kaj koncize metis antâ laalia virino la kialojn, kiuj konvinkis ŝin, kenur ·lemuel povas esti la fripono. kiam ·nuptaesprimis dubon, ĉu ·lemuel kuraĝus tiel spiti latutan babelan pastraron, kaj per tio riski sianvivon, ·ajla senpacience ekkriis:� vi estas tro naiva, ·nupta. la mildeco kaj

la komplezemeco de la ruza komercisto trompisankâ vin! kompreneble, � ŝi diris kunmokrideto, � viro, kiun tiu amema naivulo, viasinjoro, rigardas kiel senkompare saĝan nobl-ulon, nepre estas en viaj okuloj modela virtulo.sed mi diras al vi, virino, ke lâfame ·lemuelestas la plej ruza kaj la plej danĝera mal-amiko, kiun havas la kredo al niaj dioj. liestas viro, kiun hezitigas nek malfacilaĵoj,nek danĝeroj. � responde al demando farita de·nupta, ·ajla parolis plue: � ·lemuel, kredeble,havas du celojn: malkovri niajn penadojn sub-fosi la firman kredon de ·ijob kaj, samtempe, la

― 168 ―

kredon de la tuta Ğfidelularoğ en la lando ·uc.ne, ·nupta, ni ne tute malsukcesis. la fido demultaj aliaj jam neripareble detruiĝis pro lamalfeliĉoj de ·ijob. cetere, ni ankorâ ne pafisnian lastan sagon al la Ğgranda sanktuloğ. ladua celo de ·lemuel estas malhelpi, ke ·omar pliprofunde enamiĝu en ·zalmunan. li volas ŝanĝilian blindigan amon en abomenon. supozeble·omar jam sciiĝis�� ne, ·ajla, mi estas tute certa, ke nek

·omar, nek ·ijob sciiĝis antâ ilia foriro. tia,por ili terura novaĵo nepre forprenus la gaj-an, feliĉan humoron, kiu regis inter la viroj;ĝi dronigus ilin en granda malĝojo. ·lemuel,verdire, estis ja iom pli gravamiena ol kutime,sed ankâ li partoprenis de tempo al tempo lagajecon de la aliaj. cetere, vi devas scii, ke·lemuel intencas iri unue al ·eridu, kaj postkelke da tagoj serĉi ·omaron kaj la egiptojnen la astrologia kolegio en ·babel, kie ililoĝos. ·ijob akompanos la vojaĝantojn nur ĝis

― 169 ―

·padar.� ho! � ekkriis ·ajla, � tio estas stranga

afero. � post kelkmomenta enpenseco ŝi dirisplue: � sendube ·lemuel volas havigi al sipluajn detalojn, kaj poste, tenante en la man-oj ĉiujn ŝnurojn, uzi ilin kun des pli grandaforto. kiun do li volas serĉi en ·eridu? subaĉe-ti ·mag-madan? â trompi ·avel-iluon, kiel litrompis nian domanaron? ĉiuokaze, ·nupta, viajinformoj estas tre gravaj, kaj, mi pensas,plifaciligas mian taskon. tuj mi sendoskomunikojn per la plej rapidkuraj ĉevaloj al·eridu kaj al ·babel; kaj se ·lemuel atingos vivala grandan urbon, mi estos senkulpa.·ajla ĉesis paroli; kaj en la dâro de kelke

da minutoj silento regis en la ĉambro. lavigla cerbo de la spionino super la sekretapastrino forte laboris; kaj ·nupta iom maltran-kvile pripensis, kian ŝanĝon tiu okazintaĵoalportos al ŝia vivo.la knabino, kuŝanta sur la muro ekstere,

― 170 ―

âskultis kun febra atento kaj granda miro,malgrâ sia doloriga pozicio.·ajla ekparolis denove: � en la okazo, se

prosperos al mi mutigi ·lemuelon por ĉiam,antâ ol li malkovros al iu nian sekreton, niatingos nian celon, spite ĉio. aliokaze mi neplu volas ludi hazardan ludon, kaj mi konsilosal la ĉefpastraro uzi la plej malkompatajnrimedojn, por malhelpi pluan disvastigon.� ĉu v i konsilos, ·ajla? � kun miro

demandis la alia virino.� jes, m i , ·nupta, � respondis la spioni-

no emfaze. � mi okupas ĉe la estroj en ·babelpli grandan pozicion, ol vi, ol iu ekster laplej interna rondo de la sekreta konsilantarosupozas. sed tio estas fakto, el kiu vi farossekreton, se vi estas prudenta. mi ne estas vir-ino, kiun oni povas senpune malŝati.·adaha ektremis, âdante ĉi tiujn vortojn; kaj

timego ekposedis ŝin, tiel, ke ŝiaj manoj pres-kâ ne povis tenadi la kolonetojn. febre ŝi

― 171 ―

demandis al si, kiamaniere ŝi povos averti ·oma-ron, antâ ol estos tro malfrue. ·nupta ne farisrespondon � eble ŝi estis tro konsternita �kaj ·ajla dârigis la parolon:� kvankam ĝis nun ni ŝajne malsukcesis ĉe

·ijob, mi ankorâ forte opinias, ke nenio povastiel efike skui la fidon al nebuleca diaĵo, olsinsekvo da sortobatoj. ·omar konsistas el aliamaterialo. mi kredas, ke ·omar estas hodiâ mul-te malpli certa pri sia Ğ·eternuloğ, ol antâ launua sortobato, kiun ni aranĝis por li. ·zal-muna tiam longe hezitis, sed fine cedis, kajper sia eksterordinara, sugestia povo metis enla kapon de ·amtelaj la penson mortigi la duĝemeletojn kaj sin mem.·nupta nun interrompis la fluon de la parolo

de ·ajla, dirante kun ĝemo:� mi ne povas rememori tiun teruran tagon

sen akra doloro. ·amtelaj estis tia mildasinjorino, kaj la knabetoj estis tiaj dolĉajanĝeletoj.

― 172 ―

� mi ja komprenas, � rediris ·ajla iomsenpacience, � tio estas tute natura; sed onine povas inde servi al la dioj, kaj meriti ili-an favoron, sen korrompoj, ·nupta. la koro de·omar ankorâ ne estas sufiĉe martelita.·adaha âskultis ĉi tiujn vortojn kun teruro,

kiu preskâ rabis al ŝi la povon pensi. ŝi eks-entis nur fortan deziron eligi kriegon, pormalŝarĝi al si la premitan koron. sed feliĉeŝi regis sin sufiĉe por kompreni, ke tre eblela feliĉo kaj la vivo mem de ·omar, de ·naama,de ·lemuel kaj de aliaj personoj nun dependasde ŝia sinregado kaj de ŝia eltrovemeco. ŝiapozicio fariĝis de momento al momento pli tur-menta; tamen ŝi ne kuraĝis eĉ movetiĝi protimo, ke ŝi falos, kaj tiel malebligos la savonde la amataj homoj. fine ·ajla leviĝis por for-iri, dirante:� mia tasko urĝas. ĉiu momento estas mult-

valora.tuj kiam prosperis al ·adaha nerimarkite

― 173 ―

malsupreniri, ŝi retiris sin en la dormoĉambr-on, kiun ŝi okupadis kune kun ·naama, por ord-igi al si la konfuzegitajn pensojn. tio ne est-is facila afero. la koro de la kompatindaknabino furioze batis, kaj ŝiaj membroj nereg-eble tremis, parte de timo, kaj parte de laeksterordinara streĉiĝado de la muskoloj, kiunŝia korpo ĵus eltenis. kun febra avido ŝi pen-is revoki al si en la memoron ĉiun frazonâditan, kaj eltrovi ĝian veran signifon. � ĉuvere estas eble, � ŝi demandis sin, � ke ·zal-muna estas tiel malvirta, ke ŝi per magiajrimedoj kâzis la freneziĝon de ·amtelaj kajtiom da malfeliĉego al ·omar, nur por igi linmalkonfesi sian dion, kaj sin turni al la fals-aj dioj de la babela pastraro?� kaj ·ajla la instiginto! � kaj kion sig-

nifas la diro de ·ajla: � Ğla koro de ·omarankorâ ne estas sufiĉe martelita?ğ � certeoni jam pripensas pluajn afliktojn por ŝiaamata sinjoro! � ·naama! la penso, ke iu vol-

― 174 ―

us malutili, eble pereigi la dolĉan infanon portia malica celo preskâ glaciigis al ŝi la kor-on.kun impulsa sinoferemo ·adaha decidis sen-

prokraste meti la infanon en la manojn de·hadad, kaj rapidi al ·babel, por averti ·omaron.sed tuj kiam la decido estis farita, kaj ŝiekpripensis, kiamaniere ŝi povos ĝin efektiv-igi, la malfacilaĵoj aspektis preskâ nevenkebl-aj. tamen, sentime ŝi diris al si, ke ŝi nepredevos preni sur sin ĉi tiujn taskojn, kiel ajngrandaj estus la malhelpaĵoj. ·adaha tute ne dub-is pri tio, ke ŝia sinjoro elmetus sian infanonal multaj danĝeroj, prefere ol lasi ŝin tuŝ-ebla de la malico de tiaj abomenindaj virinoj.demando pri personaj danĝeroj eĉ ne unu fojonhezitigis la knabinon, kvankam ŝi klarekomprenis, ke tia entrepreno prezentas mult-ajn timindajn riskojn.

― 175 ―

ĉapitro 9-a. aventura vojaĝonokta mallumo ankorâ kovris la loĝejojn de·betraĥ, kaj profunda silento regis ĉie, kiamombreca figuro de azeno kun strangaspektekunpremita rajdanto senbrue glitis trans herb-ejo apud la rando de la urbeto. la rajdanto estis·adaha, tenanta en la brakoj teruritan infanon,·naama.� silentu, karulino, � flustris la juna

virino, � fermu la okulojn kaj ekdormu.� estas al mi malvarme, ·adaha.·adaha deprenis de siaj ŝultroj lanan mantel-

on, kaj metis ĝin ĉirkâ la knabineton. postkelke da minutoj la infano mallâte demandis:� diru, ·adaha, kial ni iras al ·hadad en la

nokto?� silentu, kara infano, � denove respondis

la junulino, � mi ĉion rakontos al vi, kiamtagiĝos.� kiam ni atingos lian domon? mi sentas

― 176 ―

timon pro la mallumo, ·adaha. ĉu vi âdas blekonde leonoj, â�� ne, infano, neniaj rabaj bestoj estas prok-

sime. la ·eternulo tenas ilin for de infanoj,kiuj lin amas.la matena krepusko trovis la rajdantinojn

jam sur la ĉefa vojo al la nordo. ·adaha insti-gis la beston kuri pli kaj pli rapide, tiel rapi-de, ke kelkafoje ŝi preskâ elglitis el la selo;sed ŝi bone komprenis, ke nun, ĉar ŝi komenc-is la riskan entreprenon, ĉio dependos de laplej granda rapideco. vivece ŝi prezentis al sila konfuzan bruon, kiun tuj kâzos en la urbetoilia malapero. kiel konsternitaj estos ·nupta kaj·ajla! post vana traserĉo ĝis la limoj de lakomunumo, oni persekutos ilin en ĉiuj direktojper la plej rapidaj bestoj. ĉu ili suspektos, keŝi kaŝe âskultis ilian interparolon? tiaj kajmultaj similaj demandoj preme okupis la pen-sojn de la knabino, tiel ke ŝi ne rimarkis, kela grandaj okuloj de la infano mire ŝin rigar-

― 177 ―

dis dum kelka tempo.� kial vi ne parolas al mi, ·adaha? ĉu iu

volas mortigi nin?� ne lasu tiajn malsaĝajn pensojn mal-

trankviligi vin. sed mi eltrovis, ke ·nupta est-as tre malbona virino, kaj via patro volas, kevi ne restu en la hejmo kune kun ŝi. mi irosal ·babel por sciigi lin. dume vi devas resti ĉemaljuna ·hadad kaj lia eżino ·sara. vi ja konasilin. ili estas tre bonkoraj homoj, kaj vi tujekamos ilin. vi estos bonkonduta kaj obeemainfano; ĉu ne?kun miro la knabineto respondis: � jes,

·adaha; sed mi ne volas, ke vi foriru kaj lasumin tie tute sola.� sed, ·naama, ĉu vi ne volas, ke mi kiel

eble plej rapide iru al ·babel, por averti vianpatron? tio estas ja nepre necesa; kaj vi devasami vian patron pli ol vin mem.� ĉu mi ne povas iri kun vi?·adaha penis rideti, por pli bone konvinki la

― 178 ―

infanon, kaj respondis: � tio estas tuteneebla, malsaĝulineto. mi neniam âdis pri mal-grandaj knabinetoj, kiuj vojaĝis tiel mal-proksimen. ĉu vi?� ne.dum la infano konfuzite meditis, la juna vir-

ino ĉirkârigardis, kaj irigis la azenon suraltaĵon, de kie ŝi povis esplori la kamparon.tie, en kelka malproksimeco, vidiĝis en verdavalo seso da tendoj, kaj, sur herboriĉaj dekliv-oj, aroj da bovinoj kaj ŝafoj. ·adaha tuj rekon-is la lokon, kiun ŝi vizitis foje, antâ kelkeda jaroj, kune kun la malfeliĉaj filetoj de·omar kaj eskorto de servistoj. feliĉe la unuapersono, kiun la forkurantoj trafis, estis mal-juna ·hadad mem. kun bastonego en la mano liiris en direkto al la tendaro, kantetante mal-novan psalmon. li estis, krom ĉefpaŝtisto,fidela intendanto super ekstera bieno de ·omar,kaj amata konfidato de sia sinjoro, kiel antâeankâ de ties patro. lia eksteraĵo estis dig-

― 179 ―

noplena, kaj lia mieno pensema, tamen serena.rekoninte la alvenantojn, li ekparolis milde:� la ĝojon ekvidi la dolĉan filineton de

mia sinjoro, kaj ·adahan, ŝian amindan vartist-inon, egalas nur la surprizo vidi ilin tielfrue en la tago, kaj sen eskorto. certe viekforiris antâ la matena krepusko, kaj gravamotivo venigas vin.ĝis tiam ·adaha eltenis la teruran streĉiĝon

de la sentoj; sed nun, kiam ŝi devis priparolila celon de sia eksterordinara aventuro, kaj,farante tion, malkaŝi iom de la sekreto de siakoro, la subpremitaj emocioj subite sin liberigisper elfluo de larmoj. ne parolante la maljunuloprenis la infanon el la brako de la juna vir-ino, ame kisis ŝin, kaj starigis sur la tero.kun trankvila, sed profunde kunsenta rigardoen la okuloj li helpis al ·adaha elseliĝi, kaj,ekprenante la bridon de la azeno, li diris:� venu en mian tendon, manĝu kaj trinku

kaj poste sciigu al mi, kio premas al vi la

― 180 ―

koron.dum ·naama kun la facilkoreco kaj senzorg-

eco propraj al feliĉa infanaĝo, amuziĝis kunaro da katidoj, ·adaha, tremetante pro emocio,rakontis al ·hadad la okazintaĵojn de la lastajtagoj, kaj sciigis al li sian deziron sen-prokraste iri al ·babel kaj averti ·omaron prila danĝeroj minacantaj lin. la blankhara paŝt-isto âskultis gravamiene, eĉ ne unu fojoninterrompante la parolantinon, kaj nur de tempoal tempo ekbalancante la kapon, kvazâ li nesurpriziĝas pri la intrigado de la malamikoj dela antikva kredo. en la dâro de kelke da minut-oj li meditis en serioza silento. poste liekparolis:� ·adaha, mia infano, � li diris grave, �

terura ja estas via rakonto; sed ĝi ne tre sur-prizas min. kvankam mi pasigas la vivon ĉi tieen feliĉa trankvileco, mi ne estas nescia prila insidaj penadoj de la idolanoj elradikigi lapuran prapatran kulton, kiu estas por ili ĉiama

― 181 ―

riproĉo kaj sablero en la okulo. la mallumomalamas la lumon. klarvideble estas en ĉio ĉitio la mano de la ·eternulo, kiu volas uzi viankortuŝan fidelecon kiel ilon por vanigi lamalvirtajn planojn de fanatikuloj; alie miforte konsilus al vi, forigi el via kapo tiandanĝeran intencon. granda ja estas via kuraĝo,knabino, kaj admirinda via sinoferemo. sovaĝajbestoj, rabistoj kaj detruantoj de virina honorominacos vin, mia infano, sed ne timu. dio, kiuestigis en via koro tiun noblan deziron; la·eternulo, kiu eble kâzis, ke burĝono de sindon-emo al bona sinjoro ekfloris kiel bela virinaamo, nepre vin gardos. se mi havus ĉi tie unupersonon, al kiu mi povus konfidi la zorgonpri la kara filineto de mia sinjoro, mi neprekondukus vin al ·babel, malgrâ la multeco demia jaroj kaj la kadukeco de miaj ostoj. mal-feliĉe mi ne havas. ·sara, mia eżino, kuŝasmalsana en jena tendo; kaj al ·dani, mia solafilo, restanta al mi, dio ne donis sufiĉe da

― 182 ―

saĝo. mi do devas resti ĉi tie kaj gardi laknabineton. sendube ·ajla kaj ·nupta serĉos vinkaj ·naaman ĉi tie. sed ne timu pro ŝi, mitrovos rimedojn ŝin gardi. sur ĉiu paŝo de viavojo miaj pensoj estos kun vi.·adaha âskultis la maljunulon kun respekto

kaj dankeco, sed ne sen maltrankvilo. tuj kiamli ĉesis paroli, ŝi leviĝis kaj diris:� mi scias, ke ·naama estos en sendanĝer-

eco sub via gardo, ·hadad. rilate min, mi netimas la danĝerojn de la vojo; tiel granda estasmia deziro atingi la urbegon. mi nur timas lavenĝemon de ·ajla. nun lasu min foriri, senplua prokrasto, por ke mi povu trafi ·padaronantâ noktiĝo.� konsilinde estas eviti trairon tra ·padar.

·dani kondukos vin al la tendo de mia filino·zeri, eżino de ·rivul, kiu estas ĉevaledukistoen vilaĝo apud ·padar. ·dani estas bonkora kajfidinda homo kun sufiĉe da prudento por tiatasko. mia filino volonte vin akceptos kaj mon-

― 183 ―

tros al vi la vojon al ·ur morgâ matene. sedne fidu ·rivulon; li estas belialido.

la sekvinta tago alproksimiĝis al sia fino, kajvesperaj ombroj pli kaj pli longiĝis sur laebena herbejo ĉe la flanko de la mallarĝa vojo,kiun ·adaha sekvis lâ la konsilo de ·zeri. ŝitroviĝis jam multajn mejlojn preter lakaravanrenkontejo, sed ne estis progresinta tielmalproksimen, kiel ŝi esperis. la knabino estistre laca, kaj la fidela azeno ankâ montris sig-nojn de ellaciĝo, kvankam ĝi estis rimarkindefortmuskola kaj verva besto. pli ol unu fojon·adaha devis halti, por sin orienti kaj penirememori la vojopriskribojn donitajn al ŝi dela filino de ·hadad.la fajra sunglobo jam alproksimiĝis al la

ĉehorizontaj nuboj. ·adaha ree haltis kaj kunmaltrankvila koro ĉirkârigardis, demandante sin,ĉu efektive ŝi estas sur ĝusta vojo al ·ur, kaj

― 184 ―

kia distanco ankorâ disigas ŝin de tiu urbo. lavespero estis bela kaj serena. ĉie regis silen-to, paco; nenia homa loĝejo vidiĝis; neniasono âdiĝis. ĉi tiu sereneco de la naturostrange kontrastis kun ŝiaj propraj sentoj; kajla senbrueco ŝajne ankorâ pligrandigis ŝianmaltrankvilecon.okaze rigardante al arbareto en kelka mal-

proksimeco de la vojo, ·adaha ekvidis kun teru-ro dudekon da viroj sur ĉevaloj, elvenantaj, unupost alia, el inter la arboj. ili rekte alrajdisal ŝi, kaj poste disiĝis ambâflanken, kredeblepor malhelpi, ke ŝi ne forkuru. ĉi tiu antâ-zorgo, tamen, estis tute nenecesa, ĉar laazeno ne povus forkuri; ĝi estis tro laca.·adaha ne dubis unu momenton, ke la rapide kajminace alproksimiĝantaj viroj estas aro da ĥal-deaj rabistoj. krom unu, ĉiuj estis kanajleaspektantaj uloj, kiuj ne hezitus fari ĉianperfortaĵon. la esceptulo estis viro, kiun ŝituj supozis esti la estro de la bando pro lia

― 185 ―

pli fiera sinteno, lia pli bona ekipaĵo kaj pliinteligenta mieno, kvankam li estis unu el laplej junaj. li estis belstatura viro kun plaĉaaspekto, efektive viro, kiun neniu, krom proliaj kunuloj, suspektus esti rabisto.granda surprizo sin montris sur lia vizaĝo

kaj sur la maldelikataj, sunbrunigitaj vizaĝojde la aliaj rabistoj, kiam ili vidis, ke juna,sendefenda virino estas la sola persono, kiunili atakas. kiam la juna estro sufiĉealproksimiĝis, la signoj de surprizo ankorâplifortiĝis; sed ne malpli evidenta sur liavizaĝo estis malkaŝa sento de admiro. li vidisantâ si mildan, sinjorinecan junulinon kungracia, dignoplena sinteno, vojaĝantan tutesola en senhoma, kvazâ dezerta lando sur laplej bela azeno, kiun liaj okuloj iam trafis.kaj tiu junulino estis surprize bela, kun dolĉ-aj, delikataj vizaĝotrajtoj kaj grandaj,esprimoplenaj okuloj! sur la vizaĝo de laknabino liaj avidaj rigardoj ekvidis rapide ŝan-

― 186 ―

ĝiĝantajn emociojn: unue ĉagrenon kaj timon,kiujn ŝi volis forpeli, ŝajne, per forta penosin trankviligi; eble per silenta ekpreĝo;poste ili vidis senparolan alvokon al kompato,â al ia eta, en lia brusto restanta vira nobl-eco.la aspekto de la knabino tuj kâzis rimarkebl-

an ŝanĝon en la sinteno de la estro; eĉ kelkajel la malĝentilaj rabistoj alprenis malplisovaĝan mienon. al du kanajloj, kiuj, deĉevaliĝ-inte, volis sin ĵeti kontrâ ·adahan, la junakapitano severe kriegis:� haltu, ·gamil! haltu, ·bugaŝ, brutuloj!

neniu kuraĝu tuŝi la knabinon!li desaltis de la ĉevalo, kaj kun ioma

embaraso, kvazâ li hontas antâ siaj kunuloj prosia nerabista konduto, aliris ·adahan. preskâkun respekto li diris:� stranga afero, vidi junan virinon, vojaĝa-

ntan sola en tia danĝera lando. via kuraĝoplenigas min per admiro. kien vi iras?

― 187 ―

intertempe ·adaha esploris per la okuloj laeksteraĵon de la juna estro, kaj ĵetis pli mal-trankvilajn rigardojn al la marodistoj starantajĉirkâ ŝi. la mieno de kelkaj el ili estisminaca kaj malplaĉega; kaj malbonhumora mur-murego inter ili certe ne efikis forigi ŝiantimon. singarde ŝi respondis:� sinjoro, mi tre volas atingi la urbon ·ur

antâ noktiĝo.� ĉu tio estas la celo de via vojaĝo? �

demandis la vojorabisto.� la celo de mia vojo estas afero de mia

sinjoro, � ·adaha respondis post momenta hezi-to.mokrido de du â tri rabistoj kolerigis la

estron, kaj igis lin diri kun eble malpli bon-humora tono, ol li intencis uzi: � mi ne pov-as protekti vin kontrâ miaj kunuloj, se vi nerespondas pli malkaŝe.signifoplena murmuro, âdiĝanta el inter la

rabistoj, montris, ke ili ofendiĝis pro la

― 188 ―

neordinara, kavalireca konduto de la estro, kajke ·adaha havas aferon kun obstina kanajlaro.post momento la knabino ree alparolis la bandi-testron, ignorante, tamen, lian averton:� mi petas, sinjoro, � ŝi diris, rekte

rigardante al li en la okulojn, � ordonu alviaj viroj, ke ili lasu min preterpasi. mi havasnenion, kio valorigus atakon kontrâ sendefendavirino. mi elmetas min al danĝeroj pro fidel-eco al mia sinjoro. � ·adaha penis vesti sianparolon per trankvila digno, kaj doni al ĝikortuŝan, eĉ facile karesan tonon.tio preskâ prosperis al ŝi; tamen la viro,

kiu staris tre proksime, vidis ne nur la peteg-an rigardon en ŝiaj belaj malhelaj okuloj, sedankâ tremeton ĉirkâ ŝiaj belformaj, ankorâ iominfanaj lipoj, kaj rimarkis vibreton en ŝiavoĉo. kvankam viroj de lia gento kaj de liavivmaniero ne havis emon elmontri subitajnemociojn, tuj evidentiĝis, ke li estas profundekortuŝita. ·adaha vidis, multe pli klare ol la

― 189 ―

malsentimentalaj, ĥaldeaj rabistoj, ke ĉi tiu duaalvoko iris ĝis la fundo de lia animo. efektiveĝi tuŝis dormetantan kordon de vira nobleco,kiun eĉ vivado inter sangavida kanajlaro nepovis tute detrui, kaj pri kiu eble li mem neestis konscia. aventuramo allogis lin al rab-ista vivo, pli ol avareco, kaj ĉirkâis per sor-ĉo profesion, en kiu multege da homoj en latempo de ·ijob vidis nenion malnoblan. sed ·adahaekvidis en la okuloj de la juna ĉefrabisto ionpli, kiu tremigis ŝian koron: subita ekflamiĝode pasia amo. ŝi sentis konfuziĝon kaj timoneĉ pli grandan, ol kâzis al ŝi la minacasintenado de la aliaj rabistoj.antâ ol la viro ĉe ŝia flanko povis formuli

tâgan respondon, stariĝis tumulto inter la rab-istaro. furioza disputo komenciĝis, kaj koleraj,eĉ ribelaj paroloj ĵetiĝis kontrâ la estron. lavortojn de la disputado ·adaha ne komprenis,ĉar ili estis parolataj en ĥaldea dialekto,kiun ŝi ne sciis; sed pri ilia signifo ŝi ne

― 190 ―

povis dubi eĉ unu momenton. subpremante siankoleron kaj sian ĉagrenon, la estro ĝentilediris al la tremetanta knabino:� ne timu, juna virino, mi zorgos pri via

sendanĝereco; sed antâe mi devos rezoni kun ĉitiuj ribelemuloj. dume dârigu vian vojon. du elmiaj viroj akompanos vin, ĝis mi finos mianrezonadon ĉi tie.li ordonis al du junuloj sekvi la knabinon,

kaj trakti ŝin kun plena respekto. ·adaha for-rajdis senvorte. ŝi konfuziĝis, ne sciante, ĉuestas pli konsilinde rajdi malrapide, por lasila junan estron atingi ŝin; â rapidi tiel forte,kiel la laca azeno povos ŝin porti. krom tioŝi ja ne estis certa, ke ŝi estas sur ĝustavojo al ·ur.dume la disputado inter la rabistoj fariĝis

pli kaj pli furioza. la plej diversaj sugestojkaj postuloj elmetiĝis, kaj la plej akrajprotestoj kaj insultoj ĵetiĝis de unu kontrâalian. kelkaj el la pli junaj viroj proponis la

― 191 ―

ideon lotumi la knabinon, donante al ·benoe, laestro, duoblan, trioblan ŝancon. pli ol unu ella nejunaj rabistoj akre protestis, ke estasridinda sentimentalaĵo liberigi tian kaptitaĵon.� tian belegan knabinon, � alia opiniis, �multaj princoj en ·babel â ·nineve aĉetus pormil kvincent sikloj. krom tio la azeno tâgaspor princido â reĝino. � aliaj, iom pliribelemaj bandanoj malkaŝe kaj lâte asertis, kenenia estro havas la rajton tiel senigi la kun-ularon je tiel bela kaptaĵo.·benoe sciis, ke senutile estas alvoki al ia

nobla sento ĉe la granda plimulto de la rabist-oj, kaj tial li ne malŝparis argumentojn, porkonsentigi ilin agi grandanime en la nunaokazo. al ĉiuj iliaj protestoj li respondis nur,ke li arogas al si la rajton trakti belan kajaltaniman knabinon lâ sia plaĉo. fine, furioz-igite kaj senpaciencigite de preskâ ĉiuflankakontrâstarado, li ekkriis kun kolera rigardegoal la plej ribelemaj subuloj:

― 192 ―

� âskultu miajn vortojn, vi malnobluloj,kaj bone memoru, kion mi diras: mi, ·benoe,protektos per mia vivo tiun sendefendan knabi-non. ve al iu, kiu kuraĝos ŝin tuŝi! rilate alĉi tiu afero mi ne toleras kontrâstaron; alievi devos elekti novan estron. pripensu tamen,antâ ol mia tuta tribo fariĝos viaj mortaj mal-amikoj!dirinte tion, li saltis sur la ĉevalon, kaj

galope rajdis post la knabino kaj ŝia eskorto,kiuj jam delonge malaperis el lia vido. la dis-puto kun la ribelantoj jam okupis multe plilongan tempon, ol li intencis forpasigi superĝi.intertempe ·adaha akcelis la iradon de sia

rajdobesto, esperanti trafi iujn konfidindajnhomojn, kies protekton ŝi povos alvoki kontrâla du junaj rabistoj, rajdantaj post ŝi. la sunojam malaperis, postlasante sangoruĝan, kiel for-nego ardantan horizonton. kelke da disaj,lanosimilaj nubetoj en la okcidento, kiujn la

― 193 ―

subiranta taglumiganto estis pentrinde kolorigin-ta per ĉiuj rozaj kaj sukcenaj nuancoj, nunkomencis alpreni grizan aspekton. sed ·adaha,ordinare impresebla de naturbelaĵoj, preskâ neatentis la grandiozan kolorspektaklon; ŝiajokuloj sopire travagadis la ebenan landon porserĉi signaĵon de homa loĝejo. fine ŝi ekvidiskun ĝojo, malproksime, la unuajn antâurbajntendojn de ·ur, kaj samtempe maljunan viron,elvenantan el apuda arbaro. li portis sur laŝultro malgrandan faskon da sekaj vergoj, kajpeze sin apogis sur ŝafistan bastonegon. tuj·adaha alproksimiĝis al la viro, kaj, kuraĝigitede lia bonkora aspekto, ĝentile demandis lin,ĉu en lia tendo â en najbara loĝejo ŝi povostrovi dumnoktan ŝirmon kaj protekton kontrâ duŝin sekvantaj rabistoj. la maljunulo haltis,deprenis sian faskon, kaj kun miro rigardis lajunan virinon, ŝian neordinare belan azenonkaj la du virojn, kiuj intertempe ankâ haltigissiajn ĉevalojn.

― 194 ―

� venu, mia infano, � li diris afable, �ni estas humilaj neriĉuloj, tamen neniamankorâ ni rifuzis ŝirmon sub nia tendo al iu,kiu bezonis ĝin. ne timu; jen elvenas el laarbaro du el miaj filoj, kiuj pli ol sufiĉospor viaj persekutantoj.

ree la suno alproksimiĝis al la okcidentahorizonto. ·adaha sin trovis jam multajn mejl-ojn preter ·ur, dârigante en soleco sian vojonnorden, kaj de tempo al tempo galopigante labonegan beston, kiu ŝajne elvokis ĉies admiron.post du â tri tagoj plu ŝi esperis atingi lagrandan, nekonatan urbon. multaj maltrankvilajpensoj kaj obtuzaj antâtimoj okupis ŝian kapon;sed superreganta ĉiujn sentojn estis la dezir-ego averti ·omaron pri la danĝeroj, minacantajlin kaj lian infanon. � kiel, � ŝi demandissin jam la centan fojon kun tremetanta koro,� kiel akceptos ·omar ŝian rakonton; kaj ĉu

― 195 ―

ŝia ago malkovros al li la sekreton de ŝiakoro? � ju pli ofte ŝi pripensis la venontanrenkonton kun sia sinjoro, des pli arogantaaspektis al ŝi la tuta entrepreno.subite la medito de la knabino interrompiĝis

de lâta leona bleko, elvenanta el apuda den-sejo. momenton poste elsaltis el ĝi leono,sekvata de leonino, kiu rampis pli ol kuris,post ĝi. la azeno ektremis kaj pro teruro pres-kâ ne povis sin movi. post mallonga ĉirkâ-rigardo la virleono, majesta mezaĝa besto, sinturnis al la knabino kaj ŝia azeno, kajnerapide, kvazâ iom singarde alproksimiĝis.·adaha nevole eligis krion, kaj duonfreneze, sedvane penis per ĉiuj rimedoj instigi latimoparalizitan azenon forkuri. granda do estisŝia surprizo, kiam la leono subite haltis kajekrigardis, jen en la direkto, el kiu ŝi ven-is, jen malantâen al sia videble vundita kunul-ino. dum momento ĝi hezitis, kvazâ ne sciante,kion fari. poste ĝi komencis singarde sin

― 196 ―

retiri, furioze kaj minace siblante. ne plifrue ol tiam, ·adaha rimarkis la alproksimiĝonde viro sur galopanta ĉevalo.la viro estis ·benoe, la rabistestro! antâ ol

li atingis ŝin, li ekkriis: � ne timu,knabino! mi alvenas ĝustatempe, dank' al viabonŝanca stelo. � rapide deĉevaliĝinte, ·benoemetis la bridon de sia ĉevalo en la manon de·adaha, kaj tuj pretiĝis ataki la rabobestojn. lavundita leonino diskrete sin retiris en direktoal la arbareto, sed la virleono montris inklin-on batali kaj defendi sian inon. ĝi kâris kaj,murmuregante, svingis la voston de unu flankoal alia, kvazâ pretigante sin ĉiumomente salt-egi kontrâ la atakanton. la unua sago, fortetirite kaj boncelite, trafis la beston en labruston, kaj saltigis ĝin en la aeron. dua sagotrapikis orelon, kaj enfiksis sin en la kapo.freneze la mortevundita kaj abunde sangantaleono ekmordis kaj batis la aeron, kvazâ ĝipovus trafi la malamikon. post kelke da moment-

― 197 ―

oj ĝi kuntiris, ŝajne, ĉiujn siajn fortojn,kaj volis sin ĵeti kun bela furiozo kontrâ·benoen. sed la heroa viro jam ne estis engranda danĝero, kaj forta piko per lia ĵetlan-co baldâ faris finon al la vivo de la bestego.la leonino, observinte la batalon el inter la

arbetoj, nun elvenis, por venĝi la morton desia kunulo. malŝatante pro blinda furiozo sianmalfortecon, ĝi sentime atakis ·benoen; sed labatalo ne estis egalŝanca. poste nemultaj minu-toj la brava leonino kuŝis senviva apud laleono.intertempe ·adaha iris antâen centkelke da

paŝoj, kondukante la ĉevalon de la rabisto, kajobservante kun miro, sed ne sen stranga mal-trankvilo, la unuopan, heroan atakon kontrâ dusovaĝaj bestegoj. kiam ·benoe post sia mirindavenko alproksimiĝis al la knabino kun esprimode gaja triumfo en la vizaĝo kaj ne malkom-prenebla sopiro en la okuloj, tre konfliktajemocioj ekregis ŝin, kaj tremetigis ŝian

― 198 ―

nespertan koron: ŝi timis la ardan rigardon elliaj lumaj okuloj. la penso, ke ŝi estas solakun li, rabisto, eble malproksime de homa loĝ-ejo, plenigis ŝin per teruro. tamen ŝi sentisgrandan malpeziĝon pro la forigita danĝero, kajprofundan dankecon al dio pro lia mirinda kajĝustatempa savo. ŝi ne povis ne senti ankâgrandan admiron kaj vivan dankecon al lanoblaspekta kaj beltalia viro, kiu jam la duanfojon savis ŝian vivon. kredeble la rabistodivenis iom el la emocioj, regantaj la koronde la knabino, per la embaraso kaj la konfuzit-eco, kiuj klare sin pentris sur ŝia vizaĝo,kaj sin montris en ŝia sinteno, ĉar lia gaja,triumfa mieno cedis lokon al rigardo, espriman-ta ĉagrenon kaj embarason. tamen liaj okulojperdis neniom el la pasia sopiro, kiu kâzis alŝi tiun nedifineblan timon.prenante la bridon de sia ĉevalo el la mano

de ·adaha, kaj rigardante al ŝi en la okulojn,·benoe diris:

― 199 ―

� timo mallumigas viajn belajn okulojn.kial? ĉu vi ne povas fidi al viro, kiu dufojesavis vian vivon? en ambâ okazoj mi riskismian propran vivon pro vi.timeme ·adaha respondis: � natura timo,

nepetate, eniras la koron de soleca knabino,vojaĝanta en sovaĝa lando. sed volu kredi,sinjoro, mi estas al vi tre, tre danka pro viaheroa helpo.� sincera dankeco, tamen, devus forpeli

ĉiun timon el via koro.� ne malŝatu mian dankemecon, tial ke ne

tute prosperis al ĝi forpeli ĉiun timon. dukontrâaj sentoj ofte loĝas samtempe en la koro.� eble dankeco ne sufiĉas. mi sopiras al io

pli forta, ·adaha � via gastiganto en ·ur sci-igis al mi vian nomon. amo kaj timo ne povasesti kunuloj.la knabino ne respondis al ĉi tiu aludo, kaj

timeme palpis la bridon, kuŝantan sur la arĝen-teblanka kolo de la azeno. tiam, rimarkinte la

― 200 ―

longajn ombrojn, kiujn la subiranta suno ĵetissur la vojon, ŝi subite ekkriis:� jam vesperiĝas, kaj mi devas rapidi. mia

vojaĝo estas treege urĝa.ombro de malplezuro trakuris la vizaĝon de la

rabisto: � bone, � li diris, � ni rapidu. �facile saltinte sur la selon, li ekprenis labridon de la azeno, kaj trotigis la beston. postkelke da minutoj li demandis: � kien vi iras?heziteme la knabino respondis: � al ·babel.� al ·babel! � ·benoe ripetis kun granda

miro, � sola?� jes. tamen ne sola. la ·eternulo estas ĉe

mia flanko kaj ŝirmas min.� vere granda estas via fido, kaj granda la

fideleco al via sinjoro, ho junulino! kiu est-as la feliĉa mortemulo, kiun vi nomassinjoro?denove ·adaha hezitis. � li estas posedanto

de granda, princa bieno en la lando ·uc, � ŝi

― 201 ―

fine respondis eviteme.·benoe ektiris la bridorimenojn, por malak-

celi la kuron de la bestoj, kaj kun tono, sam-tempe malgaja kaj malpacienca, li demandis:� ·adaha, ĉu mi meritas ĉi tiun malkonfid-

on? � tiam, dezireme esplorante ŝian vizaĝon,li diris pasie: � de la unua momento, kiam mividis vin hierâ vespere, mia koro sklaviĝis, kajmi ĵuris per ·nana, la diino de la amo 23, kemi ne ripozos, ĝis vi estos mia.·adaha, kiu jam atendis kun timo ian pli

definitivan amkonfeson, konfuziĝis de tia eks-plodo, kaj nevole retiriĝis iomete de la viroĉe sia flanko. ŝi paliĝis, kaj la mano tenantala bridon, ektremis. tion la juna rabisto rimar-kis, kaj pli milde li parolis plue:� solece al mi estas en mia tendo dum la

somero, kaj la domo de la patro en ·uruk sopir-as al la delikata influo de dolĉa virino.

23 tio estas ·iŝtar, adorata en ·uruk sub la nomoĞ·nanağ = sinjorino, kiel diino de la amo.

― 202 ―

·adaha, mi, ·benoe, filo de ·ŝamkuratu, devenasde princa gentestro. mi povas ĉirkâi vin perlukso kaj feliĉo. iru kun mi (post kiam viestos plenuminta vian devon) en mian landon,kaj fariĝu patrino de gento, inda je miajprincaj antâuloj� ĉu vi havas nenian respond-on por mi, ·adaha? memoru, ke hierâ mi povusesti perforte kondukinta vin en mian tendon �kaj aliaj sur mia loko tion farus � sed vianobla mieno inspiris min per pli altanimadeziro, nome, gajni vian koron per amo.·adaha ankorâ restis silenta, kaj ·benoe post

momento dârigis: � ĉiuokaze, mi intencasnepre atingi mian celon.dum la parolo de la amindumanto ·adaha mal-

trankvile cerbumis, kiumaniere ŝi povos agiprokraste. fine ŝi diris milde:� la penso pri via okupo teruras min. kiel

povus mia koro harmonii kun la koro de kunulode kruela, maldelikata rabistaro?fervore ·benoe respondis: � volonte mi for-

― 203 ―

lasos pro vi mian vivokupon. juneca aventuramoigis min alpreni ĝin, kaj malakordo kunparencoj, kiu jam ne ekzistas. volu kredi, kejam delonge nâzas min la besteco de la kanajl-aro. pri tio vi mem ja povas atesti. � ekpren-ante la manon de la knabino, li diris espereme:� se tio estas la sola malhelpo, ·adaha�� estas alia, tre grava. � per tio tuj

interrompis lin la junulino, ĝentile eltirantela manon el lia teno.� kia?� mi edukiĝis en la antikva kredo al

·jehova, la ·eternulo, kaj nun loĝas inter fer-voraj kredantoj al li, la sola, vera dio. mitutkore partoprenas ilian fervoron.� ho; figon por la tuta ĥaldea gediaro!

montru al mi, ke via ·jehova estas la vera dio,kaj mi servos al li kune kun vi ĝis la finode miaj tagoj!� ne, � ekkriis ·adaha, � tio ne estas ĉe

ni afero kiel vestoŝanĝo. ĝi estas afero tuŝanta

― 204 ―

la profundon de la animo.� sendube. kredu, ·adaha, mi sentas ĝian

gravecon; mia, pro ĝojo saltanta koro malsaĝepuŝis min en ĉi tiun facilanimecon. donu doal mi esperon. vian amon mi meritas; ne for-tenu ĝin.� ĉu la koro povas doni, kion la koro ne

posedas?� ne. sed vi kapablas ami. ĉiu trajto de via

dolĉa vizaĝo montras amemon. trezoro da amokuŝas en la profundo de viaj lumaj okuloj.·adaha, jam al mi vi apartenas per ĉiuj leĝoj,homaj kaj diaj.� ĉu iu povas aparteni al pli ol unu?

prezentu do al vi, ke iu ŝuldas al mi dankontiel grandan, kiel mi ŝuldas al vi; ke mi�jam ŝuldas al iu senmortan dankon.� vi estas tro evitema, junulino�antâ ol ·adaha povis pripensi pluan argument-

on, ili rimarkis kolonon de fumo, leviĝantanmalantâ herbokovrita altaĵeto, kaj, momenton

― 205 ―

poste, âdis gajan ridadon, venantan el la samadirekto. ili trafis malgrandan karavanon, konsi-stantan el dudeko da viroj kaj virinoj, kiuj entiu momento komencis fari aranĝojn por dum-nokta loĝo en oportuna valeto. lâ aspekto lahomoj estis bonhavaj kaj ĝentilaj, kaj ili tujakceptis la alvenantojn kun afableco kaj bon-humoro; kelkaj el ili eĉ kun tumulta gajeco.poste ·adaha kaj ·benoe sciiĝis, ke la karavanokonsistis el tri aroj, nome, kelke da pastrojkaj hierodulinoj; dekkelke da pleje junajsinjoroj kaj sinjorinoj el ·eridu; kaj, fine trikorteganoj de la reĝa palaco en ·babel; ĉiujkune vojaĝantaj al la ĉefurbo. la unua aro vol-is partopreni grandan religian feston; kaj ladua iris, por ĉeesti eżiĝan festenon en lapalaco de reĝa oficisto, kaj por sin amuzi enla gaja urbego.·adaha komence sentis sin trankviligita kaj

feliĉa pro tiu ŝajne bonŝanca renkonto, sedbaldâ poste ŝi maldolĉe ĉagreniĝis. frivola kaj

― 206 ―

ofte malkonvena konduto de la tuta eriduanaroĉirkâ la tendara fajro, kaj preskâ cinikaamindumado al ŝi de du viroj nâzis ŝin. ĉi tiulasta malagrablaĵo estus evitigita al ŝi, se ŝine estus sin retirinta de la kunuleco de·benoe, kiam ajn oportuna okazo sin prezentis.·benoe observadis tion kun tre diversaj sentoj.krom kreskanta kolerego pro la konduto de ladu altrudiĝemaj viroj, kiu ĉiumomente minaciseksplodigi lin, du sentoj pleje lin regis:ĉagreno, kâze de la peno de ·adaha eviti lin,kaj profunda raviteco pro ŝia natura noblecokaj ŝia korpureco, kiujn akra kontrasto kun laaliaj virinoj tre klare elmontris. neniam antâeli vidis knabinon, tiel altaniman, tiel naturevirtan, kiel estis tiu belega junulino el lalando ·uc. ŝi estis por li revelacio, okul-malfermo. la virinoj kaj eĉ la junulinoj delia konataro difektiĝis de malvirtoj; kajkorpurecon malmultaj atendis, â ŝajne deziris.lia amo al ·adaha ankorâ pliprofundiĝis; kaj li

― 207 ―

sentis strangan sopiron, forkuri de la vivo, lâkiu li ĝis nun iradis; for de la malvirtoj desia propra lando, kaj ekloĝi en la lando, kiuposedas tiajn homojn, kiel tian perlan knabin-on kaj ŝian sinjoron, kiu povis inspiri al ŝitian eksterordinaran fidelecon.kiam ĉiuj retiriĝis en la tendojn, krom du

gardantoj apud la tendara fajro, ·benoe envolvissin en mantelon, kaj kuŝiĝis transe antâ lamalfermaĵo de la tendo, en kiu ·adaha dormiskune kun la hierodulinoj, � por maldormi.la sekvantan matenon, unu el la malagrablaj

amindumantoj de ·adaha (kiu vane ĉirkâvagaĉisŝian tendon en la nokto) ree ofendis ŝin perpersistaj atentaĵoj. admone, kaj eble iom sever-tone ·benoe alparolis lin:� ĉu vi ne rimarkas, sinjoro, ke viaj

amindumaĵoj tre malplaĉas al la juna virino?do, ĉesigu ilin!kun malbeno la eriduano ekkriis: � kiu vi

estas, impertinentulo? maldelikata vojorabisto!

― 208 ―

� kaj vi? � kolerege rediris la rabistares-tro, � vendisto de rabitaĵoj kaj malbonfamadiboĉulo!insulto sekvis insulton; kaj baldâ la du viroj

furioze interbatiĝis. ·benoe facile venkus sianfieran, sed de diboĉa vivo malfortigitan kontrâ-ulon, se ties intimulo ne pikegus lin de mal-antâe per ponardo. grave vundite kaj fortesangante, ·benoe falis teren. granda tumultofariĝis. preskâ la tuta karavananaro elmontrisvivan maltrankvilon pri sia kunulo, kaj nurian malestiman malŝaton pri la malnoble trakt-ita gasto.unu horon poste ·adaha estis denove duope kun

la rabisto. ŝi zorge lavis lian vundon, kajbandaĝis ĝin lâ sia eblo per tolaĵo ŝirita elŝia propra subvesto. la knabino sentis sin tre-ege malgaja kaj konfuzita. akre konfliktantajemocioj plenigis ŝian koron. forte pelis ŝindezirego, rapidi antâen al ·babel, por plenumisian urĝan mision, antâ ol la tiea pastraro

― 209 ―

povos aktiviĝi. la senditoj de ·ajla sendubevojaĝos per la plej rapidkuraj ĉevaloj de ·zal-muna, seninterrompe tage kaj nokte; kaj jampovos antâi ŝin. tamen ŝi ne povis ne senti,ke ŝia tuja devo nepre estas ĉe la flanko de lagrave vundita viro, kiu refoje savis ŝin elgranda danĝero. la rabisto nun dormis en ombr-aĵo sub terebintarbo, kien du pastroj lin port-is lâ ŝia peto. ·adaha sidis apud li, meditantekaj mirante pri la stranga situacio, en kiu ŝisin trovis: duope kun eble morte vundita rab-isto, por ŝi fremdulo, kiu altrudis al ŝi sianamon; en vasta, nekonata lando, kun provizaĵokaj akvo apenâ sufiĉaj por unu tago. du â tritagoj povos veni kaj forpasi sen preterpaso dehoma estaĵo. kaj rabaj bestoj! sen fajro ili trekredeble fariĝos viktimoj de la unua sovaĝabesto ĉirkâvaganta en la nokto.ĉion ĉi tion ·adaha plene kaj vive kompren-

is, tamen ŝi ne hezitis momenton. ŝi decidiĝisresti, kvankam ŝia koro ŝiriĝis de maltrankvilo

― 210 ―

pri ·omar kaj la aliaj endanĝerigitaj amikoj.unu penso donis al ŝi ioman konsolon: ·omar nedezirus, ke ŝi agu alimaniere. tiam, vidantesian azenon kaj la ĉevalon de la rabistotrankvile manĝi, flanko ĉe flanko, ŝi trovispluan konsolon en la penso, ke la ·eternulo,kiu ĝis nun tiel mirinde ŝirmis ŝin, ne for-lasos ŝin, sed helpos al ŝi plenumi la mision,kiun ŝi entreprenis.la vundito ĝemis, kaj ·adaha aliris lin, por

fari al li pli oportune. tiam, la unuan fojon,ŝi atente rigardis lin kun scivolemo, sindemandante, kia efektive estas la animo de laviro, kiu, kiom ŝi jam vidis, montris tianstrangan miksaĵon de malnobleco kaj nobleco,de sovaĝeco kaj mildeco, de fiereco kaj humil-eco. � certe, � ŝi pensis, � li estasinfluebla de noblaj homoj, kaj inklina, en laprofundo de sia animo, al pli altaj idealoj, oltiuj, kiujn la idolana edukado povus meti antâlin. � lia eksteraĵo supozigis kvazâ nobelan

― 211 ―

devenon; kaj lia vizaĝo, kvankam en tiumomento pala kaj dolorstreĉita, estis plaĉa kajinteligenta, kaj ne sen noblaj trajtoj.sed tie ni devas lasi dum kelka tempo la du

tiel strange interrilatiĝintajn homojn, kajtransloki nin al ·babel, kie ·omar kaj liajnovaj amikoj ĵus alvenis.

― 212 ―

ĉapitro 10-a. ·babeldek jaroj pasis de kiam ·omar, la lastan fojon,vizitis la mirindan urbegon ·babel. tiam liesploris, kune kun du filoj de ·ijob, ĝiajnmultajn vidindaĵojn kun viva intereso kajmulte da plezuro. de tiu tempo malĝojaj traviv-aĵoj faris el li seriozan, ofte tre malgajanhomon. nun li diradis al si, ke li malamas laurbegon kun ĝiaj delogaj belegaĵoj kaj mirind-aĵoj, pro la morala pereo, kiun ĝi kâzas almultaj homoj, kaj pro tio, ke ĝi estas la fontomem de ĉiuj spiritaj abomenaĵoj. tamen, malgrâtiu malamo, li sentis sin strange allogata deĝuste ĉi tiuj abomenaĵoj. li preskâ ne sciiskial. eble per ili li povos certigi al si, keli estas prava rilate al la malutilego de laidolkulto. ju pli malbonaj do ili estas, des pliprava estas lia kondamna juĝo. krom tio, laespero, ie renkonti ·zalmunan en ·babel neniamestis tre malproksime de liaj pensoj.

