politistikos tourismos

Η συμβολή της πολιτιστικής ανάπτυξης της χώρας στον τουρισμό της

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν ΑΕισαγωγή Σελ. 5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Σελ. 6

1.1. Εννοιολογικοί προσδιορισμοί Σελ. 6

1.2. Σχέση τουρισμού με τον πολιτισμό Σελ. 7

1.3. Η εικόνα της Ευρώπης σήμερα Σελ. 9

1.4. Οι σημερινές αλλαγές και τάσεις Σελ. 10

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Σελ. 11

2.1. Χαρακτηριστικά του Πολιτιστικού Τουρισμού Σελ. 12

2.2. Η αγορά του Πολιτιστικού Τουρισμού Σελ. 13

2.3. Η διαχείριση του Πολιτιστικού Τουρισμού Σελ. 13

2.4. Η ταυτότητα των τουριστών του Πολιτιστικού Τουρισμού Σελ. 15

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ

ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Σελ. 18

3.1. Σχέση Πολιτιστικού Τουρισμού και αγροτουρισμού Σελ. 18

3.2. Σχέση Πολιτιστικού Τουρισμού και θρησκευτικού τουρισμού Σελ. 19

3.3. Σχέση Πολιτιστικού Τουρισμού, περιπατικού και τουρισμού υπαίθρου Σελ. 19

3.4. Σχέση Πολιτιστικού Τουρισμού και οικοτουρισμού Σελ. 19

3.5. Σχέση Πολιτιστικού Τουρισμού και τουρισμό πόλεων Σελ. 20

3.6. Σχέση Πολιτιστικού Τουρισμό με τον μαζικό παράκτιο τουρισμό Σελ. 20

3.7. Σχέση Πολιτιστικού Τουρισμού και τουρισμού υγείας Σελ. 20

1


3.8. Σχέση Πολιτιστικού Τουρισμού, επαγγελματικού και αθλητικού τουρισμού Σελ. 21

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΜΟΡΦΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΤΟΥ

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Σελ. 22

4.1. Τουρισμός Πόλεων Σελ. 22

4.1.1. Βασικοί όροι του Τουρισμού Πόλεων Σελ. 22

4.1.2. Παράγοντες για την ελκυστικότητα ενός προορισμού πόλεων Σελ. 23

4.1.2.1.Μέσα μεταφοράς Σελ. 25

4.1.2.1.1. Αυτοκίνητο Σελ. 25

4.1.2.1.2. Τρένο Σελ. 25

4.1.2.1.3. Αεροπλάνο Σελ. 26

4.1.2.1.4. Πλοίο Σελ. 27

4.1.2.1.5. Λεωφορεία Σελ. 27

4.1.2.2. Λοιποί παράγοντες Σελ. 28

4.1.2.3. Ξεναγός Σελ. 28

4.1.2.4. Οδηγός λεωφορείου Σελ. 29

4.1.2.5. Πολιτιστικές εκδηλώσεις Σελ. 29

4.1.3. Το μέλλον του Τουρισμού Πόλεων Σελ. 30

4.2. Επιμορφωτικός Τουρισμός Σελ. 30

4.2.1. Ιστορική αναδρομή Σελ. 31

4.2.2. Χαρακτηριστικά του Επιμορφωτικού Τουρισμού Σελ. 31

4.2.3. Η χώρα υποδοχής Σελ. 32

4.2.4. Το προφίλ των τουριστών του Σελ. 32

4.2.5. Μορφές Εκδήλωσης του Επιμορφωτικού Τουρισμού Σελ. 33

4.2.5.1. Επιμορφωτικά ταξίδια με πολύ ελεύθερο χρόνο Σελ. 33

4.2.5.2. Επιμορφωτικά ταξίδια με διαμονή σε ένα μόνο ξενοδοχείο Σελ. 33

4.2.5.3. Επιμορφωτικός τουρισμός για νέους Σελ. 33

4.2.5.4. Επιμορφωτικά ταξίδια για οικογένειες Σελ. 34

4.2.5.5. Επιμορφωτικά ταξίδια με κρουαζιερόπλοιο Σελ. 34

4.2.5.6. Επιμορφωτικός περιπατικός τουρισμός Σελ. 35

4.2.5.7. Επιμορφωτικός ποδηλατικός τουρισμός Σελ. 36

4.2.5.8. Επιμορφωτικός φυσιολατρικός τουρισμός Σελ. 37

2


4.3. Θεματικός Τουρισμός Σελ. 39

4.3.1. Το προφίλ των τουριστών του Θεματικού Τουρισμού Σελ. 40

4.3.2. Βασικά στοιχεία του Θεματικού Ταξιδιού Σελ. 41

4.4. Τουρισμός εκμάθησης της γλώσσας Σελ. 41

4.4.1. Το προφίλ των τουριστών του τουρισμού εκμάθησης γλώσσας Σελ. 41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΤΑ ΠΟΛΙΤΙΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

ΠΟΥ ΣΥΜΒΑΛΛΟΥΝΕ ΣΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ ΤΗΣ Σελ. 44

5.1. Πολιτιστική κληρονομιά Σελ. 45

5.1.1. Τέχνες και Πολιτισμός Σελ. 45

5.1.2. Αρχαιολογικοί χώροι– Μνημεία Σελ. 46

5.1.3. Εκκλησίες– Μοναστήρια Σελ. 47

5.1.4. Ακροπόλεις και Κάστρα Σελ. 49

5.1.5. Παραδοσιακοί οικισμοί Σελ. 51

5.1.6. Γραφικές διαδρομές του Ο.Σ.Ε. Σελ. 51

5.2. Φυσική κληρονομιά Σελ. 54

5.2.1. Δάση- Αισθητικά δάση Σελ. 54

5.2.2. Εθνικοί δρυμοί Σελ. 55

5.2.3. Άλλες προστατευόμενες περιοχές Σελ. 56

5.2.4. Θαλάσσια πάρκα Σελ. 57

5.2.5. Λίμνες- Λιμνοθάλασσες Σελ. 58

5.2.6. Ποτάμια Σελ. 59

5.2.7. Σπήλαια Σελ. 60

5.2.8. Φαράγγια Σελ. 60

5.2.9. Ιαματικές πηγές Σελ. 61

5.2.10.Ευρωπαϊκό μονοπάτι μεγάλων διαδρομών Ε4 και Ε6 Σελ. 62

5.3. Πολιτιστικές εκδηλώσεις Σελ. 64

5.3.1. Ο Θεσμός της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας Σελ. 64

3


5.3.2. Πολιτιστικές εκδηλώσεις– Φεστιβάλ Σελ. 64

5.3.3. Πασχαλινά έθιμα Σελ. 67

5.3.4. Καρναβάλι Σελ. 68

5.3.5. Παραδοσιακή κληρονομιά Σελ. 70

5.3.6. Η "Άνοιξη των Μουσείων" Σελ. 70

5.3.7. Ευρωπαϊκές ημέρες πολιτιστικής κληρονομιάς Σελ. 72

5.3.8. Η «Θόλος» του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού Σελ. 73

5.4. Πολιτιστικοί φορείς Σελ. 74

5.4.1. Υπουργείο Πολιτισμού Σελ. 74

5.4.2. Οργανισμός Προβολής Ελληνικού Πολιτισμού Σελ. 75

5.4.3. Η Διεθνή Επιτροπή Πολιτιστικού Τουρισμού- Χάρτα

του Πολιτιστικού Τουρισμού Σελ. 76

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ- ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Σελ. 80

6.1. Συμπεράσματα- επιπτώσεις του Πολιτιστικού Τουρισμού Σελ. 80

6.2. Στόχοι-Προτάσεις βελτίωσης Σελ. 85

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Σελ. 89

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Σελ. 90

4


ΕΙΣΑΓΩΓΗΗ Μελίνα Μερκούρη, ήταν εκείνη που είπε ότι «Ο Πολιτισμός είναι η βαριά

βιομηχανία της Ελλάδας» και κατόρθωσε να το κάνει συνείδηση όλων. Άλλωστε η τέχνη, η

μουσική, το θέατρο, είναι εκείνα που μας ενώνουν, που μας φέρνουν πιο κοντά. Ο

πολιτισμός χαρακτηρίζεται ως ο καθρέφτης κάθε χώρας. Εκπροσωπεί τα ήθη, τα έθιμα, την

ιστορία, την κοινωνική αντίληψη, την νοοτροπία κάθε τόπου. Είναι παράγοντας ειρήνης και

συμφιλίωσης ενώ αποτελεί το θεμέλιο ενός τόπου και μέσω αυτού έχει κανείς τη δυνατότητα

να γνωρίσει άλλες συνήθειες, άλλους τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς. Είναι πηγή

εσόδων, ένας από τους σημαντικότερους πυλώνες της οικονομίας, αρκεί βέβαια να

αξιοποιηθεί με τον κατάλληλο τρόπο και τα μέσα.

Είναι γνωστό ότι ο τουρισμός σήμερα αποτελεί ένα πολυσύνθετο φαινόμενο και έχει

εξελιχθεί σ' ένα σημαντικό οικονομικό και αναπτυξιακό παράγοντα, συντελεστή κοινωνικών

μεταλλαγών και φορέα πολιτισμικών σχέσεων. O τουρισμός προκαλεί πολύ μεγάλες διεθνείς

και εγχώριες μετακινήσεις πληθυσμού, που συνεπάγεται σημαντικά έργα υποδομής και

υποδοχής. Αλλά συγκαταλέγεται και στους παράγοντες αλλοίωσης του φυσικού και

δομημένου περιβάλλοντος. Μπορεί να αποτελέσει σοβαρή απειλή για την ακεραιότητα της

φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλά και βασικό κίνητρο και ουσιαστικό μέσο για τη

διατήρησή της.

Την ανάπτυξη του τουρισμού και τη συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση των παροχών του

ευνοούν οι οικονομικές δυνατότητες και η αύξηση του ελεύθερου χρόνου, τα μέσα και οι

ευκολίες μετακίνησης, οι διακρατικές σχέσεις και συμφωνίες, με βασική την προϋπόθεση

των σταθερών ειρηνικών συνθηκών και της ασφάλειας. Η τουριστική δραστηριότητα,

ανάλογα με το τουριστικό προϊόν, δηλαδή με τον τόπο προορισμού και τις σχετικές παροχές

που καλύπτουν τα ποικίλα ενδιαφέροντα και τις απαιτήσεις των τουριστών, προσαρμόζεται

και εξειδικεύεται κατά περίπτωση1. O "πολιτιστικός τουρισμός" αποτελεί ένα από τα πιο

παλιά και πιο δημοφιλή είδη τουρισμού.

1 Όπως π.χ. ο ιαματικός ή ο αγροτουρισμός κ.λπ., που χρειάζονται ανάλογη υποδομή (βλ. π.χ. Edigton, J. M & M.A.,

"Ecology Recreation and Tourism" Cambridge University Press 1986, DeCambra, H., "Alternative Tourism", Contours,

vol.3, no. 8 1988, κ.ά.). Για εναλλακτικές μορφές τουρισμού έχουν γίνει αξιόλογες προσπάθειες και στη χώρα μας, όπως π.χ.

για την οργάνωση αγροτουρισμού στο νομό Δράμας κ.λπ. Προς την κατεύθυνση αυτή προσφέρουν ενέργειες όπως η χάραξη

μονοπατιών, π.χ. στο Λούσιο Αρκαδίας ή πολιτιστικών διαδρομών.

