power to the people 2010-2

Power to the PeopleUitgave van de zonnestroomproducentenverenigingwww.zonnestroomproducenten.org

Jaargang 7 - mummer 2 - mei 2010

Lanzarote, windenergie voorontzilten zeewater en reinigenafvalwater

Power to the People

2

Power to the people magazine

colofon

Power to the People is een uitgavevan de ZPVLedental: 1.196

Opgesteld vermogen: ca 2.5 MWp

Voorzitter: Floris Wouterlood

Penningmeester: Hans Gaarman

p/a Thorbeckestraat 33,

2313 HD Leiden

Secretaris: Vacant

Webmaster: Harry Schreeven

Hoofdredacteur: Floris Wouter-

lood

Opmaak: Tamara Janssen

Redactieteam: redactie@zonne-

stroomproducenten.org

Oplage mei 2010: 1250+

Foto’s en illustraties:Cover, pag. 6 en 7: Tamara Janssen Pagina 4, 10,12: StockexchangePagina 5: Solar ImpulsePagina 16: NissanPagina 18: Martin Kleinman

Op en neer-tijd

Voor u ligt nummer 2 van ditjaar van onze nieuwsbrief. Ietslater dan gepland. We wijten ditaan het wispelturigheidsvirusdat alom schijnt te heersen endat zelfs de redactieburelen vande Power to the People schijntte hebben bereikt.

Makkelijk waren de winter enhet voorjaar niet. Kou en guur-heid leken de overhand te heb-ben in het dagelijkse eninternationale klimaatgebeuren,maar de seizoenen komen altijdweer op hun pootjes terecht.

Kou heeft plaatsgemaakt voorwarmer weer, de centrale ver-warming (of de warmtepomp) isuit, de zonnepaneeltjes produ-ceren weer als bezetenen,kortom de betere tijden zijnaangebroken.

In de aanloop van de verkiezin-gen houden we onze adem in.Veel écht duurzaams nemen weniet waar, integendeel. We kun-nen niet wachten op de uit-komst van de verkiezingenvoordat we deze nieuwbrief pu-bliceren, want er komt een grootaantal markten aan waar de ZPVvooral nadrukkelijk aanwezigwil zijn.

Leden zijn heel hard aan hetwerk om kraampjes te maken, tevullen en te bemannen. U leestdaar achterin dit nummer over;in het volgende nummer en opde website leest u waarschijnlijkmeer over dit onderwerp.

De redactie wenst u veel lees-plezier.

Van de redactiePower to the People

Uitgave van de zonnestroomproducentenverenigingwww.zonnestroomproducenten.org

Jaargang 7 - mummer 2 - mei 2010

Lanzarote, windenergie voorontzilten zeewater en reinigenafvalwater

Jaargang 7 - nummer 2 - 2010


3

Duurzame Assepoester U kent het sprookje van Assepoester: lief,gehoorzaam, vlijtig, stil, ondergewaardeerd. Toch een prinses. Zo ishet ook met de zonneboiler. In de jaren ’80 van de vorige eeuw beslootde regering om de zonneboiler te gaan promoten. Reden was niet hetmilieu of het klimaat, maar bezorgdheid over de afname van de aard-gasvoorraad. Men stelde zich als doel 100.000 zonneboilers in het jaar2000, goed voor het jaarlijks uitsparen van 15-20 miljoen kuub Gro-nings aardgas.

Eind van de rit - hoe danken we zonnepanelen af Langzaam maarzeker wordt de wereld bedekt met zonnepanelen. Op dit momentstaat er wereldwijd grofweg 20.000 megawattpiek aan zonnestroom-vermogen. Veel of niet veel? Pak uw rekenmachine erbij. Stel 100 Wpgelijk aan 1 vierkante meter en u komt uit op 10.000 vierkante metervoor iedere megawattpiek, ofwel een oppervlak van 1 hectare. 20.000megawattpiek is dus grofweg 20.000 hectaren aan zonnepaneel.

Spinnen maar In een enigszins sarcastisch artikel stelde de redactievan dit blad in het vorige nummer de warme steun van het ministerievan Economische Zaken voor microwarmtekracht aan de kaak. Dat le-verde ons een reprimande van een van de lezers op. “Foei, schande, zókan je toch niet over Onze Excellentie praten!” Wie schetst onze verba-zing toen de Excellentie zelf, mevrouw Maria van der Hoeven, in eeninterview in de Volkskrant toegaf dat ze haar beleid als een boer metzeurende kiespijn uitvoerde.

Gridpariteit voor PV eerder dan 2020? Op zaterdag 10 april 2009wijdde NRC-Handelsblad in de katern ‘Economie’ een complete paginaaan zonnestroom. Prominenten zoals Wim Sinke (ECN, Petten) enFrans van den Heuvel (Scheuten Solar, Venlo) waren geraadpleegd omde stand van zonnestroom in ons land uit de doeken te doen. Vooral deuitspraak van Wim Sinke was verrassend.

en verder:

Hebzuchtige Vlaamse netboeven - Eerste echte testvlucht van de SolarImpulse - Windmolenpark Lanzarote - Kort Nieuws - Prijs van NissanLEAF bekend - PV Logging met jSunnyReports - Natuurmarkt Hel-mond