― 213 ―

fojon post fojo li decidiĝis, se li ŝinrenkontos, kaj se oportuna okazo sin prezent-os, fine havigi al si certecon pri la malagrab-laj onidiroj rilate al ŝi. la necerteco pri ŝifariĝis ĉiam pli neelportebla. kaj tamen,kelkafoje altrudis sin la penso, ke eblepreferinde estus, vivadi en trompa paradizo, olesti senespere kaj por ĉiam apartigita for deŝi.la ĉefoj de la astrologia kolegio akceptis la

egiptajn gastojn kaj ·omaron kun grandaj par-ado kaj koreco; kaj ĉiuj esperis kune pasigitre agrablan tempon. kvankam ·omar bone sciis,ke, por la babelanoj, astronomiaj laboroj estasnur rimedo al celo, nome, astrologiaj konstat-oj � precipe preskâ ĉiutagaj horoskopaj antâ-diroj pri la bonfarto de la reĝo � li sentadisfortan ambicion viziti la kolegion, en kiu linun estis honorata gasto, kaj interparoli kunla famekonataj astrologoj, kiuj nun kun apartaĝentileco faris sian eblon, agrabligi al li la

― 214 ―

viziton.·hamul verdire ne supozis, ke lia vizito al

la kolegio donos al li senmiksan kontentecon.li timis, ke kelkaj neeviteblaj diskutoj kun laastrologoj estos tiel senutilaj, kiel la debatojestis kun la egipta pastraro, kvankam ekzistissilenta interkonsento, ke li venis nur kielsciencisto. ·hamul posedis ian tradician sciad-on, hereditan post ·ŝem, kaj komunikitan depatro al filo. tio ebligis al li formi pli ver-ajn ideojn pri la misteroj de la stela ĉielo,kaj fari multe pli ĝustajn kaj precizajnkalkulojn. du sekretoj de lia sciado estis sci-oj pri la oblikveco de la ekliptiko kaj pri lafakto, ke la tero estas globego, flugpendeekvilibrigita en la spaco � pri kiuj aferojnek la egiptaj pastroj, nek la babelaj astrolog-oj havis supozeton. krom tio, li posedis multepli precizajn mezurinstrumentojn.la ŝemido ensorĉis la tutan kolegianaron per

sia eksterordinara scio pri la steloj. kun kor-

― 215 ―

tuŝa elokventeco kaj preskâ solena timo liparoladis pri la mirindaĵoj de la universo, lanekomprenebla vasteco kaj la senerara preciz-eco de la stelvojoj. sed, kiam li sentime aser-tis, ke lia sciado estas nur restaĵo de sciado,komunikita de la ·eternulo mem al la unuajprapatroj, kaj precipe al lia praavo ·ŝem; kiamli malkovris la misteron de la zodiako, montr-ante, ke ĝi estas eterna bildaro, donita de la·eternulo pri sia granda savoplano rilate al latuta homaro, tiam la babelaj astrologoj konster-niĝis kaj nekredeme ekskuis la kapon. kelkajel ili rigardis liajn asertojn kiel aferojnlimtuŝantajn al blasfemo kaj malpia malkonfesopri la dioj de ·babel. tamen, tiel granda estisilia respektego antâ la grandaĝulo, kaj la sen-to de ilia propra malsupereco al li, ke ili nekuraĝis starigi diskutojn pri lia malortodoks-eco.granda honoro atendis en la sekvanta tago la

ĉefdirektoron de la kolegio kaj liajn gastojn.

― 216 ―

altranga oficisto de la reĝa kortego venis kunkomuniko, ke la reĝo deziras vidi ilin. liasankta moŝto, kiel la plej alta ĉefpastro kajtera enkorpiĝo de ·merodaĥ, bonvolas honori persia ĉeesto la solenan enkondukon de lia plejaĝa filo en la misterojn de la plej sekretapastra kredo. sur la vojo al la templo li per-mesos âdiencon al kelke da privilegiuloj. ĉitiu neatendita sciigo kâzis ĝojon kaj ekscitiĝ-on ĉe la invititoj, kun escepto de ·hamul, kiutrankvile kaj dignoplene respondis al laaltrangulo:� mi tre volonte plenumos la afablan deziron

de la reĝo.parade sin vestinte, la invititoj akompanis la

korteganon al la palaco sur aro da luksajĉaroj, atendintaj ilin antâ la pordego de lakolegio. amaso da scivolemaj homoj jam kolekt-iĝis ĉirkâ la ĉararo, kaj brue salutis la frem-dulojn. la famo de la egipta saĝegulo jam dis-vastiĝis en la urbo. dekkelke da junaj

― 217 ―

fervoruloj kure eskortis lian veturilon, jensuperŝutante lin per lâdoj, jen lâtvoĉe sciig-ante al la popolo, ke tio estas la fama ducent-jarulo, la plej granda saĝulo en la mondo,vizitonta la reĝon. antâ ol ili atingis la pord-egon de la palaco, tia densa popolamaso kunkur-is, ke la irado de la ĉaroj malhelpiĝis, kaj lapalacaj gardistoj devis malobstrukci la vojon.·hamul milde admonis la trooficialemajn gar-dosoldatojn ne uzi perforton, dirante:� mi malĝojus, se la bonkoreco de ĉi tiuj

bonaj homoj kâzus al iu malfeliĉon. � tuj lagardistoj ĉesis kruele forpuŝi la amason persiaj lancoj; kaj la homoj mem respektopleneiom sin retiris, por lasi al la reĝaj gastojliberan vojon.la kvartalo, tra kiu la veturiloj pasis,

konsistis plejparte el domegoj kaj palacoj dealtranguloj kaj korteganoj, kaj el temploj.·omar, kiu troviĝis en la sama veturilo kunekun ·hamul, rimarkis, ke lia kunulo ne dediĉas

― 218 ―

multe da atento al ĉi tiuj interesaĵoj, sed plizorge esploras per la okuloj la homojn sur lastratoj. diveninte la pensojn de la grandaĝulo,li demandis kunsenteme:� ĉu vi esperas, ·hamul, okaze vidi la vizaĝ-

on de via nepo?� jes, la bildo de la junulo ĉiam staras

antâ miaj okuloj. la spirito, kiu pelis min ĉitien, ne sendis min for al vana serĉado. mitrovos lin.aro da feste vestitaj korteganoj atendis la

invititojn antâ la impona pordego de la palaco,por konduki ilin al la loko destinita por laâdienco. solene ili salutis la reĝajn gastojn:� paco estu kun vi. � la alvenantoj tielsame ceremonie respondis: � paco estu via.ĉe ambâ flankoj de la pordego staris kolosaj,

granitaj figuroj, flugilhavaj virbovoj kun hom-aj kapoj. ili estis majeste aspektantaj genioj,nomitaj sedi, kies speciala, imputita devo estisforteni malbonajn spiritojn for de la reĝa

― 219 ―

loĝejo. interne de la altaj muroj regis vivadismoviĝado. en la vasta korto antâ la ĉefaparto de la granda palaco multenombraj ofic-istoj kaj servistoj rapidadis ĉi tien kaj tien.la subĉambelanoj afable kondukis la fremdulojntra kelke da neprivataj ĉambroj de la vastakonstruaĵo. plej interesa por la gastoj estisgrandega festenejo, sentegmenta, kun escepto deunu parto, kie, sub tre alta plafono, konstruitael masivaj traboj, troviĝis treege luksa baldake-no. sub la baldakeno staris larĝa estrado kunreĝa trono, kelke da honorseĝoj kaj longa,ortegita tablo. ĉe ambâ flankoj de la spaco tujantâ la reĝa estrado, kaj ankorâ sub la tegmen-to, oni vidis balkonojn kun belaj drapiraĵoj.la planko de la halo estis pavimita per lerte

kunmetitaj platoj kun desegnaĵoj, jengeometriaj, jen arabeskaj â florbildoj de mult-aj brilaj koloroj. la altaj muroj estis internekovritaj, preskâ tute, per diverskolore emajlit-aj brikoj. je regulaj interspacoj vidiĝis grand-

― 220 ―

aj ŝtonaj tabuloj kun gravuritaj â reliefeskulptitaj bildoj kaj surskriboj, kronikantajheroaĵojn de la reĝoj â de la nacia heroo kajduondio ·gilgameŝ. multenombra servistaro estisokupita pretigi la festenejon por parada regaloje la honoro de la reĝido, enkondukota en lamisterojn de la pastra kredo.trapasinte la festenejon, oni eliris la ĝar-

denon, en kiu la âdienco okazos. tiu ĝardenoestis pli ĝuste vasta parkosimila teraĵo, supoz-eble uzata por aliaj celoj krom promenado. tiejam staris disaj grupoj da viroj, atendantaj latrapason de la reĝo. la kortegano, kiu alportisla inviton, lokis siajn protektatojn sub grand-an ombroriĉan kverkon apud pordo, kondukantaal pli malgranda kaj pli bela, privata ĝardeno.tie ili estis devigataj atendi pli ol unu horon;sed la afablaj korteganoj tiel bone distris siajngastojn, ke la tempo agrable forflugis.fine viva moviĝado anoncis la alvenon de la

reĝo kun lia sekvantaro. du aroj da viroj, lok-

― 221 ―

itaj pli proksime al la pordo, el kiu la reĝovenis, estis prezentitaj al li antâe. tio estispor niaj pli junaj amikoj oportuna okazorimarki la procedon ĉe reĝa âdienco. la anojde la unua grupo preskâ surventriĝis, tuj kiamla reĝo haltis. ĉe signo de unu el la kor-teganoj, kiu ankâ tre profunde sin klinis, ilileviĝis kaj atendis, ĝis la reĝo etendis al ilisian oran sceptron. tiam ili alproksimiĝis mal-rapide, dâre riverencante. la unua âdienco nedâris pli ol du â tri minutojn, kaj ŝajne neestis tre kontentiga por ĉiuj koncernatoj. ladua grupo konsistis el tri altrangaj oficiroj,al kiuj estis permesate adiâi la reĝon, antâ olili foriros por entrepreni ian militiron. iliankâ profunde riverencis tri fojojn, sedrespondis al la reĝo kun soldata sinteno, kajŝajne pli senĝene ol la unuaj prezentitoj.post kelke da minutoj la reĝo foriris de laoficiroj, kaj sin turnis al la grupo sub lakverko.

― 222 ―

la âtokrata reganto de la vasta babela imperioestis impona, reĝa figuro, mezaĝa, altkreskakaj fortmuskola. lia mieno estis la fiera mie-no de viro plene konscianta sian preskâ sen-liman potencon, kutiminta, esti adorata kieldio, kaj blinde obeata. liajn vizaĝotrajtojn onipovus nomi plaĉaj, se li ne estus alprenintaen tiu momento severan mienon, kiun, lâ liasupozo, la okazo postulis. lia longa barbo kajliaj abundaj kapoharoj estis tre zorge frizitajen formo de apartaj, longaj bukloj. ĉirkâ lakapo li portis oran zoneton, tre similan al lazoneto, kiun portis ·omar. super soldata vestoli surhavis blankan ĉefpastran mantelon kunorfadenaj surbrodaĵoj, reprezentantaj drakosimil-ajn serpentojn.lâ ĝentila peto de la ĉambelano, ·hamul star-

is en la mezo de la vico de la prezentotoj. ĉelia dekstra flanko staris la tri egiptaj student-oj, kaj ĉe lia maldekstra, ·omar kaj la ĉefdi-rektoro de la astrologia kolegio. la kortegano

― 223 ―

paŝis antâen kelke da paŝoj renkonte al lareĝo kaj ties luksege vestita sekvantaro, kajprofunde riverencis multfoje. la tuta grupo subla kverko, kun escepto de ·hamul, sekvis lianekzemplon. la blankhara grandaĝulo salutis laregnestron per facila, sed solena klino, kvazâli salutas respektindan samstatanon, kaj postestaris rekta inter la humilege riverencadantajviroj, trankvile kaj dignoplene, atendanterespondan saluton, â almenâ, salutan alparolonde la reĝo. sur la vizaĝoj de la rampaĉemasekvantaro aperis signoj de granda miro; surkelkaj el ili eĉ signoj de konsterno kajindigno. la reĝo eĉ ne klinetis la kapon. pres-kâ nerimarkebla rideto, per kiu li, momentonantâe, volis moderigi la kutiman severecon desia mieno, malaperis, kaj esprimoj de malplezurokaj ĉagreno ekvidiĝis en liaj malhelaj okuloj.tute nature li pensis, ke kelkminuta âdiencoestos por ĉiu homa estaĵo, kiel ajn altega,netaksebla honoro, kaj plenigos lin per pia

― 224 ―

timo. sed antâ li staris fremdulo, kiu per siamieno montris al li, ke ekzistas majesto, kromimperiestra majesto: la majesto de saĝo kaj desenmakula nobleco. krom tio, ĉu tiu fremdulone sentas la dignon de rekta deveno � lâ liapretendo � de eksterordinare potenca kajklera reĝo, ·ŝem?la reĝo babela estis tro fiera elmontri antâ

siaj korteganoj la profundecon de sia ĉagreno,kaj verdire, tro altanima dâre senti koleronpro tiu stranga sinteno. male, li ne povis nesenti � kion li neniam sentis antâe � spi-ritan malsuperecon antâ alia homo. plue,altrudiĝis al li la penso, ke eĉ imperiestramajesto estas en la okuloj de tia homo, kompa-re, nur vanaĵo. en la dâro de unu momento liricevis tre gravan lecionon: li venkis sinmem. la viroj, starantaj ĉirkâ li, kutimintajzorge observi ĉiujn humornuancetojn sur lavizaĝo de la reĝo, miris, vidante sur ĝi sign-ojn de animbatalo. ankorâ pli ili miris, vidante

― 225 ―

la fieran, majestan reĝon alpreni afablan, pres-kâ humilan mienon. la korteganaro tuj alkon-formigis siajn mienojn al la sinteno de lareĝo, sin demandante tamen, kun respekta timo,kia homo ĉi tiu estas, kiu kuraĝas tiamanieresin teni antâ lia glora majesteco, ne kâzanteeksplodon de lia kolerego!la kortegano, kiu kondukis la fremdulojn,

nun alparolis la reĝon:� ho, reĝo, vivu eterne! volu favorkore per-

mesi, ke mi humile prezentu al vi jen ·hamul-on el la lando egipta, kiu per la multenombr-eco de siaj jaroj kaj la granda saĝo de siakoro montras, ke la dioj rigardas lin kunaparta favoro. lia mirinda scio pri la stelaĉielo kaj pri multaj aliaj aferoj superas eĉla grandan sciadon de la ĥaldeoj. jen staras·nobaĥ, ·zelofedad kaj ·okran, liaj feliĉaj kun-vojaĝantoj, kiuj, kune kun li, estas senditoj dela alta egipta pastraro al la astrologia kole-gio de via reĝa moŝto. kaj jen estas amiko de

― 226 ―

·hamul, ·omar, el la lando ·uc, famekonata, tielsame pro sia diligenta obervado de la steloj,kiel pro siaj grandaj virtoj. ·gamil-sin, laĉefdirektoro de la astrologia kolegio jam havisla honoron esti prezentata al la reĝo.plenuminte sian komision, kaj ree riverenc-

inte, la altrangulo sin retiris inter la kor-teganaron malantâ la prezentitaro. la reĝorespondis al la riverencoj de la ses viroj,kiam ili lâvice prezentiĝis, per facila klinode la kapo kaj afabla rideto, kiu tamen ne povistute kaŝi la malgajecon de lia koro. unue lialparolis ·hamulon. dum la parolo li penis, pliol unu fojon, konservi sian kutiman sintenadonde reĝa supereco, sed kontrâvole profunda sentode respektego igis lin akcepti humilan aspektonkaj mildan voĉtonon. li diris:� la kolegio, kies gasto vi estas, ho

·hamul, kaj mia tuta korteganaro rigardas vianviziton kiel grandan honoron. mi partoprenasilian senton. la plej alta privilegio de reĝo

― 227 ―

ja estas honori la saĝon kaj la noblon. la famopri via saĝeco kaj via nobleco jam atingismiajn orelojn; kaj nun mi ĝojas vidi vin antâmi, kvankam miaj dioj ne trovas ŝaton en viakoro. � ombreto de malplezuro trakuris lianvizaĝon dum mallonga momento, sed, tuj regantesin, li milde parolis plue: � kiom estas lajaroj de via vivo?·hamul ree salutis la reĝon lâ la sama

maniero, kiel antâe, kaj respondis gravamiene:� la ·eternulo aldonu multajn, feliĉajn

tagojn al la vivo de la reĝo de ĉi tiu grandalando, kaj benu lian popolon. mi estis centjar-ulo, kiam la patro de via reĝa moŝto ekvidis lalumon de la mondo. ducent jaroj kaj unu forpas-is, de kiam mi naskiĝis. tio estas longa vivo;sed, mezurite per la multenombreco de miajaventuraj travivaĵoj kaj la diligenteco de miajlaboroj, ĝi estas multe pli longa. la vivo jane mezuriĝas per jaroj, sed per la nombro dela taskoj plenumitaj en ĝi.

― 228 ―

� tio estas vero, � respondis la reĝo pen-seme, � mia vivo ankâ estas sinsekvo de pen-igaj laboroj. ne estas, eble, en mia regnohomo, kiu malpli ripozas ol mi. � sin turnan-te al la tri junaj egiptoj, li diris, alprenanteiomete pli rigidan sintenon: � mi esperas, kevia vizito al mia kolegio estos feliĉa kajfruktodona. nenio povas amikigi du parencajnpopolojn pli, ol altaj, komunaj celoj. vi estasenviindaj, sinjoroj; pli noblan okupon mi nepovas al mi prezenti, ol aman observadon al lasteloj kaj elserĉadon de la volo de la dioj.alparolante ·omaron, la reĝo rigardis lin kun

iom stranga scivolemo. li parolis, kvazâ li neestas certa, ĉu liaj propraj vortoj estas kon-venaj; ĉu ne kuŝas en la profundo de la animode la viro antâ li sentoj, kiujn ties honesta,pensema vizaĝo ne vidigas. tamen li parolisafable, preskâ plaĉivole:� ·omar, via nomo kaj mi ne estas fremdul-

oj. mi âdis pri viaj esceptaj virtoj. tiajn vir-

― 229 ―

ojn mi bezonas en ·babel. pripensu tion.honorinte per kelke da konvenaj vortoj

·gamil-sinon, la ĉefdirektoron de la kolegio,la reĝo ampleksis per la rigardo kaj svingo dela sceptro la vicon de la ĵus alparolitaj viroj,kaj diris plue:� hodiâ vespere okazos festeno pro la

honoro de princo ·ilu-zat, mia filo. honorajlokoj estos rezervitaj por vi ĉiuj. ĝis la rev-ido, do; bonfartu. � respondinte al la saluto dela tuta grupo per facila klino de la kapo, lareĝo foriris, sekvate de granda nombro da ofic-istoj, korteganoj kaj aliaj altranguloj. lapostrestantaj korteganoj fervore gratulis lainvititojn pri la rimarkinda afableco de lareĝo.vidante, ke la plimulto de la babelanoj avide

ĉirkâis ·hamulon, por pli proksime konatiĝikun tia eminentulo, ·omar, ĉe oportuna okazo,forlasis la grupon, kaj eniris la apudan, mal-grandan ĝardenon. li volis esti sola, kaj

― 230 ―

pripensi la eksterordinaran parolon de la reĝoal li. kiu menciis lian nomon al la reĝo?kaj kio estas la celo de lia lakone esprimitainvito, ekloĝi en ·babel? ĉu tio estas aludo prifarota propono, ke li akceptu ian oficialanpozicion? se jes, kian? la ideo estas jafantazia, neebla! tamen ĝi ludeme ensorĉislin; kaj li ne volis tute elpuŝi ĝin el siajpensoj.kvankam la lando ·uc ne estis sub efektiva

regado de la babela reĝo, ĝi ne povis sinrigardi kiel sendependan regionon. la influo dela babela kulturo kaj la ĉiutagaj interrilatojkun la potenca imperio igis ĝian sendependec-on nur ŝajna. iaj malgravaj, konfliktaj inte-resoj, â interna malpaco povus kâzi plenanenkorpiĝon de la lando sub pli-malpli severaadministranto. multaj homoj do rigardus ĝentil-an inviton de la reĝo, tian, kian ·omar sendubeĵus ricevis, preskâ kiel ordonon, kiun malŝatiestus tre malsaĝe.

― 231 ―

en la brusto de ·omar ekbatalis kontrâajinklinoj. ĝis antâ nemultaj tagoj nenia difin-ebla deziro venis al li, forlasi la trankvilec-on de sia bela hejmlando kaj la multenombran,simpatian amikaron, por komenci novan vivonen ·babel. lia meditema kaj trankvilama tem-peramento ĝis nun ligis lin forte al la kvi-etaj kampoj kaj la naivaj kamparanoj de ·betraĥ.sed la konsiloj de lia saĝa amiko ·lemuel, lainstigadoj de ·zalmuna, kaj la agrablaj inter-rilatoj kun la kolegianoj kaj korteganoj jamiome inklinigis lin rigardi kun malpli damalfavoro periodan transloĝiĝon al la ĉefurbo.nun li ne povis ne senti, ke malgrâ liadenatura sindetenemo, malgrâ lia forta malamokontrâ la pli abomenaj formoj de la idolkulto,vivo en ·babel proponus al li multajn allogaĵ-ojn, eble tiun feliĉon, kiun li ja jam de-longe vane serĉis. ĉu li ne povis, � li sindemandis, � vidi en tio kaj en la ekster-ordinara invito de la reĝo � se tia ĝi estas

― 232 ―

� montrilon de la dia volo?dum ĉi tiuj pensoj trapasis lian kapon, li ne

estis sensenta pri la ĉarma beleco de la ĝar-deno, en kiu li sin trovis. lia animo estis troimpresebla de ĉio bela, por ne rimarki ĝin kajplezuriĝi en la florbedoj, arte aranĝitajfremdlandaj arboj kaj ombroriĉaj lâboj. ĉirkâ-rigardante kaj ĝuante la okulplaĉan vidaĵon, lieksentis facilkorecon kaj esperemon, kiujŝajnis al li mem strangaj.subite ·omar vidis tra nedensa arbetaĵaro, tute

proksime, areton da blankevestitaj virinoj. disk-rete li jam volis sin retiri, kiam li rimark-is, ke unu virino senscie alproksimiĝis al li,dum la aliaj ekforiris kaj baldâ malaperis.� ·omar!� ·zalmuna!la nomoj eliĝis sammomente kaj lâ maniero,

kiu ambâflanke esprimis ne nur grandan sur-prizon, sed ankâ grandan ĝojon. la subiteco dela renkonto igis ilin elmontri en la okuloj,

― 233 ―

kvazâ per mallonga ekbrilo, amon tiel profund-an, ke ambâ forte embarasiĝis � tamen de mal-samaj kâzoj. post momenta silento ·omarekparolis la unua:� kia surprizo, vidi vin ĉi tie en privata

ĝardeno de la reĝo!� kaj kiu atendus vidi vin ĉi tie, ·omar?

mia suprizo certe estas tiel granda, kiel povasesti la via.� sendube vi jam âdis pri la alveno de

·hamul, la fama astronomo kaj saĝulo el ·egipt-ujo�� jes, la tuta urbo parolas pri li.� nu, li kaj liaj tri kunuloj, survoje al

·babel, venis ·betraĥon por viziti ·ijobon, prikies mirindaj travivaĵoj ili âdis. ni koreinteramikiĝis, kaj la aminda grandaĝulo trepetis min akompani ilin ĉi tien, kaj kune kunili gasti en la reĝa astrologia kolegio.� ĉu kun permeso de via nobla gasto

·lemuel? � ·zalmuna demandis per voĉtono,

― 234 ―

sugestanta samtempe plendemon, petolemon kajmalestimon.� ia urĝa afero vokis ·lemuelon al ·eridu.

ni vojaĝis kune ĝis ·uruk; sed li promesis ser-ĉi nin post nemultaj tagoj. la reĝo dezirisvidi ·hamulon, kaj sekve ni ĉiuj havis lahonoron esti prezentataj al li antâ kelke daminutoj en la apuda parko.� ho, vere! ĉu la reĝo alparolis ankâ vin?� liaj vortoj ankorâ strange zumas en miaj

oreloj kaj plenigas min per granda miro. lidiris: � ·omar, via nomo kaj mi ne estasfremduloj. virojn, tiajn, kia vi, mi bezonas en·babel. pripensu tion.� vi naskiĝis por pli granda feliĉo, ol vi

imagis, ·omar. ĉu la reĝo invitis ankâ vin alla granda festeno, okazonta hodiâ vespere?� jes, lia invito ampleksas min.� feliĉulo!� mi demandas min, kiu parolis pri mi antâ

― 235 ―

la reĝo. ĉu vi?ridetante, ·zalmuna respondis: � nu, oni

priparolas ja siajn intimajn amikojn ankâ antâreĝoj. preparu do vian respondon.� efektive, ·zalmuna, mi venis ĉi tien, por

pripensi la tutan mirindan aferon, kiu verdirekâzas al mi ioman konfuzitecon. sed, kion vifaras ĉi tie; kaj kion signifas via strangavesto? ĝi aspektas ja kiel vesto de virgasindediĉintino.·omar rigardis kun miro kaj maltrankvilo la

virinon, starantan antâ li. ŝi surhavis longan,neĝeblankan kostumon kun mallarĝa skarlatabordero kaj zono de la sama koloro. sur laĉebrustaĵo vidiĝis skarlata, surbrodita figuro defluganta kolombo � sankta emblemo de la diino·iŝtar. ·zalmuna dolĉe ridetis, kaj lâ ŝajno,senĝene.� mi portas ĉi tiun veston, � ŝi respond-

is, � por kontentigi la reĝinon, kiu petismin ĉeesti gravan, religian ceremonion, nome,

― 236 ―

adeptigon de ŝia amata filo, ·ilu-zat. la reĝinoestas la plej klera kaj la plej altanima vir-ino el ĉiuj virinoj, kiujn mi konas; kaj niharmonias unu kun la alia rilate al multajaspiroj de la animo. ŝi honoras min per intimaamikeco.·omar aspektis konfuzita. � vi mirigas min,

·zalmuna, � li diris. � mi sciis, ke viprezentiĝis al la reĝino; sed neniu en ·betraĥsupozetas, ke vi estas intima amikino ŝia.� fanfaronante pri mia amikeco, mi detruus

ĝin.la lerte evitemaj respondoj de ·zalmuna ne

kontentigis ·omaron; efektive lia embarasiĝopligrandiĝis. dum kelke da momentoj li sopirerigardis ŝin, observante la signojn de facileŝanĝiĝantaj emocietoj, kiuj flirtadis trans ŝiarave bela vizaĝo. la dolĉa, preskâ naiva ridetosubite cedis lokon al esprimo de sopiro, kajtio, same rapide, ŝanĝiĝis en strange malgajanmienon. pli ol iam antâe, ·omar sentis pasian,

― 237 ―

superregantan deziron, sen pripenso pri lasekvoj, eldiri sian amon. des pli, ĉar li nunekvidis en ŝiaj okuloj amon, tiel profundan,kian li neniam esperis vidi en ili. sedaliflanke, pli forte ol iam antâe, lakonscienco retenis lin kaj instigis ne lasipreterpasi la nunan oportunan okazon havigi alsi certecon pri la duboj, kiuj, li sentis, nepli longe povos resti duboj. fine li kuraĝiĝisdiri:� mi ne povas kompreni, ·zalmuna, kiel vi

povas tiel harmonii kun virino, kvankamreĝino, kiu malkonfesas la dion de niajprapatroj. � li volis diri ion plu: frazon,kiun li jam formulis kaj antâripetadis al simultfoje; sed, antâ ol li povis ĝin eligi,·zalmuna interrompis lin kun mieno de sen-afekta bonvolo:� ne estu malgrandanima, ·omar. � kondukan-

te lin al apuda florbedo, kaj per mangesto mon-trante al aro da diversaj floroj, ŝi diris plue:

― 238 ―

� el multespecaj kaj multekoloraj kaliketojsuprenleviĝas agrabla miksaĵo de odoroj, facilekaj dolĉe blovetita de la ventoj al la ĉielo.same leviĝas el multaj, diversnaturaj korojunu komuna adoro al la eterna spirito, portatede estaĵoj, kiuj jam transiris el ĉi tiuneperfekta vivo en kvazâ diecan staton. tromalgranda rondo da amikoj kun tro malvastaperspektivo malhelpis al via nobla animo mal-volviĝi. eĉ vi, saĝistoj, se vi nur volus rompila katenojn, per kiuj viaj spiritoj ligiĝis altro malvastaj konceptoj, vi ankâ povus vidialirejojn al la vero en multaj aferoj, kiujnvi nun malprudente kondamnas. ·omar, � dâreparolis la sorĉistino, preskâ ekstaziĝante kajgracie levante la manojn, � la animo, liber-igite el malnoblaj katenoj, kaj beligite de lainterna lumo, alten leviĝas en gajeco, ravitede profunda sento pri unueco kaj harmonio kunla plej supera dieco, kaj ĝuas nepereeman bel-econ en ĉio ĉirkâ si kaj en si.

― 239 ―

âskultante ·zalmunan, kaj rigardante jenŝian gracie pozitan figuron, jen ŝian supren-levitan vizaĝon, ardantan de emocioj, parteveraj, parte meminspiritaj, ·omar ankorâ plikonfuziĝis. la lingvo de la mistera virino estispor li nova kaj strange ensorĉa. tiam, sed nuren la dâro de unu mallonga momento, li sentisinklinon adorkliniĝi antâ ŝi. io en ŝiaj vort-oj ektuŝis kordon en lia animo, kaj malkovrisal li aspirojn kaj sopirojn, delonge sentitajn,sed nur tre malklare komprenatajn. tamen line povis ne senti samtempe, ke en ŝia deklam-ado estas multo da danĝera rezonado, malprecizaneado, kaj tre nebulecaj asertoj, kiuj povuskonduki lin al pozicio, el kiu estus malfacileretrovi la vojon. se li ne estus sub la sorĉode virino kun eksterordinara psika forto, lituj ekvidus la celon de ŝiaj subtilaĵoj, kajsevere refutus ilin. sed li nur milde protestis:� vi parolas enigme; kaj mi timas sekvi

vin, ·zalmuna. vi scias, ke mi estas ĵaluza pri

― 240 ―

la kredo de la prapatroj, viaj kaj miaj, kaj mijam delonge pli kaj pli forte maltrankviliĝaspri la invado, kiun faras en nian fidelularonla ·iŝtar-kulto, precipe ĝiaj pli malbelaj form-oj.·zalmuna tuj respondis: � sendube bedârindaĵ-

oj okazas; sed ne juĝu ilin tro severege. virojkun via spirita konsisto neniel povas komprenila animpozicion de homoj, precipe de virinoj,kun tia malsimila edukiteco. ni ne parolu pritiaj aferoj, kiuj nur koncernas la vulgarul-ojn. ni povas okupi niajn pensojn per plialtaj aspiroj.en tiu momento ambâ subite rimarkis virinon,

starantan dekkelke da paŝoj de ili, kiu videblevolis paroli al ·zalmuna. ŝi estis vestita pervesto tre simila al tiu, kiun portis la betraĥa-nino, krom tio, ke ĝi ne havis broditankolombon sur la ĉebrustaĵo. ĉe signo de ·zal-muna la virino alproksimiĝis kaj diris humile:� mia sinjorino, la reĝino ordonis al mi

― 241 ―

serĉi vin.� mi tuj venos, � respondis ·zalmuna, kaj,

sin turnante al ·omar, diris, � bedârinde mine povas resti. mi revidos vin hodiâ vespere ĉela festeno. fartu bone.

― 242 ―

ĉapitro 11-a. pluaj insidoj·omar ree estis sola. li frotis al si la frun-ton, kaj reve rigardis la florbedon, kiu servisal ·zalmuna kiel objekto por ŝia duba alegorio.multaj diversaj pensoj trapasis lian kapon, kajkonfliktaj emocioj � lian koron. ĉu liricevis la certecon, kiun li serĉadis? litimis honeste respondi al sia propra demando. dumli pesis la Ğpor � kaj � kontrâğ, du sentojregis lin: ĝojo pri la nepridubebla, amarigardo, kiun li vidis en ŝiaj okuloj; kajobtuza, sed insistema timo, ke la certeco priŝia amo al li igas lian animbatalon ankorâpli furioza � kaj eble senutila.la amikaro jam malaperis el la parko. tion

li ne bedâris, ĉar li ne sentis inklinon babilikun iu. li do vagis tra la ĝardeno, admirantela plaĉan aranĝon de la florbedoj kaj de lafremdlandaj kreskaĵoj, kaj rigardante de mal-proksime la imponajn konstruaĵojn de la reĝa

― 243 ―

palaco. subite li âdis voĉon, ne tute fremdan,alparoli lin. turninte sin, li ekvidis ·ilu-itti-an la iom misteran kunvojaĝanton de antânelonge. ĉi tiu, kortegane vestita, permantelosimila, longa tuniko kun oraj ornamaĵ-oj, salutis ·omaron kun ŝajne bonkora, facilafamiliareco:� ho, ·omar, vidi vin ĉi tie, en mia favor-

ata mensripozejo, donas al mi grandan plezur-on. mi deziras gratuli vin pri la rimarkindafavoro, kiun vi trovis en la okuloj de la reĝo,kaj pri la bonvolo, kiun portas al vi lasinjorino ·zalmuna, la ·belulino. admirinda vir-ino ŝi estas, nobla kaj larĝanima! mi estisinter la sekvantaro de la reĝo, sed mi vidis, kevi ne rimarkis min.post konvena saluto de ·omar, ·ilu-ittia diris

plue: � vi ĵus rigardis la palacon de ekstere.se vi deziras trairi kelkajn el la plej luksajapartamentoj de la reĝo, al kiuj oni ordinarene allasas fremdulojn, mi tre volonte kondukos

― 244 ―

vin, kaj ŝatos tian okazon kiel honoron.kvankam ·omar ne povis facile liberigi sin

de la nefavora impreso, kiun ·ilu-ittia faris surlin ĉe ilia unua renkonto, li ne povis neadmiri la ĝentilan, korteganan mienon de lakomplezema viro. se la bonkoreco kaj la ĉarmaĝentileco de ·ilu-ittia ne estis tute sinceraj,ili certe estis treege lertaj ŝajnigaĵoj, kapab-laj trompi ĉiun nesuspektemulon, nekutimintanal kortegaj artifikoj kaj manieroj. ĉar do lapropono de ·ilu-ittia estis nature alloga, ·omarakceptis ĝin kun plezuro kaj kun dankesprimo.·ilu-ittia estis bonega gvidisto. tre klere kaj

per bele frazitaj paroloj li klarigis al ·omarmultajn vidindaĵojn. senĝene kaj sen malhelpode iu, ili iris de unu impona kaj lukse meblitaĉambraro al alia. servistoj kaj oficistoj ĉiemontris al ili grandan respekton, kaj tenissin aparte. famo pri multaj mirindaĵoj de lareĝa palaco atingadis la plej malproksimajnlimojn de la babela imperio kaj fremdajn land-

― 245 ―

ojn; sed efektiva vido kaj deproksima esplorosub lerta gvidado de kortegano, ŝajne konantaĉiun anguleton de la granda konstruaĵo, estispor ·omar afero multe pli miriga kaj interesa,ol li antâe povus imagi. la tuta lando babelakaj ĉiuj konataj fremdlandoj ŝajne kontribuisel siaj plej bonaj trezoroj al la konstruadokaj ornamado de loĝejo, inda je potenca reg-anto de vasta imperio. tre lukse kaj beleornamitaj mebloj kaj malŝpara parado demultekostaj dekoracioj montris, ke la reĝoj est-is riĉaj patronoj de la artoj. multaj multspec-aj murskulptaĵoj vidigis, ke ili estis fierajpri siaj militaj sukcesoj, kaj piaj adorantoj desiaj dioj. kiam la du viroj eliris el la palacoen la ĝardenon, ·ilu-ittia diris:� supozeble la reĝa ĉevalejo, la azenejo kaj

la bovejo estos por vi ne multe malpli interes-aj, ol la palaco mem, ĉar ili enhavas la plejbelajn bestarojn kie ajn troveblajn. sed, poresti tute verema, mi devas mencii unu escepton.

― 246 ―

antâ du tagoj, vojaĝante de ·uruk ĉi tien, nitrafis tre belan kaj amindan knabinon, rajdant-an sur la plej bela kaj la plej forta azeno,kiun mi iam vidis. ĝi estis preskâ arĝenteblan-ka, kaj mi tre dubas, ĉu troviĝas tia belulo enla tuta reĝa azenejo. la knabino estis akompan-ata de bonekonata juna urukano, kiu, oni diras,fariĝis estro de unu el la plej maltimaj ĥalde-aj rabistaroj. jam ĉirkâas lin nimbo de mir-rakontoj. cetere, la reĝo bezonas novan intenda-nton por sia ĉevalejo, kaj ĉefekonomon superaro da disaj reĝaj bienoj. tiu oficisto havusprincan rangon. nenio donos al mi pli grandanplezuron, ·omar, ol montri al vi morgâ â post-morgâ tiujn vidindaĵojn. hodiâ bedârinde mi nepovos, ĉar mi devos ĉeesti, lâ aparta ordono dela reĝo, la solenan ceremonion en la templode ·merodaĥ, pri kiu sendube vi jam âdis.·omar jam estis tiel ĉarmita de la eleganta

kortegano, ke li tuj volonte akceptis laproponon. per tio kuraĝigite, ·ilu-ittia petis

― 247 ―

·omaron akompani lin al la templo, aldirante:� tio estos tre grava, historia okazo, kiu

certe estos tre interesa por viro, kiel vi,kion ajn vi pensas pri la kredo de la homoj,kiuj partoprenas en la ceremonioj. mi ankârigardas multajn tiajn aferojn el aparta vid-punkto de liberpensulo. ĉar vi neniam antâevidis tian solenan ceremonion, precipe tianbrilegan ceremonion, mi forte konsilas al viveni. mi povos montri al vi kelke da pli-malplisekretaj aferoj, ĉar mi povos sen ies malhelpotrovi enirejon al preskâ ĉiuj partoj de la tem-plo. tre verŝajne la sinjorino ·zalmuna ankâestos tie.al ·omar, unuapense, malplaĉis ĉi tiu propono,

kaj li ĝentile, sed iom heziteme malakceptisĝin. admona sento, ke sekreta vizito al idol-templo kaj ĉeesto ĉe mistikaj ceremonioj neakordas kun liaj principoj, maltrankviligislin. aliflanke instigis lin iri natura scivol-emo kaj deziro observadi la pli kaj pli mister-

― 248 ―

iĝantan virinon, kiu tiel plene ensorĉis liankoron. ·ilu-ittia parolis ŝajne sen artifiko,sed konsentige kaj kun kelka aplombo de viro,kiu estas certa, ke li sukcesos. ·omar finecedis. trapasinte la parkon kaj kelke da belajstratoj, ili atingis pordegon kaj antâkonstruaĵ-on, dediĉitajn al ·iŝtar, kiuj formis alirejonal vasta korto, en kiu staris la granda templode ·merodaĥ. la muroj ĉe ambâ flankoj de laalirejo estis ĉirkâ kvardek futojn altaj, kajestis kovritaj interne per dekkelke da vicoj dabrile kolorigitaj kaj glazuritaj platoj kundesegnaĵoj, reprezentantaj alterne unikornonkaj drakon. la templo mem, same kiel la reĝapalaco, estis pli rimarkebla pro grandegeco kajmasiveco, ol pro beleco. ambâ konsistis el vast-aj, brikaj masoj, ĉirkâitaj per same masivajmuroj. videble oni pensis iom malpezigi laaspekton, kaj malseverigi la unutonecon de latuto per pilonoj kaj per malgrandaj turoj surla muroj je regulaj interspacoj.

― 249 ―

alproksimiĝante el flanka strato al la pord-ego de ·iŝtar, ·omar kaj ·ilu-ittia vidis longanprocesion da pastroj kaj akolitoj, solene port-antaj statuojn de dioj. en tiaj festaj okazoj lastatuoj kutime estis portataj tra la apudajstratoj por adoro de la popolamaso. la larĝanĞ·strato de la ·procesioğ plenigis densa amasoda homoj, kiuj devis kontentigi sin per rigardoal la sanktaj statuoj; eniro en la templon est-is permesata nur al privilegiuloj. la du virojeniris la templon per flanka pordo sen kontrâ-staro de la gvardianoj. la kortegano tuj konduk-is sian novan amikon en unu el la multenombr-aj flankaj ĉambroj, longan kaj mallarĝan, kaj,elpreninte el ŝranko du blankajn, pastrajnmantelojn, proponis unu al ·omar. ĉi tiuinstinkte retiriĝis. sin vesti per idolpastravesto, estis pli, ol li antâvidis. ·ilu-ittiaserene ridetis:� kial do ne, ·omar? � li demandis milde,

� portado de pastra mantelo neniel transformas

― 250 ―

vin en pastron; ne pli, ol vestado per mal-libereja kitelo farus el vi krimulon, â sur-meto de funebra vesto rabus al vi amatan paren-con. ĉi tiuj senkulpaj vestoj evitigos al niĝenaĵojn kaj tempoperdon. estu prudenta.por ne ofendi sian afablan kondukanton, ·omar

cedis, sed kun maltrankvila spirito. ili enirisluman, de kolonejoj ĉirkâitan korton en la me-zo de la multampleksa templa konstruaĵaro. lakvar muroj estis ornamitaj per belaj kaheloj,prezentantaj per brilaj koloroj flordesegnojnkaj leonojn, paŝantajn kun majesta digno. lafono de la bildoj estis blua; la leonoj mem fla-vaj; kaj lâlonge de la supra kaj malsupra rand-oj vidiĝis blankaj rozetoj kun flava centro. enla kolonejoj kaj en la korto regis viva dismov-iĝado, tamen kun preskâ mistera senbrueco. su-bite fariĝis, en la mezo de la korto, larĝapasejo inter la amaso da homoj, tra kiu, mome-nton poste, iris solena procesio. ĝin antâirisvico da akolitoj, portantaj sanktajn figurojn

― 251 ―

â fumiĝantajn incensilojn. post la akolitojvenis tri p a t e s i â ĉefpastroj, kaj post ĉitiuj majeste paŝis la reĝo en ĉefpastra vesto,sekvate de sia filo, la princo, enkondukota enla misterojn de la dieco, kun klinita kapo kajgrava mieno. ilin sekvis longa vico da pastrojkaj pastrinoj. la finon de la procesio formisdua aro da akolitoj, portantaj statuetojn demalsuperaj diaĵoj.tuj post la preterpaso de la procesio ·ilu-

ittia kondukis ·omaron rapidpaŝe tra koridorojkaj longformaj ĉambroj, tralaborante al ili voj-on tra amasoj da pastroj, temploservistoj, gvar-dianoj, korteganoj ktp. fine ili sin trovis enalta galerio, donanta vidon sur ĉambregon, enkiu unu parto de la solena ceremonio jamkomenciĝis. malfeliĉe la galerio estis jam tielplena de homoj, ke ili ne povis atingi labalustradon. ili do rapidis for, ree trairantelabirinton da pasejoj kaj ĉambroj, al la kon-trâa parto de la ĉambrego, kie prosperis al

― 252 ―

ili havigi al si oportunajn vidlokojn.en densa amaso da lukse vestitaj altranguloj,

pastroj kaj pastrinoj regis solena silento.apud la kontrâa ekstremaĵo de la salonego sidisla reĝo sur masiva, ortegita trono, starigitasur marmora estrado, sub alta baldakeno. antâ latrono, je kelka interspaco, staris grandaneprofunda pelvo el polurita latuno, duonplenade akvo 24. en la momento, kiam ·ilu-ittia kaj·omar ekokupis la lokojn apud la balustrado, lajuna princo elpaŝis senvesta el tiu pelvego.tuj du senbarbaj pastroj 25 kun rondformaj, raz-itaj kapoj alproksimiĝis al li, kaj sanktoleislian tutan korpon per speciale preparita bon-odora timianoleo. dume du vicoj da pastroj, sta-rantaj ĉe ambâ flankoj de la pelvego, svingadisfumiĝantajn incensilojn, kaj kantis sorĉokant-

24 la akvo en tiu ceremonia pelvego estis ĉerpita ella rivero ·tigris; ĝi estis antâe sanktigita pertrempiĝo en ĝin de brulanta torĉo.

25 pasitu = oleoŝmiristoj.

― 253 ―

ojn en antikva sumera lingvo. post la sankt-oleado du aliaj pastroj 26 aliris kaj vestis laprincon per blanka mantelo, kaj zonis lin perora zono, dum tria pastro donis al li oran po-kalon, enhavantan vinon fortigitan per spicaĵ-oj. trinkinte tion, la princo ricevis de unu ella pastroj oran pladon, ornamitan per multajbrilaj gemoj, sur kiu brulis forte odorantaincenso. tiun incensujon li portis malrapidekaj solene al altaro, staranta en la mezo dela ĉambrego, kaj demetis ĝin sur la supraĵon.farinte tion, li ekgenuis kaj sufiĉe lâte preĝ-is:� ho, · ma r d u k , sinjoro de la lando, po-

tenculo, ĉiupova, unika, perfekta, altega he-roo, kiu restas senŝanĝa; ho, ·marduk,gloregulo!kiel lazurŝtono estu mia vivo altvalora en

viaj okuloj; ĝi ricevu kompaton.kiel oro, ho mia dio, ho mia diino, estu kun

26 kali = ênukoj-pastroj.

― 254 ―

mi prospero.en la buŝo de la popolo mi estu benita.kiel la ĉielo lasu min brili inter la sorĉ-

aĵoj, kiuj min ĉirkâas; kiel la tero lasu minbrili en la mezo de malbonaj sorĉoj.kiel la koro de la ĉielo lasu min brili, kaj

detruu la povon de miaj pekoj.ho mia dio, miaj pekoj estas sepoble sep. par-

donu miajn pekojn.ho mia diino, miaj pekoj estas sepoble sep.

pardonu ilin, por ke mi povu servi al vi enhumileco 27.en la dâro de kelke da minutoj, dum kiuj la

princo restis surgenue, profunda, preskâ pezasilento plenigis la ĉambregon. ĉiuj kapoj estisadorklinitaj. ·omar ne povis ne senti, ke mult-aj koroj tie estas regataj de religiaj emocioj,sinceraj kaj profundaj, kiom ajn eraraj. limem sentis sin strange kortuŝita, kunsente

27 âtentika preĝo, multe mallongigita.

― 255 ―

solenigita. la princo leviĝis de antâ la alta-ro, kaj, sekvate de nur tri pastroj � lâaspekto ĉefpastroj � eliris tra peze kurten-ita pordo en ĉambron, super kiu ·omar kaj ·ilu-ittia staris. ĉiuj aliaj personoj en la ĉambr-ego postrestis, senmove dârigante sian silentan,mediteman sintenon. ·ilu-ittia informis ·omaron,ke la princo, kune kun la ĉefpastroj, enirisla plejsanktejon de la templo, en kiun eniriestas permesate nur al la ĉefpastroj kaj lapersono, enkondukota en la misterojn.� en tiun misterejon, � li aldiris, � mi

ne povas vin konduki, ĉar ĝi havas nur unuenirejon. sed okazas alia, eĉ multe pli inte-resa afero en apuda turotemplo. multaj scivol-emuloj elspezus multon por permeso ĉeesti; kajne malmultaj piuloj eble fordonus la dekstranmanon, por vidi ĝin. venu; mi konas sekretan,sendanĝeran observejon.·omar obeeme sekvis, sed ree ne sen

konsciencaj duboj. en la tuta dâro de la tempo,

― 256 ―

kiam li portis la pastran mantelon, strangamaltrankvilo premis lin. ju pli li sentis sianantâan abomenon kontrâ la idolkulto malfortiĝi;ju pli li sentis sin impresita de la spirito desincera adoremo, reganta ĉirkâ li, des pli lisentis inklinon maldârigi tiun entreprenon kajforkuri. tamen li ne posedis sufiĉe da volpovosukcese batali kontrâ la deziroj, kiuj antâeinstigis lin akcepti la proponon de la babelano,kaj kontrâ lia subtila influo.ili eliris do el la templo de ·merodaĥ, kaj

trapasis korton al granda turotemplo 28, staran-ta aparte, sed videble formanta parton de latuta, vasta konstruaĵaro. la vidaĵo antâ ili est-is tre bela kaj impona. sep grandegaj, kvadratajkaj diverskoloraj etaĝoj, kvazâ ŝtupegoj, formistre altan, piramidosimilan konstruaĵon, kronit-an per ortegita kupolo. aliro de unu vico alalia fariĝis per deklivaj pasejoj. la sep etaĝojestis ornamitaj per brile kolorigitaj kaheloj

28 zikkurati = pinto.

― 257 ―

kun longaj vicoj da paneloj, similaj alfenestregoj. en la brila sunlumo la tutaturotemplo aspektis kiel grandega juvelo. el lasep etaĝoj nur du havis ĉambrojn, la kvina kajla sepa; la aliaj estis masiva, â preskâ masiva,masonaĵo. la korto inter la temploj estis entiu momento tre kvieta; nur tri â kvar blanke-vestitaj pastroj, ŝajne en profunda medito,trairis ĝin.·ilu-ittia kaj ·omar supreniris la deklivojn

ĝis la kvina etaĝo, kaj, pasinte tra preskânerimarkebla pordeto en unu el la paneloj,eniris malgrandan ĉambron, unu el kvar vicojda flankaj ĉambroj, ĉirkâantaj centran kapelon.la ĉambreto estis senluma, krom pro strio dalumo, envenanta tra ventotruo apud la plafono.·ilu-ittia zorge palpis lâlonge de muro, kajpost iom da tempo trovinte platon el ŝtono,kiun li serĉis, premis per la tuta pezo de siakorpo kontrâ ĝin. la ŝtono cedis, turniĝis surpivoto, kaj malkaŝis sekretan, tute senluman

― 258 ―

pasejon. ambâ viroj eniris tiun pasejon, kajsenbrue refermis la malfermaĵon. poste ilisupreniris mallarĝan, krutan ŝtuparon, kondukan-tan tra la alie masiva masonaĵo de la sesaetaĝo al la sepa. ·ilu-ittia antâiris, kaj ·omarmirante sekvis. ankorâ pli alten ili grimpisen la mallumo, nun sur preskâ vertikalaŝtupareto kun gvidstangoj, tre singarde palpan-te, ĝis ili atingis malgrandan plataĵon, apenâsufiĉe larĝan por du personoj.� tio estas nia celo, � flustris la

babelano. � ni trovas nin ĉi tie interne deunu el kvar tre dikaj, altaj kolonoj, starantajen la sanktejo de la sepa etaĝo, kiuj subtenasla plafonon kaj la oran kupolon super ĝi. ĉitie ni povos rigardi de supre la okazontaĵojnen la plej sankta loko, dediĉita al · s i nkaj · n a n a 29. mi venis ĉi tien kiel konfid-ato de la reĝo, por observi kaj poste raporti.dirante tion, li palpe serĉis ion sur la muro

29 sundio kaj ·iŝtar, diino de la luno.

― 259 ―

ĉe alto de la ŝultroj, kaj post nelonge eltirisdu kojnoformajn ŝtonojn, kiuj ekstere formisparton de la skulptitaj kapiteloj de la koloneg-oj. la truoj, tiamaniere faritaj, donis vidon surla ĉefajn partojn de la ĉambro, sen danĝeropor la rigardanto esti rimarkata de iu malsupre.la kapelo estis senfenestra kaj nur duone

lumigita per kvarlampa kandelabro, staranta enla mezo. krom tio la ĉambro estis plena deebriiga fumo, elvenanta el du incensujoj suroraj tripiedoj. post iom da tempo ·omar povisdistingi la diversajn objektojn en la sanktejo.inter du kolonoj staris bela, ora kuŝejo, sub-tenata de du figuroj de kârantaj leonoj. antâ lakuŝejo, apud la kapoj de la leonoj, staris latripiedaj incensujoj. sur la kanapo, kovrita perleopardaj feloj, kuŝis virino, ŝajne dormanta.ŝi estis vestita per blanka, tre malpeza, preskâdiafana drapaĵo, kaj ŝia staturo, kiom oni povisvidi en la duonlumo, estis rimarkinde bela, kajŝia pozo nature gracia. la kapo de la virino

― 260 ―

kuŝis sur kuseno, kiun ŝiaj displektitaj,ruĝebrunaj haroj abunde kovris. ili aspektis enla ardo de la kandelabro kiel fluida kupro.en la momento, kiam ·ilu-ittia kaj ·omar

ekrigardis ŝin, neniu alia persono estis videblaen la kapelo, en kiu regis silento, tielstrange mistera, ke kontrâ lia volo ia solenatimo ekposedis ·omaron. � ĉu li estas vidanta,� li demandis sin, � â vidonta ion, kiun lidevus ne vidi? fikse, sciavide rigardante lakuŝantan figuron, malsupre � dormantan kajtamen ne aspektantan, kiel en natura dormo �li ne povis ne rilatigi ŝin en la pensoj al·zalmuna, kiom forte ajn li penis forpuŝi tiunmalagrablan ideon.·ilu-ittia flustris: � tio estas ·zir-nana,

pastrino de eksterordinaraj kapabloj kaj beleco.multaj vidas en ŝi la teran eżinon de·merodaĥ. ŝi estas en sorĉodormo; kaj oni aten-das sortodivenon pri ·ilu-zat, la princo, mal-kaŝotan al ŝi de la dio.