5


Τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε έντονη κινητικότητα σε τομείς που αφορούν την

πολιτιστική ανάπτυξη του τόπου μας, και γενικότερα σε αυτό που ονομάζεται “πολιτιστική

ζωή’. Ιστορικοί χώροι πολιτιστικών εκδηλώσεων με κορυφαίο δείγμα το Ηρώδειο και το

θέατρο της Επιδαύρου, αλλά και νεώτεροι, όπως το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και η

Τεχνόπολις στο Γκάζι , περιφερειακά θέατρα και φεστιβάλ, ανακαινίσεις παλαιών κτηρίων

και μετατροπή τους σε χώρους πολιτιστικών δραστηριοτήτων, δημοτικές επιχειρήσεις

πολιτιστικής ανάπτυξης, είναι μερικά από τα ενθαρρυντικά φαινόμενα των καιρών μας.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

1.1. Εννοιολογικοί προσδιορισμοί

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού ( WTO ) ως τουρισμός ορίζεται η

μετακίνηση και διανυκτέρευση ατόμων ή ομάδων σε άλλο τόπο από αυτόν της μόνιμης

κατοικίας τους, με σκοπό την ανάπαυση ή την ψυχαγωγία, και στις μέρες μας θεωρείται ως

τουρισμός η επαγγελματική ή κάποια άλλη δραστηριότητα, π.χ. επιμόρφωση,

παρακολούθηση πολιτιστικών εκδηλώσεων κ.α.

Ο Πολιτισμός είναι ένα σύνολο αξιών, θεσμών και δράσεων, στο οποίο ο άνθρωπος

έχει αναπτύξει την ηθική του, την κοινωνικότητά του, το πνεύμα του, την τεχνολογική του

εξέλιξη, την πολιτική δομή της κοινωνίας που έχει χτίσει, και την αισθητική του.

Στην σημερινή εποχή ο ανθρώπινος πολιτισμός είναι ένα μείγμα της κουλτούρας

όλων των λαών της γης. Λέγεται για παράδειγμα, ότι η Ευρώπη είναι μια «Βαβέλ

Πολιτισμών». Με τον πολιτισμό υπάρχει επικοινωνία, υπάρχει η γλώσσα της παράδοσης. Η

πολυφωνία ακούγεται ωραία όταν συνδυάζεται με την επικοινωνία, με την πολιτιστική

συνείδηση, την ανάπτυξη και την διαφορετική αντίληψη.

Ανάλογα με τον τομέα στον οποίο αναφέρεται ο πολιτισμός διακρίνονται οι διάφορες

μορφές του, όπως ο Ηθικός Πολιτισμός (ηθικοί κανόνες και ηθικοί θεσμοί), ο Κοινωνικός

Πολιτισμός ( κοινωνικοί κανόνες και κοινωνικοί θεσμοί), ο Τεχνικός Πολιτισμός (τεχνικά

και τεχνολογικά επιτεύγματα, τεχνικές γνώσεις και ικανότητες), ο Νομικός Πολιτισμός

(Διοικητικοί κανόνες, αρχές, θεσμοί, συστήματα διοίκησης), ο Πνευματικός Πολιτισμός

(γράμματα, τέχνες, επιστήμη, έρευνα, εκπαίδευση) κ.λπ..

6


Ο Πολιτιστικός Πολιτισμός είναι μέρος του Πνευματικού Πολιτισμού και αναφέρεται

στα γράμματα, στις τέχνες, στα καλλιτεχνικά δημιουργήματα και στις πολιτιστικές

εκδηλώσεις.

Πολιτιστικές εκδηλώσεις ή δραστηριότητες είναι εκείνες οι οποίες αναφέρονται στα

θέματα του Πολιτιστικού Τουρισμού. Ο διεθνής όρος που χρησιμοποιείται για τον

προσδιορισμό των εννοιών, πολιτισμός, πολιτιστικός πολιτισμός, πολιτιστικές εκδηλώσεις

είναι ο όρος κουλτούρα (culture= πνευματική καλλιέργεια, εκπαίδευση, αισθητική

καλλιέργεια, κ.λπ.), που κατά έναν από τους πολλούς ορισμούς της, είναι το σύνολο των

πρότυπων συμπεριφοράς και σκέψης των ανθρώπων που ζουν στις ανθρώπινες κοινωνίες,

που προσδιορίζουν τα πιστεύω, την συμπεριφορά, τη γλώσσα, την τέχνη και την τεχνολογία,

τη θρησκεία, τα πολιτικά και οικονομικά συστήματα, τον τρόπο έκφρασης, ένδυσης,

διατροφής, κ.λπ.

Πολιτιστικός Τουρισμός, σύμφωνα με τους παραπάνω ορισμούς, είναι ο τουρισμός

που γίνεται για πολιτιστικούς λόγους, που έχει σαν κύριο προϊόν την επαφή, γνωριμία,

γνώση και απόλαυση του πολιτιστικού πολιτισμού των τουριστικών προορισμών και τις

διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις και δραστηριότητες.

1.2. Σχέση του Τουρισμού με τον Πολιτισμό

Ο Τουρισμός ως μαζικό κοινωνικό φαινόμενο αναπτύχθηκε κυρίως στην

μεταπολεμική περίοδο. Συνδέεται άμεσα με την οικονομική ανάπτυξη (σχέση με αγορά,

εμπόριο, κ.α.) των δυτικών κυρίως χωρών. Στους περασμένους αιώνες ο τουρισμός ήταν

στην ουσία περιήγηση για την ανακάλυψη άλλων τόπων και χωρών από ανθρώπους με

διάθεση περιπέτειας και έντονη επιθυμία για γνωριμία διαφορετικών πολιτισμών. Συχνά

μάλιστα, τα κίνητρα των περιηγητών ήταν περισσότερο ταπεινά και συνδέονταν με

τυχοδιωκτισμό και αρπακτική διάθεση. Ωστόσο σχεδόν, πάντα ο τουρισμός συνδέονταν με

τον πολιτισμό και την πολιτιστική παράδοση του τόπου υποδοχής των τουριστών. Όσο

μεγαλύτερο πολιτιστικό ενδιαφέρον παρουσίαζε ένας τόπος, μια χώρα, μια περιοχή, τόσο

περισσότερο γινόταν πόλος έλξης επισκεπτών από άλλες χώρες και περιοχές.

Όταν, η μεταπολεμική Ευρώπη άρχισε να ανακάμπτει από τις καταστροφές του Β’

Παγκοσμίου Πολέμου, και ταυτόχρονα με την άνοδο του βιοτικού επιπέδου κυρίως των

7


βορείων χωρών, οι πολίτες τους απέκτησαν σταδιακά τη χρονική και οικονομική ευχέρεια

του ελεύθερου χρόνου και των διακοπών, σαν αποτέλεσμα των κοινωνικών τους

κατακτήσεων, άρχισαν να ταξειδεύουν στις χώρες της Νότιας Ευρώπης, που ήταν ακόμα

μέρη με χαμηλή οικονομική ανάπτυξη και υποδομή. Η μακραίωνη πολιτιστική ιστορία της

Ελλάδας έχει αφήσει παντού τα ίχνη της. Δεν υπάρχει τόπος που να μην έχει κάτι σημαντικό

να αναδείξει, από την προϊστορία μέχρι το μεσαίωνα, καθώς και τον λαϊκό πολιτισμό των

νεότερων χρόνων. Φαίνεται αυτονόητο το γεγονός ότι όπου κι αν γυρίσει κανείς θα δει

στοιχεία παλιότερων πολιτισμών

Η σχέση του τουρισμού με τον πολιτισμό, που εκφράζεται και προσδιορίζεται κυρίως

από τον πολιτιστικό τουρισμό, αλλά και από άλλες μορφές, αρχίζει από τα πρώτα βήματα της

τουριστικής ανάπτυξης και δεν θα ήταν υπερβολικό να υποστηριχθεί ότι ένα από τα

κυριότερα γενεσιουργά αίτια του τουρισμού ήταν ο πολιτισμός.

Οι πρώτοι τουρίστες ήταν οι πρώτοι ταξιδιώτες, κυρίως έμποροι, που ταξίδευαν για

βιοποριστικούς λόγους και έκαναν ένα είδος επαγγελματικού τουρισμού, με την ευρεία

έννοια του όρου. Αργότερα εμφανίστηκαν τα ταξίδια περιήγησης και αναψυχής τα οποία

ήταν καθαρά τουριστικά ταξίδια και στα οποία η περιήγηση ήταν πολιτιστική δραστηριότητα

που συνέδεε άμεσα τον τουρισμό με τον πολιτισμό (Περιηγούμαι= ταξιδεύω σε ξένους

τόπους- τουριστική δραστηριότητα- για να γνωρίσω τον πολιτισμό και τoν τρόπο ζωής των

κατοίκων τους- πολιτιστική δραστηριότητα).

Ο θρησκευτικός τουρισμός (ταξίδια στους Άγιους Τόπους) και οι εξερευνήσεις που

ακολούθησαν συνδέονταν έντονα με τον Πολιτισμό. Ο θρησκευτικός τουρισμός είναι στην

ουσία Πολιτιστικός Τουρισμός, αφού η θρησκεία είναι πολιτιστικό στοιχείο.

Από πολύ νωρίς και σε όλη την ιστορική διαδρομή του τουριστικού φαινομένου,

ακόμη και στη σύγχρονη εποχή, οι άνθρωποι διάβαζαν, άκουγαν και μάθαιναν από ιστορικά,

ταξιδιωτικά βιβλία και από διηγήσεις συνανθρώπων τους (στη σύγχρονη εποχή από τα μέσα

μαζικής ενημέρωσης), για τους πολιτισμούς και τους τρόπους ζωής άλλων ανθρωπίνων

κοινωνιών και άλλων περιοχών και πάντα είχαν την περιέργεια και την επιθυμία να

γνωρίσουν στην πραγματικότητα αυτά που μόνο από την πληροφόρηση ήξεραν.

Στη θεωρία του τουρισμού αυτή η επιθυμία ονομάστηκε σύμπλεγμα του Άπιστου

Θωμά. Το σύμπλεγμα αυτό αποτελεί τουριστικό κίνητρο για την ικανοποίηση του οποίου οι

τουρίστες παρακινούνται να ταξιδέψουν για να δούνε προσωπικά και να γνωρίσουν επί

τόπου τα πολιτιστικά στοιχεία για τα οποία είχαν μόνο πληροφόρηση.

8


Στον 18ο αιώνα κορυφώθηκαν τα ταξίδια Grande Tour, της μεγάλης περιήγησης, της

περιπλάνησης ανά την Ευρώπη, με την οποία οι γόνοι των πλουσίων οικογενειών είχαν την

δυνατότητα να έρθουν σε επαφή με την Ευρωπαϊκή τέχνη, τη μουσική και να γνωρίσουν

άλλους πολιτισμούς και χώρες.

Στη σύγχρονη εποχή το σύμπλεγμα του Άπιστου Θωμά ενεργεί πάντοτε σαν

τουριστικό κίνητρο. Ο σκοπός πολλών τουριστών συμπίπτει λίγο ή πολύ με τον σκοπό των

τουριστών του Grande Tour. Η κοινή γνώμη ταυτίζει συχνά τον τουρισμό με τον πολιτισμό.

Αυτός που ταξιδεύει θεωρείται πολιτισμένος. Ο πολυταξιδεμένος θεωρείται κοσμοπολίτης.

Πολίτης του κόσμου, που είναι κοινωνός όλων των πολιτισμών. Και κατά κοινή παραδοχή ο

τουρισμός σήμερα αποτελεί ένα δυναμικό μέσο γνωριμίας και κατανόησης του πολιτισμού

και της ιστορίας των Κρατών.

Πρέπει να τονιστεί ότι ο τουρισμός στην Ελλάδα και κυρίως ο εισερχόμενος

τουρισμός, άρχισε με την αφορμή του πολιτιστικού τουρισμού. Οι ξένοι τουρίστες άρχισαν

να έρχονται συστηματικά στην Ελλάδα για να γνωρίσουν και να θαυμάσουν τα μνημεία του

Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού, τον Παρθενώνα, τις Μυκήνες, την Κνωσό, κ.λπ.. Μόνο

μετά το 1950, και ύστερα από ιδιωτική πρωτοβουλία οργανώθηκε η πρώτη ‘ κρουαζιέρα ‘

στα νησιά των Κυκλάδων με επισκέπτες δημοσιογράφους ευρωπαϊκών εφημερίδων και

άλλες επιφανείς προσωπικότητες, άρχισαν να έρχονται επισκέπτες στην Ελλάδα για να

χαρούν τη θάλασσα, το κλίμα και τις ομορφιές του τόπου. Με αποτέλεσμα, από το 1970 να

αναπτυχθεί ο παράκτιος μαζικός τουρισμός.

