Projekat „Povećanje broja upisane djece u predškolsko obrazovanje u 5 opština s

aposebnim naglaskom na romsku djecu“

PREZENTACIJA REZULTATA BASELINE I ENDLINE STUDIJE

Dr Siniša LakićDr Slavica Tutnjević

Tatjana Preradović- Sjenica

UVOD• Prikaz početnog i završnog stanja u projektu petomjesečnog

poludnevnog boravka djece od 3 do 5 godina u predškolskim ustanovama u Kaknju, Bijeljini, Bihaću i Vukosavlju

• Cilj projekta- uključivanje što većeg broja djece u sistem predškolskog obrazovanja sa posebnim fokusom na inkluziju djece iz ranjivih kategorija (romska djeca, djeca sa poteškoćama u razvoju i djeca iz socijalno ugroženih porodica)

• Partneri: opštine, predškolske ustanove, romske organizacije

CILJEVI ISTRAŽIVANJAKVANTITATIVNI DIO• Utvrditi broj i strukturu djece obuhvaćene projektom u njegovoj početnoj i

završnoj fazi• Utvrditi procenat djece koji je odustao od pohađanja programa• Utvrditi broj i strukturu djece iz ranjivih kategorija (romska djeca, djeca s

poteškoćama u razvoju i djeca iz socijalno ugroženih porodica) zavedenih u evidenciji opština i predškolskih ustanova od 2013. godine

• Utvrditi broj i strukturu djece koja imaju pravo i ostvaruju pravo na subvencije za pohađanje predškolskih ustanova

KVALITATIVNI DIO• Identifikovati znanja, stavovi i prakse ključnih aktera uključenih u projekat na

početku njegove implementacije (baseline)• Identifikovati promjene u znanja, stavovi i praksama kao direktne posljedice

implementiranih aktivnosti (endline)• Dati preporuke za buduće projekte (endline)

METODOLOGIJA ISTRAŽIVANJA• Pregled relevantne literature

• Kvantitativne metode: upitnik za prikupljanje kvantitativnih podataka (upitnik za predstavnike opština i upitnik za direktore predškolskih ustanova)

• Kvalitativne metode: strukturisani intervju (direktori, predstavnici opština i romska udruženja) i diskusione fokus grupe (romski roditelji, neromski roditelji i stručno osoblje)

• Provođenje istraživanja- oktobar 2016 do maja 2017. kvantitativni podaci prikupljeni u okviru terenskih posjeta na 4 lokacije. Kvantitativni podaci prikupljeni putem online platforme ili putem elektronskog formulara

UZORAK ISTRAŽIVANJA

CILJNA GRUPA Broj učesnika BASELINE

Broj učesnika ENDLINE

Romski roditelji 15 20

Neromski roditelji 32 32

Stručno osoblje 21 15

Predstavnici opština 4 4

Direktori 4* 4*

Predstavnici romskih udruženja

3** 3**

• * U Vukosavlju ne postoji predškolska ustanova, umjesto direktora ispitana koordinatorica projekta

• ** U Vukosavlju ne postoji romsko udruženje

OGRANIČENJA

• Velika razlika u početku aktivnosti na 4 lokacije

• Održavanje političkih izbora na lokalnom nivou

• Popunjavanje upitnika sa kvantitativnim podacima

• Mali broj romskih roditelja u strukturi istraživanja

KVANTITATIVNI NALAZI (KAKANJ)

0

10

20

30

40

50

60

Upisana djeca Djeca koja suredovno pohađala

program

Djeca koja suodustala

TOTAL

Romi

Soc.ugroženi (neromi)

DPR

Djevojčice

KVANTITATIVNI NALAZI (VUKOSAVLJE)

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Upisana djeca Djeca koja suredovno pohađala

program

Djeca koja suodustala

TOTAL

Romi

Soc.ugroženi (neromi)

DPR

Djevojčice

KVANTITATIVNI NALAZI (BIJELJINA)

0

10

20

30

40

50

60

Upisana djeca Djeca koja suredovno pohađala

program

Djeca koja suodustala

TOTAL

Romi

Soc.ugroženi (neromi)

DPR

Djevojčice

• Broj upisane djece u odnosu na postavljene indikatore po opštinama (veći broj upisane djece u Kaknju i Bijeljini)

• Poštovanje planirane strukture grupa 33,3% Roma (Kakanj, Bijeljina)

• Polna struktura djece upisane u programu izbalansirana

• Postotak odustajanja: Kakanj (18%, Roma 50%), Vukosavlje (7%, Roma 20%), Bijeljina (24%, Roma 77% )

• Veoma mali broj upisane djece s poteškoćama u razvoju

KVALITATIVNI REZULTATI (Baseline)• Učesnici pokazuju jasne stavove o prednosti pohađanja

vrtića za djecu (socijalizacija, navike, osamostaljivanje, priprema za školu, rana integracija...) kao i same roditelje (više slobodnog vremena, smanjivanje predrasuda, kontakt...)- svi učesnici

• Veći stepen znanja o ranom razvoju i roditeljskim vještinama kod neromskih roditelja u odnosu na romske roditelje (pojam razvoja=pojam učenja)

