1

2 долоо хоногӨС-ийн загвар

Агуулга 1.1 Өгөгдлийн загвар, схем, схемийн хувь 1.2. Объектийн холбоосын шинжилгээ

Шинжилгээ хийх алхмууд, гарах загварууд Атрибутын төрөл Атрибутын төрлийн шинжилгээ ӨС-гийн загварт

хэрхэн нөлөөлөх тухай зөвлөмж 

2

1.1 Өгөгдлийн загвар, схем, схемийн хувь

Өгөгдлийн загвар нь өгөгдлийн сангийн бүтцийг тайлбарласан багц зарчим юм

Өгөгдлийн 3 тєвшний загвар байдаг Өгөгдлийн ерөнхий загвар / өндөр төвшний загвар бєгєєд

объект, атрибут, холбоосыг тодорхойлдог   Єгөгдлийн физик загвар / доод төвшний загвар бєгєєд

өгөгдлийг компьютерт хэрхэн хадгалахыг тодорхойлдог (бичлэгийн формат, бичлэгийн дараалал, хандах зам г.з.)

3

1.1 Өгөгдлийн загвар, схем, схемийн хувь

Өгөгдлийн ерөнхий загвар Объект нь өгөгдлийн санд хадгалагдах бодит ертөнцийн

объект буюу үзэгдлийг дүрсэлдэг жишээлбэл оюутан, хичээл

Атрибут нь тус объектийг тодорхойлох шинж чанарыг дүрсэлдэг

жишээлбэл хичээл объектийг хичээлийн нэр, кредит, заах хэлбэрээр тодорхойлох

Холбоос нь объектуудын хоорондох хамаарлыг тодорхойлдог

жишээлбэл оюутан ба хичээл гэсэн объектүүд хэрхэн хоорондоо холбогдох

4

1.1 Өгөгдлийн загвар, схем, схемийн хувь

Өгөгдлийн ерөнхий загварыг дүрслэх хэрэгсэл Уламжлалт бvтэцлэгдсэн арга

ОХД ОХД-ын өргөтгөл/Өгөгдлийн ерөнхий схем (ӨЕС)

Объект хандлагат арга ЮМЛ (UML) Класс диаграм

5

1.1 Өгөгдлийн загвар, схем, схемийн хувь

Өгөгдлийн загвар Ерөнхий ба физик загвараас гадна гурав

дахь төрлийн загвар байдаг Өгөгдлийн хэрэгжүүлэх загвар нь өгөгдөл

компьютерт ямар ӨСУС-ийн тусламжтай, хэрхэн зохион байгуулагдахыг тодорхойлдог

Жишээ нь Аксесс хэрэгслийн тусламжтай хvснэгтийн загвар гаргах (Access Table Design)

6

1.1 Өгөгдлийн загвар, схем, схемийн хувь

Схем ба схемийн хувь Өгөгдлийн ерөнхий схем (мета-өгөгдөл) ӨС-ийн

загварыг дүрсэлдэг хэрэгслийн нэг юм. Жижиг системд хэрэглэхэд зохимжтой ӨС-ийн бүтэц, холбоосыг тодорхой харуулж чаддаг ӨЕС-д дараах зүйлүүдийг нэрлэж дүрсэлнэ. Үүнд:

объект объект тус бүрт хамаарах өгөгдлийн элементүүд объектүүдийн хоорондох холбоос объектийн анхдагч түлхүүр 

7

1.1 Өгөгдлийн загвар, схем, схемийн хувь

Өгөгдлийн ерөнхий схемийн жишээ

8

1.1 Өгөгдлийн загвар, схем, схемийн хувь

Схемийн хувь Схемийн хувь нь тухайн цаг хугацаан дахь

жинхэнэ өгөгдлийг агуулсан ӨС-ийн ерөнхий схем юм

ерөнхий схем + жинхэнэ өгөгдөл Бичлэг оруулах, устгах, засах бүрт ӨС-ийн нэг

байдал өөр байдлаар солигддог ба өөр өөр схемийн хувь үүсдэг

9

1.2 Объектийн холбоосын шинжилгээ

Судалгааны бичиг баримтыг бүрдүүлж батлалгаажуулсны дараа загварчлагч ерөнхий загваруудыг гаргадаг