1.3. Η εικόνα της Ευρώπης σήμερα

Η Ευρώπη είναι ο προορισμός που δέχεται τους περισσότερους τουρίστες στον

κόσμο, με τέσσερις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ελλάδα, Γαλλία, Ιταλία, Σκανδιναβικές

χώρες) να συγκαταλέγονται μεταξύ των έξι δημοφιλέστερων προορισμών στον κόσμο, το

2001. Οι περισσότεροι επισκέπτες προέρχονται από χώρες της Ευρώπης. Τους ταξιδιώτες

ελκύει η μεγάλη φυσική ομορφιά της Ευρώπης, από τις μεγαλοπρεπείς οροσειρές μέχρι τις

βραχώδεις ακτές και τις αμμώδεις παραλίες, από τους πλούσιους βοσκότοπους μέχρι τις

άνυνδρες πεδιάδες, από τις λίμνες και τα δάση, κ.α.

Ο πλούτος της ιστορικής κληρονομιάς της Ευρώπης είναι παντού εμφανής. Έργα

ζωγραφικής σε προϊστορικές σπηλιές, ελληνορωμαϊκές αρχαιότητες, επιρροές των Βίκινγκς

9


και των Μαυριτανών, μεσαιωνικά οχυρά, αναγεννησιακά παλάτια και εκκλησίες μπαρόκ και

άλλα πολλά ακόμη. Μπορεί κανείς να επιδοθεί σε χειμερινά ή θαλάσσια σπορ, να

εξερευνήσει σύγχρονες πόλεις που σφύζουν από ζωή, να απολαύσει την τέχνη και τη

μουσική και να συνοδεύσει όλα αυτά με καλό φαγητό. Με το πέρασμα των ετών τα ταξίδια

στην ΕΕ έχουν γίνει όλο και περισσότερο εύκολα χάρη στην κατάργηση των περισσοτέρων

διατυπώσεων που αφορούν τα διαβατήρια και τις αποσκευές και την καθιέρωση του ευρώ.

Το ενιαίο νόμισμα στην ΕΕ, το ευρώ, είναι μια σημαντική διευκόλυνση για τους

τουρίστες, έχει κάνει πιο εύκολη τη ζωή των ταξιδιωτών, δεδομένου ότι, εντός της

ευρωζώνης, υπάρχει δυνατότητα άμεσης σύγκρισης των τιμών και δεν υφίστανται πλέον το

κόστος και άλλες δυσκολίες που συνεπάγεται η μετατροπή των νομισμάτων.

1.4. Οι σημερινές αλλαγές και τάσεις

Αποτελεί πια κοινή παραδοχή ότι ο τουρισμός «ήλιου και θάλασσας», ως μοντέλο

ανάπτυξης είναι ξεπερασμένος και μη βιώσιμος. Οι λόγοι που συντελούν στο ξεπέρασμά του

είναι, μεταξύ άλλων, οι εξής:

Ο μεγαλύτερος ανταγωνισμός από φθηνότερους προορισμούς (Τουρκία, Κροατία κ.λπ.),

δηλαδή από περιοχές που βρίσκονται ακόμα σε χαμηλή οικονομική ανάπτυξη.

Η καταστροφή του περιβάλλοντος και η εκτεταμένη αστικοποίηση.

Οι κοινωνικές και πολιτιστικές αλλαγές που γεννούν την ανάγκη για νέα τουριστικά

προϊόντα.

Οι αδύνατες και μάλλον δύσκαμπτες τοπικές οικονομίες εξαιτίας της τουριστικής

«μονοκαλλιέργειας».

Η περιορισμένη εποχικότητα και η πτώση του μέσου όρου των χρημάτων που δαπανούν

οι τουρίστες.

Η δημιουργία θέσεων εργασίας που απευθύνονται σχεδόν αποκλειστικά σε άτομα με

χαμηλή εκπαίδευση.

Από την άλλη όμως, ο πολιτιστικός τουρισμός παρουσιάζεται ως μια βιώσιμη

εναλλακτική προοπτική από κοινωνικής, περιβαλλοντικής και οικονομικής σκοπιάς. Απαιτεί,

όμως, μεγαλύτερες επενδύσεις στην προετοιμασία, την έρευνα και στην επικοινωνία, καθώς

και στενή συνεργασία ανάμεσα στο δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα. Φυσικά, ο πολιτιστικός

10


τουρισμός δεν αντιστρατεύεται τον τουρισμό «ήλιου και θάλασσας», αλλά αυτά τα δύο είδη

μπορούν να είναι συμπληρωματικά.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Ο Πολιτιστικός Τουρισμός είναι η εναλλακτική μορφή τουρισμού που έχει σαν κύρια

τουριστική δραστηριότητα την επαφή, γνωριμία, γνώση και απόλαυση του πολιτιστικού

πολιτισμού των τουριστικών προορισμών και τη συμμετοχή ή την παρακολούθηση διαφόρων

πολιτιστικών εκδηλώσεων.

Συγκεκριμένα η τουριστικοπολιτιστική δραστηριότητα εκδηλώνεται με:

Επισκέψεις σε μουσεία, αρχαιολογικούς χώρους, ιστορικά μνημεία, πινακοθήκες,

βιβλιοθήκες, αίθουσες τέχνης, παραδοσιακούς οικισμούς, μοναστήρια, αξιοθαύμαστες

φυσικές περιοχές, κτίρια με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, λοιπά αρχιτεκτονήματα, διάφορα

ιδρύματα, κ.λπ.

Παρακολουθήσεις συναυλιών, θεατρικών παραστάσεων, όπερας, επιδείξεων,

παραδοσιακών χωρών και τραγουδιών, αναπαραστάσεων ιστορικών γεγονότων και

τοπικών εθίμων, παραγωγής τοπικών προϊόντων, κ.λπ.

Συμμετοχή σε πολιτιστικές εκδηλώσεις όπως πανηγύρια, φεστιβάλ, κοινωνικές και

πνευματικές δραστηριότητες, εκδρομές, μαθήματα που αναφέρονται στον πολιτισμό,

ανασκαφές, χορούς, κ.λπ.

Από τους περασμένους αιώνες άτομα ή ολιγομελείς ομάδες περιηγητών, αναζητώντας

τη γνώση, την εμπειρία, την προσωπική ανακάλυψη, πραγματοποιούσαν ταξίδια σε τόπους

με αρχαιολογικό, ιστορικό, λαογραφικό ή πνευματικό - θρησκευτικό ενδιαφέρον, σε

άγνωστα μέρη με διαφορετικό πολιτισμό και εθνολογικές ιδιομορφίες. Τα πολιτιστικά αυτά

ταξίδια, αν και οργανωμένα από τους ίδιους περιηγητές, μπορεί να θεωρηθούν μια πρώιμη

μορφή "πολιτιστικού τουρισμού" ο οποίος, σήμερα πλέον, έχει συγκροτηθεί σε

δραστηριότητα με διαφορετικό χαρακτήρα και στόχο από τις άλλες μορφές τουρισμού.

O "πολιτιστικός τουρισμός" προσφέρει ευκαιρίες για πολιτιστική εμπειρία, προσφέρει

την περιήγηση στη φυσική, καλλιτεχνική και πνευματική κληρονομιά μιας περιοχής καθώς

11


και στη σημερινή δημιουργία. Απορροφά ένα μεγάλο μέρος του τουριστικού ρεύματος που

έχει ιδιαίτερες προσδοκίες για την επίσκεψη σε χώρους με σημαντική πολιτιστική

κληρονομιά, οι οποίοι υπαγορεύουν ειδική μεταχείριση, γι' αυτό χρειάζεται μια ειδική

οργάνωση και διαχείριση1.

Ο εναλλακτικός τουρισμός σηματοδοτεί μια νέα περίοδο τουριστικής ανάπτυξης και

τουριστικής πολιτικής για τον ευρωπαϊκό και ελληνικό χώρο. Οι πρώτες προσπάθειες για

εναλλακτικό τουρισμό που υπερβαίνει το παραδοσιακό μεσογειακό πρότυπο (ήλιος και

θάλασσα) ξεκίνησαν και στη χώρα μας από το τέλος της δεκαετίας του 1980. Ο αριθμός των

ευρωπαίων πολιτών που στρέφεται και προς τον εναλλακτικό τουρισμό ξεπερνά τα

35.000.000 και αυξάνεται με ρυθμούς άνω του 20% κατά χρόνο. Τα στρώματα που

συμμετέχουν σε αυτό τον τουρισμό είναι μέσης και άνω μόρφωσης και εισοδήματος. Στην

Ελλάδα ο εναλλακτικός τουρισμός μπορεί να γίνει σημαντικός μοχλός μιας νέας φάσης

τουριστικής επέκτασης.

2.1. Τα χαρακτηριστικά του Πολιτιστικού Τουρισμού

Σαν κύρια χαρακτηριστικά του πολιτιστικού τουρισμού αναφέρονται τα παρακάτω:

Ο Πολιτιστικός Τουρισμός θεωρείται σαν μορφωτικός τουρισμός, γιατί μέσω της

τουριστικής-πολιτιστικής δραστηριότητας οι τουρίστες μαθαίνουν τον πολιτισμό του

τουριστικού προορισμού που επιλέγουν να επισκεφτούν.

Συνδέεται με τις έννοιες της πολιτιστικής κληρονομιάς και πλούτου του προορισμού, τα

συστατικά στοιχεία των οποίων χρησιμοποιεί σαν τουριστικά προϊόντα.

Συντελεί στην προβολή των χαρακτηριστικών του πολιτισμού του τουριστικού

προορισμού και προκαλεί την ανάπτυξη, αναβίωση και προστασία των πολιτιστικών

στοιχείων από τα οποία και αυτός εξαρτάται.

Αναπτύσσεται παράλληλα με άλλες μορφές τουρισμού.

1 "Guidelines for the Management of World Heritage Sites" edited by Sir Bernard Feilden, 1990. Για την οργάνωση του

πολιτιστικού τουρισμού στην Ελλάδα βλ. εισήγηση της Τζ. Τσαλίκη, Πρακτικά Συνεδρίου "Τουρισμός και Μνημεία -

Πολιτιστικός Τουρισμός" στα Τεχνικά Χρονικά, 1η έκτακτη έκδοση '95), σ. 20-37.

12


Θεωρείται φιλική προς το περιβάλλον μορφή τουρισμού αφού απαραίτητη προϋπόθεση

ανάπτυξής του είναι η προστασία του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, που

θεωρείται πολιτιστική ενέργεια.

Προϋπόθεση ανάπτυξής του είναι η ευαισθητοποίηση του τοπικού πληθυσμού και των

τουριστικών φορέων και η εκπαίδευσή τους στον κανονικό τρόπο διαχείρισης και

προστασίας του πολιτιστικού πλούτου και τη διάθεση των πολιτιστικών προϊόντων.

2.2. Η αγορά του Πολιτιστικού Τουρισμού

Για την εκτίμηση του μεγέθους της αγοράς του πολιτιστικού τουρισμού υπάρχουν

δύο προσεγγίσεις:

i. Η πρώτη αγορά υπολογίζει όλους τους τουρίστες, που ανεξάρτητα από το είδος

τουρισμού που κάνουν, έχουν και παράλληλες δευτερεύουσες πολιτιστικές

δραστηριότητες.

ii. Η δεύτερη αγορά υπολογίζει μόνον τους τουρίστες που κάνουν αποκλειστικά πολιτιστικό

τουρισμό και η κύρια δραστηριότητά τους είναι οι πολιτιστικές δραστηριότητες.

