PRAKTYCZNY MAGAZYN DLA FARMACEUTÓW …€¦ · Życie jest piękne 34 Metamorfozy 36 Pamiętnik odchudzania 38 oGROMnie ekstremalne wakacje Szykujcie wędki, śpiwory i menażki!

PRAKTYCZNY MAGAZYN DLA FARMACEUTÓW WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL

Wielkanocne przypadłości

TEMAT MIESIĄCA

terapia bólu

skuteczna

paracetamol skojarzony z tramadolem w jednej tabletce

święta cukrzyka

przy wielkanocnym stole da się uniknąć

wysokich glikemii

zdobądź lojalność pacjenta

poznaj jego oczekiwania i zachowania

konsumenckie

senior w aptecepomagamy starszemu pacjentowi w dawkowaniu leku

POLPHARMA FARMACEUTOM Nr 4 (42) Kwiecień 2011 Cena: 6,70 zł

NAUKA

Spis treści

www.farmacjapraktyczna.pl 3

Aktualności

5 Informacje

8 Ciekawostki

9 Gadżety apteki

10 Raport: Świąteczneprzejedzenie wciąż nam się nie przejadło

Wielkanoc kojarzona jest z suto zastawionym stołem. Niestety, przez wielu także z przykrymi dolegliwościami gastrycznymi.

12 Sonda: Ulga, komforti bezpieczeństwo

Czym świąteczne dolegliwości gastryczne zwykli leczyć farmaceuci i co polecają w tym okresie swoim pacjentom?

Prawo

14 Recepty bez granic Zgodnie z dyrektywą o swo-

bodnym wyborze kraju i miej-sca leczenia przez pacjentów z krajów UE, przyjętą przez Parlament Europejski, polskie apteki będą musiały nauczyć się realizować recepty wydane za granicą. Mają na to trzy lata okresu przejściowego.

Opieka farmaceutyczna

15 Apteczka wielkanocna

Preparaty, które z typowo wielkanocnymi dolegliwo-ściami gastrycznymi poradzą sobie szybko i skutecznie.

18 Jak pomócstarszemu pacjentowi w dawkowaniu leków? Kluczową zasadą kontaktu ze starszym pacjentem powinno być poczucie współodpowiedzialności za skutki procesu komunikacji.

20 Cukrzyca a Wielkanoc

Jak nie dopuścić do wysokich glikemii w święta?

23 Dorośli – zmęczone oczy, suche oko, wpływ środowiska Zespół suchego oka wystę-puje u 10-15 proc. dorosłych.

Prowadzenie apteki 26 Jak pacjent wybiera aptekę?

Szukając odpowiedzi na to pytanie, warto poznać kon-kretne oczekiwania i zachowa-nia konsumenckie pacjentów.

Nauka

28 Miejsce preparatuzłożonego tramadolu i para-cetamolu w terapii bóluSkuteczna terapia u pacjentów z umiarkowanym i ciężkim ostrym bólem oraz u chorych z bólem przewlekłym.

31 Leki generyczne– jakość i bezpieczeństwo Zachowując tę samą skutecz-ność terapeutyczną i parametry jakości, generyki produkowane są często w sposób bardziej zaawansowany technologicz-nie niż wdrożone kilkanaście lat wcześniej produkty oryginalne.

Życie jest piękne

34 Metamorfozy

36 Pamiętnik odchudzania

38 oGROMnie ekstremalne wakacjeSzykujcie wędki, śpiwory i menażki!

40 Recenzje książek, filmów i płyt

42 Krzyżówka

12 28 31

Nr 4(42) kwiecień 2011

Farmacja Praktyczna®Redaktor merytoryczna: Barbara Misiewicz-Jagielak Redaguje zespół: Dominika Bandurska, Lilianna Bartowska-Lewicka, Michał

Borysiuk, Anna Cielemęcka, Marta Gawrylik, Justyna Grudniak, Monika Jasłowska, Magdalena

Kochańska, Barbara Misiewicz-Jagielak, Joanna Ordańska, Robert Pawlikowski, Bożenna

Płatos, Anna Robak, Marzena Sacharczuk, Patryk Starak, Magdalena Ujma, Wiktor Zajchowski.

Na zlecenie: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa Wydawca: Valkea Media S.A., ul. Elbląska 15/17, 01-747 Warszawa Redaktor naczelny: Łukasz Kuźmiński Dyrektor projektu: Tomasz Opiela Projekt graficzny: Wojciech Jastrzębski

zdjęcia: istockphoto/stocxpert/dreamstime/123RF/pixmac/shutterstock

R E

K L

A M

A

Nasi przodkowie wierzyli, że zwyczaj dzielenia się jajkiem – symbolem nowego życia – w czasie uroczystego wielkanocnego śniadania zapewni im siły witalne i umocni więzi z bliskimi. Mamy nadzieję, że ta kultywowana po dziś dzień tradycja przyniesie Państwu

zdrowie, szczęście i wszelką pomyślność. Z okazji zbliżających się świąt przyjmijcie Państwo życzenia wielu radosnych spotkań przy wielkanocnym stole, smacznego jajka i mokrego Lanego Poniedziałku. Niech ten wspaniały czas upłynie Państwu w pogodzie

ducha. Niech będzie pełen słońca i wiosennego optymizmu, a cudowna świąteczna atmosfera pozostanie w Was jak najdłużej.

Pracownicy Polpharmyoraz Redakcja

„Farmacji Praktycznej”

Szanowni Państwo!

Życzenia

Informacje


Leki zastąpiły dopalacze Młodzi ludzie nie biorą już dopalaczy. Mają za to coś innego. Aptekarze informują o wzmożonej sprzedaży leków bez recepty zawierających substancje psychoak-tywne. Lekarze z kolei alarmują, że coraz więcej nastolat-ków ulega zatruciu lekami – czytamy na łamach dzienni-ka „Metro”. Nie tak dawno rząd odtrąbił sukces w walce, jaką wypowiedział producentom i sprzedawcom dopa-laczy. W październiku 2010 r. masowo zamykano sklepy, w których można było je kupić. Handel przeniósł się do Internetu, ale młodzi, obawiając się konsekwencji zwią-zanych z zakupem nielegalnych substancji, przestali ku-

pować dopalacze. Odkryli za to, że wiele z leków dostępnych w apte-kach bez recepty zawiera substan-cje psychoaktywne. Od początku roku tylko w jednym z łódzkich szpitali odnotowano ok. 20 przy-padków zatrucia lekami. Wszystkie były spowodowane świadomym przedawkowaniem preparatów dostępnych w aptekach bez re-cepty.źródło: Metro

www.farmacjapraktyczna.pl

konkurs!

Zapraszamy wszystkich farma-ceutów do wzięcia udziału w nowym konkursie „Co lekarz miał na myśli?”. Na stronie internetowej naszego magazy-nu umieściliśmy autentyczną, nieczytelnie wypełnioną receptę. Jeśli uda się Państwu rozszy-frować znajdujące się na niej nazwy leków, prosimy przesłać je mailem (najpóźniej do końca kwietnia 2011 r.) na adres naszej redakcji, za pośrednictwem naszej strony internetowej. Oso-by, które prześlą do nas maila z prawidłowymi nazwami leków, mają szansę otrzymać nagrody ufundowane przez Polpharmę. Szczegóły zabawy na stronie:

Co lekarz miał na myśli?

Kody wyeliminują podróbkiWyeliminowanie z rynku podrabianych produk-tów leczniczych to głów-ny cel nowej dyrektywy dotyczącej fałszywych le-ków, przyjętej przez Parla-ment Europejski – czyta-my w „Dzienniku Gazecie

Prawnej”. Dyrektywa nakłada na kraje członkowskie UE obowiązek wprowadzenia środków prawnych, które utrudnią dystrybucję podrabianych leków. Procedury mają także umożliwić ich wycofa-nie z rynku nawet już po dokonaniu zakupu przez klienta. Według nowej dyrektywy na opakowaniach leków mają być umieszcza-ne specjalne oznaczenia-kody, które umożliwią sprawdzenie, czy nie były one wcześniej otwierane. Mają one świadczyć również o autentyczności danego produktu. Będą one miały postać spe-cjalnych numerów seryjnych odczytywanych przez farmaceutów. Oznaczenia te będą miały zastosowanie do leków sprzedawanych na receptę. Państwa członkowskie będą miały 18 miesięcy na do-stosowanie przepisów krajowych do nowej regulacji.źródło: Dziennik Gazeta Prawna

909 – nowy numer dla chorychResort zdrowia chce uruchomić nowy numer 909. Dzwoniąc pod niego, pacjenci dowiedzą się, gdzie może zostać im udzielona pomoc w nocy czy w święta – donosi „Dziennik Gazeta Prawna”. Od 1 marca br. zmie-niły się zasady udzielania pomocy medycznej w nocy i święta w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej. Informacje o tym, jakie placówki działają w nocy i świę-ta, są wywieszone w przychodniach, na stronach inter-netowych NFZ, a także zostały opublikowane w lokal-nych gazetach. Resort zdrowia chce jednak dodatkowo uruchomić nowy numer 909. Dzwoniąc pod niego, pacjenci dowiedzą się, gdzie mogą skorzystać z opieki zdrowotnej. Wciąż jednak nie wiadomo, kiedy numer zacznie działać.źródło: Dziennik Gazeta Prawna

Informacje

Farmacja Praktyczna 4 / 20116

Aptekarz pokonał w sądzie NFZFarmaceuta ze Sta-szowa wygrał z Naro-dowym Funduszem Zdrowia. Sąd uznał, że drobne błędy formal-ne nie miały wpływu na wysokość refun-dacji za lekarstwa

– donosi kieleckie wydanie „Gazety Wyborczej”. Sąd Rejonowy w Staszowie oddalił pozew NFZ-u, a tym samym obciążył go kosz-tami procesu. Fundusz zażądał od aptekarza zwrotu blisko 70 tys. zł za leki refundowane. To wynik bardzo wnikliwej kontroli na prze-łomie 2008 i 2009 r. Urzędnicy NFZ-u sprawdzali, czy pieczątka na recepcie jest równo postawiona oraz czy nie brakuje np. numeru domu na wsi. Jeśli znaleźli drobne uchybienia formalne, domagali się zwrotu pieniędzy za leki refundowane. Sąd stwierdził jednak, że nie miały one wpływu na wysokość refundacji. Na podstawie danych na recepcie, czyli imienia, nazwiska oraz numeru PESEL, Fundusz był w stanie stwierdzić, do kogo leki trafiły. Wyrok nie jest prawomocny.źródło: Gazeta Wyborcza Kielce

Wierzący farmaceuci chcą zmiany prawa

Farmaceuci ze Stowarzyszenia Far-maceutów Katolickich starają się o zmiany w prawie. Domagają się zawarcia klauzuli w prawie farma-ceutycznym, która pozwalałaby na „powstrzymanie się od wykonywa-nia praktyk zawodowych niezgod-nych z ich sumieniem" – czytamy

w dzienniku „Polska Głos Wielkopolski”. – Podobną klauzulę mają lekarze, chroni ich ona np. od wykony-wania zabiegów aborcji. Chcielibyśmy, aby podobną możliwość mieli także farmaceuci – mówi Barbara Fi-klewicz-Dreszczyk, prezes poznańskiego oddziału SFK. Klauzula taka dawałaby m.in. wierzącym farmaceutom możliwość odmowy wydania pacjentowi środków an-tykoncepcyjnych. Podobne przepisy w Europie mają tylko Wyspy Brytyjskie. Tam farmaceuci, jeśli nie chcą, nie muszą sprzedawać środków antykoncepcyjnych albo wczesnoporonnych. Są jednak zobowiązani wska-zać klientowi najbliższą aptekę, w której może się w te środki zaopatrzyć.źródło: Polska Głos Wielkopolski

Szczepionka tylko z aptekiKoniec z kupowaniem szczepionek w gabinetach lekarskich – czytamy na łamach dziennika „Rzeczpospolita”. Zmiana dotyczy przychodni lekarzy rodzinnych. Wykonuje się w nich m.in. obo-wiązkowe szczepienia dzieci. Szczepionki są bezpłatne, a do przy-chodni dostarcza je sanepid. W przychodniach można też wyko-nać szczepienie zalecane, np. na żółtaczkę zakaźną czy grypę. Te szczepionki do tej pory można było kupić na receptę w aptece albo – co zdarzało się częściej – zapłacić za nie w ramach szcze-pienia u lekarza pierwszego kontaktu. W zarządzeniu prezesa NFZ z grudnia 2010 r. przypomniano jednak, że lekarze rodzinni mają wykonywać wszystkie szczepienia – i obowiązkowe, i zalecane –

bezpłatnie. Pacjenci muszą więc najpierw iść do przy-chodni po receptę, potem do apteki i znów wrócić do lekarza. Zgodnie z zalece-niami ekspertów mają na to godzinę – paragon z godzi-ną zakupu szczepionki po-winien być włączony do ich dokumentacji medycznej.źródło: Rzeczpospolita

NRL dokumentuje niedorzeczności w ochronie zdrowiaNaczelna Rada Lekarska, w ramach akcji „Pozwólcie le-karzom leczyć”, chce nagłaśniać przypadki nieracjonal-nych rozwiązań w systemie ochrony zdrowia. W tym celu uruchomiona została internetowa platforma, przez którą lekarze i pacjenci mogą o nich informować – do-nosi portal Onet.pl. NRL na konferencji prasowej w War-szawie zaapelowała o zgłaszanie przykładów barier biurokratycznych i nieracjonalnych rozwiązań utrudnia-jących lekarzom i dentystom normalne wykonywanie pracy, a pacjentom – do-stęp do opieki zdrowotnej. Krajowy Indeks Niedorzecz-ności w Ochronie Zdrowia (KINOZ) Naczelna Rada Le-karska uruchomiła na swej stronie internetowej. Leka-rze i pacjenci mogą pisać na adres: [email protected].źródło: Onet.pl

