Monika Snopek Mariusz TarnowieckiPatryk Pęczek

Spis treściSpis treści

1.1. Pojęcie emocji, ich funkcje, źródła, aspekty i właściwościPojęcie emocji, ich funkcje, źródła, aspekty i właściwości

2.2. Teoria Jamesa-LangegoTeoria Jamesa-Langego

3.3. Teoria Cannona-Barda Teoria Cannona-Barda

4.4. Teoria Lazarusa i SchachteraTeoria Lazarusa i Schachtera

5.5. Porównanie teoriiPorównanie teorii

6.6. Robert Plutchik – koło emocji i 10 postulatówRobert Plutchik – koło emocji i 10 postulatów

7.7. Przykłady diad i przeciwieństwPrzykłady diad i przeciwieństw

8.8. Inteligencja emocjonalnaInteligencja emocjonalna

9.9. Sposoby pomiaru inteligencji emocjonalnejSposoby pomiaru inteligencji emocjonalnej

Pojęcie emocjiPojęcie emocji Emocja (łac. Emovere)- silne odczucie (świadome lub Emocja (łac. Emovere)- silne odczucie (świadome lub

nieświadome) o charakterze pobudzenia pozytywnego (pod nieświadome) o charakterze pobudzenia pozytywnego (pod wpływem szczęścia, zachwytu, spełnienia) lub negatywnego wpływem szczęścia, zachwytu, spełnienia) lub negatywnego (pod wpływem gniewu, odrazy, strachu)(pod wpływem gniewu, odrazy, strachu)

W szerszym znaczeniu emocje to złożony zespół zmian W szerszym znaczeniu emocje to złożony zespół zmian cielesnych i psychicznych, obejmujący pobudzenie cielesnych i psychicznych, obejmujący pobudzenie fizjologiczne, uczucia, procesy poznawcze i reakcje fizjologiczne, uczucia, procesy poznawcze i reakcje behawioralne (zachowania) wykonywane w odpowiedzi na behawioralne (zachowania) wykonywane w odpowiedzi na sytuację postrzeganą jako ważna dla danej osoby sytuację postrzeganą jako ważna dla danej osoby

Funkcje emocjiFunkcje emocji

Motywacyjna – pobudza nas do podjęcia działania Motywacyjna – pobudza nas do podjęcia działania dotyczącego jakiegoś doświadczonego lub wyobrażonego dotyczącego jakiegoś doświadczonego lub wyobrażonego zdarzeniazdarzenia

Ukierunkowują i podtrzymują takie nasze działania wobec Ukierunkowują i podtrzymują takie nasze działania wobec określonych celów, które są dla nas korzystne określonych celów, które są dla nas korzystne

Pomagają w organizowaniu naszych doświadczeń, gdyż od Pomagają w organizowaniu naszych doświadczeń, gdyż od nich zależy na co zwracamy uwagę, wpływają na nasz nich zależy na co zwracamy uwagę, wpływają na nasz sposób spostrzegania siebie i innych sposób spostrzegania siebie i innych

Funkcje emocjiFunkcje emocji Emocje intensyfikując wybrane doświadczenia życiowe Emocje intensyfikując wybrane doświadczenia życiowe

sygnalizują, że dana reakcja jest szczególnie ważna sygnalizują, że dana reakcja jest szczególnie ważna

Regulują interakcje społeczne: jako pozytywne wiążą nas z Regulują interakcje społeczne: jako pozytywne wiążą nas z innymi ludźmi, jako negatywny środek pozwalają nam innymi ludźmi, jako negatywny środek pozwalają nam zachować dystans wobec innych zachować dystans wobec innych

Pobudzają do zachowań prospołecznych Pobudzają do zachowań prospołecznych

Komunikacyjna funkcja demaskuje nasze próby ukrycia Komunikacyjna funkcja demaskuje nasze próby ukrycia przed innymi tego, co czujemy i zamierzamy przed innymi tego, co czujemy i zamierzamy

Źródła emocjiŹródła emocji Głównym źródłem emocji są wszelkie BODŹCE odbierane Głównym źródłem emocji są wszelkie BODŹCE odbierane

przez nasze zmysły: ciepło słońca, zapach kwiatów, powiew przez nasze zmysły: ciepło słońca, zapach kwiatów, powiew wiatru, dźwięk muzyki, zapach siarkowodoru, dotknięcie wiatru, dźwięk muzyki, zapach siarkowodoru, dotknięcie czegoś czegoś

PRZEDMIOTY LUB OBIEKTY, które nie budziły wcześniej PRZEDMIOTY LUB OBIEKTY, które nie budziły wcześniej żadnych uczuć, np. kontakt z jeziorem jest emocjonalnie żadnych uczuć, np. kontakt z jeziorem jest emocjonalnie obojętny jesienią, ale w czasie letnich upałów jest źródłem obojętny jesienią, ale w czasie letnich upałów jest źródłem przyjemności. Dla kogoś, kto tonął, jezioro może kojarzyć przyjemności. Dla kogoś, kto tonął, jezioro może kojarzyć się z lękiemsię z lękiem