― 261 ―

·omar parolis tre mallâte: � se vi ne nom-us ŝin ·zir-nana, mi preskâ pensus, ke ŝi est-as ·zalmuna.� silentu, � diris ·ilu-ittia, � jen

envenas la pastroj � sorĉistoj. âskultu.en la sama momento ekâdiĝis el ĉambreto,

malantâ la kuŝejo, mallâtaj, melodiaj sonoj demuziko, religie solena. du â tri liroj kaj samanombro de kaninstrumentoj ludiĝis kunakompano de plendaj kaj kortuŝaj harpakordoj.la molaj tonoj ŝajne estis en plena harmoniokun la sceno antâ la rigardantoj; kaj ·omarhavis la senton, kvazâ la muziko estas sonĝo-preĝo de la dormanta virino. post kelka tempoenvenis de la kontrâa flanko tri altrangaj,grandioze vestitaj pastroj, kiuj stariĝis interla kandelabro kaj la incensujoj, dum amaseto daaliaj pastroj, ankâ lukse vestitaj, senbrueplenigis la spacon inter la kvar kolonoj kajla muroj. levinte la manojn en preĝa pozo, kajfervore rigardante la ortegitan plafonon, unu

― 262 ―

el la altranga trio preĝis:� patro, tolerema kaj plena de pardonemo,

kies mano subtenas la vivon de la tuta mondo,unuenaskita, ĉiopova.kies koro estas vasteco, kiun neniu povas

sondi.kiu en la ĉielo estas superega?vi sola estas superega.rilate vin, via volo koniĝas sur la tero; kaj

la spiritoj malsupre kisas la grundon 30.bonvolu favorkore sciigi al ni pere de la

senmakula sanktulino, via tera eżino, ladestinon de la princo ·ilu-zat.vi en la ĉielo konas lian koron. lia amo al

princino en la lando asiria ne estas kaŝitaantâ viaj ĉionvidantaj okuloj.� diru, ho dio, reĝo de la ĉielo, diru, ĉu

la deziro de lia koro kondukos al feliĉo. diru,ĉu eżiĝo pligrandigos la gloron de la regno,

30 âtentika.

― 263 ―

kiu honoras vian nomon.� parolu, ho donanto de konsiloj!ree solena silento regis en la sanktejo.

post kelke da minutoj unu el la tri ĉefaj pas-troj paŝis antâen, sin klinis super la kuŝant-an virinon, kaj fikse rigardis de proksimeŝian vizaĝon. ĉe mansigno de li, la du aliajpastroj, liaj kolegoj, ankâ alproksimiĝis kajsin klinis super ŝin.tiam ·zalmuna, alinomita ·zir-nana, ne mal-

fermante la okulojn kaj restante senmova,ekparolis mallâte, sed sufiĉe âdeble, tiel, kela âskultantoj en la kaŝejo povis komprenipreskâ ĉiun vorton. ŝi parolis unutone, permallongaj frazoj, interrompitaj de pli-malplilongaj pâzoj:� princidino estas malalta prezo por vasta

regno� mi vidas belajn princinojn en mal-proksima lando de eterna sunbrilo� en riĉalando, trafluata de sankta, fruktodona rivero 31.

31 ·egiptujo.

― 264 ―

vera amo estas kreaĵo de la diino de la amomem� ve al ĉiuj intriguloj!du el la tri pastroj interŝanĝis signifoplen-

ajn rigardojn. sur iliaj sagacaj vizaĝoj aperiskonsterno kaj akra ĉagreno. unu el ili mal-trankvile ekrigardis malantâen al la amaseto dapastroj en la profundo de la ĉambro; sed ŝajnela voĉo de ·zalmuna ne atingis ilin. ·ilu-ittiasubridis. unu frazo de la virino frapis ·omaron,kaj igis lin demandi al si: � ĉu mia amo est-as vera amo kaj sekve dioinspirita? � sed lapenso apenâ traflugis lian kapon, kiam ·zal-muna plue parolis:� volas dio, ke ĉiu homo memstare pensu�

kredu� amu. li malkonsentu esti nutrata perkulereto� ĉu la princo estos feliĉa? mi vid-as fluojn da larmoj kaj mi âdas ĝemojn� prointrigemuloj. sed li estos feliĉa en vivo est-onta, se nur� lia spirito serĉos unuecon kunla spirito superega.·zalmuna ĉesis paroli, sed restis senmova.

― 265 ―

iom poste la tri pastroj sin retiris gravamieneen apudan ĉambreton, por interkonsiliĝi pri laenigmaj eldiroj, ĵus âditaj; kaj aro da virinoj,hierodulinoj, envenis, por servi al la vekiĝ-onta pastrino.� ni devas nun senprokraste reiri, ·omar,

� flustris ·ilu-ittia, � antâ ol kunvenookazos en la sanktejo malsupre, en la kvinaetaĝo. ne estus tiam facila afero nerimarkiteeliĝi el la sekreta pasejo. volu do singardemalsupreniri la ŝtuparon, dum mi remetas laŝtonojn.tre malvolonte ·omar obeis. lia cerbo preskâ

ŝanceliĝis. li oferus multon por eblo resti tiekaj atendi la vekiĝon de la mistera virino; sedli ne kuraĝis sciigi al ·ilu-ittia sian deziron.per ĉiuj fibroj de la animo li ankorâ volisalkroĉiĝi al la jam iom post iom malaperantaespero, ke la virino tie malsupre, kuŝanta surla ora kuŝejo, ne estas ·zalmuna, la sola celode lia superreganta pasio; ke ·zalmuna ne estas

― 266 ―

adorantino, pastrino de ·iŝtar, de malmorala dii-no. la necerteco fariĝis pli kaj pli frenez-iga. kiel ajn furioze li forpuŝis la penson, line povis ne konfesi, ke la aspekto de la vir-ino, kvankam neklara, tamen estas la aspektode ·zalmuna, kaj ke la voĉo, kvankam nenaturakaj kaverneca, tamen tre similas ŝian voĉon.� sed aliflanke, ĉu povas esti, ke ·zalmuna,prudentulino, vidas en si homan eżinon de laplej alta diaĵo? kiel tia, ŝi ja neniam povusfariĝi ies eżino en la ĝusta signifo de lavorto 32. � ĉu do ·zalmuna faris el li nurludilon? nekredeble!ĉi tiuj turmentaj demandoj okupis la pensojn

de ·omar, kiam li malrapide malsupreniris surla ŝtuparo en la mallumo. estis mallumo ankâen lia animo. maldolĉeco kaj malkontenteco pri

32 virgulinoj, sin dediĉinte al dumviva servo al ·iŝ-tar, kelkafoje fariĝis nominalaj eżinoj denobeloj. en tia okazo ili donis al siaj eżojkromvirinon, konservante mem la virgecon.

― 267 ―

si mem plenigis lian koron. akre li riproĉissin pro nedecidemo kaj senkuraĝeco, pro mankode vireco en batalo kontrâ pasio, kiu, li nepovis ne sentadi, estas malinda je li. kajtamen, malgrâ ĉio, li ankorâ penis kredigisin, ke li eraris, ke tia dolĉa, noblaspektavirino ne povas tiel kruele trompi lin.� ne, ne, � li diris al si, � tio ja ne

povas esti.la du viroj atingis la korton antâ la templo

de ·merodaĥ. ·omar aspektis malgaja kaj enpen-sa, kaj videble malinklina paroli. ankâ ·ilu-ittia estis enpensa, kaj lia kutima, gaja babil-emo ŝajne forlasis lin. li do, ignorante laseriozecon de la kunulo, ĝentile senkulpigissin per tre urĝa afero en la reĝa palaco, prokiu li nepre devis forrapidi. li alvokis tem-ploserviston, kaj ordonis al li konduki ·omar-on, kien ajn ĉi tiu deziros iri.

― 268 ―

ĉapitro 12-a. ·lemuel kaj ·adahadecas, ke ni nun demandu al ni, kio okazis al·lemuel, de kiam li foriris de ·betraĥ al ·eridu.sed sufiĉas por la malvolviĝo de nia historio,renkonti lin ie inter ·ur kaj ·uruk sur la vojoal ·babel. ·sahiba, la ermito, volonte tradukispor li la kulpigajn cilindrojn, kaj skribiskopiojn de la traduko sur freŝaj tabuletoj.el tiuj korespondaĵoj tre klare evidentiĝis,

ke ·zalmuna ne nur aranĝis kaj kontrolis lasamtempajn invadojn de la ĥaldea kaj sabaanarabistaroj kontrâ ·ijobon, sed ankâ sekretedifektigis la ĉefajn angulkolonojn de la domode ·lotan, la plej aĝa filo de ·ijob, kun lacelo kâzi ĝian disfalegon ĉe la unua uraganoel la dezerto. ĉu ŝi efektive iniciatis la tutankonspiradon, tion li ne povis konkludi el laleteroj, sed tio ne estis elbarita.trapasinte la antikvan urbon ·ur, li trafis

areton da malpli rapide rajdantaj vojaĝantoj,

― 269 ―

irantan al ·uruk. du el ili estis babelanoj, kon-atoj de ·lemuel. ili estis anoj de sekreta soci-eto, kies ĉefa celo estis subfosi la superreganpovon de la reakcia, hereda ĉefpastraro, kajdetrui ĝian velkigan influon sur la politikonde la lando. per tio oni esperis enkonduki pliliberan regadon, jam ekzistantan en ·asirio;kaj fine, perforte forigi � per sangarevolucio, se necese, � la fremdan dinastionde la ·kasidoj.sciante pri la malamo de ·lemuel kontrâ la

babela pastraro kaj pri lia radikalismo, iliĝoje salutis lin. unu el la babelanoj ekkriis:� ·lemuel! se miaj okuloj ne trompas min!

vi estas ĝuste tiu viro, kiun ni bezonas, kajpri kiu ni interparolis antâ nur kelke damomentoj.konfidence ili malkaŝis al ·lemuel la ĉefajn

aferojn de sia konspiro, kaj penis konsentigilin aliĝi al ilia societo, promesante al lieminentan pozicion en ĝi. sed ili tre malĝuste

― 270 ―

taksis la komerciston. ·lemuel dankis ilin proilia konfidenco, sed firme malkonsentis:� vian asocion, � li diris, � mi jam

konas, kaj viajn celojn. mi ankâ jam havaspli ol supozeton pri la fendo ekzistanta en lapastraro; pri la reformemaj tendencoj de unupartio, kaj la reakciaj inklinoj de la alia.mi ankâ scias, ke tamen la ĉefa celo de ambâpartioj estas fortordi la absolutan � almenânominale absolutan � povon for de la reĝo.volonte mi helpus ŝanceli la potencon de lapastraro kaj de la reĝo, sed, sinjoroj, viajarmiloj ne estas miaj armiloj, nek viaj celoj� miaj. la pastroj asiriaj, same kiel la pas-troj babelaj estas miaj malamikoj, ĉar ili estasmalamikoj de la ·eternulo kaj de liaj adorantoj.mi do ne povas helpi al unuj kontrâ la aliaj.sed en viaj klopodoj, kondiĉe ke ili estas pac-aj, malpezigi la sorton de la subpremitaj mizer-uloj en la lando, mi fervore partoprenos.sangoverŝado neniam kondukos al la feliĉo de

― 271 ―

popolo. almenâ, � li aldiris post momento, �elprovu antâe ĉiujn aliajn rimedojn.la diskutoj sur la vojo pri tiu temo fariĝis

akraj, sed ne maldolĉaj. la kontrâuloj de·lemuel povis kompreni nek liajn altajn ideal-ojn, nek la neprofitemecon de liaj, ĝis nununuopaj klopodoj. fine ili ĉiuj konsentis amikelabori kune interne de la limoj de la komunajceloj.la posttagmezo pasis, kaj la vespero

alproksimiĝis. subite unu el la vojaĝantoj ekkri-is:� ho, rigardu! jen estas knabino, sola kune

kun ĉevalo kaj azeno. ne; ŝi ne estas sola;jen sub arbo kuŝas viro, ŝajne vundita.kiam ili sufiĉe alproksimiĝis, ·lemuel rekon-

is en la knabino, kun granda surprizo, ·adahan.tuj li konjektis, ke lia ruzo malkovriĝis, kajke grava danĝero minacas ·omaron kaj lin mem.sed kion signifas la ĉeesto de fremda, vunditaviro? � li demandis sin kun kreskanta sur-

― 272 ―

prizo.ĉe la neatendita apero de la fidinda amiko la

koro de ·adaha eksentis senŝarĝiĝon, kiunimagi estus pli facile ol priskribi. sekvante larigardon de ·lemuel, kaj vidante en ĝi miron,ŝi konfuziĝis. tio ankorâ pligrandigis la sur-prizon de la bonkora komercisto. tamen li neperdis sian kutiman egalanimecon. sin turnanteal siaj kunvojaĝantoj, kiuj rimarkis kun miroĉi tiun interŝanĝon de rigardoj, li diris:� sinjoroj, nia vivo estas plena de surpriz-

oj. mi bone konas tiun junulinon, kaj antâ nurkvar tagoj adiâis ŝin, vizitinte la vilaĝon, kieŝi loĝas. sendube tre urĝa estas la afero, kiudevigis ŝin entrepreni sola longan, danĝeranvojaĝon. permesu, mi petas, ke mi interparolukun ŝi aparte, dum vi prizorgas la vunditanviron. unu el vi, ·dingir, estas ja lerta pri lakuracarto.·lemuel, elseliĝinte, ekprenis la manon de la

knabino, kiu tremetis de eksciteco, kaj konduk-

― 273 ―

is ŝin mallongan distancon for de la viroj.per rigardo plena de trankvila kuraĝigo kajsamtempe de scivolo, li petis ŝin sciigi alli, kio okazis.� ho, ·lemuel, mia sinjoro, � ·adaha diris

per voĉo preskâ sufokita de emocio, � kianteruran novaĵon mi havas por vi!� trankviligu vin, mia knabino, � rediris

la maljunulo, � kaj rakontu al mi mallongeviajn travivaĵojn.� volonte. mi jam tiel ofte en la pensoj

rakontis al vi kaj al ·omar ĉion, kio okazis,de kiam vi foriris el ·betraĥ, ke mi ne bezonasekskui al mi la memoron.tiam sekvis konciza rakonto pri la okazint-

aĵoj en ·betraĥ kaj pri ŝiaj postaj aventurojsur la vojo. rilate al la unuaj, la knabinoparolis kun eksterordinara envido kaj klereco,montrante, ke ŝi plene komprenas la elstarajnfaktojn, kaj ĝuste taksas ilian gravecon; rila-te al la duaj, ŝi parolis kun naiva simpleco,

― 274 ―

ne kaŝante antâ la patreca amiko sianelkomprenon pri la amo, kiun ŝi senkulpe est-igis en la koro de la rabisto, nek la sentojnde dankemo kaj preskâ admiro, kiujn ŝi ne pov-is ne tributi al li pro lia konduto kontrâ ŝi.·adaha finis sian rakonton per la vortoj:� ĉu vi pensas, ·lemuel, ke mi agis malbone

â malsaĝe, postrestante ĉe la vundita viro?� tute ne, � respondis ·lemuel emfaze, �

via devo estis postresti kaj fidi al la ·eternulo,ke li superregos la sekvojn. efektive jam mon-triĝis, ke li tion faris. se vi estus foririntakune kun la vojaĝantoj el ·eridu, mi ne estustrafinta vin, kaj eble la senditoj de ·ajlaatingus vin antâ via alveno en ·babel. en tiomi klare vidas la manon de la ·ĉionscianto. sedni jam perdis altvaloran tempon, kaj ni devastuj dârigi la vojaĝon.� sed, kio okazos al ·benoe?� mi jam elpensis planon, ·adaha. ne tre

malproksime de ĉi tie loĝas ·kedar, fidela ador-

― 275 ―

anto al ·jehova. li volonte gastigos kaj flegoslin. ĉar nia afero tre urĝas, ni rapidos allia domo kaj petos lin tuj venigi la vunditonsub lian tegmenton. miaj kunvojaĝantoj restoskun li ĉi tie ĝis la alveno de ·kedar. nekonsilinde estas iri rekte al ·babel, ĉar tie nieble jam kurus en la fâkon de la morto. nidevas esti tre singardemaj.vidante maltrankvilan, demandan rigardon en

la okuloj de la knabino, ·lemuel aldiris: � netimu pri ·omar, mia infano. oni ne tuŝos lintiel longe, kiel li nenion scias pri la mal-kovriĝo de la krima konspiro de la pastraro kajpri la terura malvirteco de ·zalmuna. lianescio estas lia sendanĝereco. pro tio mi kaŝ-is antâ li la celon de mia vizito al ·betraĥkaj la rezultaton de miaj esploroj tie. kromtio, li estas ja gasto de grava instituto kajsekve sub la protektado de la sankta leĝo degastamo. sed ni povos priparoli ĉi tiujn afer-ojn sur nia longa vojo. venu.

― 276 ―

intertempe la kunuloj de ·lemuel, prizorgintela vunditon, foriris por pririgardi la beleganazenon de ·adaha kaj la rimarkinde fortmuskol-an ĉevalon de la rabisto. ·lemuel aliris la vir-on, kuŝantan sub la arbo; kaj ·adaha sekvislin, maltrankvile sin demandante, kion sentoskaj diros ·benoe pri ilia subita foriro. la bon-kora komercisto sin klinis super la rabiston,kaj diris kun kortuŝa afableco:� amiko, mi dankas vin por la mirinda

nobleco, kiun vi montris al junulino, karapor mi kiel filino. vi kondutis grandanimekontrâ ŝi, kaj ni neniam forgesos viajn serv-ojn. la ·eternulo rekompencu vin kaj kondukuvin al pacaj vojoj, kie la nobleco de via korotrovos fruktodonajn kampojn. ne afliktiĝu, mipetas, pro tio, ke ·adaha kune kun mi devassenprokraste forrapidi. nia afero estas ekster-ordinare urĝa, kaj de nia rapideco dependashomaj vivoj kaj sortoj, gravaj pli ol ĉiuj ali-aj konsideroj.

― 277 ―

sur la vizaĝo de la vundita viro aperis sign-oj de forta korpremo; kaj el liaj lacaj okulojvenis petega rigardo, kiu plenigis la koron de·lemuel per profunda kunsento. ·adaha estis tuŝ-ita ĝis larmoj, kiujn ŝi vane penis reteni.·benoe respondis, parolante malfacile proemocio kaj malforteco:� vi estas afabla, sinjoro; sed la penso per-

di ·adahan rompas al mi la koron. ĉu mi nerevidos ŝin?·lemuel metis la manon sur la kapon de la

suferanto kaj post momento diris:� via aflikto trovas kunsenton en mia

koro; kaj dankeco al vi tre malfaciligas almi la taskon pligrandigi vian ĉagrenon. vi nekonas la cirkonstancojn. vi ne komprenus ilin.sed, kredu min, estas nepre konsilinde por vielpeli el via memoro ĉi tiun aventuron. ĝi estupor vi sonĝo, bela en la komenco, sed maldolĉaen la fino; ĝi estu sonĝo, el kiu vi vekiĝaspli saĝa kaj pli nobla, ol vi estis antâe.

― 278 ―

� kiel mi povus forgesi? � rediris ·benoe.� mia animo nedisigeble alforĝiĝis al la ani-mo de la knabino. blindiĝinto ne povas forgesila sunlumon; nek mi, en mallumo de malespero,la sunan estaĵon, kiu foje lumigis mian animon.·adaha, parolu! ĉu krueleco povas ekzisti enkoro, kiu elrigardas el tiaj okuloj?inter plorĝemoj la knabino balbutis: � ne

povas esti, ·benoe. mia bonkora zorganto estasprava. mi devas lasi lin gvidi min per sia saĝakonsilo.dezireme, sed jam pli firme la eksrabisto

respondis:� mi scias, ·adaha, ke vi venis el la lando

·uc. via lando estos mia lando; kaj via dio �mia dio!ĉe tiuj ĉi vortoj la aliaj viroj revenis kaj

miris pri la gravaj mienoj de la tri homoj; sedĝentileco kaj la evidenta profundeco de iliajemocioj malpermesis scivolajn demandojn.·lemual ekparolis: � amikoj, tre gravaj afe-

― 279 ―

roj devigas ĉi tiun junulinon kaj min tuj for-rapidi, kvankam noktaj ombroj jam komencasfali. pardonu, ke mi ne sciigas al vi la kâzonde nia subita foriro. tion fari mi havas nek larajton, nek sufiĉan tempon. mi petas vin,prizorgu la vunditan viron ĝis morgâ matene.antâ ol la suno malaperigos la roson sur laherbo, venos viroj kun portilo. en la domo debonkoraj homoj li trovos gastamon, sendanĝerec-on kaj resanigon.la alparolitoj volonte promesis preni sur sin

la zorgon pri ·benoe. ·lemuel, sin turnante alĉi tiu lasta, plue parolis:� ni bedâras, fremdulo, ke neŝancelebla

sorto malpermesas al ni resti unu momentonplu. volu kredi, ke nur terura neceso pelasnin for antâ la noktiĝo. la ·eternulo resanigukaj konsolu vin. adiâ!·adaha ankâ alproksimiĝis kaj sin klinis

super la korpe kaj anime suferantan viron. ladolorplena, amavida rigardo el liaj okuloj

― 280 ―

tiele kortuŝis la molkoran knabinon, ke en ladâro de kelke da momentoj ŝi ne povis eligieĉ unu vorton. poste, superregante sin, ŝiekparolis mallâte:� adiâ, ·benoe, penu vire kaj noble forgesi.

mia koro kompatas vin kaj deziras al vi bonon.mi ne povas diri ion plu.dirinte tion, ŝi forkuris por kaŝi siajn lar-

mojn. tiam, kvazâ obeante al subita impulso, ŝialiris sian azenon, kaj, surmetinte la selon,suriĝis. ·lemuel ankâ sen plua parolo alirissian ĉevalon kaj surseliĝis. ambâ, per mangestojadiâe salutinte la postrestantan aron da viroj,rajdis for rapidpaŝe en direkto al ·babel kajbaldâ poste perdiĝis el ilia vido. mire la antâ-aj kunvojaĝantoj de ·lemuel sekvis per la okul-oj la strangan paron, ĝis ĝi malaperis malantâaltaĵeto, kaj tuj komencis pridiskuti la porili eksterordinaran okazintaĵon. ·benoe estistro laca kaj tro enprofundigita en sia ĉagrenopor babilado, kaj montris al siaj novaj kunuloj,

― 281 ―

ke li ne volas servi al ilia scivolemo.·lemuel kaj ·adaha dârigis la vojon dum kelka

tempo en peza silento. post duonhora rajdo·lemuel subite alprenis flankan vojeton, nord-orienten, kondukantan unue tra senherba, dezer-ta regiono. nun la vespera krepusko, mallongaen tiu lando, survenis kaj baldâ cedos alplena mallumo, ĉar duonluno leviĝos super lahorizonton nur post unu â du horoj. en la duon-lumo la signoj de la vojeto fariĝis pli kaj plimalklaraj, kaj kelkafoje ŝajne tute malaperis.rapideco en tiaj cirkonstancoj estis neebla.·lemuel de tempo al tempo iom maltrankvileesploris per la okuloj la ĉirkâaĵon. la kâzode lia maltrankvilo estis precipe zorgo pri·adaha, kiu montris signojn de granda laceco.li amis la knabinon kiel filinon, tiom plinun, kiam li havis okazon vidi, en tiu akraprovotempo, la neordinaran belecon de ŝiakaraktero. pluaj kâzoj estis la vundita virokaj lia promeso sendi helpontojn, por liberigi

― 282 ―

siajn antâajn kunvojaĝantojn. se li perdos lavojon, kaj malprosperos al ili atingi, en lasama tago, la domon de ·kedar, li ne povos ĝus-tatempe plenumi sian promeson; kaj la fidindecode lia parolo aspektos dubinda. male, ·adaha nesentis ian maltrankvilon pro si mem; ŝi havisja la kunulecon de sia patreca amiko, al kiessaĝo ŝi nepre fidis; kaj kune kun li ŝi esper-is plenumi sian mision. sed la pensoj de lajunulino direktiĝadis maltrankvile al ·benoe,kvankam la serioza mieno de ·lemuel pligrand-igis ŝiajn antâtimojn pri ·omar, kaj kvankamla graveco de la aferoj, en kiuj ŝi enmiksiĝ-is, nun staris ankorâ pli klare antâ ŝiajinternaj okuloj.intertempe la nokto atingis ilin kaj

plimultigis iliajn malfacilaĵojn. se ·lemuelne havus grandan sperton pri elserĉado de voj-oj kaj reteneman memoron pri orientiloj entrapasitaj regionoj, ili tre kredeble erarvagus.plua cirkonstanco helpis al ili. en la domo de

― 283 ―

·kedar okazis eżiĝa festo; kaj gajaj festofajrojbrulis sur placo inter aro da tendoj. la ardode tiuj fajroj estis videbla en granda distanco,kaj servis al ili kiel kondukilo. noktomezojam estis proksima, kiam la vojaĝantoj alvenis.tuj ili sin trovis ĉirkâitaj de tumulta gajeco.granda estis la surprizo de ·kedar kaj de liajkunfestantoj, kaj ne malpli granda la korecode ilia bonvenigo.� kia domaĝo, mia amata amiko, � bonkore

ekkriis ·kedar, � ke vi ne alvenis tri plen-ajn tagojn pli frue! neniu el mia konataropli inde aldonus solenecon al nia festo; kajtia bela knabino estus ĉarma ornamo por laplej brila kunveno. ni intencis disiĝi morgâmatene, sed nun ni nepre devos dârigi la festad-on. nun, sendube, vi ambâ estas lacaj kajpreferos ripozon je dancado.la alvenintoj jam elseliĝis, kaj iliaj bestoj

estis prizorgataj de servemaj junuloj. ·lemuel,afable salutinte la gajan festantaron, kore dan-

― 284 ―

kis al sia malnova amiko pro lia ĝoja bonven-igo:� mia ĉefa zorgo, � li diris, � estas pri

mia juna kunulino, kiu estas mortelaca. morgâmatene, je frua horo, ni nepre devos dârigi lavojon. malfeliĉe la graveco de la celo de niavojaĝo ne permesas prokraston.malgrâ ĝentila protestado de la flanko de

·lemuel, la brua gajeco de la junuloj tuj ĉesis,kaj ĉiuj montris la plej sinceran respektonkaj vivan simpation al ambâ novaj gastoj.krom ·lemuel kaj ·kedar, la tutaj domanaro

kaj gastaro jam retiriĝis, kaj silento regispost gaja fina interdezirado pri bona ripozo,dolĉaj sonĝoj ktp. la malnovaj amikoj sidis apudardantaj cindroj de la festofajro en la mezo dela intertendara placo. ili ne estis vidintaj unula alian de kelka tempo, kaj tiu neatenditavizito donis al ambâ grandan kontentecon.·lemuel rakontis al sia gastiganto la okazintaĵ-ojn de la lastaj dekdu monatoj, rilatantajn al

― 285 ―

nia historio, per tiel malmultaj vortoj, kielplena komprenigo permesis. ·kedar âskultis kunla plej viva intereso, tamen sen interrompo.post kelkminuta, silenta medito li ekparolisgravatone:� ho, ·lemuel, ilo en la mano de la ·etern-

ulo, via rakonto tuŝas la profundon de mia ani-mo. de nun mia feliĉo por ĉiam estos ligitakun via sorto kaj kun la sorto de viaj noblajamikoj. ni vivas ĉi tie en trankvila, feliĉaizoleco, ĝis nun sendanĝera. reciproka amo kajharmonio dolĉigas al ni la vivon. nia viv-maniero estas simpla, lâ la antikvaj leĝoj deniaj prapatroj; kaj kvankam ni troviĝas en lalimo de dutaga vojaĝo de ·babel, la tumultoj dela granda urbo ne atingas nin, kaj la intrigojde la kortego, la konspiroj de la pastraro kajla diboĉoj de la malvirtuloj ne tuŝas nin. miadomo ĉiam estos azilo por vi kaj por viaj kun-fideluloj en la okazo, se vi â ili bezonosrifuĝejon. kvankam via rakonto estas terura, mi

― 286 ―

ĝojas pro tio, ke ankorâ troviĝas animoj, pret-aj sin oferi pro la antikva kredo. mi ĝojas, kenia kredo ankorâ ne formortis. ofte mi sidasĉe la pordo de mia tendo en la silento de so-mera nokto kaj meditas pri la stato de la mon-do. malgajaj tiam estas miaj pensoj. ofte tiam,memorante, ho ·lemuel, vian grandan fervoronen batalado kontrâ la artifikoj de la pastrarokaj vian pretecon helpi al ĉiuj subpremitoj, misentas honton pro mia propra nenionfarado. sedne oportune estas en la nuna momento tionpriplori. mi tuj devas fari aranĝon, por venigiĉi tien vian vunditan amikon.li foriris, kaj post kelke da minutoj reven-

is, kaj diris:� nehemo, mia filo, kaj du servistoj

ekforiros post nelonge kun duo da kvietajazenoj kaj komforta portilo. ni volonte prenossur nin la zorgon pri ·benoe. ni ja konas linkaj lian bandon � je nia malĝojo.longe ankorâ la amikoj priparolis la situaci-

― 287 ―

on, en kiu ili sin trovis, kaj la eventualanagadon de la babela pastraro. se ne estus decid-ite, ke ·benoe ekloĝos en la domo de ·kedar,·adaha ne povus trovi en tiu tempo pli oportun-an kaj sendanĝeran rifuĝejon, ol la izolan bie-non de la bonkora gentestro. sed, ĉar lacirkonstancoj tion elbaris, ·lemuel decidiĝisserĉi loĝejon por ·adaha en la domo de aliajfideluloj, nome ·ŝalmana, filino de lia serv-isto ·hagaj, kaj ŝia sindonema eżo, ·peor. iliestis humilaj terkulturistoj apud negrandavilaĝo, nomita ·ilajim, kvin ĝis ses mejlojnnordoriente de ·babel. de tie li volisekkomunikiĝi kun ·omar, kaj aranĝi renkontonkun li, kaj renkonton inter li kaj ·adaha. livolis, ke ·adaha proprabuŝe rakontu al siasinjoro, kion ŝi faris kaj suferis pro li. tio,li pensis, estas deca justaĵo por la altanimaknabino; kaj ekkono de tia pura sinoferema amo,kian ŝi alportis al ·omar, estos, li esperis, laplej bonefika kontrâilo kontrâ la pasio, kiun

― 288 ―

inspiris al li tiu bela sorĉistino, ·zalmuna.·kedar proponis iri mem al ·babel kiel eble

plej frue en la venonta mateno kaj transdonial ·omar ian komunikon, kiun ·lemuel dezirossendi. ĉi tiu tre volonte akceptis la propononde la amiko, sed serioze avertis lin esti tre-ege singarda:� en la okazo, � li diris, � se ·zalmuna

â la pastroj jam ricevis novaĵon de ·ajla, antâol vi renkontos ·omaron, via komisio tute neestos sen danĝero. sendube la pastroj tre zorgeobservadas ĉiujn paŝojn de ·omar, kaj atentospri ĉiuj personoj, vizitantaj lin. ili uzos sen-kompate ĉiujn rimedojn, por malhelpi disvastiĝ-on de la scio pri iliaj kanajlaĵoj. mi memantâvidas akran konflikton kun ili. mi konasilin.

la postsekvantan tagon, nelonge antâ la vespero,·lemuel kaj ·adaha alvenis en la tendon de

― 289 ―

·peor kaj ·ŝalmana, kiuj akceptis ilin kunsincera ĝojo. ambâ rigardis viziton de ·lemuelkiel grandan honoron. ·ŝalmana estis solainfano de ·hagaj. de sia senpatrina infaneco ŝiestis favoratino de ·lemuel, kiu, kiel frâlo kajpreskâ senparenculo, ĉiam ame interesiĝis priŝia bonfarto. kiel infano, kaj nun kiel eżinokaj patrino de aro da infanoj, ·ŝalmanaalportis al li sinceran kaj dankoplenan amon,des pli kortuŝan, ĉar ĝin inspiris la plejprofunda respekto. ŝi sciis, ke en tio ŝipartoprenas la sentojn de la patro, kiessindonemo al sia iama posedanto kaj nuna konfi-danto estis senlima. la bieno, sufiĉe granda kajbone ekipita, estis donaco de ·lemuel.·adaha tuj gajnis la sinceran korinklinon de

la tuta domanaro per sia natura amindeco. dumla knabino, post kuna vespermanĝo, amuziĝiskun la infanoj, ·lemuel alparolis siajn gastig-antojn jene:� scivolemo estas natura eco de la homa

― 290 ―

koro. mi scias, ke vi, de nia alveno, vindemandadis, kiu estas ·adaha, kaj kial ni kunevenis ĉi tien. ne ofendiĝu pro tio, ke mi nepovas malkaŝe paroli pri ĉi tiuj demandoj. fidual mi; estos pli bone, ke vi ne sciu pli mul-te, ol mi opinias prudente sciigi al vi, eĉ sevia scivolemo per tio pligrandiĝos. nu, ·adahaestas anino de mia lando kaj tre fidela kaj treŝatata servistino de kara amiko mia. ŝi estasen granda danĝero, minacanta ŝin de la flankode senskrupulaj homoj. pro amikeco al mi, gas-tigu ŝin dum kelka tempo, kaj kiom eble, gardusekreta ŝian viziton, ne kâzante tamen suspekt-on pri ŝi en la vilaĝo.

― 291 ―

ĉapitro 13-a.la batalo komenciĝas

la granda vesperfesteno en la reĝa palaco estisatingonta la plej brilan epizodon. la vastan kajbrilege lumigitan festenejon plenigis du millukse vestitaj gastoj, jen duonkuŝantaj surmolaj kanapoj, jen sidantaj sur apogseĝoj, ĉelongaj vicoj da arte skulptitaj, lignaj tabloj.inter la vicoj staris, je regulaj interspacoj,multebrakaj kandelabroj, belforme forĝitaj, kajalterne altaj, masivaj tripiedoj kun oritajujoj, en kiuj brulis ligna karbo â ia parfum-ita oleo. sur la estrado prezidis la reĝo, ĉir-kâita de la ĉefaj nobeloj kaj pastroj de lalando; kaj sur bele ornamita balkono, ĉe unuflanko de la estrado, vidiĝis la reĝino kajkvindeko da kortegaj sinjorinoj, nobelinoj kajpastrinoj. ·zalmuna okupis honoran seĝon apudla reĝino.·omar kaj ·hamul sidis inter la plej eminent-

― 292 ―

aj saĝuloj, ne malproksime de la reĝo, sub laalta plafono. ·ilu-ittia troviĝis ĉe la alia eks-tremaĵo de la honora tablo, inter aro da dig-noplenaj ministroj.la ĉefa manĝo jam finiĝis, kaj la tabloj est-

is kovritaj per oraj vinujoj kaj fruktujoj. lareĝaj gastoj trinkis la plej bonajn vinojn kajfruktosukojn, kaj manĝis la plej bongustajnfruktojn, kiujn la hejmlando, ·sirio kaj ·kana-ano povis produkti. aro da harpistoj ĵus forlas-is ĉirkâbaritan spacon antâ la reĝa estrado,kaj seso da ĵonglistoj eniris ĝin. post mult-foja riverencado ili ludis serion da treegelertaj ĵonglaĵoj; jen unuope, jen du- â triope,â ĉiuj kune. unu el la prezentistoj ludis mals-pritulon, kaj lude fariĝis mokataĵo de siajkunuloj. per trafaj ŝercoj ili ofte elvokisĉiuflanke koran ridadon. tuj kiam tiu prezent-ado finiĝis, enkuris facilmove kvar tre mal-peze, preskâ diafane vestitaj dancistinoj. gracieriverencinte antâ la gereĝoj, ili komencis

― 293 ―

serion da malsimplaj, figuraĵaj dancoj ĉe ritm-aj sonoj de cimbalo kaj tambureto. tondra aplâ-do sekvis ĉiun eron de la programo. la viroj,junaj kaj maljunaj, tributis al la beleco kajla lerteco de la dancistinoj la plej malavaranadmiron. la plej fervoraj admirantoj ŝajneelektis por si lokojn apud la dancejo porinterŝanĝi rigardojn kun la virinoj, kaj porflustri al ili amindumaĵojn. kelkaj el ili eĉkuraĝis, dum la pâzoj, prezenti sian oran vin-pokalon al aparta favoratino, por ke ŝi trinkuel ĝi. sed tio videble malplaĉis al la reĝo, kajoni sin detenis ĝis post la foriro de la gereĝ-oj. tiam la gastoj sin fordonis al ĉiuspecajekscesoj. � stranga fino de solena, religiafesto!iom da tempo, antâ ol tio okazis, ·zalmuna

subite rimarkis, ke tri ĉefpastroj, kiuj ĝis an-tâ nelonge sidis tre proksime de la reĝo, estisfor, kaj ke ·omar, ·hamul kaj ·gamil-sin, laĉefdirektoro de la astrologia kolegio, okupas

― 294 ―

iliajn lokojn, interparolante kun li. ŝi ankârimarkis, ke ·ilu-ittia eĉ ne unu fojon vizitisla parton de la festenejo, kie sidis ·omar, mal-grâ la intima amikeco, stariĝanta inter ili,pri kiu li fanfaronis. scivole ŝi demandis sin� kial?la reĝino atentigis kun malplezuro la kor-

teganinojn, sidantajn apud ŝi, pri du junaj dan-doj, kiuj sintrudeme amindumis la dancistinojn.ŝi estis altkreska, belstatura virino kun dig-noplena mieno. kvankam ŝi ne estis tiel luksevestita, kiel kelkaj el la korteganinoj, ne est-us malfacile diveni, kiu el la virinoj sur labalkono estas la reĝino. ŝia beleco � ĉar belaŝi estis, malgrâ la trideknâ jaroj de sia aĝo� estis beleco, kiu eble ne allogus tre mult-ajn virojn, kaj certe trovus malŝaton ĉe mul-taj kritikemulinoj. alta, belforma frunto kajgrandaj, vivecaj okuloj indikis inteligenteconpli ol ordinaran. la mieno estis fiera, sedŝajne ne tiom pro ŝia reĝa rango, kiom pro

― 295 ―

ia konsciata â imagata supereco de la spirito.ŝia vizaĝo estis kutime bonkora, sed esprimo deamindeco sur ĝi ofte difektiĝis per moka ridetoĉirkâ la iom maldikaj lipoj, suspektiganta iomnefirman kaj nesinceran karakteron.dum la reĝino parolis, servistino timeme al-

proksimiĝis, tenante en la mano malgrandan,per sigelo fermitan saketon.� volu permesi, via reĝina moŝto, � ŝi

diris, � treege urĝa komunikaĵo alvenis pormia sinjorino ·zir-nana.� prenu ĝin, ·zir-nana, kaj senĝene legu,

� diris la reĝino, � mi esperas, ke ĝi neenhavas malbonan novaĵon.·zalmuna prenis la saketon, kaj, rompinte la

sigelon, eltiris el ĝi du malgrandajn, sur-skribitajn cilindrojn. tuj post lego de la unu-aj du â tri linioj, ŝi paliĝis, kaj la mano,tenanta cilindreton, ektremis. la reĝino, vidan-te tion, flustris al ŝi kunsenteme:� vi ĉagreniĝas, ·zir-nana; kio okazis?

― 296 ―

·zalmuna embarasiĝis kaj respondis eviteme:� ·ajla raportas, ke nokta ŝtelisto eniĝis

en la domon kaj ŝtelis altvalorajn objektojn.mi ne povas klare deĉifri la skribaĵon, ĉar lalumo ne estas sufiĉe hela.� sinjorinoj, � diris la reĝino, kun sig-

nifoplena rigardo al la dancistinoj, � jamvenis la tempo, kiam sinjorinoj devas sinretiri de la festeno. ni iru. � sin turnanteal ·zalmuna, ŝi aldiris: � en via propra ĉam-bro, ·zir-nana, vi povos legi la cilindrojn plioportune. mi esperas âdi morgâ, ke la novaĵoestas malpli malbona, ol vi timas.tuj kiam ·zalmuna povis sin liberigi, ŝi

rapidis al la ĉambraro en la palaco, metita jeŝia dispono. lampoj jam estis eklumigitaj enŝia buduaro, kaj en portebla fajrujo brulisamaseto da lignokarbo, plenigante la ĉambronper komfortiga ardo. en ŝia dormoĉambro serv-istino atendis ŝin, por prizorgi ŝian senvest-iĝon.

― 297 ―

starante sub duo da lampoj, pendantaj deplafontrabo, ·zalmuna avide legis kaj relegis lakojnoforman skribaĵon. ŝia bela vizaĝo, kiulâvole povis aspekti tiel serena, kiel lago entrankvila, suna mateno, pli kaj pli tordiĝis dekolerego; kaj en ŝiaj okuloj, el kiuj ŝi poviseligi, lâvole, rave dolĉajn â revemajn rigard-ojn, fulmece aperis intersekve esprimoj demorta malamo, dolorplena ĉagreno kaj timo.post kelke da momentoj ŝi sidiĝis sur kanapopor streĉe mediti pri la embarasa situacio, enkiun ŝi subite ĵetiĝis.ŝi ne dubis unu momenton, ke la ruza ŝtel-

isto estis ·lemuel, kaj ke lia celo estas mal-fermi la okulojn de ·omar, kaj malkovri al latuta mondo ŝiajn intrigojn. ŝia koro furiozebatis ĉe la penso, ke ·omar ekscios pri laparto, kiun ŝi prenis en la okazigo de la mal-feliĉoj en ·betraĥ, kaj ke lia amo cedos lokonal la plej profunda abomeno. tuj ŝi klarekomprenis, ke ŝi povas trovi sendanĝerecon nur

― 298 ―

en la morto de ·lemuel, okazigota, antâ ol lipovos komuniki la novaĵon al sia intimulo.·zalmuna estis certa, ke ·omar estos la unuapersono, al kiu li sciigos sian eltrovon. tielsame, kiel ·ajla, ŝi rompis al si la kapon,kial ·lemuel iris al ·eridu, kaj kial li ne tujinformis ·omaron kaj ·ijobon. fine ŝi konkludis,ke plej kredeble li ne sufiĉe komprenis lasekretan, antikvan skribaĵon, kaj volis serĉien ·eridu pluajn klarigojn.unu fakto iom senpezigis al ŝi la koron kaj

enlasis esperon en ĝin: ĝis antâ nemultajminutoj ·omar sciis nenion pri tiu embarasegaafero! ŝi do nepre devos tuj klopodi, ke lineniam eksciu. pri eblaj antârimedoj ŝi streĉisal si la cerbon, ellaborante, en rapida inter-sekvo, seson da planoj, kaj tuj forlasis ilinkiel maltâgajn â mankohavajn. ŝi volis, se ieleble, zorgi, ke la ĉefpastroj ne sciiĝu, ĉarŝi timis, ke ili samtempe eltrovos ŝian pekanamon al ·omar. tamen fine ŝi konvinkiĝis, ke

― 299 ―

ŝi ne povos sukcese silentigi ·lemuelon senilia helpo. decidiĝinte do, ·zalmuna energieleviĝis kaj sciigis al la servistino, atendantaŝin en la dormoĉambro, ke ŝi nepre devas tujviziti ·uzibitumon, la ĉefpastron, kaj ke ŝi for-estos eble unu k a ŝ bu on . la knabino sur-prizite balbutis:� ho, kio estas al vi, mia kara sinjorino?

vi ja aspektas mortepala kaj tre ĉagrenita!kortuŝite de la sincera maltrankvilo de la

servistino pro ŝi, ·zalmuna respondis:� ne afliktiĝu, ·belizunu; la vojoj de nia

vivo ne ĉiam kondukas tra florĝardenoj. zorgu,ke la noktogardisto en la ĝardena vestiblo ate-ndu mian revenon, kaj admonu lin, teni sianbuŝon fermita. mi scias rekompenci diskretec-on.surmetinte ŝalon sur la kapon kaj ŝultrojn,

·zalmuna eliris. ŝi trapasis rapidpaŝe la ĝarden-on, kie antâ kelke da horoj ŝi subite renkontis·omaron, kaj kie, la unuan fojon, ŝi eksentis

― 300 ―

la plenan forton de sia pasia amo al tiu viro.unu momenton ŝi haltis kaj rigardis la lokonapud la florbedo, kie ili staris, vizaĝon kontrâvizaĝo. tie iliaj okuloj faris reciprokankonfeson de amo, kontrâ kiu ili antâe vanebatalis. senscie ŝi frotis al si la frunton,kvazâ ŝi povus per tio elvekiĝi el malbela son-ĝo. nun la alie sagaca virino ekkomprenis,kiel malsaĝe ŝi agis. ŝi legadis la koron de lahonesta, nobla viro, kiel skribotabuleton deinfano; ŝi komprenis lian hezitemon, kaj nepovis ne admiri lin pro ĝi. penante trompilin, ŝi efektive trompis sin mem; ĉar ŝi nesufiĉe konis sian propran koron.tiaj pensoj fulmorapide trapasis ŝian febran

cerbon, dum ŝi momente haltigis la paŝojn.poste ŝi rapidis antâen tra la silenta parko,kiu en kaprica lunlumo aspektis timiga kajfantomplena. � kio ajn estos la sekvoj, � ŝidiradis al si en la pensoj, � mi amas lin,kaj devas malhelpi renkonton inter li kaj

― 301 ―

·lemuel.per la pozicio de la steloj ·zalmuna vidis,

ke noktomezo ne estas malproksima; kaj, timan-te, ke ·uzibitum sin retiros antâ ŝia alveno, ŝiduobligis la rapidecon de siaj paŝoj. trapasintela parkon, ŝi prenis interdoman, solecan vojet-on por ŝpari tempon. ne malproksime de laenirejo en la vojeton, ŝi trafis festene vestit-an viron, pli ol duone ebrian. la festemulo,gaje ridante pro sia bonŝanco, penis bari lavojon al ·zalmuna, kaj per malklara, balbutavoĉo kantetis:� kien vi rapidas, ĉarmulino? rave estas

en la reĝa parko. venu�� foriĝu, malsaĝulo, el mia vojo!forta vangofrapo igis la trudiĝeman aminduman-

ton ŝanceliĝi kaj fali; kaj ·zalmuna rapidisantâen, ne plu atentante lin. antâ ol ŝitrapasis la interdomejon, la afero jam forflug-is el ŝiaj pensoj.·zalmuna eniris longan, kompare mallarĝan

― 302 ―

ĉambron, lumigitan nur en la profundo perduopa lampo, pendanta de plafona trabo. sub allamplumo, ĉe malgranda tablo, sidis tri viroj,la ĉefaj pastroj, kiuj kune konsistigis la plejgrandan kaj la efektivan potencon de la regno.unu el la viroj, ·uzibitum, la mastro de la dom-ego, sidis sur masiva ŝtona kaj ŝajne senkom-forta seĝo, tiel ke lia dorso estis turnita alla enirejo. la aliaj viroj sidis ĉe la kontrâaflanko de la tablo sur pli luksaj kaj molajseĝegoj. ni rigardu la tri virojn iom pli aten-te.ĉiuj estis senbarbaj � okulfrapanta kontrasto

kun la ĝenerala kutimo de la lando en tiuantikva tempo � kaj tonsurhavaj. ·uzibitum estisel ĉi tiu altranga trio senkontrâdire la plejrimarkinda persono. malgrâ lia pli ol mezaaĝo, lia altkreska, malgrasa figuro aspektispreskâ junece fleksebla kaj fortetendena. liavizaĝo devigus tujan atenton en ĉia amaso dainteligentuloj. ĉe masiva kapo kaj larĝa frunto,

― 303 ―

liaj makzeloj estis rimarkeble maldikaj. tio kajiom kavaj tempioj supozigus homon, dotitan perimagemo kaj poeziemo, pli ol viron de superes-trema volpovo, tian, kia li efektive estis. liajklaraj, penetremaj okuloj, lia firma buŝo kajelstara, kurba nazo tuj indikis viron sagacan,neflekseblan, severan; tamen viron de vizioj,kaj ne tute sen pli noblaj impulsoj.la du ĉefpastroj, sidantaj kontrâ li, montris

tre malsamajn karaktertrajtojn. oni povis tujvidi, ke ili devenis de alia gento. ili aparten-is al la ·sumero sumero-akkada, hereda hierar-ĥio, dum ·uzibitum, posteulo de la praloĝantoj dela lando, sin levis sole per genieco kaj vol-povo, ŝtupon post ŝtupo, ĝis nedisputebla poziciode estro de la ĉefpastraro. la heredaj pastrojhavis multajn komunajn trajtojn. ili havistian saman rondan kapon kaj malaltan frunton;tian saman dikan, muskolan nukon kaj fieransintenadon. sed unu frapanta malsameco evident-igis grandan diferencon en iliaj karakteroj.

― 304 ―

ĉe la anguloj de la buŝo de ·ŝankhatum, la pliaĝa viro, vidiĝis profundaj sulketoj, kurantaj dela flanko de dika nazo malsupren ĝis la men-tono. ĉi tiuj sulketoj kaj maldikaj kunpremitajlipoj aspektigis lin kiel viron kun maldolĉatemperamento kaj kutima malkontenteco.la buŝo de ·ilu-ulba, la tria ĉefpastro, per

multaj jaroj pli juna, estis rimarkinde mal-granda kaj diklipa. ĉirkâ ĝi ludetis malplaĉacinika rideto, kiu tamen ne povis kaŝi sentam-emon, kiu estis eble la plej elstara trajto delia karaktero.oni povis konjekti, ke, eĉ en la plej bonaj

cirkonstancoj, ili ne estis feliĉa trio. sed entiu nokto iliaj vizaĝoj aspektis zorgopremitajkaj treege malbonhumoraj. tian areton da viroj·zalmuna renkontis, kiam rapidpaŝe ŝi eniris laĉambron. ŝiaj viglaj okuloj tuj vidis, keneordinare grava afero okupas ilin.� miaj sinjoroj, � ŝi ekparolis, � tre

urĝa afero devigas min veni ĉi tien je tre

― 305 ―

malfrua horo.·uzibitum turnis al ŝi la vizaĝon, kaj iom

malafable respondis: � ni jam scias pri ĝi.la heredaj pastroj, ne salutante ŝin, rigard-

is ŝin kun preskâ nekaŝita malplezuro. ĉi tiumalfervora akcepto tre surprizis kaj konfuzis·zalmunan. ĉiam antâe la ĉefpastroj traktis ŝinkun aparta kaj ŝajne sincera respekto kaj ne-pridubebla bonkoreco. ·ilu-ulba ofte eĉ kunplaĉivolemo, kiun ŝi malŝatis. tiun noktonneniu el la trio leviĝis por saluti ŝin kajproponi al ŝi seĝon; almenâ ne tuj. diversajsentoj trakuris la kapon de ·zalmuna: surprizokaj suspekto pri ies perfideco kontrâ ŝi; flamaindigno pro la nekutima malĝentileco de laviroj; kaj antâtimo, ke en ĉi tiu kriza aferoŝi ne ricevos la plenkoran simpation kaj lahelpon, kiujn ŝi bezonis. tiu lasta penso igisŝin agi singarde. ekvidante tri argilajn cilin-dretojn, kuŝantajn sur la tablo, ŝi demandis:� kiu sciigis vin?