Объектийн холбоосын шинжилгээг хийх алхмууд

1. Системд ямар объектүүд, хоорондоо ямар хамааралтай байгааг шинжилж ОХД-ыг гаргах

2. Объектийг хамаарах шинж чанаруудыг тодорхойлж ӨЕС-ийг гаргах

3. Объектийн шинж чанар, хоорондох хамаарлыг нарийн шинжиж объектийг задлах

10

1.2 Объектийн холбоосын шинжилгээ

Системд ямар объектүүд, хоорондоо ямар хамааралтай байгааг шинжилж ОХД-ыг гаргах

Оюутан

Хичээл

Тэнхим Багш Мэргэжил Хичээл сонголт

11

1.2 Объектийн холбоосын шинжилгээ

Объектийг хамаарах шинж чанаруудыг тодорхойлж ӨЕС-ийг гаргах

12

1.2 Объектийн холбоосын шинжилгээ

3. Объектийн шинж чанар, хоорондох хамаарлыг нарийн шинжиж объектийг задлахын тулд атрибут, холбоосын төрлийг тодорхойлно

Атрибутын төрөл энгийн / нийлмэл нэг / олон утгат хадгалах / гаргаж авах тэг утгат

13

1.2 Объектийн холбоосын шинжилгээ

Энгийн / нийлмэл атрибут Нийлмэл атрибут нь бие даасан утгатай хэсгүүдээс тогтдог

бүхлээр нь нэг нэгж гэж тооцож хадгалдаг харин боловсруулалтын үед шаардлагатай бол задлаж аль ч хэсэг

рүү хандаж болдог жишээ нь: оюутны код (тэнхмийн код, элссэн он, сургалтын зэрэглэл,

оюутны дугаар) эсвэл задаргааг заахгvй дугуй хашилтанд бичиж болно (оюутны код)

Энгийн атрибут нь задардаггүй, бүхлээрээ нэг утга санааг агуулж явдаг  

жишээ нь: хичээлийн нэр, кредит атрибутууд

1.2 Объектийн холбоосын шинжилгээ

Нэг утгат / олон утгат атрибут Нэг утгат атрибут нь объектийн нэг төлөөллийн хувьд нэг л утга авдаг атрибут Олон утгат атрибут нь объектийн нэг төлөөллийн хувьд олон утга авч болох атрибут

Хичээлийн кодыг хичээл объектийн төлөөлөл бүрийг ялгах түлхүүр гэж үзвэл{} хашилттай атрибутууд нь олон утгатай юм

МТ01  

64Лекц4Матем 1 МТ101

SW0132Лекц3Алг.үндэс SW201

SW0432Лекц3Комп. хэрэглээ

SW102

{Үндсэн багш. Код}

{Заах цаг}

{Заах хэлбэр }

Өмнөх холбоо

Кредит Хич. нэр Хич. код

15

1.2 Объектийн холбоосын шинжилгээ

Гаргаж авах / хадгалах атрибут Зарим тохиолдолд хоёр ба түүнээс дээш атрибутууд хоорондоо

хамааралтай байдаг. Хадгалах атрибут нь мэдээллийн эх сурвалж / анхдагч

хэлбэрийг хадгалдаг (єгєгдлийн эх) Гаргаж авах атрибут нь ямар нэгэн илэрхийллийн үр дүнг

хадгалдаг бөгөөд ихэвчлэн хадгалсан атрибутыг оролцуулан илэрхийллийг бичдэг

Жишээ нь: гаргаж авах нь: хүний нас хадгалах нь: төрсөн огноо илэрхийлэл: хүний нас: тухайн өдрийн огноо-төрсөн огноо