POTRZEBY- dążenie do ich zaspokojenia może wywoływać POTRZEBY- dążenie do ich zaspokojenia może wywoływać emocje. Kiedy wydaje się, że potrzeba może być emocje. Kiedy wydaje się, że potrzeba może być zaspokojona pojawia się radość, podekscytowanie, duma, zaspokojona pojawia się radość, podekscytowanie, duma, natomiast gdy potrzeba napotyka blokadę- smutek, żal, lęk, natomiast gdy potrzeba napotyka blokadę- smutek, żal, lęk, złośćzłość

Źródła emocjiŹródła emocji KONTAKT Z SAMYM SOBĄ- można siebie lubić, nienawidzić, KONTAKT Z SAMYM SOBĄ- można siebie lubić, nienawidzić,

być z siebie dumnym, złościć się na siebie. Przekonania być z siebie dumnym, złościć się na siebie. Przekonania żywione o sobie, stopień, w jakim jesteśmy bliscy tego, żywione o sobie, stopień, w jakim jesteśmy bliscy tego, jakimi chcielibyśmy być- wszystko to jest ważnym źródłem jakimi chcielibyśmy być- wszystko to jest ważnym źródłem emocji emocji

SŁOWA- mogą działać podobnie jak czyny i wywoływać SŁOWA- mogą działać podobnie jak czyny i wywoływać emocje (nie tylko w wypowiadającym je, ale tez w innych): emocje (nie tylko w wypowiadającym je, ale tez w innych): radość, żal, wstyd, lęk, poczucie winy, słowo „nie” często radość, żal, wstyd, lęk, poczucie winy, słowo „nie” często jest sprawcą smutku, rozgoryczeniajest sprawcą smutku, rozgoryczenia

Aspekty emocjiAspekty emocji

FIZJOLOGICZNY ASPEKT EMOCJI

Symptomy Emocja• Wzrost EDA• Wzrost ciśnienia krwi• Wzrost tętna • Przyspieszony oddech• Wzrost napięcia mięśni

strach radośćgniew

 

• Spadek ciśnienia krwi• Spadek tętna • Oddech płytszy i wolniejszy• Spadek napięcia mięśni

smutek

Aspekty emocjiAspekty emocji

POZNAWCZY ASPEKT EMOCJI

Symptomy EmocjaPrzekonanie, że jest się w niebezpieczeństwie

strach

Poczucie przyjemności, zadowolenia, satysfakcji

radość

Frustracja lub poczucie krzywdy gniew

Przekonanie o bezradności, beznadziejności

smutek

Aspekty emocjiAspekty emocji

BEHAWIORALNY ASPEKT EMOCJI

Symptomy EmocjaUnikanie, ucieczka lub znieruchomienie

strach

Dążenie ku czemuś radość

Atak gniew

Bierność, autodestrukcja smutek

Właściwości emocjiWłaściwości emocjiKażda emocja posiada:Każda emocja posiada: Siłę- bardziej lub mniej intensywna emocja Siłę- bardziej lub mniej intensywna emocja

Kierunek- coś jest pociągające-odpychające, emocje Kierunek- coś jest pociągające-odpychające, emocje pozytywne-negatywne, przyjemne- nieprzyjemnepozytywne-negatywne, przyjemne- nieprzyjemne

Jakość- to, że emocje mogą wyzwalać odmienne formy Jakość- to, że emocje mogą wyzwalać odmienne formy zachowań świadczy o jakości emocjizachowań świadczy o jakości emocji

Pobudzenie emocjonalne- stan pewnej mobilizacji, który Pobudzenie emocjonalne- stan pewnej mobilizacji, który przede wszystkim przejawia się na poziomie przede wszystkim przejawia się na poziomie neurofizjologicznych zmian (przyspieszenie akcji serca, neurofizjologicznych zmian (przyspieszenie akcji serca, oddychania, zwolnienie trawienia). Pobudzenie emocjonalne oddychania, zwolnienie trawienia). Pobudzenie emocjonalne na poziomie psychicznym przejawia się w zmianie na poziomie psychicznym przejawia się w zmianie umysłowości, w zmianie uwagi- przy optymalnym poziomie umysłowości, w zmianie uwagi- przy optymalnym poziomie pobudzenia człowiek szybciej myśli, jest bardziej pobudzenia człowiek szybciej myśli, jest bardziej skoncentrowany. Przy zbyt wysokim pobudzeniu albo zbyt skoncentrowany. Przy zbyt wysokim pobudzeniu albo zbyt słabym nie jest w stanie myśleć, jest rozproszony, słabym nie jest w stanie myśleć, jest rozproszony, chaotycznie przetwarza informacjechaotycznie przetwarza informacje

William JamesWilliam James

William James (1842-1910)- amerykański filozof, psycholog, William James (1842-1910)- amerykański filozof, psycholog, psychofizjolog, psycholog religii, był zwolennikiem psychofizjolog, psycholog religii, był zwolennikiem funkcjonalizmu oraz prekursorem behawioryzmu, funkcjonalizmu oraz prekursorem behawioryzmu, fenomenologii i psychologii humanistycznej. Autor fenomenologii i psychologii humanistycznej. Autor dogłębnych analiz i samoobserwacji "strumienia dogłębnych analiz i samoobserwacji "strumienia świadomości" oraz słynnego pytania "Czy świadomość świadomości" oraz słynnego pytania "Czy świadomość istnieje?„ Wniósł do psychologii wiele interesujących idei istnieje?„ Wniósł do psychologii wiele interesujących idei np. charakterystyki świadomości za pomocą pięciu cech, np. charakterystyki świadomości za pomocą pięciu cech, twórca tzw. fizjologicznej teorii uczuć (teoria Jamesa-twórca tzw. fizjologicznej teorii uczuć (teoria Jamesa-Langego). Był założycielem pierwszego psychologicznego Langego). Był założycielem pierwszego psychologicznego laboratorium eksperymentalnego.laboratorium eksperymentalnego.

