Prezentacja programu PowerPoint - pracownik.kul.pl · węglan wapnia o różnym składzie granulometrycznym (np. gliny zwałowe, piaski gliniaste). •Warunki długotrwałego uwilgotnienia

- przyrodnicza,

- bonitacyjna,

- kompleksy przydatności rolnicznej

SYSTEMATYKA GLEB

Uporządkowanie gleb pod względem

zbliżonych właściwości lub podobnej budowy profilu.

W zależności od kryterium podziału wyróżnia się klasyfikacje:

- przyrodnicze (wg cech morfologicznych, właściwości

fizycznych, chemicznych uwzględniające genezę)

- użytkowe (np. bonitacyjna – kryterium jest

produkcyjność przy odpowiednim użytkowaniu,

kompleksy przydatności rolniczej, kompleksy

wilgotnościowo-glebowe, klasyfikacja leśna gleb Polski)

Systematyka gleb

Kryterium genetyczne – podobny sposób powstania pod wpływem

określonych czynników.

Przyrodnicza klasyfikacja gleb

Jednostki systematyczne:

Dział – jednostka nadrzędna – dominujący czynnik glebotwórczy

(litogeniczne, hydrogeniczne, antropogeniczne) lub ich zespół (autogeniczne),

Rząd – podobny układ czynników biotycznych i abiotycznych,

Typ – określony kierunek rozwoju procesu glebotwórczego - podobna

budowa profilu

Podtyp – nakładanie się cech innego procesu,

Rodzaj – kryterium - skała macierzysta (np. na glinie zwałowej)

Gatunek – kryterium - skład granulometryczny – równoważny z podziałem

na grupy granulometryczne (na glinie lekkiej, piasku luźnym)

1.Litogeniczne 1. mineralne bezwęglanowe Inicjalne i słabo wykształcone

2. wapniowcowe 1. rędziny

2. pararędziny

Dział Rząd Typ

2. Autogeniczne 1. czarnoziemne 1. czarnoziemy

2. brunatnoziemne 1. brunatne właściwe

2. brunatne kwaśne

3. płowe

3. bielicoziemne 1. rdzawe

2. bielicowe

3. bielice

3.Semihydrogeniczne 1.glejobielicoziemne Glejobielicowe, glejobielice

2. czarne ziemie 1.czarne ziemie

3. gleby zabagnione 1.opadowo-glejowe

2. gruntowo-glejowe

4. Hydrogeniczne 1. bagienne 1.mułowe

2. torfowe

2. pobagienne 1. murszowe

2. murszowate

Dział Rząd Typ

5. Napływowe 1.aluwialne 1. mady rzeczne

2.mady morskie

2. deluwialne 1. deluwialne

6. Słone

7.Antropogeniczne 1. kulturoziemne 1. hortisole

2. rigosole

2. industrio i

urbanoziemne

Gleby inicjalne

Pierwsze stadium rozwoju gleb ze skał bezwęglanowych.

Nie mają wykształconego profilu glebowego.

Występują głównie w górach, na wydmach, i na terenach

rekultywowanych.

Budowa: (A)C-C

Dział 1: Litogeniczne

Rząd 1: Mineralne bezwęglanowe

Kopalna gleba bielicowa przykryta piaskami wydmowymi z glebą inicjalną

w stropie (fot. M. Jankowski)

Litogeniczne, mineralne bezwęglanowe, inicjalna luźna

J

J

u

A

C

J

Ab

Eesb

Bfeb

C

Gleby słabo wykształcone

Drugie stadium rozwojowe gleb. Wyraźny poziom próchniczny,

o miąższości kilka cm

Budowa AC-C

Dział 1: Litogeniczne

Rząd 1: Mineralne bezwęglanowe

Typ 1: Rędziny

Skała macierzysta:

- lite wapienne skały węglanowe różnych formacji geologicznych

(margle, wapienie, opoki, dolomity, kreda)

- skały siarczanowe (gips)

Powierzchnia gruntów ornych kraju 1,5%

Występowanie:

• Wyżyna Lubelska

• Wyżyna Krakowsko-Częstochowska

• Wyżyna Śląska

Dział 1: Litogeniczne,

Rząd 2: Wapniowcowe o różnym stopniu rozwoju

Cechy:

- duża zawartość wapnia - wolne tempo wietrzenia skała

- obecność połączeń organiczno-mineralnych – trwała struktura

- kompleks sorpcyjny wysycony zasadami.