15

12

10

8

Jaargang 7 - nummer 2 - 2010Power to the People

Op elk kilowattuurtje teruggeleverde groenestroom moet door de Vlaamse PV bezittereen bedragje worden betaald ‘vanwege hettransport’. Als netbeheerder krijg je toch

schele ogen van al die particulieren die stroom gaanterugleveren en dat gratis kunnen doen via jouwkostbare kabels en transformatoren? Die dingenslijten extra van al dat teruggeleverd. Waar moetdat heen met de goede oude ordelijke wereld vanleveren van stroom uit de centrale aan brave mond-dode klanten. Dat teruggelever is toch revolutie?Zoiets kán toch niet! Een netbeheerder die pro-beert geld te verdienen over de rug van mensen diehebben geïnvesteerd in een beter en schoner milieu

door PV panelen aan te schaffen, zuinig met stroomdoen en daardoor terugleveren aan het net, is zeeroneigenlijk, zeg gewoon fout gedrag. Nuon werd in-dertijd zeer terecht door de NMa teruggefloten we-gens wangedrag. Decentrale opwekking is al langniet revolutionair meer. WKK, bijvoorbeeld doortuinders, bestaat als 30 jaar. Het is al lang wettelijktoegestaan. Er is helemaal niets mis mee. Het zijnde afnemers die betalen voor de stroom die ze con-sumeren, niet de producenten. Dus ook zonnepa-neelbezitters niet zodra ze stroom terugleveren.Immers, de buurman die de zonnestroom consu-meert betaalt vrolijk voor het transport. Dan hoeftde producent van die stroom niet nóg eens te beta-len. Zodra netbeheerders een teruglevertarief gaanheffen zijn ze eigenlijk drie keer fout. In de eersteplaats omdat ze tweemaal transporttarief heffen:aan het begin van de stroomkabel en aan het eind,in de tweede plaats omdat ze zonnestroom frustre-ren en dus de energietransitie saboteren, en in dederde plaats omdat ze meteen de Europese richtlijnsaboteren dat in 2020 liefst 20% van alle energieduurzaam moet worden opgewekt. In Vlaanderenis niet alleen ODE boos geworden, ook de Vlaamseregering en het Vlaamse parlement. Zeer terecht,vinden wij. De subsidies die zij verstrekken zijn nietbedoeld om te verdwijnen in de zakken van heb-zuchtige en amorele netbeheerders. c

Hebzuchtige Vlaamse netboeven

4

ODE-Vlaanderen is buitengewoon boos omdat

de Vlaamse netbeheerder Eandis een ‘injec-

tietarief’ heeft ingevoerd. Zo’n tarief is het-

zelfde als de poets die Nuon een paar jaar

aan Nederlandse PV-eigenaren wilde bakken

door een teruglevertarief in te voeren voor

zonnestroom.


5

Solar Impulse is de naam van een vliegtuig datvolledig op zonne-energie non-stop rondomde wereld moet vliegen. Het initiatief is vanBertrand Piccard, een telg uit de beroemde

Piccard familie. Om dat te kunnen doen heeft deontwerper [uiteraard] gekozen voor een zo lichtmogelijk ontwerp (vleugels 8 kg/m2). Het hele spulis uit koolstofvezels vervaardigd en weegt bij elkaar1.600 kg. In tegenstelling tot normale vliegtuigenheeft de Solar Impulse geen brandstoftanks aanboord maar li-ion accu’s. Met name het non-stopvliegen houdt in dat het vliegtuig ook ‘s nachts in delucht moet blijven. Hiervoor dienen de accu’s. Omvoldoende zonnepanelen te kunnen herbergen omzowel overdag te kunnen vliegen én de accu’s bij teladen voor het donkere gedeelte van de dag hebbende vleugels een spanwijdte van 63 meter en een op-

pervlak van 200 m2. Op deze enorme vleugels zijn12.000 monokristallijne zonnecellen geplaatst. Zeleveren voldoende vermogen om vier 7,5 kW elek-tromotoren aan te drijven die de propellers latenronddraaien. Het afgegeven vermogen is ongeveerhetzelfde als dat van het allereerste vliegtuigje datooit op motorkracht van de grond kwam, de WrightFlyer. De eerste testvlucht van de Solar Impulsewerd uitgevoerd op een zonnige dag, namelijk 4april jongstleden. vanaf het vliegveld Payerne inZwitserland. Filmpjes van de luchtdoop van het in-drukwekkende toestel zijn te zien op YouTube(zoek op ‘Solar Impulse’ en ‘first flight’). De WrightFlyer kwam in 1903 niet hoger dan 1 meter bovende grond. De Solar Impulse moet daarentegen over-dag klimmen naar 12.000 meter om zoveel hoogtete hebben dat het ‘s nachts gedeeltelijk zwevendeen stuk potentiële energie (hoogte) in kan ruilenvoor kinetische energie (snelheid). Dat scheelt weereen aanzienlijke hoeveelheid accucapaciteit en dusgewicht. De cockpit is hiervoor als drukcabine uit-gerust. De test verliep prima: zonder problemenvloog het vliegtoestel bijna anderhalf uur door delucht, tot grote vreugde van de constructeurs, spon-sors en het toegestroomde publiek. website: www.solarimpulse.com c

Eerste echtetestvlucht van de SolarImpulse

Power to the People Jaargang 7 - nummer 2 - 2010

6

De Canarische Eilanden, samen met het gebied van Tarifa (Zuid-Spanje), deGalicische kust en de vallei van de rivier de Ebro, zijn de gebieden in Spanjemet het grootste potentieel voor het opwekken van windenergie. In de Cana-rische archipel is dit potentieel door de geschiedenis heen op verschillende

manieren gebruikt, met name in Lanzarote en Fuerteventura, en in de afgelopenjaren heeft het weer de nodige grote betekenis. Inalsa, het bedrijf wat de (drink)wa-tervoorziening op Lanzarote verzorgt, gebruikt de opgewekte energie voor het ontzil-ten van zeewater en reinigen van afvalwater.