Carl LangeCarl Lange

Carl George Lange (1834-1900)- duński lekarz i psycholog, Carl George Lange (1834-1900)- duński lekarz i psycholog, profesor anatomii na Uniwersytecie w Kopenhadze. profesor anatomii na Uniwersytecie w Kopenhadze. Jednocześnie choć niezależnie od Williama Jamesa rozwinął Jednocześnie choć niezależnie od Williama Jamesa rozwinął teorię emocji Jamesa-Langego, według której wszystkie teorię emocji Jamesa-Langego, według której wszystkie emocje powstają na podłożu fizjologicznym i mogą być do emocje powstają na podłożu fizjologicznym i mogą być do tego poziomu zredukowane. W przeciwieństwie do Jamesa, tego poziomu zredukowane. W przeciwieństwie do Jamesa, Lange twierdził, że emocje to po prostu reakcje Lange twierdził, że emocje to po prostu reakcje naczyniowo-ruchowe. Lange odkrył też psychotropowe naczyniowo-ruchowe. Lange odkrył też psychotropowe właściwości litu.właściwości litu.

Teoria Jamesa-LangegoTeoria Jamesa-Langego Teoria Jamesa-LangegoTeoria Jamesa-Langego to jedna z wielu teorii to jedna z wielu teorii

starających się wyjaśnić na poziomie ogólnym, czyli starających się wyjaśnić na poziomie ogólnym, czyli dotyczącym większości, o ile nie wszystkich wyróżnianych dotyczącym większości, o ile nie wszystkich wyróżnianych emocji mechanizm ich powstawania.emocji mechanizm ich powstawania.

Jest to najwcześniejsza teoria emocji, ale nie można o niej Jest to najwcześniejsza teoria emocji, ale nie można o niej powiedzieć, że jest klasyczną teorią emocji z tego względu, powiedzieć, że jest klasyczną teorią emocji z tego względu, że proponuje rozwiązanie sprzeczne ze zdroworozsądkową że proponuje rozwiązanie sprzeczne ze zdroworozsądkową teorią emocji. Otóż powszechnie uważa się, że emocje są teorią emocji. Otóż powszechnie uważa się, że emocje są spowodowane uświadomieniem sobie jakiegoś bodźca spowodowane uświadomieniem sobie jakiegoś bodźca znaczącego (np. zagrażającego- niedźwiedzia), co z kolei znaczącego (np. zagrażającego- niedźwiedzia), co z kolei powoduje zmiany somatyczne (np. przyspieszone bicie powoduje zmiany somatyczne (np. przyspieszone bicie serca) i zmiany behawioralne (np. ucieczkę).serca) i zmiany behawioralne (np. ucieczkę).

Teoria Jamesa-LangegoTeoria Jamesa-Langego Teoria Jamesa-Langego proponuje inną kolejność Teoria Jamesa-Langego proponuje inną kolejność

występowania tych czynników:występowania tych czynników:

1.1. Najpierw zauważony zostaje bodziec (np. niedźwiedź) Najpierw zauważony zostaje bodziec (np. niedźwiedź) 2.2. To spostrzeżenie powoduje zmiany somatyczne To spostrzeżenie powoduje zmiany somatyczne

(przyspieszone bicie serca) i behawioralne (ucieczka)(przyspieszone bicie serca) i behawioralne (ucieczka)3.3. Zmiany somatyczne i behawioralne są interpretowane Zmiany somatyczne i behawioralne są interpretowane

przez podmiot jako emocjaprzez podmiot jako emocja

Oznacza to, że według tej teorii, nie uciekam bo boję się Oznacza to, że według tej teorii, nie uciekam bo boję się niedźwiedzia, lecz boję się niedźwiedzia, ponieważ niedźwiedzia, lecz boję się niedźwiedzia, ponieważ uciekam.uciekam.

Teoria Jamesa-Langego została opracowana niezależnie.Teoria Jamesa-Langego została opracowana niezależnie.