- zawartość próchnicy do 4%

- trudne w uprawie (frakcja kamieni i żwirów)


Rząd: Wapniowcowe o różnym stopniu rozwoju



Budowa: A - ACca - Cca

Litogeniczne, wapniowcowe, rędzina

20

30

40

50

60

70

80

90

100

110

A

ACca

Cca

Typ 2: Pararędziny

Skała macierzysta:

- piaski i piaskowce zawierające węglany wapnia i magnezu

- łupki ilaste o spoiwie węglanowo-wapniowym



Typ: Czarnoziemy

Dział 2: Autogeniczne

Rząd 1: Czarnoziemne

• Skała macierzysta: głównie lessy,

• Warunki klimatu stepowego, roślinność trawiasta

• Powierzchnia gruntów ornych 1,5%

• Najlepsze gleby w Polsce.

Podtyp: Czarnoziemy niezdegradowane

• Budowa profilu: A-AC-C

• zasobne w składniki pokarmowe dla roślin,

• duża miąższość poziomu A,

• zawierają węglany w całym profilu,

• zawartość próchnicy do 4%,

• struktura gruzełkowata



Podtyp: Czarnoziemy zdegradowane

Degradacja czarnoziemów

- zmiana warunków powstawania prowadząca do wymycia węglanu

wapnia w głąb profilu,

- nakładanie się procesu brunatnienia w poziomie A (poziom A/Bbrca),

- nakładanie się procesów deluwialnych,

- zmywanie górnej warstwy poziomu A,



Autogeniczne, czarnoziemne, czarnoziem

A

AC

Cca

• Gleby umiarkowane wilgotnych lasów iglastych i mieszanych.

• Stanowią 50% powierzchni gruntów ornych (w tym 20% brunatne i

30% płowe)

Występowanie:

• na Pojezierzu Mazurskim,

• na Nizinie Wielkopolskiej,

• na Wyżynie Małopolskiej


Rząd 2: Brunatnoziemne

Typ 1: Brunatne właściwe

Skała macierzysta bogata w wapń: lessy, gliny zwałowe,

piaski gliniaste na terenach podmokłych

Budowa profilu: (O) – A - Bbr -Cca

- dobrze wykształcony poziom A, o zawartości do 3%

próchnicy,

- niekiedy mało przewiewne,

Dział 2: Autogeniczne Rząd 2: Brunatnoziemne

10

20

30

40

50

60

70

80

90

1.Zw. Próchniczne, 2.Fe2O3

3. Al2O3, 4.Cząstki ilaste

A

Bbr

BbrC

C

Autogeniczne, brunatnoziemne, brunatna właściwa

Typ 2: Brunatne kwaśne

• powstają na skałach kwaśnych litych lub bezwęglanowych

iłach

• niższe pH niż w glebach brunatnych właściwych,

• mniejsze wysycenie kompleksu sorpcyjnego zasadami

<30%


Typ 3: Płowe

• powstają głównie ze skał mało zasobnych w składniki pokarmowe: pyłowych, glin zwałowych, piasków gliniastych

• silniejsze wymycie związków ilastych i żelazistych.

Budowa profilu: (O) – A – Eet- Bt – C


10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

O

A

Eet

Bt

BtC

Cca

1.Zw. próchn.,

2.Fe2O3

3. Al2O3,

4.Cząstki ilaste

5. CaCO3

Autogeniczne, brunatnoziemne, płowa

• Powierzchnia gruntów ornych ok. 20%

• Skała macierzysta piaszczysta, kwaśna, uboga w składniki pokarmowe


Rząd 3: Bielicoziemne

Typ 1: Rdzawe

- rozkład glinokrzemianów, uwalnianie związków żelaza i glinu (bez

przemieszczania)

- brak cech bielicowania, powstają związki kompleksowe substancji

organicznej z półtoratlenkami, wolne żelazo tworzy rdzawe otoczki na

ziarnach mineralnych

- stanowiska suche



Typ 2: Bielicowe

• niskie pH,

• kompleks sorpcyjny wysycony jonami wodoru i glinu

• ubogie w składniki pokarmowe roślin

Budowa: (O) –A – Ees – Bhfe –C



Bhfe

O

A

Ees

Bhfe

C

Autogeniczne, bielicoziemne, bielicowa

Typ 3: Bielice

• silne zbielicowanie i zakwaszenie

• brak poziomu A,

• 3 podpoziomy w poziomie O

Budowa profilu: Ol-Of-Oh – Ees – Bh –Bfe – C



• Tworzą się w warunkach okresowego silnego uwilgotnienia z luźnych

piasków, ubogich w składniki pokarmowe roślin.