In 1991 is al besloten over te gaan tot het opzetten van een windmolenpark vooreigen gebruik van 5 MW (Los Valles Wind Farm). Uitgangspunt van deze investeringwas de zelfvoorziening te verbeteren en de energievoorziening te diversifiëren, waar-door de productie geoptimaliseerd en gegarandeerd kon worden. Dit park heeft totcirca 2004 gedraaid.

Het Los Valles Wind Farm is in 2006 gemoderniseerd waarbij de oude turbines ver-vangen zijn en de productiecapaciteit is verhoogde naar 7,65 MW, wat door moderneturbines een verdubbeling ten opzichte van het oude windmolenpark bleek te zijn.Daarnaast heeft bedrijf besloten om offertes in te dienen voor 81 megawatt in hettenderproces die regering van de Canarische Eilanden binnenkort zal worden opstar-ten.

Zonne-energieBinnen het Aquamac/Interreg project, onder de noemer "technieken en methodenvoor duurzaam waterbeheer in Macronesia" voor het gebied Azoren-Madeira-Canari-sche Eilanden, is een voorstel gehonoreerd om de energie zelfvoorziening te optima-liseren. Hierbij is met name door het uitvoering van energiescans, gekeken naargebouwen en toepassing van alternatieve energiebronnen in de watercycli. Als alter-natieve energiebron zal door Inalsa een installatie van 100 kW fotovoltaïsche zonne-panelen worden geplaatst. Een andere voor de hand liggende maatregel is hetvervangen van alle elektrische boilers binnen het bedrijf door zonneboilers. De in-stallaties leveren circa 15% van het elektriciteitsverbruik van Inalsa en een reductievan 17.600 ton CO2/jaar.


7

Jaargang 6 -Jaargang 7 - nummer 2 - 2010

8

Duurzame Assepoester

U kent het sprookje van Assepoester: lief, gehoorzaam, vlijtig, stil,

ondergewaardeerd. Toch een prinses. Zo is het ook met de zonneboiler.

In de jaren ’80 van de vorige eeuw besloot de regering om de zonne-

boiler te gaan promoten. Reden was niet het milieu of het klimaat,

maar bezorgdheid over de afname van de aardgasvoorraad.

Men stelde zich als doel 100.000 zonneboilers in het jaar 2000, goed

voor het jaarlijks uitsparen van 15-20 miljoen kuub Gronings aardgas.

Jaargang 6 -Jaargang 7 - nummer 2 - 2010

9

Zover is het nooit gekomen dankzij drie facto-ren. De eerste was de vondst van olie en gasin de Noordzee waardoor de urgentie eenjaar of 50 verviel. De tweede factor was het

WG beleid (wispelturig gewipkip) van komende engaande regeringen, en de derde factor de afwijzingvan het publiek (“jeumig, een matras op je dak”),ook na twee Golfoorlogen, klimaatdebatten, piek-prijzen en dergelijke. Zelfs vandaag de dag wordt dezonneboiler niet genoeg gewaardeerd, getuige hetgegeven dat er nog steeds volop subsidie voor zon-newarmte is te bekomen terwijl subsidie voor hetsexy zusje van Assepoester, de mooie blauwogigePV paneeltjes, in één dag was vergeven.

Waarom de zonneboiler in het zonnetje? Omdat hetzo’n ontzettend economisch apparaat is. Duur is zeniet, en het omzetrendement is liefst 80%. Vergelijkdit eens met de niet-meer-zo-vreselijk dure maarmatig presterende (14-18% omzetrendement) PV-panelen.

Verder is een zonneboiler technisch eenvoudig: col-lector, voorraadvat, pomp, meet-en regelelektro-nica. De standaardcollector is gewoon eengeïsoleerde bak waarin een zwartgemaakte kope-ren plaat warm wordt in het zonlicht. Dunne kope-ren waterpijpjes voeren de warmte af. Lelijkheid isgeen argument meer want er zijn buitengewoonfraaie en hoogefficiënte vacuümbuiscollectoren opde markt die er net zo sexy uitzien als PV panelen.Technische hoogstandjes zult u niet ontdekken. Wegeven toe: zonnepanelen zijn het sublieme voor-beeld van eenvoud, maar vergis u niet: er komt eenhele complexe elektronische installatie achteraan inde vorm van de omvormer. Zonneboilers produce-ren veel (in voorjaar, winter, najaar voorverwarmd)heet water. Ongeveer 2/3 van de behoefte op jaar-basis. Men kan niet terugleveren, alleen consume-ren. Dat scheelt een heleboel aardgas, zo’n 150-200kuub per jaar. Om net zoveel water op te warmenmet elektriciteit is 2000 kWh aan stroom nodig, tevergelijken met de productie van een 2,5 kWp PV-systeem. Geen slechte prestatie voor een zonnecol-lector van slechts 4 vierkante meter.

Wilt u besparen op energieverbruik, hanteer danhet volgende lijstje waarvan de volgorde is geba-seerd op kosten-batenmaximalisatie.

1. Trek alles uit de kast om uw woning structureelte verbeteren: dak-, muur-, vloer- isolatie, HR++glas, warmteterugwinning uit de ventilatie, warm-teterugwinning uit uw douche- en badwater.

