Primjena GEP metode / rijeka Trebižat –– prihvatljivog

Primjena GEP metode / rijeka Trebižat Primjena GEP metode / rijeka Trebižat –– hidrološki podaci, računanje ekološki hidrološki podaci, računanje ekološki

prihvatljivog protoka, rezultati, nedostaci prihvatljivog protoka, rezultati, nedostaci metode, zaključcimetode, zaključci

Esena KupusovićEsena KupusovićRADIONICA O EKOLOŠKI PRIHVATLJIVOM PROTOKURADIONICA O EKOLOŠKI PRIHVATLJIVOM PROTOKU

2323--24 februar/veljača 200924 februar/veljača 2009Jahorina, BiHJahorina, BiH

Prezentacija hidroloških podatakaPrezentacija hidroloških podataka

Glavni zadatak za hidrologa je bio da obezbjedi Glavni zadatak za hidrologa je bio da obezbjedi proračun hidroloških parametara za procjenu ekološko proračun hidroloških parametara za procjenu ekološko prihvatljivog protoka za odabranu dionicu rijeke prihvatljivog protoka za odabranu dionicu rijeke Tihaljine, i to:Tihaljine, i to:Tihaljine, i to:Tihaljine, i to:

Prikupiti geološke, hidrogeološke i morfološke podataka,Prikupiti geološke, hidrogeološke i morfološke podataka, Uočiti nedostatke u prikupljenim hidrološkim podacima,Uočiti nedostatke u prikupljenim hidrološkim podacima, Obezbjediti provođenja statističke analize podatakaObezbjediti provođenja statističke analize podataka Izvršiti proračun ekološko prihvatljivog protoka na Izvršiti proračun ekološko prihvatljivog protoka na

osnovu postojećih i prikupljenih podataka.osnovu postojećih i prikupljenih podataka.

Prezentacija hidroloških podatakaPrezentacija hidroloških podataka

Hidrološka studija Tihaljina Hidrološka studija Tihaljina –– Mlade Mlade –– Trebižat, Trebižat, naručilac «Elektroprivreda» HZ HB, obrađivač Federalni naručilac «Elektroprivreda» HZ HB, obrađivač Federalni hidrometeorološki zavod Sarajevo, 2001.hidrometeorološki zavod Sarajevo, 2001.

Osnovni zadatak hidrološke Studije bio je definiranje Osnovni zadatak hidrološke Studije bio je definiranje hidroloških parametara za potrebe utvrđivanja režima hidroloških parametara za potrebe utvrđivanja režima hidroloških parametara za potrebe utvrđivanja režima hidroloških parametara za potrebe utvrđivanja režima oticanja oticanja -- prostorna i vremenska raspodjela oticanja, u prostorna i vremenska raspodjela oticanja, u razdoblju sistemskih hidroloških osmatranja i mjerenja razdoblju sistemskih hidroloških osmatranja i mjerenja protoka, na cjelovitom slivu rijeke Trebižat protoka, na cjelovitom slivu rijeke Trebižat

Prezentacija hidroloških podatakaPrezentacija hidroloških podatakapodručje obuhvaćeno Studijom i izabrana sekcijapodručje obuhvaćeno Studijom i izabrana sekcija

Akumulacija RicicePloca

Prološko jezero

Opačac

Krenica

Kostimančica

Provalija

Rupa

Galjipovac

Akumulacija Tribistovo

Retencija Rastovača

Vrljika

Jaruga

Gru

dsko

vre

lo

Ricina

Žukovic

a

Studija: Studija:

Rijeka Trebižat mijenja Rijeka Trebižat mijenja svoje ime više puta. Od svoje ime više puta. Od izvora u Imotskom polju izvora u Imotskom polju do ušća to su: Vrljika, do ušća to su: Vrljika,

Krenica

Bučalo

Modro oko

Izvor Tihaljine

Klokun

Rakovik

Vrelo Vrioštica

Kapel Mahala

Stuba

Gru

dsko

vre

lo

Vrio

štic

a

Trebižat

Studencica

Neretva

Lukoc

do ušća to su: Vrljika, do ušća to su: Vrljika, Tihaljina, Mlade i Tihaljina, Mlade i TrbižatTrbižat