Walter CannonWalter Cannon

Walter Bradford Cannon (1871-1945)- amerykański Walter Bradford Cannon (1871-1945)- amerykański neurolog, fizjolog, psycholog. W 1939 r. wprowadził pojęcie neurolog, fizjolog, psycholog. W 1939 r. wprowadził pojęcie homeostazy na podstawie założeń Claude Bernarda na homeostazy na podstawie założeń Claude Bernarda na temat stabilności środowiska wewnętrznego. W latach temat stabilności środowiska wewnętrznego. W latach 1906-1942 profesor Uniwersytetu Harvarda w Cambridge. 1906-1942 profesor Uniwersytetu Harvarda w Cambridge. Pionier nowoczesnej fizjologii, zwłaszcza badań nad Pionier nowoczesnej fizjologii, zwłaszcza badań nad fizjologicznymi mechanizmami emocji, roli autonomicznego fizjologicznymi mechanizmami emocji, roli autonomicznego układu nerwowego i układu hormonalnego w układu nerwowego i układu hormonalnego w przystosowaniu się organizmu do warunków stresu. Autor przystosowaniu się organizmu do warunków stresu. Autor tzw. mobilizacyjnej teorii uczuć (teoria Cannona-Barda). tzw. mobilizacyjnej teorii uczuć (teoria Cannona-Barda). Współodkrywca zjawiska neurosekrecji. Prekursor Współodkrywca zjawiska neurosekrecji. Prekursor medycyny psychosomatycznej.medycyny psychosomatycznej.

Philip BardPhilip Bard

Philip Archibald Bard (1898-1977)- amerykański Philip Archibald Bard (1898-1977)- amerykański neurobiolog, współtwórca teorii Cannona- Barda. neurobiolog, współtwórca teorii Cannona- Barda. Wychodząc od spostrzeżenia, że usunięcie kory mózgowej u Wychodząc od spostrzeżenia, że usunięcie kory mózgowej u kota zmienia zwykłe zwierzę domowe w rozwścieczonego kota zmienia zwykłe zwierzę domowe w rozwścieczonego tygrysa– które to zjawisko ochrzcił mianem wściekłości tygrysa– które to zjawisko ochrzcił mianem wściekłości pozornej– Bard starał się zidentyfikować obszar lub obszary pozornej– Bard starał się zidentyfikować obszar lub obszary mózgu, które pośredniczyły w tym agresywnym mózgu, które pośredniczyły w tym agresywnym zachowaniu. Usuwał on zwierzętom coraz większe partie zachowaniu. Usuwał on zwierzętom coraz większe partie mózgu, posuwając się od przodu w jego głąb, aż w końcu mózgu, posuwając się od przodu w jego głąb, aż w końcu doszedł do cięcia, które usuwało reakcję wściekłości doszedł do cięcia, które usuwało reakcję wściekłości pozornej, razem z odgrywającą w układzie limbicznym pozornej, razem z odgrywającą w układzie limbicznym strukturą– podwzgórzem.strukturą– podwzgórzem.

Teoria Cannona-BardaTeoria Cannona-Barda

Teoria Cannona-BardaTeoria Cannona-Barda- jedna z centralnych teorii emocji. - jedna z centralnych teorii emocji. Jako podstawę emocji teoria ta wskazuje zmiany w obszarze Jako podstawę emocji teoria ta wskazuje zmiany w obszarze mózgu. mózgu.

Według teorii Cannona-Barda siedliskiem emocji są ośrodki Według teorii Cannona-Barda siedliskiem emocji są ośrodki podkorowe. Ich pobudzenie nadaje poznawczym podkorowe. Ich pobudzenie nadaje poznawczym czynnościom kory emocjonalny komponent, ponieważ we czynnościom kory emocjonalny komponent, ponieważ we wzgórzu organizują się reakcje emocjonalne.wzgórzu organizują się reakcje emocjonalne.

Teoria Cannona-BardaTeoria Cannona-Barda

Punktem wyjścia dla tej teorii były wyniki eksperymentów, Punktem wyjścia dla tej teorii były wyniki eksperymentów, w których kotom usuwano korę mózgową. Zwierzęta te po w których kotom usuwano korę mózgową. Zwierzęta te po operacji żyły długo, przytrafiały im się jednak nagłe i operacji żyły długo, przytrafiały im się jednak nagłe i nieskoordynowane ataki. Te obserwacje skłoniły Cannona nieskoordynowane ataki. Te obserwacje skłoniły Cannona do przyjęcia hipotezy, że ośrodkiem emocji jest wzgórze, do przyjęcia hipotezy, że ośrodkiem emocji jest wzgórze, zaś kora ma za zadanie hamować powstające we wzgórzu zaś kora ma za zadanie hamować powstające we wzgórzu emocje. Wynika z tego, że uszkodzenie kory mózgowej emocje. Wynika z tego, że uszkodzenie kory mózgowej równoznaczne jest z ze zmianami w zachowaniu osobnika, równoznaczne jest z ze zmianami w zachowaniu osobnika, które jest sterowane w znacznym stopniu przez emocje i które jest sterowane w znacznym stopniu przez emocje i afekty. Cannon i Bard twierdzili, że pobudzenie afekty. Cannon i Bard twierdzili, że pobudzenie emocjonalne ma charakter niespecyficzny, co sprawia, że emocjonalne ma charakter niespecyficzny, co sprawia, że nie może ono tworzyć różnych stanów emocjonalnych.nie może ono tworzyć różnych stanów emocjonalnych.