Και στις δυο περιπτώσεις δεν είναι γνωστό το ακριβές μέγεθος της αγοράς. Στην

πρώτη περίπτωση γίνεται λόγος για όλους σχεδόν τους τουρίστες που επισκέπτονται έναν

τουριστικό προορισμό, γιατί όλες σχεδόν οι μορφές τουρισμού συνοδεύονται λίγο ή πολύ, με

πολιτιστικές δραστηριότητες. Στη δεύτερη περίπτωση η αγορά είναι σχετικά μικρή σε

μέγεθος. Λίγοι τουρίστες έρχονται αποκλειστικά στην Ελλάδα για να δουν μόνο τα

πολιτιστικά δημιουργήματα. Στην περίπτωση όμως του τουρισμού πόλεων που το κύριο

τουριστικό προϊόν είναι η περιήγηση, οι επισκέπτες κυρίως είναι άτομα που ενδιαφέρονται

για την πολιτιστική ζωή της πόλης - προορισμού.

Στην πελατεία του πολιτιστικού τουρισμού δεν συμπεριλαμβάνονται οι εκδρομές της

μίας ημέρας που έχουν πολιτιστικές δραστηριότητες, αφού οι εκδρομείς δεν έχουν την

ιδιότητα του τουρίστα.

2.3. Η διαχείριση του Πολιτιστικού Τουρισμού

13


Το πραγματικό ενδιαφέρον της Πολιτείας, των τουριστικών φορέων και των

κατοίκων των τουριστικών προορισμών, για τον πολιτιστικό τουρισμό, άρχισε ουσιαστικά

όταν οι αλλοεθνείς τουρίστες άρχισαν να έρχονται στη χώρα μας σε μεγάλους αριθμούς για

να δουν τον πολιτιστικό πλούτο της Ελλάδας και όταν αργότερα οι διοργανωτές ταξιδιών

άρχισαν να εμπλουτίζουν τα τουριστικά πακέτα τους με πολιτιστικά προϊόντα.

Τότε η Πολιτεία με τις αρμόδιες υπηρεσίες της (Υπουργείο Πολιτισμού, Ελληνικού

Οργανισμού Τουρισμού, Αρχαιολογική Υπηρεσία, Τοπικοί Πολιτιστικοί και Τουριστικοί

Φορείς, κ.λπ.), άρχισε να εφαρμόζει μια πολιτιστική πολιτική με προγράμματα αξιοποίησης

αρχαιολογικών και λοιπών χωρών πολιτισμού, στελέχωσης των οργανισμών διαχείρισης

τους, προστασίας από φθορές και καταστροφές και περαιτέρω ανάδειξης και τουριστικής

εκμετάλλευσης τους. Παράλληλα άρχισε να εφαρμόζει και άλλα πολιτιστικά προγράμματα

του σύγχρονου Ελληνικού πολιτισμού, όπως προγράμματα φεστιβάλ, θεάτρου, επιδείξεων

παραδοσιακών χορών, συναυλιών, εκθέσεων τέχνης, κ.λπ.

Συγχρόνως επειδή το πολιτιστικό προϊόν είχε ζήτηση άρχισε να διαφημίζει στο

εσωτερικό και εξωτερικό με διάφορα διαφημιστικά προγράμματα και να εφαρμόζει τακτικές

μάρκετινγκ για την προσέλκυση περισσοτέρων πολιτιστικών τουριστών.

Έτσι άρχισε η εποχή της λεγόμενης εμπορευματοποίησης του πολιτισμού κατά την

οποία τα προϊόντα του πολιτισμού γίνονται εμπορεύματα και πωλούνται στην τουριστική

αγορά. Προς την κατεύθυνση αυτή είχαν κινηθεί νωρίτερα και διεθνείς πολιτιστικές και

τουριστικές οργανώσεις. Ο ΟΗΕ μέσω της Unesco και η Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω των

αρμόδιων Διευθύνσεών της, με διάφορα διακρατικά πολιτιστικό-τουριστικά προγράμματα

ενίσχυσαν τα αντίστοιχα Εθνικά, κάτω από το δόγμα ότι ο πολιτισμός πρέπει να γίνεται

γνωστός και προσιτός σε όλους, να μεταδίδεται, να προσαρμόζεται και να αναδεικνύεται.

Το πόσο επιτυχής ήταν η μέχρι σήμερα εθνική πολιτιστική πολιτική, δεν έχει εκ των

υστέρων σημασία. Σημασία έχει αυτή η πολιτική, συνδυαζόμενη με την λίγο ή πολύ

επιτυχημένη τουριστική πολιτική, να βελτιωθεί στο μέλλον, προς όφελος και της

πολιτιστικής ταυτότητας του τόπου και της αξιοποίησης του πολιτιστικού του πλούτου.

Τα προτεινόμενα από τους ειδικούς μέτρα είναι πολλά και τα γνωρίζουν τα αρμόδια

όργανα της Πολιτείας. Η εφαρμογή των μέτρων είναι δύσκολη. Ενδεικτικά αναφέρονται

μερικά από αυτά τα μέτρα:

Καταγραφή των πολιτιστικών πόρων, κυρίως σε περιοχές χωρίς τουριστική ανάπτυξη.

Διατήρηση, συντήρηση και διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Αξιοποίηση Εθνικών, Περιφερειακών και Τοπικών Πόρων.

14


Βελτίωση της πολιτιστικής και τουριστικής υποδομής. Κατάλληλη υποδομή, η οποία να

μην βλάπτει το φυσικό και ζωικό περιβάλλον.

Κατάρτιση πολιτιστικών στελεχών.

Χάραξη των Πολιτιστικών Δρομολογίων.

Ενεργοποίηση των ΟΤΑ προς την κατεύθυνση της πολιτιστικής- τουριστικής ανάπτυξης

των περιοχών τους.

Ενίσχυση των μορφών τουρισμού που συνδέονται με τον Πολιτιστικό Τουρισμό.

Λήψη μέτρων εναντίον της πολιτιστικής διάχυσης (σύγκρουση πολιτισμών) η οποία

μπορεί να αποβεί σε βάρος του τοπικού πολιτισμού και εναντίον της πολιτιστικής

αλαζονείας ορισμένων τουριστικών ανταγωνιστών .

2.4. Η ταυτότητα των τουριστών του Πολιτιστικού Τουρισμού

Μολονότι δεν υπάρχει ένας γενικά αποδεκτός ορισμός για τον Πολιτιστικό Τουρισμό,

αναφέρονται παρακάτω δυο ορισμοί:

Aπό την Επιτροπή Καναδικού Τουρισμού (CTC). Είναι δυνατόν να χαρακτηριστεί

ένα είδος τουρισμού ως πολιτιστικό όταν η συμμετοχή σε πολιτιστικές και εκπαιδευτικές

εμπειρίες ή εμπειρίες που αναφέρονται στην πολιτιστική κληρονομιά αποτελούν έναν

σημαντικό παράγοντα του ταξιδιού.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού (WTO) θεωρεί πως πολιτιστικός τουρισμός

είναι το ταξίδι που γίνεται με κίνητρο βασικά πολιτιστικό, περιλαμβάνοντας εκπαιδευτικές

περιηγήσεις, θεατρικές παραστάσεις, φεστιβάλ, προσκυνήματα, επισκέψεις σε

αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία και μουσεία, καθώς και τη μελέτη του φυσικού

περιβάλλοντος, του λαϊκού πολιτισμού και της τέχνης.

Μπορεί να υποθεί ότι πολιτιστικό τουρισμό έχουμε όταν ο επισκέπτης θέλει να

κατανοήσει και να εκτιμήσει το βασικό χαρακτήρα ενός τόπου και τον πολιτισμό ως σύνολο,

περιλαμβάνοντας:

Την ιστορία και την αρχαιολογία

Το λαό και τον τρόπο ζωής του

Την πολιτιστική εξέλιξη

Τις τέχνες και την αρχιτεκτονική

Το φαγητό, το κρασί και την τοπική παραγωγή

15


Την κοινωνική, οικονομική και πολιτική δομή

Τη μορφολογία της περιοχής

Τα διάφορα φεστιβάλ και τις εκδηλώσεις

Ο WTO εκτιμά ότι ο πολιτιστικός τουρισμός αναπτύσσεται με ρυθμό 15% το χρόνο

και ότι το 37% όλων των διεθνών ταξιδιών περιλαμβάνει ένα πολιτιστικό στοιχείο. Από το

άλλο μέρος, ο μαζικός τουρισμός αναπτύσσεται με ρυθμό μόνο 8% τον χρόνο. Σύμφωνα με

έρευνες, το προφίλ των πολιτιστικών τουριστών, σε σχέση με εκείνο των τουριστών που

ακολουθούν το μαζικό τουρισμό, φαίνεται να έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

Ηλικία 45 έως 64 χρόνων

Οι γυναίκες είναι περισσότερες από τους άντρες

Μετά - δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Όσον αφορά την ταυτότητα των τουριστών του Πολιτιστικού Τουρισμού, οι

τουρίστες αυτοί είναι συνήθως μέσης και μεγάλης ηλικίας, υψηλού οικονομικού επιπέδου

και κυρίως υψηλού μορφωτικού επιπέδου. Είναι άνθρωποι που ενδιαφέρονται για τον

πολιτισμό, την ιστορία, τα ήθη και τα έθιμα άλλων λαών, τα γράμματα, τις τέχνες και τις

λαϊκές παραδόσεις. Το ενδιαφέρον τους αυτό δεν δημιουργείται από τις τουριστικές τους

εμπειρίες, αλλά προϋπάρχει. Έχουν διαβάσει για την πολιτιστική ταυτότητα και τα

πολιτιστικά δρώμενα του τουριστικού προορισμού και με τα τουριστικά ταξίδια

επιβεβαιώνουν τις γνώσεις τους.

Τα χαρακτηριστικά αυτά, φυσικά δεν χαρακτηρίζουν όλους τους τουρίστες άλλων

μορφών τουρισμού όπως του μαζικού τουρισμού, που έχουν πολιτιστικές δραστηριότητες

επειδή συμπεριλαμβάνονται σε ένα τουριστικό πακέτο. Χαρακτηρίζουν τους εκ πεποιθήσεως

πολιτιστικούς τουρίστες.

Οι πολιτιστικοί τουρίστες προέρχονται κυρίως από τις θεωρούμενες αναπτυγμένες

χώρες στις οποίες το επίπεδο της πολιτιστικής ενημέρωσης είναι υψηλό. Γιατί αυτή η

ενημέρωση, που προέρχεται από πολλές πηγές (εκπαίδευση, τηλεόραση, βιβλία, τύπος,

κινηματογράφος, διηγήσεις, κ.λπ.) είναι στην πραγματικότητα ο κινητήριος μοχλός του

Πολιτιστικού Τουρισμού.

Ο Πολιτιστικός Τουρισμός μπορεί να εκδηλωθεί σε όλες τις εποχές του έτους, είναι

δηλαδή αντιεποχική μορφή τουρισμού και πράγματι με τη μορφή του τουρισμού πόλεων,

έτσι εμφανίζεται. Όταν όμως αποτελεί συμπληρωματική μορφή μιας άλλης κύριας

τουριστικής μορφής ακολουθεί την εποχικότητα της κύριας μορφής. Γι΄ αυτό και στην

16


Ελλάδα παρουσιάζεται η συμφόρηση που παρατηρείται στους αρχαιολογικούς χώρους και

στα μουσεία τη θερινή περίοδο, την περίοδο δηλαδή του μαζικού παράκτιου τουρισμού.

Τα τελευταία χρόνια υπάρχει διεθνώς ένα συνεχές αυξανόμενο ενδιαφέρον για

τηλεοπτικά προγράμματα που έχουν σχέση με την ιστορία και τον πολιτισμό. Η αύξηση στην

κυκλοφορία ανάλογων περιοδικών και βιβλίων είναι εντυπωσιακή, όπως και η αύξηση στις

επισκέψεις σχετικών ιστοσελίδων στο διαδίκτυο. Τα στοιχεία αυτά δείχνουν και τις τάσεις

στα ενδιαφέροντα όλο και μεγαλύτερου ποσοστού του πληθυσμού. Οδηγούν, όμως, και σε

μεγάλες αλλαγές στον τρόπο που αντιμετωπίζονται η ιστορία και ο πολιτισμός.