• Stavovi o korištenju usluga zdravstvene zaštite i redovnoj imunizaciji djece neusaglašeni između romskih roditelja i romskih udruženja i osoblja

KVALITATIVNI REZULTATI (Baseline)PREDRASUDE• Stavovi prema inkluziji Roma raznoliki od uvjerenja da je to dobro do onih da

je to „nužno zlo“• Predrasude duboko ukorijenjene- rijetki oni koji smatraju da ne treba praviti

razliku te da je predškolsko obrazovanje jednako djelotvorno za sve• Učvršćivanje predrasuda da su „romska djeca problematična“„Oni imaju svoje navike, ne idu ni u školu, imaju svoj način života takav, ne vole red, komandu, to su slobodni ljudi. Evo i djeca koja su krenula neće da idu, plaču, hvataju ih po hodnicima, jednostavno takav način života, navikli su na slobodu….”“Malo smo bili zatečeni, ali sam rekla kćerki nek ide, nek upozna sve klase, nek vidi razlike pa će se možda trudit da bude bolja od njih. Da vidi da ima i drugačijih ljudi od nas, da na vrijeme upozna razlike u društvu.”“Mana je što svašta čuju i “ispaštaju” zbog nemirne romske djece”“Ima ih, ne možeš da vjeruješ da je Rom – počev od higijene do ponašanja!”.

KVALITATIVNI REZULTATI (Baseline)• Roditelji iz socijalno ugroženih porodica veći stepen

socijalne nejednakosti doživljavaju između sebe i „privilegovanog“ stanovništva nego između sebe i Roma

• Razlike u stavovima neromskih roditelja čija djeca nisu u mješovitim grupama (Vukosavlje i Bihać)

• Nivo predrasuda kod djece izrazito mali prema iskazima osoblja

• Pozitivni stavovi osoblja i direktora za uključivanje romske djece i djece sa poteškoćama u razvoju u predškolske ustanove

• Osoblje posjeduje znanje o značaju ranog razvoja i obrazovanja (kontinuirane edukacije) osim u Vukosavlju

KVALITATIVNI REZULTATI (Baseline)PRAKSE• Pripremna edukacija za osoblje prije početka projekta• Terenske aktivnosti u cilju motivacije romskih roditelja prije

početka projektnih aktivnosti • Inicijativa za obezbjeđivanje stipendija (Kakanj)• Krucijalna uloga romskih medijatora koji su direktno uticali

na uključivanje romske djece u vrtiće kao i njihovo zadržavanje u programu (Kakanj i Bijeljina)

• Postojanje posrednih olakšica za uključivanje djece iz socijalno ugroženih porodica (Kakanj i Bijeljina)

• Saradnja sa romskim udruženjima- ključ uspješnosti

PREPREKE I IDENTIFIKOVANE POTEŠKOĆE• Nedovoljna motivisanost romske zajednice• Prevoz nije obezbijeđen i organizovan• Neuslovnost prostorija i nedostatak didaktičkog materijala• Kratko trajanje programa i neadekvatna satnica i period

realizacije programa• Razlike u strukturi timova po opštinama• Nepostoje formirane mješovite grupe (Vukosavlje) ili

romska djeca nisu uključena u program (Bihać)• Slaba saradnja različitih učesnika u projektu• Nesinhronizovanost projekata koji pružaju usluge romskoj

populaciji na lokalnom nivou

Slika 1. Identifikovana Teorija promjene.

ZAKLJUČCI• Postojanje linearne povezanosti između ulaza, aktivnosti i izlaza i

ishoda doveli su do uspješne realizacije projekta i pozitivnih rezultata na nivou promjena znanja, stavova i praksi (Kakanj i Bijeljina)

• Slaba povezanost pripremnih aktivnosti, neadekvatne usluge, nesinhronizovana i insuficijentna saradnja aktera uticala je čak na učvršćivanje starih i pojavu novih predrasuda (Bihać i Vukosavlje)

„Uvijek sam ja mislila da smi mi ti koji njih sputavaju, ugnjetavamo, kroz ovaj projekat sam stekla dojam, da oni ne žele to, ne žele da im se djeca obrazuju. Imaju svoje navike.“„Oni sami naglašavaju svoje različitosti a ne mi. Npr. asistentu nešto kažemo, on odmah reaguje „Da li je to zato što sam Rom?“ (osoblje Bihać)

PREPORUKE• Uspostaviti adekvatnu komunikacionu spregu bitnih aktera projekata

kako bi se otklonile prepreke za implementaciju projekta• Posebnu pažnju posvetiti pripremnoj fazi projekta (prevoz, odjeća i

obuća, jasna struktura stručnih timova, definisan plan i program rada, jasno definisati ulogu asistenta i medijatora, adekvatna dužina programa )

• Poduzeti djelotvorne, konzistentne i kontinuirane aktivnosti na polju razvoja motivacije roditelja Roma kako bi upisali djecu u predškolske programe (pravovremeno informisanje romske zajednice, programi zagovaranja)

• Obezbijediti adekvatne tehničke uslove (prostorije, kadar, ishrana)• Lobiranje i sistemska promocija važnosti predškolskog obrazovanja na

svim nivoima• Konkretna podrška i pomoć vrtićima od strane lokalne zajednice

HVALA NA PAŽNJI!