― 306 ―

neniu tuj respondis. ·uzibitum kaj ·ŝankhatumsammomente leviĝis malrapide, por alporti al ŝiseĝon. eble ili volis per tio gajni tempon, porformuli respondon al ĝena demando. eksidinte,·zalmuna ripetis la demandon:� kiu do sciigis vin?·uzibitum respondis: � ·ajla.� ·ajla! � ripetis la virino surprizite kaj

malplezurege, � kial?la eldiro de la lasta vorto montris, ke ŝi

malfacile subpremis ekkoleriĝon. ŝi jam ne dub-is, ke ia mistera konspiro ekzistas kontrâ ŝi.gravamiene ·uzibitum respondis:� pli oportunaj okazoj venos, por priparoli

la kialon, ·zir-nana. en la nuna momento laplej urĝa afero estas � agi, ne diskuti.ankorâ pli konfuzite, ·zalmuna ekrigardis

unu viron post alia. kun sento, kvazâ ŝi sufok-iĝas, ŝi diris:� multon riskante, mi kuris ĉi tien tuj

― 307 ―

post kiam mi ricevis la komunikon de ·ajla.tiel forte mi deziregis agi. sed, sinjoroj, pliol strangaj estas viaj mienoj. mi atendis sim-pation, sed ricevas repelon; mi atendis viajnkutimajn, decajn ĝentilaĵojn, sed ricevas mal-afablaĵojn.ree la ĉefo parolis; jam iom pli respekte

kaj malpli severe: � serio da ĉagrenaj okaz-aĵoj, la premanta ŝarĝo de nia politiko kajprecipe via danĝera malsukceso en ·betraĥ, ·zir-nana, forprenis momente al multokupitaj afer-uloj emon al kortegaj ĝentilaĵoj. pardonu.·ŝankhatum enigme ekparolis: � nur la plej

senprokrasta kaj malkompata agado povas eblemalhelpi la plej gravan malutilon. ni jampriparolis rimedojn malhelpi ĉian disvastiĝon dela novaĵo.·uzibitum diris: � ·ajla pensas, ke tre kred-

eble ·lemuel, dedana komercisto, estas la ruzaŝtelisto. ni opinias, lâ tio, kion ni scias pritiu persista malamiko de nia kredo, ke ŝi estas

― 308 ―

tute prava. ni agos do lâ tiu supozo.·ŝankhatum kolere aldiris: � jam antâ longe

ni devus esti silentiginta lin por ĉiam�·ilu-ulba, fikse rigardante ·zalmunan, inter-

metis:� ne estas elbarite, ke ·omar�tuj ·zalmuna interrompis lin, dirante: � mi

certigas al vi, sinjoroj, ke ĝis antâ unu duon-kaŝbuo ·omar ne sciis ion pri ĉi tiu afero.ankâ ·ilu-ittia ne dubas pri tio. mi tro bonekonas ·omaron por pensi, ke li, kun tia scio,povus� aspekti facilanima kaj feliĉa.·ilu-ulba respondis malafable: � ni lasu ·ilu-

ittian ekster nia konsidero en la nuna momen-to. ni ne bezonas la opinion de senkredaalilandulo. ĉiuokaze ni devas ne malpli zorgefiksi niajn okulojn sur ·omaron. kiu ajn sci-as â ekscios ion pri ĉi tiu afero, nepre estosforigita el nia vojo.·zalmuna paliĝis, sed, ne perdante sinregon,

diris kun ŝajna egalanimeco:

― 309 ―

� tre kredeble ·lemuel iris unue al ·eridu,por havigi al si pluajn atestaĵojn, antâ olsciigi ·o� ·ijobon kaj ·omaron.rapide sin turnante al ·zalmuna, ·uzibitum

demandis:� kial ·omaron?kun ŝajna trankvilo la pastrino respondis:� ĉar ·lemuel kaj ·omar estas pli intimaj

amikoj, ol ·lemuel kaj ·ijob; kaj ĉar la trov-ita korespondaĵo sen ia dubo malkovris al·lemuel, ke ankâ ·omaron minacas danĝeroj.la tri pastroj rigardis la vizitantinon kun

miro kaj nekredemo.� ankorâ? � ·ilu-ulba seke demandis.la paleco de la vizaĝo de ·zalmuna cedis

lokon dum momento al ekruĝiĝo, sed timo tujposte superis honton. eviteme ŝi respondis:� vi bone scias, ·ilu-ulba, ke danĝeroj

minacas lin de pli ol unu flanko.dirante tion, ŝi ĵetis al ·ilu-ulba ekrigardon,

― 310 ―

kiu ŝajne faris el atakinto atakiton, kaj efikesilentigis lin. sin turnante al ·zalmuna, ·uzi-bitum parolis plue:� lâ la ricevita komuniko ·lemuel intencis

renkonti ·omaron kaj la egiptojn en ·babel postnemultaj tagoj. li do povas alveni tre baldâ.efektive ni jam elfaris niajn planojn. dematenruĝo ĉiuj alirejoj al ·babel estos zorgegardataj. miaj kolegoj eltrovos ĉiujn amikojnde ·lemuel, ĉiujn personojn, al kiuj li povossin turni ĉi tie â aliloke. unu taĉmento dapastraj gvardianoj tuj iros al ·eridu kaj aliaal ·betraĥ, por serĉi lin. ĉiu persono, enir-onta la astrologian kolegion, estos severeesplorita. ni scias, ke ni havas aferon kunlerta, rimedoplena viro, kaj ni ne kalkulaskun bonŝancoj.ambâ heredaj pastroj nun leviĝis, dirante, ke

ili volas ne perdi pluan tempon, sed tujalpreni rimedojn efektivigi la faritajn plan-ojn. ·uzibitum aprobis tion, kaj ankâ leviĝis. la

― 311 ―

unuaj adiâis ·zalmunan kun malvarma ĝentileco,kaj eliris. ·uzibitum sin turnis al la pastrino,kiu intertempe ankâ stariĝis, kaj diris:� la nokto preskâ pasis for. mi bezonas

iom da ripozo, ·zir-nana, antâ penoplena tago,kiu komenciĝos por mi ĉe matenruĝo. miordonos al duo da ênukoj konduki vin al lapalaco. mi ne volas nun starigi malagrablandiskuton; sed volu memori, ke sekreta laboropor la partio, kiu kontrâstaras niajn dezirojn,ne prosperigos la viajn. tio sufiĉu. adiâ!kiam ·zalmuna, sen plua aventuro, atingis la

solecon de sia dormoĉambro en la reĝa palaco,ŝia kapo estis ankorâ pli konfuzita, ol antâe.ŝi klare vidis nur tion, ke ŝia vizito al lapalaco de ·uzibitum havis teruran malsukceson.ĉar por ŝi dormo estis neebla, ŝi proponis alsi pasigi la restantajn horojn de la nokto perforta cerbumado analizi la embarasajncirkonstancojn, en kiuj ŝi sin trovas. la plejprema penso estis, ke la danĝero, ĉirkâanta

― 312 ―

·omaron, estas eĉ pli granda, ol ŝi supozis. �mi tuj devos, � ŝi diris al si, � trovirimedojn sekrete averti lin. � sed unu planonpost alia, kiun ŝia vigla cerbo sugestis, ŝidevis forĵeti kiel netâgan. � kiun, � ŝidemandis sin malgaje, � kiun mi nun povasfidi? � la ĉefpastraro, kies karulino ŝiimagis sin esti, subite montris al ŝi malĝentil-aĵojn pro ŝiaj malsukcesoj en ·betraĥ kaj mal-dense vualitan malamikecon pro suspekto, ke ŝifavoras, kune kun la reĝino kaj ties politikapartio, interligon, per reĝa eżiĝo, kun ·egipt-ujo anstatâ kun ·asirio. evidente ili forte sus-pektis, ke ŝiaj mistikaj eldiroj en la templode ·merodaĥ estis inspiritaj de la reĝino, pliol de la dio. ·ajla, kiun ŝi estis senrezervefidinta, estis spionino de la pastraro super ŝi� abomeninda perfidulino! post kelka tempo,dolore meditante pri la kapriceco de la sorto,·zalmuna sin demandis kun miro: � kiajnstrangajn petolaĵojn ludas al ni la sorto!

― 313 ―

antâ malpli ol ses monatoj mi volonte estusseniginta al ·omar ĉion: havon, feliĉon, lavivon mem, por varbi kelke da vilaĝanaĉoj pornia kredo; hodiâ mi tre volonte oferus ĉion: lavivon, feliĉon kaj honoron, por savi lin el lasekvoj de mia propra fanatikeco!fine, kiam la servistoj jam komencis ĉirkâ-

kuradi en la koridoroj, ·zalmuna decidiĝis,kiel eble plej baldâ konsiliĝi kun la reĝino.plena konfeso pri ŝia amo al ·omar ne multekonsternos ŝin, ĉar ŝi estis pli politikema, olreligiema. krom tio ·zalmuna sciis pri jamlongedâra amaĵo inter la reĝino kaj ·ilu-ittia.ŝi pensis, ke ŝi estas la sola persono, poseda-nta ĉi tiun sekreton, kaj kredis, ke mildaaludo al ĝi ne nur senfortigos ĉian indignonkontrâ ŝi, sed inklinigos la reĝinon helpi alŝi. sed preskâ la tuta tago forpasis, ĝis ŝitrovis okazon efektivigi sian decidon.

― 314 ―

ĉapitro 14-a. ruzo kontrâ ruzola fondintoj kaj la konstruintoj de la astro-logia kolegio elektis por ĝi, pli ol cent jar-ojn antâ la tempo de nia rakonto, belan, kvietanlokon ekster la limoj de la tiama urbo ·babel.la situacio de la instituto sur la maldekstrabordo de la majesta rivero ·êfrato, estis treplaĉa. vasta ĝardeno ĉirkâis konstruaĵaron,konsistantan el apartaj loĝejoj por la direk-toroj kaj la studentoj, lernejoj, oficejoj kungrandaj arĥivoj, kaj, en kelka distanco suraltaĵeto, temploturo, kies supro servis kielastronomia observejo. alta muro, havanta nurunu grandan pordon kun bazaltaj s e d i âgenioj, apartigis la instituton de la eksteramondo, kaj donis al ĝi, en la okuloj de lapopolo, sanktan aspekton.iom post iom la rapide kreskanta urbego en-

sorbis preskâ la tutan interspacon inter si kajla muro de la kolegio. sed tiel granda estis la

― 315 ―

respektego al tiu kolegio, ke la manoj de lamonavidaj, spekulemaj konstruistoj reteniĝis lâreĝa ordono; kaj sufiĉe vasta, libera spacorestis antâ la muro. tamen du tre multuzatajstratoj limtuŝis ĉi tiun liberan spacon ne tremalproksime de la pordego; kaj apuda riveratransirejo ankâ kâzis, ke la placo antâ lakolosaj sanktfiguroj estis dum kelkaj horoj dela tago tre vivoplena. komercistoj kaj profesi-uloj ofte uzis tiun placon kiel renkontejon,kvazâ borson.varmega tagmeza suno brile lumigis la plac-

on, la sekvantan tagon, kaj vibrigis la aeronsuper ĝia brika pavimo. ne multaj homoj preter-pasis. ĉi tie kaj tie vidiĝis disaj aretoj daviroj, nevigle interparolantaj, kaj tri â kvarstratvendistoj kun puŝveturiloj â porteblaj bud-etoj, dormeme atendantaj okazajn preterpasant-ojn, al kiuj ili povos proponi siajn fruktojnâ bagatelajn komercaĵojn. maljuna kamparanoelvenis el unu el la diritaj ĉefstratoj en la

― 316 ―

vastan placon antâ la pordego, haltis momentonheziteme, kaj ĉirkârigardis. poste li ekirismalrapide en direkto al la enirejo de la kole-gio. videble li estis profunde enpensa. unu ella stratvendistoj, kadukaspekta maljunulo, star-anta apud kaduka puŝveturilo, alparolis lin perunutona, duone plenda, duone almozonpetantavoĉo:� aĉetu miajn freŝajn granatojn; aĉetu

miajn dolĉajn vinberojn.la kamparano unue ekrigardis la vendiston

malatente, sed, kortuŝite de lia mizera aspekto,diris:� ne en la nuna momento, amiko, poste,

kiam mi revenos.li sin turnis por dârigi la vojon. tuj âdiĝis

malantâ li ŝanĝita voĉo:� ·kedar!surprizite la kamparano, âdinte sian propran

nomon, returnis sin, kaj rigardis la nun ridet-antan kadukulon kun miro. momenton poste li

― 317 ―

ekkriis:� ·lemuel! per ĉiuj sanktaj patriarĥoj! kia

transformigo!� ŝ� ŝ, � faris ·lemuel, � âskultu,

·kedar. ni povas interŝanĝi nur malmultajnvortojn. jen mia plano: volu eniri la pordegonpost kvaronkaŝbuo; ne tuj. petu unu el la pord-istoj konduki vin al ·sanbalto, unu el laastrologoj. sciigu al la pordisto, ke vi deziraskomuniki al ·sanbalto gravan astronomianeltrovon. hierâ nokte mi rimarkis en la stel-bildo, nomita Ğla ·leonoğ tre malalte ĉe latero, steleton, kiun mi tie neniam antâe vidis.·sanbalto ne estas en la kolegio, ĉar mi vidislin eliri antânelonge, rajdantan sur kamelo,kaj ekipita por longa vojaĝo. oni sendube petosvin reveni poste, kiam tute noktiĝos. ŝajniguesti unu ·dana-ilu el ·karkhar apud ·iridu, sam-provincano kun ·sanbalto. ·dana-ilu mortis antâkelke da tagoj. en la okazo, se prosperos alvi renkonti ·omaron, avertu lin pri la danĝeroj

― 318 ―

minacantaj lin de la flanko de la ĉefpastroj.petegu lin sin savi tuj kiam li povos, ne est-igante suspekton. la plej sendanĝera loko estasmalpura gastejo, nomita Ğla ankradejoğ. ĝi est-as loĝejo kaj renkontejo por malnoblaj ŝarĝ-pramistoj, ŝtelistoj kaj aliaj kanajlaroj. ĝitroviĝas apud la rivero ne malproksime de lamalnova kajo. ĉiu suspektindulo en tiu kvartalopovos vin gvidi. plenuminte vian komision, irutien. vi kaj ·omar trovos min tie, â miankonfidaton, ·hagaj: min sub alinomo ·nanar;·hagajon sub la nomo ·gomer. ne revenu ĉitien. la ·sinjoro iru kun vi.·kedar âskultis ĉi tiujn, rapide parolitajn

vortojn kun miro, kaj ne sen maltrankvilo;sed, neniel dubante la sagacon de la amiko, likonsentis kaj tuj foriris, kunportante kelke dagranatoj, por ŝajnigi aĉeton. ·lemuel antâenpuŝ-is sian veturilon, kriadante unutone: � aĉetumiajn dolĉajn granatojn; aĉetu miajn freŝajnvinberojn. � samtempe li kaŝe observis la

― 319 ―

homojn sur la placo. kelkaj el ili ŝajnis alli suspektindaj, kvazâ ili ne havas tie honestanaferon. ·lemuel pensis, ke por li la plejgranda sendanĝereco kuŝas en maltimo. li doaliris, unu post alia, la personojn, pri kiessinteno li dubis, proponante al ili siajn frukt-ojn, lâ la sama plenda, kompatelveka maniero.precipe altiris lian atenton unu viro, kiuŝajne sencele ĉirkâvagis, sed de tempo al tem-po la rigardon turnis al la pordego de lakolegio. ·lemuel alparolis lin. la viro estisvideble tre kontenta pri tiu interludo, kajvolonte aĉetis vinberaron. en la mallonga dârode la aĉeto la viro ĵetis, pli ol unu fojon,rigardon al la pordego. ·lemuel, konfidenceokulumante lin, kaj per signifoplena kapsignomontrante al la pordego, diris:� mi esperas, ke baldâ prosperos al ni kapti

la birdojn. mi ne volus pasigi multe da k a ŝ -bu o j ĉi tie.� kiajn birdojn? � la viro demandis sur-

― 320 ―

prizite kaj iom maltrankvile.io tamen en lia voĉtono kaj en lia mieno

certigis al la ruza komercisto, ke li ne era-ris. li do respondis: � la danĝeran komercist-on kaj lian piaĉan amikon.tamen li ne estis tute prava. la suspektind-

ulo, rigardante la psêdo-fruktvendiston iom dub-eme, diris:� do, vi estas spiono, sendita de la

pastroj? ĉu?� ĉu ne vi ankâ?post mallonga hezito, dum kiu li ankorâ iom

dubeme esploris la vizaĝon de ·lemuel, la virorespondis:� ne; nobela sinjorino el la reĝa palaco

komisiis min.� ha; ·zir-nana!en tiu momento ·lemuel rimarkis, ke du vir-

oj, elveninte el unu el la gvardiejoj ĉe lapordego, rekte alproksimiĝis al ili. li do antâ-

― 321 ―

enpuŝis sian fruktveturilon, ĝuste en direktoal tiuj viroj, kvazâ li kredas, ke ili volasaĉeti ion ĉe li, kaj rekomencis sian unutonankantaĉon. la du viroj iom malĝentile alparolisla ĉirkâvagulon, kaj demandis lin, kiu li estas,kaj kion li serĉas tie. la komisiito de ·zal-muna respondis kun bela montro de indigno, keli estas oficisto de la reĝa palaco, kaj ke lacelo de lia promenado ne koncernas scivolem-ulojn. unu el la alvenintoj iom pli afablerediris, ke ili devas en la nomo de la sanktaĉefpastraro peti lin, akompani ilin en lagvardiejon de la kolegia pordego. malhumile lakomisiito tuj respondis, ke oficisto de la reĝapalaco neniel rigardas kiel sian devon obei surpublika strato al anoj de la ĉefpastra gvardio,des malpli al civiluloj, pretendantaj esti tiaj.dirinte tion, li foriris.

dek du horojn poste ·kedar eniris la gastejon

― 322 ―

de ·turani, mitanido, nomitan Ğla ·ankradejoğ.ĉe la eniro al komuna gastoĉambro salutis linsonoj de maldelikataj kantoj kaj bruoj deebriaj, malpacantaj homoj kaj malagrablajodoroj. la vidaĵo nâzis la bonkoran kamparanon.la malalta, longa ĉambro, preskâ sen ventolado,vere odoraĉis pro malpureco kaj pro amaso damaldelikataj homoj. ŝajne preskâ ĉiuj ĉeestantojen la ĉambro estis pli-malpli ebriaj. du â trikuŝis mortebriaj en angulo, kvazâ sub la piedojde kunuloj, kiuj konjekteble baldâ sekvos ilianekzemplon. la vizaĝotrajtoj de kelkaj el laviroj, enloĝantoj de krimula kvartalo, plenigisla senteman koron de ·kedar per teruro. tie vid-iĝis fizionomioj, apenâ homaj, kiujn ĉiuspecajmalvirtoj de pli ol unu generacio stampis persignoj de morala degenereco.·turani, la mitanido, venis antâen, por in-

formiĝi pri la bezonoj de la alveninto. li mir-is pri tio, ke kamparano kun tia respektindaaspekto vizitas lian gastejon.

― 323 ―

� kion vi bezonas, sinjoro? � li demandis,ne tro afable.venkante naturan nâzon, ·kedar respondis: �

mi serĉas maljunan ·nanaron, stratvendiston.� jen li estas, � diris la mastro, � en

tiu angulo, kune kun viro, kiu sin supervestasper la nomo ·gomar, â io simila.·kedar faris al si vojon tra la amaso da gas-

toj, kaj aliĝis al siaj amikoj, ·lemuel kaj·hagaj. unu el ĉi tiuj sidis sur kaduka kesto,kaj la alia sur malbonodora volvaĵo da gudritaŝnurego. inter ili troviĝis objekto, kiu iam enla pasinteco similis al tripieda tablo. sur ĉitiu meblaĉo staris du potoj kun netuŝita biero.neniu atentis ilin; ili do povis senĝeneparoli.� kian novaĵon vi alportas, mia bona

·kedar? � demandis ·lemuel.� âskultu la raporton de simpla kamparano,

kiu simple plenumis sian komision. sed miviglis, kiel viro kutiminta al subitaj danĝeroj

― 324 ―

en kampoj kaj arbaroj. la gvardianoj ĉe lapordego traesploris min, sed ili trovis nurkamparanan simplecon. kondukite al oficisto dela instituto, mi ripetis mian rakonton. kiel vi,ho ·lemuel, prave antâdiris, li invitis minreveni post noktiĝo; kaj mi reiris. ·gamil-sinkaj dekduo da astrologoj akceptis min treafable sur la supro de alta temploturo en belaĝardeno. oni jam rimarkis vian novan steleton,·lemuel; tamen ili estis tre kontentaj pro miaobservemo kaj mia komplezemo, kaj lâdis min.·gamil-sin sciigis al mi, ke la subita apero destelo en tiu stelaro estas treege grava por lahoroskopo de ·ilu-zat, la princo. dum ili trelerte diskutis pri la nova stelo, mi lokis minapud ·omar, kiun mi facile ekkonis per viapriskribo, kaj en oportuna momento flustris alli: � mi portas al vi treege gravan komunik-on de ·lemuel. � post iom da tempo ni irisaparten kelke da paŝoj, kaj, ŝajnigante, ke niinterparolas pri astronomiaj aferoj, mi

― 325 ―

komunikis al li per malmultaj vortoj la nov-aĵon, kiun mi portis. en la komenco li estistro konsternita por kompreni la plenan signi-fon de mia rakonto. tuj kiam liaj konfuzitajpensoj sufiĉe klariĝis, terura malĝojo ekposed-is lin. eĉ ne unu demandon li faris. kun klin-ita kapo, kvazâ en preĝo, li staris dum kelkatempo en dolore profunda medito. subite li lev-is la okulojn al la steloj, kaj, ŝajne nekonsciante mian apudeston, li murmuretis: �fariĝu via volo; mi meritas tion. sin turnanteal mi, li diris tre mallâte, kun penege subpre-mita emocio: � pli profunda ol la maro estasla malvirteco de la homa koro; kaj nesondeblala mistero de la koro virina, ho ·kedar. � lieksilentis kaj, en malgaja enpenseco rigardan-te la teron, malrapide skuis la kapon. poste lidiris firme: � la malbono ankorâ ne triumfis,·kedar; ĝi neniam venkos.ŝajnis al mi, ke du junaj viroj observas

nian interparolon pli atente, ol konvenas, kaj

― 326 ―

ke ni estas la temo de ilia interflustrado. miatentigis ·omaron pri tio, kaj admonis lin estitreege singarda, kaj ne lasi al iu rimarki sus-pektindan malgajecon.en tiu momento malhelpis nian interparolon

alproksimiĝo de viroj, kiuj volis paroli kun·omar, kaj bedârinde mi ne havis pluan okazoninterŝanĝi vorton, nek rigardon kun li. mirimarkis tiam, ke unu el la du junaj viroj sid-as sur la randomuro, kiu ĉirkâas la plataĵon,tre proksime de la sola alirejo al ĝi. ·gamil-sin afable kondukis min ĝis la elirejo el laĝardeno. kiam ni alproksimiĝis al ĝi, tiu samajunulo kuratingis nin kaj diris: � ·gamil-sin,mia sinjoro, permesu al via servanto paroli.via vizitanto estas viro de granda aĝo, kaj ebleli ne konas la danĝeran retaĵon de babelajstratoj. volonte mi kondukos lin al lia loĝejo.� kie vi loĝas, mia bona amiko? � li deman-dis min. jen ĝena momento. sed mia kamparanasimpleco savis min: � junulo, � mi diris,

― 327 ―

� en la dâro de mia sepdekjara vivo mirenkontis multajn danĝerojn; mi ne timis rab-ajn bestojn sur ebenaĵoj, nek ursojn sur mont-oj, kaj batalis kontrâ ĥaldeaj rabistoj en arb-aroj. eĉ nun mi ne tremus antâ noktajstratrabistoj, sed fidus mian fortan fraksenanbastonegon. via propono, mia junulo, estas bon-kora; mi dankas vin. � dirinte tion, mi adiâisilin. trapasante la placon antâ la pordego,tiam plene lumigita de la luno, mi ekrigardismalantâen de tempo al tempo, por certigi min,ke neniu min sekvas.� mi ne surpriziĝas pri la apudesto de spion-

oj, � diris ·lemuel, � efektive mi ne dubis,ke gardohundoj de la pastroj observos ĉiun paŝ-on de ·omar. estas bone, ke li ne penis elirikune kun vi. vi plenumis vian mision tre ler-te, ·kedar; neniu povus antâvidi pli bonan suk-ceson. vi silentis pri la novaĵo, kiun portas·adaha; ĉu ne?� lâ via deziro, jes.

― 328 ―

� vi bone faris, ·kedar; ĉiuokaze jam sufiĉekorŝira estas por nia amiko la novaĵo, kiunli ricevis. ĝi preparu lian koron por la teru-ra bato, ankorâ atendanta lin. � ·lemuel eks-ilentis kaj enpensiĝis, kvazâ li prezentas alsi la doloregon de la amata amiko, ankorâ traf-onta lin. poste li parolis plue: � unucirkonstanco tre favoras nin: ·omar estas gastode la kolegio kune kun ·hamul, kaj eĉ la ĉef-pastroj ne kuraĝos ofendi la direktoron permalkaŝa atako kontrâ lin. krom tio, mi âdis,ke ili ne ĉiam interharmonias. ·uzibitum kajliaj kunfriponoj dependas tro multe en siajintrigoj de la irado de la steloj, â pli ĝuste,de la interpretado, kiun la astrologia kolegioelektas almeti al ĝi. ne; tiel longe, kiel·omar estas gasto en la kolegio, lia vivo neestas en granda danĝero; sed tuj kiam li for-lasos la ŝirmon de ĝia tegmento, li povos faliviktimo al la plej senskrupula kanajlaro, kiuiam malhonoris sanktan oficon.

― 329 ―

dume ·hagaj atente kaj kun korinklino rigar-dis la vizaĝon de ·kedar, en kiu trankvilanobleco, honesteco kaj sagaco sin montris. lidemandis lin:� ĉu vi estas certa, ·kedar, ke neniu vin

sekvis?la kamparano respondis iom dubeme: � mi ĵet-

is la lastan rigardon trans la placon, antâ olmi eniris la unuan flankostraton. sed tuj postemiaj pensoj tiel okupiĝis de mia tasko trovi lavojon ĉi tien, ke mi lasis tiun demandon el-gliti el mia kapo. ĉu vi ellaboris pluajn plan-ojn? � li demandis, rigardante unu post laalia.·lemuel respondis: � neniajn definitivajn;

ĉar ni ne sciis, kian rezultaton havos viavizito al la kolegio. tamen intertempe ni neestis malaktivaj. ·hagaj dungis posedanton depramo sur la rivero kune kun seso da viroj,kiuj por sufiĉe da arĝento sin metus absoluteje ĉies dispono. du el ili esploras en la nuna

― 330 ―

momento la eblon komuniki kun ·omar trans lamuro ĉe la riverbordo, â efektivigi forkurontie. mi ne scias, ĉu ekzistas en tiu muropordeto, donanta alirejon al la rivero. neniuel la pramistoj sciis tion. tiaj viroj ne havasokulojn por io, krom la objektoj, kiuj rektekoncernas ilin. frumatene, morgâ, mi denovevendos Ğdolĉajn vinberojn kaj freŝajn grana-tojnğ. per sendito mi petis ·dingiron, larevoluciulon, veni sur la placon antâ la kole-gio, por aĉeti miajn bongustajn komercaĵojn.mi okaze renkontis lin sur la vojo apud ·uruk.rilate al vi, ·kedar, mi konsilas al vi iri hej-men, antâ ol tagiĝos. vi plenumis vian taskon.ĉi tie nun danĝeroj vin minacas.

ĉirkâ la sama tempo, kiam ·omar sin retiris ensian dormoĉambron, kun kapo konfuzita, kajkoro premegita de angoro kaj memriproĉoj, ·zal-muna eniris la buduaron de la reĝino. en ŝia

― 331 ―

pala vizaĝo batalis decidemo kaj maltrankvilopro la malkaŝo, kiun ŝi volis fari al la reĝaamikino. la reĝino duonkuŝis sur divano intermolaj kusenoj, kaj afable invitis ·zalmunan permangesto, okupi similan sidlokon apude.� ·zir-nana, � la reĝino diris kunsenteme,

� vi aspektas, kvazâ vi maldormis tra la tutanokto. multajn fojojn hodiâ mi rompis al mila kapon, demandante min, kia estas la novaĵo,kiu tiel subite povis ŝanĝi vian trankvilfeliĉanmienon en aspekton plenan de teruro. avide miâskultos vian rakonton, kaj volonte mi helposlâ mia povo.kore dankinte al la reĝino, ·zalmuna rakont-

is al ŝi tiom, kiom lâ ŝia juĝo, estis necesediri. la pastrino de ·iŝtar, kvankam ŝi ĵur-promesis ĉiaman frâlecon, ne kaŝis la profund-econ de sia amo al ·omar antâ la virino, kiu,lâ ŝia scio, estis pli mallâdinda ol ŝi mem.samtempe ŝi penis kredigi al la reĝino �kion eble ŝi mem sincere kredis � ke ŝi est-

― 332 ―

as viktimo de la sorto, â pli ĝuste, viktimo dela okultaj povoj, kiujn ŝi uzadis � â kredisesti uzinta. aludinte tre delikate, sed nemal-kompreneble al ·ilu-ittia, ·zalmuna ekkriispasie:� ne estu severa kontrâ mi, mia amata

reĝino. povas ja esti, ke la dioj, malgrâ ĉio,kreis la inan koron por amo. mi dediĉis minal la glora diino, imagante, ke mia koro estasnetuŝebla de vira amo. per aplikado de ĉiuj for-toj mi klopodis elvoki lian amon, por mal-feliĉigi lin, kaj per tio servi al mia diino.farante tion, mi estigis kontrâvole en miapropra koro amon, tiel superregan, ke nun mivolonte oferus ĉion, ĉion! por savi lin, kajbatalus kontrâ la tuta babela pastraro, se neceseestus. diru, mia saĝa reĝa amikino, diru, ĉupovas esti, ke ·iŝtar, la diino de la amo, mal-aprobis mian agon, naskitan de sincera sindon-emo al ŝi, ĉar ĝi estis peko kontrâ la sankt-eco de la amo?

― 333 ―

la reĝino penseme ekbalancis la kapon; kaj·zalmuna, per tio kuraĝigite, plue parolis:� mi volas kredi do, ke ·iŝtar, kreante tian

profundan amon en ambâ niaj koroj, ne volas,ke ni restu apartaj, kaj ke ŝi volonte liberig-os min de mia ĵurpromeso.vigle la reĝino ekkriis: � sed tio, ·zir-

nana, kâzus ja skandalon, ĉu ne?� en ·babel, jes, sed ne en aliaj landoj.� pripensu tamen, ·zir-nana, ke ·omar ne

dâre amus vin, sciiĝinte pri viaj antâaj intri-goj.rapide ·zalmuna respondis: � pasie mi

alkroĉiĝas al la espero, ke prosperos al miforigi de la vojo ·lemuelon, antâ ol li trovosoportunan okazon renkonti ·omaron. � revemerigardante en la spacon, ŝi aldiris: � nuntem-pe la koro de ·omar estas sub mia regado, kajeĉ se poste li sin deturnus de mi; okazu, kiookazos, mi estos travivinta feliĉegan tempon,kiu kompensos ĉiujn postajn dolorojn.

― 334 ―

enpense la reĝino diris: � vi estas strangavirino, ·zir-nana. mi vidas vin hodiâ vespereper tute novaj okuloj, en stranga lumo! perkio do mi povos helpi al vi?·zalmuna respondis: � vi scias, ke la reĝo

volas instali ·omaron kiel administranton de lareĝaj bienoj. venigu lin, mi petas, sinjorino,per reĝa ĉaro. sur la vojo ni povos perfortekonduki lin al unu el la reĝaj ĉasdomoj en lamontoj, kaj kaŝi lin tie, ĝis preterpasos ladanĝero.la reĝino malgaje kaj dubeme ridetis: � sed

kion diros la reĝo?� en la okazo, se oni eltrovos la kapton,

oni devos sciigi al li, ke morta danĝerominacas lin de malkompataj malamikoj.la reĝino ekpaliĝis: � ne, ·zir-nana, � ŝi

diris, � ne; elpensu alian planon, mi petas.tio ja neeviteble kâzus konflikton inter lareĝo kaj la ĉefpastraro; kaj tion ni devas ĉia-maniere eviti en la nuna maloportuna tempo.

― 335 ―

jam sen tio ekzistas inter ili streĉitaj rilat-oj. vi ne scias ĉion, kion mi scias: ·uzibitumsekrete volas enkonduki en nian regnon, kionli nomas pli liberalan reĝimon, tian, kia trov-iĝas en ·asirio; kaj ·ŝankhatum kaj ·ilu-ulbainside klopodas fortordi ĉian potencon de la·kasidoj, kaj restarigi la absolutan âtokrateconde la hereda, ·sumero sumero-akkada pastraro. mitimas ilin.� mi bone scias tion, sed kontrâe opinias,

ke la nuna tempo estas oportuna por kojnefendi la rilatojn inter ·uzibitum kaj la heredajpastroj. kredu min, la batalo inter la ·kasidadinastio kaj la ĉefpastroj nepre venos. ĝi venunun. estos pli facile venki du disigitajnpartiojn, ol unu kontrâularon unuaniman. hierânokte ili traktis min kun hontinda malŝato.ili konjektis mian amon al ·omar, kaj neprevolas detrui lin. ili havos aferon kun volfortavirino! krom tio mi ne dubas, ke tre malplaĉisal ili mia profetaĵo sur la dia kuŝejo. ·uzibi-

― 336 ―

tum avertis min per facile kompreneblaj vort-oj, ne subteni la kontrâpastran partion rilateal la elekto de eżino por la princo.la reĝino aspektis maltrankvila. � ·zir-

nana, � ŝi ekparolis heziteme, � la nunatempo estas treege konfuza. kien ajn la okulorigardas, montriĝas malhelaj, minacaj nuboj. �mallâtigante la voĉon ĝis flustro, ŝi dirisplue: � mi tre timas konflikton inter la reĝokaj la ĉefpastroj � ĉu unuanimaj, ĉu disigitaj.la reĝo ne egalas ilin per ruzeco. li estasjen tro impulsema kaj kolerema, jen tro ŝan-celiĝema â cedema; kaj per sia rekteco li ofteigas pli efika la ruzecon de intriguloj.� en ĉi tiu juĝo vi estas tute prava, ho

saĝa reĝino; sed en la nuna kriza tempo liarekteco estas tre oportuna, helpate de nia sub-tileco, kaj la vigleco de ·ilu-ittia. la armeomalamas intrigulojn, kaj fidele staras ĉe laflanko de honestakora reĝo.� sendube, � respondis la reĝino, ankorâ

― 337 ―

skeptike, � sed la pastroj batalos per pli sub-tilaj kaj danĝeraj armiloj, ol krudaj fortoj,kaj fine triumfos.en la dâro de kelke da minutoj regis en la

ĉambro peza silento, dum kiu ·zalmuna observis,kiel kato, la belan penseman profilon de lareĝa amikino. kun kontenteco ŝi rimarkis �ne la unuan fojon � en ŝiaj vizaĝotrajtojsignetojn de morala malforteco.� mia reĝino, � ŝi diris ŝajnfunebre, �

ne povas esti dubo pri tio, ke ekzistas malpacointer la ĉefpastroj kaj ·ilu-ittia, almenâ mal-bonvolo de ilia flanko kontrâ ·ilu-ittia. hierânokte, kiam okaze mi aludis lin, ·ilu-ulbavigle kaj malĝentile intermetis: � ni lasu·ilu-ittian ekster nia konsidero. ni kontrâas alintermiksiĝo de senmorala, senkreda alilandulo.la reĝino ekruĝiĝis kaj estis ekkoleriĝonta,

sed regis la impulson, kaj silentis. ·zalmunaparolis plue:� povas veni tempo, kiam mia pozicio en la

― 338 ―

interna rondo de la pastraro ebligos min mal-helpi, ke malutilo survenu lin. nu, rilate al·omar, mi cerbumis ĝis duonfrenezeco, sed mine povis elpensi ian alian elfareblan planon,ol tiun, kiun mi sugestis. � tiam, glitantesur la plankon antâ la reĝino, ŝi ekprenis kajkisis ŝian manon: � dolĉa amikino, � ŝiflustris, levante al ŝi petegan rigardon el siajmistere belaj kaj sorĉaj okuloj, � ne rifuzual mi ĉi tiun helpon!la reĝino tremis, parte de emocio, parte de

timo. malforte ŝi kontrârezonis, sed fine diris:·zir-nana, mi timas, ke mi grave endanĝerig-

as min, tiel malbone uzante la nomon de lareĝo. tamen mi ne povas ĉagreni vin. mi cedas.

― 339 ―

ĉapitro 15-a.·omar fariĝas ventegocentro

malvarmetaj, frumatenaj ventetoj, venantaj de lamajesta, silenta rivero ·êfrato, blovis tra laarbetaĵoj de la ĝardeno ĉirkâanta la astro-logian kolegion. ·omar estis leviĝinta de siasenripoza kuŝejo, antâ ol iu alia en la ins-tituto ekmoviĝis. por li la aero en la dormo-ĉambro estis sufoka; sed pli ĝuste, lia spiritoestis elturmentata. li sopiris spiri la freŝanaeron de frua mateno en la ĝardeno, por for-skui el sia kapo la fantomoregatajn revojn, kajpor klare pririgardi la situacion. li ankâvolis eviti la okulojn de la du viroj, kiuj, line povis dubi, spionaĉis lin. eble li trovostruon ie, tra kiu li povos sin forsavi. â, ĉuli kuraĝe eliru el la pordego, kaj risku lasekvojn, malgrâ la avertoj de la saĝa amiko·lemuel? sed la penso ŝtelire forlasi la insti-tuton, ne adiâinte la direktoron kaj ·hamulon,

― 340 ―

tre malplaĉis al li.tiaj kaj similaj pensoj okupis la turmentatan

kapon de ·omar, kiam li vagis tra belaj aleoj deornamarbetaĵoj malantâ la temploturo. subite liâdis paŝojn post si, kaj, sin turninte, vidiskun surprizo ·hamulon. la respekteginda granda-ĝulo tuj ekparolis:� la dormo forflugis de mi ĉe la leviĝo de

la tago, ·omar; kaj maltrankvilaj pensoj pri viturmentis min. ĉu vi permesos al maljunulo, enkies koro vi vekis amon, demandi, kio estas lakâzo de via subita malĝojo? ia peza afliktopremegas al vi la animon.� viaj okuloj ne trompis vin, ho, saĝa ŝem-

ido; terura ĉagreno disŝiras al mi la koron.honto kaj memriproĉoj kaj malĝojo interbatalasen ĝi, pretendante la ĉefan lokon en miajpensoj.·omar eksilentis kaj en la dâro de kelke da

minutoj iris ĉe la flanko de la maljunulo,rigardante la teron en profunda enpenseco.

― 341 ―

·hamul kunsente konservis la silenton, kaj·omar reprenis la parolon:� pri mia malfeliĉo mi faras al mi riproĉ-

on: mi sola ĝin kâzis; ne la sorto; ne aliajpersonoj. antâ la ·eternulo mi vidas min kulpapro obstine blinda, malsankta pasio. longa penosilentigi la voĉon de la konscienco forprenisal mi la volforton, kaj igis min animblinda,malsincera � malfeliĉega. kaj nun, kiam labela idolo de mia koro frakasiĝis, la malindecode miaj revoj staras antâ miaj internaj okulojen malbela nudeco, kaj mi malestimas min mem.ree ·omar eksilentis. post kelka hezito, dum

kiu ŝajne en li animbatalo okazis, li parolisplue:� neniam ekzistis inter mia eżino kaj mi

plena, feliĉa simpatio, tia, kiun mia animosopiris. post ŝia morto antâ du jaroj, ·zalmuna,la ·belulino, iom post iom plenigis min perpasia, blinda amo. en ŝi mi vidis animbeleconeĉ pli maloftan kaj pli brilan ol eksteran

― 342 ―

belecon. ŝi estis por mi la sola virino, kiupovis respondi al mia idealo. ne, vere, ŝi star-is multe pli alte, ol iam mi lokis idealanvirinon en miaj revoj. por mi ŝi estis dumkelka tempo kvazâ bela stelo, kvazâ diino,neatingebla, adorebla nur de malproksime. sedkiam unu tagon mi vidis amon al mi en ŝiajbelaj okuloj; kiam mi eksentis, ke jam ekzistasinter ni animkunuleco, tiam la dezirego poseditiun virinon, fariĝis superrego de mia vivo.tamen, stariĝadis en mia pensoj kreskadantajduboj pri ŝia fideleco al la kredo de niajprapatroj. mi ne volas tedi vin per longarakonto pri miaj teruraj internaj bataloj. vipovas imagi ilin. nu, ·lemuel jam delonge sus-pektis, ke ·zalmuna estas sekreta adorantino de·iŝtar, kaj ke ŝi per multaj rimedoj klopodas,kunlaborante kun babela pastraro, subfosi la pur-an kredon al ·jehova. li divenis mian amon,kaj por savi min el fatala malsaĝeco, kaj porkontrâbatali la insidojn de la konspirantaro, li

― 343 ―

penis havigi al si pruvojn. tio mirige prosper-is al li. dum sia vizito en ·betraĥ li pasigis,sen mia scio, nokton en la domo de ·zalmuna,alivestite kiel kolportisto, kaj traserĉis ŝiansekretan dokumentejon. la cilindroj kajkorespondaĵoj, kiujn li tie trovis, evidentigas,ekster ĉia dubo, ne nur ke ·zalmuna estas altapastrino de ·iŝtar, kaj virga sindediĉintino,sed ankâ, ke ŝi helpis okazigi la rabirojn deĥaldea kaj sabaana bandoj kontrâ ·ijobon, kaj lafalegon de la domo de ·lotan, la plej aĝa filode ·ijob.mirigite ·hamul ekkriis: � preskâ nekredebla

rakonto! sed, kiel vi sciiĝis pri tio, ·omar?� per ·kedar, la kamparano, kiu vizitis la

instituton hierâ nokte. li estis sendito de·lemuel. malfeliĉe la ŝtelo de la cilindrojeltroviĝis, kaj nun la venĝo de la fanatikulojminacas ·lemuelon kaj ĉiujn, kiuj lâ iliasupozo, scias la sekreton. la pastroj jam penasper ĉiaj ruzoj malhelpi la disvastiĝon de la

― 344 ―

honta novaĵo. sed tio, mi timas, ne estas ĉio.mallumaj aludoj de ·kedar plenigas min perantâtimoj, ke pli teruraj batoj min atendas.veneno de aspidoj min minacas, kaj dentoj deleonoj min ĉirkâas. unu penso ne volas lasisin elpuŝi el mia memoro: ·lemuel, kies sagacoestas eksterordinara, kaj antâ kiu hipokritecoestas vana; ·lemuel, mi kredas, jam delonge sus-pektis, ke iel ·zalmuna estas kulpa pri la mor-to de mia eżino kaj de miaj filoj � ·zal-muna! mia idealo, ha! � li ekkriis kunmaldolĉega, duonfreneza rido, � adorebla nurde malproksime! mia blinda amo tiam malhelpisal mi kompreni liajn aludojn. nun liaj vortojricevas novan, teruran signifon, kiu krueledisŝiras mian koron. mia animo estas plena demaldolĉeco, kaj tedas al mi la vivo. volonte miirus antâ la ĉefpastrojn, kaj dirus: � vidu,mi estas tiu, kiun vi persekutas, kies sangonvi soifas. sed mi devas konservi mian vivon promia amata filineto, kaj kompensi miajn malbon-

― 345 ―

agojn per batalo kontrâ la detruantoj de niakredo. pereu iliaj malvirtaj elpensaĵoj; pereuiliaj nomoj de sur la tero! iliaj soifantajanimoj travagadu dezertajn lokojn en la inter-naĵoj de la tero, vane serĉante ripozon!kun serioza mieno ·hamul respondis:� via stranga rakonto, ·omar, forprenas al

mi la kutiman trankvilecon de la animo. en ladâro de tre multaj jaroj mi malŝatis aferojnpolitikajn, kaj evitis intermiksiĝon en intrig-oj de la malvirtuloj. troviĝas ja en la landoegipta similaj konspiroj de la fanatika hierar-ĥio kontrâ herezuloj; kaj en pasintaj tagoj mimulte suferis pro lia nomo. sed dank' al mia,de miaj prapatroj heredita sciado, kiu multesuperas la komprenon de la pastroj egiptaj kajde la babelaj saĝuloj, mi okupis en mia landoeksterordinaran pozicion, kvankam mia abomenokontrâ ĉia idolkulto ne estas kaŝita antâ ili.malgrâ mia konata deveno de la malamegata·ŝem, nomita de ili ·nubti-set â ·tifono, neniu

― 346 ―

kuraĝas min tuŝi. oni traktas min ĉi tie kuneĉ pli miriga respekto. se mi lâte proklamusĉe la pordego de urboj kontrâ la malvirtoj dela lando kaj la malsaĝeco de adorado al idoloj,tiam sur min ankâ sin elverŝus la kolero dela pastraro, kiel sur ·lemuelon. eble pli boneefikas protestado per malsama vivo. ne troafliktiĝu, ·omar, pro la persekutoj de malvirt-uloj. la ·eternulo maldormas super siaj fidelul-oj, kaj neniigas la planojn de ĉiuj, kiuj volasmalutili al ili. prefere rigardu ĉi tiun aflik-ton kiel signon de dia favoro. cetere vi jatrovis favoron en la okuloj de la reĝo; kaj mine volas kredi, ke li senkontrâstare lasos vinfali en la manojn de fanatika pastraro.ĉi tiuj vortoj apenâ eldiriĝis, kiam aperis

unu el la pordistoj de la instituto, akompanatede oficisto el la reĝa palaco, kiu volis parolikun ·omar. kiam la pordisto retiriĝis, ·omarpetis la oficiston senĝene paroli antâ ·hamul.riverencinte, la sendito diris:

― 347 ―

� mi havas ordonon peti vin veni en lareĝan palacon. reĝa ĉaro atendas nin apud lapordego.·omar kaj ·hamul rapide interŝanĝis rigardojn.

la pli juna viro demandis per la okuloj, kionla saĝa amiko pensas pri la farita propono.ricevinte kuraĝigan respondon, li diris al laoficisto:� mi dankas vin, sinjoro. kiu ordonis al vi

venigi min?� la reĝino sendis min. sendube via vizito

rilatas al la afero, pri kiu la reĝo bonvolisparoli kun vi antâe.·hamul ekparolis gravamiene: � iru, ·omar,

kaj la ·eternulo estu kun vi. mi ankâ esperas,ke la reĝo honoros min post nelonge perâdienco.·omar do sciigis al la oficisto, ke li estos

preta post nemultaj minutoj akompani lin, kajiris en sian dormoĉambron por ŝanĝi siajnvestojn. lia kapo estis plena de maltrankvilaj

― 348 ―

kaj konfliktaj pensoj. antâ dekdu horoj invitoal la reĝa palaco restarigus en li akranbatalon, ĉar li ankorâ ne decidiĝis, kion farien tia okazo. sed nun la ordono venanta de lareĝino, la amikino de ·zalmuna, ĵetis lin eneĉ li grandan konfuzitecon. pri unu afero,tamen, li ne povis havi dubon, nome, ke lafavoron de la reĝo li ŝuldas al ·zalmuna. mal-grâ la terura hipokriteco de la ·belulino, lienergie forpuŝis la penson, ke ia korpa dan-ĝero minacas lin de ŝia flanko.� ĉu eble, � li demandis sin, � ·zalmuna

kune kun la reĝino penas varbi la reĝon enbatalo kontrâ la ĉefpastroj? sed, se tiel estus,ĉu ne estus kontrâe al ĉiuj sentoj de memestimokaj vireco sin apogi al tia virino, kaj pertio dârigi la antâajn interrilatojn kun ŝi? âĉu, aliflanke, tio nur estas ruzo de la ĉefpas-troj, elirigi lin el la sendanĝereco de lakolegio? tamen, kio ajn estus la solvo de tiajdemandoj, li devos iri; ĉar li ne povos malŝati

― 349 ―

la ricevitan ordonon, ĉu ĝi venis de la reĝo, âde la reĝino.kelke da minutoj poste ·omar veturis en la

ĉaro de la reĝo en direkto al la palaco,âskultante bonkoran babiladon de la ĝentilaoficisto.unu el la du junaj spionoj de la pastroj tuj

rapidis al la palaco de ·uzibitum, por raporti laokazintaĵon. la alia jam antâe kuris al la reĝapalaco, por vidi, ĉu ilia prizorgato efektiveeniros la reĝan pordegon.atento al la babilado de la oficisto ne mal-

helpis al ·omar zorge ĉirkârigardi en laespero ekvidi ·lemuelon. li ne malkontentiĝis.tie, ĉe stratangulo, de kie la pordego de lainstituto estis facile observebla, staris lafidela amiko, proponante al la preterpasantojsiajn Ğbongustajn, freŝajn fruktojn el la kam-paroğ. dank' al la priskribo, donita al li de·kedar, ·omar tuj rekonis lin. feliĉe en tiumomento la ĉaro iom malrapidiĝis, por eviti

― 350 ―

kunfrapegon kun aliaj veturilo; kaj la amikojpovis interŝanĝi rigardojn.la surprizo de ·lemuel estis granda, kiam li

vidis ·omaron en reĝa ĉaro, iranta en direktoal la palaco; sed, kvankam la vizaĝo de laamiko estis grava, tamen trankvila salutridetosur ĝi iom rekuraĝigis lin. li tuj decidiĝisŝanĝi sian observejon, kaj loki sin apud laĉefpordego de la palaco.la ĉaro, portanta la ĉariston, la oficiston

kaj ·omaron, dârigis la vojiron, trapasantestraton post strato, kaj post kelka tempo enirismaldense loĝatan kvartalon, kiun ·omar ne kon-is. kun surprizo kaj suspekto li sin turnis alsia kondukanto, kaj demandis:� kien vi kondukas min, sinjoro? tio ja ne

estas rekta vojo al la reĝa palaco.ĝentile la oficisto respondis: � ne, ĝi ne

estas; ĝi ne kondukas al la granda palaco, sedal iom malproksima ĉasdomo de la reĝo. � vid-ante, ke ·omar estas ekkoleriĝonta, li eklevis

― 351 ―

la manon, kaj milde aldiris: � ne malseren-iĝu, ·omar. ni iras tien pro via sendanĝereco.via vivo estas en granda danĝero ĉi tie. nepenu nun enpenetri en la misteron, kiu neces-igas ĉi tiun artifikon. mi ne povas klarigiĝin; mi nur scias la ordonon de la reĝinokonduki vin en tiun sendanĝeran lokon. ŝiareĝina moŝto kaj altranga palaca sinjorinopetas, ke vi volonte konsentu, pro via proprabonstato, esti senigita je via libereco dumkelka tempo, ĝis forpasos la danĝero. tre kred-eble la reĝo baldâ vokos vin antâ sian vizaĝon.ne penu forkuri, mi petas, ĉar la okuloj deviaj malamikoj viglas. tiuj, kiuj deziras al vibonon, opinias, ke tiu ĉasdomo estas la plejtâga rifuĝejo por vi. krom tio, ĉia penoliberigi vin mem estus tute senutila. viaj bon-dezirantoj jam alprenis ĉiujn necesajn rimed-ojn, tion malhelpi.ne pli frue ol tiam ·omar, ĉirkârigardante,

rimarkis, ke en kelka malproksimeco de ili,

― 352 ―

antâe kaj malantâe sur la vojo, rajdas aretoj daarmitaj viroj, lâ aspekto anoj de la palacagvardio.ĉirkâ la vespero ·omar sin trovis en ĉarma

loĝejo, kie nenio mankis al lia komforto.parto de la reĝa palaceto kaj aro da atentemaj,ĝentilaj servistoj estis metitaj je lia dispono.la domo staris en la mezo de bela arbaro,proponanta malvarmetan ombrecon kaj ripozoplen-an ĉirkâaĵon. la pli grandaj, paradaj ĉambrojenhavis multajn trofeojn el militoj kaj ĉasej-oj, krom multaj aliaj interesaj objektoj, kiujpovus agrable okupi la menson eĉ de homo dis-trita de maltrankvilaj pensoj.

la prema varmego de somera tago estis forpas-onta, kaj baldâ cedos al pli agrabla, vesperaaero kun refreŝigaj ventetoj. ni eniru ĝar-denon malantâ la palaco de ·uzibitum, la ĉefpas-tro. apud lageto, en kiun ŝprucakvoj el bela

― 353 ―

fontano revige faladis, sidis en malhela ombrode aro da cipresoj la potenca estro de la vastakaj majeste organizita pastraro. lia malgrasavizaĝo estis pensema, kaj de tempo al tempo sig-noj de malbonhumoro kaj malpacienco ekaperissur ĝi. li sidis sur masiva, ŝtona brakseĝo antâmarmora tablo, sur kiu kuŝis aro da leter-cilindroj kaj tabuletoj. subite, kvazâ perfortevekinte sin el profunda, malagrabla medito, lileviĝis kaj ekrigardis kun malplezuro lalongan ombron de la majestaj arboj, kiuj ŝirmislin kontrâ la ankorâ brulantaj radioj de lasuno.� jam unu duonkaŝbuon ili malfruas, � li

diris al si preskâ âdeble. � la ombroj jamestas duoble pli longaj ol la alto de la arboj;kaj la afero ne permesas prokraston.de branĉo de apuda arbo pendis kupra tamtamo,

en kiu, en tiu momento, pentrinde speguliĝisoraj sunradioj, moviĝeme penetrantaj la foliar-on de tremolo. ·uzibitum aliris la sonorilon,

― 354 ―

por venigi serviston, kiam li ekâdisalproksimiĝantajn paŝojn sur ŝtona vojeto. line sonorigis, sed atendis. la alvenantoj estisliaj atendataj kolegoj, ·ŝankhatum kaj ·ilu-ulba.� pardonu, ·uzibitum, nian malfruecon, �

ekparolis ·ilu-ulba, � sed plivaloras veni mal-frue kun gravaj sciigoj ol ĝustatempe seninformoj.� mi devas konsenti, � respondis ·uzibitum

kun apenâ kaŝita malbonhumoro, � sed mi petisâdiencon de la reĝo pri subvencio por la novatemplo, kaj la tempo tre urĝas. kio do estasviaj gravaj sciigoj?·ŝankhatum respondis: � pri la suspektinda

vizito de kamparano en la astrologia kolegio,kaj pri la posta melankolia mieno de ·omar vijam scias, ·uzibitum. el ĉiuj pluaj eltrovoj,faritaj hodiâ, rezultas resume jenaj faktoj:frue en la mateno alvenis palaca oficisto,nomita ·padan-rimmu, en reĝa ĉaro, pretekstepor konduki ·omaron antâ la vizaĝon de la reĝo.