Η παθητική προσέγγιση μνημείου και έργων τέχνης δεν είναι πια ικανοποιητική. Ο

πολιτιστικός τουρίστας δεν ικανοποιείται από αυτό που μέχρι σήμερα έχουμε συνηθίσει στην

Ελλάδα. Δεν είναι αυτός που θα επισκεφθεί ένα μουσείο για να δει έργα τέχνης, διαβάζοντας

απλώς κάποιες λεζάντες. Δεν είναι αυτός που θα επισκεφθεί έναν αρχαιολογικό χώρο, μαζί

με ένα group ακούγοντας κοινότυπες κουβέντες από έναν ξεναγό.

Δεν είναι αυτός που αρκείται σε μερικά ονόματα που συνοδεύονται από αντίστοιχες

χρονολογίες. Ξέρει ήδη πολύ περισσότερα πριν έρθει. Πολιτιστικός τουρίστας είναι αυτός

που θέλει πραγματικά να καταλάβει έναν τόπο, που θέλει να νιώσει την ιστορία του. Είναι

αυτός που θέλει να αισθανθεί ότι ζει μέσα σε έναν άλλον πολιτισμό, που θέλει την εμπειρία

μιας πολιτιστικής περιπέτειας. Είναι αυτός που θέλει να συγκρίνει το σήμερα με το χθες και

να κατανοήσει τους λόγους των αλλαγών και της εξέλιξης.

17


ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ

ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

Μέχρι το 1950 ο Πολιτιστικός Τουρισμός στην Ελλάδα αποτελούσε την κύρια

τουριστική δραστηριότητα στα πλαίσια της οποίας ο πολιτιστικός τουρίστας μπορούσε να

αναπτύξει παράλληλες τουριστικές δραστηριότητες άλλων μορφών τουρισμού. Σήμερα

συμβαίνει το αντίθετο. Η τουριστικοπολιτιστική δραστηριότητα είναι συνήθως

δευτερεύουσα και αναπτύσσεται στα πλαίσια των κύριων δραστηριοτήτων, π.χ. του

παράκτιου τουρισμού. Το ίδιο συμβαίνει και σε άλλες χώρες, αν και σε αρκετές περιπτώσεις

και σε ορισμένους τουριστικούς προορισμούς η κρατούσα μορφή τουρισμού εξακολουθεί να

είναι ο Πολιτιστικός Τουρισμός.

Γενικότερα η σχέση του Πολιτιστικού Τουρισμού με μερικές άλλες μορφές

τουρισμού παρουσιάζεται ως εξής:

3.1. Σχέση Πολιτιστικού Τουρισμού και αγροτουρισμού

Στις αγροτικές περιοχές, στις οποίες αναπτύσσεται ο αγροτουρισμός, συχνά υπάρχουν

στοιχεία της πολιτιστικής κληρονομιάς και του πολιτιστικού πλούτου. Τα στοιχεία αυτά

μπορεί να είναι αγροτικά οικήματα με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, παραδοσιακοί οικισμοί,

ιστορικά μνημεία, ιστορικά τοπία, χαρακτηριστικά αρχιτεκτονήματα (φρούρια, πύργοι,

γέφυρες, μοναστήρια, τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, κ.λπ.

Πολιτιστικά στοιχεία θεωρούνται ακόμη ο τοπικός πολιτισμός, ο τρόπος της

αγροτικής ζωής, τα τοπικά ήθη και έθιμα, τα τοπικά προϊόντα, τα τοπικά φαγητά, η τοπική

ενδυμασία, οι διάφορες εκδηλώσεις, κ.λπ.).

Έτσι ένας αγροτουρίστας έχει την δυνατότητα να απολαύσει πολιτιστικά προϊόντα, να

είναι δηλαδή και πολιτιστικός τουρίστας, και αντίθετα. Η σχέση του αγροτουρισμού και του

Πολιτιστικού Τουρισμού είναι σχέση αλληλεξάρτησης. Τα προϊόντα και των δύο αυτών

μορφών τουρισμού αλληλοσυμπληρώνονται και συνυπάρχουν στον ίδιο τουριστικό

προορισμό.

18


3.2. Σχέση Πολιτιστικού Τουρισμού και θρησκευτικού τουρισμού

Η στενή σχέση μεταξύ των δύο αυτών μορφών τουρισμού είναι αυταπόδεικτη, αφού

ο θρησκευτικός τουρισμός είναι Πολιτιστικός Τουρισμός, η θρησκεία είναι στοιχείο του

πολιτισμού, τα θρησκευτικά μνημεία (εκκλησίες, μοναστήρια) είναι πολιτιστικά στοιχεία και

οι θρησκευτικές εκδηλώσεις (εορτές, πανηγύρια, τελετές) είναι πολιτιστικές εκδηλώσεις.

3.3. Σχέση Πολιτιστικού Τουρισμού, περιπατικού και τουρισμού υπαίθρου

Για τον περιπατητικό τουρισμό σημειώνεται ότι τα περιπατητικά μονοπάτια

(Ευρωπαϊκά μονοπάτια, τοπικά μονοπάτια) χαράσσονται με τρόπο ώστε να συμπίπτουν με τα

λεγόμενα πολιτιστικά μονοπάτια, έτσι ο τουρίστας του περιπατητικού τουρισμού αναπτύσσει

και δραστηριότητες Πολιτιστικού Τουρισμού.

Για τον τουρισμό υπαίθρου και τις επιμέρους μορφές του, επειδή αναπτύσσονται

στην ύπαιθρο και στις αγροτικές περιοχές, ισχύουν τα αναφερθέντα για τη σχέση

αγροτουρισμού και Πολιτιστικού Τουρισμού.

3.4. Σχέση Πολιτιστικού Τουρισμού και οικοτουρισμού

Η σχέση αυτή στηρίζεται στην κοινή επιδίωξη και των δύο μορφών τουρισμού να

προστατεύσουν το περιβάλλον και στην παραδοχή ότι αυτή η προστασία αποτελεί

πολιτιστική δραστηριότητα. Στοιχείο του πολιτισμού και δείκτης του επιπέδου του, είναι η

πολιτική προστασίας του περιβάλλοντος, φυσικού και δομημένου. Τα στοιχεία του

περιβάλλοντος, φυσικού και πολιτιστικού, είναι τα στοιχεία του οικοτουρισμού και του

Πολιτιστικού Τουρισμού, τα οποία αποτελούν και τα αντίστοιχα τουριστικά προϊόντα.

19


3.5. Σχέση Πολιτιστικού Τουρισμού και τουρισμό πόλεων

Ο τουρισμός πόλεων είναι ο τουρισμός που έχει σαν τουριστικό προορισμό μια ή

περισσότερες πόλεις. Κύρια τουριστική δραστηριότητα των τουριστών είναι η περιήγηση

των πόλεων και κυρίως η γνωριμία των πολιτιστικών στοιχείων τους και η συμμετοχή ή

παρακολούθηση πολιτιστικών εκδηλώσεων.

Ο τουρισμός πόλεων συνδέεται φυσικά και με άλλες τουριστικές δραστηριότητες

όπως αγορές, τη νυκτερινή ζωή των πόλεων, τη διασκέδαση και τα επαγγελματικά ταξίδια,

αλλά ο κυριότερος σκοπός του τουρίστα είναι να γνωρίσει μια πόλη, να δει τα αξιοθέατα της,

να θαυμάσει τα μνημεία της, να γνωρίσει το περιβάλλον της, να έρθει σε επαφή με τον

πληθυσμό της και τον τρόπο ζωής του, δραστηριότητες που έχουν άμεση και στενή σχέση με

τον Πολιτιστικό Τουρισμό. Πρέπει να τονιστεί ότι τα περισσότερα στοιχεία της Πολιτιστικής

Κληρονομιάς και του Πολιτιστικού Πλούτου μιας χώρας βρίσκονται συγκεντρωμένα στις

πόλεις, οι οποίες αποτελούν τουριστικούς προορισμούς του πολιτιστικού πλούτου.

3.6. Σχέση Πολιτιστικού Τουρισμό με τον μαζικό παράκτιο τουρισμό

Οι δύο αυτές αντίθετες και αντισυγκρουόμενες μορφές τουρισμού με τα διαφορετικά

δόγματα και τις διαφορετικές πρακτικές, έχουν μια κοινή σχέση. Η σχέση αυτή

δημιουργείται από τον εμπλουτισμό των τουριστικών πακέτων, με πολιτιστικά προϊόντα.

Οι τουριστικοί διοργανωτές για να κάνουν πιο ελκυστικά τα πακέτα τους και

ανταποκρινόμενοι σε σχετική ζήτηση, προσφέρουν μαζί με τα προϊόντα του μαζικού

τουρισμού και προϊόντα πολιτιστικού τουρισμού.

3.7. Σχέση Πολιτιστικού Τουρισμού και τουρισμού υγείας

Ο σύγχρονος τουρισμός υγείας, δηλαδή ο τουρισμός που αναπτύσσεται μέσα στα

σύγχρονα μεγάλα κέντρα υγείας, έχει άμεση σχέση με τον Πολιτιστικό Τουρισμό για τους

εξής λόγους:

20


Τα κέντρα υγείας κατασκευάζονται εξ αρχής με τρόπο που να μπορούν να φιλοξενήσουν

αυτοτελώς και τον πολιτιστικό τουρισμό.

Ο τουρισμός υγείας υποστηρίζεται από τον Πολιτιστικό υπό την έννοια ότι ο τουρίστας

με προβλήματα υγείας, πρέπει να βρίσκει διέξοδο, να ξεσκάει με αθλητικές και

πολιτιστικές εκδηλώσεις.

Η τουριστική πελατεία του τουρισμού υγείας έχει τα ίδια δημογραφικά και μερικά από τα

ψυχογραφικά χαρακτηριστικά (στάσεις, ενδιαφέροντα, γνώμες), με την τουριστική

πελατεία του Πολιτιστικού Τουρισμού.

3.8. Σχέση Πολιτιστικού Τουρισμού, επαγγελματικού και αθλητικού

τουρισμού

Τόσο ο επαγγελματικός τουρισμός (συνεδριακός, εκθεσιακός, κινήτρων), όσο και ο

αθλητικός τουρισμός, αναπτύσσονται σε τουριστικούς προορισμούς που βρίσκονται μέσα ή

κοντά στα αστικά κέντρα. Οι παράλληλες με τις επαγγελματικές και αθλητικές τουριστικές

δραστηριότητες που αναπτύσσονται μέσα στα αστικά κέντρα και παίρνουν τη μορφή του

τουρισμού πόλεων, ο οποίος έχει άμεση σχέση με τον Πολιτιστικό Τουρισμό.

Ιδίως η τουριστική πελατεία του επαγγελματικού τουρισμού, που αποτελείται από

τουρίστες υψηλού μορφωτικού επιπέδου με πολλές πολιτιστικές γνώσεις και απαιτήσεις,

ζητά πολιτιστικά προϊόντα και οι διοργανωτές ικανοποιούν πλήρως αυτή τη ζήτηση. Γι' αυτό

και πολλά συνέδρια γίνονται στις μεγάλες ιστορικές πόλεις της Ευρώπης με το μεγάλο

πολιτιστικό πλούτο και με την ιδιαίτερη ιστορική και πολιτιστική παράδοση που διαθέτουν.

21


ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΜΟΡΦΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΤΟΥ

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

4.1. Τουρισμός Πόλεων

4.1.1. Βασικοί όροι του Τουρισμού Πόλεων

Τα ταξίδια πόλεων αναπτύχθηκαν τα τελευταία χρόνια σε μια από τις δημοφιλέστερες

μορφές ταξιδιού και σημειώνουν αυξητικές τάσεις. Για τις τουριστικές επιχειρήσεις,

τουριστικούς φορείς, ξενοδοχεία, εστιατόρια και διοργανωτές πολιτιστικών εκδηλώσεων

είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα αγορά που κυρίως αποδίδεται στις αλλαγές των κοινωνικών

συνθηκών. Η αύξηση του ελεύθερου διαθέσιμου χρόνου, η μετατόπιση των παραδοσιακών

αξιών και του νoήματος της ζωής και οι ανάγκες για προσωπική ανάπτυξη τα υποστήριξαν.