R E

K L

A M

A

Ibufen Junior (Ibuprofenum) Skład i postaç: Jedna kapsułka mi´kka zawiera 200 mg ibuprofenu. Wskazania: Bóle ró˝nego pochodzenia o nasileniu słabym do umiarkowanego: bóle głowy (równie˝ migrenowe), bóle z´bów, bóle mi´Êniowe, stawowe i kostne, bóle po urazach, nerwobóle, bóle towarzyszàce przezi´bieniu i grypie, bolesne miesiàczkowanie, bóle uszu wyst´pujàce w stanach zapalnych ucha Êrodkowego. Stany goràczkowe ró˝nego pochodzenia (mi´dzy innymi w przebiegu grypy, przezi´bienia lub innych chorób zakaênych). Dawkowanie i sposób podawania: Dzieci - maksymalna dawka dobowa ibuprofenu wynosi 20-30 mg na kg mc., podzielona na 3 do 4 pojedynczych dawek. Dzieci od 6 do 9 lat (20-29 kg): dawka poczàtkowa 1 kapsułka. Potem, w razie potrzeby 1 kapsułka co 8 godzin. Maksymalna dawka dobowa wynosi 3 kapsułki (600 mg ibuprofenu). Dzieci od 10 do 12 lat (30-39 kg): dawka poczàtkowa 1 kapsułka. Potem, w razie potrzeby 1 kapsułka co 6 godzin. Maksymalna dawka dobowa wynosi 4 kapsułki (800 mg ibuprofenu). DoroÊli i młodzie˝ powy˝ej 12 lat (powy˝ej 40 kg): dawka poczàtkowa od 1 do 2 kapsułek. Potem, w razie potrzeby 1 (200 mg) do 2 (400 mg) kapsułek co 4 (dla dawki 200 mg) do 6 godzin (dla dawki 400 mg). Maksymalna dawka dobowa wynosi 6 kapsułek (1200 mg ibuprofenu). Minimalna przerwa pomi´dzy kolejnymi dawkami wynosi 4-6 godzin. Lek podaje si´ podczas lub po posiłkach. Kapsułki nale˝y połknàç w całoÊci, popijajàc szklankà wody. Kapsułek nie nale˝y ˝uç, ssaç, ani rozgryzaç. Bez konsultacji z lekarzem pacjent nie powinien stosowaç produktu dłu˝ej ni˝ 4 dni w przypadku bólu i dłu˝ej ni˝ 3 dni w przypadku goràczki. Produkt leczniczy przeznaczony do doraênego stosowania. Produktu nie nale˝y stosowaç u pacjentów o masie ciała poni˝ej 20 kg. Pacjenci w podeszłym wieku: dostosowanie dawki nie jest wymagane. Pacjentów w podeszłym wieku nale˝y monitorowaç pod wzgl´dem wystàpienia działaƒ niepo˝àdanych. Pacjenci z zaburzeniami czynnoÊci nerek: u pacjentów z łagodnymi i umiarkowanymi zaburzeniami czynnoÊci nerek nie ma potrzeby zmniejszenia dawki. Pacjenci z zaburzeniami czynnoÊci wàtroby: u pacjentów z łagodnymi i umiarkowanymi zaburzeniami czynnoÊci wàtroby nie ma potrzeby zmniejszenia dawki. Przeciwwskazania: Nadwra˝liwoÊç na ibuprofen, lub na któràkolwiek substancj´ pomocniczà. Pacjenci z: reakcjami nadwra˝liwoÊci w wywiadzie (np. skurcz oskrzeli, astma, zapalenie błony Êluzowej nosa, obrz´k naczynioruchowy lub pokrzywka) zwiàzanymi z przyjćiem kwasu acetylosalicylowego (ASA) lub innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), ci´˝kà niewydolnoÊcià wàtroby, ci´˝kà niewydolnoÊcià nerek, chorobà wieƒcowà lub ci´˝kà niewydolnoÊcià serca, krwawieniem z naczyƒ mózgowych lub z innym czynnym krwawieniem, ze skazà krwotocznà lub z niewyjaÊnionymi zaburzeniami układu krwiotwórczego, ci´˝kim odwodnieniem (wywołanym wymiotami, biegunkà lub niewystarczajàcym spo˝yciem płynów. Czynna lub nawracajàca choroba wrzodowa ̋ ołàdka i (lub) dwunastnicy lub krwawienie w wywiadzie (dwa lub wićej niezale˝ne epizody potwierdzonego owrzodzenia lub krwawienia). Krwawienie lub perforacja przewodu pokarmowego w wywiadzie, zwiàzane z wczeÊniejszym leczeniem NLPZ. Dzieci o masie ciała poni˝ej 20 kg. Ostatni trymestr cià˝y. Ostrze˝enia i zalecane Êrodki ostro˝noÊci: Przyjmowanie produktu leczniczego w najmniejszej skutecznej dawce przez najkrótszy okres konieczny do łagodzenia objawów zmniejsza ryzyko działaƒ niepo˝àdanych. Nale˝y zachowaç ostro˝noÊç u pacjentów z niektórymi schorzeniami, których przebieg mo˝e ulec pogorszeniu: toczeƒ rumieniowaty układowy oraz mieszana choroby tkanki łàcznej - zwi´kszone ryzyko jałowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, wrodzone zaburzenia metabolizmu porfiryn (np. ostra przemijajàca porfiria), zaburzenia ˝ołàdka i jelit i przewlekłe choroby zapalne jelit (wrzodziejàce zapalenie jelita grubego, choroba Crohna), nadciÊnienie t´tnicze i (lub) zaburzenie czynnoÊci serca, poniewa˝ pogorszeniu mo˝e ulec czynnoÊç nerek, zaburzenie czynnoÊci nerek, zaburzenie czynnoÊci wàtroby, bezpoÊrednio po du˝ym zabiegu chirurgicznym, u pacjentów reagujàcych alergicznie na inne substancje, gdy˝ w przypadku zastosowania produktu leczniczego Ibufen Junior wyst´puje u nich równie˝ zwi´kszone ryzyko reakcji nadwra˝liwoÊci, u pacjentów, u których wyst´puje katar sienny, polipy nosa lub przewlekłe obturacyjne zaburzenia oddechowe, gdy˝ istnieje u nich zwi´kszone ryzyko wystàpienia reakcji alergicznych. Reakcje te mogà wystàpiç w postaci napadów dusznoÊci (tak zwana astma analgetyczna), obrz´ku Quinckego lub pokrzywki. Jednoczesne stosowanie z NLPZ, w tym z selektywnymi inhibitorami cyklooksygenazy-2, zwi´ksza ryzyko wystàpienia reakcji niepo˝àdanych, nale˝y zatem takiego połàczenia unikaç. U osób w podeszłym wieku cz´Êciej wyst´pujà reakcje niepo˝àdane po podaniu NLPZ, w szczególnoÊci w postaci krwawienia z przewodu pokarmowego (lub jego perforacji, które to zdarzenia mogà prowadziç do zgonu. Krwawienie, owrzodzenie lub perforacj´ przewodu pokarmowego mogàce zakoƒczyç si´ zgonem, opisywano po zastosowaniu wszystkich NLPZ, w ka˝dym momencie leczenia, z objawami towarzyszàcymi lub bez, lub zdarzeƒ dotyczàcych przewodu pokarmowego w wywiadzie. JeÊli u pacjenta stosujàcego ibuprofen wystàpi krwawienie lub owrzodzenie przewodu pokarmowego, zaleca si´ odstawienie produktu leczniczego. U pacjentów tych leczenie nale˝y rozpoczynaç od najmniejszej dost´pnej dawki. U tych pacjentów, jak równie˝ u pacjentów wymagajàcych jednoczesnego leczenia małymi dawkami kwasu acetylosalicylowego lub innymi substancjami czynnymi mogàcymi zwi´kszaç ryzyko zmian w obr´bie przewodu pokarmowego nale˝y rozwa˝yç leczenie skojarzone z lekami ochronnymi (np. mizoprostol lub inhibitory pompy protonowej). Pacjentom, u których wyst´puje działanie toksyczne dotyczàce przewodu pokarmowego w wywiadzie, szczególnie osobom w podeszłym wieku, zaleca si´ zgłaszanie wszelkich niepokojàcych objawów brzusznych (zwłaszcza krwawienia z przewodu pokarmowego), w szczególnoÊci w poczàtkowych etapach leczenia. Nale˝y zachowaç ostro˝noÊç u pacjentów otrzymujàcych leki mogàce zwi´kszaç ryzyko owrzodzenia lub krwawienia, takie jak doustne kortykosteroidy, leki przeciwzakrzepowe, takie jak warfaryna, selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny lub leki przeciwpłytkowe, takie jak ASA. NLPZ nale˝y podawaç ostro˝nie osobom z chorobami przewodu pokarmowego w wywiadzie (wrzodziejàce zapalenie jelita grubego, choroba Crohna), gdy˝ stany te mogà ulec zaostrzeniu. Bardzo rzadko po zastosowaniu NLPZ opisywano ci´˝kie, niekiedy zakoƒczone zgonem, ci´˝kie reakcje skórne, w tym złuszczajàce zapalenie skóry, zespół Stevens-Johnsona oraz toksyczne martwicze oddzielanie si´ naskórka. Wydaje si´, ˝e pacjenci sà bardziej nara˝eni na tego typu reakcje we wczesnym etapie leczenia, przy czym ujawnienie reakcji w wi´kszoÊci przypadków nast´puje w ciàgu pierwszego miesiàca leczenia. Pacjentowi zaleca si´ zaprzestanie przyjmowania Ibufen Junior w chwili wystàpienia pierwszej wysypki skórnej, zmian na błonach Êluzowych bàdê innych objawów nadwra˝liwoÊci. W wyjàtkowych przypadkach, przyczynà ci´˝kich powikłaƒ infekcyjnych skóry i tkanek mi´kkich mo˝e byç ospa wietrzna. Obecnie nie jest mo˝liwe wykluczenie roli NLPZ w nasileniu tych zaka˝eƒ. W zwiàzku z tym zaleca si´ unikanie stosowania produktu leczniczego Ibufen Junior w przypadku ospy wietrznej. Wymagane jest zachowanie ostro˝noÊci (omówienie z lekarzem lub farmaceutà) przed rozpoczćiem leczenia u pacjentów nadciÊnieniem t´tniczym w wywiadzie i (lub) niewydolnoÊci serca, gdy˝ w zwiàzku z leczeniem NLPZ opisywano zatrzymywanie płynów, nadciÊnienie t´tnicze oraz obrz´ki. Pacjenci z niekontrolowanym nadciÊnieniem t´tniczym, zastoinowà niewydolnoÊcià krà˝enia, rozpoznanà chorobà niedokrwiennà serca, obwodowymi chorobami t´tnic i (lub) chorobami mózgowo-naczyniowymi powinni byç leczeni ibuprofenem tylko po dokładnym rozwa˝eniu. Podobne rozwa˝ania nale˝y przeprowadziç przed rozpoczćiem długotrwałego leczenia pacjentów z czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych (np. nadciÊnienie t´tnicze, hiperlipidemia, cukrzyca, palenie tytoniu).Z badaƒ klinicznych i danych epidemiologicznych wynika, ˝e przyjmowanie ibuprofenu, szczególnie w du˝ych dawkach (2400 mg na dob´) przez długi okres czasu mo˝e byç zwiàzane z niewielkim zwi´kszeniem ryzyka zatorów t´tnic (np. zawał serca lub udar). Generalnie, badania epidemiologiczne nie wskazujà, ˝e przyjmowanie małych dawek ibuprofenu (np. 1200 mg na dob´) jest zwiàzane ze zwi´kszeniem ryzyka zawału serca. Bardzo rzadko obserwowane sà ci´˝kie, ostre reakcje nadwra˝liwoÊci (na przykład wstrzàs anafilaktyczny). Po wystàpieniu pierwszych objawów reakcji nadwra˝liwoÊci po przyjćiu lub podaniu produktu leczniczego Ibufen Junior, nale˝y przerwaç leczenie. Specjalistyczny personel musi wdro˝yç wymagane procedury medyczne odpowiadajàce wyst´pujàcym objawom. Ibuprofen, substancja czynna produktu leczniczego Ibufen Junior, mo˝e tymczasowo hamowaç czynnoÊç płytek krwi (agregacj´ trombocytów). Z tego wzgl´du zaleca si´, by pacjentów z zaburzeniami krzepnićia uwa˝nie monitorowaç. W przypadku długotrwałego stosowania produktu leczniczego Ibufen Junior, wymagane jest regularne kontrolowanie parametrów wskaêników czynnoÊci wàtroby, czynnoÊci nerek oraz morfologii krwi. W wyniku długotrwałego stosowania leków przeciwbólowych, mogà wystàpiç bóle głowy, których nie nale˝y leczyç zwi´kszonymi dawkami tego produktu leczniczego. Ogólnie regularne przyjmowanie leków przeciwbólowych, zwłaszcza skojarzenie kilku przeciwbólowych substancji czynnych, mo˝e prowadziç do nieodwracalnego uszkodzenia nerek z ryzykiem niewydolnoÊci nerek (nefropatia analgetyczna). Ryzyko to mo˝e wzrosnàç w przypadku obcià˝enia fizycznego z utratà soli i odwodnieniem. Z tego wzgl´du nale˝y tego unikaç. W przypadku jednoczesnego spo˝ycia alkoholu, działania niepo˝àdane zwiàzane z substancjà czynnà, w szczególnoÊci te odnoszàce si´ do przewodu pokarmowego lub oÊrodkowego układu nerwowego, mogà ulec nasileniu podczas stosowania NLPZ. Istniejà pewne dowody, i˝ leki hamujàce cyklooksygenaz´ (odpowiedzialnà za syntez´ prostaglandyn) mogà powodowaç zaburzenia płodnoÊci u kobiet poprzez oddziaływanie na owulacj´. Działanie to jest przemijajàce po zakoƒczeniu terapii. Podczas stosowania ibuprofenu notowano pojedyncze przypadki toksycznej amblyopii. Ten produkt leczniczy zawiera sorbitol. Ze wzgl´du na zawartoÊç maltitolu, pacjenci z rzadkà, dziedzicznà nietolerancjà fruktozy nie powinni przyjmowaç tego produktu leczniczego. Produkt zawiera 10,5 mg potasu w jednej kapsułce, co nale˝y uwzgl´dniç u pacjentów z zaburzeniami czynnoÊci nerek lub u pacjentów, u których poda˝ potasu w diecie jest kontrolowana. Działania niepo˝àdane: Wykaz poni˝szych działaƒ niepo˝àdanych zawiera wszystkie działania niepo˝àdane, zaobserwowane podczas leczenia ibuprofenem, równie˝ te wyst´pujàce po długotrwałej terapii du˝ymi dawkami, stosowanej u pacjentów z chorobà reumatycznà. Podane cz´stoÊci wyst´powania, wykraczajàce poza bardzo rzadkie doniesienia, dotyczà krótkotrwałego stosowania dawek dobowych do maksymalnej dawki 1200 mg ibuprofenu w postaci doustnej oraz do maksymalnej dawki 1800 mg w postaci czopków doodbytniczych. W odniesieniu do poni˝szych reakcji niepo˝àdanych na produkt leczniczy, nale˝y pami´taç, ˝e sà one w zdecydowanej wi´kszoÊci zale˝ne od dawki, a ich wyst´powanie jest indywidualnie zmienne. Najcz´Êciej obserwowane reakcje niepo˝àdane dotyczà przewodu pokarmowego zakoƒczone zgonem. Wystàpiç mogà owrzodzenia, perforacja czy krwawienie z przewodu pokarmowego, niekiedy o skutku Êmiertelnym, w szczególnoÊci u osób w podeszłym wieku Po podaniu produktu leczniczego opisywano wyst´powanie nudnoÊci, wymiotów, biegunki, wzdćia z oddawaniem gazów, zaparcia, niestrawnoÊci, bólu brzucha, smolistych stolców, krwawych wymiotów, wrzodziejàcego zapalenia błony Êluzowej jamy ustnej, zaostrzenia zapalenia jelita grubego i choroby Crohna. Mniej cz´sto obserwowano zapalenie błony Êluzowej ˝ołàdka. Ryzyko krwawienia z przewodu pokarmowego jest w szczególny sposób zale˝ne od zakresu dawek oraz od czasu stosowania produktu leczniczego. W zwiàzku z leczeniem NLPZ zgłaszano wyst´powanie obrz´ków, nadciÊnienia t´tniczego i niewydolnoÊci serca. Z badaƒ klinicznych i danych epidemiologicznych wynika, ˝e przyjmowanie ibuprofenu, szczególnie długotrwale w du˝ych dawkach (2400 mg na dob´) mo˝e byç zwiàzane z niewielkim zwi´kszeniem ryzyka zatorów t´tnic (np. zawał serca lub udar). Cz´sto ( 1/100 do <1/10): Zgaga, bóle brzucha, nudnoÊci, wymioty, wzdćia z oddawaniem gazów, biegunka, zaparcia i niewielkie krwawienie z przewodu pokarmowego, mogàce prowadziç w wyjàtkowych przypadkach do niedokrwistoÊci. Niezbyt cz´sto ( 1/1 000 do <1/100): Reakcje nadwra˝liwoÊci z wysypkà skórnà i Êwiàdem, jak równie˝ napady dusznoÊci (mo˝liwe wystàpienie w połàczeniu ze spadkiem ciÊnienia t´tniczego). Pacjenta nale˝y poinformowaç, by w takim przypadku natychmiast powiadomił lekarza i nie przyjmował wićej produktu leczniczego Ibufen Junior; bóle i zawroty głowy, bezsennoÊç, pobudzenie, rozdra˝nienie lub zmćzenie; zaburzenia widzenia; Owrzodzenia przewodu pokarmowego, potencjalnie z krwawieniem i perforacjà; wrzodziejàce zapalenie błony Êluzowej jamy ustnej, zaostrzenie zapalenia jelita grubego oraz choroby Crohna zapalenie błony Êluzowej ˝ołàdka. Rzadko ( 1/10 000 do <1/1 000): Szumy uszne; uszkodzenia tkanki nerki (martwica brodawek) oraz zwi´kszenie st´˝enia kwasu moczowego we krwi. Bardzo rzadko (<1/10 000): Opisywano zaostrzenie zwiàzane z zaka˝eniem stanów zapalnych (np. wystàpienie martwiczego zapalenia powi´zi) powiàzane ze stosowaniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Jest to byç mo˝e zwiàzane z mechanizmem działania niesteroidowych leków przeciwzapalnych. JeÊli podczas stosowania produktu leczniczego Ibufen Junior wystàpià lub nasilà si´ objawy zaka˝enia, pacjentowi nale˝y zaleciç niezwłoczne zgłoszenie si´ do lekarza. Nale˝y oceniç, czy istniejà wskazania do zastosowania leczenia przeciwinfekcyjnego (antybiotykoterapia). Podczas stosowania ibuprofenu obserwowano objawy aseptycznego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych ze sztywnoÊcià karku, bólem głowy, nudnoÊciami, wymiotami, goràczkà lub zaburzeniami ÊwiadomoÊci. Wydaje si´, i˝ predyspozycj´ do tego wykazujà pacjenci z zaburzeniami autoimmunologicznymi (SLE, mieszana choroba tkanki łàcznej). Zaburzenia układu krwiotwórczego (niedokrwistoÊç, leukopenia, małopłytkowoÊç, pancytopenia, agranulocytoza). Pierwszymi objawami mogà byç goràczka, ból gardła, powierzchowne rany w jamie ustnej, dolegliwoÊci grypopodobne, ci´˝kie osłabienie, krwawienia z nosa oraz krwawienia skórne. Podczas długotrwałej terapii nale˝y regularne weryfikowaç wskaêniki morfologii krwi. Ci´˝kie, uogólnione reakcje nadwra˝liwoÊci. Mogà one wystàpiç jako obrz´k twarzy, obrz´k j´zyka, obrz´k wewn´trzny krtani z upoÊledzeniem dro˝noÊci dróg oddechowych, niewydolnoÊci oddechowej, przyspieszenia czynnoÊci serca, spadku ciÊnienia krwi, do zagra˝ajàcego ˝yciu wstrzàsu włàcznie. JeÊli wystàpi jeden z powy˝szych objawów, co mo˝e zdarzyç si´ ju˝ po pierwszym zastosowaniu produktu leczniczego, konieczna jest natychmiastowa pomoc lekarza. Reakcje psychotyczne, depresja. Kołatanie serca, niewydolnoÊç serca, zawał mi´Ênia sercowego, udar. NadciÊnienie t´tnicze. Zapalenie przełyku, zapalenie trzustki, tworzenie si´ przeponopodobnych zw´˝eƒ jelita. Pacjenta nale˝y poinformowaç, by w przypadku wystàpienia ostrego bólu nadbrzusza, smolistych stolców lub krwawych wymiotów odstawił produkt leczniczy i natychmiast zgłosił si´ do lekarza. Zaburzenia czynnoÊci wàtroby, uszkodzenie wàtroby, w szczególnoÊci po długotrwałym leczeniu, niewydolnoÊç wàtroby, ostre zapalenie wàtroby. Reakcje pćherzowe, w tym zespół Stevens-Johnsona i toksyczne martwicze oddzielanie si´ naskórka. W wyjàtkowych przypadkach, podczas zaka˝enia wirusem ospy wietrznej mogà wystàpiç ci´˝kie zaka˝enia skóry i powikłania dotyczàce tkanek mi´kkich (patrz równie˝ "Zaka˝enia i zara˝enia paso˝ytnicze"). Tworzenie si´ obrz´ków, w szczególnoÊci u pacjentów z nadciÊnieniem t´tniczym lub niewydolnoÊcià nerek, zespół nerczycowy, Êródmià˝szowe zapalenie nerek, któremu mo˝e towarzyszyç ostra niewydolnoÊç nerek. Z tego wzgl´du nale˝y regularne weryfikowaç czynnoÊç nerek. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma S.A. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu nr 17754 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa, tel. +48 22 364 61 00; fax. +48 22 364 61 02. www.polpharma.pl. Lek wydawany bez recepty.

do umiarkowanego: bóle głow ównie˝ migrenowe óle z´bów, bóle mi´Êniowe, stawowe igo pochodzenia (mi´dzy innymi w przebiegu grypy, przezi´bienia lub innyc

àtkowa 1 kapsułka. Potem w razie potrzeby

arkowanego: bóle g niowe, stawowe dzenia (mi´dzy innymi w przebiegu grypy, przezi´bienia lub inn

łk P t i

go: bo: bóleóle głowgłowy (r(y ówniównie˝ me˝ migreigrenowenowe) b), bóleóle z´bóz´bó bw, bóle óle mi´Êmi´Êniowniowe, stawdzy innymii w przebrzebieguiegu grypy przezi´bieni

i Ból ó˝

W RZECZYWISTOÂCI NIC NIE OBNI˚AWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW RRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRRZZZZZZZZZZZZZZZZZZZEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEECCCCCCCCCCCCCCCCCZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWIIIIIIIIIIIIIIISSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂ ˚̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊ECCCCCCCCCCCCCCZZZ SSSSSSSSSSSSSSSSSSTTTTTTTTOOOOOOOOOOOOOOOOÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂRRRRRRRRRRRRRRRRRRRZWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW YYYYYYYYYYYYYYYYYYWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWIIIIIIIIIIIIIIII TTTTTTTTTTTTTTTTTTTOOOORRRZZZZZZZZZZZZZZZZZEEEEEEEEEEEEEEEEEEEECCCCCCCZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZYYY OOOOOOOORRRR ˚̊̊̊̊ÂÂÂÂÂÂOOOOOOOÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂTTTTTTTTOOOOOOOOOOOOOÂÂÂÂSSSSSSSSSSSSSSSSSSTTTTEEEEECCCCCCCCCCCCCZZZZRRRRRRRRRRRRRRRRRRZZZ WWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWIIIIIIWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWWW YYYYYYYYYYYYYYYYYYYYWWWWWWWWWIIIIIIIIIIIIISSSTTTTTTTTTTTTTTTTTOOOOOOORRRRZZZZZZZZZZZZZZZZZEEEEEEEEEEEEEEEEEEEECCCCCCCZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZYY OOOOORRRR ˚̊̊̊̊ÂÂÂÂÂÂW RZECZYWISTOÂCI NIC NIE OBNI˚ANÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂCCCCCCCCCCCCIIIIIIIIIIII NNNNNNNNNNNNNNNNIIIIIIIIIIICCCCCCCCCCCCCCCCCCC NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNIIIIIIIIIEEEEEEEEEEEEEE OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOBBBBBBBBBBBBBNNNNNNNNNNNNNNNIIIIIIIIIII˚̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊AAAAAAAAAAAAAAAAAAANIC NIE OÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂCCCCCCCCCÂC AAAAAAAAAAAAAAANNNNNNNNNNNNNNIIIIIIIIII NNNNNNNNNNNNNNIIIIIIIIII NNNNNNNNNNNNNNNIIIIIIIII˚̊̊NIC NIE OBNI˚IIIIIIIIIIII EEEEEEEEEEEEEEEEEE BBBBBBBBBBBB ˚̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊AAAAE OBNI˚A˚̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊ÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂ OOCCCCÂCÂC AANIE OBNNIE OBNNNNIC NIE OBNI˚IC NIE OBNI˚II E OBNI˚AE OBNI˚A˚̊ÂÂ

SZYBCIEJCIII NNNNN CÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂCCCCCCCCCCCCCCCCCIIIIIIIIIIIIIIII NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNIIIIIIIIIIIIIIICCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCC NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNIIIIIIIIIIIIEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE OOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOOBBBBBBBBBBBBBBBNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNIIIIIIIIIII˚̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊AAAAAAAAAAAAAAAAAAACCCCCC OOOOOOÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂCCCCCCCCCCCCCCCÂCC ˚̊̊̊̊̊̊̊̊̊AAAAAAAAAAAAAAAAAAA˚AAAANNNNNNNNNNNNNNNNNNNNIIIIIIIIIIII NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNIIIIIIIIIIII NNNNNNNNNNNNNNNNNNNIIIIIIIIIII˚̊NNNNNIIIIII NNNNIIIIII NNNNNIIIIII˚IIIIIIIIIIIIIIIIII EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE BBBBBBBBBBBBBBB IIII˚̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊̊AEEEEE BBBB III˚̊̊̊AOOOOOOOOOBBB AAABBBOOOOOOOOOOOOCCCCCCCCCCCCÂCCÂCCÂCÂC ˚̊AAAA˚̊AAAANNNNN NNNNNNNNNNN NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNIIIIII IIIII IIIIII˚IIIIII IIIII IIIIII˚IIIIIIII EEEEE OOBBBB III˚̊̊̊AEEEEE BBBB III˚̊̊̊AOOOOB AAB AABBBB

JJJJJJJJJJCCCCCCCCCIIIIIIIIIEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJCCCCCCCCCCCCCCCIIIIIIIIIIIIIIEEEEEEEEEEEEEEEEEJJJJJJJJJJJJCIIEEEEEJJJJJJJJJJJCCCCCCCCIIIIIIIIIEEEEEEEEEEEEEEJJJJJJJJJJJJSSSSSSSSSSSSSSSZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZYYYYYYYYYYYYYYYYYYYYBBBBBBBBBBBBBBCCCCCCCCCCCSSSSSSSSSSSZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZYYYYYYYYYYYYYYYBBBBBBBBBBBBBBBBCCCCCCCCCCCCCCCCSSZZZYYBBBBBBCCCSSSSSSSZZZZZZZZYYYYYYYYYBBBBBBBBBBBBBCCCCCCCCCCSSSSSSSSSS EEJJJJJJJJJJJJEEEJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCSSSSSSSSSSSSSSSSZZZSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSZSSSSSSSSSZZZ IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIYYYYYYYYYYYYBBYYYYYYYYYYYYYYYYYYYBYYYYYYYYYBBB EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEJJJJEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEJJJEEEEEEEEEEEEEEEJJJJBBBBBBBBBBBBBBYYYYYYYYBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBZZZZZZZZZZZZZZYYYSSSSSSSSSZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZYZZZZZZZZZZZZYYYYSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS BBBBBBSSSS BBBBSSSSSSSSSSS EEEJJJJJJJJJJJJJEEEJJJJJJJJJJJJJJJJJCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCSSSSSSSSSSSSSSSSSZZZSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSZZSSSSSZZZ IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIYYYYYYYYYYYBBBYYYYYYYYYYYYYBYYYYYYYBBB EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEJJJJEEEEEEEEEEEEEEEEEEJEEEEEEEEEEEJJYYBBBBBBBBBBBYYYYYYYYBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBZZZZZZZZZZZZZZYYYSSSSSSZZZZZZZZZZZZZZZZZZZYZZZZZZZYYYYYBBBBBBBBBBBSZYBCIEJWWWWWWWWWWWWWWWW RRRRRRRRRRRZZZZZEEEEEEEECCCCCCCCCZZZZZZZZZZZYYYYYYYYYYYYWWWWWWWWWWWWWWWIIIIIIISSSSSSSSSSSSSTTTTTTTTTTTOOOOOOOOOOOOOOÂÂÂÂÂÂÂÂÂCCCCCC SSSSSS OOOOOOOÂÂÂÂÂCZYWISTOÂRRRRRRRWWWWWWW YYYYYWWWWWIIIII TTTTTTW RZECZYWISTRRRZZZZZZZZZZEEEEEEEEECCCZZZZZZZZZZRZECZ ÂÂOOSSCCRR WWWW YWISTYWISTRZECZRZECZ ÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂÂCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCCÂÂ

Działa przeciwgoràczkowo, przeciwbólowo, przeciwzapalnie.

Przeznaczony dla dzieci od 6 lat (o masie ciała od 20 kg).

Mi´kka, ˝elowa kapsułka łatwa do połknićia.

Wygodne dawkowanie: dla dzieci 6-9 lat tylko jedna kapsułka co 8 godzin; dla dzieci 10-12 lat tylko jedna kapsułka co 6 godzin.

PIERWSZY LEK W POSTACI KAPSUŁEK

OD 6 LAT!

Promocja przy współpracy z: *sugerowana cena dla pacjenta

UW

AG

A!U

WA

GA

!

W przypadku goràczki z towarzyszàcymi innymi objawami zapalenia (ból, obrz´k, przekrwienie, wysi´k) ibuprofen powinien byç lekiem pierwszego rzutu!Rekomendacje post´powania w pozaszpitalnych zaka˝eniach układu oddechowego. Narodowy Program Ochrony Antybiotyków 2010.

IBU/211/02-2011

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

205x297_IbufenJunior_FarmPrakt_110311.eps 3/11/11 4:59:34 PM

Ciekawostki


Statyny zmniejszają ryzyko RZSZażywanie statyn, popularnych leków obniżających poziom cholesterolu, zmniejsza ryzyko zachorowania na reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) – wynika z pracy opublikowanej przez pismo „PLOS Medicine”, o czym donosi portal Onet.pl. Wcześniej-sze badania sugerowały, że statyny mogą łagodzić objawy tej choroby dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym. Jednak najnowsza praca izraelskich naukowców z Instytutu Badawczego sieci placówek medycznych Maccabi Healthcare Services sugeru-

je, że mogą one także hamować rozwój RZS. Badacze przeanalizowali dane me-dyczne dla ponad 200 tys. pacjentów, którzy w latach 1998-2007 rozpoczęli terapię z użyciem statyn. Okazało się, że pacjenci, którzy regularnie stosowali sta-tyny niemal o połowę rzadziej zaczynali chorować na RZS w porównaniu z tymi, którzy nie zażywali ich regularnie.

źródło: Onet.pl

Komar wolny od malariiNaukowcy zmienili genom komara, który pomaga sze-rzyć się malarii. Owadów tych nie da się teraz zakazić wywołującym tropikalną chorobę pasożytem. To pierw-szy raz, gdy modyfikacja genetyczna pozwoliła w pełni zablokować w komarach rozwój pasożyta przenoszące-go malarię na ludzi – informują serwisy „New scientist” i Odkrywcy.pl. Tropikalną chorobę wywołuje zarodziec malarii – jednokomórkowy pierwotniak z rodzaju Pla-smodium rotium. Co roku na malarię zapada ponad 220 mln osób, a umiera od jednego do trzech mln, głównie małe dzieci z Czarnej Afryki. Michael Riehle z Universi-ty of Arizona w Tucson i jego współpracownicy wpły-nęli na geny związane z produkcją insuliny i układem odpornościowym. W efekcie u „ich” komarów wyraźnie zwiększyła się reakcja odpornościowa. Zarodźca malarii nie wykryto u żadnego z owadów, które posiadały dwie kopie zmienionego genu i napiły się zakażonej krwi.

źródło: New scientist / Odkrywcy.pl

Dziś jajka są zdrowsze niż 10 lat temuNajnowsze badania do-wodzą, że jedzenie jajek jest korzystne dla zdrowia. W odróżnieniu od tych, które były dostępne jesz-cze 10 lat temu, „współ-czesne” jajka zawierają

znacznie mniej szkodliwego cholesterolu i mają więcej witaminy D, która zapobiega osteoporozie – czytamy w dzienniku „Rzeczpospolita”. Zdaniem amerykańskich ekspertów, jajka stały się bardziej odżywcze, ponieważ obecnie w przemyśle drobiarskim nie stosuje się już do karmienia kur mączki kostnej, która została zakazana w związku z epidemią BSE w latach 90 ub.w. Kury nioski dostają dziś mieszankę zboża, kukurydzy oraz wysoko-białkowej odżywki.

źródło: Rzeczpospolita

Czy fluor chroni nasze zęby?Ochronna warstwa fluoru, jaka powstaje na zębach dzięki zabiegom z wy-korzystaniem różnych preparatów, jest nawet sto razy cieńsza, niż wcze-śniej sądzono. Stwier-dziwszy to naukowcy za-stanawiają się, czy związki tego fluoru, uważane dotąd za skuteczny śro-dek w walce z próchnicą, w ogóle chronią zęby - czytamy w artykule opu-blikowanym na łamach „Langmuir”, który cytuje

serwis Odkrywcy.pl. Naukowcy od dawna przyjmowali, że fluor wzmacnia szkliwo, sprawiając, że staje się ono bardziej odporne na procesy związane z tworzeniem próchnicy. Badania Franka Muellera z Saarland University w niemieckim Saarbrcken poka-zały jednak, że tworząca się w ten sposób warstwa fluorapatytu ma zaledwie sześć nanometrów grubości. Aby uzyskać grubość średnicy ludzkiego włosa, trzeba nałożyć na siebie niemal 10 tys. takich warstw.