2. Verklaar tegelijk de oorlog aan sluipverbruik enkoop alleen maar A++ apparaten.

3. Ga over op aanschaf van een zonneboiler.

4. Denk vervolgens aan PV panelen.

5. Als sluitstuk: installeer een warmtepomp. Doorhistorische vooruitgang, met name het steeds goed-koper worden van zonnepanelen, kan de volgordevan het lijstje in de toekomst nog wel eens verande-ren.

De redactie van de PttP heft vaak het hoofd tenhemel. Dat moeten we wel omdat we geïnteres-seerd zijn in de zon en in daken. We zien daar graagPV panelen liggen. Als er een zonnecollector op eendak ligt glimlachen we: hier woont een slim gezin,ze hebben een Assepoester. c

Wie schetst onze verbazing toen de Excellentie zelf,mevrouw Maria van der Hoeven, in een interview inde Volkskrant op 28 maart j.l. toegaf dat ze haar be-leid als een boer met zeurende kiespijn uitvoerdeen dat ze eigenlijk de hele subsidiesantenkraamvoor duurzame energie wilde afschaffen. Het was teduur, en ondernemend Nederland werd er maar luivan. Sterker nog, in de laatste zin van het interviewgaf ze aan een sterk voorstander te zijn van kern-energie. Die zat!

Tandje lagerNu is het opvallend dat in korte tijd van alle kantenpro-kernenergiegeluiden op ons af komen en dat erandersom dat er allerlei manoeuvres plaatsvindendie duurzaam opgewekte energie afremmen. Hetlijkt wel of er een briljante spin docter aan het werkis. Eerst het afremmen van duurzame energie. Ber-nard Wientjes, de baas van het VNO-NCW, zei eindmaart dat Nederland naar de verdommenis gaat alser alleen maar windmolens worden gebouwd.Wientjes vindt dat er ten minste twee uit de kluitengewassen kerncentrales moeten komen. En snel als-tublieft. Urk loopt storm tegen het windmolenparkNoordoostpolder. In heel 2009 is door alle anti-windmolengekrakeel een miezerige 5 MW aanwindenergie gerealiseerd. Het percentage duur-zaam opgewekte elektriciteit komt in ons landvooral uit bijgestookte “biomassa” (kippenpoep, Q-

koortskarkassen en palmolie). De SDE voor particu-lieren is omgetoverd tot een vrolijke ééndaagsetombola. Tot slot roepen ambtenaren in koor in hunbezuinigingsvoorstellen dat de doelstellingen voorduurzame energie een tandje lager mogen: lees: be-zuinig stevig op dat malle gedoe, we geloven er nietin. Er moet weer en meer geconsumeerd worden.Nu de andere kant. De energieboer Delta bazuintluidkeels op de achtergrond dat ze er graag eenmooie kerncentrale willen bouwen. Geld hebben zeniet, maar wie let daar op. De PVV en VVD roepenom het hardst dat kernenergie zo goedkoop is, ende demissionaire CDA-minister van EZ zet duur-zame energie in het verdomhoekje. Hans Wiegelblaast (zoals gebruikelijk) luid de loftrompet. Lub-bers weifelt. En onze kampioen duurzame energie,Diederik Samsom, zegt niets of in ieder geval ver-woordt geen keiharde afwijzing. Het ‘N’-woord isdus terug op de tafel, en we zullen er nog genoegover horen.

We zijn benieuwd, want het is uiteindelijk de Staatdie een garantie moet afgeven dat de belastingbeta-ler voor de kosten opdraait in geval van een onge-luk. Zo’n garantie is een fundamentele keuze voorstaatsbemoeienis in de energieopwekking, weg vanhet liberale marktmodel en terug naar de tijd vanhet rigide centrale Sovjetmodel. Vandaar onze ver-bazing over het standpunt van de VVD. c

Power to the People

10

In een enigszins sarcastisch artikel stelde de

redactie van dit blad in het vorige nummer

de warme steun van het ministerie van Eco-

nomische Zaken voor microwarmtekracht aan

de kaak. Dat leverde ons een reprimande

van een van de lezers op. “Foei, schande, zó

kan je toch niet over Onze Excellentie pra-

ten!”

Spinnen maar


11


De 'Solar Days' is de meest succesvolle campagne inEuropa om het gebruik van zonne-energie onderde aandacht te brengen en te stimuleren. In meerdan 14 Europese landen wordt van 1 t/m 16 mei"de zon in het zonnetje" gezet met meer dan 7.000verschillende even

De 'Solar Days' is de meest succesvolle campagne inEuropa om het gebruik van zonne-energie onderde aandacht te brengen en te stimuleren. In meerdan 14 Europese landen werd van 1 t/m 16 mei "dezon in het zonnetje" gezet met meer dan 7.000 ver-schillende evenementen met zonne-energie - tenbehoeve van verwarming en elektriciteit - in dehoofdrol. In Nederland vonden de Solar Days plaatsvan 8 tot en met 16 mei 2010. Tijdens deze dagenvonden in Nederland en in 14 andere Europese lan-den meer dan 7000 verschillende evenementenplaats, met zonne-energie - ten behoeve van ver-warming en electriciteit - in de hoofdrol. Met doeteen aantal leden van diverse organisaties: ODE, ZPVmee aan de Open Dagen op 8 en 9 mei en laten aanbezoekers zien hoe zij zonne-energie benutten, hoehun zonnepanelen werken, hun installaties, meter-tjes en bijzonderheden. Vorig jaar waren de opendagen een groot succes. In Nederland worden Solar Days gecoördineerddoor Holland Solar, de brancheorganisatie voorzonne-energie. Op Europees niveau wordt dit ge-coördineerd door de overkoepelende belangenor-ganisaties ESTIF (European Solar Thermal IndustryFederation) en EPIA (European Photovoltaic Indus-try Association).informatie op www.solardays.nl