• Górna cześć profilu objęta procesem bielicowania, dolna oglejeniem

gruntowym

Budowa profilu: O - Ees – Bhfegg - G

Dział 3: Semihydrogeniczne

Rząd 1: Glejobielicoziemne

Semihydrogeniczne, glejobielicoziemne, glejobielica

(fot. M. Świtoniak)

O

Ees

Bhfe

Bfegg

Cgg

IIGca (kreda jeziorna)

• Powstały z bogatych w próchnicę utworów mineralnych zawierających

węglan wapnia o różnym składzie granulometrycznym (np. gliny zwałowe,

piaski gliniaste).

• Warunki długotrwałego uwilgotnienia (pod wpływem wysokiego poziomu wód

gruntowych).

• Substancja organiczna pochodzenia roślinnego: roślinność łąkowo-darniowa

lub bagienna (tereny zabagnione).

• Stanowią 2% powierzchni kraju.

• Duża miąższość poziomu A (ponad 30 cm) o zawartości próchnicy do 6%.

• Obecność oglejenia w profilu.


Rząd 2: Czarne ziemie

Występowanie:

• na Kujawach,

• w Wielkopolsce,

• okolice Wrocławia, Szamotuł i Grójca.


Rząd 2: Czarne ziemie

•Dział łączy gleby powstające z utworów kształtowanych pod wpływem

wody stojącej (z materiału mineralnego lub organicznego osadzonego na

miejscu) bądź przepływającej (z materiału naniesionego w formie

zawiesin).

•Stanowią 9% powierzchni kraju

•Gleby bagienne powstają w procesie bagiennym, który ma dwa kierunki:

mułotwórczy - słabsza anaerobioza, typ gleb: mułowe

torfotwórczy – całkowita anaerobioza, typ gleb: torfowe

Budowa profilu: PO-O-D

Dział 4: Hydrogeniczne Rząd 1: Bagienne

Hydrogeniczne, bagienne, torfowe

POtni

OT1

OT2

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Rodzaje torfowisk – torfowiska niskie

Rodzaje torfowisk – torfowiska wysokie

Soczewkowata regeneracja torfowiska wysokiego:1-kępka, 2-dolinka.

Fazy a) Powstawanie kępek i dolinek, b) na powierzchni pierwotnych kęp wytworzyły się dolinki,

zaś w dawnych dolinkach powstały nowe kępki, c),d) narastanie nowych kępek w miejsce dawnych

dolinek)

Linia przerywana-przebieg poziomu wody (Kulczyński)

Rodzaje torfowisk – torfowiska wysokie

• Powstają z gleb bagiennych w wyniku obniżenia się zwierciadła wód

gruntowych.

• Powstają w procesie murszenia

Dział 4: Hydrogeniczne Rząd 2: Pobagienne

Przyrodnicza klasyfikacja gleb - hydrogeniczne, bagienne, murszowe

M1

M2

T1

T2

D

• Erozyjno - sedymentacyjna działalność wód powierzchniowych.

• Utwory mineralne, rzadziej organiczne

• Uziarnienie zależy od charakteru materiałów w zlewniach

Dział 5. Napływowe

• Gleby aluwialne powstały z materiału osadzonego przez

stałe cieki wodne.

• Mady stanowią 5% powierzchni kraju

• Występują w dolinach większych rzek (Wisły, Odry,

Warty, Sanu).

• Są zasobne w biogeny


Rząd 1: Aluwialne

napływowe, aluwialne, mada rzeczna

• Powstają z namułów osadzonych przez spływ powierzchniowy na mineralnym podłożu lub na torfie stanowiącym dno nie zalewanej doliny

• Miąższość deluwiów wynosi co najmniej 30 cm.

• Namuły deluwialne są mniej przesegregowane przez wodę niż aluwia.

• Mniej wyraźnie zaznacza się warstwowanie ich profilu.

• Gleby napływowe deluwialne powstają zwykle w sąsiedztwie pól ornych,

• Akumulacja najczęściej zachodzi pod wpływem rozwoju procesu darniowego, co powoduje gromadzenie znacznych ilości materii organicznej i wzrost roślinności.

• Gleby deluwialne powstały z materiału osadzonego przez okresowy spływ wód;


Rząd 2: Deluwialne

• Występują głównie w klimacie kontynentalnym suchym

• Zawierają znaczne ilości soli (np. sodowych)

• Mało urodzajne, wymagają zabiegów odsalających i nawodnień

• Dzielą się na rzędy:

sołodzie,

sołońce,

sołonczaki

Dział 6. Słone

• Przeobrażone przez człowieka w wyniku intensywnej,

racjonalnej gospodarki rolnej; pod wpływem głębokiej

uprawy, silnego nawożenia, zabiegów

agromelioracyjnych

• Zmieniona budowa profilu glebowego (korzystna dla jej

żyzności i produkcyjności)

• Dzielą się na typy:

– hortisole — gleby ogrodowe,

– rigosole — gleby regulówkowe.