― 355 ―

unu el la spionoj, ·rimum, tuj kuras en direktoal la palaco, por observi, se eble, la enironkaj atendi la eliron de ·omar. ·hamul, kiugravamiene interparolas kun ·omar en la ĝar-deno, deziras al li benon de sia dio. kelke damomentoj poste ·omar akompanas ·padan-rimmun.la alia spiono tuj kuras ĉi tien kun tiu nov-aĵo. ĉe stratangulo, apud la domo de ·abu kaj·ballut-sin, la e g i bo j , ·omar interŝanĝasrigardojn kun suspektinda viro, maljunulo,vendanta fruktojn, kaj ĉi tiu tuj poste misteremalaperas. la ĉaro, veturigite de reĝa servisto,nomita ·hamor, ne eniras la reĝan palacon, seddeflankiĝas apud la tapiŝobazaro, irante en nord-orienta direkto. ili eliris el la urbo ĉe lagvardiejo, staranta ne malproksime de la novapalaco de ·odad-no, la riĉa asiria komercisto.ili trapasis kelke da vilaĝoj. la lastaj person-oj, kiuj ilin vidis, estis du negrandaj infanojkaj unu juna virino apud malgranda vilaĝo,nomita ·ilajim, apud la loko, kie la ŝoseo

― 356 ―

dividiĝas en tri vojojn. la infanoj asertas, kela veturilo prenis la vojon, kondukantan al laarbaro, sed la juna virino estas tute certa, keĝi sin turnis en la nordan karavanvojon al·akkad, ·aŝur kaj ·ninive. pli verŝajne la jun-ulino estas prava. ŝi havis fremdlandan aspekt-on kaj fremdlandan parolmanieron.� do estas antâ ni tri eblaĵoj rilate al la

celo de la vojaĝo: ·asirio; la arbara ĉasdomo dela reĝo; â la vasta reĝa bieno kun ĉeval� kajbrutedukejoj. oni flustras, ke la reĝo volashonori ·omaron, kaj loki lin tien kiel intend-anton de la reĝaj bestoj.� lâ ama rekomendo de ·zir-nana, tre kred-

eble, � aldiris ·ilu-ulba.·ŝankhatum, ne atentante la interrompon de la

kolego, dârigis sian raporton: � staras plueantâ ni jenaj demandoj: ĉu efektive la reĝomem sendis forkonduki ·omaron, kaj se jes,kial? â ĉu iu alia volas lin ŝirmi kontrâ ni?la palacestro kaj la gvardiestro havas nenian

― 357 ―

scion pri âdienco donita â donota al ·omar.lia nomo ne troviĝas sur la taglisto. neniuscias, kiu donis la ordonon al ·padan-rimmu âal ·hamor venigi ·omaron. cetere ·padan-rimmuestas unu el la oficiroj de la gvardio, kiujofte havas la honoron prizorgi komisietojn porla reĝino â sinjorinoj de la kortego.ree ·ilu-ulba interrompis la raportanton: �

mi tute ne dubas, ke ·zir-nana estas la aranĝi-ntino de ĉi tiu filudo. ŝi amas ·omaron.·uzibitum respondis dubeme: � ŝi ne kuraĝus

ordoni en la nomo de la reĝo, sen permeso.·ilu-ulba rediris: dirante tion, vi montras,

·uzibitum, ke vi ne konas la virinon.� kial ne pere de la reĝino, � seke

demandis ·ŝankhatum.� eble, � respondis ·uzibitum penseme, �

la du virinoj havas unu kunfanditan koron; kajla reĝino estas senvola antâ la alia. tamen lareĝino estas tre singarda. � alirante lamarmoran tablon, kaj deprenante de ĝi du

― 358 ―

cilindretojn, li diris plue: � jen alvenisplua komplikaĵo. nelonge post via foriro hodiâmatene, mi ricevis jenan komunikon de ·ajla.âskultu: � al ·uzibitum, plej riverencindaĉefpastro, ·ajla, lia servistino, sendas saluton.·nana kaj ·ŝamaŝ pligrandigu la nombron deviaj feliĉaj tagoj. unu tagon post la malaperode ·lemuel malaperis ankâ ·adaha, bela juna ser-vistino de ·omar, kune kun ties filineto. ·adahaestas samlandanino kun ·lemuel, kaj ties konfi-datino. ·nupta diras, ke ·omar estas dio en ŝiajokuloj. ĉiuj serĉoj en la dâro de du tagoj est-is vanaj. povas esti, ke la knabino kaŝeâskultis interparolon inter ni, kaj sciiĝis priniaj sekretaj planoj kaj pri la morto de laeżino kaj de la filoj de ·omar, kiun ·zir-nanaokazigis. ĉu ·adaha vojiras al ·babel? la servist-oj de via sankta moŝto serĉu tie; ni dâre ser-ĉos ĉi tie kaj en ŝia hejmlando. bonfartu.� fantazia ideo! � ekkriis ·ŝankhatum.·ilu-ulba diris: � fantaziaĵoj ne loĝas en la

― 359 ―

kapo de ·ajla. ŝi konas la knabinon; ni ne kon-as ŝin. enamiĝintaj knabinoj ofte faras strang-ajn heroaĵojn.gravamiene ·uzibitum diris: � tio estas tre

malagrabla novaĵo. ĉu la ideo estas fantazio âne, ni nepre devas agi lâ ŝia konsilo, kajduobligi nian viglecon. nia honoro estas endanĝero.·ilu-ulba sugestis: � ni devas unue eltrovi,

kion ·zir-nana scias pri la malapero de·omar�� mi opinias, � rapide interrompis lin

·ŝankhatum, � ke ni devas demandi la reĝon,kion li scias pri la mistera vojaĝo de ·omar.estas ja tre oportune, ke li atendas vin, ·uzi-bitum; ni ĉiuj iru.·uzibitum ne tuj respondis. li vidis en la

intenco de ·ŝankhatum grandan danĝeron, timan-te, ke tia paŝo povus trofruigi teruran batalonkontrâ la reĝo kaj la kontrâpastra partio. jamde kelka tempo politikaj fajreroj subbruladis,

― 360 ―

kaj disputo pri ·omar facile povus ventumi ilinĝis neregeblaj flamoj. ·ŝankhatum ree parolis:� la batalo nepre okazos. ne gravas, kiam

ĝi okazos. ni estas pretaj komenci.·uzibitum remetis la cilindretojn sur la tabl-

on kaj dum kelka tempo rigardis la marmoransupron, ŝajne en profunda enpenseco. li faristion por doni al ·ilu-ulba tempon eldiri sianopinion. la pli juna hereda ĉefpastro kaptis laokazon kaj diris:� kiom pli longe ni hezitadas? ĉu vi ne

vidas, ·uzibitum, ke la reĝo de tago al tagoplifortigas sian pozicion? li sin ĉirkâas perkreskanta nombro da potencaj princoj, liajkreitaĵoj, kiuj pro dankemo staros ĉe lia flan-ko, kio ajn okaze estus lia plano de agado. milaciĝas de senfina prokrastado, kaj tiel same,kiel nia saĝa kolego ·ŝankhatum, opinias, keni devas tuj agi.kun trankvila decideco, kiun la heredaj pas-

troj timis, ·uzibitum respondis:

― 361 ―

� miaj fratoj, la batalo, pri kiu vi parol-as, nepre venos. vero. sed saĝa generalo elekt-as la plej tâgan lokon kaj la plej ĝustan tem-pon por batalo. ni ne troviĝas en la nunamomento sur la plej tâga loko, nek alvenis laplej oportuna tempo. la afero ne estas tielurĝa. la reĝo estas ŝanceliĝema. mankas al lioportuna kâzo, eĉ preteksto starigi publikanmalpacon kontrâ ni, � supoze, ke li havas lakuraĝon necesan. dume ni zorge pesu la opor-tunaĵojn kaj la maloportunaĵojn; kaj decidupost deca primedito: unue, la okazintaĵoj en·betraĥ, en la okazo, se ili diskoniĝus, nehelpus al ni gajni la subtenon de la popolo. lareĝo kaj lia kortego lâte malaprobus ilin kunabomeno, pro politikaj motivoj. due, per siaafableco kaj prudenta malavareco, okaze de laadeptigo de la princo, la reĝo plie firmigissin en la favoro de la babelanoj. la bruajsalutoj sur la stratoj nepridubeble tion montris.trie, la politiko de la reĝa partio, nutrata, se

― 362 ―

ne iniciatita de tiu rampaĵo, ·ilu-ittia, pros-peris en la lasta tempo pli bone, ol vi ŝajneestas inklinaj konfesi. kvare, la sekreta soci-eto, estrata de ·dingir, kiu volas detrui la pas-tran potencon eĉ pli, ol ĝi celas detrui lareĝan potencon, estas tro bone organizita. niunue malfortigu la influon de ·ilu-ittia, kajkaptu ·dingiron kaj liajn lêtenantojn. mi âdis,ke ·dingir alvenis en ·babel antâ nemultaj tag-oj, ktp. ĉi tiuj konsideroj jam sufiĉe plipezasĉiujn favorajn oportunaĵojn, kiuj sin povusprezenti hodiâ. ĉiuokaze mankas al ni hodiâvespere la tempo por deca interkonsiliĝo, ĉarmi jam devas forrapidi, por ne malfrui. adiâ.·uzibitum sin turnis por foriri. liaj kolegoj

ekaspektis ĉagrenitaj. ·ŝankhatum diris iom mal-afable:� bone, ·uzibitum, ni do atendos vin en nia

ĉambro en la granda templo. ĉi tiu afero nepermesas prokraston.

― 363 ―

ĉapitro 16-a. heroa sinoferola saman posttagmezon kolektiĝis antâ la ĉefapordego de la reĝa palaco granda popolamaso. lareĝino, du horojn antâe, iris en la templon desia favorata diino ·ninmakh, por publike dankial ŝi pro ŝia favorkoreco al la princo ·ilu-zat. ŝi veturis en bele ornamita, parada port-ilo, akompanate de ·zalmuna kaj aro da kor-teganinoj. multaj homoj, precipe virinoj, avidekaptis la okazon rigardi de proksime, ne nur lamajestan reĝinon, sed ankâ la belan pastrinon,kiu estis por ili sorĉa persono, inspirantapreskâ solenan timon pro siaj supozitaj magiajpovoj kaj pro sia sankteco. la popolamaso estistute kontenta atendi la nerapide moviĝantanprocesion en la dâro de du horoj kaj pli, subbrulantaj radioj de somermeza suno. tia oportunaokazo, saluti la eminentajn sinjorinojn kaj,feliĉe, ricevi de ili rideton â afablan rigardon,egalvaloris multan ĝenon.

― 364 ―

inter la svarma homamaso estis ·lemuel kaj·hagaj, kune kun seso da dungitaj sentimuloj,kiuj, je diversaj distancoj, tenis sin pretajĉiamaniere helpi en okazo de bezono. lâ sugestode ·hagaj, li kaj lia sinjoro estis tute samevestitaj, por povi pli efike superruzi eventual-ajn persekutantojn. neordinara simileco deeksteraĵo faris tion praktika sugesto. longeantâ la alveno de la reĝina procesio ·lemuelelvendis siajn Ğfreŝajn, bongustajn fruktojnğ,kaj vendis, je altaj prezoj, starlokojn sur siaiom kaduka puŝveturilo. li mem staris en launua vico de la amaso, antâ la veturilo, kaj·hagaj malantâ ĝi. fine alvenis la antâgvardio,kaj la vidavida homamaso elstreĉis la kolojn,por ne maltrafi iajn vidindaĵojn. post vico dakortegaj oficiroj, marŝantaj kun pompa parado,venis du homportiloj, flankon ĉe flanko, port-ataj de po kvar fortmuskolaj viroj. sur unuportilo vidiĝis la reĝino, kaj sur la alia, iommalpli granda kaj malpli lukse ornamita, kuŝis

― 365 ―

·zalmuna malantâ diafanaj kurtenoj. ambâ afableĉirkârigardis kaj per plaĉivolaj ridetojrespondis al la fervoraj vivu-krioj de la homoj.sentante sin ekster danĝero pro sia alivestit-

eco, ·lemuel sentime rigardis ·zalmunan, kiamŝi tre proksime de li preterpasis. sed li tromalalte taksis la viglecon de la virino. subitela bonhumora esprimo de ŝia vizaĝo ŝanĝiĝis enaspekton de ekscitiĝo. ŝi rekonis lin. sin tur-nante al la reĝino, ŝi flustris:� rigardu, mia reĝino, jen staras ·lemuel,

alivestite kiel kamparano. mi estas tute certa,ke tio estas li. volu ordoni, mi petas, ke venuĉi tien unu el la oficiroj.la reĝino tuj eldiris la ordonon; kaj juna,

viglaspekta gvardiano aliris la reĝan portilon.ĉi tiu okazaĵeto ne maltrafis la atenton de laĉirkâstarantoj, kiuj tamen ne havis supozetonpri ĝia signifo, krom ·lemuel kaj ·hagaj.� ŝi rekonis vin, ·lemuel, � flustris ·hag-

aj en egipta lingvo al sia sinjoro. � forsavu

― 366 ―

vin kiel eble plej rapide, mi petas vin.� eble vi estas prava, mia bona ·hagaj. mi

iros maldekstren; vi iru dekstren. ni vestoŝanĝukaj renkontiĝu post subiro de la suno en ladomo de la pramisto.� bone. prenu kun vi du â tri virojn. mi

prizorgos la veturilon.� ne�� tamen; forrapidu. ne timu pro mi, mi pet-

as.tuj kiam la popolamaso komencis formoviĝi,

·lemuel tralaboris al si vojon, kaj malaperiskune kun tri el la dungitoj, kiuj, diveninte,ke ia maloportunaĵo okazis, ne ordonite sekvislin.·hagaj trankvile restis apud la veturilo. per

signo alvokinte filon de la pramisto, li ordon-is al li, sin teni preta, kaj poste sekvi lin,je kelka distanco.intertempe la reĝino kaj ŝia sekvantaro enir-

― 367 ―

is la pordegon, gardatan de la kolosaj Ğsedojğ.nemultajn minutojn poste elvenis el la gvardi-ejo nombro da viroj, malkune, kiuj tuj sinenmiksis en la jam disiĝanta popolamaso, subestreco de la juna oficiro, kiun la reĝinoantâe alvokis al si. ·hagaj tion atendis. li neevitis la serĉon, sed male restis, ĝis li estiscerta, ke la oficiro lin ekvidis. tiam liprenis la timonojn de la veturilo, kaj ŝajneindiferente kaj nesuspekteme forruladis ĝin.lia nobla vizaĝo estis gravamiena, kaj en liajokuloj, kiuj de tempo al tempo kvazâ preĝe lev-iĝis al la ĉielo, vidiĝis solena decidemo. mal-rapide li iris tra strato post strato, celantemagazenon de ·lemuel, kiu tiam, lâ lia scio,estis preskâ malplena kaj tute senhoma. li sci-is, ke la viroj, ses â sep, dâre sekvis lin jediversaj interspacoj.post duonhoro li eniris malriĉulan kvartalon

apud la rivero, kaj fine atingis la celitanmagazenon, starantan aparte inter disaj budoj,

― 368 ―

barakoj kaj aliaj tenejoj. malferminte pezanpordon, li puŝis la veturilon en la tenejon.apenâ li sin trovis trans la sojlo, eniris postli du el la viroj, kiuj sekvis lin de proksime.·hagaj sin turnis, kaj kun ŝajnigita surprizodemandis:� kion vi volas? kion vi serĉas ĉi tie?intertempe ankâ la ceteraj viroj envenis. unu

el ili fermis la pordon, dum la aliaj rapideĉirkâis ·hagajon por malhelpi forkuron. laoficiro ekparolis:� viaj malicaj intrigoj finiĝas ĉi tie,

·lemuel. oni rekonis vin malgrâ via lertaalivestiĝo.� mi estas malriĉa fruktovendisto, �

respondis ·hagaj. � vi trompiĝas, sinjoro.� ne, mi ne trompiĝas, trompulo! � rediris

la oficiro, � mi mem vidis vin, starantan antâvia puŝveturilo. via alivesto ne estis sufiĉeefika.interplektante la brakojn sur la brusto, kaj

― 369 ―

elrektigante sin, ·hagaj spite rigardis alvizaĝon de la oficiro kaj diris:� nu, mi estas ·lemuel! kion do vi volas,

mortigema lakeaĉo de malvirta virino?� vin ĵetu sur la hundon! � furioze

ekkriis la gvardiano.momenton poste la nobla maljunulo senŝan-

celiĝe ricevis seson da mortigaj vundoj, kajmalvive falis teren.� envolvu la kadavron en sakaĵon, �

ordonis la estro, � kaj forigu la sangon desur la tero. ni devas atendi ĝis mallumiĝo. tiamforportu ĝin kaj ĵetu en la riveron. tielepereu ĉiuj blasfemantoj kaj malamikoj de ladioj!tri horojn poste la bando ŝteliris el la

magazeno per pordo, donanta alirejon al kajo.ili portis la mortigiton en malgranda boato. duviroj remis kelkan distancon al la mezo de larivero, kaj faligis en la akvon la kadavron,pezigitan per ŝtonoj.

― 370 ―

·elon, la juna pramisto, estis sekvinta labandon je sendanĝera interspaco, kaj observisla tutan okazintaĵon, parte tra fendeto en lapordo. kun miro li demandis sin, kial tia,ŝajne viglega viro tiel mallerte lasis ilinkapti kaj mortigi lin. ke tio povus esti nobla,intence farita sinofero, neniel venis en lakapon de la krudulo.gaje kaj tre kontenta pri si mem la estro de

la bando iris al la renkonto de ·zalmuna en laparko malantâ la reĝa palaco. bonege prosperisal li plenumi la komision, konfiditan al li dela reĝino kaj de la bela pastrino. jam li vidissin en la pensoj sekreta konfidato de la plejaltaj kaj belaj sinjorinoj de la kortego, kajrevis pri belaj aventuroj kaj rapida plialtrang-iĝado. ·zalmuna atendis lin senpacience de pliol unu horo. la ĝojo, kiun inspiris al ŝi laespero, ke la oficiro sukcesos okazigi la mort-on de ŝia ĉefa malamiko, ·lemuel, multe sufok-iĝis de novaĵo, intertempe ricevita, pri la subi-

― 371 ―

ta malapero de ·adaha kaj de ·naama. kvankam ŝiforte penis kredigi al si, ke la aludo de ·ajlapri la amo de ·adaha al ·omar kaj pri la verŝa-jna celo de la knabino estas ridindaj fantazi-aĵoj, ŝi ne povis forigi la eblecon el siajpensoj. levi la okulojn al tia nobelo, kiel·omar, estus de la flanko de juna servistino,iama sklavino, netolerebla aroganteco. kaj prijuna, alloga virino, entrepreninta tian danĝer-an vojaĝon, sola, oni eĉ ne âdis en baladoj.pa! sensencaĵo! � kaj tamen, supoze, ke laknabino lin amas. kio do? ĉu ŝi mem, sur ŝialoko, ne estus inklina fari tion saman? certe!ĉiuokaze, estus tre nekredeble, ke ŝi eltrovosla kaŝejon de ·omar; kaj en la okazo, ke ŝiankorâ ne trafis ·lemuelon, ŝi certe perdiĝosen tia urbego kiel ·babel.la maltrankvilajn meditojn de ·zalmuna

interrompis la alveno de la atendita gvardiano.ŝi akceptis la iom ornamitan raporton de laoficiro kun granda ĝojo kaj senŝarĝiĝo de la

― 372 ―

koro.� ĉu vi estas certa, ke la viroj scias

nenion pri la personoj, kiuj komisiis vin? �demandis ·zalmuna.� ili ne havas eĉ supozeton, mia sinjorino,

mi ĵuras per la glora diino, kies honoratapastrino vi estas. kiel ·lemuel, tiel pereu ĉiujviaj malamikoj kaj ĉiuj blasfemantoj al la dioj!� nu, � diris ·zalmuna, tre kontenta pri

la fervoro de la juna kavaliro, � se vi estasdiskreta kaj sindonema, eble vi povos servi alni per pluaj komisioj. sed memoru, ke la afer-oj de la granda diino postulas nepran sekretec-on.la koro de la viro eksaltis de ĝojo. riveren-

cinte antâ la adorata pastrino, li diris:� de nun mi havos nur unu deziron, nome

fidele servi al la reĝino kaj al vi, miasinjorino. mi taksos mian vivon kiel grenven-tumaĵon, kompare kun la feliĉo servi al vi!� mi kredas, � respondis ·zalmuna kun

― 373 ―

dignoplena sinteno, � en okazo de bezono niscias, kie vin trovi. nun, foriru tra la pordoapud la ĉevalejo; kaj la dioj gardu vin.

se amo al ·omar kaj indignego kontrâ ·zalmunakaj la ĉefpastroj ne subtenus ·lemuelon, li jamantâe forlasus la nâzan kvartalon, en kiu liekloĝis, kaj rompus la interrilatojn al la mal-nobla pramistaro, kiun li dungis. kutiminte alkunuleco kun ĉiuspecaj homoj en multaj lan-doj, li ne estis tre nâziĝema, sed kuntuŝiĝadokun kanajlaro, tia, kiun li renkontadis en lamalpura gastejo de la mitanido, preskâ trans-paŝis por li la limon de elportebleco. tamenli kredis, ke nur tie li povas trovi sendanĝer-econ, kaj ke la krudaj riverlaboristoj estaspor li en la nunaj cirkonstancoj la plejtâgaj helpantoj.

― 374 ―

jam longan tempon post la subiro de la suno·lemuel atendis en la domaĉo de la pramisto laalvenon de ·hagaj kaj de ·dingir, kiun li antâepetis viziti lin tie la saman vesperon. li sent-is kreskantan maltrankvilon pro ·hagaj kajbedâris, ke li konsentis sin vesti sammanierekiel li.·elon eniris la ĉambron, en kiu ·lemuel sidis

sur pakaĵo da komercaĵoj. la juna viro estisel la dungitaj viroj la plej inteligenta kaj laplej fidinda kaj la sola, kiu montris sufiĉe daintereso en la misteraj aferoj de la sinjoroj,kies verajn nomojn li ne sciis.� nu, � demandis ·lemuel, � kie estas

·gomer?� sinjoro, � respondis ·elon eviteme, �

mi precize plenumis la ordonon de ·gomer, kajsekvis lin de malproksime.� kio do okazis?� aro da viroj el la palaco ankâ sekvis

lin de pli proksime, sed kun malbona

― 375 ―

intenco�� dârigu.� mi timas, sinjoro, ke malĝojo plenigos

vin, kiam vi scios, ke via amiko plu ne vivas.·lemuel eksaltis kriante: � kio? plu ne

vivas?� tiel estas. la viroj sekvis lin ĝis sen-

homa kvartalo apud la rivero, kie staras kelkeda malnovaj tenejoj. mi ofte miris, ke ·gomerne rimarkas, ke viroj sekvas lin. poste la afe-ro aspektis, kvazâ li volas konduki ilin enembuskon. ·gomer eniris unu el la konstruaĵoj,kaj la viroj sekvis lin. tra fendo en la pordomi observis la tutan aferon. post ambâflankajinsultoj ·gomer ricevis dekon da mortigaj pik-egoj. li neniel penis sin defendi; kaj mi nepovis savi lin, sinjoro. kio estis mi, kontrâok armitaj gvardianoj? mi atendadis, por vidi,kio okazos plue. jam komencis mallumiĝi. finela viroj metis la kadavron en boaton, kaj du elili remis rivermezen. tie ili ĵetis lin en la

― 376 ―

akvon. mi âdis la plâdon. poste mi ŝteliris ĉitien kun malĝojo en la koro, por sciigi alvi. vidu; mi diris al vi la veron. morgâ matenevi povos rigardi la postesignojn de la sango devia amiko, kvankam la friponoj kovris ilin persablo. mi povos konduki vin al la loko.per mangesto ·lemuel petis ·elonon lasi lin

sola, kaj ree sidiĝis sur la pakaĵo, de kiu lisaltis momenton antâe. kaŝante la vizaĝon enla manoj, li ekploris:� ·hagaj, ·hagaj, � li ĝemis, � ĉu iam

troviĝis alia animo tiel fidela kiel vi?·lemuel ne povis dubi, ke ·hagaj intence

oferis sian vivon, por ebligi al li plenumisiajn planojn pli libere kaj sendanĝere. el laprofundo de la koro li bedâris la teruran ofer-on de la amata servisto, sentante, ke la plejgrandaj profitoj, kiujn li povos tiri el ĝi,estas kompare sensignifaj.fine la alveno de ·dingir levis lin el lia

malĝoja medito. ĉi tiu estis mezaĝa viro kun

― 377 ―

impona eksteraĵo. rekta, iom fiera sinteno;alta, pensema frunto; sentimaj okuloj kaj fir-metrajta buŝo donis al li aspekton de virodestinita estri aliajn. li haltis ĉe la pordo dela malalta kaj malhele lumigita ĉambro, kajdum kelke da momentoj rigardis kun miro laviron, kiun renkonti li venis � malgajan,kurbiĝintan figuron en profunda enpenseco.� ho, ·lemuel, � li ekkriis fine, �

neordinaraĵo estas vidi vin en tia senesperahumoro!·lemuel leviĝis kaj respondis: � mia animo

estas plena de malĝojo. ·hagaj, la plej fidelaservisto, kiun iam sinjoro havis; ·hagaj, kiuestis por mi amata frato, jam ne vivas. posttrankvila pripenso li oferis sian vivon porsavi mian, por plifaciligi al mi la plenumadonde miaj planoj. li donis al ·zalmuna, alinomita·zir-nana, kaj al la ĉefpastroj okazon mortigilin per siaj oficialaj mortigistoj. li pensigisilin, ke ili silentigis min, la ĉefmalamikon,

― 378 ―

por ĉiam. lia korpo ripozas sur la fundo de larivero. ·lemuel do estas mortinta; kaj mi povostiom pli libere dârigi mian agadon kontrâ ili.� granda estas via perdo, ho ·lemuel; kaj

komprenebla via malĝojo, � diris ·dingir. �la mondo ne posedas multajn tiajn noblulojn,kiel ·hagaj, nek multajn tiajn sinjorojn, kielvi. kiu iam âdis pri alia sinjoro, kiu elsklavo faris amikon liberan kaj fraton amatan?nobleco noblecon naskas.� nu, ·dingir, � demandis ·lemuel, dezirante

ĉesigi la fluon de la multvortaĵo, kiun laamiko ŝajne volis elverŝi, � kian novaĵon vialportas?� nia sekreta samideano en la palaca gvar-

dio raportas jene: la reĝa ĉaro, kiu venigisvian amikon ·omar el la astrologia kolegio, neeniris la antâkorton de la palaco per lagranda ĉefpordo. la veturigisto de la ĉaro,viro, nomita ·hamor, estas unu el la ĉefajveturigistoj de la reĝo, kaj, kompreneble, ĉie

― 379 ―

bone konata. la oficiro estis unu ·padan-rimmu,unu el la plej dandaj oficiroj de la palacagvardio, kaj ano de altranga familio. de tempoal tempo li ricevas negravajn komisiojn de lareĝino, kiuj preskâ kirlas al li la kapon, kajigas lin neelporteble fiera. liaj kolegoj protio ne amas lin. malfrue, en la posttagmezo,ĉirkâ la tempo de la vespera brulofero, revenis·hamor sola kun sia ĉaro, enirante la palacankorton tra la pordo apud la ĉevalejo. el tio onipovas iamezure konkludi la distancon de laloko, kien ili kondukis vian amikon. ·padan-rimmu ankorâ ne estis reveninta antâ unu kaŝ-buo.·dingir ĉesis paroli, kaj ·lemuel, per

mangesto petinte la amikon sidiĝi sur rulo davelaĵo, ree eksidis sur la pakaĵo, sur kiu lisidis antâe. tie la maljunulo ree enfalis enlongan, profundan mediton. la mistero ĉirkâantala subitan forveturon de ·omar pliprofundiĝis. jupli li pririgardis la tutan aferon el ĉiuj ebl-

― 380 ―

aj flankoj, des pli li konfuziĝis. kio ŝajnisal li plej nekomprenebla, estis la trankvila,kuraĝiga rideto, kiun li vidis sur la vizaĝo de·omar, kvazâ ĉi tiu volis diri: � ne timu promi, amiko, ĉio iros bone.·dingir atendis kun pacienco, ne interromp-

ante la mediton de la komercisto, kies mienovidigis ne nur malĝojon, sed ankâ konfuzitecon.fine ·lemuel levis la okulojn, kaj senekscitediris:� mi dankas vin, ·dingir, por via bona ser-

vo; � kaj ree silentiĝis.post kelka tempo, vidante, ke ·lemuel ne volas

priparoli la aferon, rilatantan al ·omar, ·dingirdiris:� mi havas pluan novaĵon, ·lemuel, kiu sur-

prizos vin.� parolu, mi petas.� antâ ol mi venis ĉi tien � kaj tio kâz-

is mian malfruiĝon � sendito de ·uzibitumsekrete vizitis min.

― 381 ―

� ha!� la ulo estis lerte malpreciza kaj tiel

elturniĝema, kiel lia sankta sendinto. apartig-ite de beleta multvorteco, la komuniko estas lajena: ·uzibitum proponas al mi personan kun-laboradon.� ho! kontrâ kiu?� ĝuste tiun saman demandon mi faris, same

subite, sed la vulpo ne volis sin fordoni, kajmalrekte sugestis, ke sendube ekzistas inter nipor utila kunlaborado sufiĉe da komunaj ideal-oj, kiujn mi povos aerumi kune kun lia ĉef-pastra moŝto. tamen tiom prosperis al mielpremi el li, ke ·ilu-ulba kaj ·ŝankhatum neni-on scias pri ĉi tiu propono.� kompreneble ne. evidenta fendeto en ilia

harmonio. kion vi faros?� mi ne ŝteliros en morta silento de la

nokto en la palacon de ·uzibitum, por eble metimian piedon en reton, â mian kapon en la buŝ-egon de leono. mi jam informis liajn karajn

― 382 ―

kolegojn pri tiu proponeto.� per tio vi faros el fendeto fendegon.� ĝuste tion, � vivece rediris ·dingir. �

fendita bastono facile rompiĝas.� veraĵo, ho ·dingir; tamen, memoru: malgrâ

la nedubebla supereco de ·uzibitum super siaj fie-raj kolegoj, povas esti, en okazo de disrompiĝo,ke li malvenkos. la hereda principo estas treprofunde enradikigita en la popolo. estu singar-da, do, ke vi ne tro fortikigu la reakcianpartion. vi gajnus nenion per tio.� el publika rompo povas rezulti nur mal-

fortiĝo de ambâ partioj; kaj mi zorgos, ke lareputacio de ambâ sufiĉe difektiĝu.·lemuel ree enfalis en mediton. post kelka

tempo li subite levis la kapon kaj diris:� mi povus sciigi al vi aferojn rilate al

la karakteroj de la sankta ĉefpastraro, kiujankorâ pliprofundigus vian abomenon kontrâ ĝi,kvankam vi estas adoranto de la samaj dioj.

― 383 ―

·dingir ne tuj respondis. malplaĉis al li estirigardata kiel kunadoranto kun la ĉefpastroj;sed, havante sufiĉan scion pri la kontrâeco de·lemuel kontrâ la preskâ universala kredo almultenombra diaro sub malsamaj, naciaj nomoj,kaj pri liaj vastaj scioj pri la religia his-torio de la mondo, li ne avidis entiriĝi endiskuton kun li. fine li diris eviteme:� mi timas, ke mi ne estas tre fervora

adoranto de la dioj.� se la dioj estas adorindaj, vi devus adori

ilin per via tuta fervoro, ·dingir. se ne,esploru, ĉu ·jehova, la ·eternulo kaj ·kreinto dela mondo, ne indas vian adoron kaj vian serv-on?·dingir respondis: � tio havas aspekton de

sana prudento. sed kion vi povas sciigi al mipri la sankta trio?·lemuel rakontis al la revoluciulo tiajn

okazintaĵojn en ·betraĥ, pri kiuj li juĝis, keli povas prudente paroli, ne malkovrante,

― 384 ―

tamen, la interrilatojn inter ·omar kaj ·zal-muna. fininte la rakonton, ·lemuel demandis:� ĉu ili vere pensas, ke ili povas servi al

dio per tiaj malnoblegaj faroj? aliflanke, ĉuoni povas havi altan ideon pri la sankteco dedioj, kiuj bezonas tiajn servojn?

jam vidiĝis en la oriento la unuaj signoj devenanta matenruĝo, kiam ·dingir leviĝis, porserĉi la vojon al la loĝejo, kie li sin kaŝisantâ tiuj, kiuj promesis malavare rekompenciĉiun, kiu lin kaptos. ·lemuel kuŝiĝis sur amasoda velaĵo en angulo de la ĉambro, sin kovrisper mantelo, kaj baldâ poste endormiĝis. la mal-junulo multe bezonis dormon. jam dum pli olunu nokto li ne fermis la okulojn.

― 385 ―

ĉapitro 17-a.·adaha serĉas ·omaron

iafoje la sorto kondukas nin lâ vojo, sur kiuni trafas malĝojojn, ŝajne tre misterajn. nine povas diveni ilian celon, nek ilian signi-fon. alifoje, ŝajnas al ni, ke ni estas ludaĵode strangaj kunokazaĵoj. en pli meditemajmomentoj ni demandas nin, ĉu tiuj kunokazaĵojpovas esti tute sensignifaj; ĉu ili ne estasantâsignoj de gravaj ŝanĝoj en nia sorto. kioajn estus la celoj de malfeliĉoj trafantaj nin,kaj ĉu strangaj okazaĵoj ŝanĝas la iradon denia vivo, â ne, la sorto estas nek blinda, nekkaprica.jarojn poste tiaj pensoj trairis la kapon de

·adaha, kiam ŝi rememoris la okazintaĵojn de latago, kiu nun okupos nian atenton. sendube laleganto jam konjektis, ke la junulino kunfremdlandaj aspekto kaj parolmaniero, kaj lainfanoj, pri kiuj ·ŝankhatum aludis en la

― 386 ―

raporto al ·uzibitum, estis ·adaha kaj la infanojde ŝiaj gastigantoj. la leganto ankâ konjektis,ke ·adaha intence trompis la virojn, kiujdemandis pri la direkto, en kiu la ĉaro iris.la koro de la knabino eksaltis de ekscitiĝo,

kiam ŝi subite vidis ·omaron preterpasi en ele-ganta veturilo; kaj eĉ pli furioze ĝi batis detimo, kiam, kelke da horoj poste, aro da virojalvenis, rapidege rajdante sur ŝâmokovritajĉevaloj, kaj avide esplordemandis pri la preter-pasintoj. okaze ·adaha kuŝis sur la herbo apudla vojkruciĝo kune kun la du infanoj, al kiujŝi estis rakontanta historietojn el malproksimalando, la lando de sia naskiĝo. ili estis preskâtute kaŝitaj de la herbaĵo kaj arbetaĵoj; kaj laokupantoj de la ĉaro neniel atentis ilin, kvan-kam la infanoj scivoleme leviĝis kaj salutebalancis la manon al ili.de kiam ·lemuel, antâ tri tagoj, foriris al

·babel, alivestite kiel malriĉa kamparano, ·adaharestis fidela al liaj konsiloj. sed la tempo pas-

― 387 ―

is tre malrapide, kaj ŝi ĉagreniĝis pro sianeaktiveco. ŝi sentis kun bedâro, ke ŝi kâzasal siaj amindaj gastigantoj nemalgrandan ĝen-atecon, kvankam ili penis ne vidigi ĝin, kajĝentile sin gardis, ke ili ne embarasu ŝin perscivoleco.la subita apero de ·omar en bela, princa

ĉaro, kaj poste, de la persekutantoj, evidenteneamikaj, tre konfuzis la knabinon. ŝi fortesopiris ekkomunikiĝi kun ·lemuel, sed por tiomankis al ŝi ĉiuj rimedoj. per diskretaj demand-oj ŝi eltrovis, ke la vojo, lâ kiu la veturiloiris, kondukas nur al reĝa ĉasdomo; kaj ke tiudomo troviĝas en la mezo de vasta arbaro,aparta ĉaskonservejo de la reĝo. ludante kun lainfanoj, â plenumante facilajn hejmdevojn,kiujn ŝi prenis sur sin, ŝi forte penispenetri en la misteron de la vojaĝo de ·omar,sed pro manko de donitaĵoj, la peno estis sen-sukcesa. tamen, longe antâ noktiĝo ŝi decidiĝ-is, ke ŝi devas serĉi sian sinjoron sen ia evi-

― 388 ―

tebla prokrasto, kaj jam faris ĉiujn necesajnpreparojn por efektivigi sian intencon.apenâ krepuskiĝis, la sekvantan tagon, ·adaha

milde vekis la pli aĝan infanon, okjaranknabinon, apud kiu ŝi kuŝis en la sama tendo,kaj flustris:� ŝ� ŝ� silentu. kiam tagiĝos, sciigu

al la gepatroj, ke mi devis foriri. mi revenosantâ la vespero. ili ne maltrankviliĝu pro mi.ne moviĝu, kaj ree ekdormu.senbrue la knabino ŝteliris el la tendo,

selis sian azenon, kiu noktis en apuda herb-ejo, kaj rapide rajdis for en direkto al lareĝa ĉasdomo. tuj kiam ŝi sin trovis ekstervido de la hejmbieno, ŝi malrapidigis la kuronde la besto, kaj alprenis la larĝan kaj bonepavimitan vojon, kondukantan al la arbara domo.la mateno estis malvarmeta; kaj morta silentoregis ĉie. post kelka tempo ŝi elseliĝis kajpiediris ĉe la flanko de la bela, kvieta azeno,por sin movi kaj dispeli la sensentecon de la

― 389 ―

membroj. la silento premis kaj timigis ŝin, kajpor faciligi al si la koron, ŝi parolis al laazeno, kvazâ ĝi estus homa estaĵo. tiamaniereili iradis kvar â kvin mejlojn, ĝis ili ating-is la randon de la arbaro. lâ informoj, okazericevitaj, ankorâ kvin� ĝis sesmejla vojo tradensa arbaro kuŝis antâ ŝi. antâen la knabinoiris, malrapide kondukante la azenon. ŝia koroestis premata de timoj. maltrankvilaj pensojtumulte ĵetiĝadis en ŝia kapo: ĉu ·omar efek-tive estas en la arbara kastelo; ĉu danĝerojminacas lin tie; kaj ĉu prosperos al ŝi vidilin, kaj interparoli kun li? ŝi ankorâ nesciis, kiel eniri en la domon, kaj kiamaniereklarigi sian alvenon. ĉia preteksto, kiu venisal ŝi en la kapon, aspektis tro neverŝajna kajsuspektinda. post kelka tempo ŝi rimarkis ĉe ladekstra flanko malplenan spacon en la arbaro,lumigitan de la suno, kiu jam sufiĉe altenleviĝis super la horizonto. gaja kantado de bird-oj, venanta el tiu direkto, allogis ŝin; kaj

― 390 ―

pensante, ke estas ankorâ tro frue en lamateno por prezenti al la kastelanoj kredindanrakonton, ŝi kondukis la azenon en tiun sen-arbejon. cetere, ŝi povos tie manĝi la pecon dahordea pano, kiun ŝi kunportis, kaj lasi labeston ĝui la sukan herbon.·adaha neniam antâe estis en tia densa, bela

arbaro; kaj neniam antâe ŝi âdis tian ravanĥoron de birdoj. ŝi ankorâ ne vidis templon; sedal ŝia viveca imago la majestaj arboj kun siajdensaj, kvazâ tegmentonformantaj branĉoj,prezentis solenejon similan al tiaj grandajtemploj, pri kiuj ŝi tiel ofte âdis ·nuptan kajvizitantojn el ·babel rakonti. dum kelka tempo ŝifordonis sin al la animaltigaj impresoj, kiujnfaris sur ŝin la neordinara ĉirkâaĵo. la plum-aj kantuloj ŝajne prezentis matenajn lâdhimn-ojn al la ·kreinto; kaj la tuta naturo en har-monia silento partoprenis la adorservon. sed nelonge povis ĉi tiuj sorĉaĵoj forlogi laknabinon for de la pensoj, kiuj premadis ŝian

― 391 ―

koron. senripozeco denove ekregis ŝin. tielpasis pli ol unu horo.subite ŝajnis al ŝi, ke ŝi âdas bruon de huf-

oj frapantaj la vojon. streĉe kaj kun mal-trankvile batanta koro ŝi âskultis. jes; lahufofrapado alproksimiĝas; kaj viraj voĉoj âdiĝ-as. rapide la vigla knabino kaŝis la azenon kajsin mem malantâ oportuna arbetaĵo, kaj atendis.post momento ŝi vidis preterpasi kvin â sesvirojn, rapide rajdantajn sur ĉevaloj. apenâ labruo de la hufoj ekmalproksimiĝis, ·adaha âdislâtan, koleran interparolon de viroj. scivolemeŝi alŝteliĝis al la loko, kie la disputo, ebleinterbatiĝo, okazis. konfuza sceno sin prezent-is al ŝi; sed baldâ ŝi komprenis, ke unu aroda viroj, proksimume ok armitaj piedsoldatoj,baris la vojon al la seso da alrajdintoj, kiujpenis perforte sin puŝi tra la homan barilon.unu el la alvenintoj, kredeble ilia estro, lev-is la manon kaj kriis:� âskultu! en la nomo de la ĉefpastraro

― 392 ―

ni postulas liberan pasejon!unu el la kontrâa partio respondis fiere:� spite al vi, molkapuloj, ni kontrâstaras

vin en la nomo de la reĝo!·adaha senbrue reiris al la azeno, kaj, ĉir-

kâirante la disputantojn, ree trafis la vojon enloko, kie ili ne povis ŝin vidi. de tie ŝi rapi-de rajdis en direkto al la arbara kastelo, kajatingis ĝin post tri kvaronoj de horo.la reĝa ĉasdomo staris en la mezo de sufiĉe

vasta malplenejo, havanta la formon de hufofero,kaj ĉirkâita de alta plektobarilo. ĝi estis bel-aspekta, unuetaĝa konstruaĵo, okupanta tri flan-kojn de rektangulo, kaj, kompare kun la masivapalaco en la urbo, tre malpeze kunmetita,pleje el ligno. apud la enirejo en la ĉirkâej-on, ĉe ambâ finoj de la hufofero, staris aro dapli malgrandaj konstruaĵoj, supozeble gardejoj,ĉevalejoj ktp.elseliĝinte, ·adaha eniris la pordejon, kondu-

kante la azenon, kaj timeme ĉirkârigardis.

― 393 ―

momenton poste elvenis el ambâ flankoj seso dagardistoj. kun miro ili rigardis la belanknabinon kaj ŝian belan azenon. du el ili pres-kâ samtempe demandis:� kion vi volas ĉi tie?penante paroli kiel eble plej nature, kaj

ŝajnigante surprizon, ·adaha respondis:� mi volas iri al ·akkad; sed mi timas, ke

mi prenis malĝustan direkton.� al ·akkad? � demandis unu viro, iom dub-

eme. � tio ja estas en longa distanco de ĉitie.alia demandis: � kion vi serĉas sola en

·akkad?kun lerta rideto ·adaha diris: � vere, jam

de kelka tempo mi suspektis, ke mi estas surmalĝusta vojo; ĉar mi ne âdis pri irejo tratia densa arbaro. mi devas do iri returne ĝis lavojkruciĝo. ĉu ne? sed mi petas, donu al mitrinki kaj al mia azeno. volu ankâ pririgardila dekstran piedon de la besto. ŝajnas al mi, ke

― 394 ―

ĝi iom lamas.du el la viroj foriris, por alporti akvon;

kaj la aliaj sin okupis per esplorado de lapiedo de la azeno, ĵetante, dume, admirajnrigardetojn al la knabino, kun ŝiaj fremdland-aj eksteraĵo kaj parolmaniero. kompreneble iline trovis ian difekton, ĉar la piedo estis tutebonstata. unu viro, kredeble estro de la gvar-dianoj, montris iom da suspektemo. li diris:� sendube nia sinjoro ·padan-rimmu estos tre

kontenta vidi ĉi tiun belan beston kaj ĝian ĉar-man rajdantinon. unu el vi, ·baltu, iru vokilin. li troviĝas en la armilejo kune kun lamalliberulo.ne bezone estis voki ·padan-rimmun. la alveno

de ·adaha kâzis jam sufiĉe da movado en la ĉir-kâaĵo de la palaco; kaj li, sekvate de ·omar,venis, por vidi, kio okazas. sur la vizaĝo de·omar sin montris apatio, kiu tamen subite ŝan-ĝiĝis en rigardon de granda surprizo. feliĉelia gardanto tion ne rimarkis; kaj ·omar tuj

― 395 ―

devigis sin ree alpreni indiferentan mienon. lagvardiestro raportis al ·padan-rimmu, kiu âskul-tis kun miro, kaj iom nekredeble eklevis labrovojn. okulumante ·adahan kun videbla plezuro,kiu tre malplaĉis al ·omar, kaj ĝenis laknabinon, la danda oficiro demandis ŝin afable:� sed, ĉu vi ne trafis sur la vojo tra la

arbaro antâgvardion? ĉu la viroj ne sciigisvin, ke tio ne estas trairejo?·adaha alvokis tutan sian kuraĝon, kaj

respondis ŝajne sen embaraso, vidigante delikat-an aktorinaĵon:� jes, mia sinjoro, mi vidis en kelka dis-

tanco du arojn da viroj, lâte interdisputantajkaj poste interbatalantaj. ŝajnis, ke unu arovolas trabati al si vojon tra la alia. mi doĉirkâis la batalantojn tra la arbaro, kaj dârig-is mian vojon. en la arbaro, mi timas, ke miabona azeno difektis al si postan piedon.sciavide ·padan-rimmu demandis:� kiom da atakantoj vi vidis?

― 396 ―

� mi ne povis kalkuli ilin; eble ok â nâ.� ho! � ekkriis la oficiro, � seso da

viroj, armiĝu kaj surĉevaliĝu! unu alkondukupor mi ankâ viglan ĉevalon.sin turnante al ·omar, li diris: � mi devas

persone atenti ĉi tiun aferon. mi fidas vianhonorparolon, ·omar.·omar respondis: � trankviliĝu, mia amiko,

mi ne malŝatos mian honorpromeson. cetere,forkuri estus tiel same senutile, kiel malpru-dente.� bone, mi fidas vin. ĉu tio ne estas eks-

terordinare bela azeno? vi ja estas spertulopri bestoj.·omar milde frapetis la preskâ blankan kolon

de sia favorata azeno. � efektive, � lirespondis, ŝajnigante nur neviglan intereson,� ĝi estas belega besto, tre fortmuskola kajtamen gracia.dum la azeno montris signojn de kontenteco

pro la ama atento de sia sinjoro, ĝi ŝajne

― 397 ―

ofendiĝis pro iom pli fortaj manfrapoj de laalia viro. ĉi tiu kun surprizo kaj ioma mal-plezuro kriis:� vere ŝajnas, ·omar, ke vi uzas sorĉan

influon sur ĉevaloj kaj azenoj!trankvile ·omar respondis: � bestoj instinkte

sentas inklinon al tiuj, kiuj amas ilin.en tiu momento la gvardianoj, pretiĝinte,

alrajdis, kaj ·adaha faris uzon el la okazantatumulto, por flustri al ·omar:� ho! mia sinjoro, � mi venis por averti

vin pri danĝeroj minacantaj vin. ĉu ·lemueljam sciigis vin?� efektive! sed mi havas porvi ankorâ pli teruran novaĵon.·padan-rimmu facilmove surĉevaliĝis. bridante

la senpaciencan beston, li demandis ·adahan:� kia estas via nomo?� ·sara, sinjoro.� nu, ·sara, restu ĉi tie, ĝis mi revenos.

mi havas ankorâ kelke da esplordemandoj por

― 398 ―

vi� unu el la virinoj prizorgu la knabinon.la virinoj de la domanaro avide ĉirkâis ·adah-

an, kaj trudeme ĝenis ŝin per multaj demandoj.la bela fremdlanda knabino tuj elvokis iliajnscivolemon kaj korinklinon. la soleco de lamezarbara ĉasdomo ja ne ofte interrompiĝis detia interesa kaj iom mistera vizitantino.nur post duonhoro prosperis al ·adaha kaj

·omar duope interparoli dum nemultaj minutojekster la pordego. intertempe iliaj koroj furio-ze batis. la kapon de ·omar tumulte trapasismultaj pensoj, maltrankvilaj kaj maldolĉaj. nemulte pli ol unu tago pasis, de kiam ·kedaralportis al li tiun konsternan novaĵon; kajtamen, li havis la senton, kvazâ li travivisjarojn en animdoloregoj. la furiozaj ventegoj,kiuj trablovis lian animon, postlasis nur ruin-on. lia koro konsumiĝis kaj fariĝis kiel elbru-linta domo, kies kvar nigrigitaj muroj solerestas. la plej maldolĉa ingredienco en liasortopokalo estis memriproĉoj pri nedireble

― 399 ―

blinda malsaĝo kaj malforteco de la volo. enla dâro de tiu duonhoro li multfoje kaj mal-trankvile sin demandis, ĉu la Ğankorâ pli teru-ra novaĵoğ koncernas lian karan filineton, âĉu ĝi malkovros al li ian ankorâ pli abismanmalvirtecon de ·zalmuna.li ne povis dubi, ke ne nur sindonemo al

sinjoro, sed ankâ forta virina amo al li pelis·adahan entrepreni tiun longan, danĝeran vojaĝ-on. kvankam li devis konfesi al si, ke verebela, altanima knabino proponas al li sian tut-an riĉon da pura, heroa amo � tion li ja vid-is en ŝiaj esprimoplenaj okuloj � li ne sen-tis en la koro eĉ la plej malgrandanrespondan amon al ŝi. lia koro, rilate al amo,jam estis malviva; tro atrofia por senti eĉ laindignon kontrâ ·zalmuna, kiun li ja nepredevus senti. tion li obtuze konsciis; kaj ĉi tiukonscio ankorâ pliprofundigis lian mizeron. libedâris, ke ·adaha venis; kaj tamen, li ne pov-is subpremi senpaciencan deziron ekscii, kio

― 400 ―

estas la terura novaĵo, kiun la fidela knabinoalportis.fine do ·adaha liberiĝis de la scivolema vir-

inaro, kaj la du homoj renkontiĝis, vizaĝonkontrâ vizaĝo. la alsopirata momento alvenispor ·adaha, kaj kune kun ĝi maldolĉa seniluzi-iĝo. la neeldireble malgaja rigardo el la okul-oj de ·omar, montranta obtuzan doloron kaj sen-esperecon, plenigis ŝian koron per teruro.� ho, ·omar, mia sinjoro, � ŝi balbutis, �

kiel mi povos diri al vi, kion vi devas scii;kiel mi povus pliakrigi vian jam grandanaflikton?� tamen, parolu, mia fidela knabino.parolante tre rapide kaj kun preskâ neregebla

emocio, ·adaha diris:� ·lemuel do jam sciigis vin pri sia

eltrovo en la domo de ·zalmuna; ĉu ne?� jes, pere de sendito.� nenion plu?