Lange tijd is de wereldmarkt voor aardgas redelijkstabiel en overzichtelijk geweest. Het plaatje wasgrofweg als volgt. Japan en Europese landen, metuitzondering van Nederland en tot voor kort GrootBrittannië, importeerden gas. Rusland, oliestaten inhet Midden Oosten, Canada en Maleisië exporteer-den gas. De Verenigde Staten was een geval apart,want het produceerde zelf veel gas, maar verbruikte

tegelijk zó veel dat zelfs met veel import vanuit Ca-nada er binnen een paar jaar een stevig tekort werdgevreesd. Ook was de gasprijs jarenlang gekoppeldaan die van aardolie. Op grond van de verwachte te-korten in de Verenigde Staten en door de prijsspi-raal van aardolie stegen de gasprijzen in 2008 tothet vijfvoudige van die van een paar jaar ervoor. Ge-volg was dat allerlei landen gingen bouwen aan eenvloot van gastankers die vloeibaar gas naar de Ver-enigde Staten en naar Europa moesten gaan trans-porteren: Maleisië, Qatar, Australië, Algerije om ereen paar te noemen. Ook werd het zeer aantrekke-lijk om naar gas te gaan boren. Hierbij werd in deVerenigde Staten een verbeterde techniek ontwik-keld, namelijk het horizontaal aanboren van bron-nen in rotsformaties die weinig poreus zijn (shale)en waarvan het gas kan worden gewonnen door in-jectie onder zeer hoge druk van water waardoor hetgesteente als het ware barst (hydraulic fracturing,ofwel “fraccen”). Fraccen is zo succesvol gebleken,met name in Texas (Barnett Shale) en Louisiana(Marcellus Shale) dat het aanbod van aardgas in deVerenigde Staten spectaculair is toegenomen. en deVerenigde Staten is gezegend met heel veel geologi-sche gashoudende shale-formaties. Voorlopig heefthet land ineens geen tekort meer op de gasbalans.Door deze onverwacht snelle ontwikkeling zijn allelanden met mooie vloeibaar-aardgasplannetjes inmoeilijkheden gekomen en bieden ze hun gas op dewereldmarkt aan tegen afbraakprijzen. Het mach-tige Russische Gazprom is hierdoor in paniek ge-raakt en heeft haar prijzen ontkoppeld van die vanaardolie. Tot overmaaat van ramp voor de Russen iszijn in de bodem onder Polen grote shale-formatiesontdeket waar wellicht heel wat gas uit kan wordengewonnen door middel van ‘fraccen’. Door al dezebewegingen is er nogal wat turbulentie ontstaan inhet wereldje van aardgas, ook in Europa. De plan-nen om van Nederland een “gasrotonde” te makenzouden hierdoor wel eens een stevige knauw kun-nen krijgen. Immers, onze Gasunie kan niet meerongelimiteerd de prijzen op de Europese markt dic-teren, want dan lopen de klanten weg naar de goed-kopere Russen of sluiten ze contracten met delanden die met hun overschot aan vloeibare gas aande deur leuren. Al met al een opwindende situatie.De Nederlandse consument zal er niet zoveel vanmerken, hooguit wat lagere prijzen voor …. elektri-citeit omdat de grote energieboeren heel goedweten waar ze het gas voor hun centrales inkopen.Vooralsnog blijft voor de gasconsument de prijs vanaardgas gekoppeld aan die van huisbrandolie. Dekleine gasconsument trekt dus aan het langste eind(zoals altijd).

Solar days 2010

KORT 1

Fraccen!

KORT 2


Langzaam maar zeker wordt de wereld be-dekt met zonnepanelen. Op dit momentstaat er wereldwijd grofweg 20.000 mega-wattpiek aan zonnestroomvermogen. Veel of

niet veel? Pak uw rekenmachine erbij. Stel 100 Wpgelijk aan 1 vierkante meter en u komt uit op10.000 vierkante meter voor iedere megawattpiek,ofwel een oppervlak van 1 hectare. 20.000 mega-wattpiek is dus grofweg 20.000 hectaren aan zon-nepaneel. Als u dit omrekent komt u uit op 200vierkante kilometer, ofwel een oppervlakte gelijkaan iets minder dan de helft van onze eigen Noord-oostpolder (die is 460 km2 groot). Op nationaleschaal dus behoorlijk wat, op wereldschaal kan ernog heel wat bij. Dat gebeurt dan ook in een heelrap tempo want zonnestroom is populair.Maar goed, alles maar dan ook alles op deze aard-bol is eindig, dus ook een zonnepaneel. Een zonne-paneel is vergeleken met andere elektronica eenlang leven beschoren, maar na zo’n 25 tot 40 jaar ishet toch wel over en uit. Wat te doen als een PV-pa-neel het einde van zijn lange leven heeft bereikt?Weggooien? Dat zal me een stapel worden. Verbran-den? Zo goed branden doet een PV paneel niet. Ver-der zit er vaak kostbaar silicium in en een