źródło: Odkrywcy.pl

Gadżety apteki


W chłodzie z apteki do domuW jaki sposób przenieść lek zakupiony w aptece do domu, bez obawy, że w drodze zaszkodzi mu wysoka temperatura? Nic prostszego! Wystarczy przed wydaniem go pacjentowi umie-ścić preparat w specjalnej torebce na leki termolabilne, pod-trzymujące odpowiednią temperaturę preparatu. Torebki mają wymiary: 130x225 mm lub 210x310 mm. Pojedynczy zestaw zawiera 100 sztuk torebek. Przy zakupie min. 10 opakowań na leki termolabilne jednego rodzaju producent oferuje indywi-dualny, jednokolorowy, jednostronny nadruk gratis!

szczegóły: Eprus.pl

Lekarstwo zawsze na czasKoniec z błędami w dawkowaniu leków ze strony pa-cjenta! Dzięki pudełku na tabletki z wbudowanym elek-tronicznym zegarem i alarmem nasi pacjenci już nigdy nie zapomną o przyjęciu medykamentów w odpo-wiednim czasie. Niewielki (wymiary: 7,1 x 4,3 x 2,3 cm), przenośny pojemnik MED DOC dysponuje 4 przegród-kami na pigułki. Pacjent może ustawić sobie pięć rodza-jów alarmu przypominającego o konieczności wzięcia leków. Urządzenie zasilane jedną baterią typu „paluszek” (w zestawie) posiada wyraźny wyświetlacz umożliwia-jący wyświetlanie daty w formacie 12- i 24-godzinnym. W zestawie smycz do zawieszenia pudełka na szyi.

szczegóły: Giftsfactory.pl

Skin Analyzer – mobilne urządzenie do badania skóryNa skórę wpływ mają takie czynniki jak naturalny typ skóry, spożywane pokarmy i napoje, stan zdrowia, styl życia, pory roku oraz środowisko. Posiadanie miarodajnego urządzenia do pomiaru stanu skóry może pomóc ją zrozumieć i lepiej o nią zadbać. Urządzenie SK-02 wykorzystuje metodę bioimpedancji elektrycznej (BIA), która dostarcza odczyty nawilżenia i natłusz-czenia partii skóry. Diagnostyka jest nieinwazyjna, bezbolesna i szybka. Urządzenie pozwala na monitorowanie stanu skóry. Obsługa jest prosta i intuicyjna: jednym przyciskiem włączamy urządzenie, dotykamy sondą skóry by po kilku sekundach odczy-tać wynik na wyświetlaczu LCD. Samo urządzenie jest niewielkie, rozmiarem przypomina długopis. Zasilane jest bateriami dzięki czemu można je używać zawsze i wszędzie. Ponadto urządzenie wyłącza się automatycznie po 30 sekundach.


Pełna diagnostyka w jednym urządzeniuWielofunkcyjne urządzenie diagnostyczne Millennium dokonuje pomiaru ciśnienia, wagi i wzrostu oraz tkanki tłuszczowej. Ciśnieniomierz nadgarstkowy gwaran-tuje pomiar metodą oscylometryczną – wystarczy nacisnąć tylko jeden przy-cisk. Ponadto w pełni automatyczny pomiar wagi i wzrostu z analizato-rem tkanki tłuszczowej. Pomiar do-konuje się metodą bioelektryczną – wystarczy przez kilka sekund ściskać dłońmi specjalne uchwyty. Wszystkie wyniki wyświetlają się na czytelnym ekranie LCD (menu w języku polskim) bądź wygłaszane są przez generator gło-su. Pełną interpretację zarejestrowanych parametrów można też wydrukować. Urządzenie wyposażone jest w czytnik kart chipowych „smart”, umożliwiających identyfikację i zapamiętywanie pomia-rów danego pacjenta.


Raport


P

Święta Wielkanocne kojarzone są z suto zastawionym stołem, ale niestety przez wielu także z przykrymi dolegliwościami gastrycznymi, będącymi konsekwencją nieumiarkowanego jedzenia. Nadmierne ucztowanie nie sprzyja bowiem dobremu samopoczuciu. Nie dziwi więc notowany w tym okresie wyraźny wzrost sprzedaży preparatów łagodzących zaburzenia przewodu pokarmowego.

Przykre doświadczenia z przeszłości i chęć zabezpieczenia się przed nieprzyjemnymi problemami ze strony przewo-du pokarmowego, skłaniają zapobiegliwych pacjentów do wizyty w aptece jeszcze przed świętami. Są i tacy, którzy nie wyciągając wniosków na czas, zjawiają się po pomoc, gdy skutki przejedzenia są już obecne. Najczęściej są nimi: wzdę-cia, niestrawność, zgaga, ból brzucha, odbijanie.

WzdęciaWzdęcia, odczuwane jako uczucie pełności spowodowane nadmierną ilością gazów w przewodzie pokarmowym, są powszechnym problemem. Obok bólów brzucha i zaparć to najczęściej występująca przypadłość ze strony przewodu pokarmowego. Przed wprowadzeniem na rynek jednego z preparatów na tę dolegliwość na zlecenie producenta przeprowadzono badania społeczne dotyczące tego pro-blemu. Wynika z nich, iż wzdęcia dotyczą prawie 30 proc. społeczeństwa. Są one powodem dyskomfortu fizycznego

autor: Agnieszka Majmgr farmacji

Świąteczne przejedzeniewciąż nam się nie przejadło

i psychicznego – 78 proc. osób odczuwających wzdęcia czu-je się skrępowanych w towarzystwie, 58 proc. doświadcza z tego powodu uczucia wstydu i/lub zażenowania.Jeżeli problem jest spowodowany szybkim jedzeniem lub rozmowami w trakcie posiłku, czemu towarzyszy połykanie powietrza, pacjent nie powinien mieć powodów do niepo-koju. Wystarczy wówczas zmienić nawyki żywieniowe. Posiłki powinny być spożywane w spokoju, wolno i regularnie. Nie-wystarczające rozdrobnienie pokarmu w jamie ustnej powo-duje bowiem, że niestrawione kęsy trafiają aż do jelita grubego, a efektem fermentacji jest nadmierna ilość gazów. Przy tenden-cji do występowania wzdęć należy jeść małe porcje, ale często, unikać nadmiaru tłuszczu, nie pić napojów gazowanych. Przy-czyną może być również nietolerancja laktozy, o czym łatwo zapomnieć mając przed sobą świąteczne specjały.Opisane powyżej podstawowe zasady racjonalnego przyj-mowania pokarmów przy wielkanocnym stole bywają niestety często łamane – stąd wzrost zapotrzebowania na preparaty przeciw wzdęciom. Najpopularniejszą substancją stosowaną w tego typu dolegliwościach jest symetykon, który zmniejsza napięcie powierzchniowe na granicy faz między płynną treścią przewodu pokarmowego a pęche-rzykami gazu. W efekcie dochodzi do zlepiania cząstek ślu-zu i uwolnienia uwięzionych w nich pęcherzyków. Gazy te usuwane są wówczas na drodze wchłaniania do krwi, przez odbijanie lub oddawanie wiatrów. W okresie wielkanocnym częstsze zakupy preparatów z symetykonem wynikają rów-nież z braku ruchu i aktywności fizycznej, do której przeje-dzeni pacjenci nie są się w stanie zmusić. Warto również zwrócić uwagę na fakt, że pacjent szu-kając preparatu skutecznego oczekuje wysokiej dawki w jednej kapsułce, a nie wszystkie preparaty mogą spro-stać temu wymaganiu.Na podstawie badań ankietowych przeprowadzonych w USA stwierdzono, że 43 proc. cierpiących na wzdęcia wymagało farmakoterapii, ale tylko 16 proc. zgłosiło ów pro-

Badanie Omnibus, przeprowadzone na 23 tys. osób przez GFK Polonia w czerwcu 2008 r., wykazało, że na epizody zgagi skarży się 1/3 dorosłej populacji w całej Europie – zauważono tendencję do wzrostu częstości epizodów wraz z wiekiem i w grupie kobiet

Raport


blem lekarzowi. Pacjenci pomijają zazwyczaj ten problem w trakcie wizyt lekarskich, traktując go jako wstydliwy i czę-sto po pierwszą pomoc udają się do apteki. W okresie wiel-kanocnym sprzedaż preparatów na wzdęcia wzrasta o ok. 8 proc. Porównując marzec i kwiecień w latach 2009 i 2010, widać, iż był to okres wyraźnie wyróżniający się wzrostem sprzedaży tych preparatów na tle pozostałych miesięcy. Poszczególne wartości dotyczące preparatów na wzdęcia w 2009 r. dla wybranych miesięcy przedstawiają się następu-jąco: marzec – 553 tys., kwiecień – 517 tys., październik – 459 tys., listopad – 425 tys. sprzedanych opakowań (wg raportu IMS Polska).

ZgagaZgaga to kolejny powód sezonowego wzrostu sprzedaży preparatów na problemy gastryczne. W okresie wielkanoc-nym, według szacunków IMS Polska, odnotowuje się ok. 10-proc. wzrost ilości sprzedanych opakowań preparatów na zgagę. W marcu 2009 r. sprzedano 1,179 mln opakowań, w kwietniu 1,160 mln, zaś w październiku i listopadzie odpo-wiednio 1,052 i 1,046 mln.Badanie Omnibus, przeprowadzone na 23 tys. osób w Eu-ropie przez GFK Polonia w czerwcu 2008 r., wykazało, że na epizody zgagi skarży się ponad 1/3 dorosłej populacji w całej Europie. Zauważono przy tym tendencję do wzrostu często-ści epizodów wraz z wiekiem oraz w grupie kobiet. Jedynie 36 proc. cierpiących stosuje leki na receptę, których stoso-wanie wzrasta z wiekiem przy jednoczesnym współistnieniu metod dotąd stosowanych.Zgaga to pieczenia i/lub ból w przełyku, często zlokalizo-wane za mostkiem lub w nadbrzuszu, czemu towarzyszyć może pojawienie się gorzkiego smaku w ustach i kwaśnego odbijania. Jest spowodowana cofaniem się (zarzucaniem) treści pokarmowej z żołądka do przełyku. Jeśli objaw pojawia się rzadko, np. po przejedzeniu, nie ma powodu do niepo-koju. W aptece pacjent może zakupić preparaty zawierające związki zobojętniające lub ograniczające wydzielanie kwasu solnego np. ranitydynę – antagonistę receptora H2. Prepara-ty z ranitydyną dedykowane są pacjentom powyżej 16. r.ż., w celu usuwania objawów takich jak dyspepsja, zgaga, nad-kwaśność, ból w nadbrzuszu. Substancja działa 12 godzin przy dawce 150 mg. Ranitydynę można stosować krótko-trwale, gdyż dosyć szybko pojawia się zjawisko tachyfilaksji.Częstym błędem jest mylne rozpoznanie przyczyny dyskom-fortu i podawanie na nadkwaśność preparatów z miętą, któ-ra dodatkowo wzmaga wydzielanie soku żołądkowego.Jeżeli pacjent skarży się na więcej niż 2 epizody zgagi w ty-godniu powinniśmy zasugerować leczenie inhibitorem pompy protonowej, np. omeprazolem, dostępnym również bez recepty. Jest to substancja o działaniu ponad 20-go-dzinnym. Jeżeli jednak leczenie po 14 dniach nie przynie-sie poprawy lub objawy powrócą wymagany jest kontakt pacjenta z lekarzem. Ostrożność należy również zachować u pacjentów po 45. r.ż., jeżeli objawy pojawiły się po raz pierwszy lub doszły nowe. Wskazaniem do stosowania pre-paratów OTC są refluks żołądkowo-przełykowy i objawowe

Podyskutujo tymnaforum!www.farmacjapraktyczna.pl

leczenie pieczenia w przełyku. Oprócz stosowania racjonal-nych zasad żywieniowych istotnych przy zapobieganiu za-równo wzdęciom, jak i zgadze, powinniśmy unikać mocnej kawy, herbaty, soków cytrusowych, alkoholu, czekolady.

Dolegliwości ze strony wątrobySezonowość związaną ze świętami wykazuje także rynek preparatów na wątrobę. Najczęściej kupowane są specyfi-ki otrzymywane z ostropestu, karczocha, zawierające kwas dehydrocholowy, cholinę, witaminy z grupy B. Mają one najczęściej działanie żółciopędne, regulują poziom tłuszczu i cholesterolu. Niektóre składniki jak sylimaryna czy cholina zapewniają integralność i stabilizowanie błon komórkowych w wątrobie, mają działanie odtruwające. Kwas dechydrocho-lowy jest pomocny we wzdęciach, bólu brzucha, odbijaniu i zaparciach. Preparaty cieszące się powodzeniem w tym okresie to również działające przeczyszczająco, m.in. senes, rzewień czy kruszyna. ■

taki odsetek społeczeństwa cierpi z powodu wzdęć,

będących powodem poważnego dyskomfortu fizycznego

i psychicznego

%30

Sonda


Zdaniem uczestników naszej sondy, umiar w jedzeniu i piciu to najlepszy środek na dolegliwości gastryczne. Jednak święta rządzą się swoimi prawami, a gdy na stole moc wspaniałych przysmaków, łatwo jest się zapomnieć. Czym świąteczne dolegliwości gastryczne zwykli leczyć sami farmaceuci i co polecają na nie w tym okresie swoim pacjentom?

mgr farm. Urszula Zawadzkafarmaceutka ze SzczecinaProblemy trawienne to bardzo częste dolegliwości mo-ich pacjentów. W coraz większym stopniu dotykają one ludzi młodych. Jedzenie w pośpiechu byle gdzie i byle czego musi skutkować wzdęciami i zgagą. Szczególnie, że większość obecnego jedzenia jest naszpikowana chemią, która nie jest obojętna dla organizmu. Trudnym okresem jest też czas okołoświąteczny. Nadmierne przejadanie się rozregulowuje układ pokarmowy i stąd wszelkiego ro-dzaju dolegliwości gastryczne, takie jak wzdęcia czy zga-da. Najczęściej w przypadku wzdęć polecam preparat na bazie symetykonu 240 mg, który zresztą kilka razy prze-testowałam na sobie. Bardzo dobrze leczy dolegliwości przewodu pokarmowego, dając wyraźną ulgę. Jeśli chodzi o zgagę, to gdy pojawia się ona sporadycznie, by zahamo-wać wydzielanie kwasów, polecam preparat na bazie rani-tydyny 150 mg. Jeśli zgaga będzie powracać trzeba będzie

Ulga, komfort i bezpieczeństwo

koniecznie udać się do lekarza. Nawroty zgagi mogą świad-czyć o problemach z wrzodami i należy bardzo szybko się tym zająć. Przy dolegliwościach występujących kilka razy w tygodniu odpowiednim lekiem jest omeprazol 10 mg.

mgr farm. Marzena Gołębskafarmaceutka z KatowicZauważyłam, że pacjenci cierpiący na zgagę, którzy po-jawiają się w naszej placówce, najczęściej pytają o pro-dukt na bazie ranitydyny. Cenią go, bo bardzo szybko przynosi ulgę i poprawia komfort. Najwięcej preparatów na dolegliwości gastryczne sprzedaję w okresach świąt i zaraz po nich. Nasza tradycja świętowania niestety po-lega w dużej mierze na nadmiernym jedzeniu, co powo-duje uwalnianie się znacznych ilości kwasów, które mogą być przyczyną zgagi. Dlatego, gdy moi pacjenci pytają mnie, co jest najlepsze na zgagę, zawsze im powtarzam, że przede wszystkim umiar w jedzeniu i piciu. I jest to zasada, którą sama kieruję się na co dzień, choć w święta trudno przecież odmówić sobie tylu wspaniałych smako-łyków. Niestety, wiele leków na dolegliwości gastryczne, oprócz wielu zalet w postaci zmniejszenia wydzielania kwasu solnego, mają też wady. Nie hamują skurczów mięśni gładkich, co jest dużym minusem. Ponadto, dłu-gie działanie antagonistów receptorów histaminowych powoduje zwiększone wydzielanie gastryny, a po zakoń-czeniu leczenia doprowadza do nadmiernego wydziela-nia kwasu solnego oraz do wznowienia choroby wrzodo-wej. Dlatego jest to środek dobry dla osób, które rzadko mają problemy ze zgagą. Tym, którzy z tą dolegliwością borykają się częściej, polecam omeprazol 10 mg który przetestowała na sobie moja znajoma kierowniczka apte-ki. Zawiera on substancje nie tylko łagodzące objawy, ale także lecznicze. Zawsze jednak zalecam przy tego typu problemach wizytę u lekarza. Lepiej dmuchać na zimne. Z układem pokarmowym nie ma żartów.

wysłuchała: Izabela Domasławska

Ja i moja rodzina unikamy wszelkich tzw. „zobojętniaczy”, które tylko pogłębiają problem – jeśli zmiana nawyków żywieniowych nie działa, to znaczy, że problem jest na tyle poważny, iż trzeba udać się do lekarza

Sonda


mgr farm. Marta Krakowskafarmaceutka z OpolaJednym z najlepszych, moim zdaniem, leków na zgagę jest omeprazol 10 mg. To skuteczna substancja przebadana kli-nicznie. Ma też długi czas działania. Po podaniu jednej daw-ki wydzielanie kwasu solnego jest zahamowane nawet do 24 godzin. Bardzo często polecam go osobom, które pro-szą mnie o coś mocnego na nawracającą zgagę. Jedynym minusem tego leku jest możliwość wystąpienia niewielkich zaburzeń widzenia i upośledzenia słuchu przy dłuższym stosowaniu. Najczęściej polecam ten lek po wszelkiego rodzaju świętach i popularnych imieninach. Czasami się śmiejemy z koleżankami farmaceutkami, że po Barbórce powinien w kalendarzu znaleźć się dzień zgagi. Wtedy nie-mal co trzeci pacjent zaopatruje się w środki na tę dolegli-wość. Jeśli ktoś nie ma problemów z wrzodami, wystarczy tylko regularna dieta i nie przejadanie się, aby nie musieć wiedzieć, czym jest zgaga. To reguła, którą wcielam w życie również w gronie moich najbliższych. Pojawianie się zgagi to sygnał od organizmu, że nasza dieta, sposób odżywiania są nieodpowiednie i należy je zmodyfikować. Jednak pew-ne przyzwyczajenia trudno zmienić. Dlatego coraz częściej problemy żołądkowe klasyfikują się do określania ich mia-nem chorób cywilizacyjnych.

mgr farm. Teresa Baranowskafarmaceutka z WarszawyNiestety, święta w Polsce kojarzą się najczęściej z niepoha-mowanym obżarstwem, czego następstwem są zgagi, bóle brzucha i wzdęcia. Na te ostatnie doskonałym środkiem jest symetykon 240 mg. To bardzo skuteczny, szybko działający i bezpieczny w leczeniu wzdęć preparat. Sama go stosowa-łam, gdy miałam kłopoty ze wzdęciami. Ten lek ma jeszcze jedną zaletę – może być podawany w dużych dawkach, ponieważ działa tylko w obrębie przewodu pokarmowego. Według mnie lepiej stosować jednorazowo duże dawki niż przewlekle mniejsze. Osiągnie się podobny skutek, a substan-cje czynne będą krócej oddziaływać na organizm. Jeśli chodzi o zgagę, to polecam leki, które zawierają omeprazol 10 mg. Działają one nie tylko doraźnie, ale również leczą i likwidują przyczyny występowania refluksu. Ważne jest też, aby dowie-dzieć się od pacjenta, który prosi o lek na zgagę od jak dawna na nią cierpi i jak często ona powraca. Jeśli są to sporadyczne przypadki, można podać jakiś środek, który zobojętni kwas solny lub zahamuje jego wydzielanie. Jednak, gdy dolegli-wość powraca, należy polecić pacjentowi, aby udał się do le-karza, który zaleci stosowne badania. Jeśli powodem są wrzo-dy żołądka, to ich pęknięcie może być bardzo niebezpieczne.

mgr farm. Marcin Nowakfarmaceuta z Zielonej GóryJa i moja rodzina unikamy wszelkich tzw. „zobojętniaczy”. Te tylko pogłębiają problem. Jeśli zmiana nawyków żywie-niowych nie działa, to znaczy, że problem jest na tyle po-ważny, iż trzeba udać się do lekarza. Nie wolno tych proble-


mów bagatelizować, a wielu ludzi tak właśnie robi. Łykają garściami popularne leki na zgagę przez kilak lat, a potem się dziwią, że mają zniszczony przewód pokarmowy. Tu nie ma żartów. Leczenie tego rodzaju dolegliwości w późniejszej fazie jest dla pacjenta bardzo uciążliwe. Aby tego uniknąć, czasami wystarczy jedynie zmiana diety. Jednak pacjenci bagatelizują ten problem, traktując zgagę czy wzdęcia jako niewiele znaczące dolegliwości i zamiast leczyć, usuwają je-dynie ich skutki. A zgaga – podobnie jak ból – może być ob-jawem nieprawidłowego działania organizmu. A własnego organizmu trzeba słuchać. Oczywiście, nie należy popadać w paranoję i z każdym wzdęciem biec do lekarza. Jeśli jednak problemy tego typu pojawiają kilka razy w miesiącu, warto iść z tym do specjalisty. ■

Symetykon 240 mg to bardzo skuteczny, szybko działający i bezpieczny preparat – może być podawany w dużych dawkach, ponieważ działa tylko w obrębie przewodu pokarmowego

R

Zgodnie z dyrektywą o swobodnym wyborze kraju i miejsca leczenia przez pacjentów z krajów UE, przyjętą 19 stycznia br. przez Parlament Europejski, polskie apteki będą musiały nauczyć się realizować recepty wydane za granicą. Mają na to trzy lata okresu przejściowego.

Recepty bez granic

Regulacja ma być dopełnieniem przepisów określających swo-bodny przepływ osób i usług w Unii. Dziś, gdy coraz więcej osób pracuje i mieszka poza swoim krajem, prawo musi gwa-rantować możliwość korzystania z opieki medycznej i dostępu do leków, w miejscu, w którym akurat przebywają. Granice nie powinny stanowić w tym przypadku żadnej przeszkody.

Dyrektywa w praktyceZgodnie z nowymi regulacjami, przepisane przez polskich leka-rzy recepty będzie można realizować w całej Unii Europejskiej i vice versa – recepty wystawione przez lekarzy z innych krajów pacjenci będą mogli realizować w polskich placówkach. Pod warunkiem, rzecz jasna, że zaordynowany przez lekarza prepa-rat jest dopuszczony do sprzedaży w kraju zakupu. Oznacza to, że pacjent będzie mógł wykupić leki np. we Francji na receptę wystawioną w Polsce. Obecnie polskich formularzy recept nie akceptują m.in. Finlandia, Wielka Brytania, Irlandia, Austria czy Włochy. Nasze recepty akceptują natomiast Grecja, Węgry i Por-tugalia. Teraz dzięki wzajemnemu uznawaniu recept pacjent wykupi lek za granicą według zasad obowiązujących w całej Unii.Należy jednak pamiętać, że pomimo zmiany regulacji, za gra-nicą nadal nie będą obowiązywać polskie zasady refundacji le-

ków. Oznacza to, że pacjent za lek, który w Polsce jest dofinanso-wany przez państwo, zapłaci w innym kraju 100 proc. jego ceny. Stanie się tak dlatego, że sprzedaż będzie się odbywała według regulacji kraju, w którym recepta jest realizowana. W wielu przy-padkach leki, które w Polsce są przez państwo dofinansowane, nie mają refundacji za granicą. Oznacza to, że pacjent zapłaci za leki według pełnej stawki, obowiązującej w danym państwie UE, ale potem dostanie zwrot w wysokości gwarantowanej jego ubezpieczeniem w kraju. W ten sposób apteki w innych krajach nie będą obciążane koniecznością weryfikacji informa-cji, dotyczących zasad refundacji leku w kraju pacjenta.