― 401 ―

� nenion.� nu, ·lemuel ordonis al mi antâ sia foriro

kaŝe âskulti interparolon inter ·nupta kaj·ajla, kaj� ho! mi âdis, ke ili � ·zalmunakaj la babela pastraro � volas detrui vin provia fideleco al la ·eternulo. unue ili volasterure suferigi al vi la koron por igi vinnegi vian dion. mi ankâ âdis� ho! tio ja est-as tro terura� ke ·zalmuna kâzis la frenez-iĝon de mia sinjorino ·amtelaj kaj ŝian mortonkaj la morton de la dolĉaj knabetoj, por for-preni de vi la fidon al ·jehova.·omar eligis korŝiran ĝemon, sed tuj poste,

ekreginte sin, diris per râka voĉo:� dârigu.� mi timis, ke ·ajla � ŝajnas, ke ŝi estas

potenca spionino por la pastraro super ·zal-muna � kaj ·nupta faros malbonon al ·naama,kaj tial, en la nokto, antâ la matena krepus-ko, mi prenis unu el viaj plej fortaj azenoj,kaj rapidkure kondukis la infanon al ·hadad. sub

― 402 ―

lia gardado ŝi estas tute en sendanĝereco.poste, ho mia sinjoro, mi venis ĉi tien poraverti vin. per la favoro de dio mi sendifektetrapasis multajn terurajn danĝerojn sur lavojo, kaj ankâ renkontis ·lemuelon inter ·urkaj ·uruk. li kondukis min al la domo de ·peorkaj ·ŝalmana. nun mi loĝas kun ili. apud iliabieno mi feliĉe ekvidis vin preterpasi hierâ enprinca ĉaro.·adaha ĉesis paroli; parte pro spiromanko,

kaj parte pro tropleneco de la koro. ·omarrigardis la suprenturnitan vizaĝon de laknabino kun sentoj de admiro kaj sincera dan-kemo, sed ne malpli kun sento de senesperakorpremateco.� ·adaha, � li diris kortuŝite, � vi estas

bona, heroa knabino. la ·eternulo riĉe rekompen-cos al vi ĉi tiun superegan servon. mi ne pov-as. dio pardonu al mi; mi ne povas.ĉe la lastaj vortoj de ·omar la koro de la

juna virino kvazâ ŝtoniĝis dum kelke da momen-

― 403 ―

toj. ĝis tiam ŝi ne kuraĝis image prezenti alsi, kion diros â faros ŝia sinjoro, sciiĝinte,kiom por li ŝi faris kaj riskis kaj suferis.ŝi nur fordonadis sin al malpreciza, tamenprofunda sopiro, ke ŝia sindonema amo vekos enlia koro respondan senton. sed unu rigardo allia dolortordita vizaĝo komprenigis al ŝi, keŝia espero estas vana. la obtuza sento de dolorakonfuzeco cedis sian lokon al akra ĉagreno,kaj samtempe ne malpli al korŝira kunsentokun la sufereganta viro; ·omar iam amis ·zal-munan per ĉionkonsumanta amo. li ne povosdenove ami.ĉion ĉi tion ·omar facile divenis el la sen-

artifika mieno de la knabino; kaj la eltrovoankorâ pligrandigis lian suferon. ankorâ pliforte li riproĉis sin mem pro sia malsaĝo kajpro siaj senkoreco kaj sendankeco kontrâ tiubela, nobla junulino, kiu estis ja senkomparepli inda je lia amo, ol la perfidema serpento,kiun li sopiradis premi al sia brusto. maldolĉe

― 404 ―

li malestimis sin mem pro la elbruliteco desia koro; sed peni, vire kontrâbatali ĉi tiunmalindan animstaton, li ne povis en tiumomento.·adaha demandis heziteme: � sed� ·omar,

kial vi estas ĉi tie?� mi estas ĉi tie kvazâ malliberulo. vane mi

penas penetri la misteron, kiu ĉirkâas min.ŝajnas, ke mi iel trovis plaĉon en la okulojde la reĝo kaj de la reĝino. mi nur scias, kela reĝino volas ŝirmi min kontrâ danĝeroj.dolore ĝena silento ekregis inter la du hom-

oj; sed la vigla kaj elasta menso de ·adaha nelasis ĝin longe dâri.� ·omar, mia bona sinjoro, � ŝi ekparolis,

� prenu vian azenon, kaj savu vin for el ĉitiu mallibereco kaj el la danĝeroj, kiujminacas vin de la flanko de la pastroj. sendubela viroj, kiuj volis perforte entrudi sin ĉitien, volas fari atencon kontrâ via vivo.·omar milde respondis: � kiel mi povus tion

― 405 ―

fari, ·adaha, kaj rompi la honorpromeson, kiunmi donis al ·padan-rimmu, la konfidato de lareĝino. kiel mi povus forkuri, lasante vin ĉitie al la furiozo de miaj malamikoj kaj viaj?tia abomeninda sendankeco ja lâte krius al laĉielo por venĝo. ne, mia bona knabino, reirulâ la sama vojo, lâ kiu vi venis, antâ ol ·pad-an-rimmu revenos. verdire, malplaĉis al mi larigardoj, kiujn ĵetis sur vin tiu danda kor-tegano. ·adaha, � li aldiris solene, per voĉopreskâ sufokita de emocio, � dio benu kajrekompencu vin. mi devas konfidi mian amatanfilinon al via ama prizorgado. ni ĉiuj estassub la ŝirma flugilo de la ·eternulo. fidu lasaĝan gvidon de ·lemuel. bonfartu!dirinte tion, ·omar sin turnis kaj reiris en

la parton de la domo, metitan je lia dispono.

vesperaj ombroj jam komencis fali, kiam ·adahaatingis la farmbienon de ·peor kaj ·ŝalmana.

― 406 ―

ŝia reveno kâzis grandan senpeziĝon de la korone nur al ĉi tiuj bonaj homoj, sed ankâ al·lemuel, kiu intertempe alvenis. ·lemuel pensis,ke li nepre devos alporti la malĝojan novaĵonpri la morto de ·hagaj al lia filino kaj tieseżo, kaj sciigi al ili la cirkonstancojn, kiujkâzis tiun malfeliĉon. tion li jam faris kundoloranta koro kaj profunda kunsento, antâ ol·adaha revenis. la penso premis lin, ke li memestas en granda mezuro kulpa pri la morto dela fidela servisto; sed la varmkoraj geeżojnoblanime penis forpeli el lia koro tiun mal-gajan senton, certigante lin, ke ili ne povusdeziri al ·hagaj pli noblan morton.lâ peto de ·lemuel, ·adaha rakontis siajn

travivaĵojn en la ĉeesto de la gastigantoj, kiujmiregis, trovante, ke la dolĉa, simplanimaknabino konsistas el tia heroa materialo. kiam·lemuel kaj ·adaha estis solaj, la maljunulopatrece metis manon sur la ŝultron de laknabino, kaj diris:

― 407 ―

� via rakonto estas treege malĝoja, miakara ·adaha; kaj la mistero envolvanta linankorâ plidensiĝas. diru al mi malkaŝe, ĉu nevidiĝis en liaj okuloj ekbrileto, montranta, kelia koro iom respondas al via amo?� tute nenia. se tra liaj karaj okuloj mi

enrigardis en lian koron, mi vidis nur nigranabismon de malĝojo kaj senespereco. ·lemuel, �ŝi flustris kun tremetantaj lipoj, � ĉu ·omarantâe tiel pasie amis ·zalmunan?·lemuel ne tuj respondis, kvankam li jam

atendis tian demandon. kunsenteme li diris postmomento:� jam delonge mi timis, ke tiu bela diab-

lino serpente sin volvis ĉirkâ lian koron. en·zalmuna ja kuniĝas ĉiuj virinaj sorĉoj. kromneordinaraj ĉarmoj de la korpo, ŝi posedas ianmagian povon, kiu igas ŝin treege danĝera vir-ino. multe da viroj sin ĵetus al ŝiaj piedoj ĉela unua kuraĝiga signo el ŝiaj belaj okuloj.ŝajnas, ke per ĉiuj subtilaj rimedoj ŝi ensor-

― 408 ―

ĉis lin por detrui lin. ĉar, sin dediĉinte al·iŝtar, do al seneżeco, ŝi neniel povus celieżecan feliĉon kun li. ni ne juĝu linsevere, ·adaha.� ne, � respondis la knabino malgaje, �

kian rajton mi havas juĝi lin?silentaj larmoj ekfluis malsupren sur ŝiaj

rondaj vangoj. la molkora maljunulo altiris laknabinon al sia brusto, kaj lasis ŝin plori.

― 409 ―

ĉapitro 18-a.mal trankvilo en la reĝa palaco

·hamul, la granda saĝulo!tiel ĉambelano anoncis, lâtvoĉe kaj kun

majesta ceremonieco, al la reĝo la grandaĝanŝemidon. ·hamul eniris kun grava mieno trakurtena pordego en vastan, luksan ĉambron �â pli ĝuste korton, ĉar la salonego estis pres-kâ tute senplafona. tie la reganto de la babelaimperio donis frumatenajn âdiencojn. li sidissur ortegita trono, staranta sur estrado, kajŝirmita kontrâ la suno per granda, bele ornam-ita baldakeno. lin ĉirkâis aro da ministroj kajkorteganoj, el kiuj la ĉefaj staris apud laplej malsupra ŝtupo de la estrado, ambâflanke dela trono, dum la ceteraj okupis diversajn lok-ojn pli malproksime de la ŝtuparo.sulkigita frunto de la reĝo kaj malbonhumora

rigardo el liaj malhelaj okuloj indikis, ke laokazanta konferenco ne estas gaja afero. la

― 410 ―

ŝtataferoj diskutataj evidente estis gravaj kajembarasaj. sed tuj kiam la reĝo vidis ·hamulon,lia mieno heliĝis. salutinte la saĝulon perafabla rideto, li alvokis lin per mangesto,alproksimiĝi. samtempe li signe ordonis al laministroj kaj korteganoj, sin retiri je kelkadistanco. tio estis granda honoro por fremdulo.·hamul aliris ĝis la malsupro de la estrado,facile, sed dignoplene riverencis, kaj diris:� la ·eternulo donu al vi, ho reĝo, eternan

vivon.akceptinte per balanceto de la kapo la solene

eldiritan kaj senteble sinceran saluton de·hamul, la reĝo parolis:� venu pli alten, mia patro. mi ĝojas

revidi vin. kion mi povas fari por vi?ĉi tiu sinmalaltigo de la flanko de la reĝo

kâzis grandan surprizon kaj malkontentajnrigardojn inter la altrangularo. ·hamulsupreniris kelke da ŝtupoj, kaj diris:� post nelonge mi foriros, ho reĝo�

― 411 ―

� kial tia rapideco? miaj saĝuloj esperis,ke vi loĝados inter ni multajn tagojn, por keili povu ĉerpi el la fonto de via granda saĝo.estu do kontenta resti ĉe ni pli longe; kaj viaanimo ĝuu ĉi tie ripozon kaj la respektegon demia popolo. volonte mi loĝigos vin en miapalaco â en la reĝa domo apud la rivero, lâvia prefero.� ne malplaĉu tio al la reĝo, � rediris

·hamul. � la fino de miaj tagoj jam ne povasesti tre malproksime; kaj gravajn laborojn miankorâ volas fari. unu el la celoj de mialonga vojaĝo ĉi tien estas esplorado pri laantikva historio de mia gento. multaj postesign-oj pri ĝi troviĝas en la lando ·ŝinear, precipeen la reĝaj arkivoj en ·akkad kaj ·ĥalne. bon-volu do, ho reĝo, doni al mi leterojn al laprovincestroj de tiu lando, rajtigantajn minfari tiajn esplorojn. volu kredi, nobla reĝo,ke mi neniel malŝatas vian grandan favorkor-econ.

― 412 ―

� mi kredas, ho ·hamul. leteroj estos donit-aj al vi, � respondis la reĝo, aldirante kunrideto, � kondiĉe, ke vi revenos kaj sciigosal miaj kronikistoj la rezultatojn de viajesploroj.� via reĝa moŝto superŝutas min per afabl-

aĵoj. la deziro de la reĝo estos por mi bonvenaordono.·hamul eksilentis kaj post momento demandis

iom pli mallâte:� ĉu via reĝa moŝto scias, kie estas mia

amiko ·omar?� kie estas via amiko ·omar? � demande

ripetis la reĝo kun granda surprizo. � kial visupozas, ke mi scias, kie li estas?la vizaĝo de la grandaĝulo alprenis ankorâ

pli seriozan mienon. post momento li respond-is:� volu la reĝo pardoni mian demandon. mi

sentas maltrankvilon pro li.

― 413 ―

� kial?� hierâ matene, je tre frua horo, ·omar kaj

mi promenis en la ĝardeno de la kolegio,priparolante gravajn aferojn. jen alvenisoficiro de la palaca gvardio en reĝa ĉaro,kiun veturigis bonekonata reĝa veturigisto. laoficiro sciigis al ·omar, ke li havas ordononde la reĝino konduki lin en la palacon, kajke lia vizito sendube rilatas al afero, pri kiuvia reĝa moŝto antâe parolis kun li. ĉar miaamiko ne revenis, mi demandis pri li la gvardi-estron, kiu tamen ne scias ion pri tiakomisio. li certigis min, ke tiu veturilo neeniris la palacon tra la ĉefa pordego. lâ sciode via vicĉambelano ·omar ne havis âdiencon ĉevia reĝa moŝto.dum la parolo de ·hamul la vizaĝo de la reĝo

aspektis pli kaj pli maltrankvila.� tio estas treege stranga afero, � li dir-

is. � mi ja intencis voki ·omaron, kaj proponial li gravan reĝan oficon; sed mi ankorâ ne

― 414 ―

venigis lin, nek ordonis al iu tion fari enmia nomo. mi devas tuj serĉi klarigon ĉe lareĝino mem.li leviĝis. ·hamul, paŝinte flanken, demandis:� ĉu mi povas esperi ricevi komunikon de la

reĝo?� restu en la palaco; mi revidos vin poste.la reĝo eliris kun signoj de konfuzeco kaj

kolero sur la vizaĝo, kiuj tre surprizis lakorteganojn. por eviti scivolajn demandojn,·hamul ankâ tuj eliris. sencele kaj regate demaltrankvilaj pensoj, li vagis tra koridorojkaj du ĝis tri interkomunikiĝantaj ĉambregoj.por distri sin, li haltis de tempo al tempo,kaj rigardis aparte belan ornamaĵon â unu ella ĉieaj evidentaĵoj de idolkulto. vidante, keĉambro, kiun li eniris, havas iom privatanaspekton, li volis sin retiri, kiam elpaŝisviro el malantâe de paro da pezaj, multekolorajkurtenoj, kiuj dividis longan ĉambron en dupartojn.

― 415 ―

·hamul sin trovis vizaĝon kontrâ vizaĝo kun·ilu-ittia.� ·abidan! � ekkriis la maljunulo kun

tono, en kiu surprizo kaj ĝojo konkuris.� jes, mia patro, mi estas ·abidan, alinomita

·ilu-ittia.� vi sciis, ke mi estas ĉi tie; kial do vi

evitis min?� mi hontis, ·hamul, mia sinjoro. sed volu

kredi, ke mi jam decidiĝis serĉi vian vizaĝon.dum momento la grandaĝulo silente klinis la

kapon, kaj poste diris solene:� mi adorkliniĝas antâ la ·eternulo, kiu

prosperigis mian vojaĝon, kaj gvidis miajn paŝ-ojn ĉi tien. � sin turnante al ·abidan, lidiris: � la ĉefa celo de mia vojaĝo estis jaserĉi vin. ·abidan, mi promesis tion al viapatro, antâ ol li redonis sian animon al la·eternulo, kaj kolektiĝis al siaj prapatroj. limetis sian plej altan esperon sur vin, deziran-te, ke vi dârigu la batalon kontrâ la potencoj

― 416 ―

de la malbono. via forkuro kun babela hierodul-ino estis por li terura bato. kian oficon vihavas ĉi tie; kaj kiom vi konservis el lakredo, kiun via patro instruis al vi?·abidan hezitis momenton. kelkjara loĝado en

la reĝa palaco, enmiksiĝado en ĉiuspecajintrigoj, kaj precipe alpreno de malŝatemasintenado rilate al ĉiuj religiaj aferoj preskânekapabligis lin esti regata de profundajemocioj; sed la subita renkontiĝo kun liarespekteginda avo, kaj la novaĵo pri la mortode lia patro, vivece revokis al li memorojnpri sanktaj vivoj kaj heroa batalado kontrânesupereblaj fortoj, kaj vekis en li sentojn dehonto kaj profunda malĝojo. dum kelke damomentoj li klinis la kapon, kaj lia beltrajta,inteligentula vizaĝo montris signojn de internabatalo. fine li respondis:� mi estas konfidenca, eksterlanda sekre-

tario de la reĝo kaj ankâ de la reĝino, kiujnmi alte estimas. kiam la bela kantistino trompis

― 417 ―

kaj forlasis min, mi sentis fortan dezironreiri al ·egiptujo, sed honto retenis min. de tiutempo, bedârinde, miaj travivaĵoj ĉi tie rabis almi la deziron kredi ion. kelkafoje la malsin-cereco kaj la malvirteco de la pastraro nâzasmin. ordinare mi estas indiferenta, sed � mine estas feliĉa.� reiru do kune kun mi en nian landon.·abidan malgaje skuis la kapon:� la sciigo pri la frua morto de mia patro

plenigas min per doloro. kaj nun, ĉar lapatro ne plu vivas, la lando egipta ne allogasmin. miaj parencoj tre kredeble ne bonvenigusmin. krom tio, mi okupas ĉi tie utilan pozici-on, kaj ĝuas la konfidon de la gereĝoj.·hamul rigardis kun korinklino la imponan

staturon kaj la delikate ĉizitan vizaĝon de laelegante vestita kortegano. milde li diris kunduone sopira, duone rezigna voĉtono:� ·dekkvin jaroj pasis, ·abidan, de kiam vi

forlasis ·egiptujon; kaj multaj aferoj ŝanĝiĝis.

― 418 ―

kvankam via reiro kune kun mi tre feliĉigusla nemultajn tagojn, kiuj povas esti al midonitaj, mi ne volas peti vin tiom oferi promi. granda estas mia kontenteco pri tio, kemiaj okuloj revidas vin; sed mi tre malĝojas,ke vi ne restis pli fidela al la dio de viajprapatroj. vi povus esti en la babela kortegopotenca influo puriga.·abidan ridetis malgaje: � tio estas eĉ pli

neebla en ĉi tiu kortego, ol en la kortego dela faraonoj. krom tio, por nun komenciprediki adoron al ·jehova, mi bezonus pli daheroeco, ol mi posedas. tute sola rekonduki lakorteganaron al ia kredo, kiom ajn supera kajracia, estus superhoma tasko.� jes, superhoma; sed super la homo estas la

·eternulo.� ni eniru mian skribejon malantâ la kur-

teno. tie ni povos pli oportune paroli, � dir-is ·abidan, kaj kondukis ·hamulon en tre luksekaj komforte meblitan ĉambron. � ĉi tie mi

― 419 ―

pasigas multe da tempo, kiun mi dediĉas, krommiaj devoj kiel sekretario, al miaj amataj stud-oj pri matematikaj problemoj. la astrologoj enla kolegio ofte konfuziĝus sen mia kontrolo deiliaj malsimplaj kalkuloj. sidiĝu, mi petas.� en tio vi trovos en ·omar altvaloran

helpon. vi ja konas lin. mi tre deziras, ke viintime amikiĝu kun li, kaj pasigu multe datempo en ·betraĥ, lia urbo. tie troviĝas ankorânombro da lojaluloj.� jes, mi konas ·omaron, kaj alte estimas

lin. mi esperas, ke li akceptos la pozicion deekonomo de la reĝaj bienoj, kiun la reĝointencas proponi al li. tiam ni sendube fariĝosintimaj amikoj. efektive mi tion tre deziras.� ĉu vi scias, kie estas ·omar?post mallonga hezito ·abidan respondis: � nu,

ĉu vi volas enmiksiĝi en unu el tiuj abomenajintrigoj inter la pastraro kaj la palacanoj?� mi sentas grandan maltrankvilon pro li.

mi scias, ke granda danĝero minacas lin de la

― 420 ―

flanko de la ĉefpastroj.mallâtigante la voĉon, ·abidan diris: � en la

nuna momento li estas en sendanĝera loko,gardate, kvazâ kiel malliberulo, en izola ĉas-domo de la reĝo.� la reĝo tamen ne scias, kie li estas.� ho! � ekkriis ·abidan, salte leviĝante de

la seĝo, � ĉu vi demandis la reĝon? tiuokazela tuta grasujo enfalis en la fajron! ho ve!mi vidas, ke vi ne estas spertulo pri kortegajaferoj, ·hamul, malgrâ via granda saĝo.mirante pri la konsterno de la kortegano,

·hamul respondis:� nu, ĉar la gvardia oficiro, kiu forkondu-

kis ·omaron en reĝa ĉaro, diris, ke la reĝomem volas paroli kun li, mi supozis, ke lareĝo scias, kie li estas.� sed la reĝino venigis lin; ne la reĝo.� tion mi sciis.� ĉu vi sciigis tion al la reĝo?

― 421 ―

� jes.·abidan iom paliĝis, kaj diris kun tre grava

mieno:� kompatinda reĝino! nun okazos frakas-

bruo. mi timas, ke la reĝino kaj ·zalmunaenfalos en malfeliĉon. eble tio fine kâzospublikan konflikton inter la reĝo kaj la tutahierarkio. mi avertis ilin.·hamul rigardis kun miro la ĉagrenoplanan

vizaĝon de la nepo, kaj diris:� mi tre malĝojas, ke mia senkulpa demando

kâzos malfeliĉon al iu. nenion mi malamas pliol enmiksiĝon en palacaj intrigoj â politikajaferoj. tamen, eble, mi nun ne povos tion evi-ti. la reĝo volas ree paroli kun mi. li videbletre ĉagreniĝis kaj tuj foriris serĉi klarigonĉe la reĝino. mi do jam devas reiri en laâdiencejon.� mi petas vin, mia patro, estu tre singar-

da. zorgeme pesu vian parolon lâ la humoro dela reĝo. li estas honorinda kaj honesta homo

― 422 ―

en ĉiuj aferoj, kiuj ne minacas lian honoron,â pli ĝuste, kiuj ne endanĝerigas la firmeconde lia trono. kaj memoru, ke la ĉefpastraro,precipe la heredaj ĉefpastroj, estas kanajlarosen egaluloj en kiu ajn lando. mi, kiel eks-terlanda sekretario de la reĝo, kredeble ne est-as nesciulo pri homoj en altaj pozicioj. iliestas fanatikuloj, kiuj ne hezitus antâ la plejmalnobla ago.

dum ·hamul kaj ·abidan tiel interparolis, okazisen privata ĉambro dolora sceno inter lagereĝoj. vokite tuj sin prezenti antâ la reĝo,la reĝino eniris lian privatejon kun tre mal-trankvila koro. vidante lian koleran vizaĝon,ŝi paliĝis kaj ektremis per la tuta korpo. lareĝo staris en la mezo de la ĉambro kun inter-plektitaj brakoj. severtone li demandis:� kiu kuraĝis forkondukigi ·omaron per reĝa

ĉaro sen mia permeso; kaj forsekretigi lin

― 423 ―

sen mia scio?� ho, mia reĝo, � balbute respondis la

reĝino, sin ĵetante antâ lin genue, � mikonfesas, ke mi meritas vian koleron, sed volumin âskulti: mi tion faris ne pro mi mem, sedpro korrompita virino, kiun mi amas.� nenia korrompiteco de cento da virinoj

povus pravigi tian malrespektan agon. la viroj,kiuj plenumis vian ordonon, perdos la vivon.sed mi âskultos vin; parolu.� ho, mia dolĉa eżo, ne tiele koleriĝu

kontrâ la patrino de viaj filoj; kaj ne tielsevere punu virojn, kiuj endanĝerigis sin, porservi al reĝino! la ĉefpastroj volas mortigi·omaron pro tio, ke li scias pri iliaj hontind-aj metodoj eldetrui la antikvan kulton al·jehova en ·betraĥ, en la lando ·uc. amikinomia amas lin per tuta sia koro. kun larmojkaj per vortoj brulantaj de pasio, ŝi petegismin helpi al ŝi; kaj ni, malsaĝaj virinoj, nepovis elpensi alian planon ol forsekretigi lin.

― 424 ―

sciu, ho reĝo, ke ·omar estis ĉirkâita en laastrologia kolegio de spionoj, dungitaj de laĉefpastroj, kaj kiuj ombrumis ĉiujn liajn paŝ-ojn. do nur per reĝa ĉaro ni povis trompiilin.dum la reĝino parolis, la vizaĝo de la reĝo

ankorâ pli kaj pli malsereniĝis. lia vunditafiero kaj lia kolero ŝajne cedis lokon algranda maltrankvilo.� ĉu vi komprenas, virino, � li demandis

malgaje, � ke per via malsaĝa ago vi eblevenigas al krizo la ĝis nun retenitankonflikton inter la trono kaj la sumerahierarkio? sed leviĝu kaj penu per via sagacohelpi al mi eviti ĉi tiun malfeliĉon. verdire,mi ne scias, kiun mi povas fidi en la palaco,krom ·ilu-ittia; eĉ en la armeo troviĝas insid-emuloj. kvankam mi alte ŝatas ·omaron, kaj tredeziras lian servon, cent hâtoj liaj kaj centŝiritaj virinaj koroj ne egalvaloras la paconinter la du partioj, kiom ajn supraĵa ĝi estas.

― 425 ―

la reĝino leviĝis kun malpli peza koro prola ŝanĝita voĉtono de la reĝa eżo.� ho, mia kara eżo, � ŝi diris, � mi

efektive deziris evitigi al vi la jam delongeminacantan konflikton. en la okazo, se la pas-troj mortigus ·omaron, sciante, ke via reĝamoŝto deziras honori lin per alta ofico, mal-paco ja estus neevitebla.dum kelke da momentoj la reĝo restis silenta;

kaj la reĝino jam volis peti permeson sinretiri.� kie troviĝas ·omar? � li demandis subite;

sed antâ ol la reĝino povis respondi, li aldir-is: � haltu, ne respondu. povas okazi, ke laĉefpastroj demandos min; kaj estos pli bone pormi ne scii.

·hamul ĵus leviĝis, por reiri, gvidate de·abidan, al la âdiencejo, kiam la reĝo, disig-

― 426 ―

ante la kurtenojn, aperis en la malfermaĵo.� mi ne antâvidis, ho ·hamul, � diris la

reĝo, � renkonti vin ĉi tie. antâ ol plenumimian promeson al vi, mi volis paroli kun ·ilu-ittia pri grava politika afero, kiu subiteekstaris.la grandaĝulo facile riverencis, kaj diris:

� permesu do, ke mi eliru kaj atendu la vokonde la reĝo.·ilu-ittia, leviĝinte ĉe la eniro de la reĝo,

ankâ riverencis. parolante kun graveco, tamenkun senĝeneco, kiu enhavis eĉ ioman familiar-econ, li diris:� volu pardoni, via reĝa moŝto; decas, ke

mi sciigu al vi, ke ·hamul, la senkompara saĝ-ulo, kiun vi juste honoras pro lia elstaranobleco, estas mia avo. mi fieras pri ĉi tiuparenceco. gravaj motivoj ĝis nun hezitigismin tion konfesi. sed la nunaj, maltrankvilajcirkonstancoj kuraĝigas min malkaŝe paroli.la ombroj malaperis dum momento de la vizaĝo

― 427 ―

de la reĝo; kaj sincera surprizo sin montrissur ĝi. afable li diris:� juste vi fieras pri tia parenceco, ·ilu-

ittia; kaj al ·hamul ne mankas kâzoj esti trekontenta pri sia nepo; ĉu ne? sed malkaŝeparolu, ·ilu-ittia.·ilu-ittia riverencis kun la gracieco de

delikata kortegano, kaj respondis:� la vortoj de la reĝo feliĉigas nin ambâ.

ilia bonkoreco kuraĝigas min sentime paroli.·hamul jam scias pri la deziro de la ĉefpastrojdetrui ·omaron kaj ĉiujn, kiuj povas atesti prila sekretaj metodoj, uzitaj de ili, por elradik-igi la ·jehova-kulton en ·betraĥ kaj en la tutalando ·uc. mi mem sciigis al li, kie ·omar nuntroviĝas. plue, ·hamul ankâ ne estas nescia prila klopodoj de la hereda hierarkio subfosi lapotencon de la reĝa trono. penu do, ho reĝo,konsentigi lin resti en nia lando, kaj dediĉisian grandan saĝon al ĝia prospero. la reĝo nepovus trovi en la vasta mondo pli noblan, pli

― 428 ―

honestan kaj sentiman homon.ekvidante embarason kaj rifuzemon en la mie-

no de la avo, ·ilu-ittia fervore aldiris:� ĝuste pro tio, ke ·hamul ne estas spert-

ulo pri la maŝaĵoj de nia interna politiko,lia senantâjuĝemo estos por la reĝo altvalora.ĉi tiu subita kaj eksterordinara sugesto

embarasis la reĝon kaj ·hamulon. la reĝorespondis:� via konsilo, ·ilu-ittia, surprizas min, kaj

montras al mi en bela lumo vian malegoismon.tia penso ankorâ ne klare formuliĝis en miakapo, kvankam la deziro ja naskiĝis profiti dela saĝo de via avo en la nunaj konfuzaj temp-oj, kaj mi jam petis lin resti pli longe enmia lando. ·hamul, mia patro, � li diris, sinturnante al la blankharulo, � eĉ reĝo de·babel ne povas proponi al vi honorojn; sed vitrovos ĉi tie, en la antikva lando de via gloraprapatro ·ŝem, ĉion, kion via animo povasdeziri. estu unu el tiuj ŝatindaĵoj sincera bon-

― 429 ―

volo de dankema reĝo.kortuŝite ·hamul respondis: � vere, ho nobla

reĝo, mi rigardas vian proponon kiel elstaranhonoron, des pli, ĉar la vortoj, kiuj ĝinalportas, estas tiel afablaj. se efektive miposedas ian saĝon, tio estas pro longa vivoantâ la ·eternulo, kaj âskultado al lia voĉoen la koro. li ja estas la fonto de ĉia saĝo.rilate al subteraj politikoj mi estas kvazâ nurinfano, kaj mia animo abomenas ilin; sed enla okazo, se miaj lastaj tagoj povos troviokupon pli utilan ĉi tie, ol en ·egiptujo,volonte mi pasigos ilin en via lando, ho reĝo.� mi ĝojas kaj dankas vin, ho benito de la

eterna ·spirito. ĝuste pro tio, ke ankâ mia ani-mo abomenas la subtilajn intrigojn kaj la mal-noblajn konspirojn, ĉiam ĉirkâantajn la tron-on, mi alte ŝatos la konsilojn de viro, en kiuestas la saĝa spirito de dio. la ·eternulo, viadio, aldonu ankorâ multajn tagojn al via jamlonga vivo, kaj kronu ilin per granda feliĉo.

― 430 ―

kiam la reĝo revenis en la âdiencejon, laĉambelano sciigis al li, ke la ĉefpastroj·ŝankhatum kaj ·ilu-ulba deziras âdiencon lasekvantan matenon pri tre grava afero.

― 431 ―

ĉapitro 19-a. la krizoapenâ komenciĝis la ordinara, matena aktivecosur la stratoj de ·babel; nur homoj, kies okupodevigis ilin frue forlasi siajn kuŝejojn, vid-iĝis ekstere, dum multaj ankorâ sin dorlotisper dormetado. subite kolektiĝis antâ la pordegode la granda templo de ·merodaĥ malgranda amasoda ekscititaj homoj, mallâte interparolantaj.scivoleme ili enrigardis la antâkorton, nekuraĝante eniri.post kelke da minutoj deko da pastroj elvenis

el la templo kun vizaĝoj palaj de teruro: ioeksterordinara okazis. kio? la pastroj ne volisdisvastigi la novaĵon inter la popolo; ili estistro konsternitaj, kaj la afero estis tro terura.kelkaj el la templanoj iris en direkto al laapudaj palacoj de la ĉefpastroj; aliaj sin tur-nis al la reĝa palaco, dum ankorâ aliaj mal-aperis sur flankostratoj, sekvate de la plejpersistemaj el la scivoluloj.

― 432 ―

iom post iom grandaj svarmoj da homoj amas-iĝis sur la vastaj stratoj kaj placoj en laĉirkâaĵoj de la palacoj kaj temploj; kajdiversaj, pli-malpli fantaziaj famoj rondiris enla urbego. fine jena terura novaĵo diskoniĝis:·uzibitum, la granda ĉefpastro, sin mortigis!oni trovis la malvarman, rigidiĝintan kadavron,pendanta de trabo en la templo de ·merodaĥ.granda konsterno regis la popolon. el la tri

ĉefpastroj ·uzibitum estis la plej respektatakaj, eble la sola vere amata, ĉar li plenekonis la popolon, kaj simpatiis kun ĝi. por lapli pensemaj estis terura la penso, ke tiaeminenta sanktulo povis fari tion, kion la homakoro ĉiam instinkte rigardis kiel krimon kon-trâ dio. neniu povis konjekti sufiĉan motivon:·uzibitum, krom okaza malsano, ne havis �kiom sciis la popolo � kâzojn senti sin mal-feliĉa. li atingis per siaj naturdonoj la plejaltan eminentecon en la lando, ŝajne neminacatan de iu. li estis frâlo, kaj liaj fami-

― 433 ―

liaj rilatoj estis kontentigaj. ankâ liaj finan-caj aferoj estis en bona ordo.la tragika okazintaĵo estis mistero por ĉiuj,

kaj fariĝis la sola temo de interparoloj en latuta urbo.

kelkan tempon antâ la aranĝita âdienco, laheredaj ĉefpastroj, ·ŝankhatum kaj ·ilu-ulba,iris malrapide tra la reĝa parko al la grandapalaco. iliaj mienoj estis gravaj kaj ne sensignoj de maltrankvilo. ·ŝankhatum parolis:� kian grandan bruon faras la popolaĉo pri

lia morto!� kredeble, � respondis ·ilu-ulba, ĉagrenite

kaj kun facila tono de riproĉo, � la popolaĉoamis lin pli, ol vi supozis. certe, la okazaĵoskuis la tutan urbon, de la plej altaj klasojĝis la aĉuloj de la krimulaj kvartaloj.� nu, ĉar la afero rilate al ·betraĥ jam

― 434 ―

iris antâen ĝis la nuna oportuna stato, ni dev-as firmigi al ni la koron, kaj ne retiriĝi.nun, ĉar ·uzibitum ne povas malhelpi nin plu,ni atingos nian celon pli facile. jam plifrue ol vi, ·ilu-ulba, mi suspektis lin prideziroj renversi nian politikon. fine lia penointerrilatiĝi kun ·dingir kaj ties danĝerajrevoluciuloj malebligis ĉian pacan kunlaborad-on kun li.� tia perfidulo, � diris ·ilu-ulba patose,

� ne indas okupi la plej altan pozicion enla lando. ni zorgu, ke la kolegio elektu poste-ulon el la hereda pastraro; tamen mi timas, kela malutilega influo de ·uzibitum jam sin mon-tros.dum kelka tempo la altranguloj dârigis la

vojon en silento. ambâ estis premitaj de mal-trankvilaj pensoj, kiujn ili ne kuraĝis konfesiunu al la alia. fine ·ilu-ulba parolis:� mi ne povas ne senti, kontrâvole, ·ŝank-

hatum, ke iom maloportune estas, ke nia tuj

― 435 ―

komenciĝonta lukto kontrâ la reĝo pri ·omarkaj la morto de ·uzibitum kunokazas.� tute ne, � rediris la pli aĝa viro

emfaze, � la ĉiea tumulto fortiros la atentonfor de la malapero de ·omar. la pli grava aferoenglutos la malpli gravan.ili eniris la palacon per malmulte uzata

pordo. tuj ili alprenis treege seriozan, funebr-an mienon, kiu forte impresis la preterpasant-ajn oficistojn kaj servistojn en la koridoroj.la ĉambelano scivole rapidis renkonti lafunebrantajn sanktulojn, por ricevi de ili laplej âtentikan novaĵon. ·ŝankhatum petis linindulgi ilin, kaj konduki en apartan ĉambronapud la âdiencejo, kie ili povos pasigi la temp-on restantan antâ la âdienco per meditado kajsilentaj preĝoj.iliaj piaj meditoj tamen interrompiĝis post

nemultaj minutoj. ·tatnaj, la reĝa kuracisto,envenis kaj, profunde riverencinte, diris:� pardonu, viaj sanktaj moŝtoj, ke mi mal-

― 436 ―

helpas vin en viaj piaĵoj; mi tre dezirasricevi de vi permeson pririgardi la kadavron dela priplorinda ĉefpastro.iom malafable, sed konservante plaĉan mienon,

·ilu-ulba respondis:� niaj interrilatoj kun la dioj en la unua

momento estas afero tro sankta por sinentrudode profanuloj. ni donis ordonojn, ke neniualproksimiĝu al la kara mortinto, ĝis nirevenos. cetere, ne estas urĝa bezono, kekuracisto pririgardu lin. la sankta viro estasmalviva, kaj ĉi tiun fakton neniu kuracistopovus malestigi.·tatnaj, furioza pro tiu rifuzo, sin retiris.la reĝo akceptis la ĉefpastrojn ne en la

granda âdiencejo, sed en la sama ĉambro, enkiu li interparolis kun la reĝino, la antâantagon, kaj kiu certigis plenan privatecon. liavizaĝo estis tre grava. sidiĝinte sur tronosimilaseĝego, li diris malgaje:

― 437 ―

� sidiĝu, sanktaj pastroj 33. la novaĵo prila subita morto de ·uzibitum profunde kortuŝasmin. efektive ĝi konsternas min kaj ŝajne latutan urbon. sinmortigo estas ja krimo en laokuloj de la dioj; tiom pli ĉe viro de supozegranda sankteco. oni diras, ke lia vizaĝo estasterure tordita. ĉu vi, saĝaj pastroj, povas ĵetilumon sur ĉi tiun misteran aferon?·ilu-ulba respondis kun malgaja skuo de la

kapo:� ne, via reĝa moŝto; ankorâ ne. niaj koroj

estas tiel ŝiritaj, kaj niaj mensoj tielkonfuzitaj, ke ni ankorâ ne povis ordigi al nila pensojn. intertempe ni pasigis per preĝojĉiun momenton, kiun lasis al ni la devoj prem-antaj nin. en tia terura kaj mistera afero nivolas juĝi nur post sankta inspiro de la dioj.� mi admiras vian saĝon, sanktaj viroj, �

33 la ĉefpastroj estis la solaj personoj, al kiuj lareĝoj de ·babel donis la privilegion sidi ĉeâdienco en privata ĉambro.

― 438 ―

diris la reĝo, kvankam la respondo de la ĉef-pastro tute ne kontentigis lin. poste li demand-is: � vi ambâ petis âdiencon. kial ne ankâ·uzibitum?la pastroj trovis ĉi tiun demandon ĝena,

precipe en la tiamaj cirkonstancoj; sed ·ŝank-hatum sentime respondis:� ·uzibitum, ho reĝo, plene konsentis kun

ni pri la fina celo de nia peto; sed li volisĝin atingi per malsamaj rimedoj, almenâ livolis provi unue aliajn, ne tiel rektajn.la reĝo tre malkontentiĝis pri la enigma kaj

evidente evitema respondo de ·ŝankhatum, sedretenis akran rediron, kiu volis salti el liajlipoj. post momento ·ŝankhatum parolis plue:� nia peto, ho reĝo, rilatas al unu ·omar

el ·betraĥ en la lando ·uc, kie loĝas ankâ, enbela palaco, ·zir-nana, la ĉefpastrino de ·iŝtar.tie, en la lando ·uc, troviĝas multaj blasfemul-oj, kiuj malŝategas niajn grandajn diojn, kajpenas forlogi iliajn adorantojn. la ĉefpastra

― 439 ―

kolegio de kelka tempo penis, per rimedoj ins-piritaj de la dioj mem, elradikigi tiun herezon,kaj enplanti adoron al niaj dioj en tiuj regio-noj, apud la babela imperio. ·omar, kiu estisgasto en la astrologia kolegio kune kun laegiptaj vizitantoj, estas unu el la plej danĝerajfervoruloj. dum lia vizito li ricevis informonpri trovo de dokumentoj, rilatantaj al niajklopodoj. tiu informo povus, en liaj manoj, estitreege danĝera al nia kulto. plue, ·omar kunmalpia aroganteco levis la okulojn al ·zir-nana, sindediĉintino; kaj ni timas, ke jamprosperis al li, kapti ŝian koron.� kio? la koron de ·zir-nana?� jes, ho reĝo; tio estas por ni, fervoruloj

pri la honoro de nia granda diino, teruraeltrovo.� sed, � demandis la reĝo, � ĉu ·omar

sciis, ke ·zalmuna estas ĉefpastrino kajsindediĉintino al ·iŝtar? eble li ŝin konasnur per la nomo Ğ·zalmunağ.

― 440 ―

� en tiu okazo, � tuj respondis ·ilu-ulba,� li posedas multe malpli da sagaco, ol onisupozas.ĉiuokaze, � plue parolis ·ŝankhatum, �

·zir-nana, sciiĝinte, ke la ĉefpastra kolegiokondamnis lin al morto, konsentigis la reĝin-on forsekretigi lin en la arbara ĉasdomo de lareĝo.dum la parolo de ·ŝankhatum la mieno de la

reĝo iĝis pli kaj pli malbonhumora. fine, ĉe lalastaj vortoj, la reĝo ekflamiĝis:� ·omar trovis grandan plaĉon en miaj oku-

loj, � li diris. � lâ la juĝoj de ĉiuj, kiujlin konas, li estas saĝa viro de nedubebla rekt-eco kaj eksterordinara sperteco pri ekonomiajaferoj � ĝuste tia viro, kian mi serĉas kieladministranton por miaj bienoj. antâ ol tiaviro estos kondamnita al morto, decas, ke mi,la reĝo, konsentu.·ŝankhatum respondis kun firma, decida tono

tia, kian neniu iam antâe kuraĝis alpreni antâ

― 441 ―

la reĝo:� la rajto de la ĉefpastroj, en tiaj okazoj

kondamni al morto, estas antikva kaj netuŝebla,via reĝa moŝto.la vizaĝo de la reĝo ruĝiĝis de kolero:� la ĉefpastroj, � li diris, plilâtigante

la voĉon, � dum jarcentoj juĝadis en aferojaparte rilatantaj al sia sankta ofico, sen kon-trâstaro de la reĝoj. sed tio ne donas al iliian neforpreneblan rajton.·ŝankhatum respondis kun ekstera trankvilo,

sed kun signifoplena, tranĉa tono de voĉo, kiumirigis eĉ ·ilu-ulban, kaj kiu ekfrostigis lakoron de la reĝo:� volu la reĝo reiri en la pensoj al

ankorâ pli antikva tempo, al la komenciĝo dela vico da reĝoj el la ·kasida gento. sen lahelpo de la heredaj ĉefpastroj la unua ·kasidaprinco neniam estus ekokupinta la tronon de·babel. memoru, ho reĝo, ke la posteuloj de tiusama hereda ĉefpastraro, kiu havis la povon

― 442 ―

surtronigi, nun havas la povon detronigi ilin.la reĝo paliĝis kaj videble konsterniĝis.

amaso da maltrankvilaj kaj doloraj sentojtorente trafluis lian kapon: furiozo pro lamaltimo kaj la malrespekto, montritaj al li dela pastroj; duonfreneza deziro refuti iliajnasertojn, kiuj, tamen � ĉi tiu terura pensosubite altrudis sin al li � ne estas senbazaj;turmentaj duboj, ĉu en mortiga batalo kontrâ lapastroj, kiu la tutan landon implikus, estos porli ŝanco konservi la tronon de la ·kasidoj; âĉu ne pli prudente estus, cedi al la postulo dela viroj antâ li, oferi sian fieron, kaj trans-doni ·omaron al ili. tamen, ĉiu pli noblaimpulso en li forpelis ĉi tiun lastan ideon.ankâ venis al li, fulmorapide, la sugesto konsi-liĝi kun ·ilu-ittia kaj ·hamul, por gajni temp-on. sed samtempe kun ĉi tiu sugesto venis lacerteco, ke almenâ la nobla grandaĝulo fortemalaprobus ĉian intencon, tiel malkuraĝe ĵeti·omaron al la lupoj. post peza silento, kiu de

― 443 ―

momento al momento fariĝis pli ĝena, la reĝorespondis, akceptante mienon, en kiu reĝa dig-no kaj nobla malĝojo ricevis egalmezuron:� via sankta ofico, pastroj, ŝirmas vin kon-

trâ la sorto, kiu trafus ĉiun alian maltimul-on, kiu tiel parolus antâ babela reĝo. memoru,ke per la volo de la altaj dioj mi okupas latronon de la lando, kie ilia honoro loĝas. lavolo de la dioj ja sanktigas la babelan trononkaj ĝian okupanton. ho vi ĉefpastroj, kiuj devusesti modeloj de sankteco, ve al malpiaj manoj,kiuj sin levas kontrâ tiun volon!la reĝo ĉesis paroli. lia vizaĝo estis pala;

lia brusto ondadis, kvazâ ĝi volas krevi, kaj lamano, kuŝanta sur brako de la seĝo, tremetis.lia aspekto kontrâdiris liajn bravajn vortojn.tio ne kaŝiĝis antâ la akraj okuloj de la pas-troj. ili estis tro certaj pri sia afero, poresti facile trompataj. ·ŝankhatum ree prenis laparolon:� la interpretado pri la dia volo estas

― 444 ―

aparta afero de la ĉefpastra kolegio, ho reĝo.tre zorge ni pripensis la sorton de ·omar. unu·lemuel, komercisto el ·dedan, fanatika mal-amiko de niaj dioj, kiu estis intimulo de ·omar,kaj kuniniciatinto de ribelo kontrâ ili, jampagis per la vivo sian blasfemadon. la kolero dela dioj ekbrulis kontrâ ĉi tiuj malpiuloj. lahonoro de la loĝantoj en la ĉielo postulas, keni ekstermu ilin. ke ·omar trovis plaĉon en laokuloj de la reĝo, tion ni tre bedâras; sedcedi en ĉi tiu afero ni ne povas.la senhonta aroganteco de ·ŝankhatum preskâ

eksplodigis la reĝon de kolerego; sed prudentadiskreteco, â timo pri la sekvoj sufokis lianbolantan indignon. ree li pesis en la pensoj laŝancojn en eventuala batalo kontrâ la heredahierarkio: venko en la nunaj cirkonstancojsendube firmigus, por multe da jaroj, liantronon, kaj evitigus al li kaj eble al liajtujaj posteuloj la danĝerojn, kiuj jam delongemaldolĉigis lian vivon. aliflanke, cedo por

― 445 ―

ĉiam malfortigus la potencon de la trono, kajstarigus nedisputeblan superecon de la hierarkio.malvenko! li ne kuraĝis pripensi ĝin! sed tione estis ĉio: en la profundo de lia animo sen-tiĝis timo, ke, batalante kontrâ la ĉefpastroj,kiom ajn malsinceraj ili estus, li ofendus ladiojn.povas esti, ke ·ilu-ulba divenis iom el la

pensoj de la hezitema reĝo. li ekpensis, keeble pli prudente estos, uzi alian taktikon,kaj faciligi al la fiera, sed nefortanima reĝosin humiligi kaj cedi.� ho, reĝo, � li diris kun preskâ milda

tono de voĉo, � volu kredi, ke ni tre mal-volonte kâzus malpacon inter la ĉefpastra kole-gio kaj la trono de ·babel. tio malutilus alambâ, kaj malplaĉus al la dioj. ni do nur petas,ke via reĝa moŝto donu al ni komunikon al lakapitano de la gvardio de via ĉasdomo, ordonant-an al li liveri ·omaron en niajn manojn. niuzos ĉian dezirindan diskretecon.

― 446 ―

la reĝo respondis kun dignoplena mieno, kiutamen ne povis kaŝi momentan senpeziĝon de lakoro:� tio estas multe pli konvena lingvaĵo,

·ilu-ulba. mi cedas al peto; ne al minaco. tiankomunikon al mia kapitano mi havigos al vi,kondiĉe ke vi faru vian eblon helpi, ke la afe-ro ne diskoniĝu. vi komprenas.li leviĝis, por indiki, ke la âdienco finiĝ-

is.longan tempon ankorâ la reĝo restis en sia

ĉambro, droninte en la plej malgajaj meditoj.li riproĉis sin pro la ŝanceliĝemo, kiu en ladâro de dek jaroj regis lian politikon, kaj kiufine metis lin en ĉi tiun treege humiliganpozicion. se li estus sekvinta � li diradis alsi en la pensoj � la pli energiajn konsilojnde ·ilu-ittia, kiu avertadis lin pri intrigoj dela ĉefpastra kolegio, li eble nun evitigus alsi tian malvenkon.

― 447 ―

febra eksciteco regis en la granda urbo. ĉitie kaj tie grupetoj da homoj kolektiĝis enkvietaj flankostratoj kaj kortoj, por priparoli,duonvoĉe, la strangajn, maltrankviligajn novaĵ-ojn kaj famojn, kiuj dum la tuta tago traflugisĝin. neniu precize sciis, kio okazis; neniukomprenis la signifon de la misteraj okazant-aĵoj. gravmienaj oficistoj rapidis de la reĝapalaco al la domoj de altranguloj, kaj returneal la palaco; en la kortoj de la temploj amas-iĝis piuloj, malgajaj kaj konfuzitaj, kune kunscivolemuloj kaj skandaluloj � sed ne en laloko de la terura malfeliĉo, la granda templode ·merodaĥ, al kiu oni allasis nur rajtigitajnoficistojn. moviĝado en la kazernoj kaj for-galopado de oficiroj sur rapidaj ĉevaloj alapudaj urboj, ankorâ pligrandigis la miradon. enunuj estiĝis malpreciza timo, ke la jam delongebruletantaj revoluciaj konspiroj baldâ ekflamos;dum aliaj konjektis, ke milito kontrâ fremda

― 448 ―

nacio tuj okazos. aldone al ĉio ĉi tio, funebraspirito kaj mistera, silenta malĝojo ŝajne pen-dis kiel nigra nubo super la vasta urbo.

― 449 ―

ĉapitro 20-a.·lemuel faras el trovon

ĉe unu el aro da malgrandaj, malsanigajstratoj, limtuŝantaj malbonodoran, mezurbanhavenon, staris budo de selfaristo. du viroj,kamparane vestitaj, aliris tiun budon, kajpririgardis kelke da objektoj, elmetitaj surtabulo por vendo. unu el la viroj estis ·lemuel,la alia ·dingir. lâ interkonsento ili renkont-iĝis tie por konsiliĝo. la selfaristo estissamideano kaj amiko de ·dingir, kaj volontepermesis al ili fari uzon el lia butiko. ili dosidiĝis sur tapiŝoj, kaj priparolis la gravajnaferojn okazintajn de post ilia nokta renkontoen la domo de la pramisto.okaze elrigardante trans la montran tabulon,

·dingir subite ekkriis:� ho! jen alproksimiĝas mia frato ·tatnaj,

ĉefkuracisto de la reĝo!� he, ·tatnaj, envenuĉi tien, kaj sciigu al ni, kial via vizaĝo est-

― 450 ―

as eĉ pli funebra, ol la vizaĝoj de la pastrojkaj de la palaca flategularo.·tatnaj, kiu vere aspektis treege malbon-

humora, eniris la butikon, kaj, ne parolante,sidiĝis ĉe la flanko de sia frato en angulo,kie la rigardoj de la preterpasantoj ne povislin trafi. ·dingir diris plue:� vi povas malkaŝe paroli antâ mia amiko

·lemuel, riĉa komercisto, kiu, tamen, plenesimpatias kun ni. efektive ni kune luktas enla nuna momento kontrâ la ĉefpastroj en afero,kiu plej forte provas nian sagacon.post interŝanĝo de salutoj inter ·lemuel kaj

·tatnaj la reĝa kuracisto ekparolis:� en lukto kontrâ la ĉefpastroj vi sendube

bezonas pli ol ordinaran sagacon, sinjoroj.tre volonte mi partoprenas en la lukto, ĉarmi ricevis de ili hodiâ matene ofendegon.� kian? � demandis ·dingir.� mi estis stulta malsaĝulo, kaj dankas la

ricevitan repuŝon al mia propra malprudento.