Σύγχρονες τάσεις στον τομέα του ελεύθερου χρόνου και τουρισμού, όπως π.χ.:

Τάση για απαιτητικές προσφορές ταξιδιού

Τάση στα πιο σύντομα (εντούτοις συχνότερα) ταξίδια

Τάση για αυθόρμητες αποφάσεις ταξιδιού

Τα ταξίδια πόλεων, μπορούν να καλύψουν μια μεγάλη γκάμα τάσεων και να

ικανοποιήσουν όλα τα γούστα είτε πρόκειται για ταξίδια περιπέτειας, πολυτελείας, είτε

πολιτιστικά.

Στην αρχαιότητα τα πρώτα ταξίδια πόλεων εξυπηρετούσαν το εμπόριο και την

πολιτική, έτσι κατά τη διάρκεια των χρόνων άρχισε να αναπτύσσεται πολλές πόλεις μια

αρχική «τουριστική υποδομή».

Ο τουρισμός πόλεων προσφέρει μεγάλη ποικιλία τουριστικών προϊόντων και

υπηρεσιών: από το μεμονωμένο ταξίδι μέχρι το οργανωμένο πακέτο, από την σύντομη και

οικονομική επίσκεψη μέχρι το ταξίδι πολυτελείας. Το μεγαλύτερο μέρος όλων των ταξιδιών

πόλεων ολοκληρώνεται εντούτοις στα πλαίσια ενός οργανωμένου ταξιδιού σε γκρουπ, έτσι

ώστε η τουριστική βιομηχανία να μπορεί να αναπτυχθεί αξιόλογα.

22


4.1.2. Παράγοντες για την ελκυστικότητα ενός προορισμού πόλεων

Το ενδιαφέρον των ταξιδιωτών, για να επισκεφτούν μια συγκεκριμένη πόλη,

βασίζεται σε διάφορους παράγοντες. Για να μπορέσει μια πόλη να καρποφορήσει τουριστικά,

θα πρέπει να πληρεί κάποιες βασικές προϋποθέσεις, οι οποίες θα της δώσουν τη δυνατότητα

να αναπτυχθεί και να προωθηθεί ως τουριστικός προορισμός. Οι βασικές προϋποθέσεις είναι

οι εξής:

Ασφάλεια στην χώρα υποδοχής. Το σημαντικότερο για να παράγει τουρισμό μια χώρα,

είναι να έχει σταθερή πολιτική δομή. Τα τελευταία χρόνια διάφοροι ελκυστικοί προορισμοί

έχασαν την έννοιά τους στο τουριστικό χάρτη λόγω των πολιτικών αναταραχών ή των

στρατιωτικών συγκρούσεων.

Σε άλλες περιπτώσεις ο τουρισμός ήταν εξασθενημένος τουλάχιστον για σύντομο

χρονικό διάστημα, π.χ. οι βομβιστικές επιθέσεις στο μετρό στο Παρίσι το φθινόπωρο 1995,

οι επιθέσεις με δηλητηριώδη αέρια στο Τόκιο.

Συγκοινωνιακές και επικοινωνιακές υποδομές. Άλλες δυο προϋποθέσεις που πρέπει να

πληρεί ένας προορισμός για να είναι ανταγωνιστικός και ελκυστικός είναι η προσβασιμότητα

και η ύπαρξη υποδομών επικοινωνίας. Για να αναπτυχθεί μια πόλη τουριστικά θα πρέπει να

είναι εύκολα προσβάσιμη με καλό οδικό δίκτυο για όλα τα μέσα μεταφοράς και με τακτά

δρομολόγια μέσων μαζικής μεταφοράς, χωρίς την επιβάρυνση του φυσικού περιβάλλοντος.

Εκτός αυτού θα πρέπει να εξασφαλίζεται ανά πάσα στιγμή η επικοινωνία μέσω

τηλεφώνων, ηλεκτρονικών υπολογιστών, να προσφέρει με λίγα λόγια τεχνολογικά τις

υποδομές που απαιτεί ο σύγχρονος τρόπος ζωής.

Οι κύριοι παράγοντες για την επιλογή μιας πόλης ως τουριστικός προορισμός, είναι

εντούτοις οι φυσικοί και τεχνητοί παράγοντες της ελκυστικότητας. Οι κύριοι παράγοντες

είναι οι εξής:

Oι φυσικοί παράγοντες της ελκυστικότητας. Ενώ στις κλασσικές μορφές τουρισμού η

φυσική ελκυστικότητα ενός προορισμού παίζει πρωταρχικό ρόλο, στα ταξίδια πόλεων δεν

αποτελεί βασικό κριτήριο επιλογής του προορισμού. Εντούτοις δεν πρέπει κανείς να

23


υποτιμήσει την έννοια του φυσικού κάλλους μιας πόλης, επειδή η θέση της ή οι φυσικοί

πόλοι έλξης βοηθάνε πολύ στην προώθηση των προσφερόμενων πακέτων.

Οι κλιματολογικοί παράγοντες εξετάζονται λιγότερο από τους ταξιδιώτες πόλεων απ’

ότι σε όλες τις άλλες μορφές τουρισμού. Αν και περίοδοι με ακραίες υψηλές ή χαμηλές

θερμοκρασίες συνήθως αποφεύγονται. Η περίοδο αιχμής στα ταξίδια πόλεων είναι ως επί το

πλείστον η άνοιξη και το φθινόπωρο.

Ο καλός- τουλάχιστον ξηρός- καιρός είναι ένας κρίσιμος παράγοντας για την επιτυχία

και της ικανοποίησης των φιλοξενούμενων, μιας και οι περισσότερες εκδηλώσεις και

περιηγήσεις πραγματοποιούνται σε εξωτερικούς υπαίθριους χώρους. Σε εξαιρετικές

περιπτώσεις ορισμένα είδη καιρού μπορούν να γίνουν το εμπορικό σήμα μιας πόλης, όπως

παραδείγματος χάριν την ψιλή βροχή και την ομίχλη στο Λονδίνο.

Oι τεχνητοί παράγοντες της ελκυστικότητας. Τα σημαντικότερα κίνητρα για τη επιλογή

μιας πόλης βρίσκονται μέσα στους τεχνητούς παράγοντες της ελκυστικότητας. Τέχνη και

πολιτισμός σε συνδυασμό με τα αξιοθέατα, Μνημεία, Μουσεία κ.λπ. διαμορφώνουν τα

μεγαλύτερα σημεία της έλξης. Η αναβίωση του παρελθόντος και η γοητεία της ιστορίας είναι

από τους κύριους πόλους έλξης.

Κάθε πόλη δεν έχει να προσφέρει ένα ή περισσότερα εντυπωσιακά μνημεία τέχνης

και πολιτισμού, και όμως πολλές από αυτές κατάφεραν μέσα από την δημιουργία

εκδηλώσεων και συνεδρίων να γίνουν αγαπημένοι προορισμοί. Έτσι το τουριστικό

μάρκετινγκ δεν θα πρέπει να προσανατολιστεί μόνο στους υπάρχοντες πολιτιστικούς

θησαυρούς, αλλά θα πρέπει επίσης να δώσει βάρος σε σύγχρονους πόλους έλξης και την

δημιουργία αυτών.

Λοιποί παράγοντες. Σημαντικοί παράγοντες για την επιτυχία των ταξιδιών πόλεων, είναι

η σωστή πληροφόρηση από τα ταξιδιωτικά γραφεία και από τους τουριστικούς διοργανωτές,

για τον τρόπο ζωής μιας πόλης, τα τουριστικά αξιοθέατα και μουσεία, τα ήθη και τα έθιμα,

τα μέσα μεταφοράς για την προσέγγιση στα τουριστικά αξιοθέατα και μουσεία καθώς και τις

ώρες λειτουργίας αυτών, το κόστος εισόδου καθώς επίσης μπορεί να έχει πιο εξειδικευμένες

πληροφορίες για καλά εστιατόρια, εμπορικούς δρόμους. Έτσι ο μελλοντικός τουρίστας να

έχει την αίσθηση εξαρχής ότι είναι σωστά πληροφορημένος για να τον παροτρύνει να

επισκεφθεί την πόλη αυτή.

24


4.1.2.1.Μέσα μεταφοράς

Για την επιλογή μέσων συγκοινωνίας (τρένα, λεωφορεία, κ.λπ.) θα πρέπει να υπάρχει

σωστή και οργανωμένη πληροφόρηση που θα εξυπηρετεί τους τουρίστες για να φτάνουν

στον προορισμό τους (δρομολόγια, ναύλα, κ.λπ.).

4.1.2.1.1. Αυτοκίνητο

Η χρήση του αυτοκινήτου για τουριστική μετακίνηση των τουριστών για τον

εσωτερικό τουρισμό πόλεων είναι πολύ δημοφιλής, επειδή υπάρχει μεγάλη ευελιξία στις

μετακινήσεις του. Πρέπει να υπάρχουνε σωστοί ενημερωμένοι οδικοί χάρτες που θα

περιέχουνε τις εξής πληροφορίες: τι μπορεί να δει κανείς στην διαδρομή, βενζινάδικα,

εστιατόρια, καφετερίες, ξενοδοχεία, σωστή σήμανση των δρόμων, parking, συνεργεία

αυτοκινήτων κ.λπ.

4.1.2.1.2. Τρένο

Ο σιδηρόδρομος σα μεταφορικό μέσο έχει δώσει πολλές λύσεις στις τουριστικές

μετακινήσεις ειδικά εκεί οπού υπάρχει καλό δίκτυο το οποίο βρίσκεται μέσα στις περιοχές

των τουριστικών προορισμών. Είναι ένα ωραίο και οικονομικό μέσο μετακίνησης με

φανταστικές διαδρομές (Τέμπη, Στενά Νέστου, κ.λπ.). Ο τουρίστας ταξιδεύει πιο άνετα και

με ασφάλεια. Ο εκσυγχρονισμός των τρένων θα συντομεύσει τις διαδρομές, οι αμαξοστοιχίες

θα μπορούν να προσφέρουν μεγαλύτερη άνεση με εστιατόρια, μπαρ, πολυτελείς κουκέτες,

υπηρεσία internet κ.λπ.

25


Το ελληνικό σιδηροδρομικό δίκτυο σε πολλά του σημεία διέρχεται από τοπία σπάνιας

ομορφιάς. Τα περισσότερα μάλιστα είναι αποκλειστικό προνόμιο των επιβατών του Ο.Σ.Ε.

καθώς από εκεί περνάει μόνο το τρένο. Εκτός από τα τακτικά δρομολόγια των

αμαξοστοιχιών του Ο.Σ.Ε., πραγματοποιούνται και ειδικά δρομολόγια με εκδρομικές

αμαξοστοιχίες, με τα οποία μπορεί κάποιος να περιηγηθεί στην πανέμορφη ελληνική

ενδοχώρα. Οι γραφικές διαδρομές αυτές είναι:

Διακοπτό- Καλάβρυτα (Πελοπόννησος)

Πήλιο (Θεσσαλία)

Νέστος (Ανατολική Μακεδονία)

4.1.2.1.3. Αεροπλάνο

Με την εκμηδένιση των αποστάσεων σε συνδυασμό με τη χωρητικότητα του

αεροπλάνου, το κόστος σε σχέση με το κέρδος του χρόνου, την παρεχόμενη ασφάλεια και

της προόδου της αεροναυπηγικής Είναι το ταχύτερο και ένα απ’ τα ασφαλέστερα μέσα

μετακίνησης, έχει γίνει αρκετά προσιτό για τον κόσμο, διότι υπάρχουνε πλέον αεροπορικές

εταιρείες χαμηλού κόστους ή και πολλές αεροπορικές εταιρείες προσφέρουνε ειδικούς

ναύλους για ταξίδια πόλεων. Οι αεροπορικές εταιρείες έχουν πολύ καλές υπηρεσίες και

πλέον διαθέτουν ένα μεγάλο δίκτυο διαδρομών.