Odabrana sekcija: Odabrana sekcija: Tihaljina, MladeTihaljina, Mlade

Prezentacija hidroloških podatakaPrezentacija hidroloških podatakapodručje obuhvaćeno Studijom i izabrana sekcijapodručje obuhvaćeno Studijom i izabrana sekcija

Prezentacija hidroloških podatakaPrezentacija hidroloških podatakaoabrana sekcija sa hidrološkim stanicama i mjestima oabrana sekcija sa hidrološkim stanicama i mjestima

uzorkovanjauzorkovanja

Prezentacija hidroloških podatakaPrezentacija hidroloških podatakaosnovni podaci o odabranoj sekcijiosnovni podaci o odabranoj sekciji

VS Peć Mlini uzvodno, Tihaljina (8)VS Peć Mlini uzvodno, Tihaljina (8)

VS Peć Mlini nizvodno, Tihaljina(9)VS Peć Mlini nizvodno, Tihaljina(9)VS Peć Mlini nizvodno, Tihaljina(9)VS Peć Mlini nizvodno, Tihaljina(9)

VS Tihaljina, Tihaljina (10)VS Tihaljina, Tihaljina (10)

VS Klobuk, Mlade (11)VS Klobuk, Mlade (11)

VS Grabovo vrelo, Mlade(12)VS Grabovo vrelo, Mlade(12)

Dužina oko 16 kmDužina oko 16 km

Raspoloživi pad oko 44 m (VS 8 Raspoloživi pad oko 44 m (VS 8 –– VS 12VS 12))

Prezentacija hidroloških podataka Prezentacija hidroloških podataka -- rijeka Tihaljinarijeka Tihaljina

Krupa, Nevidin, Jakšenica, Nezdravica

Zloriba, Meljava

Prezentacija hidroloških podataka Prezentacija hidroloških podataka -- rijeka Mladerijeka Mlade

Izvor / source Klokun

Qmin (1965-2001) = 2,26 m3/s

PPrezentacija hidroloških podatakarezentacija hidroloških podatakaosnovni podaci o izabranoj sekcijiosnovni podaci o izabranoj sekciji

Sa hidrološkog aspekta važno je naglasiti složenost Sa hidrološkog aspekta važno je naglasiti složenost prirodnog režima tečenja prirodnog režima tečenja –– skoro je nemoguće tačno skoro je nemoguće tačno odrediti slivnu površinu; ipak Studija daje podatak o odrediti slivnu površinu; ipak Studija daje podatak o veličini slivne površine za VS Grabovo vrelo (Mlade), veličini slivne površine za VS Grabovo vrelo (Mlade), veličini slivne površine za VS Grabovo vrelo (Mlade), veličini slivne površine za VS Grabovo vrelo (Mlade), F = 828 km2F = 828 km2

Takođe važno istaći da je izražen je antropogeni uticaj: Takođe važno istaći da je izražen je antropogeni uticaj: mnoštvo vještačkih, hidrotehničkih objekata koji utiču mnoštvo vještačkih, hidrotehničkih objekata koji utiču na režim tečenjana režim tečenja

Izgrađeni su brojni vodozahvati raličitih namjena, najčešće Izgrađeni su brojni vodozahvati raličitih namjena, najčešće za poljoprivredu.;za poljoprivredu.;

Podzemni tunel Pećnik izgrađen je 1950 za potrebe Podzemni tunel Pećnik izgrađen je 1950 za potrebe

Prezentacija hidroloških podatakaPrezentacija hidroloških podatakavještački utjecajemvještački utjecajem

Podzemni tunel Pećnik izgrađen je 1950 za potrebe Podzemni tunel Pećnik izgrađen je 1950 za potrebe odbrane od poplava Imotskog polja; Njegov nadzemni dio odbrane od poplava Imotskog polja; Njegov nadzemni dio se u obliku betonskog brzotoka ulijeva u Tihaljinu;se u obliku betonskog brzotoka ulijeva u Tihaljinu;

HE Peć Mlini u funkciji je od 2004 godine, sa izraženim HE Peć Mlini u funkciji je od 2004 godine, sa izraženim utjecajem na režim tečenja na odabranoj dionici.utjecajem na režim tečenja na odabranoj dionici.