― 451 ―

·ŝankhatum kaj ·ilu-ulba venis en la palaconpor âdienco. trovante, ke restas kelke damomentoj antâ la voko de la reĝo, la sanktulojvolis pasigi ilin per pia meditado kaj preĝo.nu, mi, malsaĝulo, instigite de scivolemo,plaĉivolemo, parademo, kaj mi ne scias de kiujceteraj malsaĝaj emoj, eniris la ĉambron, porpeti ilian permeson pririgardi la kadavron dela sankta sinmortiginto. kompreneble mi povusfari tion sen permeso de iu ĉefpastro, sed�nu, en fatala momento mi perdis la prudenton.la repuŝo, kiun mi ricevis, por ĉiam estosmaldolĉegaĵo en mia interno. levante siajnsanktajn okulojn al la ĉielo je ofendiĝo promia malpia interrompo al iliaj piaĵoj, ilikomprenigis al mi, pri kia terura profanaĵo mifariĝis kulpa. ili ankâ sciigis al mi, ke ilipostlasis severajn ordonojn, ke neniualproksimiĝu al la mortinto; ke plue, la sankt-ulo estas malviva kaj jam ne bezonas pririgard-on de ia kuracisto. dirinte tion, ili turnis al

― 452 ―

mi la dorson, kaj mi devis eliri, kiel vipitahundaĉo kun la vosto inter la kruroj.·lemuel diris kun grava mieno: � tio estas

suspektinda konduto, kiu tre forte dezirigasmin pririgardi la sanktan kadavron. kiu balzam-os ĝin?·tatnaj respondis: � ·potipanea, egipto, la

reĝa balzamisto. efektive mi estis sur la vojoal lia domo, lâ ordono de la reĝo. ·potipanealoĝas ie en ĉi tiu abomena kvartalo.� bone, � diris ·lemuel, � tio estas bonega

bonŝanco. kun via permeso, ·tatnaj, mi petos laegipton dungi min kiel helpanton ĉe la balzam-ado. mi bone pagos al li mian metiolernantec-on.la fratoj esplore rigardis la komerciston.

·dingir kun ĝojo kaj admiro, ·tatnaj kun kelkamaltrankvilo. la kuracisto respondis:� mi ne scias vian motivon, ·lemuel; sed

estu singarda, kaj precipe ne endanĝerigu min.� ne timu, mia klera amiko, � diris

― 453 ―

·lemuel, � la danĝero, al kiu mi elmetas min,estas centoble pli granda. la ĉefpastroj soifas� â pli ĝuste soifis � mian sangon. efektiveili pensas, ke ili jam sate trinkis ĝin; sedĝi estis la sango de iu alia. � leviĝinte, lialdiris: � ni ne perdu altvaloran tempon,sinjoroj. dum ·ŝankhatum kaj ·ilu-ulba traserĉasla palacon de ·uzibitum, kaj, kredeble, elkovasnovajn planojn, ni povas esplori� esplorind-aĵojn en la templo. mi rakontos al vi, ·tatnaj,sur la vojo al la domo de ·potipanea, kiel okaz-is, ke ·zir-nana, alinomita ·zalmuna, la ·belul-ino, kaj ŝiaj sanktaj kunkonspirantoj pensas,ke mi estas malviva.

malpli ol unu horon poste tri viroj sinprezentis antâ flanka pordo de la granda templode ·merodaĥ. ·tatnaj, la reĝa kuracisto, kaj·potipanea, flavavizaĝa egipto, en pastra vesto desia lando (kiun porti li ne rajtis) staris ĉe

― 454 ―

la pordo, dum ·lemuel, vulgarule vestite, sintenis kelke da paŝoj malantâ ili, portantepezan sakon sur la dorso. viro, lâ aspekto tem-ploservisto, kiu okaze malfermis la pordon,responde al ilia frapo, ne kuraĝis preni sursin la respondecon enlasi ilin, sed volonteiris serĉi iun pli gravan personon. dum la viroforestis, ·lemuel flustris al ·tatnaj:� alprenu kuraĝan mienon, mia sinjoro, kaj

donu al ili la tutan pezon de la digno de viaalta ofico. per ĝusta kvanto da aroganteco oniordinare impresas la homojn � eĉ ruzulojn,kiuj mem uzadas la saman artifikon.post kelka tempo alvenis unu el la malsuperaj

pastroj, kiu demandis la vizitantojn, kio estasla celo de ilia veno. li havis funebranaspekton, kaj parolis duonvoĉe, kvazâ li timasveki la mortinton, â ofendi lian ĉirkâŝvebantanspiriton. ·tatnaj respondis kun dignoplenasinteno, sed kun la afableco de kortegano:� ŝajne vi ne konas min, pastro. mi estas

― 455 ―

·tatnaj, ĉefkuracisto de la reĝo. la reĝo volas,ke la sankta mortinto balzamiĝu lâ la plejlerta metodo, kaj persone ordonis al mi venigiĉi tien lian propran balzamiston ·potipanean, ella lando egipta. ·potipanea kaj lia helpisto volasdo pririgardi la mortinton, kaj fari aranĝojnpri la translokiĝo al tâga loko por la plenum-ado de sia laboro.la pastro tuj akceptis maltrankvilan aspekt-

on, kaj heziteme diris:� mi ne scias, kion fari. miaj sinjoroj,

·ŝankhatum kaj ·ilu-ulba, postlasis ordonon, keneniu aliru la mortinton ĝis ilia reveno.·tatnaj milde respondis: � mi povas bone

kompreni, ke la sanktaj viroj, konfuzite de tiaterura okazintaĵo, ne zorge antâpripensis tiandeziresprimon. la enbalzamigo ja tre urĝas kajne permesas prokraston. la ĉefpastroj, lâ miascio, estas en la nuna momento preme okupitajde tre gravaj ŝtataferoj, kaj, kredeble, nerevenos antâ noktiĝo. krom tio eliris defini-

― 456 ―

tiva ordono de la reĝo, ke mi, kiel kuracisto,tuj persone kontrolu la aranĝojn pri la enbal-zamigo, por ke ĉio dece fariĝu kun la plejgranda respekto al la indo de la sankta viro.tuj poste mi devos raporti al li pri la plenum-ado de la ordono.ankorâ la pastro hezitis tre embarasite.·lemuel rimarkis, ke la pastro de tempo al

tempo metis la manon sur la lumban regionon desia dorso, kaj aspektas, kvazâ io doloras lintie. parolante respektoplene kaj bonkore, lidiris:� mia sinjoro ·tatnaj, bonvolu pardoni; eble

la sankta pastro ne bonfartas, kaj pro tio laafero aspektas al li multe pli grava, ol ĝivere estas. eble vi povas doni al li bonankonsilon.·tatnaj avide kaptis la sugeston de la ruza

komercisto, kaj tre afable demandis la pastronpri la simptomoj de lia malsano. la pastrovolonte priskribis detale siajn dolorojn kaj

― 457 ―

sian farton. ·tatnaj âskultis kun bonkora, sedgrava mieno, kaj respondis:� via malsano povas esti kâzata de unu el du

malordoj. kiu el ili la kâzo estas, mi ne povaskonstati sen zorga kaj preciza esploro. tioestas urĝa afero, kaj prokrasto estus danĝera.do, dum ·potipanea kaj lia helpisto prizorgas lamortinton, mi povas esplori vian aferon.la penso liberiĝi de siaj doloroj, kaj esti

prizorgata de la reĝa kuracisto mem, venkisĉiujn restantajn skrupulojn de la pastro, kajli kondukis la tri virojn tra koridoroj kajantâĉambroj al la privata vestejo de la ĉefpas-troj. survoje li elverŝis malĝojajn sentojn prila terura sorto de la ĉefo. por li la aferoestis doloriga, konfuza mistero. li sciigis alili, ke la tri ĉefpastroj estis kune ĝisneordinare malfrua horo en ĉambro, apuda alla vestejo, kiu servis ilin kiel privatejo,ripozejo â ejo por okazaj interkonsiliĝoj. nem-ultajn minutojn poste, temploservisto, okaze

― 458 ―

enirinte la vestejon, trafis la teruran vidaĵonkaj tuj, freneza de konsterno, trakuris la tem-plon kriegante. la pastro plue informis ilin,ke la ŝnuro estas ankorâ ĉirkâ la kolo de lamortinto, lâ insista ordono de la juĝista ins-pektoro. tion la bona viro tre bedâris kajrigardis kiel malrespektaĵon kontrâ la sanktaviro. � mi kovris lian kapon per blanka tuko,� li diris, � ĉar mi ne povis elporti laaspekton de la tordita vizaĝo.dum ·tatnaj kaj la pastro sin retiris en la

ĉefpastran privatejon, ·lemuel kaj la egiptoeniris la vestejon. la mortinto kuŝis sur benkokaj estis vestita per longa, blanka surpliso,ordinare portata de pastroj ĉe negrava deĵoradointerne de la templo. ·potipanea sin okupis permezurado kaj pretigado de la kadavro por sianâza laboro. dume ·lemuel rigardis ĝin kunstreĉa atento. liaj viglaj okuloj ŝajne atentisĉiun detaleton, ne nur de la kadavro mem, sedankâ de ĝia pozo, de la ŝnuro ĉirkâ la kolo,

― 459 ―

kaj de la tola vesto. plej zorgeme li pririgard-is la vizaĝon, la buŝon kaj la okulojn de lamortinto. subite li vokis la egipton kaj petislin perforte malfermi lian buŝon. ·potipanea vo-lonte plenumis tiun deziron; kaj ·lemuel dârig-is sian esploron. kontenta rideto ludis ĉirkâlia buŝo, kiam iom poste li turnis la atentonal diversaj objektoj en la ĉambro. evidente litrovis interesaj la enhavon de ligna kesto kajde vestoŝranko, kaj la trabon en la mezo de laplafono, de kiu, kredeble, la ĉefpastro pendis,kiam la timema temploservisto eniris la ĉambr-on.·lemuel ĵus finis sian esploron, kaj la egip-

to sian preparan laboron, kiam envenis ·tatnajkaj la pastro.� nu, diris la reĝa kuracisto, bonhumore

ridetante, � nia konsultado malhelpis minplenumi mian devon ĉi tie, ·rigan, sed sendubenia egipto kaj lia pia helpanto dece traktis laeminentan sanktulon. mi nur volas formale

― 460 ―

konstati, ke efektive tiel estas.·lemuel, per mangesto montrante al la

vestoŝranko, demandis la pastron tre humile kajkun lerte ŝajnigita, solena timo:� via pastra moŝto; ĉu tiu ŝranko enhavas

la vestojn de la sanktaj ĉefpastroj?·rigan afable malfermis la meblon, vidigante

du dubeblankajn vestojn, similajn al la vesto,kiun surhavis ·uzibitum. sed ilia blankeco neestis tiel pura; efektive ili havis iom flavannuancon.� jes, � li diris, � jen estas la surplis-

oj, kiujn portas miaj sinjoroj ·ŝankhatum kaj·ilu-ulba, kiam ili okupas sin per ordinaraj,piaj devoj en la templo. la tria loko � ho ve!� ricevadis la surplison de tiu bedârinda viro.multekostaj kaj bele ornamitaj, ceremoniajvestoj troviĝas en aparta vestejo apud la plej-sanktejo en la kvina etaĝo de laz i k u r a t i 34.

34 temploturo.

― 461 ―

� mi tre volus tuŝi per la mano la sankt-ajn vestojn, � ·lemuel diris. � en ili certeestas ia efikeco.la pastro bonhumore ridetis kaj flankenpaŝis

por permesi al la pia helpanto palpi la vestojn.alproksimiĝante al la ŝranko, ·lemuel demandis:� kiu el la du vestoj apartenas al mia

sinjoro ·ŝankhatum? mi aparte respektegas linpro lia sankteco, kaj volus tuŝi lian zononper la lipoj.� jen, amiko, � respondis ·rigan, � la

vesto ĉe via dekstra mano. la vestoj de la hered-aj ĉefpastroj estas tute tiaj samaj, krom lalongoj. ·ŝankhatum estas pli altkreska, ol ·ilu-ulba.� ho, � diris ·lemuel kun facila ĉagreno

en la voĉo, � malestas la zono; mi do kisu lasurbrustaĵon.la reĝa kuracisto observis ĉi tiun sceneton

kun miro, demandante sin, kion celas la arabakomercisto.

― 462 ―

gajninte per tiu piaĵo la favoron de la pas-tro, ·lemuel diris plue:� por kompletigi niajn preparojn, ni bezon-

as malgrandan oleolampon, sankta pastro; nivolas ekbruligi aromaĵon. eble ne tro ĝenosvin havigi al ni tian objekton.tuj kiam la pastro eliris el la vestejo,

·lemuel sin turnis al ·tatnaj kaj petis lin irikun li en la apudan privatejon de la ĉefpastr-oj. la kurteno, apartiganta la du ĉambrojn,apenâ falis post ili, ·lemuel ekparolis rapidekun tre grava mieno:� mia sinjoro, rigardu atente la kadavron.

·uzibitum ne mortigis sin mem. la pastroj ·ŝank-hatum kaj ·ilu-ulba pendigis kaj mortigis lin,dum li estis sub epilepsia atako.� kio? mortigita de siaj kolegoj? terura

akuzo, tio, ·lemuel!� tamen facile pruvebla. atente pririgardu

la kadavron, precipe la strange torditan vizaĝ-on. mi malfermigis lian buŝon kaj konstatis, ke

― 463 ―

li mordis al si la langon. esplorante la buŝon,mi trovis en ĝi ankorâ restaĵon de sanga ŝâmo.plue, rigardu liajn kunpremitajn manojn kajliajn piedojn. ili, la piedoj, ne malsuprenpend-is malrigide, kiel oni supozus, sed rekte elsta-ras kiel ĉe homo sub tia atako. por ŝajnigisinmortigon, la du sanktuloj pendigis lin de latrabo supre, per lia propra zono. la zono romp-iĝis. ·ŝankhatum, la pli decidema el ili, depren-is sian zonon, kaj tiun zonon ili uzis. ĝiankorâ troviĝas ĉirkâ la kolo de la mortigito.vi rimarkos, ke la koloro de la zono ĉirkâ lakolo de ·uzibitum tute akordas, ne kun lakoloro de lia surpliso, sed kun la koloro dela surpliso de ·ŝankhatum, al kiu mankas lazono. la rompiĝintan zonon vi trovos en lakesto apud la vestoŝranko, kaŝitan sub tolaĵoj.dum momento ·tatnaj staris senmove, konfuz-

ite. poste li reeniris la vestejon, sekvate de·lemuel, kaj, rapide pririgardinte la signojnkaj objektojn, indikitajn de la komercisto,

― 464 ―

diris mallâte kun grava mieno:� ho, ·lemuel, vi estas tute prava: sinmort-

igo estas elbarita. kio estos la sekvo de ĉi tiueltrovo?� tertremoj en la ĉefpastraj palacoj; kaj

la plej bruega tumulto, kiu iam okazis en·babel!� mi tuj sciigos ·ilu-ittian.� ·ilu-ittian? kiu li estas?� li estas kortegano; privata sekretario de

la reĝo en eksterlandaj aferoj. li havas grand-an, iom misteran influon en la reĝa palaco.entute li estas mistera homo, sed, mi kredas,fidela kaj honesta; unu el la malmultaj, prikiuj oni povas tion diri. cetere, ne ekzistasamikaj rilatoj inter li kaj la ĉefpastroj. ĉitiu informo estos por li tre valora, kaj ankâpor mia frato ·dingir.·lemuel tiam rememoris la fremdulon, kiu

akompanis lin kaj ·omaron sur parto de la vojode ·padar al ·betraĥ. post momenta medito li

― 465 ―

petis la reĝan kuraciston prokrasti la disvast-igon de la novaĵo ĝis la vespero. � eble, �li aldiris, � mi volos fari uzon el miaeltrovo por miaj propraj celoj, antâ ol ĝi dis-koniĝos.

― 466 ―

ĉapitro 21-a.·zalmuna batalas kontrâ la ĉef-

pastroj·zalmuna kaj la reĝino sin retiris en la urb-domon de la unua, sen la scio de iu en lapalaco, por senĝene interkonsiliĝi pri lakonfuza stato, en kiu ĉio troviĝis; por evitila reĝon; kaj fine, por atendi raporton de ·ilu-ittia. jam vesperiĝis, kaj la komplezema hiksosoankorâ ne venis. la virinoj rigardis unu laalian maltrankvile de tempo al tempo. iliajkoroj estis tro premitaj por interparolo; kajsilento regis en la ĉambro dum kelka tempo.fine paŝoj âdiĝis en la koridoro, kaj, momen-ton poste, la atendita viro disigis la pezajnpordokurtenojn, kaj envenis. facile riverenca-nte kun la plaĉa rideto, kiu malofte forlasislian allogan vizaĝon, li diris:� volu pardoni, viaj sinjorinaj moŝtoj, ke

mi malfruas. ĉiu momento de la tago estis prem-

― 467 ―

okupita kaj sortoplena. kaj nun la reĝo atend-as min post malpli ol unu kaŝbuo; do mi devasrapidi super mia longa raporto. volu do âskulti.kiam mi vidis mian reĝan sinjoron post laâdienco, kiun li donis al ·ŝankhatum kaj ·ilu-ulba, mi trovis lin en furioza humoro, kaj enla komenco tre malbabilema. sed iom post iomprosperis al mi eltiri el li la tutan aferon.nu, la batalo komenciĝis; kaj bedârinde en launua lukto la reĝo estis devigata cedi lokon.vi jam scias, ke, malgrâ ĉiuj antâzorgoj, laĉefpastroj eltrovis la kaŝejon de ·omar kajsendis al ĝi duonroton el sia propra gvardio,supozeble kun ordono perforte eniri kaj mort-igi nian amikon. en tio ili malsukcesis. ilikredeble estus sukcesintaj, se ne alvenus ĝusta-tempe bela knabino, rajdanta sur same belaazeno. ŝi avertis la reĝan gvardion. nu, ·ilu-ulba kaj ·ŝankhatum rekte postulis, ke la reĝodonu al ili leteron al ·padan-rimmu, ordonantanal li transdoni ·omaron en iliajn manojn. ili

― 468 ―

prezentis ·omaron kiel treege danĝeran malamik-on de la dioj, efektive kiel fanatikulon, kiuposedas scion pri dokumentoj rilatantaj alkelkaj planoj kaj faroj de la ĉefpastra kole-gio, Ğinspiritaj de la dioj memğ, por elradik-igi la ·jehova-kulton en la lando ·uc. lâ lapretendita, netuŝebla rajto de la kolegio ilikondamnis ·omaron al morto, ne nur pro tio,sed ankâ pro lia aroganteco kaj lia malpiecoamindumi altan pastrinon, sin dediĉintan al·iŝtar.dirante tion, ·ilu-ittia multsignife ekrigardis

·zalmunan, kiu komprenis la aludon, kaj paliĝ-is. ·ilu-ittia dârigis: � en la komenco lareĝo furioziĝis kaj malkonsentis. li eĉ plifurioziĝis, kiam ·ŝankhatum senpasie sciigislin, ke, en okazo de malkonsento, la ĉefpastrakolegio uzos rimedojn detronigi la ·kasidandinastion. kolera argumentado sekvis. longe lareĝo noble kontrâstaris, ne nur ĉar li klarevidis la gravegajn sekvojn de cedo, sed ankâ

― 469 ―

ĉar lia tuta reĝa animo kun abomeno forpelisla penson, tiel oferi al ili viron, kiu trovisplaĉon en liaj okuloj. tamen, miaj sinjorinoj,fine, post lerta alvoko de ·ilu-ulba al prudentokaj pieco kaj al respekto antâ la honoro de ladioj ktp., la reĝo sentis sin devigata cedi.efektive, â pretekste, la reĝo cedis al peto,ne al minaco. ĉiuokaze tio estas treege bedâr-inda, sed tiam, konsidere ĉiujn cirkonstancojn,neevitebla.·zalmuna estis eksplodonta de indigno, sed,

ekvidante dolorplenan kaj petegan rigardon enla okuloj de la reĝino, ŝi sin detenis. ·ilu-ittia rimarkis kaj komprenis ĉi tiun interŝanĝ-on de rigardoj, kaj plue parolis:� antâ unu kaŝbuo kaj duono la reĝo sendis

la postulitan leteron al ·ŝankhatum, sed mi trebedâras, ke li tion faris tiel senprokraste; ĉarmi ĵus sciiĝis, ke prosperis al ·tatnaj farieltrovon, kiu eble remetos la tutan aferon enla fandujon, kaj espereble elvenigos ĝin en

― 470 ―

stato pli oportuna por la reĝo. � post momen-ta, impresa pâzo li diris grave: � ·uzibitum nemortigis sin mem. liaj kolegoj, ·ilu-ulba kaj·ŝankhatum mortigis lin, dum li estis subepilepsia atako; kaj pendigis lin de trabo enla vestejo, por ŝajnigi, ke li mortigis sinmem.la du sinjorinoj salte leviĝis de la divanoj

ĉe la unuaj vortoj de la kortegano kun ekkriojde surprizo kaj teruro. ambâ tuj komprenis lagravajn sekvojn de tia eltrovo, pri kiuj ·ilu-ittia aludis.� nekredebla rakonto, ·ilu-ittia! � ekkriis

la reĝino.samtempe ·zalmuna diris kun flamaj okuloj:� do, la batalo komenciĝis. bone, ni tri

kune batalu.la hiksoso reprenis la parolon:� pri la faktoj ne povas ekzisti duboj. la

nuna stato de la kadavro klare montras, ke lamorto okazis, dum ·uzibitum ankorâ estis sub la

― 471 ―

atako. plue, temploservisto, okaze enirante lavestejon, nur malmultajn minutojn post laeliro de ·ilu-ulba kaj ·ŝankhatum, ekvidis lamalfeliĉulon pendantan per ŝnuro de plafonatrabo. li estis tiel konsternita, ke mankis alli sufiĉe da prudento, por depreni la viron.eble li tiam povus savi lian vivon. homo ĵussuferinta de epilepsiaĵo, ne estas en la dâro delonga tempo en sufiĉe konscia stato, por pend-igi sin.tiam sekvis detala priskribo pri la

cirkonstancoj, kiujn ·tatnaj raportis al ·ilu-ittia, kaj kiujn ripeti ne estas bezone.·zalmuna kaj la reĝino âskultis kun la plej

viva intereso: la pastrino esplordemandis sin,kian personan uzon ŝi povos fari el la novaĵo;kaj la reĝino maltrankvile pripensis, ĉu ŝiaeżo nun kuraĝus kapti la okazon, por detrui laheredan potencon de la sumera hierarkio; â ĉuŝi mem devos peni okazigi ilian falon.nelonge post la fino de la raporto de ·ilu-

― 472 ―

ittia, la reĝino reiris al la palaco, portate dekvar lakeoj en ŝirmilfermita portilo, kajakompanate de sia amanto. tuj kiam ili estisfor, ·zalmuna rapidis al la palaco de ·ŝank-hatum, kiu ne estis tre malproksime de ŝia loĝ-ejo. en kelka distanco sekvis ŝin la du dikajênukoj. ŝia koro batis furioze. du fortaj emoci-oj interbatalis en ĝi, kaj preskâ disŝiris ĝin:duonfreneza timo pro la sorto de ·omar, kajnedifinebla teruro ĉe la penso, ke, per minacomalkovri la krimon de la ĉefpastroj � pordevigi ilin cedi rilate al ·omar � ŝi kâzosdefinitivan rompiĝon de ĉiuj interrilatoj kun lareligiaj âtoritatoj de la lando, kaj por ĉiamdetruos sian pastrinan karieron. sed ju pli ŝialproksimiĝis al la celo de sia vojaĝeto, desmalpli terura aspektis ĉi tiu lasta penso. tionkâzis vico da konsideroj, kiuj ĝis tiam ankorâne alprenis en ŝia menso tre precizajn form-ojn, sed kiuj nun subite revenis al ŝi en lamemoron kun unuigitaj fortoj. la ĉefaj

― 473 ―

konsideroj estis la jenaj: ŝia malsukceso eĉskueti la fidon de ·ijob; kaj lia subita kaj eks-terordinara prospero tuj post lia resaniĝo; dubopri tio, ĉu la terura sortobato, kiun ŝi faligissur ·omaron, kaj lia pasia amo al ŝi vere ielŝancelis lian fidon al ·jehova; la elstara,neignorebla nobleco de ·ijob, de ·omar, ·adahakaj ·hamul, kies lâdon ·ilu-ittia ne povissufiĉe prikanti; fine ŝi ne povis ne vive sen-ti, ke tiu nobleco de anoj de la malestimatakulto akre kontrastas la malbonfarojn de laĉefpastroj, ŝiajn proprajn farojn, kaj la abo-menan mallojalecon de ·ajla kaj ·nupta. ĉu ŝi,pro kunlaborado kun tiaj homoj, oferus la vivonde viro, kiu, malgrâ ŝiaj antâaj kontrâbataloj,nun estis la idolo de ŝia koro? tamen, la pen-so esti mallojala kontrâ sia granda, adorata dii-no ankorâ teruris ŝin.·ŝankhatum estis for de la domo. almenâ tiun

sciigon ŝi ricevis de lia eżino. senhezite doŝi direktis la paŝon al la domego de ·ilu-ulba,

― 474 ―

kiu troviĝis tute apude. ŝi alvenis kaj petisserviston sciigi al sia sinjoro, ke ŝi dezirasparoli kun li. anstatâ, tamen, atendi en antâ-ĉambro, ·zalmuna sentime sekvis la serviston,kaj eniris ĉambron, en kiu, en tiu momento,·ilu-ulba kaj ·aramis, lia eżino, lâte kaj akrediskutis pri ia familia afero. ambâ estis en tremalbona humoro, kaj malkaŝe montris malplezuronpro la senceremonia entrudiĝo. precipe ·aramis,kiu sentadis malinklinon kontrâ ·zalmuna proĵaluzo, rigardis ŝin tre malafable. ·zalmunaiom neĝentile esprimis deziron paroli kun ·ilu-ulba sola. lia eżino tuj diris:� mi restos ĉi tie.·zalmuna respondis kun ia malestima malŝato

� alude al ·ilu-ulba:� mi certigas al vi, ·aramis, ke vi havas

nenian kâzon ĵaluziĝi. sed nia afero ne estaspor profanaj oreloj, kaj cetere treege urĝas.la pastreżino kolere ripetis: � mi restos ĉi

tie!

― 475 ―

·ilu-ulba konfuziĝis. miro pri la stranga kon-duto de ·zalmuna superis eĉ lian kreskantankoleron. maltrankvile li sin demandis, kia afe-ro povas instigi ·zir-nanan tiel arogante insis-ti pri duopa interparolo kun li. li subtenus laeżinon, se li ne ĵus malpacus kontrâ ŝi. lasceno estis maledifa, kaj por ĉesigi ĝin, lidiris malbonhumore, sed kun tiom da digno,kiom li povis kolekti:� bone, ·zir-nana, ni iru en mian privatan

sanktejon.·aramis tuj diris kun malica mokrideto:� nu, por ke vi ne malsanktigu la sanktej-

on, mi prefere eliros. interparolu do ĉi tie.ĵetante al la pastrino rigardon, plenan de

malamo, ŝi eliris.tuj kiam la pezaj pordokurtenoj refermiĝis

post ·aramis, ·zalmuna sin turnis al ·ilu-ulba,kiu postrigardis la elirantan eżinon kun mie-no, esprimanta koleron, honton kaj antâtimon.� ĉu vi jam forsendis la leteron de la reĝo

― 476 ―

al la arbara ĉasdomo? � ŝi demandis subite.� jes, aro da gvardianoj foriris antâ unu

kaŝbuo.� kun kiaj instrukcioj?� vere, ·zir-nana, via konduto stranga mal-

faciligas al mi, eĉ en mia propra domo,respondi al vi kun la respekto deca al ĉefpas-trino!� kun kiaj instrukcioj, viro?!� plenumi la dekreton de la ĉefpastra kole-

gio, kaj mortigi ·omaron, blasfemanton de la diojkaj malpiulon, kiu kaptis la koron de pastrinode ·iŝtar!� ja, koron, kiun vi, sankta ĉefpastro, kaj

eżo de nebela, sed riĉa virino, vane penis kap-ti. sed mi forpuŝadis viajn nâzajn penojn. nun,tuj forsendu komisiistojn sur la plej rapidajĉevaloj post la gvardianoj, por nuligi viajninstrukciojn, antâ ol estos tro malfrue.la furiozo de la fiera ĉefpastro fariĝis

― 477 ―

neregebla. lia ronda vizaĝo purpuriĝis, kaj liajmalhelaj okuloj elĵetis fulmecajn rigardegojnal la virino antâ li.� via aroganteco, ·zir-nana, transpaŝas

ĉiujn limojn. mi ne faros ion tian!� tamen, vi faros, tuj kiam mi rakontos al

vi ion, kiu okazis hierâ vespere.·zalmuna parolis ŝajne sen ekscito, sed kun

morda akreco. ŝia vizaĝo estis morte pala, kajla mano, per kiu ŝi apogis sin al divano, trem-is:� âskultu! vi, ·ŝankhatum kaj ·uzibitum estis

kune en via vestejo en la granda templo. vimalpacis. vi kaj ·ŝankhatum akre riproĉis ·uzibi-tumon pri politikaj intrigoj. subite ·uzibitumricevis epilepsian atakon. ·ŝankhatum, pli cer-bovigla ol vi, tuj sugestis uzi la oportunanokazon ŝajnigi, ke li mortigis sin mem, kajpendigi lin de trabo sub la plafono per liapropra zono.·ilu-ulba paliĝis, kaj en la dâro de momento

― 478 ―

liaj okuloj akceptis vitrecan aspekton proteruro. tamen li penis per ĉiuj fortoj sinregi, kaj nun ŝajnmoke demandis:� kaj kiu frenezulo rakontis al vi tian

fabelon?� silentu! � kun glacieca malŝato ·zal-

muna parolis plue. � la ŝnuro rompiĝis, kaj·ŝankhatum malligis sian propran zonon, kiunvi ambâ uzis. la rompita zono de ·uzibitum trov-iĝas en la nuna momento en kesto en angulode la vestejo, kaŝita per vestaĵoj. silentu, ĝismi finos! iru kaj malfermu la buŝon de lamortigito, kaj vi trovos, ke la malfeliĉulomordis al si la langon. eble ankorâ troviĝassanga ŝâmo en lia buŝo. plue, rigardu liajnmanojn, liajn piedojn, liajn suprenturnitajnokulglobojn. ĉio indikas epilepsian atakon. homoen lia stato ne povas sin mem pendigi. en ladâro de multe da horoj poste li ne kapablastion fari.kvankam la vizaĝo de ·ilu-ulba nun aspektis

― 479 ―

cindrece pala; kaj ŝvitgutoj vidiĝis sur liafrunto, tamen li ankorâ ne volis cedi en lalukto.� kiu frenezulo� � li balbutis.sed ·zalmuna tuj interrompis lin, alprenante

solenan voĉtonon:� nenia homa okulo vidis la malnoblegan

krimon. nur la ĉieestantaj dioj ĝin vidis. pluaneado estas senutila, ·ilu-ulba. kulpan animonvia vizaĝo perfidas. rapidu kaj forsendu la vir-ojn, preĝante, ke flugiloj doniĝu al la ĉevaloj.sciu, ke, se ·omar mortos per la manoj de viajsenditoj, morgâ matene la tuta urbo ekscios,kiamaniere la amata ĉefpastro trafis la morton!en la dâro de kelke da momentoj la cerbo de

·ilu-ulba, obtuzigite de teruro, malkapablis labo-ri. tamen per grandega peno li stimulis sin.tiam trakuris lian duonfrenezan kapon, ful-morapide, vico da konfuzaj demandoj kaj furiozajdeziroj: ĉu senutile estas dârigi la batalon? ĉuvere ·zir-nana ricevis tiun sciigon senpere de

― 480 ―

la dioj? ĉu ŝi sola scias pri la mortigo? âĉu iu alia ĝin eltrovis kaj sciigis ŝin?freneza deziro ekkaptis lin, ĉion riski, sinĵeti sur la antâe amatan, sed nun malamegatanvirinon, kaj, silentigante ŝin por ĉiam, eblemalhelpi diskonigon de la sekreto.·zalmuna divenis liajn pensojn. spitante la

memkondamnitan malkuraĝulon, ŝi diris:� senutile estas, ·ilu-ulba, peni mortigi

ankâ min. ekstere staras du el miaj servistoj,fortmuskolaj viroj, tiel aldonitaj al mi, kielamantoj.sen plua argumentado ·ilu-ulba konsentis tuj

forsendi du fidindajn virojn, kvankam li tretimis, ke jam estos tro malfrue. la plifruecode la unua senditaro kaj la severaj instrukciojdonitaj al ĝi estis malesperigaj.emfaze ripetinte la minacon, ke ŝi nepre mal-

kovros al la mondo ilian krimon, en la okazose ·omar estos mortigita, ·zalmuna eliris kaj,sekvate de la du sindonemaj servistoj, revenis

― 481 ―

hejmen.tuj kiam ·zalmuna estis sola en sia propra

buduaro, granda senripozeco kaptis ŝin. konsider-inte, sur la vojo hejmen, la situacion, en kiuŝi sin trovis rilate al ĉio, kiu konsistigadisŝian ĝisnunan vivon, kaj konante nun la ver-ajn karakterojn de la viroj, kun kiuj ŝiplenkore laboradis, ŝi ne volis lasi la aferojnflosi lâflue. ŝi forte malfidis ·ilu-ulban, kajneniel povis esti certa, ke li efektive jamforsendis la duan komunikon al la arbara ĉas-domo. la mortigema rigardo, kiun ŝi ricevis ella okuloj de la viro, kiu iam altrudis al ŝisian amon, sed kiu nun malamegis ŝin, kaj liapreskâ malespera situacio igis ŝin timi, ke lifaros atencon kontrâ ŝia vivo antâ la morgâamateno, prefere ol riski certan kaj plenanruiniĝon de sia tuta kariero. tiam venis al ŝila penso, ke eble ·padan-rimmu dubos pri laâtentikeco de la reĝa letero, â malvolos plen-umi la ordonon, â deziros prokrasti ĝian plen-

― 482 ―

umon. tuj do ŝi decidiĝis sen plua malŝparo detempo forrapidi mem al la ĉasdomo. ŝi ne klaresciis, kion ŝi faros tie, nek kion ŝi diros al·omar, se feliĉe li ankorâ estas viva. tion, ŝipensis, ŝi povos pripensi sur la longa vojo.malpli ol unu horon poste, ·zalmuna rajdis

sur verva ĉevalo, nerekoneble vualite, tra jamsenhomaj stratoj de la granda urbo. post ŝi raj-dis, en malgranda distanco, ŝiaj fideloj ênukoj,armitaj kvazâ por batalo. sed unu fojon plu lakalkulema virino eraris. ŝi malĝuste taksis ladanĝerojn de nokta vojaĝo en tempo de naciamaltrankvilo kaj politika konfuzeco. neniu ella tri homoj havis tre precizan scion pri lavojo al la ĉasdomo, kaj, penante eviti la ĉef-vojojn, ili erariĝis en unu el la disaj antâurb-oj 35. vojirinte en la dâro de pli ol unu horoen malĝusta direkto, ili estis devigataj sinreturni kaj reiri lâ postesignoj kaj orientiloj.

35 en tiu antikva tempo la poste fama murego ĉirkâ·babel ankorâ ne ekzistis.

― 483 ―

·zalmuna, kiu okaze iom apartiĝis de siaeskorto, subite âdis post si tumultan bruon. ladu viroj estis atakitaj de duonroto da soldatoj,kiuj gardis por la reĝa partio la ĉefajn ŝose-ojn komunikigantajn la grandan urbon kun laekstera mondo. la rondaj, senbarbaj vizaĝoj dela armitaj ênukoj kâzis suspekton, ke ili estaselamidoj, irantaj al ·babel, por pligrandigi lapartianaron de la ĉefpastroj. ĉar ili ne povis,â ne volis, fari kredindan klarigon pri lacelo de sia nokta vojaĝo, la rotestro ordonisaresti ilin. tion la fidelaj servistoj forte pen-is malhelpi, kaj furioza batalo okazis. la subitabruo ektimigis la ĉevalon de ·zalmuna kajneregeble forkurigis ĝin. unu el la soldatoj,ekvidante la forgalopantan figuron, sendis postĝi sagon kun la intenco trafi la beston, kajmalhelpi la forkuron. la sago estis bone celitakaj enfiksiĝis en la postaĵo de la ĉevalo. lavundita besto ankorâ pli teruriĝis kaj frenezesaltis trans fosojn kaj kuregis tra kampoj.

― 484 ―

okaze trafinte ŝoseon, ĝi galopis dum kelkatempo lâ ĝia mezo.·zalmuna tenegis sin per ambâ manoj je la

selo kaj per streĉo de ĉiuj fortoj feliĉekonservis sian pozicion. sed iom post iom larapideco de la ĉevalo malpliiĝis de doloro kajsangoperdo; kaj ĝiaj paŝoj fariĝis pli ŝancel-iĝaj kaj tremaj.la nokta mallumo nun komencis cedi al

matena krepusko. arbetaĵoj kaj aliaj objektojakceptis fantomecajn aspektojn. timo kaptis lakoron de la virino. de malantâ ĉiuj malhelaj,mistere aspektantaj senformaĵoj ŝajne ekaperisatakontoj, kontrâuloj, kiuj volis malsukcesigiŝian celon. ne longe poste ·zalmuna alproksim-iĝis al la vojoforko, kie jam du scenetoj denia historio ludiĝis. nedecideme kaj nerve ŝibridis la ĉevalon, kaj ĉirkârigardis, ne scian-te, kie ŝi sin trovas, nek kion ŝi devas fari.ŝia koro estis peza; kaj de tempo al tempo ner-va timo transiris en obtuzan senesperecon â

― 485 ―

akran maldolĉecon de la spirito pro ŝia sorto.subite ·zalmuna vidis figuron de viro, kvazâ

elpaŝantan el la griza mallumo. la viroalproksimiĝis tre malrapide al la vojoforko. liakapo, kovrita per kapuĉo, estis klinita antâen,kaj peze li apogis sin sur longan bastonon. liaspektis kiel laca maljunulo en profunda, mal-gaja enpenseco. kredeble li preterpasus, nerimarkinte la virinon, se la senfortigitaĉevalo en tiu momento ne ektimiĝus ĉe laneatendita, fantomosimila aperaĵo. ĝi flanken-saltis, ŝanceliĝis kaj falis, teren ĵetante larajdantinon. vekiĝinte el sia malgaja medito, laviro tuj alkuris, por helpi al la malfeliĉavirino. li faris tion kun pli granda vigleco,ol lia kaduka mieno supozigus ebla. ·zalmunaricevis nur elartikiĝon de piedo kaj fortanskuon.� dankon al vi, bonulo, � ŝi diris, �

feliĉe mi ne falis sub la ĉevalon. sed unupiedo forte al mi doloras. bedârinde pereo

― 486 ―

alrigardas mian beston. noktaj vojorabistoj vun-dis ĝin per sago� kiu� ho! � ŝi ekkriiskun signoj de terurego, � ·lemuel!� jes, ·zalmuna, alinomita ·zir-nana, �

respondis la maljunulo, rigardante la virinonkun larme malsekaj okuloj, � jes, mi estas·lemuel, la malestimata kolportisto, kies sangonvi soifis, kaj pensis esti verŝinta. jes, mi viv-as, ·zalmuna. la viro, kiun vi mortigis, estis·hagaj, mia servisto. noble li oferis sian viv-on, por savi mian.pasis momentoj, dum kiuj ·lemuel videble pen-

is regi profundan emocion. poste li parolisplue per voĉtono, en kiu esprimiĝis samtempeakra animdoloro, abomeno kaj furiozo.� sed, diablino, bone prosperis al vi mort-

igi vian viktimon, viron, kies piedon lavi indasnek vi nek viaj kunkrimuloj.� kio? � ekkriis ·zalmuna kun tremanta

voĉo, � ĉu ·omar vere estas malviva? parolu!� jes, viaj senditoj, â la senditoj de la

― 487 ―

ĉefpastroj, mortigis lin antâ kaŝbuo kaj duono.malfeliĉe mi alvenis tro malfrue por mortikune kun li. iru for, do, malvirtulino, kajĝuu la triumfon de via venko! âskultu tamen.per ĉi tiiu bastono mi povus frakasi vian kap-on, â per ĉi tiu ponardo mi povus eltranĉitiun malnoblan koron vian. sed mi scias, ke la·eternulo vivas; kaj al li prefere mi lasos lavenĝon al la mortigintoj de lia servisto.·zalmuna nur duone âskultis la furiozan

riproĉon de ·lemuel, kiu torentosimile elver-ŝiĝis el lia troŝarĝita koro. konsternite kajŝanceliĝante ŝi serĉis per la manoj apogon,kvazâ ŝi timas sveni. ekscitite ŝi interrompislin:� vi eraras, ·lemuel; vi eraras. vere, mi

rapidis al la ĉasdomo, por savi lin, se eble.mi ja pasie amas lin, kaj jam riskis ĉion,ĉion ŝatindan en la mondo, por savi lin.kun tranĉa malestimo ·lemuel rediris:� ne parolu pri amo, malnoblulino! la

― 488 ―

vorto malsanktiĝas en via buŝo. mi scias, ke dekelka tempo vi ĉirkâvolvis lian honestan koronkiel vipuro. vipuro vi ja estas!� vi maljuste juĝas min, vi, nokta ŝtel-

isto!� jes, ·zalmuna, por savi karan amikon el

la reto de malvirta virino, mi pasigis kelke danoktaj horoj en via skribejo. jes, mi ŝtelisdekduon da cilindroj, por malkovri vian idolan-econ, kaj por tiri en la taglumon viajn intri-gojn okazigi la spiritan pereon de ·ijob kaj dealiaj adorantoj de la ·eternulo. ĉu mi maljustevin juĝas, vipuro, sciante, kiamaniere vi kâzisla morton de ·amtelaj kaj de ŝiaj filetoj; sci-ante, ke vi konspiris, kune kun viaj spioninoj,·ajla kaj ·nupta, dispremigi per pluaj kordolor-oj la fidon de ·omar al lia dio? via koro estasputra abismo de malvirto.momenton ·lemuel pâzis, kaj poste moke dâr-

igis:� kaj ĉion ĉi tion, por plivastigi la regn-

― 489 ―

on de viaj diaĉoj. vi kaj la ĉefpastroj estasvere indaj reprezentantoj de dioj, kiuj estasnenio, krom estaĵoj, kiuj iam estis mortemuloj,pekoplenaj, kiel vi mem. noblaj dioj, en vero,kiuj bezonas tiajn servistojn! vi kaj viaj kun-krimuloj penegis detrui min, sed mi ankorâ nefinis mian laboron. vana estas la freneza penode la pastroj ekstermi la kredon al ·jehova. lavivanta dio, kiu amas la justecon kaj la virton,fine detruos siajn malamikojn. sciu, virino,morgâ matene, antâ ol la butikoj malfermiĝos,ĉiuj bubaĉoj en ·babel scios, ke la sanktuloj·ŝankhatum kaj ·ilu-ulba malnoble mortigis siankolegon ·uzibitum, dum li estis sub epilepsiaatako. jes; mi, malestimata komercisto, tioneltrovis. el dudeko da apartaj lokoj la novaĵodiskuros kiel fajro en seka herbejo.·zalmuna, terurite, rigardis duonfreneze antâ

si. per ambâ manoj ŝi premis al si la febrajntempiojn, kaj ĝemis. forgesante sian elartikigit-an piedon, ŝi sin turnis, kredeble por forkuri,

― 490 ―

sed eligis dolorkrion, kaj preskâ falis teren.tuj ·lemuel rapidis subteni ŝin, kaj kun jammalsevera voĉtono diris:� vi ne povas reiri sen helpo, ·zalmuna. en

la plej proksima tendo loĝas diotimaj homoj.ili flegos vin kaj venigos vin hejmen.� ne! � ekkriis ·zalmuna malespere, � mi

ne volas esti flegata de ili!� ne estos necese, � ·lemuel respondis

sarkasme, � ĉar jen venas ·padan-rimmu, kiusendube kun plezuro levos vin sur sian ĉeval-on, kaj tenos vin en la brakoj.dirinte tion, ·lemuel sin turnis, rapidpaŝe

foriris, kaj baldâ malaperis en apuda arbaro.

― 491 ―

ĉapitro 22-a.la fino de la intrigoj

la mistera Ğatmosferoğ, kiun estigis la novaĵopri la supozita sinmortigo de ·uzibitum, ankorâpeze pendis super la vasta urbo ·babel, la sekva-ntan matenon, kiam la ordinara aktiveco surla stratoj rekomenciĝis.subite nova famo mistere disvastiĝis, samtempe

el multaj diversaj partoj de la urbo: unue flu-stritaj aludoj; poste pli lâtaj onidiroj; kajfine nedubebla fakto, akompanata de ĉiujspirohaltigaj detaloj. preskâ neniu sciis, kielfariĝis, ke post ne pli ol unu horo la teruranovaĵo resonadis de la plej kvietaj kortoj enla centro de la urbego ĝis la plej malproksim-aj antâurboj, nome, ke la bedârinda, sanktaĉefpastro ·uzibitum ne mortigis sin mem, sed keli estis malnoblege mortigita de siaj kolegoj,la heredaj ĉefpastroj ·ilu-ulba kaj ·ŝankhatum!antâ ol pasis plua horo, la publikaj placoj,

― 492 ―

precipe la placoj antâ la temploj kaj palacoj,bolis per ekscititaj popolamasoj.la eksciteco de la pasinta tago estis granda,

sed kompare senbrua pro la profunda dolorosubkuŝanta ĝin. la nunan tumulton karakterizisflama, minaca indigno. eksterordinare estisvidi, kun kia volonteco la vulgaruloj kredis lamalbelan famon. ŝajnis, ke la solvo de la mis-tero, kvankam terura, iom malŝarĝis al ili lakoron. la sinteno de la popolo ankâ enlumigisĝian respektegon al la viro, kiu sin levis elĝia mezo ĝis la plej alta pozicio en la lan-do, krom la trono de la reĝo; kaj samtempe ĝimontris � kaj per tio malfermis la okulojn demultaj � la kaŝitan malinklinon kontrâ lafremda, hereda pastraro.la konsterno en la pastraj rondoj ne havis

paralelaĵon en la tuta historio de la idolkulto.en la reĝa palaco la eksciteco estis preskâne malpli granda, sed, kompreneble, bridita dekortega konveneco. tiuj, kiuj sciis ion pri la

― 493 ―

streĉitaj rilatoj inter la reĝo kaj la ĉefpastr-aro, tuj furioze pripensis la politikajn sekv-ojn de tiu miriga eltrovo.la reĝo ricevis la novaĵon kun miksitaj sen-

toj. li tuj komprenis, ke la renversitajcirkonstancoj � se la rakonto efektive estasvera � ne nur forprenis al la nuna heredapastraro la povon almiliti lin, sed ankâ,prezentas al li la plej oportunan okazon for-detrui siajn personajn malamikojn, ·ŝankhatumkaj ·ilu-ulba, kaj sufiĉe restarigi la firmeconde sia trono. tio deprenis pezan ŝarĝon de liakoro. tamen la penso, puŝi la batalon en lakampon de la kontrâuloj, ankorâ timigis lin.aliflanke la novaĵo ĉagrenis kaj maltrankvil-igis lin. malgrâ kelkaj nebelaj karaktertrajtoj,la reĝo estis profunde religiema. li sincerebedâris, ke viroj, altigitaj al tiuj oficoj, kaj,lâ supozo, elstare sanktaj, povus vere esti tiajabomenaj krimuloj. plua konsidero malĝojigiskaj maltrankviligis lin: li timis, ke la farita

― 494 ―

eltrovo malpligrandigos, almenâ dum kelka tem-po, la simplan religiemon de la popolo, kajsekve, ankorâ malpligrandigos la pian timon,kun kiu oni rigardis lin kiel teran enkorpiĝ-on de la plej alta dieco.longe kaj dolore la reĝo meditis sola en sia

privatejo, evitante la ĉeeston eĉ de siaj plejfavorataj konsilistoj. li estis malinklina mal-kaŝi siajn plej internajn sentojn al iu elili, des pli, ĉar li nun kun maldolĉa ĉagrenobedâris, ke li, malgrâ la admonoj de sia plibona memo, malnoble transdonis ·omaron al tiujfanatikuloj. en tiaj cirkonstancoj la konsilojde liberpensulo, kiel ·ilu-ittia, estus senutilaj,eble eĉ malplaĉaj. ankorâ malpli da inklino lisentis, konsiliĝi kun ·hamul. ia stranga timoekposedis lin, ke la malkaŝemo de la preskâsuperhome saĝa hiksoso ŝancelos la fundament-on mem de lia kredo.ju pli longe la reĝo meditis, des pli mal-

trankvila kaj malĝoja li fariĝis. fine li sopir-

― 495 ―

egis esti for el ĉiuj ĉi tiuj ĉagrenoj kajkonfuzoj. li volis esti sola en ia malproksimatemplo de ·merodaĥ. eble tie li trovos, senperede la dio mem, inspiron kaj gvidon. sed tio japovis resti nur sopiro. kion ajn nevole, li dev-os tuj kaj energie agi.li do leviĝis, kiam la suno jam alproksimiĝ-

is al la okcidenta horizonto, kaj eliris el laĉambro, por havigi al si la plej freŝajn nov-aĵojn. la koridoro, kondukanta al tiu privataĉambro de la reĝo, estis preskâ plena de altajoficistoj, kiuj evidente atendis lian elvenon.ili aspektis malgajaj kaj maltrankvilaj, kajpreskâ ne kuraĝis eĉ flustri vorton unu al laaliaj. vidante, ke la reĝo kolere sulkigas lafrunton, la plimulto el la korteganoj diskretesin retiris en apudajn koridorojn â ĉambrojn.al la ĉambelano kaj al kvar ministroj la reĝoordonis sekvi lin en la âdiencejon. enirinteĝin, la reĝo tuj sidiĝis sur la trono, kaj dir-is:

― 496 ―

� viaj vizaĝoj, ho konsilistoj, estas grava-mienaj. kio do estas la lasta novaĵo?unu el la ministroj, viro kun fiera sinteno,

respondis:� ·marduk donu al la reĝo eternan vivon. la

popolaĉo�kolere la reĝo interrompis lin: � ne nomu

mian popolon popolaĉo!la ministro profunde sin klinis kaj kolere

mordis al si la malsupran lipon. kiam li elrek-tiĝis, lia vizaĝo jam montris humilan, preskâmildan mienon:� volu la reĝo ordoni. flama indigno metis

tiun malbelan vorton en la buŝon de via serv-isto. la plej malaltaj klasoj de la urbo, forge-sante la netakseblajn benojn, per kiuj la reĝoilin superŝutadas, kuraĝas kriegi kaj postuli,ke la reĝo tuj juĝu la ĉefpastrojn.alia ministro, kuraĝigite de rigardo de la

reĝo, diris:

― 497 ―

� granda estas la tumulto, ho reĝo; kaj laspiritoj de la vulgaruloj bolas. sed tio estasfaro de agitistoj. en ĝi vidiĝas la mano de·dingir, la estro de sekreta societo derevoluciuloj.la malfeliĉa reĝo klinis la kapon, kaj apog-

is la frunton sur manplaton, por kaŝi la vizaĝ-on antâ la korteganoj. dum kelke da minutojsilento regis en la ĉambro; kaj neniu kuraĝisinterrompi la doloran mediton de la okupanto dela trono. tiam la ĉambelano rimarkis moviĝon dela pordokurtenoj, kaj aliris ilin sur la piedp-intoj.� kio estas? � subite demandis la reĝo.� alveno de novaj raportoj, ho reĝo, �

respondis la ĉambelano, � la popolo penasperforte eniri la palacon de ·ilu-ulba.la reĝo vigle leviĝis kaj kolere kriis:� tion mi ne volas toleri. ·melzar, iru,

ordonu al la palaca gvardiestro pretigi taĉment-on, por gardi la pordegon de lia palaco.