Teoria Cannona-BardaTeoria Cannona-Barda

W swoich badaniach Cannon i Bard starali się W swoich badaniach Cannon i Bard starali się zakwestionować poglądy Jamesa-Langego, którzy uważali, zakwestionować poglądy Jamesa-Langego, którzy uważali, że pewne zmiany pojawiające się w narządach że pewne zmiany pojawiające się w narządach wewnętrznych i mięśniach konstytuują emocje. Jeden z wewnętrznych i mięśniach konstytuują emocje. Jeden z argumentów mówił, że zmiany w narządach wewnętrznych argumentów mówił, że zmiany w narządach wewnętrznych pojawiają się z pewnym opóźnieniem w stosunku do bodźca pojawiają się z pewnym opóźnieniem w stosunku do bodźca generującego emocje. Dopiero po zauważeniu tej zmiany generującego emocje. Dopiero po zauważeniu tej zmiany osobnik może zadziałać w taki sposób, jakiego wymaga osobnik może zadziałać w taki sposób, jakiego wymaga sytuacja, np. gniew dyktuje człowiekowi różne zachowania, sytuacja, np. gniew dyktuje człowiekowi różne zachowania, jednak nie pojawia się on od razu, gdyż wcześniej muszą jednak nie pojawia się on od razu, gdyż wcześniej muszą wystąpić charakterystyczne dla gniewu zmiany wystąpić charakterystyczne dla gniewu zmiany fizjologiczne. Zanim jednak dojdzie do ich pojawienia, na fizjologiczne. Zanim jednak dojdzie do ich pojawienia, na podjęcie części działań będzie już po prostu za późno.podjęcie części działań będzie już po prostu za późno.

Teoria Cannona-BardaTeoria Cannona-Barda

Inny argument stwierdzał, że skoro do mózgu nie docierają Inny argument stwierdzał, że skoro do mózgu nie docierają informacje z narządów wewnętrznych to jednostka nie informacje z narządów wewnętrznych to jednostka nie powinna odczuwać emocji. Cannon badał życie emocjonalne powinna odczuwać emocji. Cannon badał życie emocjonalne pacjentów, u których w wyniku urazu rdzenia kręgowego pacjentów, u których w wyniku urazu rdzenia kręgowego informacje na temat pobudzenia narządów wewnętrznych informacje na temat pobudzenia narządów wewnętrznych nie docierały do mózgu. Zgodnie z teorią Jamesa-Langego nie docierały do mózgu. Zgodnie z teorią Jamesa-Langego nie powinny pojawić się u nich emocje.nie powinny pojawić się u nich emocje.

Graficzne przedstawienie teorii Graficzne przedstawienie teorii Cannona-BardaCannona-Barda

WYDARZENIE(np. spotkanie z niedźwiedziem)

Informacja przetwarzana przez

wzgórze i przesyłana

jednocześnie do kory i do ciała

Reakcja instrumentalna

Ocena wydarzeń przez

korę

EMOCJA(np. strach)

Teoria Lazarusa i SchachteraTeoria Lazarusa i Schachtera

Richard Lazarus uważa, że nawet emocje odczuwane Richard Lazarus uważa, że nawet emocje odczuwane natychmiast wymagają pewnego rodzaju oceny sytuacji, w natychmiast wymagają pewnego rodzaju oceny sytuacji, w przeciwnym razie nie wiedzielibyśmy na co reagujemy. przeciwnym razie nie wiedzielibyśmy na co reagujemy. Rozpoznanie sytuacji może być błędne, może być również Rozpoznanie sytuacji może być błędne, może być również nieuświadomione, ale mimo to pozostaje czynnością nieuświadomione, ale mimo to pozostaje czynnością umysłu. Emocje powstają, gdy rozpoznamy zdarzenie jako umysłu. Emocje powstają, gdy rozpoznamy zdarzenie jako dla nas korzystne lub niekorzystne. Według Lazarusa choć dla nas korzystne lub niekorzystne. Według Lazarusa choć emocje wpływają na myślenie, poznawcza ocena sytuacji emocje wpływają na myślenie, poznawcza ocena sytuacji zawsze poprzedza emocje.zawsze poprzedza emocje.

Teoria Lazarusa i SchachteraTeoria Lazarusa i Schachtera

Stanley Schachter twierdzi, że wszystkie emocje są Stanley Schachter twierdzi, że wszystkie emocje są związane z podobnym wzorcem pobudzenia związane z podobnym wzorcem pobudzenia fizjologicznego, które może być silniejsze lub słabsze w fizjologicznego, które może być silniejsze lub słabsze w zależności od natężenia emocji, ale nie zależy w wyraźny zależności od natężenia emocji, ale nie zależy w wyraźny sposób od jej treści. Treść emocji wynika zaś głównie z sposób od jej treści. Treść emocji wynika zaś głównie z naszej interpretacji zdarzenia wywołującego pobudzenie i naszej interpretacji zdarzenia wywołującego pobudzenie i całej sytuacji, w której się ono pojawiacałej sytuacji, w której się ono pojawia

Graficzne porównanie trzech teoriiGraficzne porównanie trzech teoriiTeoria

Jamesa-LangegoTeoria

Cannona-BardaTeoria

Lazarusa i Schachtera

Robert PlutchikRobert Plutchik

Robert Plutchik- amerykański psycholog opracował teorię emocji, w Robert Plutchik- amerykański psycholog opracował teorię emocji, w której zaproponował istnienie ośmiu podstawowych emocji, ewolucyjnie której zaproponował istnienie ośmiu podstawowych emocji, ewolucyjnie naturalnie rozwiniętych. Emocje te są wrodzone i bezpośrednio odnoszą naturalnie rozwiniętych. Emocje te są wrodzone i bezpośrednio odnoszą się do zachowań adaptacyjnych, które mają na celu pomoc w się do zachowań adaptacyjnych, które mają na celu pomoc w przetrwaniu. Z nich wynikają wszystkie inne emocje.przetrwaniu. Z nich wynikają wszystkie inne emocje.