Okres przygotowawczyOgłoszenie dyrektywy nie oznacza jednak jej automatycznego wejścia w życie. Teraz nastąpi okres przejściowy, który upłynie 1 stycznia 2014 r. Do tego czasu wszystkie kraje członkowskie UE mają czas na konieczną zmianę przepisów krajowych, tak aby uchwalona dyrektywa mogła zacząć funkcjonować bez ograniczeń. Jednocześnie po tym terminie Polska i inne kraje UE nie będą mogły uchylać się od stosowania wspomnianych przepisów. Dotyczy to całości dyrektywy – państwa w żaden sposób i w żadnym wypadku nie będą mogły ograniczać zakre-su jej stosowania, ponieważ przepisy unijne stoją wyżej w hie-rarchii porządku prawnego niż przepisy krajowe.Do wzajemnego uznawania recept muszą przygotować się nie tylko urzędnicy, którzy będą musieli na czas wydać odpowied-nie rozporządzenia, ale także lekarze, którzy muszą wystawiać recepty zgodnie z przyjętymi normami unijnymi. Druki recept mają być tak wypełnione, by każdy farmaceuta, bez względu na to, w którym kraju się znajduje mógł je odczytać i wydać od-powiedni lek.W tej chwili trudno przewidzieć, czy oznacza to dla farmaceu-tów jakieś dodatkowe obowiązki, związane z ewidencjono-waniem recept realizowanych przez cudzoziemców. Fakt ich pełnej odpłatności na pewno ułatwi bezproblemowe obsłu-giwanie tych transakcji. Otwartą pozostaje także kwestia, czy farmaceuci będą mogli proponować pacjentom zamienniki o tym samym składzie, gdy w zagranicznej aptece nie będzie leku o identycznej nazwie handlowej. ■

Zgodnie z nowymi regulacjami, przepisane przez polskich lekarzy recepty będzie można realizować w całej UE i vice versa – recepty wystawione przez lekarzy z innych krajów pacjenci będą mogli realizować w polskich placówkach

autor: mec. Bartłomiej Kochlewskiadwokatspecjalizującysięwprawiepracyiwłasnościintelektualnej

Podyskutujotymnaforum!www.farmacjapraktyczna.pl


Prawo



Jak co roku w okresie okołoświątecznym wśród pacjentów wzrasta zapotrzebowanie na preparaty łagodzące zaburzenia gastryczne, będące konsekwencją nieumiarkowanego spożywania pokarmów. Te, prezentowane poniżej, z typowo „wielkanocnymi dolegliwościami” poradzą sobie szybko i skutecznie.

Apteczka wielkanocna

SimetiGAST FORTEWyrób medyczny. Łagodzi objawy związane z nadmiernym gromadzeniem się gazów w obrębie jamy brzusznej, do których należą: wzdęcia, uczucie pełności oraz odbijanie.Wygodna w dawkowaniu forma preparatu. Dostępny w opakowaniach 20, 10 i 2 kapsułki. 1 kapsułka zawiera 240 mg simetikonu.

Ranigast MAXPreparat wskazany w objawowym leczeniu zgagi i niestrawności. Szybko i na długo hamuje wydzielanie kwasu w żołądku. Już jedna tabletka usuwa objawy zgagi. Sprawdzony, najchętniej wybierany przez Polaków* lek na zgagę. Przeznaczony jest dla osób, u których zgaga zdarza się sporadycznie, np. po ciężkostrawnym posiłku.* ims data view, styczeń 2011

Polprazol ACIDCONTROLPreparat wskazany w objawowym leczeniu zgagi i refluksu. Zawiera omeprazol (10 mg), który hamuje wydzielanie kwasu solnego w żołądku, aż do 24 h. Zmniejsza drażniący wpływ kwaśnej treści żołądkowej na przełyk. Likwiduje ból i pieczenie oraz umożliwia regenerację podrażnionej kwasem błony śluzowej. Przeznaczony jest dla osób, u których zgaga ma charakter nawracający (pojawia się kilka razy w tygodniu).



R E

K L

A M

A

Polprazol Acidcontrol (Omeprazolum) Skład i postać: 1 kapsułka dojelitowa, twarda zawiera 10 mg omeprazolu. Wskazania: objawy cofania się treści żołądkowej do przełyku (refluks żołądkowo-przełykowy), objawowe leczenie dolegliwości pieczenia w przełyku (zgaga). Dawkowanie i sposób podawania: Dorośli (powyżej 18 lat): zgaga występująca dwa i więcej razy w tygodniu – 10 lub 20 mg raz na dobę. U pacjentów z zaburzeniami czynności wątroby należy zmniejszyć dobową dawkę leku. Osoby z niewydolnością wątroby powinny zwrócić się do lekarza. Pełne działanie leku następuje zwykle po ok. 4 dniach. Jeśli po 2 tyg. nie nastąpi zmniejszenie dolegliwości lub po zakończeniu leczenia nastąpi szybki nawrót objawów należy przeprowadzić dalsze badania diagnostyczne. Lek należy przyjmować przed posiłkiem lub na czczo. Kapsułek nie należy żuć ani rozgryzać. W przypadku trudności w połykaniu, kapsułkę można otworzyć, jej zawartość wymieszać z niewielką ilością soku owocowego lub jogurtu. Zawiesinę należy przyjąć bezpośrednio po przygotowaniu. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na omeprazol lub którykolwiek składnik preparatu; jednoczesne przyjmowanie atanazawiru. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: Stosowanie leków antysekrecyjnych powoduje niewielkie zwiększenie ryzyka zakażeń przewodu pokarmowe-go bakteriami takimi jak: Campylobacter czy Salmonella. Należy zachować ostrożność u pacjentów wymagających jednoczesnego stosowania innych leków (choroba wrzodowa wywołana przez NLPZ lub eradykacja Helicobacter pylori), ze względu na możliwość wystąpienia interakcji. U pacjentów z ciężkimi zaburzeniami czynności wątroby, należy okresowo kontrolować aktywność enzymów wątrobowych. Podczas dożylnego stosowania omeprazolu obserwowano przypadki utraty wzroku lub słuchu. Dlatego u pacjentów ciężko chorych zaleca się kontrolę wzroku i słuchu. Omeprazolu nie powinno się stosować u pacjentów z zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy lub niedoborem sacharazy-izomaltazy. Należy rozważyć stosowanie leku u pacjentów będących na diecie ubogo sodowej (1 kaps. zawiera 0,3265 mg sodu). Ze względu na zawartość barwnika żółcieni pomarańczowej lek może powodować reakcje alergiczne. Działania niepożądane: Często: zaburzenia snu, bóle i zawroty głowy, ospałość; biegunka, zaparcia, wzdęcia, nudności, wymioty. Niezbyt często: zaburzenia widzenia, zaburzenia słuchu, zaburzenia smaku, zmiany aktywności enzymów wątrobowych; świąd, wykwity skórne, wypadanie włosów, rumień wielopostaciowy lub nadwrażliwość na światło, zwiększona potliwość; obrzęki ob-wodowe. Rzadko: anemia niedobarwliwa, anemia mikrocytowa u dzieci; parestezje, uczucie pustki w głowie, dezorientacja i omamy szczególnie u pacjentów ciężko chorych lub w podeszłym wieku; brązowo-czarne zabarwienie języka podczas jednoczesnego stoso-wania klarytromycyny, łagodne torbiele gruczołowe; osłabienie siły mięśniowej, bóle mięśni i stawów. Bardzo rzadko: zmiany w obrazie krwi, odwracalna trombocytopenia, leukopenia lub pancytopenia i agranulocytoza; pokrzywka, podwyższona temperatura, obrzęk naczynioruchowy, skurcz oskrzeli lub wstrząs anafilaktyczny, alergiczne zapalenie naczyń, gorączka; pobudzenie i depresja szczególnie u pacjentów ciężko chorych lub w podeszłym wieku; suchość w jamie ustnej, zapalenie śluzówki jamy ustnej, kandydoza, zapalenie trzustki; zapalenie wątroby, niewydolność wątroby, encefalopatia u pacjentów z ciężką chorobą wątroby w wywiadzie; zespół Ste-vensa-Johnsona lub martwica toksyczno-rozpływna naskórka; śródmiąższowe zapalenie nerek; hiponatremia, ginekomastia. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma S.A. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu nr 8958 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa, tel. +48 22 364 61 00; fax. +48 22 364 61 02. www.polpharma.pl. Lek dostępny bez recepty.

Ranigast MAX (Ranitidinum) Skład i postać: 1 tabletka powlekana zawiera 150 mg ranitydyny. Wskazania: Objawowe leczenie dolegliwości żołądkowych nie związanych z chorobą organiczną przewodu pokarmowego: niestrawność (dyspepsja), zgaga, nadkwaśność, ból w nadbrzuszu. Dawkowanie i sposób podawania: Pacjenci w wieku powyżej 16 lat. W przypadku wystąpienia objawów niestrawności należy zastosować 1 tabletkę. Tabletkę należy połknąć w całości, popijając niewielką ilością wody. Dobowa dawka leku nie powinna być większa niż 150 mg ranitydyny. Nie stosować dłużej niż 2 tygodnie. Jeśli dolegliwości nie ustępują po 2 tygodniach leczenia, należy bezzwłocznie zweryfikować diagnozę. U pacjentów z niewydolnością nerek (klirens kreatyniny mniejszy niż 50 ml/min) wydalanie ranitydyny może być zmniejszone, co może prowadzić do zwiększenia jej stężenia w surowicy krwi. Hemodializa zmniejsza stężenie ranitydyny w surowicy. U pacjentów przewlekle dializowanych należy podać ranitydynę w dawce 150 mg bezpośrednio po dializie. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na ranitydynę lub którąkolwiek substancję pomocniczą. Nie stosować u dzieci w wieku poniżej 16 lat. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: Leczenie antagonistami receptora histaminowego H2, może maskować ob-jawy raka żołądka i opóźniać właściwe rozpoznanie. U pacjentów z niewydolnością nerek należy odpowiednio zmniejszyć dawkę dobową leku. U pacjentów z niewydolnością wątroby należy zachować ostrożność. Pacjenci, którzy stosują równocześnie NLPZ i ranitydynę powinni być systematycznie kontrolowani, szczególnie osoby w podeszłym wieku oraz z chorobą wrzodową w wywi-adzie. Ranitydyna może wywołać ostre napady porfirii, należy unikać stosowania leku u pacjentów z ostrą porfirią w wywiadzie. W pewnych grupach pacjentów, jak osoby w podeszłym wieku, chorzy z cukrzycą lub z zaburzeniami odporności może istnieć zwiększone ryzyko zachorowania na zapalenie płuc, w okresie wzmożonego nasilenia przypadków tej choroby. Ranigast MAX za-wiera żółcień pomarańczową, która może powodować reakcje alergiczne. Działania niepożądane: Rzadko: reakcje nadwrażliwości (pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, gorączka, skurcz oskrzeli, niedociśnienie i ból w klatce piersiowej), przemijające zmiany aktywności enzymów wątrobowych, wysypka skórna. Bardzo rzadko: zmiany w obrazie krwi (leukopenia, trombocytopenia), zwykle przemijające, agranulocytoza lub pancytopenia, czasami z hipoplazją lub aplazją szpiku, wstrząs anafilaktyczny, przemijające stany splątania, depresja i omamy, szczególnie u pacjentów ciężko chorych lub pacjentów w podeszłym wieku, bóle głowy (czasami silne), zawroty głowy i przemijające zaburzenia dotyczące ruchów mimowolnych, przemijające niewyraźne widzenie, prawdopodobnie w wyniku zaburzenia akomodacji oka, bradykardia i blok przedsionkowo-komorowy, zapalenie naczyń, ostre zapalenie trzustki, bie-gunka, zapalenie wątroby (komórkowe, kanalikowe lub mieszane) przebiegające z żółtaczką lub bez (zwykle przemijające), rumień wielopostaciowy, wypadanie włosów, bóle mięśni i stawów, śródmiąższowe zapalenie nerek, przemijająca impotencja, ginekom-astia. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma S.A. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu nr 10191 wydane przez MZ. Dodat-kowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa, tel. +48 22 364 61 00; fax. +48 22 364 61 02. www.polpharma.pl. Lek dostępny bez recepty.

bez zgagi

* IMS Data View, 12/2010

Ranigast MAX (Ranitidinum). Skład i postać: 1 tabletka powlekana zawiera 150 mg ranitydyny. Wskazania: Objawowe leczenie dolegliwości żołądkowych nie związanych z chorobą organiczną przewo-

du pokarmowego: niestrawność (dyspepsja), zgaga, nadkwaśność, ból w nadbrzuszu. Dawkowanie i sposób podawania: Pacjenci w wieku powyżej 16 lat. W przypadku wystąpienia objawów niestrawności należy zastosować 1 tabletkę. Tabletkę należy połknąć w całości, popijając niewielką ilością wody. Dobowa daw-ka leku nie powinna być większa niż 150 mg ranitydyny. Nie stosować dłużej niż 2 tygodnie. Jeśli dolegliwości nie ustępują po 2 tygodniach leczenia, należy bezzwłocznie zwery kować diagnozę. U pacjentów z niewydolnością nerek (klirens kreatyniny mniejszy niż 50 ml/min) wydalanie ranitydyny może być zmniejszone, co może prowadzić do zwiększenia jej stężenia w surowicy krwi. Hemodializa zmniejsza stężenie ranitydyny w surowicy. U pacjentów przewlekle dializowanych należy podać ranitydynę w dawce 150 mg bezpośrednio po dializie. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na ranitydynę lub którąkolwiek substancję pomocniczą. Nie stosować u dzieci w wieku poniżej 16 lat. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: Leczenie antagonistami receptora histaminowego H2, może maskować objawy raka żołądka i opóźniać właściwe rozpoznanie. U pacjentów z niewydolnością nerek należy odpowiednio zmniejszyć dawkę dobową leku. U pacjentów z niewydolnością wątroby należy zachować ostrożność. Pacjenci, którzy stosują równocześnie NLPZ i ranitydynę powinni być systematycznie kontrolowani, szczególnie osoby w podeszłym wieku oraz z chorobą wrzodową w wywiadzie. Ranitydyna może wywołać ostre napady por rii, należy unikać stosowania leku u pacjentów z ostrą por rią w wywiadzie. W pewnych grupach pacjentów, jak osoby w podeszłym wieku, chorzy z cukrzycą lub z zaburzeniami odporności może istnieć zwiększone ryzyko zachorowania na zapalenie płuc, w okresie wzmożonego nasilenia przypadków tej choroby. Ranigast MAX zawiera żółcień pomarańczową, która może powodować reakcje alergiczne. Działania niepożądane: Rzadko: reakcje nadwrażliwości (pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, gorączka, skurcz oskrzeli, niedociśnienie i ból w klatce piersiowej), przemijające zmiany aktywności enzymów wątrobowych, wysypka skórna. Bardzo rzadko: zmiany w obrazie krwi (leukopenia, trombocytopenia), zwykle przemijające, agranulocytoza lub pancytopenia, czasami z hipoplazją lub aplazją szpiku, wstrząs ana laktyczny, przemijające stany splątania, depresja i omamy, szczególnie u pacjentów ciężko chorych lub pacjentów w podeszłym wieku, bóle głowy (czasami silne), zawroty głowy i przemijające zaburzenia dotyczące ruchów mimowolnych, przemijające niewyraźne widzenie, prawdopodobnie w wyniku zaburzenia akomodacji oka, bradykardia i blok przedsion-kowo-komorowy, zapalenie naczyń, ostre zapalenie trzustki, biegunka, zapalenie wątroby (komórkowe, kanalikowe lub mieszane) przebiegające z żółtaczką lub bez (zwykle przemi-jające), rumień wielopostaciowy, wypadanie włosów, bóle mięśni i stawów, śródmiąższowe zapalenie nerek, przemijająca impotencja, ginekomastia. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma S. A. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu nr 10191 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o. o., ul. Bobrowiecka 6,00-728 Warszawa, tel. +48 22 364 61 00; fax. +48 22 364 61 02. www.polpharma.pl. Lek dostępny bez recepty.

życzy...

Wesołych świąt

Pierwszy na zgagę*

205x297_RanigastMax_JAJO_b.indd 1 2011-03-15 16:32:43



D

Niewątpliwie ciekawe byłoby zbadanie, ilu starszych pacjentów zażywa każdy nowo przepisany lek z niepokojem i czy robi to właściwie. Równie ciekawe jest, jak często tego lęku można by uniknąć, dzięki odrobinę jaśniejszej instrukcji czy dodatkowej chwili poświęconej na rozpoznanie i rozwianie wątpliwości.

Dawne ludy, niesłusznie zwane „prymitywnymi”, szanowały bądź wręcz czciły „starszyznę”. A dziś? Z zasady posłuchu wo-bec starszych w naszych czasach pozostała, jak się zdaje, co najwyżej zasada tolerancji. A „tolerowanie” kogoś stanowi wąt-pliwą podstawę do prawdziwego słuchania i zrozumienia. Te nieco filozoficzne uwagi wprowadzają nas w temat bardziej konkretny: komunikacji międzypokoleniowej, jako sprawy co-dziennej i widocznej w takich sytuacjach, jak wizyta u lekarza czy w aptece. To, że ludzie starsi częściej muszą korzystać z po-mocy lekarskiej i farmaceutycznej, wydaje się oczywiste. Ale czy farmaceutyki, apteki, przychodnie są lepiej przystosowa-ne do potrzeb młodych czy starszych? Czy język lekarza albo ulotki dołączonej do leku trafia do starszego pacjenta, czy co najwyżej stara się być na tyle uniwersalny, aby go „tolerować”?

autor: dr Tomasz Skalskisocjolog,wykładowcaUniwersytetuŚląskiegoiWyższejSzkołyBiznesuwDąbrowieGórniczej,trenerzarządzaniaitechnikmenedżerskich

Prawdziwa chęć niesienia pomocy opiera się nie na pobłażliwości, ale na szacunku – kluczową zasadą kontaktu ze starszym pacjentem powinno być więc poczucie współodpowiedzialności za skutki procesu komunikacji

Jak pomóc starszemu pacjentowiw dawkowaniu leków

Prawdziwa chęć porozumienia czy niesienia pomocy opie-ra się nie na pobłażliwości, ale raczej na szacunku. Kluczo-wą zasadą kontaktu ze starszym pacjentem powinno być więc poczucie współodpowiedzialności za skutki procesu komunikacji. Krótkie pytanie farmaceuty: „Czy wszystko ja-sne?”, albo: „Czy lekarz powiedział Pani/Panu, jak to zażywać?”, prowadzi na ogół do jeszcze krótszej, zdawkowej odpowie-dzi: „No tak, tak...”. A chwilę potem pacjent wraca do tematu: „A proszę mi jeszcze tylko powiedzieć…” i pyta o to, co przed chwilą zdawało się oczywiste, budząc przy okazji irytację osób w kolejce. Albo, co gorsza, nie wraca i żadnego py-tania nie zadaje. W tym kontekście nie od rzeczy może być przypomnienie kilku prostych zasad i technik wspierają-cych taką komunikację.

Odwołanie do konkretnych doświadczeńPrzede wszystkim zawsze warto użyć empatii oraz wy-obraźni i postawić się w sytuacji drugiej strony. Zwłaszcza, jeśli jej zmysły pracują inaczej, gdy np. ktoś niedowidzi bądź niedosłyszy. Podobnie, gdy irytuje się, bo cierpi, a na doda-tek nie rozumie trudnych bądź fachowych określeń, których używamy, rzekomo chcąc mu pomóc. Od rutynowych pro-cedur lepiej sprawdza się w takich przypadkach zachowa-nie zgodne ze zwykłym wyczuciem: jak sami będąc w takiej sytuacji chcielibyśmy być obsłużeni czy poinstruowani?Inną regułą jest zasada dialogu – dwustronnej łączności, w której zamiast wygłaszać długie frazy, pouczać i in-struować, po prostu rozmawiamy. Rozmowa oznacza śledzenie reakcji drugiej strony, zachęcanie do nich oraz reagowanie na reakcje! W teorii komunikacji nazywa się to „sprzężeniem zwrotnym”. Dobrym zwyczajem jest za-dawanie raczej pytań otwartych, np.: „Jak Pani/Pan będzie dawkować ten lek”, w miejsce zamkniętych: „Czy brał/a już Pan/Pani to lekarstwo?”. Innym sposobem jest parafrazo-




wanie wypowiedzi i zachowań, zwłaszcza, jeśli nie do koń-ca je rozumiemy: „Jak widzę, boi się Pani/Pan, że to może zaszkodzić, i że zapomni o wieczornej dawce?”.Jeśli to możliwe, warto odwołać się do konkretnych do-świadczeń pacjenta: „O której godzinie Pani/Pan zwykle wstaje?... To trzeba najpierw coś zjeść i pół godziny po prze-budzeniu można już połknąć tę tabletkę”. Takie „zagadnięcie” pacjenta wywołuje konkretne skojarzenia i zapada w jego pamięć dużo lepiej niż sucha informacja: „Jedna tabletka po śniadaniu” (zwłaszcza, gdy ktoś np. wcale nie jada śniadań). Oczywiście, wymaga to nieco czasu i zaangażowania, ale czy zdrowie i zadowolenie pacjenta nie są tego warte?

Unikajmy niejasnych określeńProstsza i mniej czasochłonna jest zasada unikania okre-śleń niejasnych; np. „rano” może znaczyć co innego dla

farmaceuty, a co innego dla starszej osoby, która – co częste u starszych osób – wstaje codziennie o godz. 4.30. Pozornie oczywiste „trzy razy na dobę” może oznaczać dokładnie co 8 godzin albo „po każdym posiłku”. Czytelne mówienie i pisanie to zasada tyleż oczywista, co często łamana, o czym świadczy wygląd większości recept. Więk-sze partie konkretnych danych (liczby, dawki, precyzyjne częstotliwości) w ogóle mogą zostać zapamiętane tylko wtedy, gdy będą w czytelny sposób zapisane!I pamiętajmy – zgodnie z savoir-vivre’em – to, w jaki spo-sób mówimy i piszemy, określa nasz stosunek do innych ludzi. Szczególnie ważne, by zasada ta miała zastosowanie w aptece. ■

„Okienko komunikacyjne” na opakowaniach Polpharmy

Z połączenia sygnałów zbieranych przez Polpharmę w aptekach oraz sugestii zgłaszanych przez farmaceutów w prasie branżowej narodził się w 2010 r. projekt przebudowania systemu opakowań leków Polpharmy. Chcieliśmy, aby zewnętrzne materiały opakowaniowe były bardziej przyjazne zarówno pacjentom, jak i farmaceutom.

RozwiązaniagraficznezaproponowaneprzezDziałDokumentacjiOpakowańzostałypoddaneszerokimkonsultacjomwśródfarmaceutów.Przeanalizowaliśmym.in.umiejscowienieokienka,wygląd,wymiary,aspektytechniczne,wtymłatwośćpisanianapapierzeużytymdoprodukcjipudełka.Rozpatrywaliśmytakżekwestię,dlaktórychproduktówwprowadzeniezaproponowanychzmianbyłobynajbardziejzasadne.„Okienkokomunikacyjne”umieszczonejestnatylnejścianieopakowanialeku.Składasięzdwóchpól,zktórychjednojestpusteipozwalanawklejenieetykietyzcenąwróżnychfunkcjonującychnarynkurozmiarach.Wyznaczonepoledoumieszczaniaetykietyzcenąpozwalanauniknięciezaklejeniaważnychinformacjidlapacjenta,możeteżsięstaćwygodnymrozwiązaniemdlaaptekarza.Drugiepolepodzielonejestnaczęści:„Rano”,„Południe”,„Wieczór”orazmiejscenawpisanieliczbytabletek,którepacjentpowinienprzyjmowaćwtychporach.Pacjentmamożliwośćdokonaniasamodzielnielubzpomocąfarmaceutyzapisówdotyczącychsposobudawkowania,costanowiistotnąpomocwzachowaniusystematycznościprzyjmowanialekuiwpływanaskutecznośćterapii.Odmarca2011r.wzmodyfikowanymopakowaniusprzedawanyjestjedenzlekówkardiologicznychPolpharmy.Ponieważkażdamodyfikacjapudełkajednostkowegowymagazmianwdokumentacjirejestracyjnejleku,kolejneproduktybędązmienianesukcesywnie.Mamynadzieję,żetorozwiązaniespersonalizujestandardoweopakowanielekuidapewnośćfarmaceutom,żepacjenciprzyjmująlekiprawidłowo.źródło: Polpharma



Ś

Zbliżają się Święta Wielkanocne. Czas ten z pewnością jest pełenmagii, jednak nie sprzyja stosowaniu się do zaleceń dietetycznych.Jest to niewątpliwie trudny okres dla osób chorych na cukrzycę, w których diecie ilości węglowodanów oraz tłuszczów powinny byćściśle kontrolowane.