― 498 ―

� mi tre timas, via reĝa moŝto, � ·melzar,la ĉefmilitestro, kuraĝis diri, � ke unu taĉ-mento ne sufiĉos.� sendu du� tri. la leĝo de la lando, kaj

mia sento de justeco ne permesas, ke malutilotrafu iun antâ deca enketo kaj lâleĝa kondam-no.antâ ol ·melzar eliris el la âdiencejo, la

ĉambelano enlasis ĵus alvenintan oficiron, kiu,post profunda riverenco, raportis, ke grandaamaso da ekscititaj homoj kolektiĝas sur laplaco antâ la reĝa palaco, kaj ke la ĉefojkun brua aroganteco postulas âdiencon ĉe lareĝo. apenâ finiĝis la raporto, eniris en laĉambron ·ilu-ittia, sen antâe ricevita permeso.tiel granda estis la eksciteco, kaj tiel ekster-ordinaraj la cirkonstancoj, ke ŝajne neniumiris pri tio, ke li rekte supreniris la ŝtup-ojn antâ la trono kaj alparolis la reĝon!� decas, ke via reĝa moŝto sciu, � li

flustris, � ·zalmuna mistere malaperis hierâ

― 499 ―

nokte kune kun du servistoj, la famaj elamajênukoj. la servistojn oni trovis hodiâ matenemortigitaj sur soleca kampo ekster la urbo; sednenian postesignon de la sinjorino. ŝia reĝinamoŝto estas nekonsolebla kaj ploregas. lareĝino timas, ke ĉi tiu malfeliĉo kaj la krimode la ĉefpastroj ne estas sen interrilato.la novaĵo kortuŝis la reĝon pli profunde, ol

·ilu-ittia antâvidis. lia vizaĝo vidigis akrandoloron kaj pene subpremitan furiozon. ·ilu-ittiaparolis plue, nun jam pli lâte:� la tumulto de la popolo fariĝas pli dan-

ĝera de momento al momento, ho reĝo. ni devastuj agi. se la reĝo volas, mi alparolos laamason el reĝa ĉaro.� tion faru, mia fidela princo, � respond-

is la reĝo, indikante per la vorto Ğprincoğ,ke li altigas ·ilu-ittian al princa rango, �sed ne elmetu vin al tro granda danĝero. tujkiam prosperos al vi trankviligi la popolon,venigu la ĉefpastrojn ĉi tien, sub protekta

― 500 ―

eskorto, se ili volas. intertempe mi iros parolial la reĝino. kie ŝi estas?� en sia buduaro, kredeble.la reĝo kaj ·ilu-ittia eliris el la âdiencejo,

sekvate de malbonvolaj rigardoj de la kortegan-oj, kiuj malestimis la unuan pro lia nedecid-emo, kaj malamis la alian pro la supereco superili, kiun li atingis en la reĝa konsilejo.duonhoron poste eliris el la impona pordego

de la reĝa palaco eleganta ĉaro, brile ortegitakaj ornamita per multekoloraj juveloj. duo dabelaj, fortmuskolaj ĉevaloj ĝin tiris, altpaŝekaj kun dignoplena malrapideco. honora eskortode reĝaj gvardianoj akompanis la veturilon. dulancistoj antâiris la ĉevalojn, kaj dekduo daaliaj solene marŝis ĉe ambâ flankoj. apud laveturigisto staris ·ilu-ittia parade vestita. surlia brusto pendis longa, ora ĉeno, indikantalian princan rangon. la profundon de la ĉarookupis ·hamul, sidanta sur remburita angulseĝo.tuj kiam la trankviligontoj alproksimiĝis al la

― 501 ―

popolamaso, kiu sin tenis je kelka distanco dela kolosaj sanktfiguroj, la antâirantoj kriis:� cedu lokon, babelanoj, al la reĝa ĉaro.

âskultu la parolon de la reĝo per la buŝo dela princo ·ilu-ittia!·ilu-ittia trankvilmiene rigardis la bolantan

amason da homoj, kaj post momento ekparolis,lâte kaj impone:� viroj de la granda urbo! nia amata, sank-

ta ĉefpastro ·uzibitum jam ne vivas�iu en la amaso ekkriis: malnoblege mortig-

ita!trankvile ·ilu-ittia respondis:� kredeble. sed la leĝo de la granda reĝo

·ĥammu-rabi diras, ke neniun oni rigardu kulpaantâ deca jura esploro. kiom malpli virojn,kiuj okupas tiajn altajn, sanktajn oficojn!jam preparoj fariĝis, por esplori tiun ekster-ordinaran aferon. mi certigas vin, ke la korode la reĝo estas ŝirita de granda doloro. sedankorâ pli forte ĉagrenas la bonan reĝon via

― 502 ―

tumulto, kiun la sankta mortinto certe mal-aprobus. do, noblaj babelanoj, montru vin indajje la plej granda urbo en la mondo, indaj jela granda reĝo, kaj indaj je ·uzibitum. kvieteforiru, ĉiu en sian domon. justeco nepre fariĝ-os.âdiĝis en la popolamaso jen aprobaj murmuroj,

jen malkontentaj eldiroj de pli tumultemaj vir-oj; sed la plimulto estis senesprime konfuzitaj.kiam do, lâ okulordono de ·ilu-ittia, laveturigisto antâenirige vipetis la ĉevalojn,trairejo tuj malfermiĝis tra la densa arego. enĝi la pli juna hiksoso vidis nemalmultajn,kiuj evidente miris mute, kial ili tiel stulteobeas. post multaj malhelpoj la veturilo atingisla palacon de ·ilu-ulba. tie la popolamaso estiseĉ pli granda kaj ankorâ pli forte ekscitita,ol antâ la reĝa pordego.·ilu-ittia tuj alparolis la maron da malafablaj,

minacaj vizaĝoj ĉirkâ li, uzante preskâ lasamajn argumentojn. sed baldâ evidentiĝis, ke li

― 503 ―

havas aferon kun pli obstina kaj danĝeraamaso, ol li antâvidis. mokriproĉoj, incitoj kajkriegoj âdiĝis el ĉiuj flankoj. la spertadiplomato tamen sentime dârigis sian deklamon.unu lâtvoĉa estro, suprengrimpinte piedestalonde obelisko apud la pordego, kriegis:� kiu estas ·ilu-ittia, ke ni âskultu lin?pli kaj pli proksime la amaso premis la

gvardianojn, starantajn ĉirkâ la veturilo, kiujjam singarde tenis la armilojn, pretaj defendila ĉaron de la reĝo kaj ĝiajn okupantojn. tiam·hamul leviĝis kaj majeste ĉirkârigardis. ŝajn-is, ke preskâ neniu rimarkis lin antâe. tuj latumulto en la proksimeco de la ĉaro trankvil-iĝis, kaj murmuro trakuris la popolon: �silentu, � oni diris, � tio estas la grandaĝaegipta saĝulo; âskultu!� babelanoj, � ekparolis la blankharulo, �

negrave, kiu estas ·ilu-ittia. sufiĉas, ke listaras ĉi tie en la loko de la reĝo mem. viserĉas juston. prave. sed la justo postulas ĉe

― 504 ―

la juĝantoj egalanimecon kaj senpasian sinten-on. ĉu ne konfuza pasio kaj flama indigno reg-as vin en la nuna momento? via bona reĝopromesas al vi per la buŝo de ·ilu-ittia, kejusteco fariĝos. kredu lin. iru do trankvilehejmen, kaj ne kâzu, ke viaj posteuloj vinriproĉos, kaj hontos pro konduto via, malindaje via granda urbo.la efekto de la simplaj vortoj de la grandaĝ-

ulo estis miriga. la tumulto liminterne de liavoĉo tuj ĉesis; kaj iom post iom la tuta vastahomamaso trankviliĝis. multaj tuj obeis liankonsilon, kaj foriris; aliaj scivoleme restisen konvena distanco, por vidi, kio plue okazos.momenton poste la pordego de la palaco duon-malfermiĝis, kaj viro elvenis, kiu, riverencin-te antâ ·ilu-ittia kaj ·hamul, respekte alparolisla unuan:� ·laomer, la domestro de ·ilu-ulba, mia

sinjoro, humile petas vin enveni. li havasgravegan sciigon.

― 505 ―

·ilu-ittia volonte konsentis kaj sekvis la ser-viston, kiu post la eniro fermis kaj zorgeriglis la pordon. la domestro, aspekte respekt-inda maljunulo, atendis ·ilu-ittian en la sama,lukse meblita antâĉambro, kiun ·zalmuna enirisla antâan tagon. li estis pala kaj videbleprofunde malĝoja. tuj la kortegano demandis:� kie estas via sinjoro?� for.� for? kien?� mi ne scias. jam antâ la matena krepusko

hodiâ matene li kaj ·ŝankhatum rajdis for surla plej rapidaj ĉevaloj, alivestite kaj enplena sekreteco. ili petegis, ne ordonis, sedpetegis min kaj promesigis, per ĉiuj rimedojkaŝi la sekreton de ilia foriro ĝis la vespero.eĉ ·aramis, mia sinjorino, nenion scias pri lacelo de ilia subita vojaĝo.� sinkondamno; ĉu ne?·laomer malgaje kapjesis, dolorĝemis kaj

respondis kun tremantaj lipoj:

― 506 ―

� mi tre timas, mia sinjoro, ke tio estosla juĝo de la popolo. verdire mi ne rigardisilin kiel apartajn sanktulojn, sed� sed�la maljunulo ne finis la frazon, kaj dâre

balancis la kapon.

noktaj ombroj jam kovris la grandan ĉefurbon,kiam ·zalmuna ŝtele eniris sian domon, lamante.ŝia kapo estis klinita antâen, kaj ŝia mienokaj ĉiu movo de la korpo montris ekstreman lac-econ kaj korprematecon. senbrue trapasintekoridoron kaj aron da antâĉambroj, ŝi enirissian buduaron. la ĉambro estis duonlumigita enla profundo per unu lampo, pendanta super alta-rosimila tablo kun statueto de la diino ·iŝtar.subite leviĝis de antâ ĉi tiu tablo virino el

preĝa pozo. tio estis ·belizunu, ŝia konfidencababela servistino. eklumo de ĝoja surprizo, kiuekvidiĝis en la larmemalsekaj okuloj de la vir-

― 507 ―

ino, tuj malaperis. alkurante al ·zalmuna, kajĵetante sin antâ ŝin genue, ·belizunu kriis:� ho, ·zir-nana, mia dolĉa sinjorino; vi

revenis! sed kiel malfeliĉa vi aspektas! ho,kio okazis? kio tiel korpremas vin?·zalmuna ne respondis. ŝajnis, ke ŝia

kordoloro estas tro peza por parolo. ·belizunuree parolis:� la bona diino âskultis miajn preĝojn kaj

redonis vin al ni� sed parolu, sciigu al viafidela servistino�per voĉo, en kiu emocio kaj senespereco

interbatalis, ·zalmuna interrompis ŝin:� mia bona ·belizunu, mi ŝuldas al vi sen-

finan dankon. la diino pagu al vi tion, kionmi ne povas repagi. se vi amas min, ne demandumin, kio okazis. sed tuj pretigu mian skribilar-on kaj la incensilon.� sed, mia kara sinjorino� la afliktita

virino balbutis.

― 508 ―

� ne parolu, ·belizunu; per silento montruvian kunsenton.·belizunu eliris kaj post nemultaj minutoj

revenis, alportante malgrandan kupran ujon, enkiu ardis lignokarboj, kaj pleton kun aro daobjektoj necesaj por leterskribado. ·zalmunastaris antâ la altarotablo, fikse rigardante enobtuza sensenteco la sanktfiguron. silenteplorante, la fidela servistino metis la skribil-aron sur kanapon kaj la incensilon sur tripied-on, starantan apud la tablo, kaj destinitan porĝi. silente ŝi ree eliris.la neevitebla brueto, kiun ŝi faris, ŝajne

vekis la korpremegatan virinon el duona sen-konscieco. kun ekmovo, kvazâ ŝi devigas sinalpreni finan decidon, ·zalmuna elprenis elinterna poŝo de sia mantelo malgrandan argilanbotelon, kaj elverŝis el ĝi brunan fluidaĵonen oran pokalon, starantan sur la sankta tablo.farinte tion, ŝi sidiĝis sur la kanapo, kaj permallonga grifelo kun alfiksaĵo en formo de

― 509 ―

sagokapo presis kojnoformajn literojn sur dumalseke molaj cilindroj. senhezite ŝi skribisleteron, pri kies teksto ŝi ŝajne jam antâedecidiĝis:

Ğ·zir-nana al sia dolĉa, reĝa amikino sendas la lastajn salutojn. la reĝino de la ĉielo forprenu el via koro ĉiun malĝojon pro mia terura sorto. en la brakoj de la kompatema diino mi esperas trovi pardonon, forgeson, pacon. ·omar ne estas plu. tial la vivo estas por mi malamataĵo. honestemi penis servi al la dioj. sed vanaj kaj malsaĝajestis miaj penoj; kaj nun mi abomenas ilin. regas min malespero, kiun nenio surtera povus malpezigi. jam staras antâ mi pokalo, plenigita per cikuta veneno. post nemultaj momentoj mia spirito estos for. adiâ. volu akcepti, kiel memor-igilon al ama amikino, mian domon kaj mian bie-non en ·betraĥ. miaj e g i b o j administru mian turkisominejon en ·sinaj kaj mian bienon en ·elasar pro la profito de ·naama, filino de ·omar.ili donu decajn donacojn al mia servistaro, krom al ·ajla, kiun la sep malbonaj dioj turmentuen ambâ mondoj. la tuta restaĵo de mia havo el-speziĝu pro la profito de la temploj de ·iŝtar en·uruk kaj ·babel.ğ

― 510 ―

·zalmuna leviĝis, kvazâ en revo, kaj kunmieno de anima laceco malmoligis la cilindr-ojn super la ardantaj lignokarboj. poste ŝimetis la cilindrojn en silkan saketon, fermisĝian buŝon per silka ŝnuro kaj sigelis la fin-aĵojn per sigelilo, pendanta de braceleto.la komuniko estis skribita kaj preta por sia

fatala vojo al la reĝa palaco. ankorâ ĝi estisen ŝia mano; sed forsendite, ĝi igos neeviteblaŝian sorton. rememorigante al si la jam faritandecidon, ·zalmuna freneze laboris forpeli el lapensoj sin altrudantajn konsiderojn pri lasekvoj, kiujn havos ŝia senespera ago. timantedo, ke ŝi ŝanceliĝos, ŝi energie sonorigisvokilon, kaj iris renkonte al la tuj venantaservistino.� ·belizunu, � ŝi diris per funebra voĉo,

� tuj pretiĝu. prenu kun vi du virojn, kajiru al la reĝa palaco. transdonu al la reĝinomem ĉi tiun saketon. ĝi enhavas treege gravankomunikon. en la okazo, se la reĝino ne povas

― 511 ―

akcepti vin hodiâ nokte, restu en la palaco,kaj plenumu vian komision kiel eble plej fruemorgâ matene.ne donante al la surprizita virino okazon

diri eĉ unu vorton, ·zalmuna sin turnis kajreiris al la sankta tablo. tie ŝi staris sen-move dum kelke da minutoj, rigardante alternela statueton kaj la pokalon, enhavantan la mor-tigan venenon. treege maldolĉa penso turmentisŝin: trinki la venenon signifus malvenkon porŝi, kaj venkon por la ·jehova-kultanoj, kiujblasfemas ·merodaĥon kaj la grandan diinon.terura penso! des pli terura, ĉar la bildo dela malamata ·lemuel dâre persekutis ŝin, kajĉar lia mordanta parolo ankorâ sonis en ŝiajoreloj. denove venis al ŝi la ĉagrena penso,ke inter la adorantoj de la Ğ·eternuloğ troviĝ-as homoj de elstara nobleco, kompare kun kiujla ĉefpastroj kaj multaj aliaj aspektas kielabomenaj malvirtuloj!sur la vojo hejmen ·zalmuna forte penis

― 512 ―

imagi ian ekstazon, kiun ŝi sentos en lasolena soleco de sia buduaro antâ la statueto dela amata diino, kaj ĉe la penso pri baldâa unu-iĝo kun ŝi. tia rava sento tiam neniel volisveni. nun ĝi estis eĉ pli malproksime de ŝi.ŝia vizaĝo ricevis pli kaj pli dolorplenanaspekton. la okuloj, ruĝrandaj kaj sekaj, estisvitrecaj, kaj el ili elrigardis dum kelka tempomalluma, duonfreneza senespereco. ŝi volispreĝi, sed ne povis. sopire ŝi rigardis la sta-tueton de la diino, deziregante lumeton de helpasimpatio. nenia respondo venis. poste ŝi prenisel ora skatoleto plenmanon da incenso, kajŝutetis ĝin sur la ardantajn karbojn, esperante,ke la ebriiga parfumo vekos en ŝia koro iomel la kutima fervoro kaj amo al la diino. laĉambro iom post iom pleniĝis de forte odorantafumo, kiu tamen, ne alportis al ŝi la deziratanadorsenton.lâ subita impulso ·zalmuna prenis harpon,

apogitan al la kanapo, kaj, sidiĝinte, komencis

― 513 ―

ludi favoratan himnon al ·iŝtar. kanti ŝi nepovis. iom post iom la melodio de la himnotransiris, sen konscio de la ludantino, en tre-ege plendajn akordojn. ili estis nevola elfluoel ŝirita, senespera koro.subite ŝi vekiĝis, kvazâ el morta premsonĝo,

forpuŝis la harpon kaj firmamiene aliris lasanktan tablon. rapide ŝi prenis la pokalon,eltrinkis ĝian enhavon, kaj ĵetis sin genueantâ la statueton de la diino. ektremo kaptisŝin. post kelke da momentoj ŝiaj pensojkonfuziĝis, kaj ŝiaj membroj ekrigidiĝis. silen-to, senkonscieco, kaj fine morto.

― 514 ―

ĉapitro 23-a. paca ·betraĥkvar jaroj pasis, kaj duono. kelkaj el lastrangaj okazintaĵoj en ·babel, kiuj okupis nianatenton dum sufiĉe longa tempo, diskoniĝis en·betraĥ, kaj ankorâ vive restis en la memoro dela urbetanoj. la tragika morto de ·omar, amatakaj respektata de ĉiuj; la sinmortigo de ·zal-muna, la mistera belulino; la abomena krimokontrâ la potenca ĉefpastro ·uzibitum; kaj fine,la sinakuza forkuro de liaj kolegoj estis oftajtemoj por gravaj diskutoj inter pensemaj viroj,kaj bonvenaj fontoj de flustritaj interrakontojde ne malpli babilemaj virinoj. ankorâ la vulga-ruloj priparolis la sortojn de ·omar kaj ·zal-muna kun kelka singardemo, se ne kun solenatimo. jam la imagema popolo vestis la tutan afe-ron per pli-malpli fantaziaj aldonaĵoj, eblesemante per tio semojn por miraklaj legendoj.la perdo de la amata amiko ĵetis ·ijobon en

profundan malĝojon. la novaĵeroj pri la

― 515 ―

cirkonstancoj, okazigintaj lian morton, kiamili iom post iom trafiltriĝis el ·babel, kâzisal li multajn horojn de malgaja kaj streĉamedito. post kelka tempo alvenis al li sekretainformo, ke ·naama kaj ·adaha rifuĝis en laekstrema sudo de la lando araba, kaj loĝas tieen trankvila sendanĝereco kune kun ·lemuelen bieno apartenanta al la maljunulo.la plejaĝuloj de ·betraĥ opiniis konsilinde,

ke ambâ knabinoj restu tie dum kelka tempo, ĝisoni povis esti certa, ke ĉiuj danĝeroj forpasis.petite de la urba konsilantaro, ·ijob volontekonsentis kontroladi la administradon de la bie-noj de ·omar dum la neplenaĝo de ties filino.la reĝino de ·babel ekposedis, lâ leĝa

procedo, la domegon kaj teraĵon, testamentitajnal ŝi de ·zalmuna. jam de du jaroj loĝis tie·hamul kaj ·ilu-ittia, kiu, almenâ en ·betraĥ,ree uzis sian unuan nomon, ·abidan. de larenkontiĝo kun sia grandaĝa parenco ·ilu-ittiapli kaj pli nâziĝis pro la ŝlimaj politikoj de

― 516 ―

·babel. tion la gereĝoj klare vidis; kaj, por netute perdi lin, la reĝino proponis al ·hamulkaj li, ke ili okupu la belan palaceton en·betraĥ. ·ilu-ittia dâre servis al la reĝo kielprivata konsilisto, kaj tre ofte vojaĝis ·babelon,kiam lia konsilo estis dezirata en malfacilajaferoj. lian politikan sintenon forte influislia kunuleco kun ·hamul kaj ·ijob. la reĝorimarkis tion kun kreskanta kontenteco. laelstara nobleco kaj la preskâ superhoma saĝode la grandaĝulo tre imponis al li; kaj lafamo pri la miriga historio kaj la sankteco de·ijob vekis en li vivan intereson, eble ion pliprofundan. efektive li jam promesis al ·ilu-ittia viziti ·betraĥon la venontan printemponkune kun la reĝino kaj la princo ·ilu-zat.la animoj de ·hamul kaj ·ijob kunligiĝis per

la plej fortaj ligoj de ama amikeco. unu trov-is en la karaktero kaj en la travivaĵoj de laalia ion, kio ankorâ pliriĉigis lian internanvivon. tiom da tempo, kiom ·ijob povis apartigi

― 517 ―

de siaj multaferaj okupoj, li tre volonte pasig-is en feliĉa kuneco kun la amata kaj respek-tegata amiko, en kiu li vidis kvazâ enkorpiĝonde dia saĝo, kaj kiu strange kunligis lin kunla longa vico da grandaj patriarkoj.en la administrado de sia tre rapide kreskan-

ta havo kaj en la kontrolado de la bienoj de lamortinta ·omar, ·ijob ricevis tre kompetentankaj fidelan helpon de viro, kiu nelonge post latragediaj okazintaĵoj en ·babel alvenis en·betraĥ, kaj petis de li ian humilan okupon. lidiris, ke lia nomo estas ·oriel, sed insiste pet-is, ke oni ne faru demandojn pri lia deveno.ĉar ·ijob urĝe bezonis servistojn, kaj laokupopetanto alie plaĉis al li, li dungis lin.la personeco de ·oriel tuj kâzis en la mal-

granda urbo neordinaran scivolon. efektive labetraĥanoj havis sufiĉan kâzon rigardi lin kielenigmon. li estis juna aligentulo, kiu, malgrâsia senornama, preskâ malriĉula vesto, havis laaspekton de nobelo. li estis malbabilema kaj

― 518 ―

pensema, ofte eĉ malgaja, kaj kutime tenissin, kiom eble, aparte de la vilaĝanoj. kvankamla viro ne rekte malkonfesis kredon je la diojde ·babel, li ne volis kunigi sin kun iliaj,jam ne multenombraj adorantoj. pri ·jehova lihavis, en la komenco, nur tre ombrecan scion.per konstanta ĝentileco kaj malofta servemo·oriel baldâ gajnis la bonvolon de ĉiuj, kunkiuj li havis aferon. al tio helpis en ne mal-granda mezuro lia vire bela vizaĝo, lia medite-ma mieno kaj strange revema rigardo el liajesprimoplenaj okuloj. la virinoj, precipe lajunaj virinoj de ·betraĥ, avidis sondi la mister-on, ĉirkâantan la belan fremdulon, sed iom postiom, post paso de du ĝis tri jaroj, ili ĉesigisla penon.la solaj personoj, kies kuneston ·oriel ne

evitadis, eĉ kelkafoje malkaŝe deziris, estis laintimaj amikoj de ·ijob. kiam ajn en la tendode lia sinjoro, â antâ ĝia pordo okazis diskut-oj pri politikaj, filozofiaj â religiaj aferoj,

― 519 ―

·oriel penadis sin okupi apude, kaj avideâskultis. unu tagon, pli ol unu jaron post liaalveno, li konfesis al ·ijob, ke jam delonge lisentis malŝaton al la dioj de sia lando; kajke, sciiĝinte pri adorantoj al ·jehova en lalando ·uc, kies vivo estas multe pli nobla kajpura, ol la vivo ĝenerale de la adorantoj al ladioj de ·babel, li decidiĝis ekloĝi en ·betraĥkaj aliĝi al la kultanoj de la ·eternulo. dirin-te tion, li ree petis ·ijobon ne fari demandojnpri lia deveno. ·ijob tre ĝojis pri tiu decido,kaj de tiu tempo diligente penis instrui lajunan viron pri la vojo de la vero, traktantelin kiel estimindan amikon kaj egalulon,kelkafoje eĉ kvazâ amatan filon. oftaj intimajinterparoloj kunligis la korojn de la du viroj.la respekto, kiun sentis la pli juna viro alla sanktulo, kreskadis preskâ ĝis adoro tielsame, kiel poste li ankâ respektegis la grand-aĝulon, ·hamul.la betraĥanoj do jam ĉesis rigardi ·orielon

― 520 ―

kiel kuriozaĵon. ili alkutimiĝis al liasindetenemo kaj lia pensemo. kiel intimulon de·ijob, de ·hamul kaj, kvankam en ne tre grandamezuro, de ·abidan, ili traktis lin kun grandarespekto. ankâ lia fideleco kaj la elstara ler-teco, kun kiu li plenumis siajn administrajndevojn, plenigis ilin per admiro.ofte okazis, ke ·oriel forestis for el ·betraĥ,

prizorgante aferojn de ·ijob â administrantemalproksimajn partojn de la bieno de la mortin-ta ·omar. dum unu tia okazo trafis ·betraĥon nov-aĵo, kiu ĉie kâzis ne malgrandan ekscitiĝon:per tuj venonta karavano el ·dedan alvenos·naama kaj ·adaha, akompanataj de ·lemuel!post foresto en la dâro de tiom da jaroj la

sopiro de la knabinoj, revidi la amatan urbetonkaj la karajn amikojn tieajn, fariĝis treegeforta; kaj fine prosperis al ili konsentigi lapatrecan prizorganton konduki ilin al la mal-nova hejmo. la vundo, kiun kâzis en la koro de·lemuel la morto de ·omar kaj de ·hagaj ankorâ

― 521 ―

ne volis cikatriĝi. dum longa tempo li sentisfortan malinklinon ree viziti la urbeton·betraĥ, ĉar li ne povis liberigi sin de premapenso, ke li estas en kelka mezuro kulpa prila morto de ·omar. li diradis al si, ke en labatalo kontrâ la ĉefpastroj kaj ·zalmuna li jaen aliaj rilatoj venkis; sed ofte li demandissin malgaje, kiom efektive li gajnis per tiuvenko por la aferoj, pro kiuj li tiel fervorebataladis. tiam li ankorâ ne sciis, ke la insid-aj klopodoj de la babela pastraro en la lando·uc jam tute ĉesis, kaj ke la tuta malfidelul-aro, hontante pri la malnoblega konduto de laestroj de la ·iŝtar-kulto, revenis al la simplaservado al ·jehova, sekvate de multaj aligentajidolanoj.·lemuel trapasis tempon, kiam regis lin mal-

gajeco kaj deziro sin retiri de la mondo kajripozi. lia sola ĝojo tiam estis la kunuleco dela knabinoj, ·adaha kaj ·naama, kies filina amokaj sincera aldoniteco kompensis en ne mal-

― 522 ―

granda mezuro la maldolĉajn travivaĵojn en·babel kaj la perdon de floranta komerco. sedtiu kunuleco, aliflanke, sklavigis lian koronpli, ol li konsciis.·ijob estis irinta al ·padar, por bonvenigi la

malnovan amikon kaj liajn zorgatojn, alven-ontajn per la granda karavano el la sudo, kajkonduki ilin al ·betraĥ, kie multaj amaj kajscivolaj koroj sopire atendis ilin. en la post-tagmezo aro da virinoj eliris el la urbeto, porrenkonti la knabinojn sur la vojo.fine, ĉirkâ la vespero, polvonubeto anoncis

ilian alvenon. la revido estis kortuŝa: ĝojo,kunsento kaj torento da malgajaj memorojelverŝiĝis per abundaj larmoj. dum kelka tempola tuta amikaro vojiris en solena silento, kunkoroj tro plenaj por interparolo. poste komen-ciĝis inter la virinoj kaj la knabinoj pli kajpli viviĝanta interŝanĝo de demandoj kajrespondoj kaj klarigoj.la malnovaj servistoj de ·omar, kiuj ankorâ

― 523 ―

plenumis siajn antâajn devojn en la domo, kajnova domomastrino, dungita de ·ijob, akceptis laknabinojn kun signoj de sincera emocio kajama sindonemo. ·adahan ili rigardis ne nur kieleksterordinaran heroinon, indan je loko enbaladoj, sed ankâ kiel superulinon, vidante, ke·naama, ilia estonta sinjorino, traktas ŝin kunfilina amo kaj granda respekto. ne plu ŝi est-is servistino: ·lemuel rigardis ŝin kiel amatanfilinon, kaj ·ijob honoris ŝin kiel virinon demodela virteco, kaj malkaŝe montris al ŝi patr-ecan korinklinon de patriarko.noktaj ombroj jam falis, kiam fine ·adaha

kaj ·naama sin trovis solaj en la ĉambro, kiunili kune okupadis. cedante al natura impulso,ili ĉirkâbrakis unu la alian, kaj silenteploris. malgrâ la paso de la jaroj, ·naama viv-ece kaj ame konservis en la memoro la bildonde la patro. sed neniam antâe ŝi sentis tielakre lian foreston, ol kiam ŝi, kune kun·adaha, trairis la domon, rememorigante al si,

― 524 ―

ĉe ĉiu paŝo, okazintaĵojn rilatantajn al li, âapartajn kutimojn, karakterizajn de li.la koro de ·adaha estis plena de emocioj,

kiujn ŝi vane penis analizi. reve ŝi miris pritio, ke ŝia malĝojo ne estas pli granda, ol ĝiefektive estis. ĝis antâ kelke da monatoj ŝiimagadis, ke revidi la domon en ·betraĥ denovedisŝiros ŝian koron; ke ĉiam ŝi sentos sintreege malfeliĉa en ĝi. soleneco kaj sinceramalĝojo ja regis ŝin; sed la revoj, kiujn ŝigastigadis kaj nutradis en la koro antâ latragedio en ·babel, nun ŝajnis al ŝi jam aferode malproksima pasinteco. nun, kiam ŝi postpreskâ kvin jaroj revidis la antâan hejmon, enkiu ŝi servadis kiel vartistino, ŝia amo al·omar, nobela grandsinjoro, aspektis al ŝi plivana kaj pli aroganta, ol iam antâe, malgrâ keŝi konsciis, ke la longa kunesto kun ·lemuelkaj ·naama en plena samstataneco, kaj vizitojal riĉaj kaj respektataj parencoj en ŝiahejmlando estis levintaj ŝin sur pli altan

― 525 ―

socialan nivelon. tiam ankorâ ·adaha nekomprenis, ke la stato de ŝia koro estas sekvode tiu benoplena, saniga efiko, kiun tempopasokâzas, precipe en la freŝa kaj elasta menso desana junuleco. kiam alproksimiĝis la tempo porreiri al ·betraĥ, kaj dum la longa vojaĝo lapensoj de ·adaha sin okupis ne nur per malgaj-aj rememoroj pri ·omar kaj pri la vaneco deknabinaj revoj. venis al ŝi ankâ de tempo altempo, komence iom kontrâvole, la bildo de plijuna viro, de ·benoe, la strange alloga rabistes-tro. dum la longa karavano pene tiriĝis lâ laantikva, polva vojo, sub brulanta somera suno,kaj dum la mensoj fariĝis tro obtuzaj portriviala interparolo, la juna virino ofte medit-is kaj demandis sin, kio fariĝis kun tiunoblaspekta rabisto, tiu stranga miksaĵo desovaĝeco kaj ĝentileco, de malnobla okupitecokaj noblaj impulsoj: ĉu li efektive forlasissian malbonan okupon, kaj ekloĝis en la lando·uc? ĉu vere ekscio pri ·jehova povus tiele

― 526 ―

ŝanĝi la koron de homo, ke ĝi faris el idolanarabisto sinceran kaj noblan serviston de la·eternulo? ĉu vere ŝia dio nun estas ankâ liadio, lâ lia promeso? pli ol unu fojon ·adahaekkonsciis pri fervora espero, ke ·benoe plen-umis sian promeson.

varmega posttagmezo alproksimiĝis al vespero,promesanta pli agrablan aeron. jam freŝigajventetoj ekludis en la suproj de majestajterebintarboj en la plej alta parto de laparko, kiu iam apartenis al ·zalmuna. en mal-varmeta ombro de foliodensa arbo duonkuŝis surtapiŝoj tri viroj: ·hamul, ·abidan kaj ·lemuel,interparolante. la ŝanĝita politiko de la babelalando estis la ĉefa temo de la interparolado.·lemuel, kiu en la dâro de la pasintaj kvarjaroj vivadis preskâ en izoleco, sen kontaktokun la tumultaj aferoj de la granda mondo,avide âskultis la rakontojn kaj sciigojn de

― 527 ―

·abidan. kelkaj el la demandoj de ·lemuelembarasis la ĝentilan korteganon, kaj lirespondis ilin iom eviteme. eĉ antâ fidelulo,kiel la honesta dedanano, li ne volis diri ion,kio povus restarigi politikajn danĝerojn, âreveki la aktivecon de agitistoj, kiu feliĉedum kelka tempo trankviliĝis. iom nevole, do,li sciigis al ·lemuel, ke ·ŝankhatum kaj ·ilu-ulba, lâ sekreta informo ricevita de li, nuntroviĝas en ·hindujo, gastante en pastra kole-gio sub alinomoj, kaj pretekstante esti piajserĉantoj al la vero. sekretaj detektivoj observ-adas ilin, por raporti al la reĝo ĉiun sign-eton de intrigoj ĉe la kortegoj de hindajprincoj kontrâ la ·babela regno. ·lemuel parolisvigle:� se mi sciiĝus antâ tri â kvar jaroj, kie

mi povos trovi tiujn kanajlojn â la rampulin-ojn, ·ajla kaj ·nupta, mi estus sentinta fortantenton elserĉi ilin, por saldi mian kalkulonkun ili. eĉ nun mi bedâras, ke la virinoj mal-

― 528 ―

aperis, ne postlasinte piedsignojn.� lasu ilin, � diris ·hamul milde, � ven-

ĝado estas afero de dio. li repagos.� ne estas venĝo, mia patro, � respondis

·lemuel ame, sin klinante antâ la jam tre mal-fortika hiksoso, � kio min pelas, sed dezirohelpi, ke ili ne faru pluan malutilon al laknabinoj.� ·lemuel, � diris ·abidan ĝentile, kun la

kvieta parolmaniero de viro, kutiminta donigravajn konsilojn, � ne veku dormantajn leon-ojn. nenia danĝero minacas ilin de la flankode la du virinoj, ili havus aferon kun la tutaurbeto ·betraĥ. mi ne antâvidas atakon de ili.kaj rilate vin, vi povas nun sentime rekomen-ci vian komercon en ·babel, se tio estas viadeziro.enpense ·lemuel rigardis dum kelka tempo la

suprojn de alta arbo, movetiĝantajn en la faci-la vento, kaj poste respondis:� mi estas ankorâ juna kaj agema. tre ofte

― 529 ―

senpacienco turmentas min, kaj forta dezirokaptas min denove travagi la mondon. ne facileja estas, tiel plene ŝanĝi sian vivmanieron. seden solena momento antâ la ·eternulo mi prenissur min la devon lâpove gardi la vivon de la duknabinoj, kiuj al mi estas tre karaj. en laokazo, se mi post kelka tempo denove reprenosmian komercadon, mi ne vojaĝos malproksimende ·betraĥ. mia koro restos ĉi tie.

·adaha staris ĉe la ĉefa pordego de la bieno,kiu ree fariĝis ŝia hejmo. ŝi ŝirmis al si laokulojn per la mano kontrâ ĝenaj radioj de lasubiranta suno. videble ŝi atendis iun kun mal-trankvilo. la pasintaj kvar jaroj kaj duono nepasis for sen rimarkebla efekto sur la ekster-aĵo de la knabino. ŝi havis nun la aĝon dedudektri jaroj. ŝia figuro jam ne montris laknabinan, gracian nedikecon de la dekokjarul-ino, kiun ni renkontis unue en la korto,

― 530 ―

portantan ·naaman sur la brako. ĝi estis nunpli virine ronda kaj digna. ŝia beleco inter-tempe ankorâ malvolviĝis kaj atingis eble jamla plej altan gradon de sia plena, maturaĉarmo.� jen, fine ŝi venas, � ·adaha mallâte

diris al si kun ekĝemeto, kiu malpezigis al ŝila koron.tuj kiam ·naama, la kâzo de la maltrankvilo

de ·adaha, ekvidis la amatan vartistinon, ŝikomencis kuri. kun serioza mieno ·adaha ekirisrenkonte al la infano. sur la vizaĝo de ·naamavidiĝis tre feliĉa rideto, kiu fariĝis esprimo deinfana ekstazo, kiam ŝi saltete alproksimiĝis,kvazâ ŝi havas ĝojan novaĵon. tamen ·adahaekparolis kun tono de riproĉo:� ·naama, mia kara knabino, kie do vi estis

la tutan posttagmezon? ni serĉis vin kunzorgo ĉie en la urbo!� ho, karulino, ne koleru min. mi estis

kun tre bona kunulo, kiun vi ankorâ ne konas.

― 531 ―

divenu!� nu, kun kiu?� kun ·oriel, nia nova administranto. ho,

·adaha, li estas tia aminda homo; kaj vi ankâtre ŝatos lin. mi iris kun li al la grandaĉevalejo post la arbaro. tie li volis lastfojekontroli aron da belegaj ĉevaloj kaj azenoj,antâ ol ili foriros al foiro en ·damasko. ·orielestis por mi tiel bona kaj afabla, ke mi tujekamis lin. li rajdigis min sur la plej belaazeno, kaj ni gaje galopis, supren kaj mal-supren sur la montetoj. ho! kia ĝojo ĝi estis!mi tre amas la� la ardon en liaj lumaj okul-oj. la servistoj ankâ, ĉiuj, ŝatas kaj trerespektas lin. li ne konas timon, ·adaha.imagu; kiam ni alproksimiĝis al la ĉevalaro, nividis, ke granda tumulto okazas inter la bestoj.la viroj ne povis regi ilin, sed ·oriel tuj sinĵetis sentime en la mezon de la ĉevaloj kajdevigis ilin kvietiĝi. li aspektis kiel heroo!tiel ·naama babilis kun knabina entuziasmo,

― 532 ―

dum ili, manon en mano, reiris al la domo.·adaha âskultis sen interrompo. ne montriĝissur ŝia vizaĝo signo, ke ŝi partoprenas laentuziasmon de la knabino. ŝi aspektis pensema,kaj ŝia koro batis pli rapide. ·naama mirerigardis la kunulinon, kaj post momento dârig-is sian rakonton:� ·oriel tamen estas iom stranga viro,

·adaha. li parolas, kvazâ li venis el mal-proksima lando. ekzemple li diras: Ğgatuğanstatâ Ğĥatuğ kaj Ğkibitğ anstatâ Ğĥibetğ 36.sed, ·adaha, kial vi aspektas tiel malgaja, kajne parolas? ĉu vi ankorâ koleras min? mipentas. sed vi ne povas imagi kiel rapidege latempo forflugis.� ne, karulino, � mi ne koleras vin, �

ame respondis ·adaha. � maltrankvilo pro vipremis al mi la koron; kaj nun via rakontovekas en ĝi memoron pri longe pasintaj traviv-aĵoj, kiuj ankorâ konfuzas min.

36 gatu, ĥatu = mano; kibit, ĥibit = ordono.

― 533 ―

en tiu momento elvenis el la korto ·mirjam,la dommastrino.� ho! � ŝi ekkriis, � ·naama, fine vi

revenas! infano, kie vi estis kaj kial vi nesciigis al ·adaha, kien vi iros?la knabino ripetis sian rakonton al ·mirjam,

sed kun jam sufokita fervoro. ili kune enirisla domon; kaj ·naama forkuris feliĉa, ke ŝiapetolaĵo ne ricevis pli severan riproĉon.kolerete la dommastrino diris: � ·oriel devus

ne tiel forkonduki la infanon. tamen, mi nevolas tro lâte plendi kontrâ li; ĉar li estasbona, nobla homo. ĉu vi jam vidis lin?� ne.� nu, kvankam li loĝas inter ni jam pli

ol kvar jarojn, tre malmultaj komprenas lianspiriton, kun escepto, eble, de ·ijob kaj tiesintimuloj. ·ijob efektive tre estimas kaj amaslin. sendube iam ·oriel estis idolano, sed nunli estas fidela servanto de ·jehova. la junulinojde ·betraĥ sekvadas lin per sopiraj rigardoj;

― 534 ―

kaj la plej belaj sin ĵetus en liajn brakojn,tuj kiam li ekmalfermus ilin. sed ·oriel nehavas okulojn por belulinoj; li estas por iliĝentila kaj afabla, sed � nenio pli. neniu, eĉla plej amindumindaj el ili, povus fanfaronipri la plej eta kuraĝigo. strangulo li estas.� ne, ·mirjam, � ·adaha respondis enpense,

� mi ankorâ ne vidis lin. � tiam, penanteaspekti egalanima, ŝi aldiris:� vere, vi igas min dezirema, renkonti tiun

mirindaĵon.la koro de ·adaha estis strange ekscitita; kaj

tuj kiam ŝi povis liberigi sin de la babilemadomomastrino, ŝi rapidis al malmultuzata ĉam-bro, por pripensi la ĵus âditan novaĵon. unudemando post alia sin prezentis al ŝi: ĉu tiu·oriel estas ·benoe? � ŝia koro respondis perarda deziro, ke li estu ŝia iama, heroa savinto.� ĉu li venis ĉi tien, ne nur por ekloĝiinter jehovanoj, sed ankâ pro ŝi? ĉu la kâzojde lia sindetenemo antâ junulinoj en ·betraĥ

― 535 ―

estas amo al ŝi, kaj certeco, ke ŝi revenos?� post kelka tempo tamen ŝi iom maltrankviledemandis sin, kial ili ankorâ ne renkontiĝis.ĉu li evitas ŝin? ĉu eble por doni al ŝiokazon âdi iom pri lia ŝanĝita vivo?la sekvantan posttagmezon, ĉirkâ la vespero,

·adaha kaj ·naama iris lâ invito al la tendo de·dina, la eżino de ·ijob. ·lemuel akompanis ilinsur parto de la vojo. sur lia ordinare pensemavizaĝo ludis feliĉa rideto, kiu iafoje havis eĉpetolan aspekton. la pensoj de ·adaha estis trookupitaj por tion vidi. dume la infano gaje babi-lis, ne rimarkante, ke ŝiaj kunuloj nur distr-ite âskultas.·adaha kaj ·naama eniris la tendon de ·dina,

nun feliĉa patrino de tri infanoj. la plejaĝainfano, dolĉa knabeto, petis la vizitantojn irikun li, por vidi lian novan azenidon. ·naamaestis tro absorbita de la ĉarmo de la infanetoj,kaj prefere restis en la tendo. ·adaha do solaakompanis la knabeton, kiu gvidis ŝin lâ la

― 536 ―

plej mallonga vojo, tenante ŝian manon. gajekaj vivece la bubeto babilis:� ho, ·adaha, vi devas scii, ke ĝi estas tute

mia propra azenido. la patro donacis ĝin almi. ĝi naskiĝis antâ� mi ne scias, kiom datagoj; kaj ĝi estas la plej dolĉa kaj la plejbela azenideto, kiun vi iam vidis. ·oriel diras,ke, kiam ĝi estos sufiĉe granda, mi ankâ estossufiĉe forta, por rajdi sur ĝi. ho! kiom mideziras, ke ĝi jam estu sufiĉe granda!·adaha âskultis bonhumore kaj penis montri

gajan partoprenon en la ĝojo de la infano; sedŝiaj pensoj de tempo al tempo sin okupis perla demando, ĉu eble ŝi renkontos ·orielon sur lavojo â apud la azenejo. en la dâro de la tutatago li ne vidigis sin en la bieno de ·omar;kaj la domanaro jam rimarkis la maloftecon deliaj vizitoj al ĝi. subite la knabo vekis ·adah-an el ŝia enpenseco, kriante:� jen, ĝi estas kun sia patrino, malantâ tiu

arbetaĵo. rigardu!

― 537 ―

·adaha rigardis kaj vidis ne nur la bestojn,sed ankâ � ·benoen.� ho! jen estas ankâ mia kara ·oriel, �

ĝoje diris la infano.la okuloj de ·adaha kaj ·benoe renkontiĝis.

en la lumaj okuloj de ·adaha ekbrilis ĝojo; sedili tuj poste malleviĝis antâ la arda rigardode la viro.� ·adaha! � ekkriis ·benoe, impulse iom

levante la manojn kaj ekpaŝante, kvazâ li volaskuri kaj ĉirkâbraki ŝin. per tiu ekkrioesprimiĝis granda ĝojo kaj forta sopiro kajankâ sento de malpeziĝo de la koro post longa,turmenta atendado. sed tuj li retenis sin kajaldiris, jam pli trankvile:� fine vi venis! mi atendis vin ĉi tie

longajn jarojn; kvar jarojn kaj duonon; kajmia animo konsumiĝis de sopiro.·adaha relevis la okulojn. antâ ŝi staris

viro, kiun ŝi facile rekonis, kvankam la pas-inta tempo efikis sur li rimarkindajn ŝanĝojn.

― 538 ―

al lia natura allogeco ĝi aldonis la ĉarmonde digno, sincereco kaj honesteco. tion la junavirino vidis per unu rigardo; kaj ŝia koroeksaltis de ĝojo. tamen ŝi respondis iomsindeteneme:� saluton al vi, ·benoe!� ne Ğ·benoeğ, ·adaha, � la viro rediris,

� sed nun Ğ · o r i e l ğ � Ğ m i a l u m oe s t a s d i o ğ . ·kedar donis al mi tiun novannomon. ĉu vi ĝojas revidi min ĉi tie en·betraĥ?� jes, mi ĝojas.� ĉu vi kredis, ke mi plenumos mian

promeson?� mi esperis, ke vi sincere penos.� ja efektive, sincere mi povas diri,

·adaha, ke nun via dio estas mia dio.la infano mire rigardis la interparolantojn,

kiuj ŝajne malmemoris lian ĉeeston.� venu do, ·adaha, � li diris iom sen-

― 539 ―

pacience, � kaj rigardu mian azeneton.·oriel respondis por ·adaha, prenante la man-

on de la etulo:� bone, karulo, ni rigardu vian belan azen-

idon. venu. sed estu singarda, ·palti, ke ĝiapatrino ne piedfrapu vin.por plaĉi al la infano, ·adaha fervore admir-

is la idon kaj frapetis la preskâ blankan kolonde la patrinbesto.·oriel diris: � ĝi estas belega azenido,

·adaha, sed ne egalas la azenon, sur kiu virajdis dum via aventura vojaĝo al ·babel.� ne, � respondis ·adaha, ŝajne kun iom

senpezigita koro, kvazâ ŝi bonvenigis ĉi tiunmalpli embarasan temon. � ne; ĝi estis pligranda kaj multe pli fortmuskola besto.·oriel preskâ ne atentis la respondon de la

juna virino. subite li prenis ŝian manon, kuŝa-ntan sur la kolo de la azeno, kaj diris kuntono de konsentigema sincereco, kiu tamen nepovis kaŝi profundan emocion:

― 540 ―

� ·adaha, lumo de mia vivo; lâ ĉiuj leĝojpri homaj interrilatoj vi apartenas al mi. ĉuvi povas tion nei?·adaha penis ĝentile, sed senefike � ĉar

tro neforte � fortiri la manon el la teno dela arda amindumanto:� mi ne deziras nei tion, ·oriel, � ŝi dir-

is milde, � sed antâ ol doni al vi respondon,mi volas paroli kun mia patreca prizorganto·lemuel.� ho! se via respondo dependas de konsilo de

·lemuel, kiu ne malŝatos la opinion de ·ijob, vijam estas mia, ·adaha. sed rigardu! ni ne restoslonge en dubo; ĉar jen venas ĝuste la viroj,kiujn ni bezonas, ·lemuel kaj ·ijob. demanduilin!ĝis tiu momento nek ·oriel, nek ·adaha rimar-

kis la alproksimiĝon de la du viroj. ·palti, laetulo, al kiu tedis pro la nesufiĉa atento don-ita al li de la geamantoj, estis vidinta la patr-on kaj ties amikon, kaj forsaltis al ili. tuj

― 541 ―

kiam ·ijob kaj ·lemuel ekvidis la junan paron,feliĉa rideto anstatâis la seriozan aspekton deiliaj vizaĝoj. ili komprenis la situacion, kajvolis sin retiri.� ne foriru, sinjoroj, mi petas, � gaje

vokis ·oriel, � ·adaha deziras ricevi de vikonsilon pri grava afero.la esprimo de ĝojo, kiu tuj montriĝis en la

mienoj de la alvenantoj, jam estis respondo alnefarita demando. ne bezone estis eldiri ĝin.tion, kredeble, pensis ·lemuel, ĉar li ekparol-is:� mi tuj rekonis ·benoen, kaj jam rakontis

al mia saĝa amiko ·ijob la aventuron de ·adahakun li. mi âdis kun granda ĝojo bonan raport-on pri nia heroa amiko. lâdata estu la nomo dela ·eternulo, kiu ŝanĝis la koron de perfortulo,kaj kondukis liajn piedojn en vojon de pacokaj virto. se la beno de mondaferulo iom valor-as, mi ĝoje benas vin, miaj infanoj: estufeliĉaj! via feliĉo estos mia feliĉo.

― 542 ―

·ijob kortuŝite alpaŝis al la geamantoj, kaj,metante la manojn sur iliajn ŝultrojn, li dir-is solene:� la beno de la ·ĉiopova estu kun vi. âdinte

la strangan historion, kiun ·lemuel rakontis almi, ĉu iu povus dubi, ke li destinis unu por laalia? ·adaha, mia kara filino, kun plenakonfido vi povas meti vian manon en la manonde ·oriel. mi konas lin, kaj amas lin kielfilon. kaj vi, ·oriel, per via nobleco vi gajn-is perlon de granda valoro. nia lando ne posed-as pli dolĉan, noblan virinon ol vian estontaneżinon.� venu, ·ijob, � diris ·lemuel. � iru kun

ni, ·palti, mia amiketo; ni ne havas pluan afe-ron ĉi tie.prenante la manon de la mirigita knabeto,

·lemuel forkondukis lin; kaj ·ijob sekvis, las-ante solaj la feliĉajn amantojn. ili foriris;kaj en la dâro de kelke da minutoj la du virojiris flankon ĉe flanko en profunda enpenseco,

― 543 ―

preskâ ne âdante la babilon de la etulo. ·lemuella unua parolis:� ·ijob, mi estas tre feliĉa.� ne pli feliĉa ol mi.� pri la profundeco de niaj propraj sentoj

ni ne volas disputi. tamen, ĉi tiu feliĉa okazovekas en mia koro malĝojan emocion. Ğhomoproponas, dio disponas.ğ mi destinis ·adahan por·omar.·ijob respondis milde:� ·adaha estos pli feliĉa kun ·oriel, ol ŝi

estus kun ·omar. ·omar estis tro pezanima portia suna estaĵo, kiel ·adaha. strigo ne estastâga kunulo por alâdo.� vero, ho saĝa amiko; sed la alâdo per

siaj triloj dispelus la sorĉon, en kiu vipurotenis la strigon. suna radio estas bona kurac-ilo kontrâ malgajeco. cetere, la alâdo tiamamis la strigon. � du larmoj ŝtele elfluis elliaj okuloj, kiam, momenton poste, li aldiris:� mi volis savi la noblan viron el terura

― 544 ―

animmizero.� ho, vere, ·lemuel, la ·eternulo mem savis

lin el animpereo. karega estis al mi tiu bel-anima viro. mi funebris pro li, kiel mi funebr-is pro miaj propraj filoj. sed nun, amiko, niĝoju kune kun la ĝojantoj; ni trovu feliĉonen la feliĉo de aliaj.

la finola fino