aluminium frame er omheen. Recyclen dus, maarhoe? Hierbij moet u onderscheid maken tussendunne-filmpanelen en siliciumpanelen. De firmaFirst Solar heeft voor haar CdTe dunne-filmmoduleseen recyclingsproces ontwikkeld. In Frankfurt aande Oder (Duitsland) staat hun Europese recyclefa-briek. Iedereen die First Solarpanelen koopt betaalteen klein bedrag vooruit voor de afvalverwerkinglater. Het recyclingsproces gaat bij First Solar alsvolgt:• Afgedankte modules worden tot kleinestukjes (5 mm of kleiner) vermalen,• De dunne-film wordt opgelost door eenverblijf in een bad van zwak zwavelzuur en water-stofperoxide. De met Cd en Te verrijkte oplossingwordt nabewerkt en de metalen neergeslagen. Ver-volgens wordt het product afgevoerd naar een op-zuiveringsbedrijf voor verdere bewerking. Deefficiency van dit proces is om en nabij 95%,• Daarna worden de glassplinters geschei-den van het plastic draagmateriaal (ethyleen vinylacetaat) en in containers afgevoerd naar glas- enplasticverwerkingsbedrijven. De efficiency van ditproces is om en nabij 90%.Blijft er 10% over. Wat daarmee gebeurt, dat zegt

Power to the People

Eind van de rit – hoe danken we zonnepanelen af


13

Eind van de rit – hoe danken we zonnepanelen af

First Solar niet. Op deze giftige en vrij grote rest-fractie is vrij veel kritiek door milieuorganisatiesomdat zij vinden dat recycling van met name Cd(cadmium, zeer giftig) en Te (tellurium, zeer zeld-zaam) eigenlijk 100% moet zijn. Immers: 10% vande halve Noordoostpolder is nog altijd heel veelNoordoostpolder. Het Duitse ministerie van Milieuheeft al in 2007 een studie laten uitvoeren naar(toekomstige) afvalverwerking van afgedankte PVpanelen.

In Nederland is zo’n onderzoek bij de redactie vande PttP niet bekend. De Duitse onderzoekers schat-ten dat er in 2020 per jaar wereldwijd meer dan35.000 ton aan afgedankt PV materiaal wordt ge-produceerd dat moet worden hergebruikt. Voor silicium zonnecellen ligt de recyclingsituatiewat minder gunstig dan voor dunne-film. Afge-dankte panelen worden op dit moment nog met dehand ontdaan van aluminium frames en vervolgensin een verbrandingsoven opgestookt tot 600 gra-den. De plastic laminaten verbranden en de zonne-cellen, glas, aluminium en soldeerresten blijvenover. Het silicium wordt opgelost in een etsvloeistofen naar een verwerkingsbedrijf gestuurd om op tewerken tot nieuwe, ‘solar grade’ silicium. Glas-, alu-minium- en metaalresten gaan naar de glas-, alumi-nium- en metaalindustrie als grondstof. 15 procentblijft als restafval over.

Kortom, er wordt stevig nagedacht over het lot vanafgedankte zonnepanelen. In Europa is sinds 2007de organisatie PVCYCLE actief (website: www.pvcy-cle.org). Die aandacht voor toekomstig afval is maargoed ook want anders komt de mensheid straks omin de afgedankte panelen. En in Probo Koala-achtigegifschandalen met afgedankte PV panelen, daar zitniemand op te wachten. Laten we dus hopen dat erop termijn naast de glasbak ook een zonnepaneel-bak komt. Hoe groter die bak des te meer panelen er in om-loop zijn en des te groter het succes van PV. c

Uitgedrukt in MWp 2010 2020 2030

Totaal Europa 103 472 1770c-Si 83 340 601Dunne-film 19 99 584Nieuwe ontwikkelingen 20 33 584Uitgedrukt in tonnen afval (1 MWp = 75 ton) 2010 2020 2030

Totaal Europa 7774 35.397 132.750c-Si 6219 25.486 45.135Dunne-film 1399 7433 43.808Nieuwe ontwikkelingen 122 155 43.808

Verwachte omvang van PV afval in Europa (bron: PVCYCLE)

Jaargang 6 - nummer 5 - 2009Jaargang 7 - nummer 2 - 2010

Ga fietsen, in Meimaand Fietsmaand!

Meimaand Fietsmaand maakt deel uit van de campagne Heel Nederland Fietst.

Op zaterdag 10 april 2009 wijdde NRC-Han-delsblad in de katern ‘Economie’ een com-plete pagina aan zonnestroom.Prominenten zoals Wim Sinke (ECN, Pet-

ten) en Frans van den Heuvel (Scheuten Solar,Venlo) waren geraadpleegd om de stand van zonne-stroom in ons land uit de doeken te doen. Vooral de uitspraak van Wim Sinke was verrassend.Volgens hem is het zeer wel mogelijk dat het rond2015 in ons land voor particulieren niets meer zaluitmaken of ze kosten maken om zonnepanelen ophet dak te leggen of dat ze maandelijks een bedragvoor energie overmaken aan hun energiebedrijf.

Oorzaak: de voortdurende scherpe prijserosie vanzonnepanelen, het goedkoper worden van omvor-mers en de daling van installatiekosten. Inderdaadis de prijsval van panelen spectaculair (zie plaatje,overgenomen van de website Solarbuzz.com, situa-tie maart 2010). ZPV-ers weten dat dat moment vanevenwicht in het PV-jargon ‘gridpariteit’ heet en datwe dat grote moment in 2020 hoopten mee temaken. ZPVers weten ook dat zonnepanelen ná hetgrote gridpariteit-moment verder in prijs zullenblijven dalen terwijl stroom van het energiebedrijfalmaar duurder pleegt te worden, zeker als de kern-energieplannetjes van Delta en hun politieke

vriendjes doorgang zouden vinden. Afgezien vanhet gegeven dat zonnestroom puur en supergroenis en dat er heel veel CO2-uitstoot van smerige ko-lencentrales mee is te vermijden is voro particulie-ren investeren in zonnepanelen is altijd al eenwin-winsituatie geweest, ware het dat er eenschepje subsidie bij moest.