Cukrzyca a Wielkanoc

Święta zazwyczaj poprzedzone są starannymi przygoto-waniami, a polskie tradycje świąteczne są niezwykle boga-te. Ogromne bogactwo potraw było niegdyś uzasadnione długim okresem postu, jednak dziś najczęściej zapominamy o tradycji postu, a pamiętamy jedynie o tradycji uczty sma-ków. I chociaż okres świąteczny rządzi się swoimi prawami, może warto wprowadzić kilka drobnych modyfikacji lub do-konać kilku rozsądnych wyborów, które pozwolą utrzymać – jeśli nie normoglikemię, to przynajmniej poziom glukozy w granicach możliwych do zaakceptowania. Dzięki wprowa-dzeniu drobnych zmian można sprawić, że potrawy wielka-nocne będą zarówno smaczne jak również zdrowe.

Uroczyste śniadanieNajważniejszym momentem kulinarnym Świąt Wielkanoc-nych jest niedzielne śniadanie, podczas którego spożywane są poświęcone potrawy. Obok pisanek – symbolu nowego życia, w święconym koszyku znajdują się baranek (przeważnie cukrowy lub z masła), jako symbol zmartwychwstania Chry-stusa, chleb, wędliny, sól, chrzan, pieprz i ciasta świąteczne.

autor: Edyta AdamskaZakładDietetykiiŻywieniaKlinicznego,UniwersytetMedycznyw BiałymstokuKlinikaEndokrynologii,DiabetologiiiChoróbWewnętrznych,UniwersyteckiSzpitalKlinicznywBiałymstoku

Wystarczy kilka prostych kulinarnych modyfikacji, aby zminimalizować ryzyko wysokich glikemii i pojawienia się dodatkowych kilogramów – modyfikacji, które jednocześnie pozwolą w pełni delektować się świątecznymi potrawami

Śniadanie wielkanocne rozpoczynane jest od symbolicz-nego dzielenia się poświęconym jajkiem, przypominające-go w swojej symbolice łamanie się bożonarodzeniowym opłatkiem. Następnie spożywane są pozostałe potrawy z wielkanocnego, święconego koszyka. Na stole królują jaj-ka w każdej postaci (np. faszerowane, jajecznica) i półmiski wędlin. Klasyczną jajecznicę na maśle i bekonie można za-stąpić jajecznicą z szynką lub z pomidorami przygotowaną na parze/mleku. Wędliny powinny być chude. Dodatkiem do śniadania jest chleb. Coraz więcej osób powraca do tradycji domowego pieczenia chleba, zwłaszcza w okresie świąt. Jest to bardzo dobre rozwiązanie, gdyż możemy przygotować pieczywo takie, jakie jest zalecane osobom z cukrzycą (z mąki mieszanej – żytniej i pszennej, bez dodatku cukru, miodu, karmelu i suszonych owoców). Chrzan i pieprz pozwolą na ograniczenie ilości stosowanej soli. Obecny na stole wielka-nocnym majonez można zastąpić jogurtem naturalnym, ke-firem lub można ewentualnie wymieszać łyżeczkę majonezu z łyżką jogurtu, co pozwoli na zachowanie smaku majonezu przy zmniejszonej ilości tłuszczu. Zamiast sałatek z majone-zem można przygotować sałatki z nowalijek skropionych cy-tryną lub kilkoma kroplami oliwy.

ObiadUroczysty świąteczny obiad także może być przygotowany zgodnie z zasadami prawidłowego żywienia. Zamiast klasycz-nego żurku z boczkiem, można przygotować żurek na chudej szynce wędzonej lub zastąpić go popularnym w niektórych regionach Polski barszczem białym. Jako dodatek do zupy na-leży wybrać chudy pieczony schab, jajko, a do zakwaszenia i zabielenia zastosować należy jogurt lub maślankę. Zachowa-my ten sam smak, a wartość energetyczna i zawartość tłusz-czu będzie znacznie mniejsza. Mięsa, ryby i drób podawane na drugie danie powinny być pieczone bez dodatku tłuszczu (np. w folii). Mogą być faszerowane, jednak nie serem żółtym ani też suszonymi owocami, a np. warzywami lub grzybami. Powinniśmy zrezygnować także z ciężkich, zawiesistych so-sów, wprowadzając na ich miejsce sosy jogurtowe.Te niewielkie zmiany pozwolą na zmniejszenie ilości tłuszczu i cukru w tak przygotowanym obiedzie. Do obiadu, zamiast słodkich likierów i wódek, można podać lampkę wytrawnego wina, które zawiera zdecydowanie mniejsze ilości cukru.

R E

K L

A M

A




DeseryBogactwo potraw wielkanocnych stanowią także mazurki, babki drożdżowe i keksy z bakaliami. I to są główne pu-łapki, ponieważ wymienione ciasta przygotowywane są z mąki pszennej, z dodatkiem dużych ilości cukru, lukru, bakalii, różnych słodkich polew, w związku z czym mają przeważnie wysoki indeks i ładunek glikemiczny. Zamiast mazurków, keksów, bab wielkanocnych, lepiej jest wybrać sernik, który przygotowany jest z sera twarogowego, bez bakalii. Suszone owoce są źródłem znacznych ilości cukru i mogą być zastąpione owocami świeżymi. Zamiast typo-wych ciast można przygotować także desery z owoców, np. koktajle owocowo-jogurtowe. Osobom chorym na cukrzycę, które po nawet niewielkich ilościach nabiału ob-serwują u siebie wysokie glikemie, zdecydowanie lepszym rozwiązaniem będzie świeży owoc. Jako zamiennik cukru do deserów, można użyć dostępnych na rynku słodzików, które mają szeroki zakres temperatur, w jakich mogą być stosowane, np. cukier brzozowy-ksylitol (o niskim indeksie glikemicznym). Cukier brązowy i fruktoza nie powinny być stosowane jako substytutu cukru.Wprowadzając powyższe modyfikacje można zmniejszyć ilość spożytego cukru. Jednak desery, ciasta zawierają także znaczne ilości tłuszczu. Aby zmniejszyć zawartość tłuszczu nie należy przygotowywać ciast z ciężkimi polewami przyrzą-dzonymi na bazie masła/margaryny/czekolady, a blachę do pieczenia zamiast smarować grubą warstwą tłuszczu należy wyłożyć pergaminem.

PodsumowanieOprócz wszystkiego, co jest przeznaczone do konsumpcji, tradycję stanowi także dekoracja wielkanocnego stołu. Do tego celu wykorzystywane są bazie, bukszpan i baranek z chorągiewką i napisem Alleluja. Klasyczny baranek z masy cukrowej może być zastąpiony równie uroczym barankiem porcelanowym lub szklanym. W ten sposób osoby chore na cukrzycę nie będę wystawione na dodatkowe pokusy.Jak widać wystarczy kilka prostych modyfikacji, aby zminima-lizować ryzyko wysokich glikemii i pojawienia się dodatko-wych kilogramów, a które jednocześnie pozwolą delektować się świątecznymi potrawami. Deserem, który na pewno nie zaszkodzi, a wręcz przeciwnie – który służy zdrowiu, niech będzie... wiosenny spacer w rodzinnym gronie. Natomiast osobom, których nic tak nie cieszy w Wielkanoc, jak smak ma-zurka czy żurku z boczkiem i białą kiełbasą, zalecamy umiar i odpowiednie regulowanie dawek insuliny, jeśli jest stosowa-na w danym schemacie leczenia.I nie zapominajmy, że święta powinny mieć przede wszyst-kim wymiar nie kulinarny, lecz duchowy. Tak więc uczta ku-linarna niech trwa jedynie 2-3 dni, natomiast uczta duchowa – jak najdłużej. ■

Wesołych Świąt Wielkanocnych!

JaJka fasZerowane tuńCZykiemi łososiem

Składniki: 8 jajek, 80g łoso-sia wędzonego bez ości, tuńczyk w sosie własnym w puszce, 2 łyżeczki ma-jonezu wymieszane z 6 ły-żeczkami jogurtu natu-ralnego, świeżo zmielony czarny pieprz, sól, świeża rukola, gałązki tymianku i pomidorki koktajlowe do dekoracji (rukolę można zastąpić szczypiorkiem lub bazylią).Przygotowanie: Jajka ugotować na twardo (ok. 7 minut od zagotowania się wody), zalać zimną wodą i po kil-ku minutach obrać. Przekroić wzdłuż i wyjąć żółtka. Wyjęte żółtka odłożyć do 2 miseczek. Jajka przełożyć na talerz, na świeże liście sałaty, w wycięcie włożyć po 1 łyżeczce sosu jogurtowo-majonezowego. Łososia posiekać w drobną kostkę i dodać do jednej z mise-czek z żółtkami. Nie należy solić, ponieważ łosoś wę-dzony jest słony. Wymieszać i powstały farsz włożyć w wycięcia w jajkach. Odsączonego tuńczyka dodać do drugiej miseczki z żółtkami, dodać posiekaną ru-kolę, odrobinę soli, dokładnie wymieszać i powstały farsz włożyć w wycięcia w jajkach. Posypać świeżo zmielonym czarnym pieprzem. Udekorować gałązką tymianku i plasterkiem pomidorka koktajlowego.

nadZiewanarolada Z indyka

Składniki: duży filet z in-dyka, 50 dkg chudego mięsa wieprzowego, 50 dkg ugotowanego bro-kuła, 1 łyżka masła, 2 łyżki posiekanej natki pietrusz-ki, 2 łyżki oleju, słodka pa-pryka, sól, pieprz.Przygotowanie: Mięso rozbić – najlepiej przez folię. Natrzeć papryką i pieprzem. Wieprzowinę wraz z ka-wałkami indyka, które odpadły, zemleć, przyprawić do smaku solą i pieprzem, wymieszać z masłem, pokrojo-nym brokułem i natką pietruszki. Rozsmarować na mię-sie, zwinąć roladę i obwiązać bawełnianym sznurkiem. Włożyć roladę do formy/rękawa do pieczenia, dolać odrobinę wody, skropić olejem, wstawić do piekarnika i piec w temperaturze 220 st., ok. 90 minut (jeśli w na-czyniu do pieczenia – pod przykryciem). Od czasu do czasu należy delikatnie obrócić roladę, aby równo się upiekła. Można podawać na gorąco lub na zimno.



N

Zespół suchego oka jest coraz częściej rozpoznawaną jednostkąchorobową. Suche oko występuje u 10-15 proc. dorosłych. To bardzo powszechne zaburzenie filmu łzowego jest wynikiem albo obniżonego wytwarzania łez, albo nadmiernego ich parowania.

Niestabilny film łzowy prowadzi do postępującego uszko-dzenia powierzchownych struktur oka [1]. Dolegliwości obejmują głównie zadrażnienie, pieczenie i szybkie mę-czenie się oczu, zaczerwienienie, uczucie ciała obcego, światłowstręt i zamglone widzenie. Objawy podmiotowe nasilają się pod koniec dnia, w związku z przedłużoną pra-cą oczu lub ekspozycją na niekorzystne czynniki środo-wiskowe. Objawy pojawiają się szczególnie u pacjentów żyjących w klimacie umiarkowanym i narażonych zimą na niższy poziom wilgotności, spowodowany systema-mi ogrzewania w pomieszczeniach. Optymalny poziom wilgotności wynosi 45–55 proc. Nasilone parowanie związane z suchym powietrzem (centralne ogrzewanie) i zwiększony gradient temperatur między powierzchnią

autor: dr Katarzyna Kaszuba-Bartkowiak

Zespół suchego oka może być spowodowany zaburzeniami hormonalnymi, noszeniem soczewek kontaktowych, chorobami zapalnymi czy urazami gruczołu łzowego, częstość schorzenia wzrasta też u kobiet w okresie menopauzy

Dorośli – zmęczone oczy, suche oko, wpływ środowiska

gałki ocznej a otoczeniem (zimne powietrze rankiem ma względnie mniejszą wilgotność, w pobliżu powierzchni gałki ocznej podgrzewa się i staje się nagle suche) powo-dują zespół suchego oka z nasileniem objawów w mie-siącach zimowych. W większości przypadków objawy suchego oka występują u osób prowadzących aktywne życie zawodowe, spędzających długie godziny w klima-tyzowanych biurach i przed monitorem komputera lub podróżujących służbowo klimatyzowanymi autami [2]. Dodatkowo niekorzystnie na stan oczu wpływa zanie-czyszczenie środowiska, szczególnie w dużych aglomera-cjach miejskich.

Klasyfikacja schorzeniaZjawisko dyskomfortu ocznego związane ze zwiększo-nym parowaniem łez z powierzchni oka, szczególnie w określonych niekorzystnych warunkach mikroklimatu pomieszczeń (niska wilgotność powietrza) określa się mia-nem „zespołu oka biurowego”. Niska wilgotność powie-trza występuje w pomieszczeniach w okresie zimowym, ale coraz częściej także i letnim. Zjawisko to związane jest zwykle z działaniem klimatyzatorów, których funkcjono-wanie oprócz pożądanego efektu obniżenia temperatury powietrza w pomieszczeniu powoduje także jego osusza-nie [3]. W przeciwieństwie do pełnoobjawowego zespołu suchego oka oczy pracowników biurowych, obsługują-cych monitory komputerowe, w większości przypadków nie wykazują objawów uszkodzenia nabłonka rogówki, a ich dolegliwości mają przejściowy charakter, pojawiając się zazwyczaj w godzinach pracy. Długotrwałe przebywa-nie w pomieszczeniach o niewłaściwym mikroklimacie jest często przyczyną odczuwania ogólnego dyskomfor-tu. Do objawów ogólnoustrojowych, które mogą towarzy-szyć dolegliwościom ocznym, a które składają się na obraz




tzw. „zespołu chorego budynku” (ang. SBS – sick building syndrome), należą infekcje górnych dróg oddechowych, podrażnienia skóry, alergie, napięcie i stres [4].Zmiana otoczenia (suche, gorące powietrze – pustynne, dym papierosowy, kurz w powietrzu) oraz takie czynno-ści jak czytanie, oglądanie telewizji czy praca przy kom-puterze, zmniejszają częstość mrugania i nasilają objawy zespołu suchego oka. Częstotliwość mrugania zmniejsza się średnio 5-krotnie, a zwiększone parowanie filmu łzo-wego nasila dolegliwości. Rzadsze mruganie jest uzna-nym czynnikiem ryzyka zaburzeń o cechach „zespołu oka biurowego”. Wyższa częstotliwość mrugania odnotowana po 6 godzinach pracy jest częścią procesu adaptacyjnego do niekorzystnych warunków mikroklimatu [3].

Przyczyny występowaniaZespół suchego oka może być spowodowany zabu-rzeniami hormonalnymi, noszeniem soczewek kontak-towych, chorobami zapalnymi czy urazami gruczołu łzowego. Częstość zespołu suchego oka wzrasta u ko-biet w okresie menopauzy. Z kolei w grupie kobiet sto-sujących doustną antykoncepcję dolegliwości związa-ne z suchym okiem występują częściej niż u pacjentek w tym samym wieku niestosujących doustnej antykon-cepcji. Dolegliwości częściej pojawiają się także u kobiet w ciąży. Zespół suchego oka może występować w prze-biegu tak ciężkich chorób jak pemfigoid bliznowacie-jący, zespół Stevensa-Johnsona, trądzik różowaty czy w następstwie oparzeń gałki ocznej. Jest także jednym z objawów chorób autoimmunologicznych (reumato-idalne zapalenie stawów, twardzina, toczeń układowy). Zaburzenia filmu łzowego mogą być spowodowane tak-że schorzeniami lub nieprawidłową czynnością powiek. Wiele leków stosowanych zarówno miejscowo jak i ogól-nie (leki przeciwjaskrowe, hipotensyjne, przeciwdepre-syjne, psychotropowe, przeciwhistaminowe, przeciw-migrenowe), a także zabiegi chirurgii refrakcyjnej mogą powodować objawy suchego oka.

LeczenieWybór sposobu leczenia w zespole suchego oka zależy od stopnia ciężkości. Łagodne przypadki wymagają sto-sowania preparatów nawilżających rogówkę – zastosowa-nie preparatów sztucznych łez, w postaci kropli lub żelu, dostępnych bez recepty, eliminuje większość objawów, pozwalając efektywnie pracować i wypoczywać. Najlepiej stosować te preparaty, które nie zawierają konserwantów. Krople są szybko eliminowane z worka spojówkowego i należy stosować je często – co 1-2 godziny, aby zapew-nić oczom optymalny poziom nawilżenia. Żele utrzymują się dłużej w worku spojówkowym, można je stosować 4-5 razy dziennie. Mogą jednak przejściowo powodować zamazane widzenie. Preparaty sztucznych łez muszą być dobrane indywidualnie dla każdego pacjenta. Wskaza-ne może być także zmodyfikowanie otoczenia pacjenta w celu zredukowania parowania filmu łzowego; można

stosować np. nawilżacze powietrza czy ograniczenie cza-su pracy przed komputerem. Dla zmniejszenia łzawienia w czasie pracy przy komputerze lub oglądania telewizji zaleca się wymuszone, celowe mruganie. Można zalecić także noszenie okularów z szerokimi oprawami, które ota-czają twarz zmniejszając ekspozycję na działanie wiatru. Leczenie ciężkich postaci suchego oka jest leczeniem bar-dziej złożonym, często także chirurgicznym.Leczenie zespołu suchego oka jest leczeniem objawo-wym. Jest to stan, który będzie towarzyszył choremu do końca jego życia. Preparaty sztucznych łez nie leczą zespołu suchego oka. Stanowią jedynie substytucję nie-doboru łez, ale nie sprawiają, że produkcja łez wraca do normy. Po ustaleniu i potwierdzeniu rozpoznania należy szczegółowo poinformować pacjenta o celu leczenia ze-społu suchego oka. ■

Piśmiennictwo:1. Choroby aparatu ochronnego oka i rogówki. Basic and Clinical Science Co-urse. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2004.2. Lipiec E., Grałek M., Niwald A.: Zespół suchego oka u dzieci i młodzieży. Kontaktologia Optyka Okulistyczna 2004; 1: 26-30.3. Agopsowicz K. i wsp.: Wpływ wybranych czynników fizycznych środowiska pracy na występowanie zaburzeń filmu łzowego u pracowników biurowych. Kontaktologia i Optyka Okulistyczna 2005; 2: 50-56.4. Jaakkola J., Miettinen P.: Type of Ventilation System In Office Buildings and Sick Building Syndrome. Am. J. Epidemiol. 1995; 8: 755-765.

R E

K L

A M

A

R E

K L

A M

A

20-22_oko.indd 21 11-01-28 16:08


Prowadzenie apteki

K

W dobie silnej konkurencji na rynku aptecznym właściciele, kierownicy i pracownicy aptek zadają sobie pytanie, co zrobić, aby zdobyć pacjentów i uczynić ich lojalnymi? Odpowiedzi może dostarczyć analiza konkretnych oczekiwań i zachowań konsumenckich, którymi pacjenci kierują się przy wyborze miejsca zakupu leków.

Jak pacjent wybiera aptekę

Konkurencyjność apteki związana jest z prowadzeniem działalności ukierunkowanej na wybraną grupę nabyw-ców. Odbywa się ona przy użyciu instrumentów marke-tingowych (asortyment / towar, cena, lokalizacja, obsługa/doradztwo, promocja). A wszystko to w celu osiągnięcia korzystnej sytuacji finansowej placówki i zabezpieczenia zdrowotnego pacjentów.Konkurencja pomiędzy podmiotami oferującymi leki, może przybierać formy, które ogólnie klasyfikuje się na dwie grupy: cenowe i pozacenowe. Do form konkurencji cenowych na-leży zaliczyć przede wszystkim działania, których celem jest strategia niskiej, konkurencyjnej lub wysokiej ceny. Polityka cenowa jest czynnikiem determinującym wysokość marży w aptece. Ta zaś z kolei wyznacza obszar jej działania w zakre-sie szerokości i głębokości asortymentu, lokalizacji, wartości dodanej w postaci możliwości poświęcenia czasu obsługi-wanemu pacjentowi, promocji. Słowem – cena musi być za-akceptowana przez pacjenta i dostosowana do zasobności jego portfela. Czynniki pozacenowe układają się w swoistą formę strategii konkurencyjnych. Można wyróżnić apteki, które stawiają na lokalizację blisko przychodni lub osiedla mieszkaniowego, inne mogą przyciągać klientów staranną obsługą, jeszcze inne rozszerzoną gamą oferowanych towa-rów, np. o asortyment ortopedyczny (kołnierze i wkładki do butów) wraz z doradztwem ortopedy.Co opłaca się wprowadzić aptece? Nie ma jednoznacz-nej odpowiedzi, bo każda apteka ma własne specyficzne otoczenie – pacjentów, konkurencję i własną kulturę orga-nizacyjną. Stąd też właściciel apteki, po dokonaniu oceny własnego potencjału, może na podstawie obserwacji i roz-mów z pacjentami ustalić, które czynniki powinny stanowić instrument walki o pacjenta i pozycję na rynku.

Zachowania pacjenta na rynku aptecznymW sytuacji, gdy pacjent uświadamia sobie konieczność dokonania zakupu leków, jego mózg odtwarza w pamięci dotychczasowe doświadczenia w realizacji zakupów. Au-tomatycznie odrzuca miejsca, które negatywnie zapamię-tał i porównuje pozostałe miejsca kojarzone pozytywnie. Następnie uświadamia sobie ważne w danym momencie potrzeby i wybiera miejsce o największym prawdopo-dobieństwie możliwości ich zaspokojenia. I tak – dla pa-cjenta z dolegliwością grypową istotne będzie położenie apteki blisko miejsca zamieszkania lub przychodni, z kolei dla osoby przewlekle chorej i dokonującej systematycz-nie zakupy leków ważne będą ceny oraz sposób obsługi pacjenta.

Czynniki decydujące o wyborze aptekiW maju i czerwcu 2010 r. przeprowadziłam z firmą GFK Polonia badania ankietowe na próbie 500 respondentów (grant KBN). Wynika z nich, że dla pacjenta ważna jest fachowa obsługa (65 proc. respondentów), niskie ceny (47 proc.) oraz lokalizacja apteki (46 proc.). Duże znaczenie ma także związana z fachową obsługą życzliwość perso-nelu, którą wskazało 42 proc. badanych. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na fakt, że tylko 10 proc. badanych wyraża zainteresowanie uzyskaniem prezentu. Prawie tyle samo pacjentów chciało mieć możliwość płacenia za zakupy kartą. Ponadto co piąty badany jest zainteresowany rozwiniętą wartością doda-ną w postaci pełnego doradztwa i opieki podczas terapii lekowej. Zadano pacjentom pytanie, z jakich usług ko-rzystają w aptece (maj, czerwiec 2010), a z jakich chcie-liby korzystać.Jak wynika z wykresu rys. 1, najcenniejszą usługą dla pacjenta jest informacja o tańszych zamiennikach. Co prawda, co trzeci badany (głównie do 40. r.ż) nie był zain-teresowany żadnymi usługami, bo uważa, że farmaceuta

autor: dr Katarzyna SzalonkaZakładOgólnejTeoriiEkonomiiWydziałuPrawa,AdministracjiiEkonomiiUniwersytetuWrocławskiego


Prowadzenie apteki


może jedynie sprzedać lek, a poza tym nie posiada od-powiedniej wiedzy. Natomiast osoby przewlekle chore, starsze (po 60. r.ż.) chciałyby mieć możliwość dokonania w aptece pomiaru cukru, doradztwa w zakresie zdrowego odżywiania (20 proc.) i zdrowego stylu życia (14 proc.). Są to pacjenci, którzy doceniają potencjał wiedzy i kwalifi-kacji farmaceuty, który mógłby być elementem strategii konkurowania na rynku. Rośnie też odsetek responden-tów, którzy chcieliby mieć możliwość zamówienia leku przez telefon.