Podstawową ideą Plutchika jest fakt, że możemy przeżywać mieszaninę Podstawową ideą Plutchika jest fakt, że możemy przeżywać mieszaninę pierwotnych emocji. Polega to na łączeniu poszczególnych emocji w pierwotnych emocji. Polega to na łączeniu poszczególnych emocji w jedność, tworząc bardziej złożone emocje. Łączenie to doprowadza do jedność, tworząc bardziej złożone emocje. Łączenie to doprowadza do stworzenia kombinacji odpowiedzialnych za konkretne przeżycia.stworzenia kombinacji odpowiedzialnych za konkretne przeżycia.

Koło emocji PlutchikaKoło emocji Plutchika

Trójwymiarowy diagram Trójwymiarowy diagram Plutchika opisuje relacje Plutchika opisuje relacje między różnymi emocjami, między różnymi emocjami, analogicznymi do kolorów analogicznymi do kolorów na kole. Wymiar pionowy na kole. Wymiar pionowy reprezentuje intensywność, reprezentuje intensywność, a koło poziome reprezentuje a koło poziome reprezentuje stopień podobieństwa. stopień podobieństwa. Emocje przeciwległe na kole Emocje przeciwległe na kole są emocjami przeciwnymi. są emocjami przeciwnymi. Według Plutchika nie Według Plutchika nie możemy doświadczać ich w możemy doświadczać ich w tym samym czasie. W tym samym czasie. W dwuwymiarowym rzucie dwuwymiarowym rzucie diagramu, emocje w diagramu, emocje w pustych przestrzeniach pustych przestrzeniach tworzą podstawowe diady, tworzą podstawowe diady, które są mieszaniną dwóch które są mieszaniną dwóch podstawowych emocji podstawowych emocji

Koło emocji PlutchikaKoło emocji Plutchika

Dziesięć postulatów PlutchikaDziesięć postulatów Plutchika1.1. Pojęcie emocji ma zastosowanie na wszystkich poziomach ewolucji Pojęcie emocji ma zastosowanie na wszystkich poziomach ewolucji

i podobnie jak do ludzi, odnosi się też do zwierząt. i podobnie jak do ludzi, odnosi się też do zwierząt. 2.2. Emocje mają ewolucyjne podłoże i u różnych gatunków rozwinęły Emocje mają ewolucyjne podłoże i u różnych gatunków rozwinęły

różne formy ekspresji. różne formy ekspresji. 3.3. Emocje pełnią rolę adaptacyjną, pomagając organizmom Emocje pełnią rolę adaptacyjną, pomagając organizmom

przetrwać zagrożenia stwarzane przez środowisko. przetrwać zagrożenia stwarzane przez środowisko. 4.4. Pomimo różnic w formach wyrażania emocji u różnych gatunków, Pomimo różnic w formach wyrażania emocji u różnych gatunków,

można zidentyfikować pewne wspólne elementy oraz ogólne można zidentyfikować pewne wspólne elementy oraz ogólne wzorce. wzorce.

5.5. Istnieje niewielka liczba podstawowych, pierwotnych emocji Istnieje niewielka liczba podstawowych, pierwotnych emocji stanowiących pewien prototyp. stanowiących pewien prototyp.

6.6. Wszystkie inne emocje są stanami pochodnymi, występują jako Wszystkie inne emocje są stanami pochodnymi, występują jako kombinacje, mieszaniny lub związki podstawowych emocji. kombinacje, mieszaniny lub związki podstawowych emocji.

7.7. Pierwotne emocje są to hipotetyczne konstrukty, swojego rodzaju Pierwotne emocje są to hipotetyczne konstrukty, swojego rodzaju stany idealne, których właściwości i cechy są wnioskowane stany idealne, których właściwości i cechy są wnioskowane bezpośrednio. bezpośrednio.

8.8. Pierwotne emocje mogą być scharakteryzowane w postaci par Pierwotne emocje mogą być scharakteryzowane w postaci par biegunowych przeciwieństw. biegunowych przeciwieństw.

9.9. Wszystkie emocje różnią się pod względem stopnia podobieństwa Wszystkie emocje różnią się pod względem stopnia podobieństwa do siebie nawzajem. do siebie nawzajem.

10.10. Każda emocja może występować w różnym stopniu natężenia i na Każda emocja może występować w różnym stopniu natężenia i na różnym poziomie pobudzenia. różnym poziomie pobudzenia.