16

1.2 Объектийн холбоосын шинжилгээ

Тэг утгат атрибут Объект дэх зарим тєлєєллийн атрибутын утга тодорхойгүй байдаг

(жишээлбэл, хичээлийн өмнөх холбоо) Тэг утгат атрибут гэдэг нь тухайн атрибутын ихэнх бичлэгийн хувьд

утгыг нь тодорхойлох боломжгүй атрибут юм Тодорхойлох боломжгүй утгыг тэг утга /null гэнэ Null нь тооны тэгээс (0), текстийн хоосон зайнаас (““) ялгаатай (Null<> 0

/ Null<>””) Жишээ нь: оюутны бүртгэлд ихэнх оюутнууд гэр бүл тусгаарлаагүй

байдгаас эхнэр/нөхөр/хүүхдийн тухай мэдээллийг хадгалах атрибутууд тэг утгатай байна гэж үзэж болно

Тэг утга нь атрибутын утгыг тухайн үед мэдэхгүй орхисноос үүсэж болдог, тийм үед тэг утга гэж тооцохгүй

17

1.2 Объектийн холбоосын шинжилгээ

Атрибутын төрлийн шинжилгээ ӨС-гийн загварт хэрхэн нөлөөлөх тухай зөвлөмж 

Зөвлөмж 1

Энгийн/нийлмэл Загварт энгийн атрибутуудыг тодорхойлж байх, энэ нь

өгөгдлийн элемент рүү шууд хандах боломжийг олгодог Нийлмэл атрибутыг элементээр задлахын тулд дэд мөр салгах

нэмэлт боловсруулалт шаардагдах учраас аль болохоор нийлмэл атрибут тодорхойлохгүй байх

18

1.2 Объектийн холбоосын шинжилгээ

Атрибутын төрлийн шинжилгээ ӨС-гийн загвар гаргахад хэрхэн нөлөөлөх тухай зөвлөмж 

Зөвлөмж 2

Нэг /олон утгат Объектийн нэг төлөөллийн хувьд нэг утгат атрибутууд

байхаар харьцааг тодорхойлох Харьцаанаас олон утгат атрибутуудыг салгаж

загварчилах, энэ нь ӨС-г хадгалах зайг хэмнэх ач холбогдолтой

1.2 Объектийн холбоосын шинжилгээЗөвлөмж2 Нэг /олон утгат

3. Хичээл

SW1532ЛекцSW2013Пр.хэл1 SW202

МТ01  

64ЛекцMT1014Матем 2 МТ102

МТ01  

64Лекц4Матем 1 МТ101

SW0132Лекц3Алг.үндэс SW201

SW0432Лекц3Комп. хэрэглээ

SW102

Өмнөх холбоо

Кредит Хич. нэр Хич. код

Тус харьцаан дахь нэгээс олон утгатай элементүүд

{Үндсэн багш. Код}

{Заах цаг}

{Заах хэлбэр }

20

1.2 Объектийн холбоосын шинжилгээЗөвлөмж2 Нэг /олон утгат

Тайлбар: нэг утгат атрибутууд (шар, ногоон) олон утгат атрибутуудаа дагаж давхцал vvсгэж хадгалагдаж байна

3. Хичээл хүснэгтийг 2 хэмжээстээр дүрсэлбэл

МТ01  

64ЛекцMT1014Матем 2 МТ102

МТ01  

64Лекц4Матем 1 МТ101

SW0132Лекц3Алг.үндэс SW201

SW0432Лекц3Комп. хэрэглээ

SW102

Өмнөх холбоо

Кредит Хич. нэр Хич. код {Үндсэн багш. Код}

{Заах цаг}

{Заах хэлбэр}

21

1.2 Объектийн холбоосын шинжилгээЗөвлөмж2 Нэг /олон утгат

4Матем 1 МТ101

3Комп. хэрэглээ SW102

Өмнөх холбоо

Кредит Хич. нэр Хич. код

Тайлбар: нэг утгат атрибутуудыг салгавал хичээлийн мэдээлэл давхцалгүй хадгалагдана