Jak pacjent postrzega farmaceutę?Dla pacjentów dobry farmaceuta charakteryzuje się fa-chowością i uprzejmością, ponadto można mu zaufać. Tylko 3 proc. respondentów wskazało, że powinien ich szybko obsługiwać. Oznacza to, że tak naprawdę pacjent, co prawda nie lubi stać w kolejce, ale też nie lubi być lek-ceważony. Zatem wydaje się, że najważniejszym elemen-tem walki z konkurencją jest staranna obsługa pacjenta, przez co należy rozumieć identyfikację potrzeb pacjenta w danej chwili, weryfikację dotychczasowej terapii leko-wej (co zażywa, na co jest uczulony), wydanie leku wraz z objaśnieniem sposobu zażywania, zapisanie informacji na opakowaniu oraz oczekiwanych i spodziewanych efek-tach. Koniecznie należy również poinformować pacjenta, jak powinien odżywiać się w trakcie farmakoterapii.W ramach ankiety pacjentom zadano pytanie, czy są zadowoleni z aptek, w których realizują swoje zakupy. Okazuje się, że zazwyczaj wszyscy respondenci oceniają apteki wysoko lub bardzo wysoko (94 proc.). Można by-łoby zatem stwierdzić, że poziom obsługi jest bardzo wy-soki, a pacjenci są usatysfakcjonowani i nie ma potrzeby wprowadzać jakiekolwiek zmiany. W mojej opinii nie ma bardziej mylnego twierdzenia. Oceniam, że tak napraw-dę apteki funkcjonują w oparciu o typowe standardy, do których przyzwyczaili się pacjenci. Aby być lepszym, mieć więcej pacjentów, trzeba wprowadzić nowatorskie, inno-wacyjne działania, które pozwolą wyróżnić naszą aptekę od sąsiadującej.

PodsumowanieReasumując, z powyższych wywodów jasno widać, że pro-wadzenie placówki w oparciu o tzw. strategię kroczącą (na-śladowczą) nie jest opcją, która może przynieść oczekiwa-ne rezultaty. Duże natężenie konkurencji zmusza apteki do odkrywania indywidualnych potrzeb pacjentów i wyborze takich, które jesteśmy w stanie zaspokoić i oferować na po-ziomie lepszym niż inne apteki. Jaki to będzie instrument walki, zależy od otoczenia apteki i jej potencjału, czyli tego, co ma pacjentowi do zaoferowania. ■

Źródło wykresów:oprac. GFK Polonia na podst. badań pierwotnych K. Szalonka

65%47%

46%42%

20%13%

10%9%

3%2%2%2%2%

1%8%

3%

58%Informacje o tańszych zamiennikach leków

38%

Pomiar ciśnienia krwi14%

Doradztwo z zakresu zdrowego odżywiania się10%

20%

Doradztwo z zakresu zdrowego stylu życia8%

14%

Pomiar masy ciała7%

15%

Zamawianie leków przez telefon7%

13%

Pomiar cukru3%

32%

Doradztwo z zakresu leków / przyjmowania leków1%1%

korzysta obecnie

wyraża zainteresowanie

Informacje dotyczące dawkowania / przyjmowania leków

1%

Żadne / nie jestem zainteresowana/y dodatkowymi usługami31%

17%

Inne3%

7%

Nie wiem / trudno powiedzieć1%

9%

50% 44%

1%5% niedostateczny

bardzo dobrydobry

dostateczny

rys. 2. Poziom zadowolenia z obsługi w aptece:

65%47%

46%42%

20%13%

10%9%

3%2%2%2%2%

1%8%

3%

58%Informacje o tańszych zamiennikach leków

38%

Pomiar ciśnienia krwi14%

Doradztwo z zakresu zdrowego odżywiania się10%

20%

Doradztwo z zakresu zdrowego stylu życia8%

14%

Pomiar masy ciała7%

15%

Zamawianie leków przez telefon7%

13%

Pomiar cukru3%

32%

Doradztwo z zakresu leków / przyjmowania leków1%1%

korzysta obecnie

wyraża zainteresowanie

Informacje dotyczące dawkowania / przyjmowania leków

1%

Żadne / nie jestem zainteresowana/y dodatkowymi usługami31%

17%

Inne3%

7%

Nie wiem / trudno powiedzieć1%

9%

50% 44%

1%5% niedostateczny

bardzo dobrydobry

dostateczny

rys. 1. usługi, z których pacjenci korzystają i chcieliby korzystać w przyszłości w aptece:


Nauka

B

W ostatnich latach wyjaśniono wiele zjawisk i mechanizmów działania odpowiedzialnych za powstawanie bólu. Pomimo tego leczenie analgetyczne nie jest w dalszym ciągu dostateczne, a dawkowanie leków nieadekwatne do potrzeb.

Miejsce preparatu złożonegotramadolu i paracetamolu w terapii bólu

Ból, zgodnie z definicją zaproponowaną przez Międzynaro-dowe Stowarzyszenie Badania Bólu (IASP), jest subiektywnym, nieprzyjemnym doświadczeniem czuciowym i emocjonal-nym związanym z zaistniałym lub potencjalnym uszkodze-niem tkanek. W praktyce zaś bólem jest wszystko to, co chory tak nazywa. W zależności od przyjętego kryterium podziału można wyróżnić różne rodzaje bólu:a) ze względu na czas trwania – ból ostry, przebijający lub

przewlekły,b) ze względu na pochodzenie – ból powierzchowny, trzew-

ny, neuropatyczny,c) ze względu na czynnik wywołujący – ból pourazowy, jatro-

genny, nowotworowy, zespoły bólowe związane z uszko-dzeniem narządu ruchu.

Ból ostry jest najczęściej skutkiem przebytych urazów, zazwy-czaj jest krótkotrwały, o ściśle określonej lokalizacji. Ból prze-wlekły trwa powyżej 3 miesięcy, jest uporczywy, nawracający i wymaga stałego leczenia przeciwbólowego. Do oceny bólu stosuje się skalę werbalną opartą na pięciu określeniach bólu (brak bólu, ból słaby, umiarkowany, silny i nie do zniesienia) lub skalę numeryczną – NRS numeric rate scale (ocena doznań bólowych od 1-10).

Schemat leczenia bóluLeczenie bólu powinno być przyczynowe i uwzględniać nie tylko aspekt kliniczny, lecz także potrzebę postępowania psy-chologicznego oraz rehabilitacyjnego.Leczenie farmakologiczne bez wątpienia jest najłatwiejszą i przez to najczęściej stosowaną metodą. Leki przeciwbólowe podwyższają próg czucia bólu, w wyniku czego obniża się zdolność odbierania negatywnych doznań bólowych. Głów-nym wskaźnikiem wyboru leku jest nasilenie bólu. Dawka leku powinna być dobierana indywidualnie dla każdego chorego.

autor: Marlena BroncelKlinikaChoróbWewnętrznychiFarmakologiiKlinicznej,UniwersytetMedycznywŁodzi

Ból ostry jest najczęściej skutkiem przebytych urazów, zazwyczaj jest krótkotrwały, o ściśle określonej lokalizacji

R E

K L

A M

A

Poltram Combo (Tramadoli hydrochloridum + Paracetamolum). Skład i postać: 1 tabletka powlekana zawiera 37,5 mg chlorowodorku tramadolu i 325 mg paracetamolu. Wskazania: Objawowe leczenie bólu o umiarkowanym i dużym nasileniu. Zastosowanie leku należy ograniczyć do tych pacjentów z bólem o umiarkowanym i dużym nasileniu, którzy wymagają zastosowania połączenia tramadolu z paracetamolem. Dawkowanie i sposób podawania: Dorośli i młodzież ( 12 lat). Dawkę ustala się w zależności od stopnia nasilenia bólu oraz odpowiedzi pacjenta na lek. Początkowa zalecana dawka to 2 tabletki preparatu Poltram Combo. W razie potrze-by można przyjąć kolejne dawki, nie przekraczając 8 tabletek (co odpowiada 300 mg tramadolu i 2600 mg paracetamolu) na dobę. Odstęp pomiędzy dawkami nie powinien być krótszy niż 6 godzin. W żadnych okolicznościach Poltramu Combo nie należy stosować dłużej niż jest to bezwzględnie konieczne. Jeśli ze względu na rodzaj i ciężkość schorzenia niezbędne jest długotrwałe stosowanie preparatu, należy uważnie i regularnie obserwować pacjenta (z przerwami w stosowaniu, jeśli to możliwe) w celu wery kacji konieczności dalszego stosowania. Dzieci: Nie ustalono skuteczności i bezpieczeństwa stosowania Poltramu Combo u dzieci w wieku < 12 lat. Dlatego nie zaleca się stosowania preparatu w tej grupie wiekowej. Pacjenci w podeszłym wieku. Można podawać zwykle stosowane dawki, jednak pamiętać, że u ochotników > 75 lat okres półtrwania fazy wydalania po podaniu doustnym zwiększał się o 17%. U pacjentów > 75 lat zalecany odstęp pomiędzy podaniem dawek powinien być dłuższy niż 6 godz., ze względu na zawartość tramadolu. Ze względu na zawartość tramadolu nie należy stosować Poltramu Combo u pacjentów z ciężką niewydolnością nerek (klirens kreatyniny <10 ml/min). U pacjentów z umiarkowaną niewydolnością nerek (klirens kreatyniny 10-30 ml/min), należy wy-dłużyć odstępy między kolejnymi dawkami do 12 godzin. Ponieważ na drodze hemodializy lub hemo ltracji tramadol jest usuwany bardzo powoli, podanie po dializie w celu utrzymania analgezji nie jest konieczne. U pacjentów z ciężką niewydolnością wątroby stosowanie preparatu Poltram Combo jest przeciwwskazane. U pacjen-tów z umiarkowanymi zaburzeniami czynności wątroby można rozważyć ostrożne stosowanie, pod warunkiem wydłużenia odstępów pomiędzy poszczególnymi dawkami. Sposób podawania: Doustnie. Tabletki należy połykać w całości, popijając wystarczającą ilością płynu. Nie należy tabletek łamać ani żuć. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na tramadol, paracetamol lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Ostre zatrucie alkoholem, lekami nasennymi, ośrodkowo działającymi lekami przeciwbólowymi, opioidami lub lekami psychotropowymi. Poltramu Combo nie wolno stosować u pacjentów, którzy zażywają lub w ciągu 2 tygodni poprzedzających leczenie zażywali inhibitory monoaminooksydazy (MAO). Ciężka niewydolność wątroby. Padaczka oporna na leczenie. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: W celu uniknięcia przypadkowego przedawkowania, pacjenta należy poinformować, aby nie przekraczał zalecanej dawki oraz nie stosował jednocześnie innych produk-tów leczniczych zawierających paracetamol (w tym sprzedawanych bez recepty) lub tramadol bez zgody lekarza. Nie należy stosować Poltramu Combo: u pacjentów z ciężką niewydolnością nerek (klirens kreatyniny <10 ml/min) oraz w przypadku ciężkiej niewydolności oddechowej. U pacjentów z ciężką niewydolnością wątroby stosowanie preparatu jest przeciwwskazane. Ryzyko przedawkowania paracetamolu jest większe u pacjentów z chorobą wątroby niespowodowaną marskością poalkoholową. U pacjentów z umiarkowanymi zaburzeniami czynności wątroby można rozważyć ostrożne stosowanie, pod warunkiem wydłużenia odstępów pomiędzy poszczególnymi dawkami. Tramadolu nie należy stosować w leczeniu uzależnienia od opioidów. Mimo że tramadol jest agonistą receptorów opioidowych, nie znosi on objawów odstawiennych. U pacjentów ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia drgawek lub przyjmujących równocześnie inne leki obniżające próg drgawkowy, szczególnie z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, neuroleptyki, ośrodkowo i miejscowo działające leki przeciwbólowe opisywano występowanie drgawek. Pacjenci z wyrównaną padaczką oraz osoby podatne na występowanie drgawek mogą być leczone tra-madolem wyłącznie, gdy jest to bezwzględnie konieczne. Drgawki występowały u pacjentów otrzymujących tramadol w zalecanych dawkach. Ryzyko może się zwiększyć w przypadku przyjmowania dawek tramadolu większych niż zalecane. Nie należy stosować z opioidami o działaniu agonistyczno-antagonistycznym (nalbu na, buprenor na, pentazocyna). Poltram Combo powinien być stosowany ze szczególną ostrożnością u pacjentów: uzależnionych od opioidów, po urazach głowy, ze stanami drgawkowymi, z zaburzeniami dróg żółciowych, we wstrząsie, z zaburzeniami świadomości o niewyjaśnionej etiologii, z ośrodkowymi lub obwodowymi zabu-rzeniami oddechowymi, ze zwiększonym ciśnieniem wewnątrzczaszkowym. Przedawkowanie może mieć toksyczne działanie na wątrobę. W dawkach terapeutycznych tramadol może powodować objawy odstawienne. Rzadko obserwowano uzależnienie lub nadużywanie. Po nagłym odstawieniu mogą wystąpić objawy podobne do obserwowanych po odstawieniu opioidów. Zgodnie z doświadczeniem klinicznym uważa się, że objawów odstawienia można uniknąć poprzez stopniowe zmniejszenie dawki podczas odstawiania leku, szczególnie po długotrwałym okresie leczenia. W pojedynczej pracy opisano, że zastosowanie tramadolu podczas znieczulenia ogólnego en uranem i podtlenkiem azotu nasiliło wspomnienia śródoperacyjne. Do czasu wyjaśnienia powyższego działania należy unikać stosowania tramadolu podczas płytkiej narkozy. Działania niepożądane: Najczęstszymi działaniami niepożądanymi, zgłaszanymi u > 10% pacjentów podczas badań klinicznych były: nudno-ści, zawroty głowy i senność. Poniżej wymienione działania niepożądane zostały przedstawione zgodnie z częstością występowania i klasy kacją układów i narządów. Zaburzenia psychiczne: często: splątanie, zmienność nastrojów (lęk, nerwowość, euforia), zaburzenia snu; niezbyt często: depresja, omamy, koszmary senne, niepamięć; rzadko: uzależnienie; bardzo rzadko: nadużywanie (w obserwacji po wprowadzeniu produktu leczniczego do obrotu). Zaburzenia układu nerwowego: bardzo często: zawroty głowy, senność; często: ból głowy, drżenie; niezbyt często: mimowolne skurcze mięśni, parestezje, szum w uszach; rzadko: ataksja, drgawki. Zaburzenia oka: rzadko: niewyraźne widzenie. Zaburzenia serca: niezbyt często: kołatania serca, tachykardia, zaburzenia rytmu serca. Zaburzenia naczyniowe: niezbyt często: nadciśnienie tętnicze. Zaburzenia układu oddechowego, klatki piersiowej i śródpiersia: niezbyt często: duszność. Zaburzenia żołądka i jelit: Bardzo często: nudności; często: wymioty, zaparcie, suchość w jamie ustnej, biegunka, ból brzucha, niestrawność, wzdęcia; niezbyt często: dysfagia, czarne stolce. Zaburzenia wątroby i dróg żółciowych: niezbyt często: podwyższenie aktywności aminotransferaz. Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej: często: nadmierna potliwość, świąd; niezbyt często: reakcje skórne (np. wysypka, pokrzywka). Zaburzenia nerek i dróg moczowych: niezbyt często: albuminuria, zaburzenia mikcji (zaburzenia w oddawaniu moczu i zatrzymanie moczu). Zaburzenia ogólne i stany w miejscu podania: niezbyt często: dreszcze, uderzenia gorąca, ból w klatce piersiowej. Mimo, iż w czasie badań klinicznych nie obserwowano niżej wymienionych działań niepożądanych, związanych ze stosowaniem tramadolu lub paracetamolu, nie można jednak wykluczyć ich wystąpienia. Tramadol: Niedociśnienie ortostatyczne, bradykardia, zapaść. Doświadczenie po wprowadzeniu produktu leczniczego do obrotu opisuje rzadkie przy-padki zmian działania warfaryny, w tym wydłużenie czasu protrombinowego. Rzadko: reakcje nadwrażliwości ze strony układu oddechowego (na przykład duszność, skurcz oskrzeli, świszczący oddech, obrzęk naczynioruchowy) oraz ana laksja. Rzadko: zmiany apetytu, osłabienia narządu ruchu oraz zahamowanie oddychania. Mogą wystąpić zaburzenia psychiczne różniące się międzyosobniczo, co do nasilenia i rodzaju. Mogą to być zmiany nastroju (zwykle euforia, sporadycznie dysforia), zmiany aktywności (zwykle zmniejszenie, sporadycznie zwiększenie) oraz zmiany zdolności do percepcji poznawczej i zmysłowej (np. zachowania decyzyjne, zabu-rzenia postrzegania). Zgłaszano przypadki pogorszenia astmy, jednak nie ustalono związku przyczynowego. Po nagłym odstawieniu mogą wystąpić objawy podobne do obserwowanych po odstawieniu opioidów: pobudzenie, niepokój, nerwowość, bezsenność, hiperkineza, drżenia oraz zaburzenia żołądka i jelit. Inne działania niepożądane, które w rzadkich przypadkach występowały po nagłym odstawieniu tramadolu, to: napady paniki, silny niepokój, omamy, parestezje, dzwonienie w uszach i inne objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego. Paracetamol: Działania niepożądane występują rzadko, ale mogą wystąpić reakcje nadwrażliwości, w tym wysypka skórna. Istnieją doniesienia o występowaniu zaburzeń morfologii krwi, w tym trombocytopenii i agranulocytozy, które niekoniecznie mogły mieć związek ze stosowaniem paracetamolu. W kilku doniesieniach sugerowano możliwość wystąpienia hipoprotrombinemii podczas jednoczesnego stosowania z lekami z grupy warfaryny. W innych badaniach nie wykazano zmian czasu protrombinowego. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma S. A. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu nr 17791 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa, tel. +48 22 364 61 00; fax. +48 22 364 61 02. www.polpharma.pl. Lek wydawany na podstawie recepty.

Poltram Combo w konkurencyjnej cenie

Nowość!