Στις πτήσεις με ανταπόκριση (ο πελάτης για να συνεχίσει το ταξίδι του, αλλάζει

αεροσκάφος σε ένα ενδιάμεσο σταθμό, μέχρι να φτάσει στον τελικό προορισμό του) ή όταν

κάνει μια ενδιάμεση στάση (stopover,η στάση αυτή απαιτείται να είναι τουλάχιστον

εικοσιτετράωρη) ο επιβάτης και στις δυο περιπτώσεις μπορεί να δει μια πόλη για λίγες ώρες.

Στην Ελλάδα λειτουργούν 44 αεροδρόμια που κατανέμονται σε τρεις κατηγορίες:

Κρατικοί Αερολιμένες Διεθνών Συγκοινωνιών

Κρατικοί Αερολιμένες Εσωτερικών Συγκοινωνιών

Δημοτικοί Αερολιμένες

Οι 15 Κρατικοί Αερολιμένες Διεθνών Συνδέσεων δέχονται αεροσκάφη τακτικών και

έκτακτων αερογραμμών (ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών), καθώς και

ναυλωμένων πτήσεων (charter) και υποδέχονται περίπου το 82% των τουριστών, που

φθάνουν κατ’ έτος στην Ελλάδα. Υπάρχουν ακόμα 25 Κρατικοί Αερολιμένες Εσωτερικών

Συγκοινωνιών, που υποδέχονται πτήσεις εσωτερικών δρομολογίων.

26

http://www.ose.gr/(4911586463982390)/ecportal.asp?id=140&nt=18&lang=1




Τα εσωτερικά δρομολόγια πραγματοποιούν οι εταιρείες Ολυμπιακές Αερογραμμές, Aegean

Airlinesκαι Sky Express. Κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών, λόγω της αυξημένης

κίνησης που παρουσιάζεται, οι προαναφερόμενες εταιρείες πραγματοποιούν έκτακτα

δρομολόγια προς τους υφιστάμενους προορισμούς ενώ εντάσσουν στον προγραμματισμό

τους και δρομολόγια απευθείας σύνδεσης μεταξύ τουριστικών προορισμών.

4.1.2.1.4. Πλοίο

Το ακτοπλοϊκό δίκτυο στην Ελλάδα είναι ιδιαίτερα εκτεταμένο και εξασφαλίζει τη

μεταφορά σας σε όλα τα νησιά της ελληνικής επικράτειας, τους περισσότερους

παραθαλάσσιους προορισμούς της ηπειρωτικής χώρας, καθώς και λιμάνια του εξωτερικού. Ο

στόλος των πλοίων όλων των τύπων (επιβατηγά, οχηματαγωγά, ανοικτού τύπου, flying

dolphins κ.λπ.), που πραγματοποιούν τα δρομολόγια εσωτερικού και εξωτερικού, έχει

εκσυγχρονιστεί εντυπωσιακά και προσφέρει γρήγορη, αξιόπιστη και ευχάριστη μετακίνηση

στον προορισμό σας.

Το πλοίο είναι ένα από τα κλασσικά μέσα συγκοινωνίας για τα ταξίδια πόλεων.

Μπορεί να συνδυαστεί και με άλλα μέσα συγκοινωνίας. Οι ναυτιλιακές εταιρείες

αναγνώρισαν τις τάσεις στον τουρισμό πόλεων και ξεκίνησαν να προσφέρουν τουριστικά

πακέτα τα οποία δεν περιέχουν μόνο την μεταφορά και την διαμονή στο πλοίο αλλά και την

στέγαση στον τουριστικό προορισμό σε διαφορετικές κατηγορίες ξενοδοχείων ή και (π.χ.

μεταφορά, sight seeing tour, κ.λπ.). Κατά συνέπεια μερικές ναυτιλιακές επιχειρήσεις έχουν

μετατραπεί σε τουριστικούς διοργανωτές.

Μια ιδιαίτερη μορφή ταξιδιών με πλοίο είναι οι «Μίνι κρουαζιέρες» (δηλαδή μικρής

διάρκειας κρουαζιέρες), οι οποίες είναι κατάλληλες για τον τουρισμό πόλεων. Το ταξίδι

πραγματοποιείται συνήθως κατά τη διάρκεια της νύχτας και οι επιβαίνοντες έχουνε στη

διάθεση όλη την μέρα από την στιγμή που το κρουαζιερόπλοιο φτάνει στο λιμάνι, μπορούν

να συμμετάσχουνε σε διάφορα προσφερόμενα προγράμματα.

4.1.2.1.5. Λεωφορεία

27

http://www.eot.gr/pages.php?pageID=254&langID=1

http://www.skyexpress.gr/Default_gr.asp

http://www.aegeanair.com/aegeangr/home/index.asp

http://www.aegeanair.com/aegeangr/home/index.asp

http://www.olympicairlines.com/mainpage.asp?languageoption=GR


Τα πιο ιδανικά και πολύ χρησιμοποιημένα μέσα συγκοινωνίας για τα ταξίδια πόλεων

είναι τα λεωφορεία. Για να μπορέσει η βιομηχανία λεωφορείων να συναγωνιστεί το

αεροπλάνο, το τρένο κ.λπ. έπρεπε να τα κάνει πιο ελκυστικά, πιο άνετα και με μικρότερο

ναύλο. Εφαρμόζοντας αυτή την πολιτική αναπτύχθηκε η οικοδόμηση των λεωφορείων με

άρτιο εξοπλισμό και με μεγάλη άνεση για τους ταξιδιώτες, με πολύ προσιτές τιμές.

Στα πλαίσια ενός ταξιδιού πόλεως με λεωφορείο ο ταξιδιώτης αισθάνεται

εξασφαλισμένος επειδή έχει έναν σταθερό «συνεργάτη» τον οδηγό λεωφορείου που ξέρει

τους δρόμους κ.λπ. και τον συνοδό του γκρουπ. Μπορεί να επισκεφθεί πολλά τουριστικά

αξιοθέατα εντός και εκτός πόλεως σε λιγότερο χρονικό διάστημα, με μικρότερο κόστος και

πιο ξεκούραστα. Το μειονέκτημα είναι ότι μέσα από ένα λεωφορείο δεν μπορεί ο τουρίστας

«να δει» τον τρόπο ζωής των κατοίκων.

Επίσης άλλος ένας τρόπος χρησιμοποίησης των λεωφορείων εκτός από την κλασική

μορφή είναι για μεταφορές από το ξενοδοχείο, στο αεροδρόμιο, στον σταθμό τρένων, στο

λιμάνι, σε τακτή ώρα, π.χ. πρωινή άφιξη ενός κρουαζιερόπλοιου στο λιμάνι του Πειραιά,

επιβιβάζουνε τους τουρίστες στα λεωφορεία για να κάνουνε sight seeing tour στην Αθήνα

(Ακρόπολη, Πλάκα κ.λπ.) και αργά το απόγευμα επιστρέφουνε στο λιμάνι για να

συνεχίσουνε την κρουαζιέρα.

4.1.2.2. Λοιποί παράγοντες

Εκτός από τα μέσα μεταφοράς άλλος βασικός παράγοντας είναι οι τουριστικοί φορείς

(ξενοδοχεία, εστιατόρια κ.λπ.) και οι πολιτιστικοί φορείς κάθε πόλεις (που διοργανώνουνε

συναυλίες, πολιτιστικές εκδηλώσεις κ.λπ.)

Ένας καλός διοργανωτής ταξιδιών πόλεων πρέπει να έχει φροντίσει με κάθε

λεπτομέρεια για την άνεση, τις ποιοτικές υπηρεσίες, την ασφάλεια, τη σωστή τροφοδοσία

των ξενοδοχείων και εστιατορίων, τη στέγαση, την ευγενική εξυπηρέτηση των πελατών. Αν

και είναι ελάχιστος ο χρόνος διαμονής του στο ξενοδοχείο πρέπει να είναι άψογες σ’ όλους

τους τομείς για να αισθάνεται άνετα και ξεκούραστα.

4.1.2.3. Ξεναγός

28


΄Ενας άλλος σημαντικός παράγοντας στα ταξίδια πόλεων είναι ο ξεναγός. Ο ξεναγός

πρέπει να συμπεριφέρεται άψογα στους τουρίστες, να είναι άρτια καταρτισμένος για τον

τόπο επίσκεψης ώστε να μπορεί να απαντήσει και στις πιθανές ερωτήσεις των τουριστών.

Επίσης πρέπει να έχει φροντίσει την ξενάγηση κατά την διαδρομή, τους τόπους παραμονής

για γεύμα ή για καφέ και τους περιπάτους και αγορές κατά τον ελεύθερο χρόνο τους.

Πρέπει να έχει οργανωτικό ταλέντο για να αντιμετωπίσει άμεσα τυχόν αλλαγές του

προγράμματος π.χ. λόγο απεργίας να μπορεί να δώσει λύση σε πιθανή αδιαθεσία κάποιου

τουρίστα.

Κατά τη διαδρομή και την ξενάγηση οι διηγήσεις του να είναι με άμεσο- φιλικό

τρόπο. Ο ξεναγός μπορεί να μιλήσει γενικά για την πόλη την οποία θα επισκεφθούν, τον

τρόπο ζωής των κατοίκων, τα ήθη και έθιμα, πολιτιστικά δρώμενα για να διαμορφώσουνε οι

τουρίστες μια γενική εικόνα.

4.1.2.4. Οδηγός λεωφορείου

Πρέπει να είναι φιλικός προς τους τουρίστες, να έχει άριστες γνώσεις της εργασίας

του, μηχανολογικές γνώσεις σε περίπτωση βλάβης, γνώση των διαδρομών και τις χρονικές

αποστάσεις, να μπορεί να αντιμετωπίσει ένα έκτακτο περιστατικό (π.χ. λόγο καιρικών

συνθηκών χιόνι, κατολίσθηση κ.α.) να γίνει μερική αλλαγή του προγράμματος για την

ασφάλεια των επιβατών, ώστε να αισθάνονται σιγουριά οι επιβαίνοντες του λεωφορείου.

4.1.2.5. Πολιτιστικές εκδηλώσεις

Πολλές πόλεις για να προσελκύσουνε τουρίστες προσπαθούν να διοργανώσουνε

πολιτιστικά δρώμενα για να αυξηθεί η ελκυστικότητα για τους επισκέπτες.

Υπάρχουνε πόλεις που ήδη έχουν πλούσια τουριστικά αξιοθέατα. Παράλληλα

δημιουργούν με διάφορες επιδοτήσεις πολιτιστικές εκδηλώσεις ώστε να έχουνε μεγαλύτερη

επισκεψημότητα τουριστών και να τους παρακινήσουνε να την ξαναεπισκευθούν.

29


Πόλεις που δεν έχουνε να επιδείξουν τουριστικά αξιοθέατα, έχουν την δυνατότητα

μέσω των πολιτιστικών εκδηλώσεων να προσελκύσουνε τουρίστες.

Οι πολιτιστικές εκδηλώσεις πρέπει να είναι σωστά οργανωμένες. Η πόλη να έχει

σωστή τουριστική υποδομή και αναδομή, διότι υπάρχει και ο κίνδυνος της αποτυχίας, με

αποτέλεσμα την δυσαρέσκεια των τουριστών και την δυσφήμηση.

Με τις πολιτιστικές εκδηλώσεις δημιουργούνται νέες πηγές εισοδήματος για τις

επιχειρήσεις και τους κατοίκους της πόλης. Οι πολιτιστικές εκδηλώσεις κρατάνε λίγο

χρονικό διάστημα, εάν όμως γίνει σωστό marketing, μακροχρόνια θα επιφέρουν θετικά

αποτελέσματα για την εικόνα και τον τουρισμό της πόλης.