PV-boomDat is dus waarschijnlijk verleden tijd rond 2015.Aangezien particulier Nederland scherp op de por-temonnee let zou tegen die tijd een PV-‘boom’ kun-nen optreden. Dat zou Frans van den Heuvel goeduitkomen, want hij had geen gunstig oordeel overhet overheidsbeleid tot nog toe. Door gebrek aancontinuïteit, het zwabbergedrag van opeenvolgendekabinetten en door de broodmagere subsidiecon-structies en daarbij de onwil c.q. sabotage van metname de ambtenaren op het ministerie van Econo-mische Zaken heeft een volwassen zonnestroomin-dustrie zich in ons land nooit kunnen ontwikkelen.Dat betekent voor Frans exporteren van zijn pro-ducten naar Duitsland en België, en straks wordthet importeren, importeren, importeren want hetbeetje productie van zonnepanelen dat in Neder-land plaatsvond is allemaal verhuisd naar het bui-tenland. Leuk straks voor containerbedrijven inRotterdam maar intussen jammer voor de werkge-legenheid in het midden- en kleinbedrijf . In Duits-land heeft de werkgelegenheid in die sector van deeconomie jarenlang een continue impuls gehaddoordat er een goede terugleveringsregeling voorzonnestroom was. Een terugleverregeling buitensubsidiestromen om die klonk als een klok.

SlimmerIn Nederland kon het ministerie van EconomischeZaken alles véél beter en slimmer dan de Duitsersen daarom zitten wij hier de gebakken peren vaneen treurig aandeel van duurzaam opgewekte ener-gie in de energiemix en wekken de Duitsers anno2010 fluitend al 16% van hun energie duurzaam op.Paradoxaal genoeg is het juist de enorme vooruit-gang in het buitenland die zonnnstroom in ons landuit het dal gaat trekken. c

15

Jaargang 6 - nummer 5 - 2009Jaargang 7 - nummer 2 - 2010

Gridpariteit voor PV

eerder dan 2020?

Jaargang 7 - nummer 2 - 2010Power to the People

Prijs van de Nissan LEAF bekend

Op 30 maart 2010 maakte Nissan North America de prijzen bekend die betaald moeten worden voor de Nis-san LEAF. De officiële prijs bij introductie in de Verenigde Staten wordt $ 32.780. Dat is aan de lage kant vande voorspelling die deskundigen eerder hadden gemaakt (tussen $ 30.000-50.000). Het leuke voor de Amerikaanse klant is dat er een federale bonus uit Washington komt van $ 7.500. Boven-dien kan een elektrische automobilist een belasting-tegemoetkoming verwachten die van staat tot staat ver-schilt. In Californië is die tegemoetkoming $ 5.000. In Californië is de elektrische automobilist dus $ 25.280kwijt voor een splinternieuwe auto waarvan de brandstofkosten een fractie zijn van die van een vergelijk-bare auto met benzinemotor. En daar bovenop krijgt hij minder belasting te betalen. De LEAF kan wordengeleased voor $ 349 per maand. Een eigen laadstation gaat $ 2.200 kosten. Om de accu’s volledig op te ladenis $3 aan stroom nodig (goed voor 150 km rijden). Amerikanen kunnen zich nu al inschrijven bij Nissan omstraks op de eerste rij te zitten. De verwachtingen zijn hoog gespannen. cbron: ww.nisssannews.com – foto: Nissan


17

Schandalig weinig groene energie


Eind februari 2009 ging ons eerste zonnepa-

neeltje online, een 93Wp Shell ACN2000E pa-

neel als afdakje bij de voordeur. Daarna

kregen we de smaak te pakken en kwam er

in mei 2009 een 1320Wp installatie bij.

De 1320Wp installatie werkt met een SMA SunnyBoy 1100 omvormer en via Google vond ik het pro-grammaatje SunnyReports (http://www.jusi-solar.de/SunnyReport_Doc) dat prima overweg kanmet de logfiles van de SMA omvormer om er rap-portages van te maken, maar niet met de mijn eigenlogfile van mijn Shell paneeltje.

Eigenlijk bij toeval kwam ik een interessante pro-grammabibliotheek tegen op internet, jFreeChart,waarmee erg makkelijk grafieken kunnen wordenin de programmeertaal Java. En daarmee ben ik be-gonnen met het bouwen van mijn eigen rapportage-tool genaamd jSunnyReports, met als belangrijkstedoel om overweg te kunnen met meerdere omvor-mers. Na een forumposting op http://zonstraal.fo-rumup.be/about2885-0.html kwam alles in een

stevige stroomversnelling en is het programma re-delijk uit de klauw gelopen.

Opzet en featuresDe opzet is eenvoudig, het programma leest allelogbestanden uit en maakt hier dag/maand/jaargrafieken van inclusief rapportages, opbrengsten,CO2 besparing etc etc, en deze heeft functionaliteitper omvormer. Daarnaast maakt de tool ook de be-nodigde bestanden aan voor automatische integra-tie met de bekende website sonnenertrag.eu

Naast dat de tool alle grafieken maakt is er ook eenoptie om automatisch alle bestanden naar een web-site te versturen door middel van FTP. Verder kanvia eenzelfde principe ook een backup worden ge-maakt van alle logbestanden.