P-CO

M/0

16/0

3-20

11

60 tabl.Poltram Combo

3030PLN



10 tabl.Poltram Combo2270

PLN 1947PLN 1098

PLN

zapytaj Przedstawiciela Aptecznego o ofertę na Poltram Combo

A4_Poltram_Combo_test_D_farmaceuc-02i.indd 1 2011-03-11 14:58:21

Poltram Combo (Tramadoli hydrochloridum + Paracetamolum). Skład i postać: 1 tabletka powlekana zawiera 37,5 mg chlorowodorku tramadolu i 325 mg paracetamolu. Wskazania: Objawowe leczenie bólu o umiarkowanym i dużym nasileniu. Zastosowanie leku należy ograniczyć do tych pacjentów z bólem o umiarkowanym i dużym nasileniu, którzy wymagają zastosowania połączenia tramadolu z paracetamolem. Dawkowanie i sposób podawania: Dorośli i młodzież ( 12 lat). Dawkę ustala się w zależności od stopnia nasilenia bólu oraz odpowiedzi pacjenta na lek. Początkowa zalecana dawka to 2 tabletki preparatu Poltram Combo. W razie potrze-by można przyjąć kolejne dawki, nie przekraczając 8 tabletek (co odpowiada 300 mg tramadolu i 2600 mg paracetamolu) na dobę. Odstęp pomiędzy dawkami nie powinien być krótszy niż 6 godzin. W żadnych okolicznościach Poltramu Combo nie należy stosować dłużej niż jest to bezwzględnie konieczne. Jeśli ze względu na rodzaj i ciężkość schorzenia niezbędne jest długotrwałe stosowanie preparatu, należy uważnie i regularnie obserwować pacjenta (z przerwami w stosowaniu, jeśli to możliwe) w celu wery kacji konieczności dalszego stosowania. Dzieci: Nie ustalono skuteczności i bezpieczeństwa stosowania Poltramu Combo u dzieci w wieku < 12 lat. Dlatego nie zaleca się stosowania preparatu w tej grupie wiekowej. Pacjenci w podeszłym wieku. Można podawać zwykle stosowane dawki, jednak pamiętać, że u ochotników > 75 lat okres półtrwania fazy wydalania po podaniu doustnym zwiększał się o 17%. U pacjentów > 75 lat zalecany odstęp pomiędzy podaniem dawek powinien być dłuższy niż 6 godz., ze względu na zawartość tramadolu. Ze względu na zawartość tramadolu nie należy stosować Poltramu Combo u pacjentów z ciężką niewydolnością nerek (klirens kreatyniny <10 ml/min). U pacjentów z umiarkowaną niewydolnością nerek (klirens kreatyniny 10-30 ml/min), należy wy-dłużyć odstępy między kolejnymi dawkami do 12 godzin. Ponieważ na drodze hemodializy lub hemo ltracji tramadol jest usuwany bardzo powoli, podanie po dializie w celu utrzymania analgezji nie jest konieczne. U pacjentów z ciężką niewydolnością wątroby stosowanie preparatu Poltram Combo jest przeciwwskazane. U pacjen-tów z umiarkowanymi zaburzeniami czynności wątroby można rozważyć ostrożne stosowanie, pod warunkiem wydłużenia odstępów pomiędzy poszczególnymi dawkami. Sposób podawania: Doustnie. Tabletki należy połykać w całości, popijając wystarczającą ilością płynu. Nie należy tabletek łamać ani żuć. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na tramadol, paracetamol lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Ostre zatrucie alkoholem, lekami nasennymi, ośrodkowo działającymi lekami przeciwbólowymi, opioidami lub lekami psychotropowymi. Poltramu Combo nie wolno stosować u pacjentów, którzy zażywają lub w ciągu 2 tygodni poprzedzających leczenie zażywali inhibitory monoaminooksydazy (MAO). Ciężka niewydolność wątroby. Padaczka oporna na leczenie. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: W celu uniknięcia przypadkowego przedawkowania, pacjenta należy poinformować, aby nie przekraczał zalecanej dawki oraz nie stosował jednocześnie innych produk-tów leczniczych zawierających paracetamol (w tym sprzedawanych bez recepty) lub tramadol bez zgody lekarza. Nie należy stosować Poltramu Combo: u pacjentów z ciężką niewydolnością nerek (klirens kreatyniny <10 ml/min) oraz w przypadku ciężkiej niewydolności oddechowej. U pacjentów z ciężką niewydolnością wątroby stosowanie preparatu jest przeciwwskazane. Ryzyko przedawkowania paracetamolu jest większe u pacjentów z chorobą wątroby niespowodowaną marskością poalkoholową. U pacjentów z umiarkowanymi zaburzeniami czynności wątroby można rozważyć ostrożne stosowanie, pod warunkiem wydłużenia odstępów pomiędzy poszczególnymi dawkami. Tramadolu nie należy stosować w leczeniu uzależnienia od opioidów. Mimo że tramadol jest agonistą receptorów opioidowych, nie znosi on objawów odstawiennych. U pacjentów ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia drgawek lub przyjmujących równocześnie inne leki obniżające próg drgawkowy, szczególnie z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, neuroleptyki, ośrodkowo i miejscowo działające leki przeciwbólowe opisywano występowanie drgawek. Pacjenci z wyrównaną padaczką oraz osoby podatne na występowanie drgawek mogą być leczone tra-madolem wyłącznie, gdy jest to bezwzględnie konieczne. Drgawki występowały u pacjentów otrzymujących tramadol w zalecanych dawkach. Ryzyko może się zwiększyć w przypadku przyjmowania dawek tramadolu większych niż zalecane. Nie należy stosować z opioidami o działaniu agonistyczno-antagonistycznym (nalbu na, buprenor na, pentazocyna). Poltram Combo powinien być stosowany ze szczególną ostrożnością u pacjentów: uzależnionych od opioidów, po urazach głowy, ze stanami drgawkowymi, z zaburzeniami dróg żółciowych, we wstrząsie, z zaburzeniami świadomości o niewyjaśnionej etiologii, z ośrodkowymi lub obwodowymi zabu-rzeniami oddechowymi, ze zwiększonym ciśnieniem wewnątrzczaszkowym. Przedawkowanie może mieć toksyczne działanie na wątrobę. W dawkach terapeutycznych tramadol może powodować objawy odstawienne. Rzadko obserwowano uzależnienie lub nadużywanie. Po nagłym odstawieniu mogą wystąpić objawy podobne do obserwowanych po odstawieniu opioidów. Zgodnie z doświadczeniem klinicznym uważa się, że objawów odstawienia można uniknąć poprzez stopniowe zmniejszenie dawki podczas odstawiania leku, szczególnie po długotrwałym okresie leczenia. W pojedynczej pracy opisano, że zastosowanie tramadolu podczas znieczulenia ogólnego en uranem i podtlenkiem azotu nasiliło wspomnienia śródoperacyjne. Do czasu wyjaśnienia powyższego działania należy unikać stosowania tramadolu podczas płytkiej narkozy. Działania niepożądane: Najczęstszymi działaniami niepożądanymi, zgłaszanymi u > 10% pacjentów podczas badań klinicznych były: nudno-ści, zawroty głowy i senność. Poniżej wymienione działania niepożądane zostały przedstawione zgodnie z częstością występowania i klasy kacją układów i narządów. Zaburzenia psychiczne: często: splątanie, zmienność nastrojów (lęk, nerwowość, euforia), zaburzenia snu; niezbyt często: depresja, omamy, koszmary senne, niepamięć; rzadko: uzależnienie; bardzo rzadko: nadużywanie (w obserwacji po wprowadzeniu produktu leczniczego do obrotu). Zaburzenia układu nerwowego: bardzo często: zawroty głowy, senność; często: ból głowy, drżenie; niezbyt często: mimowolne skurcze mięśni, parestezje, szum w uszach; rzadko: ataksja, drgawki. Zaburzenia oka: rzadko: niewyraźne widzenie. Zaburzenia serca: niezbyt często: kołatania serca, tachykardia, zaburzenia rytmu serca. Zaburzenia naczyniowe: niezbyt często: nadciśnienie tętnicze. Zaburzenia układu oddechowego, klatki piersiowej i śródpiersia: niezbyt często: duszność. Zaburzenia żołądka i jelit: Bardzo często: nudności; często: wymioty, zaparcie, suchość w jamie ustnej, biegunka, ból brzucha, niestrawność, wzdęcia; niezbyt często: dysfagia, czarne stolce. Zaburzenia wątroby i dróg żółciowych: niezbyt często: podwyższenie aktywności aminotransferaz. Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej: często: nadmierna potliwość, świąd; niezbyt często: reakcje skórne (np. wysypka, pokrzywka). Zaburzenia nerek i dróg moczowych: niezbyt często: albuminuria, zaburzenia mikcji (zaburzenia w oddawaniu moczu i zatrzymanie moczu). Zaburzenia ogólne i stany w miejscu podania: niezbyt często: dreszcze, uderzenia gorąca, ból w klatce piersiowej. Mimo, iż w czasie badań klinicznych nie obserwowano niżej wymienionych działań niepożądanych, związanych ze stosowaniem tramadolu lub paracetamolu, nie można jednak wykluczyć ich wystąpienia. Tramadol: Niedociśnienie ortostatyczne, bradykardia, zapaść. Doświadczenie po wprowadzeniu produktu leczniczego do obrotu opisuje rzadkie przy-padki zmian działania warfaryny, w tym wydłużenie czasu protrombinowego. Rzadko: reakcje nadwrażliwości ze strony układu oddechowego (na przykład duszność, skurcz oskrzeli, świszczący oddech, obrzęk naczynioruchowy) oraz ana laksja. Rzadko: zmiany apetytu, osłabienia narządu ruchu oraz zahamowanie oddychania. Mogą wystąpić zaburzenia psychiczne różniące się międzyosobniczo, co do nasilenia i rodzaju. Mogą to być zmiany nastroju (zwykle euforia, sporadycznie dysforia), zmiany aktywności (zwykle zmniejszenie, sporadycznie zwiększenie) oraz zmiany zdolności do percepcji poznawczej i zmysłowej (np. zachowania decyzyjne, zabu-rzenia postrzegania). Zgłaszano przypadki pogorszenia astmy, jednak nie ustalono związku przyczynowego. Po nagłym odstawieniu mogą wystąpić objawy podobne do obserwowanych po odstawieniu opioidów: pobudzenie, niepokój, nerwowość, bezsenność, hiperkineza, drżenia oraz zaburzenia żołądka i jelit. Inne działania niepożądane, które w rzadkich przypadkach występowały po nagłym odstawieniu tramadolu, to: napady paniki, silny niepokój, omamy, parestezje, dzwonienie w uszach i inne objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego. Paracetamol: Działania niepożądane występują rzadko, ale mogą wystąpić reakcje nadwrażliwości, w tym wysypka skórna. Istnieją doniesienia o występowaniu zaburzeń morfologii krwi, w tym trombocytopenii i agranulocytozy, które niekoniecznie mogły mieć związek ze stosowaniem paracetamolu. W kilku doniesieniach sugerowano możliwość wystąpienia hipoprotrombinemii podczas jednoczesnego stosowania z lekami z grupy warfaryny. W innych badaniach nie wykazano zmian czasu protrombinowego. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma S. A. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu nr 17791 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa, tel. +48 22 364 61 00; fax. +48 22 364 61 02. www.polpharma.pl. Lek wydawany na podstawie recepty.

Poltram Combo w konkurencyjnej cenie

Nowość!

P-CO

M/0

16/0

3-20

11


3030PLN



10 tabl.Poltram Combo2270

PLN 1947PLN 1098

PLN

zapytaj Przedstawiciela Aptecznego o ofertę na Poltram Combo

A4_Poltram_Combo_test_D_farmaceuc-02i.indd 1 2011-03-11 14:58:21


Nauka

Schemat leczenia bólu przewlekłego, nowotworowego, przy-jęty w 1986 r. przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) – tzw. trójstopniowa drabina analgetyczna, jest powszechnie stosowany i pozwala skutecznie uśmierzać ból u 80-90 proc. chorych. Należy stosować leki silniejsze, gdy słabsze przestają działać oraz zmierzać do osiągnięcia minimalnego skutecz-nego stężenia analgetyku w surowicy krwi i jego utrzymania przez cały czas leczenia bólu. Ponadto zaleca się stosowanie dodatkowych dawek analgetyków w razie potrzeby, np. przy pojawieniu się bólów przebijających. Leczenie powinno się rozpoczynać za pomocą paracetamolu lub innych niestero-idowych leków przeciwzapalnych – NLPZ (I stopień – proste analgetyki), następnie dołącza się słaby opioid (II stopień- tramadol, kodeina), który w trzecim etapie zamienia się na mocny opioid (III stopień-morfina, buprenorfina, fentanyl, pe-tydyna, metadon). Opioidy wskazane są również w leczeniu bólów ostrych o dużym nasileniu oraz bólów przewlekłych nienowotworowych trwających ponad 3 miesiące, gdy inne metody leczenia okazały się nieskuteczne lub powodowały objawy niepożądane. Należy jednak podkreślić, że leki I i II stopnia wykazują tzw. efekt pułapowy. Ich dawki mogą być zwiększane tylko do pewnych granic. Dawka powyżej dawki pułapowej nie zwiększa działania analgetycznego, a może na-silać działanie uboczne. Dodatkowo stosowanie NLPZ wiąże się z poważnymi, działaniami niepożądanymi, jak krwawienia z przewodu pokarmowego i nefrotoksyczność. Alternatywą wówczas mogą stanowić słabe, a w dalszym etapie silne opioidy, o ile stosowanie silnych opioidów w ostrym ciężkim bólu bądź przewlekłym bólu nowotworowym nie budzi kon-trowersji to zalecanie w innych rodzajach bólów nie spotyka się jeszcze z powszechną akceptacją wśród lekarzy.

Terapia preparatami złożonymiJedną z zalecanych obecnie metod leczenia farmakologicz-nego bólu jest terapia preparatami złożonymi. Skojarzenie tramadolu (37,5 mg) z paracetamolem (325 mg) w jednej tabletce jest skuteczną terapią przeciwbólową u pacjentów z umiarkowanym i ciężkim ostrym bólem oraz u chorych z bólem przewlekłym, szczególnie o charakterze zaostrzeń. W wielu dobrze zaprojektowanych i przeprowadzonych ba-daniach klinicznych wykazano wysoką skuteczność kliniczną preparatu złożonego u chorych z pooperacyjnymi ostrymi bólami, w grupie pacjentów z bólami pochodzenia mięśnio-wo-szkieletowego o różnym czasie trwania, bólach neuro-patycznych. Preparat tramadolu z paracetamolem okazał się tak samo skuteczny, jak połączenie kodeiny z paracetamolem (30/300mg) w leczeniu przewlekłych bólów kręgosłupa – skuteczność nie różniła się istotnie od gabapentyny u pacjen-tów z przewlekłym bólem neuropatycznym na tle cukrzycy. Początek działania preparatu złożonego jest szybszy niż tra-madolu i czas działania dłuższy niż każdego z tych prepara-tów oddzielnie. Tramadol należy do opioidowych leków przeciwbólowych, o działaniu ośrodkowym, o sile działania analgetycznego określanej na 1/10 do 1/6 siły morfiny. Cechuje się unikalnym mechanizmem działania – oddziałuje agonistycznie na recep-

tor opioidowy oraz aktywuje zstępujące układy antynocycep-tywne, poprzez zahamowanie wychwytu zwrotnego sero-toniny i noradrenaliny na poziomie rdzenia. Taki mechanizm działania sprawia, że przy porównywalnym z kodeiną efekcie analgetycznym znacznie zmniejsza częstość występowania zaparć, w przeciwieństwie do morfiny nie hamuje czynno-ści układu oddechowego. Działa również przeciwkaszlowo. Wpływ tramadolu na układ krążenia jest zazwyczaj niewielki. Zwiększa natomiast ryzyko drgawek. Pacjenci z padaczką lub drgawkami w wywiadzie oraz osoby podatne na występowa-nie drgawek pochodzenia mózgowego mogą być leczone tramadolem wyłącznie, gdy jest to bezwzględnie konieczne.Paracetamol jest metabolitem fenacetyny o działaniu prze-ciwbólowym i przeciwgorączkowym. Hamuje syntezę pro-staglandyn w OUN przez hamowanie cykooksygenazy kwasu arachidynowego. W wyniku tego dochodzi do zmniejszenia wrażliwości na działanie takich mediatorów, jak kinin i seroto-niny, co oznacza podwyższenie progu bólowego. Jest lekiem pierwszego wyboru w leczeniu bólu lekkiego lub umiarko-wanego. Jeśli stosuje się go w zalecanych dawkach do 4g na dobę jest lekiem słabszym, ale bezpieczniejszym niż klasycz-ne NLPZ.

PodsumowaniePodsumowując skojarzenie tramadolu i paracetamolu w jed-nym preparacie pozwoliło na zmniejszenie dawki leków, przy jednoczesnej poprawie skuteczności terapeutycznej i lepszej tolerancji, wyraźnie mniejszym odsetkiem działań niepożąda-nych (51 proc. całkowitych działań niepożądanych preparatu złożonego vs 73 proc. – tramadolu) oraz znacznie lepszym wypełnianiem zaleceń lekarskich przez pacjenta (poprawa compliance). ■

Piśmiennictwo:1. Dhillon S: Tramadol (paracetamol fixe-dose combination: a review of its use in the management of mederate to relief pain. Clin Drug Investig 2010; 30:711-38.2. McClellan K, Scott LJ. Tramadol/paracetamol. Drugs 2003; 63:1079-86.

Skojarzenie tramadolu (37,5 mg) z paracetamolem (325 mg) w jednej tabletce jest skuteczną terapią przeciwbólową u pacjentówz umiarkowanym i ciężkim ostrym bólem oraz u chorych z bólem przewlekłym


Nauka


P

Leki generyczne pozwalają na obniżenie kosztów farmakoterapii i udostępnienie nowoczesnych metod leczenia szerszej grupie pacjentów. Zachowując tę samą skuteczność terapeutyczną i te same parametry jakości, produkowane są niejednokrotnie w sposób bardziej zaawansowany technologicznie niż wdrożone kilkanaście lat wcześniej produkty oryginalne.

Leki generyczne – jakość i bezpieczeństwo

Polpharma jest największym polskim producentem leków generycznych oraz przykładem nowoczesnych metod ich wytwarzania i zapewnienia jakości. W rankingu Instytutu Nauk Ekonomicznych PAN firma znajduje się w pierwszej czwórce najbardziej innowacyjnych firm w Polsce.

Budowanie jakości produktów generycznych zaczyna się już na etapie ich rozwoju – w laboratoriach badawczych, zanim lek trafi do rąk pacjenta. Następnie kontrola jakości prowa-dzona jest we wszystkich fazach procesu produkcyjnego, od materiałów wyjściowych i opakowań, po badania gotowego produktu przed zwolnieniem go do obrotu. Polpharma in-westuje w narzędzia analityczne, które należą do najnowo-cześniejszych w Polsce, takie jak spektrometr NIR (Near Infra Red) czy aparat IMS (Ion Mobility Spectrometer). Również po wprowadzeniu leku do obrotu firma monitoruje bezpieczeń-stwo jego stosowania.

Warunki produkcji leków w Polpharmie dostosowane są do międzynarodowych standardów Dobrej Praktyki Wytwarzania (GMP). Firma stosuje nowoczesne technologie, które zapew-niają wysoką jakość i bezpieczeństwo wytwarzanych produk-tów. Pełna hermetyzacja produkcji pozwala na ochronę leków przed ewentualnymi zanieczyszczeniami, a także ochronę pracowników przed kontaktem z substancjami chemicznymi. Substancje stosowane do produkcji spełniają surowe wymogi unijne i pochodzą wyłącznie od kwalifikowanych dostawców.

Wszystkie leki produkowane w Polpharmie posiadają certyfi-katy GMP wydane przez Głównego Inspektora Farmaceutycz-nego. Takie certyfikaty otrzymują wyłącznie firmy, które posia-dają odpowiednie pomieszczenia oraz wykażą, że wszystkie czynności, od zamawiania i odbioru surowców, po produkcję, konfekcjonowanie, przechowywanie, dystrybucję i dostarcza-nie leków odbywają się według zatwierdzonych procedur.

Proces naważania

Linia pakująca

źródło: Polpharma


Nauka


R E

K L

A M

A

Przestrzeganie zasad GMP weryfikują regularne kontro-le wewnętrzne oraz oficjalne inspekcje przeprowadzane przez instytucje nadzoru farmaceutycznego. Dodatkowo, instalacje Polpharmy do produkcji substancji aktywnych przechodzą regularne inspekcje FDA, czyli amerykańskiej Agencji ds. Żywności i Leków. ■

Polpharma Najlepszą Produkcyjną Firmą

Farmaceutyczną w Europie

W 2010 r. Polpharma została wyróżniona przez brytyjski magazyn „The New Economy” nagrodą w kategorii „Najlepsza Produkcyjna Firma Farmaceutyczna, Europa”.

Polpharmędocenionomiedzyinnymizawysokąjakośćoferowanychproduktów,ciągły,międzynarodowyrozwójorazjejwpływnaprzemysłfarmaceutycznyCentralnejiWschodniejEuropy.W2010r.nagrodyzostałyprzyznaneporazpierwszy.Sąoneodpowiedziąnarosnącezainteresowaniewśródczytelnikówmagazynusytuacjąwprzemyślefarmaceutycznymisłużbiezdrowia.Nominowanidonagrodywybieranibylinapodstawiegłosówczytelników„TheNewEconomy”,oddawanychdrogąelektroniczną.Następniejurykonkursuspośródtrzechnajlepszychfirmwkażdejkategoriiwyłoniłozwycięzcę.

Aparat do badania uwalniania substancji czynnej z formy leku

Urządzenie do tabletkowania

04129 POLPHARMA Vanatex Reklama prasowa do FP - 205x297.indd 1 2011-02-23 16:17:47Podstawowy niebieskozielonyPodstawowy karmazynowyPodstawowy żółtyPodstawowy czarny

34

MetamorfozyPartnerem Metamorfozy jest

Jak cudownie wypięknieć na wiosnę!Bohaterką kwietniowej metamorfozy jest Pani mgr Beata Piwowarska,kierowniczka apteki na stołecznej Woli.

ZACZYNAMY!Przyznaję, że z początku oba-wiałam się trochę udziału w waszej sesji. Ale gdy na dworze wreszcie zrobiło się cie-plej, a pierwsze promienie słońca zaczęły śmielej wychodzić zza chmur, powie-działam sobie – do dzieła!

34

Skoro nowa kreacja została już wybrana,

najwyższy czas zacząć pracę nad fryzurą.

Na początek farbowanie. Nowy kolor

nada włosom nieco życia i blasku.

Skoro wiosna zagościła już u nas na dobre, warto wziąć pod uwagę nieco weselsze kolory odzieży.

Każdy kosmyk musi zostać dokładnie pokryty farbą Praca żmudna, ale efekt będzie jej warty.

Najpierw modne cieniowanie

i wreszcie stylizacja – proste włosy

dodadzą fryzurze lekkości.

Metamorfozy

3535Na zakończenie delikatna pomadka na usta i metamorfoza dobiega końca.

Makijaż: Lena Grikurova. Stylizacja włosów: Adam Skórski (tel. 507-358-428). Foto: Michał Gałęzowski.

Już trzydzieści dziewięćCzytelniczek „farmacji Praktycznej” wzięło udział w naszych metamor-fozach. Promienny uśmiech, który pojawia się na ich twarzach tuż po zakończeniu sesji, świadczy o tym, że nasi specjaliści od urody stanęli na wysokości zadania. również i wy, drogie Panie, możecie powiedzieć sobie „czas na zmiany”! nasi styliści są do waszej dyspozycji. aby wziąć udział w kolejnej edycji naszych sesji, wystarczy wejść na stronę: www.farmacjapraktyczna.pl i za jej pośrednictwem wysłać do nas mejla, koniecznie z załączonym swoim zdjęciem.

porada stylistkiMAGDA STĘPIEŃMakeupownia Pracownia Wizerunku www.makeupownia.pltel. (22) 825 09 42, ul. Marszałkowska 3/5 p.III

WizażystkazaczęłaodprzemyciatwarzyPłynemMicelarnymPuri-MicellarzseriiPharmacerisN,następnienałożyłakremko-jąco-wzmacniającydotwarzyActive-Capilarilonowejformule.DopierodotaknawilżonejiukojonejskórytwarzydobranyzostałfluidPharmacerisFnr02Sand.Doskonalerozjaśniłiujednoliciłkolorcery,aponadtoukryłniedoskonałości.Powiekępokryłyjasne,świetlistebeżeibrązy,zodrobinąoranżu.Oczynabrałyciepłaiwyjątkowegoblasku.Nakościpoliczkowetrafiłróżwodcieniubrzoskwiniowo--beżowym,nadająclekkościiświeżościskórze.Błyszczykzkoleioptyczniepowiększyłusta.Kształtfryzuryzdecydowanieuległzmianie,mimomałejróżnicywdługościwłosów.Lekkopogłębionykolorfarbydopełniłcałości.

3535

Fryzura gotowa, teraz w ruch idą doskonałe kosmetyki Pharmaceris – pora na profesjonalny makijaż.

Czas na oprawę oczu – sekret dobrego make-up’u.

KONIEC!W trakcie sesji użyto następujących kosmetyków:

Pharmaceris N Puri-Micellar Płyn micelarny do delikat-nego oczyszczania i demakijażu twarzy i oczu, Active-Capilaril Krem kojąco-wzmac-niający i Opti-Capilaril Intensywny krem redukujący cienie i worki pod oczami.

Baza, podkład i puder świetnie zamaskują drobne niedoskonałości skóry.

Kuchnia farmaceutyczna

36

TTo proste – wystarczy nie sięgać po słodycze, nie objadać się ziemniakami, wykreślić z menu białe pieczywo. Nie jest łatwo, a pokus jest mnóstwo. Ale już po trzech miesiącach zbilanso-wanej diety są pierwsze efekty. Ubyło mi 5 kg! Zniknęły fałdki na brzuchu, uda lekko wyszczuplały. To ogromny sukces, bo z wielką nadzieją spoglądam na wiosenne rzeczy schowane na dnie szafy. W takim tempie jest spora szansa, że do lata będę wyglądać jak człowiek, a nie jak foczka!Najważniejsze, że „zaraziłam” moich najbliższych zdrowym odżywianiem. Przecież nie można traktować swojego żo-łądka jak śmietnika, do którego wrzucamy, co popadnie! Oprócz dyscypliny żywieniowej, którą narzuciłam w domu (nawet biedny psiak Luis podporząd-kował się diecie), mąż zajął się moją kondy-cją fizyczną. Kilogramy, które się do mnie przykleiły, nie tylko przeszkadzały mi na basenie, ale i w siłowni. Początki chodzenia na „salę tortur” nie nale-żały do przyjemności. Gdy po raz pierwszy wybrałam się z postanowieniem, że dwie godziny to opty-malny czas na poprawę mojej kondycji, nie przy-puszczałam, jak bardzo się mylę. Zmaganie się z własnym ciężkim ciałem, które już po pół godzinie odmawia posłu-szeństwa i ocieka potem… brr, okro-pieństwo!

Pamiętnik odchudzania cz.3Marzec upłynął jak z bicza strzelił. Mimo wielu chwil zwątpienia – wytrwałam. Koleżanki zasypują mnie gradem pytań – jak to możliwe, by narzucić sobie taki reżim?

Do tej pory wydawało mi się, że nie znajdę czasu na siłow-nię, ale chyba po prostu mi się nie chciało. Teraz chodzimy na salę z całą rodziną i nawet to polubiliśmy. Zauważyłam, że poprawiam tam nie tylko swoje ciało, ale i nastrój – chce mi się żyć, jestem bardziej pogodna, dobrze sypiam.Przyzwyczaiłam się też do przygotowywania wszystkich składników śniadania i obiadokolacji wcześniej. Do sklepu zabieram cały spis, a następnie wykorzystuję poszcze-gólne składniki w ciągu dnia. Część robię rano, resztę ok. godz. 17, gdy wszyscy już są w domu. Jemy wspólnie i nie później niż o 18-tej. Propozycje z jadłospisu, które znaj-

dziecie na stronie obok, są naprawdę smaczne. Szczególnie polecam warzywne risotto. Co-

raz więcej nowalijek sprzyja, by rezygnować z monotonii w naszej kuchni. Zajadanie się kolorowymi sałatkami to zastrzyk energii i utrwalanie nawyków, że urozmaicone potrawy sprzyjają zbilansowanej diecie. Po trzech miesiącach nie mogę już pa-trzeć na pieczone schaby, sosy czy torty. Po prostu nie odczuwam ochoty na te

potrawy. Potrafię przyrządzić przepyszne niskokaloryczne sałatki i desery. Dalszą ro-dzinę czeka teraz niespodzianka. Przyjeż-

dżają do nas na święta. Oj, będą zasko-czeni. Na stole będzie królowała

co prawda wielkanocna, ale na pewno niskokaloryczna kuch-nia. A po jedzeniu pójdziemy na długi spacer...