Izbor perioda za hidrološku analizu (1975 Izbor perioda za hidrološku analizu (1975 –– 1987)1987)

No VS Vodotok Period

8 Peć Mlini uz. Tihaljina 1975-1991

9 Peć Mlini nz. Tihaljina 1967-20019 Peć Mlini nz. Tihaljina 1967-2001

10 Tihaljina Tihaljina 1963-1989

11 Klobuk Mlade 1965-2001

12 Grabovo vrelo Mlade 1968-1987

24 Grabovo vrelo G. vrelo 1968-1987

Prezentacija hidroloških podataka Prezentacija hidroloških podataka -- VS Peć Mlini uzvodnoVS Peć Mlini uzvodno

Vodomjerna stanica VS Peć Mlini uzvodno (Tihaljina)Vodomjerna stanica VS Peć Mlini uzvodno (Tihaljina)nalazi se neposredno ispod izvora Tihaljine, te uzvodnonalazi se neposredno ispod izvora Tihaljine, te uzvodnood brzotoka koji je izgrađen za evakuaciju velikih voda izod brzotoka koji je izgrađen za evakuaciju velikih voda izjezera Nuga.jezera Nuga.


StationNo

PeriodQmin.(m3/s)

meanQmin(m3/s)

Q mean(m3/s)

Q max.(m3/s)

8 1975-1991 0,102 0,359 1,88 28,38 1975-1987 0,188 0,368 2,04 28,3

HS Pec Mlini upstream, Tihaljina, Period 1975 - 1987(1) average multiannual flow ( Q )m3/s

2,04

Probability, serie N=12 Gumbel Log Normal

Frechet's Pearson III

Log Pearson III

(2) monthly-min low-flow 95% exceedence probability ( monthlyQ .min

%95 )

m3/s

0,339 0,308 0,335 0,304 0,309


&80 )

m3/s

0,388 0,375 0,377 0,387 0,376


Parameter / colourCharacteristic valueFlow

Q (m3/s)Water level

H (cm)Colour

Q (m3/s) H (cm)min Q 0,102 10mean Q min 0,359 cca 18mean Q 1,88 33monthly-min low-flow 95% exceedence

probability ( monthlyQ .min%95 )

0,268 cca 15,5

monthly-min low-flow 80% exceedence

probability ( monthlyQ .min&80 )

0,345 cca 18


Figure 4 PROFILE / CROSS SECTION with water levels for characteristics values of flow

9.1979. H = 21 cm

144,00

144,50

145,00

HS PEC MLINI - upstream River: TIHALJINA

141,00

141,50

142,00

142,50

143,00

143,50

0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22

Lenght from the right bank (m)

Alt

itud

e (m

n.m

.)

100

200

"0" = 141,390

Prezentacija hidroloških podataka Prezentacija hidroloških podataka -- VS Peć Mlini nizvodnoVS Peć Mlini nizvodno

VS Peć Mlini nizvodno nalazi se na VS Peć Mlini nizvodno nalazi se na lijevoj obali Tihaljine, nizvodno od lijevoj obali Tihaljine, nizvodno od brzotoka i ispusta iz HE Peć Mlinibrzotoka i ispusta iz HE Peć Mlini


Station No

PeriodQmin.(m3/s)

meanQmin(m3/s)

Q mean(m3/s)

Q max.(m3/s)

91967-2001 0,119 0,451 11,1

65,069,9 - peak

9 1975-1987 0,119 0,478 12,8 69,9

HS Pec Mlini downstream, Tihaljina, Period 1975 - 1987(1) average multiannual flow ( Q )m3/s

12,8



Log Pearson III


%95 )

m3/s

0,277 0,319 0,393 0,320


&80 )

m3/s

0,552 0,521 0,527 0,542 0,521



Q (m3/s)Water level

H (cm)Colour

min Q 0,119 5min Q 0,119 5mean Q min 0,478 cca 15mean Q 12,8 cca 73monthly-min low-flow 95% exceedence


0,320 cca 12,5



0,521 cca 16


Figure 6 PROFILE / CROSS SECTION with water levels for characteristic value of flow

137

137,

138

300

HS PEC M LINI downstream Ri

10.1981. H= 24

134

134,

135

135,

136

136,

137

-1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

Lenght from the right bank

Altitude (masl

Kota "0" = 134.53

100

200

H = 24

Prezentacija hidroloških podataka Prezentacija hidroloških podataka -- VS TihaljinaVS Tihaljina