De webpagina’s die jSunnyReports maakt zijn100% aanpasbaar. Alle pagina’s zijn gebaseerd optemplates die zelf eenvoudig aangepast kunnenworden. Ook alle kleuren een een groot aantal gra-fiekopties zijn instelbaar.

Power to the People

18

PV Logging met jSunnyReports

Verder heeft jSunnyReports de mogelijkheid om deopbrengst van de installatie financieel in kaart tebrengen. Per instelbare periode kan in een Excelbe-stand worden opgeslagen wat in de kWhprijs was,eventueel kan ook een extra opbrengst per kWhworden opgegeven in geval van subsidie (SDE sub-sidie/Groenstroom Certificaten).

OndersteuningOp dit moment ondersteunt de tool de volgendeomvormers cq loggers: Alle omvormers die gebruik maken van een Sunny-Beam classic display ( SB1100,1700,2100TL.. ), alleomvormers die gebruik maken van een SunnyBeamBluetooth, Diehl, Fronius, Solarlog 100,400,500serie en handmatige invoer

GrafiekenÉén plaatje kan meer zeggen dan 1000 woorden.

Mits de omvormer dit ondersteunt het momentaalgeleverde vermogen en het maximaal geleverdevermogen van de desbetreffende dag.

Mits de omvormer dit ondersteunt een grafiek metvermogen geleverd op die dag vergeleken met debeste dag die maand tot nu toe.

Per dag, voor 1 maand, alle opbrengsten opgeteldvoor alle omvormers, inclusief de verwachting voordie maand en het actuele gemiddelde. En nog veelmeer.

Gebruik en installatiejSunnyReports is gratis te downloaden vanafhttp://www.familie-kleinman.nl/jsunnyreports. Bij het schrijven van dit artikel was 1.1.0.0beta4 denieuwste versie. Op de site staat nog meer informa-tie over de tool en is ook een TODO lijst te vindenen een lijst van mensen die jSunnyReports al ge-bruiken.

Installeren is eenvoudig door de zip file uit te pak-ken in bijvoorbeeld c:\tools\jsunnyreports. Eerstmoet de tool worden geconfigureerd, doe dit doorconfig.cmd op te starten. Als alles is ingesteld is hetgewoon een kwestie van jsunnyreports.cmd startenen als het goed is zou alles nu goed moeten verlo-pen.

Tot slotWe werken op dit moment met drie mensen aan desoftware en er is nog meer dan genoeg te doen.Onder andere de configuratietool kan nog wel eenonderhoudsbeurt gebruiken

Mocht u op- of aanmerkingen hebben laat dit danaan ons weten, want uw suggesties komen enormvan pas bij het verder ontwikkelen van de software.Mocht u zelf ook een ontwikkelaar zijn en mee wil-len helpen dan uiteraard ook graag!

Mijn eigen jSunnyReports is overigens te bewonde-ren op www.familie-kleinman.nl/energie/graphs c

door Martin Kleinman, [email protected]


19

Natuurmarkt Helmond 2010

Wij willen u hierbij uitnodigen voor de“Natuurmarkt Helmond”

In stadswandelpark de Warande is het altijd al goed toeven, maar op 6 juni tussen12.00 en 17.00 uur is het extra leuk om er naartoe te komen. Dan vindt in de

Warande de jaarlijkse Natuurmarkt Helmond plaats. Organisaties geven demonstra-ties en voorlichting op het gebied van natuur en milieu, gericht op het hele gezin!In de circa 45 kramen worden vele doe-activiteiten georganiseerd. De markt is niet-commercieel en daarmee uniek in zijn opzet. De toegang tot de markt is gratis.De Natuurmarkt Helmond wordt gehouden in en rondom de Bijenhal in

stadswandelpark De Warande(Kluis 1, 5707 GP).

Activiteiten voor jong en oud, zoals:

Informatie van en over:

Naast een bezoek aan de Natuurmarkt zijn er ter plekke nog andere leuke recreatieve mogelijkhedenZoals Balletje slaan op de midgetgolfbaan, bezoek aan het dierenpark en de Carat-concerten.

Zie www.imkersvereniginghelmond.nl voor meer informatie

Tot 6 juni op de Natuurmarkt!

Georganiseerd door:

Natuur– en Milieucentrum Helmond en Imkersvereniging Helmond e.o.

Elkerliek Ziekenhuis Helmond: allergie- enpollenonderzoekGierzwaluwbescherming NederlandZonnestroomproducentenNatuurproducten, zoals honing, stuifmeel-korrels en koninginnegeleiEn vele andere organisaties…

Edelstenen en mineralenEnergiehuisje, voorlichting over energie-besparingNed. Ver. Voor Lyme PatiëntenNed.Jeugdbond voor NatuurstudieIVN, afdeling HelmondKruiden, zaden en wilde planten

Schilderen met bijenwasNatuurbelevingstochtDemonstratiekasten met bijenMet de huifkar door ‘De Warande’Vogelnestkastje makenMet de microscoop werkenDemonstraties korfvlechten, handmatigkunstraat maken en houtsnijwerk

Wollen knutsels makenNatuurfotografieKaarsjes rollenPottenbakkenSchminkenDierenambulanceProeverijen

Documents

power to the people 2010-2