Baśka, farmaceutka z Gdańska

Kuchnia farmaceutyczna


Wartość odżywcza:kaloryczność: 1343 kcal., białko: 50 g, tłuszcz: 28 g, węglowodany: 218 g, błonnik: 39 g

Śniadanie:Pikantne tosty, herbata malinowa, grejpfrutSkładniki: 1 kromka chleba żytniego razowego, 1 płaska łyżeczka masła, 1 plaster sera żółtego, 2 małe pieczarki, ½ cebuli, pieprz, chili.Przygotowanie:Obrać cebulę i drobno posiekać, podsmażyć na maśle razem z pieczarkami, wymieszać z pieprzem i chilli. Ułożyć na kanapce. Na wierzch położyć ser i zapiekać.

drugie śniadanie:surówka z kapusty włoskiej z ogórkiem zielonymSkładniki: 130 g kapusty włoskiej, 100 g ogórka zielonego, 3 łyżki jogurtu naturalnego, szczypta cukru, szczypta koperku.Przygotowanie: Kapustę podzielić na duże części, dokładnie opłu-kać, poszatkować, posypać solą i odstawić. Ogórka umyć, obrać i pokroić w cienkie krążki. Koperek opłukać w zimnej wodzie i drobno posiekać lub użyć suszonego. Wszystkie składniki surów-ki wymieszać wraz z cukrem, schłodzić i podawać.

lunch:sałatka z pomidorami, szynką i kaszą jęczmienną, bułka z serem twarogowymsałatkaSkładniki: 1 średni pomidor 3 łyżki kaszy jęczmiennej, 2 plaster-ki szynki kanapkowej, 1 łyżeczka soku z cytryny, 1 łyżeczka oliwy, ½ cebuli.Przygotowanie: Pomidora umyć, osuszyć, pokroić na kawałki. Kaszę ugotować. Szynkę pokroić na drobniejsze kawałki. Cebulę obrać, posiekać. Wszystkie składniki dokładnie ze sobą wymieszać.Bułka Składniki: 1 duża bułka grahamka posmarowana 1 łyżką serka twarogowego.

obiadokolacja:risotto warzywne, szklanka soku pomidorowegoSkładniki: ¾ szklanki ryżu brązowego, 2-3 małe kukurydze ma-rynowane, ½ cukinii lub ogórka zielonego, ½ średniej marchwi, 3 plastry pomidora, nać selera i pietruszki, 1-2 łyżeczki cebuli, 1 ły-żeczka oleju, sól do smaku.Przygotowanie: Umyć wszystkie warzywa. Cebulę i marchew obrać, drobno pokroić w kosteczkę. Cukinię pokroić w duże ka-wałki. Miniaturową kukurydzę poszatkować w plasterki. Seler na-ciowy i świeżą nać pietruszki drobno posiekać. Pomidora obrać ze skórki i pokroić również w kostkę. Na rozgrzany olej kłaść kolejno cebulę, marchewkę, cukinię, kukurydzę, seler i smażyć do miękko-ści około 5 minut. Dodać ryż i smażyć jeszcze 3 minuty, cały czas mieszając. Tak przygotowane składniki osolić oraz dolewać do nich stopniowo wodę. Gotować jeszcze około 45 minut, aż płyn zostanie wchłonięty przez ryż. Dodać pomidora i gotować jeszcze kilka minut. Potrawę można jeszcze doprawić oraz posypać zielo-ną pietruszką. Podawać na gorąco.

* Jadłospis został dostarczony przez Vitalia.pl– serwis z indywidualnymi dietami.

7 kroków skutecznego odchudzania cz.3

Krok 4: Jakie posiłki?Oprócz poprawnie dostosowanej kaloryczności i podaży wszystkich składników, należy odpowiednio dobrać potrawy podczas komponowania codziennych posiłków. Twierdzenie, że kalorie to kalorie, nieważne z jakich produktów pochodzą, nie do końca jest prawdą. Są takie, po spożyciu których szybko czujemy głód i takie, które zapewnią sytość na długie godziny – i to jest właśnie klucz do sukcesu. Tu prym wiedzie błonnik pokarmowy, który pęczniejąc w żołądku poprawia perystalty-kę jelit, co ułatwia odchudzanie, a do tego daje uczucie sytości. Produktami bogatymi w błonnik pokarmowy są: pełnoziarniste pieczywo, kasze, brązowy ryż, razowe makarony, orzechy, na-siona, warzywa, owoce. Warto też wspomnieć o Indeksie Glike-micznym (IG). Produkty o wysokim IG powodują szybki wzrost glukozy we krwi i równie błyskawiczny jej spadek, co owocuje uczuciem głodu, spadkiem energii, sennością, bólem głowy. Produkty, które powodują stabilny wzrost glukozy we krwi, a tym samym zapewniają sytość to surowe warzywa, owoce tj. wiśnie, grejpfruty, produkty pełnoziarniste, produkty mleczne. Zdrowa dieta powinna być bogata również w wartościowe biał-ko, tj. chude mięso, ryby i jaja. Podaż białka w diecie na poziomie 10%-15% skutecznie zapewni sytość i równowagę organizmu.

Krok 5: Mało, ale częstoOprócz jakości spożywanych posiłków, ważny jest również ich rozkład i ilość. Istnieje mylne przekonanie, że im rzadziej jemy, tym szybciej osiągniemy cel w odchudzaniu. Jest zupełnie prze-ciwnie – głodzenie się daje sygnał organizmowi do robienia za-pasów na kolejne „czarne godziny”, co prowadzi do odkładania energii w postaci tkanki tłuszczowej nawet z najmniejszej porcji dostarczanego pokarmu. Warto zapamiętać, że częste (min. 4-5), niewielkie posiłki pobudzą metabolizm i zniwelują uczucie gło-du. Odstępy pomiędzy posiłkami powinny wynosić min. 3-4 godziny. Ważna jest również pora spożywania ostatniego dania – najlepiej maksymalnie 3 godziny przed snem, aby zapobiec nocnemu odkładaniu się tkanki tłuszczowej. ■

* Dalszy ciąg porad w kolejnym odcinku naszego cyklu.

Czy możliwa jest redukcja tkanki tłuszczowej przy zachowaniu upodobań żywieniowych i redukcji uczucia głodu? Jak najbardziej!

autor: Justyna Piechockadietetyczka,serwisVitalia.pl

Przykład jadłospisu:

oGROMnieekstremalne wakacjeJuż wiosna. Najwyższy czas zaplanować nadchodzące wakacje.Kolorowe katalogi biur podróży kusiły niebieskimi basenami, rajską plażą i kolorowymi drinkami z palemką. A jednak, fascynacja egzotycznymiwojażami przeszła mi po kilku takich wyjazdach. W myśl przysłowia „Cudze chwalicie, swojego nie znacie” postanowiłem poszukać czegoś w kraju.

MMazury? Morze? Góry? Wspomnieniami wróciłem do studenckich czasów. Oglądając stary album ze zdjęcia-mi natknąłem się na wyblakłą fotografię przedstawia-jącą grupę młodzieńców w dżinsach Odra, siedzących na plecakach z aluminiowymi stelażami i gotującą zupę w menażce na ognisku. W tle zachodziło czerwone słoń-ce, rysując kontury połonin. Oczyma wyobraźni zoba-czyłem zapomniane szlaki, przypomniałem sobie smak konserwy turystycznej, usłyszałem dźwięki gitary i pio-senek śpiewanych przy ognisku – „rajd rajd, bieszczadzki rajd, czy to słońce czy to deszcz...” Włączając internet nie spodziewałem się znaleźć wielu interesujących, biesz-czadzkich ofert turystycznych. Myliłem się.

Survival na połoninachKażdy przecież wie jak jest w Bieszczadach – stare, prze-tarte szlaki, połoniny, szumiące potoki. Kocham te kli-maty, ale jak przekonać do nich rodzinę? Sam nie byłem pewien, czy namiot nad brzegiem Osławy może być ciekawszy od pięciogwiazdkowego hotelu na Teneryfie. Owszem, całą rodziną lubimy oglądać programy o survi-valu na kanale Discovery, patrzeć na zmagania bohate-ra z przyrodą, ale czy możemy przeżyć coś podobnego w Bieszczadach?Na stronie Krainawilka.pl trafiłem na interesującą ofertę: „Ogromnie extremalne wakacje” – brzmi nieźle! Wyprawa samochodem terenowym na zapomniane, bieszczadzkie trakty, budowa przeprawy nad rwącym potokiem, poko-nywanie przeszkód terenowych, błotniste podjazdy – tak, to jest to! Okazało się, że wyprawę możemy zaplanować tak, by noc spędzić na dzikiej polanie wraz z instruktorem z Fundacji GROM, od którego nauczymy się, jak zbudować schronienie, jak rozpalić ogień i przygotować smaczną strawę.

autor: Michał Bednar

Informacje praktyczne:

l AgencjaTurystycznaBIESZCZADY,DanielWojtas,Lesko,ul.Rynek1,tel.134697270,[email protected],www.krainawilka.pl

l OWRelavia,Polańczyk,ul.Zdrojowa1,tel.134692027,[email protected],www.relavia.pl

l średniacenanocleguześniadaniem65zł/os.l wyprawasamochodemterenowym:140zł/os.l nocprzetrwaniazeszkoleniemzsurvivalu:

100zł/1os.l wycieczkadoLwowa:100złl wycieczkanaWęgry:100zł

Życie jest piękne


Na trasie towarzyszyć nam będzie instruktor – przewod-nik, który opowie nam o historii miejsc, które odwiedzimy na szlaku naszej wyprawy, o losach ludzi zamieszkujących ten region, dzieje opuszczonych wsi i starych cerkiewek. Będąc tak blisko przyrody poczujemy jej zapach i smak. Kiedy nasi znajomi będą leżeć plackiem na plaży pełnej turystów, my staniemy oko w oko z dziką bieszczadzką przyrodą, dotrzemy tam, gdzie docierają tylko nieliczni śmiałkowie. Poczujemy się jak odkrywcy, a dzięki profe-sjonalnej obsłudze dane nam będzie zasmakować traper-skiego życia. Dwudniowa wyprawa do Krainy Wilka za-kończy się w uzdrowisku Polańczyk, nad brzegiem Jeziora Solińskiego. Program „Ogromnie extremalnych wakacji” daje możliwość zaplanowania kilku następnych dni.

Tokaj i lwowskie sentymenty„Bieszczady Challenge” – to z kolei oferta dla miłośników prawdziwej przygody. Wyprawa z mapą i GPS’em na teren opuszczonej łemkowskiej wsi, połączona z poszukiwa-niem ukrytych skarbów. Wyprawa zakończy się spływem pontonami Doliną Sanu. Kiedyś chodziłem tam z pleca-kiem, teraz będę miał możliwość poznania tego miejsca z perspektywy wody! Już nie mogę się doczekać.Będąc w Bieszczadach nie sposób nie skorzystać z bli-skości wschodniej granicy. Sentymentalna wycieczka do Lwowa to pomysł na spędzenie kolejnego dnia. Lwów to przepiękne miasto na styku dwóch kultur – wschodniej i zachodniej. Pośród starych kamienic poczuć można at-mosferę przedwojennej metropolii. Wszędzie można tra-fić na ślady dawnych mieszkańców. Byłem tam tylko raz i cieszę się, że teraz będę miał możliwość pojechać tam z całą rodziną, bo to jedno z tych miejsc, do których stale chce się wracać...W ofercie znalazłem również wycieczkę na Węgry. Degu-stacja win Tokaju, termalne baseny – to może być inte-resujące i też trzeba będzie zarezerwować jeden dzień na tę atrakcję. Podczas rozmowy telefonicznej z biurem Krainawilka.pl dowiedziałem się, że na terenie naszego hotelu organizowane będą weekendowe imprezy dla całych rodzin – ścianka wspinaczkowa i zjazdy linowe z dachu hotelu, przejażdżki segwayami oraz liczne konku-rencje sprawnościowe – rzuty siekierą, konkurs wbijania gwoździa, itd. Wszystko to przy akompaniamencie fol-kowo-szantowej kapeli... oj, zapowiada się bojowy dzień, który zakończyć ma się plenerową projekcją filmu o Biesz-czadach. Jeżeli dodać do tego pyszne jedzenie z grilla i chłodne co nieco w kuflu, to mamy gotową receptę na pełen emocji weekend.

Pora odszukać śpiwór i menażkęNa koniec naszej bieszczadzkiej eskapady postanowiłem zaplanować rejs. Zarezerwowałem jacht, którym wyruszy-my w rejs po dzikich zatokach Jeziora Solińskiego, ukry-tych gdzieś pośród słynnych zielonych, solińskich wzgórz. Noc spędzimy na pokładzie łodzi zacumowanej w jednej z zatoczek. A ponieważ kilka dni wcześniej pobiorę facho-


we nauki od profesjonalisty z GROM-u, to może uda mi się rozpalić na plaży ognisko, a przy odrobinie szczęścia upie-kę na nim własnoręcznie złowionego pstrąga... Kiedy tak patrzę na konkretny i potwierdzony plan bieszczadzkich wakacji, czuję się jak nastolatek przed wyjazdem na ko-lonie. Nie mogę się już doczekać. Zaraz zejdę do piwnicy i odszukam starą menażkę, wędkę i śpiwór – już wkrótce mogą mi się przydać.. ■

Bieszczadzką eskapadę najlepiej zakończyć nad brzegiem Jeziora Solińskiego.

Życie jest piękne


Kultura


Z

W najnowszym obrazie Petera Weira bohaterowie starają się odzyskać

utracone w gułagu człowieczeństwo. Czy niebezpieczna wędrówka

przyniesie im wolność i ukojenie?

kino

„Niepokonani” – reż. Peter Weir. Wyst.: Jim Sturgess, Colin Far-rell, Ed Harris, Saoirse Ronan, Mark Strong, Gustaf Skarsgard, Alexandru Potocean, Sebastian Urzendowsky, Dragos Bucur. Dystr. Monolith. Premiera: kwiecień 2011.

Zima 1940 roku. Młody polski oficer, Janusz (Jim Stur-gess), zostaje aresztowany przez władze sowieckie i skazany na 20 lat obozu pracy za szpiegostwo. Wraz z dwustoma innymi nieszczęśnikami zostaje przetrans-portowany do gułagu na Syberii. Tam czekają go dwie dekady ciężkich robót przy wyrębie lasu i w kopalniach. Teoretycznie, bo tylu lat w gułagu się nie przeżywa... Na miejscu Janusz poznaje dwóch Polaków: Toma-sza (Alexandru Potocean) i Kazika (Sebastian Urzę-dowski), Łotysza Vossa (Gustaf Skarsgard) i cynicznie dowcipnego Jugosłowianina Zorana (Dragos Bucur). Bohaterowi załamanemu opłakanym stanem więźniów o dłuższym stażu, ważnej lekcji udziela Amerykanin Mister Smith (Ed Harris): „Tutaj życzliwość może cię zabić”. Grupa śmiałków postanawia uciec z sowieckie-go gułagu. Bez mapy i kompasu, przez tajgę, wyżyny Mongolii, pustynię Gobi, Tybet, Himalaje, docierają aż do Indii. Podróż pełna jest heroicznej walki o przetrwa-nie. Przemierzając pieszo najbardziej niezwykłe i nie-bezpieczne rejony świata, uczą się przebaczać i odzy-skują utracone w gułagu człowieczeństwo.

Powrót do życia

Na końcu świataKanwątejniezwykleoryginalnejopo-wieścijestpodróżautoraijegożonynaSyberiępoadoptowanącóreczkę.Książkaniejestjednakzwyczajnąkronikąpodróży,alezbioremobra-zów,anegdotirefleksjipoświęconychSyberii–jejfascynującymkrajobra-zom,bogatejhistorii,współczesno-ści,mitomioczywiścieniezwykłymludziom,żyjącymwwarunkachwymagającychhartuwielkiegociałai ducha.Wyrafinowana,czasemwręcz

poetyckaproza,dosmakowaniapokawałku,poruszającajaksyberyjskiezaklęciaiśpiewy,i malowniczajakwidokflisakównarzeceOb.

„100 pocztówek z Syberii”, Richard Wirick, Wydawnictwo Świat KsiążkiOsoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: SYBERIA, mają szansę otrzymać książkę w prezencie.

Moralność postępuDokonującysiępostępstawianasprzedtrudnymiwyzwaniamimoralnymi.Dyskusjatoczysięnietylkowgroniespecjalistów,aleobejmujeteższerokiekręgiopiniipublicznej.„Bioetykadlawszystkich”toprzystępnyprzewodnikdlaosóbchcącychzrozumieć,jakiemogąbyćkonsekwencjejejrozstrzy-gnięć.Pierwszaczęśćksiążkiodpowiadanapytania,jakąrolępełnidziśnauka

wżyciuspołeczeństwaijakiesąrelacjemiedzyetykąaprawem?Drugazostałapoświęconazagad-nieniombudzącymdziśszczególnekontrowersje,jakbadanianakomórkachmacierzystych,aborcja,invitroczyeutanazja.

„Bioetyka dla wszystkich”, Michele Aramini, Wydawnictwo eSPeOsoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: POSTĘP, mają szansę otrzymać książkę w prezencie.

Chcesz wiedzieć, dokąd warto wybrać się z młodszym, a gdzie ze starszym dzieckiem? które kawiarnie mają kącik dla maluchów? Gdzie w weekend odbywa się impreza plenerowa dla najmłodszych? wejdź na:

www.gogaga.pl

Zabierz dziecko w miasto!

REKL

AMA

Książki

Kultura


G

W krainie przesądów

Bez względu na to, za kogo się uważamy – racjonalistów czy ludzi

zabobonnych – wszyscy żyjemy w morzu przesądów.

Czy tego chcemy, czy nie.

Gdy czarny kot przebiegnie nam drogę, skręcamy wtedy w bok albo zawracamy. Na widok kominiarza łapiemy się za guzik. Aktorowi przed spektaklem życzymy poła-mania nóg. A gdy zbijemy lustro… W tym przypadku odpukanie w niemalowane chyba nie pomoże. W XXI w. nadal żyjemy otoczeni przez przesądy, odczytujemy zło-wróżbne znaki na niebie, za-klinamy dobry los, sięgając po podkowę z siedmioma otworami bądź czterolistną ko-niczynę. Do dziś konstruktorzy mostów wrzucają do zaprawy kilka groszy, gdyż ma to chronić most i przy-nosić szczęście podróżującym. Bokserzy spluwają przed walką w rękawicę, a piłkarze zakładają naj-pierw lewy but… Przykłady można by mnożyć wprost w nieskończoność.Książka Harry’ego Olivera to unikalna kolekcja nie-zliczonych przesądów, z którymi stykamy się na co dzień, i tych już nieco zapomnianych. Wbrew po-zorom nie jest to zbiór oczywistości – przytoczone przykłady bawią, zaskakują, skłaniają do namysłu, a niekiedy także szokują. Autor fascynuje się wszyst-kim, co nas otacza, a szczególnie ciekawymi histo-riami związanymi z otaczającymi nas przedmiotami, naszymi zwyczajami i codziennością.

„Czarne koty i prima aprilis. Skąd się wzięły przesądy w naszym życiu?”, Harry Oliver, Wydawnictwo Literackie

Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: ZABOBON, mają szansę otrzymać książkę w prezencie.

książka

Rozwiązanie konkursów z nr 2 (40): Książka „Sztuka prostoty” (hasło PROSTOTA):HenrykaTrembecka,

EwelinaBiadoń,MartaPolakiewicz,RenataTomczak,AnnaMitula.Książka „Alfabet zakochanego...” (hasło INDIE):MałgorzataChlebiec,DominikaNurowicz,ZuzannaSala,PawełKaczyński,KatarzynaGlińska.

Książka „Pstryk...” (hasło PSTRYK):MateuszKuczeła,KingaOlesiak,SylwiaJasińska-Dobrołowicz,DanutaKozira,EwaSobolewska.

Płyta „Black Swan” (hasło ŁABĘDŹ):MonikaPałkiewicz,RyszardZabokrzycki,MariaŻamojda,WiolettaSzubert,BarbaraWorona.

Płyta „Version Integrale” (hasło GAROU):KlementynaPierzga,MariaŚwier-czak,WandaPlewnik,GrażynaSokólska,PatrycjaWełna.

Zapraszamy do udziału w naszych konkursach! Wejdź na stronę:

www.farmacjapraktyczna.pl

Greckie wyzwaniePłytazawiera12utworówza-śpiewanychprzezMajęSikorow-skąwjęzykugreckim.PietyzmGrekówdlatradycjipozwala,by przebojamizostawałyza-równomelodieludowe,jakitepisaneprzezzawodowychauto-rów.MajaSikorowskapenetrujeteklimatyoddziecka,władającgrekątaksamo,jakpolszczy-zną.KrakowskizespółKroketoz koleinietylkoświetniwirtuozi,aleprzedewszystkimludzieszukającywmuzy-cenowychwyzwań.Powstałapłytaniezwykła,energetycznailirycznazarazemkażącaponieśćsięprzebojowejfrazielubzasłuchaćwnostalgicznąkantylenę.

„Avra”, Maja Sikorowska, Kroke, EMI Music PolandOsoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: AVRA, mają szansę otrzymać płytę w prezencie.

PłytyMelodie niebanalnePierwszeautorskiewydawnic-twoSewerynaKrajewskiegoodniemaldekady,nawiązujedoklasycznychpioseneksprzedlat,aleteżukazujemelancho-lijnydystansdoupływającegoczasu.Tojużniesympatycz-nyłobuziak,wycinającynaławceserce,byzaimponowaćdziewczynie,alepogodzonyzeświatem,powściągliwymężczyzna,którylubinatejstarejławceusiąśćipowspominać.Wieteż,żeżyciejestpełneniespodzianek,żewkażdejchwilimożegoznowuporwaćjegowartkinurt.Jestwięcprzebojowo,melodyjnie,aleniebanalnie.

„Jak Tam Jest”, Seweryn Krajewski, Sony MusicOsoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: SEWERYN, mają szansę otrzymać płytę w prezencie.

Krzyżówka


10

Rozwiązaniem

krzyżówki z num

eru 2 (40) „Farmacji Praktycznej” jest hasło: STEN

TOW

ANIE TĘTN

IC SZYJNYCH

. Komplet serw

etek firmy Alm

i Decor

otrzymują: Jadw

iga Barbach-knaś, erna sztuka, dariusz Celebucki, Jolanta G

oździk, artur kowalczyk, Barbara klim

kowska, agnieszka

ogórkiew

icz, anna niedziela, agata Bielec-Bednarczyk i m

arcin Gaw

łowski.

SKUTECZNOŚĆ POTWIERDZONA W BADANIACH KLINICZNYCH POD PATRONATEM POLSKIEGO TOWARZYSTWA ULTRASONOGRAFICZNEGO

*Badania In Vivo w Centrum Naukowo-Badawczym Dr Irena Eris

Zmniejszenie cellulitu u 96% badanych

w 14 dni*

DERMOPIELĘGNACJA + SUPLEMENTACJA

DERMOPIELĘGNACJA ANTYCELLULITOWA

Litery z ponumerowanych pól utworzą rozwiązanie.

Osoby, które nadeślą prawidłowe rozwiązanie krzyżówki, mają szansę otrzymać jeden z 10 kompletów kosmetyków firmy Pharmaceris, ufundowanych przez Polpharmę. Rozwiązanie krzyżówki prosimy przesłać do 30 kwietnia 2011 r. na adres: Valkea Media S.A., ul. Elbląska 15/17, 01-747 Warszawa, z dopiskiem: „Farmacja Praktyczna” lub na adres e-mail: [email protected]

Imię i nazwisko:................................................................................................................Dokładny adres:................................................................................................................

................................................................................................................

Data i podpis:................................................................................................................

Wyrażam zgodę na przetwarzanie w celach marketingowych przez Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, ul. Bobrowiecka 6, danych osobowych podanych na kuponie (podstawa prawna - Ustawa z 29.08.1997 r. o ochronie danych osobowych).

3329 30 343127 32282520 21 22 2623 2419

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 16 1715 18

R E

K L

A M

A

Documents

PRAKTYCZNY MAGAZYN DLA FARMACEUTÓW …€¦ · Życie jest piękne 34 Metamorfozy 36 Pamiętnik odchudzania 38 oGROMnie ekstremalne wakacje Szykujcie wędki, śpiwory i menażki!