3. Хичээл хүснэгтийн нэг утгат атрибутуудыг агуулсан хүснэгт

22

1.2 Объектийн холбоосын шинжилгээЗөвлөмж2 Нэг /олон утгат

Хич. код Заах хэлбэр Заах цаг Багш. код

SW102 Лекц 32 SW04

SW102 Лаб 32 SW04

МТ101 Лекц 64 МТ01

МТ101 Сем 32 МТ02

3. Хичээл хүснэгтийн олон утгат атрибутуудыг салгасан хүснэгт

Тайлбар: олон утгат атрибутуудыг салгахдаа холбоосыг орхиж болохгүй. Багш.код дараах төвшний олон утгыг үүсгэж байна

23

1.2 Объектийн холбоосын шинжилгээ

Атрибутын төрлийн шинжилгээ ӨС-гийн загвар гаргахад хэрхэн нөлөөлөх тухай

Зөвлөмж 3

Гаргаж авах / хадгалах атрибут ӨС-гийн загварт эх єгєгдлийг хадгалахыг эрмэлзэх, өөрөөр хэлбэл

харьцаанд хадгалах атрибутуудыг тодорхойлсон байх ӨС-гийн загварт гаргаж авах атрибутыг хадгалах vед хэсэг цаг

хугацааны дараа тvvний утга өөрчлөгдөхөд ӨС –д эдгээр утгыг засварлах ажиллагаа байнга хийгдэх болно

Гаргаж авах атрибутыг кверид (query) томъёолж тодорхойлох

24

1.2 Объектийн холбоосын шинжилгээ

Атрибутын төрлийн шинжилгээ ӨС-гийн загвар гаргахад хэрхэн нөлөөлөх тухай

Зөвлөмж 4

Тэг утгат атрибут Харьцаанаас тэг утгат атрибутыг салгаж загварчилах,

энэ нь ӨС-г хадгалах зайг гамтай ашиглах, хэмнэх ач холбогдолтой

Атрибут нь цөөн бичлэгийн хувьд тэг утга авахаар бол тэг утгат атрибутыг салгах шаардлагагүй

25

1.2 Объектийн холбоосын шинжилгээ

О_код О_нэр М_код Эхнэр / нөхрийн овог

нэр

Хаана ажиллада

г

Эрхэлдэг ажил

SW99B027

Д.Болор D484105

Р. Саруул КТМС оюутан

SW99D028

Х.Тамир D484105

SW99B029

M.Сувд D484110

М. Баяр Датаком инженер

SW99B030

Г. Навчаа

D484105

SW99B031

А.Төгсөө D484105

SW99B032

Б. Золбоо

D484110

Оюутны бүртгэл дараах мэдээллийг агуулна гэж үзье

Эхнэр/нөхрийн тухай тэг утгатай өгөгдлүүд (хүрэн) ихэнх тохиолдолд хоосноор (ягаан) хадгалагдана

26

1.2 Объектийн холбоосын шинжилгээ

О_код О_нэр М_код

SW99B027

Д.Болор D484105

SW99D028

Х.Тамир D484105

SW99B029

M.Сувд D484110

SW99B030

Г. Навчаа

D484105

SW99B031

А.Төгсөө D484105

SW99B032

Б. Золбоо

D484110

Оюутны бүртгэл дэх тэг утга авахгүй мэдээллийг агуулсан хүснэгтийг дүрсэлбэл

27

1.2 Объектийн холбоосын шинжилгээ

О_код Эхнэр / нөхрийн овог

нэр

Хаана ажиллада

г

Эрхэлдэг ажил

SW99B027

Р. Саруул КТМС оюутан

SW99B029

М. Баяр Датаком инженер

Оюутны бүртгэл дэх тэг утгатай атрибутыг салгавал

Тэгээс ялгаатай утгуудтай бичлэгүүдийг агуулсан хүснэгт үүснэ

28

Унших материал

“ӨС” ном, бүлэг 2, хуудас 21-22 “ӨС” ном, бүлэг 3, хуудас 27-30