VS Tihaljina nalazi se na VS Tihaljina nalazi se na lijevoj obali rijeke Tihaljinelijevoj obali rijeke Tihaljine, , nizvodno od VS Peć Mlini nizvodno od VS Peć Mlini nizvodnonizvodno. . Za vrijeme malih Za vrijeme malih nizvodnonizvodno. . Za vrijeme malih Za vrijeme malih voda zahvatanje za irigaciju voda zahvatanje za irigaciju je prisutnoje prisutno


Station No

PeriodQmin.(m3/s)

meanQmin(m3/s)

Q mean(m3/s)

Q max.(m3/s)

10 1963-1989 0,119 0,660 16,5 12810 1975-1987 0,119 0,671 17,6 128

HS Tihaljina, Tihaljina, Period 1975 - 1987(1) average multiannual flow ( Q )m3/s

17,6



Log Pearson III


%95 )

m3/s

0,266 0,287 0,365 0,288


&80 )

m3/s

0,584 0,507 0,514 0,572 0,507



Q (m3/s)Water level

H (cm)Colour

min Q 0,119 cca 24mean Q min 0,671 cca 41,5mean Q 17,6 cca 89monthly-min low-flow 95% exceedence


cca 35,5



0,514 cca 38,5


Figure 6 PR O FILE / C EO SS SEC TIO NW ith w ater leve ls for characteristic va lue of flow

H =51 1 .10.1981.

128.00

128.50

129.00H S T IH ALJIN A R iver : T IH ALJIN A

124.00

124.50

125.00

125.50

126.00

126.50

127.00

127.50

128.00

0 10 20 30 40 50 60

Lenght from the right bank (m )

A ltitude (masl

"0"=124,75

100

300

200

H =51cm

Prezentacija hidroloških podataka Prezentacija hidroloških podataka -- VS KlobukVS Klobuk

VS Klobuk nalazi se na mostu preko rijke Mlade, nizvodno od ušća Klokuna u rijeku Tihaljinu

Uzvodno od stanice nalazi se zahvata za navodnjavanje, koji utiče na režim tečenja u profilu stanice.


Station No

PeriodQmin.(m3/s)

meanQmin(m3/s)

Q mean(m3/s)

Q max.(m3/s)

11 1965-2001 2,26 4,06 25,5 21411 1975-1987 2,77 4,14 27,5 214

HS Klobuk, Mlade, Period 1975 - 1987HS Klobuk, Mlade, Period 1975 - 1987(1) average multiannual flow (Q )m3/s

27,5



Log Pearson III


%95 )

m3/s

3,14 3,03 3,32 2,69 3,03


&80 )

m3/s

3,78 3,77 3,79 3,76 3,75



Q (m3/s)Water level

H (cm)Colour

Q (m3/s) H (cm)min Q 2,77 cca 79mean Q min 4,14 cca 93mean Q 27,5 cca 132monthly-min low-flow 95% exceedence


3,03 82



3,75 90

Prezentacija hidroloških podataka - VS Klobuk

Figure6 PROFILE / CROSS SECTIONwith water levels for characteristic value of flow

105.00

105.50

300

HS KLOBUK River: MLADE

100.50

101.00

101.50

102.00

102.50

103.00

103.50

104.00

104.50

0 5 10 15 20 25 30 35 40


Alti

tud

e (m

asl.

)

200200

100

"0"=101,97

H=117cm

H=117cm; 4.11.1981.

Prezentacija hidroloških podataka- VS Grabovo vrelo Mlade

VS Grabovo vrelo (Mlade) nalazise 100 m nizvodno od ušća Grabovog vrela u Mlade.

NNa samom ušću nalazi se zahvat za ribnjak i navodnjavanje, sa izraženim uticajem na režim tečenja

Prezentacija hidroloških podataka - VS Grabovo vrelo Mlade

Pretpostavka: Protok rijeke Mlade neposredno nakon ušća Grabovof vrela jednak je sumi protoka na VS Klobuk (Mlade) i protoka na VS Grabovo vrelo (Grabovo vrelo) (Mlade) i protoka na VS Grabovo vrelo (Grabovo vrelo)

Q GRABOVO VRELO MOUTH (MLADE) = Q HS KLOBUK(MLADE) + Q HS GRABOVO VRELO (GRABOVO VRELO)