Emocje w pewien sposób sąsiadujące na diagramie, gdy są Emocje w pewien sposób sąsiadujące na diagramie, gdy są odczuwane jednocześnie, mogą być połączone w nowe odczuwane jednocześnie, mogą być połączone w nowe emocje. Mieszanina dwóch dowolnych pierwotnych emocji emocje. Mieszanina dwóch dowolnych pierwotnych emocji jest nazywana przez Plutchika diadą. Na przykład, diada jest nazywana przez Plutchika diadą. Na przykład, diada radości i zaufania to miłość. Diady z przeciwstawnych radości i zaufania to miłość. Diady z przeciwstawnych emocji nie mogą zostać utworzone, gdyż zachodzi między emocji nie mogą zostać utworzone, gdyż zachodzi między nimi konflikt nimi konflikt

Przykłady diad i przeciwieństwPrzykłady diad i przeciwieństwPodstawowe diady Podstawowe diady

(często odczuwalne)(często odczuwalne)Drugorzędne diady Drugorzędne diady

(czasami odczuwalne)(czasami odczuwalne)Trzeciorzędne diady Trzeciorzędne diady

(rzadziej odczuwalne)(rzadziej odczuwalne)PrzeciwieństwaPrzeciwieństwa

radość + zaufanie → radość + zaufanie → miłośćmiłość

radość + strach → radość + strach → poczucie winypoczucie winy

radość + zaskoczenie → radość + zaskoczenie → zachwytzachwyt

radość + smutek → radość + smutek → konflikt konflikt

zaufanie + strach → zaufanie + strach → uległość uległość

zaufanie + zaskoczenie zaufanie + zaskoczenie → → ciekawośćciekawość

zaufanie + smutek → zaufanie + smutek → sentymentalizmsentymentalizm

zaufanie + wstręt → zaufanie + wstręt → konfliktkonflikt

strach + zaskoczenie → strach + zaskoczenie → poruszenieporuszenie

strach + smutek → strach + smutek → rozpaczrozpacz

strach + wstręt → strach + wstręt → wstydwstyd strach + gniew → strach + gniew → konfliktkonflikt

zaskoczenie + smutek zaskoczenie + smutek → → rozczarowanierozczarowanie

zaskoczenie + wstręt → zaskoczenie + wstręt → szok szok

zaskoczenie + gniew → zaskoczenie + gniew → oburzenieoburzenie

zaskoczenie + zaskoczenie + przeczuwanie → przeczuwanie → konfliktkonflikt

smutek + wstręt → smutek + wstręt → żal żal smutek + gniew → smutek + gniew → cierpieniecierpienie

smutek + przeczuwanie smutek + przeczuwanie → → pesymizmpesymizm

wstręt + gniew → wstręt + gniew → zawiśćzawiść

wstręt + przeczuwanie wstręt + przeczuwanie → → cynizmcynizm

wstręt + radość → wstręt + radość → patologiapatologia

gniew + przeczuwanie gniew + przeczuwanie → → agresjaagresja

gniew + radość → gniew + radość → dumaduma gniew + zaufanie → gniew + zaufanie → dominacja dominacja

przeczuwanie + radość przeczuwanie + radość → → optymizmoptymizm

przeczuwanie + przeczuwanie + zaufanie → zaufanie → fatalizm fatalizm

przeczuwanie + strach przeczuwanie + strach → → lęklęk

Inteligencja emocjonalnaInteligencja emocjonalna

Inteligencja emocjonalna, inaczej EQ (Emotional Intelligence Inteligencja emocjonalna, inaczej EQ (Emotional Intelligence Quotient) lub EI (Emotional Intelligence) - kompetencje Quotient) lub EI (Emotional Intelligence) - kompetencje osobiste człowieka w rozumieniu zdolności rozpoznawania osobiste człowieka w rozumieniu zdolności rozpoznawania stanów emocjonalnych własnych oraz innych osób, jak też stanów emocjonalnych własnych oraz innych osób, jak też zdolności używania własnych emocji i radzenia sobie ze zdolności używania własnych emocji i radzenia sobie ze stanami emocjonalnymi innych osób.stanami emocjonalnymi innych osób.

Kompetencje zaliczane do inteligencji emocjonalnej, to Kompetencje zaliczane do inteligencji emocjonalnej, to zdolności komplementarne w stosunku do inteligencji zdolności komplementarne w stosunku do inteligencji racjonalnej, rozumianej jako umiejętności czysto racjonalnej, rozumianej jako umiejętności czysto intelektualne, analityczne i abstrakcyjne, mierzone ilorazem intelektualne, analityczne i abstrakcyjne, mierzone ilorazem inteligencji i wyrażane wskaźnikiem IQinteligencji i wyrażane wskaźnikiem IQ

Główne modele inteligencji Główne modele inteligencji emocjonalnejemocjonalnej

Według Daniela Golemana inteligencja emocjonalna Według Daniela Golemana inteligencja emocjonalna obejmuje zdolność rozumienia siebie i własnych emocji, obejmuje zdolność rozumienia siebie i własnych emocji, kierowania i kontrolowania ich, zdolność samomotywacji, kierowania i kontrolowania ich, zdolność samomotywacji, empatię oraz umiejętności o charakterze społecznymempatię oraz umiejętności o charakterze społecznym