Dział 7. Antropogenne

Rząd 1: Kulturoziemne

Gleby terenów przemysłowych:

• zmienione w wyniku gospodarki przem., powstałe gł. pod wpływem zapylenia przem., które zmienia skład i właściwości chemiczne. (np. odczyn, zawartość metali ciężkich) i naturalne układy biologiczne w glebie,

• oraz gleby ukształtowane przez gospodarkę przemysłową, tworzące się na rodzaju zwałowiskach (hałdach), i terenach bezglebowych powstałych po wyeksploatowaniu kopalin;

Gleby terenów zabudowanych

Dział 7. Antropogenne

Rząd 2: Industrio i urbanoziemne

Bonitacja gruntów (przyrodniczo-rolnicza)

Ocena jakości gruntów (gleb)

Kryteria podziału na klasy bonitacyjne:

-właściwości gleby (głównie cechy morfologiczne)

warunkujące możliwość uprawy określonych grup roślin

-rzeźba terenu,

-stosunki wodne,


Tabele klas gruntów:

• Tabela gruntów ornych

• Tabele użytków zielonych (łąki i pastwiska)

• Tabele gruntów pod lasami


I – gleby orne najlepsze (struktura agregatowa, zasobne w

składniki pokarmowe, łatwe do uprawy, głęboki poziom

próchniczny, dobre plony wszystkich roślin)

II – gleby orne bardzo dobre (gorsze właściwości fizyczne,

np. wodne, dobre plony wszystkich roślin)

IIIa i IIIb – gleby orne średnio dobre (gorsze właściwości

fizyczne i chemiczne, wahania poziomu wód gruntowych,

dobry plon żyta i ziemniaków)

KLASY BONITACYJNE

IVa i IVb – gleby orne średnie (mała zdolność produkcyjna,

zależna od ilości opadów, łatwo przesychające lub ciężkie,

nieprzepuszczalne, często wymagają melioracji)

V - gleby słabe (nieurodzajne, zbyt lekkie i za suche)

VI (VI Rz) – gleby orne najsłabsze (niskie plony, wadliwe,

zawodne, nadają się pod zalesienia)

KLASY BONITACYJNE

• Najwięcej jest gleb średnich (IV klasa), a najmniej bardzo dobrych (I klasa).

• Gleby średniej jakości i gleby słabe zajmują >50% powierzchni kraju

(dominują w części północnej i środkowej).

• Większość gleb wymaga nawożenia lub wapnowania, a niekiedy melioracji

Pasowy układ dobrych gleb w Polsce:

- równoleżnikowy - od Wyżyny Lubelskiej po Nizinę Śląską

- południkowy - od Niziny Śląskiej w kierunku północno-wschodnim

do Żuław i Warmii

BONITACJA GLEB W POLSCE

Łączą różne jednostki genetyczne o podobnej przydatności rolniczej

• 9 kompleksów terenów nizinnych i wyżynnych

• 5 kompleksów gleb górzystych

• 3 kompleksy gleb użytków zielonych

KOMPLEKSY PRZYDATNOŚCI ROLNICZEJ (rolniczo-glebowe)

KOMPLEKSY PRZYDATNOŚCI ROLNICZEJ (gleby uprawne)

1. Kompleks pszenny bardzo

dobry

2. Kompleks pszenny dobry

3. Kompleks pszenny wadliwy

4. Kompleks żytni bardzo dobry

5. Kompleks żytni dobry

6. Kompleks żytni słaby

7. Kompleks żytni bardzo słaby

8. Kompleks zbożowo-

pastewny mocny

9. Kompleks zbożowo-

pastewny słaby

10. Kompleks pszenny górski

11. Kompleks zbożowy górski

12. Kompleks owsiano-

ziemniaczany górski

13. Kompleks owsiano-

pastewny górski

14. Kompleks gleb ornych, z

przeznaczeniem na użytki

zielone

1z. Użytki zielone bardzo dobre

2z. Użytki zielone średnie

3z. Użytki zielone słabe i bardzo słabe

KOMPLEKSY PRZYDATNOŚCI ROLNICZEJ (użytki zielone)

Documents

Prezentacja programu PowerPoint - pracownik.kul.pl · węglan wapnia o różnym składzie granulometrycznym (np. gliny zwałowe, piaski gliniaste). •Warunki długotrwałego uwilgotnienia