Prezentacija hidroloških podataka- VS Grabovo vrelo Mlade

Station No

PeriodQmin.(m3/s)

meanQmin(m3/s)

Q mean(m3/s)

12 1968-1987 2,77 4,24 30,412 1975-1987 2,77 4,14 29,8

Profile Grabovo vrelo mouth, Mlade, Period 1975 - 1987(1) average multiannual flow (Q )m3/s

29,8



Log Pearson III


%95 )

m3/s

3,15 3,04 3,33 2,71 3,04


&80 )

m3/s

3,79 3,77 3,79 3,77 3,77

Prezentacija hidroloških podataka Prezentacija hidroloških podataka -- VS Grabovo vrelo MladeVS Grabovo vrelo Mlade


Q (m3/s)Water level

H (cm)Colour

min Q 2,77 cca 4min Q 2,77 cca 4mean Q min 4,24 cca 13mean Q 30,4 cca 77monthly-min low-flow 95% exceedence


3,19 cca 7



3,92 cca 12

Prezentacija hidroloških podataka Prezentacija hidroloških podataka -- VS Grabovo vrelo MladeVS Grabovo vrelo Mlade

Figure PROFILE / CROSS SECTION with water levels for characteristic value of flow

99.00

100.00

101.00

300

HS GRABOVO VRELO River: MLADE

23.10.1987. H = -4 cm

92.00

93.00

94.00

95.00

96.00

97.00

98.00

99.00

0.0 10.0 20.0 30.0 40.0 50.0 60.0


Altitude (masl)

200

-50

H =-4 cm "0" = 96,898 mn. m.

Pregled rezultataPregled rezultata

No Station average flow

Qm3/s

0,1 Qm3/s

0,15 Qm3/s

0,25 Qm3/s

monthly-min low-flow 95% exceedence probability

( monthlyQ .min%95 )

monthly-min low-flow 80% exceedence probability

( monthlyQ .min&80 )

GEP

Cold year season

Qm3/s

GEP

Warm year season

Qm3/s

%95

m3/s&80

m3/s8 Peć Mlini

Tihaljina source

2,04 0,204 0,306 0,510 0,309 0,376 0,306 0,376

9 Peć Mlinidownstream 12,08 1,21 1,81 3,02 0,320 0,521 1,21 1,81

10Tihaljina 17,6 1,76 2,64 4,40 0,365 0,514 1,76 2,64

11Klobuk 27,5 2,75 4,13 6,88 3,03 3,75 3,03 4,13

12 Grabovo vrelo(Mlade)

29,8 2,98 4,47 7,45 3,04 3,77 3,04 4,47

Pregled rezultataPregled rezultata

Stanica Period Qsr(m3/s)

MNQ(m3/s)

m.mj.v.Q95%(m3/s)

GEP(m3/s)

Peć Mliniuzvodno

1975-1987 2,04 0,368 0,309 0,306 (H)0,376 (T)uzvodno 0,376 (T)

Peć Mlininizvodno

1975-1987 12,1 0,478 0,320 1,21 (H)1,81 (T)

Klobuk 1975-1987 27,5 4,14 3,03 3,03 (H) 4,13 (T)

ZaključciZaključci

Za evaluaciju EPP za rijeku Trebižat korištena je izvorna GEP metoda, za što suneophodne hidrološka obrada i analiza protoka u profilu brane / zahvata, kojim treba dovoljno pouzdano definirati vodni režim voda;

Osnovna pretpostavka za provođenje metode je odgovarajuća raspoloživost, obim i pouzdanost podataka, te korektno provođenje hidrološke obrade, izbor teorijske raspodjele itd.teorijske raspodjele itd.

U odnosu na druge metode koje se vezuju za neki karakterističan protok (MNQ, m-mj.v.Q95%), GEP ne daje uvijek iste rezultate;

U odnosu na savremenu naprednu praksu upravljanja vodama u izvornoj GEP metodi nedostaje holistički pristup, u kojem su zastupljeni hidromorfološki, biološki i hemijski parametri ( “druga generacija GEP metode – unaprijeđena GEP metoda)

Obzirom na važnost izbora metode za određivanje EPP potrebna su testiranja na drugim vodotocima BiH.

Documents

Primjena GEP metode / rijeka Trebižat –– prihvatljivog