Jack Mayer i Peter Salovey mówią o czterech obszarach Jack Mayer i Peter Salovey mówią o czterech obszarach tworzących inteligencję emocjonalną: spostrzeganie emocji, tworzących inteligencję emocjonalną: spostrzeganie emocji, wspomaganie myślenia za pomocą emocji, rozumienie wspomaganie myślenia za pomocą emocji, rozumienie emocji oraz kierowanie emocjamiemocji oraz kierowanie emocjami

Według Rauvena Bar-Ona na inteligencję emocjonalną Według Rauvena Bar-Ona na inteligencję emocjonalną składa się 5 elementów: inteligencja intrapersonalna, składa się 5 elementów: inteligencja intrapersonalna, inteligencja interpersonalna, radzenie sobie ze stresem, inteligencja interpersonalna, radzenie sobie ze stresem, zdolność adaptacji oraz ogólny nastrójzdolność adaptacji oraz ogólny nastrój

Typologia kompetencji Typologia kompetencji emocjonalnychemocjonalnych

Do inteligencji emocjonalnej zalicza się trzy główne grupy Do inteligencji emocjonalnej zalicza się trzy główne grupy kompetencji:kompetencji:

Kompetencje psychologiczneKompetencje psychologiczne

Kompetencje społeczneKompetencje społeczne

Kompetencje prakseologiczneKompetencje prakseologiczne

Sposoby pomiaru EQSposoby pomiaru EQ

Jedno z popularniejszych w praktyce narzędzi do pomiaru Jedno z popularniejszych w praktyce narzędzi do pomiaru inteligencji emocjonalnej to Multifactor Emotional inteligencji emocjonalnej to Multifactor Emotional Intelligence Scale (MEIS), na bazie którego powstał Mayer-Intelligence Scale (MEIS), na bazie którego powstał Mayer-Salovey-Caruso Emotional Intelligence Test (MSCEIT). Salovey-Caruso Emotional Intelligence Test (MSCEIT). MSCEIT jest do pewnego stopnia podobny do MSCEIT jest do pewnego stopnia podobny do standardowego testu na inteligencję. Niektóre pytania standardowego testu na inteligencję. Niektóre pytania jednak wyraźnie różnią się od pytań innych testów jednak wyraźnie różnią się od pytań innych testów zdolności. Test ten mierzy zdolności emocjonalne w zdolności. Test ten mierzy zdolności emocjonalne w czterech obszarach, zgodnie z definicją: rozpoznawanie, czterech obszarach, zgodnie z definicją: rozpoznawanie, stosowanie, rozumienie i zarządzanie emocjami. Narzędzie stosowanie, rozumienie i zarządzanie emocjami. Narzędzie to stworzyli Jack Mayer, Peter Salovey i David Caruso to stworzyli Jack Mayer, Peter Salovey i David Caruso

MSCEITMSCEIT

MSCEIT mierzy zdolności w sposób bezpośredni i pośredni. MSCEIT mierzy zdolności w sposób bezpośredni i pośredni. Podczas testu rozpoznajemy emocje osób na fotografiach, Podczas testu rozpoznajemy emocje osób na fotografiach, ale też emocje przekazywane przez wzory czy obrazy. ale też emocje przekazywane przez wzory czy obrazy. Rozwiązujemy emocjonalne zagadki, lecz też proszeni Rozwiązujemy emocjonalne zagadki, lecz też proszeni jesteśmy o porównanie emocji do innych wrażeń np. ciepła, jesteśmy o porównanie emocji do innych wrażeń np. ciepła, ostrości itp. Wiele naukowo zweryfikowanych i powszechnie ostrości itp. Wiele naukowo zweryfikowanych i powszechnie uznanych badań wskazuje na fakt, że MSCEIT rzeczywiście uznanych badań wskazuje na fakt, że MSCEIT rzeczywiście mierzy zdolności emocjonalne. Rezultat MSCEIT jest mierzy zdolności emocjonalne. Rezultat MSCEIT jest skorelowany z wynikami, jakie osiąga dana osoba w pracy, skorelowany z wynikami, jakie osiąga dana osoba w pracy, szkole czy w życiu prywatnymszkole czy w życiu prywatnym

MSCEITMSCEIT

Osoby osiągające lepsze wyniki w teście MSCEIT:Osoby osiągające lepsze wyniki w teście MSCEIT:

mają mniejszą skłonność do zachowań patologicznych mają mniejszą skłonność do zachowań patologicznych społecznie społecznie

są oceniani przez innych jako mniej agresywni są oceniani przez innych jako mniej agresywni

utrzymują pozytywne relacje międzyludzkie utrzymują pozytywne relacje międzyludzkie

częściej oceniają swoje relacje rodzinne i przyjacielskie jako częściej oceniają swoje relacje rodzinne i przyjacielskie jako satysfakcjonujące satysfakcjonujące

mają większe poczucie bezpieczeństwa i satysfakcji z mają większe poczucie bezpieczeństwa i satysfakcji z własnego życia własnego życia