4.1.3. Το μέλλον του Τουρισμού Πόλεων

Ο τουρισμός πόλεων είναι μια μορφή τουρισμού που μπορεί να επιφέρει οικονομικά,

πολιτιστικά, κοινωνιολογικά και άλλα οφέλη. Θα πρέπει να προσεχθεί η ομαλή και στα όρια

αντοχής των υποδομών έλευση τουριστικού ρεύματος, ώστε να μπορέσει η πόλη να

ανταπεξέλθει στις υψηλές απαιτήσεις των τουριστών. Υπάρχει κίνδυνος η μαζικότητα να

καταστρέψει τα φυσικά στοιχεία της ομορφιάς μιας πόλης αλλά και να μπλοκάρει τις

υποδομές της , π.χ. η Θεσσαλονίκη τις μέρες της ΔΕΘ.

Για τους παραπάνω λόγους πρέπει να υπάρχει μια συντονισμένη προσπάθεια από

τους τουριστικούς και πολιτιστικούς φορείς της πόλης ώστε οι εκδηλώσεις να γίνονται αραιά

και σε τακτά χρονικά διαστήματα. Εάν γίνονται όλα αυτά σωστά τότε μπορεί να επωφεληθεί

ο τουρισμός ώστε να υπάρχει επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου.

4.2. Επιμορφωτικός Τουρισμός

Είναι μια μορφή τουρισμού για αυτούς που θέλουν να μάθουν σε βάθος την ιστορία

και να αποκτήσουνε τη γνώση της χώρας που επισκέπτονται για να αυξήσουνε τις γνώσεις

που έχουνε και δεν αρκούνται σε μια επιφανειακή ξενάγηση. Το επιμορφωτικό ταξίδι

(παράδειγμα, παρουσιάζεραι στο Παράρτημα 1) περισσότερο είναι για τουρίστες που

30


ενδιαφέρονται να ζήσουν έντονα βιώματα και έχουνε επιθυμία για μάθηση, να

εμπλουτίσουνε τις διακοπές τους, κ.λπ.

Ο ξεναγός θα πρέπει να είναι άρτια καταρτισμένος σε ιστορικές και γενικές γνώσεις

για τη χώρα και να έχει οργανωτικό ταλέντο. Πολλές φορές ο επιμορφωτικός τουρισμός

βοηθάει τους ανθρώπους να αναθεωρήσουνε τις εντυπώσεις που είχανε για μια άλλη χώρα. Ο

επιμορφωτικός τουρισμός γίνεται σε οργανωμένες ομάδες, με κοινά ενδιαφέροντα.

4.2.1. Ιστορική αναδρομή

Ο επιμορφωτικός τουρισμός έχει ξεκινήσει περίπου πριν από 200 χρόνια. Κατά τον

18ο αιώνα με την επιθυμία της γνωριμίας των ανεξερεύνητων περιοχών και της κουλτούρας

τους ξεκίνησαν τα οργανωμένα ταξίδια που συμμετείχαν πανεπιστημιακοί και οι μαθητές

τους.

Παλιότερα στις εξερευνήσεις συμμετείχαν άτομα ανώτερης μόρφωσης και με

οικονομική ευχέρεια. Με την πάροδο του χρόνου εξελίχθηκε με την σημερινή μορφή με

ανθρώπους που έχουνε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον πολιτισμό των τόπων που θα

επισκεφθούνε και αποτελούνται από διάφορες κοινωνικές τάξεις.

4.2.2. Χαρακτηριστικά του Επιμορφωτικού Τουρισμού

Τα επιμορφωτικά ταξίδια είναι ομαδικά. Τα άτομα που συμμετέχουν έχουνε κοινό

ενδιαφέρον για την ιστορία του τόπου που επισκέπτονται. Ανάλογα με την περιοχή που θα

επισκεφθούν πρέπει να έχουνε καλή φυσική κατάσταση, διότι υπάρχουνε περιοχές π.χ.

Νεπάλ που είναι σε μεγάλο υψόμετρο και υπάρχει ανεπάρκεια οξυγόνου, ή χώρες που έχουνε

ακραίες θερμοκρασίες ( καύσωνας,)κ.λπ.

Η ομάδα πρέπει να αποτελείται από 15 έως το πολύ 20 συμμετέχοντες ώστε να

μπορεί να κινείται γρήγορα και να αντιδράσει στις πιθανές αλλαγές του προγράμματος.

Επίσης πρέπει να βρούνε την ιδανική σχέση της αντιστάθμισης των χρημάτων με τον αριθμό

των συμμετεχόντων, διότι όσο πιο μικρή είναι η ομάδα τόσο πιο πολύ αυξάνεται το κόστος

του ταξιδιού.

31


Ο τουριστικός διοργανωτής ή το τουριστικό γραφείο πρέπει από την αρχή να

απαριθμεί στο έντυπο υλικό (κατάλογο, φυλλάδια, κ.λπ.) τα ουσιαστικότερα σημεία του

ταξιδιού, τα οποία είναι τα εξής:

Λεπτομερής ανάλυση του καθημερινού προγράμματος

Πρόσθετες πληροφορίες για το ταξίδι

Ελεύθερος χρόνος, μπορεί να προτείνει διάφορες εξειδικευμένες μορφές διασκέδασης

ιππασία, trekking, kayak, κ.α.

Δραστηριότητες κατά την επίσκεψη π.χ. συμμετοχή σε ανασκαφή, περίπατος

Το είδος μεταφοράς, κατηγορία ξενοδοχείων και γεύματα

Όροι συμμετοχής π.χ. ελάχιστος και μέγιστος αριθμός για την διεκπαιρέωση του ταξιδιού

Τα επιμορφωτικά ταξίδια έχουνε ένα προκαθορισμένο θέμα. Συνήθως

επικεντρώνονται σε ένα γεωγραφικό χώρο, π.χ. ο γύρος της Πελοποννήσου ή σε τοπικό

γεγονός όπως το μάζεμα της ελιάς, η διαδικασία παραγωγής του κρασιού (μάζεμα

σταφυλιού, πάτημα, μούστος, τοποθέτηση σε βαρέλια) και η συμμετοχή τους στις

διαδικασίες αυτές.

4.2.3. Η χώρα υποδοχής

Σ’ ένα επιμορφωτικό ταξίδι οι τουρίστες μαθαίνουν να σέβονται τη χώρα υποδοχής,

καθώς και τις ιδιαιτερότητες, τα ήθη και τα έθιμα. Ο τουρίστας πρέπει να δείξει κατανόηση

για τις δύσκολες καταστάσεις που μπορεί να αντιμετωπίσει ιδιαίτερα σε χώρες του τρίτου

κόσμου Ασία, Αφρική, κ.α.

Ένα επιμορφωτικό ταξίδι βοηθάει στη γνωριμία των λαών, δημιουργεί γέφυρες

επικοινωνίας καθώς μαθαίνουνε την πολιτιστική ποικιλία και τη φυσική ομορφιά της χώρας

υποδοχής.

4.2.4. Το προφίλ των τουριστών του

Συνήθως ο τουρίστας του επιμορφωτικού τουρισμού έχει τα εξής χαρακτηριστικά:

32


Ηλικία άνω των 45

Άτομα με οικονομική ευχέρεια

Με πνευματικό επίπεδο

Μεμονωμένα άτομα

Έχουνε ταξιδιωτικές εμπειρίες

Ο μέσος όρος ηλικίας ποικίλει αναλόγως με το είδος και τον προορισμό του

επιμορφωτικού ταξιδιού.

4.2.5. Μορφές Εκδήλωσης του Επιμορφωτικού Τουρισμού

Παρακάτω αναφέρονται μερικές επιμορφωτικές μορφές του επιμορφωτικού

τουρισμού:

4.2.5.1. Επιμορφωτικά ταξίδια με πολύ ελεύθερο χρόνο

Υπάρχουνε τουρίστες που θέλουν να έχουν πολύ ελεύθερο χρόνο για να έχουνε

ελευθερία κινήσεων για αγορές, φαγητό, επίσκεψη σε μουσεία κ.α. Γι’ αυτό θα πρέπει να

δίνετε μεγάλη προσοχή στην επιλογή των ξενοδοχείων εφόσον θα μένουνε αρκετό καιρό.

Επίσης στο πρόγραμμα θα πρέπει να αποφεύγετε η συχνή αλλαγή των ξενοδοχείων.

4.2.5.2. Επιμορφωτικά ταξίδια με διαμονή σε ένα μόνο ξενοδοχείο

Τα επιμορφωτικά ταξίδια με διαμονή σε ένα μόνο ξενοδοχείο καθ’ όλη τη διάρκεια.

΄Ετσι δίνετε στον τουρίστα η αίσθηση ότι νιώθει το ξενοδοχείο σαν «σπίτι του» και δεν είναι

αναγκασμένος να μαζεύει τα πράγματά του συνεχώς και με αυτό τον τρόπο γνωρίζει

καλύτερα τον τόπο που επισκέπτεται.

4.2.5.3. Επιμορφωτικός τουρισμός για νέους

33


Είναι μια μορφή του επιμορφωτικού τουρισμού, στην οποία συμμετέχουνε νεαρές

ηλικίες που οργανώνουνε μόνοι τους το πρόγραμμα και εκλέγουνε κάποιον αρχηγό που θα

συντονίζει την ομάδα κατά τη διάρκεια του ταξιδιού. Στο ταξίδι αυτό εκτός από την

επιμόρφωση οι νέοι έχουν την ευκαιρία να γνωριστούν καλύτερα μεταξύ τους και να

δημιουργήσουνε νέες φιλίες. Ένα παράδειγμα στην Ελλάδα είναι η 3ημερη της Β΄ Λυκείου

και η 5ημερη της Γ΄ Λυκείου, που δυστυχώς ενώ έχει επιμορφωτικό χαρακτήρα δεν τηρείτε

και παίρνει μόνο τη μορφή διασκέδασης.

4.2.5.4. Επιμορφωτικά ταξίδια για οικογένειες

Πολλές οικογένειες ταξιδεύουν μαζί με τα παιδιά τους, έτσι το πρόγραμμα θα πρέπει

να είναι καταρτισμένο για ενήλικους με παιδιά διαφορετικών ηλικιών ώστε οι γονείς να

μπορούν να δουν αυτό που θέλουνε και τα παιδιά να μπορούν να διαμείνουν στο ξενοδοχείο

με ασφάλεια και επίβλεψη, το οποίο πρέπει να προσφέρει babysitter, προγράμματα

animation, παιδική χαρά, κ.α.

4.2.5.5. Επιμορφωτικά ταξίδια με κρουαζιερόπλοιο

Η Κρουαζιέρα σημαίνει ένα ταξίδι αναψυχής και το κρουαζιερόπλοιο είναι ένα πλωτό

ξενοδοχείο, έχει ένα προκαθορισμένο και καλά οργανωμένο ταξίδι που ακολουθεί ένα

πρόγραμμα που περιλαμβάνει, το λιμάνι και την ώρα αναχώρησης, τον πλουν που θα

ακολουθήσει το πλοίο, τα λιμάνια που θα προσεγγίσει, τις ώρες παραμονής εκτός πλοίου, τον

πλουν της επιστροφής και τον ακριβή χρόνο επιστροφής. Οι τουρίστες είναι υποχρεωμένοι

να ακολουθούν αυστηρά αυτό το πρόγραμμα, ενώ κατά τη διάρκεια της παραμονής τους

μέσα στο κρουαζιερόπλοιο ακολουθούν το ημερήσιο πρόγραμμα που περιλαμβάνει όλες τις

εκδηλώσεις που ικανοποιούν τις ανάγκες τους.

Ο θαλάσσιος τουρισμός συνδυάζεται πάντοτε και με άλλες μορφές τουρισμού. Έτσι

το πρόγραμμα μιας κρουαζιέρας προβλέπει επισκέψεις στα πολιτιστικά μνημεία των

λιμανιών - πόλεων που προσεγγίζει το κρουαζιερόπλοιο, περιηγήσεις στα τοπικά αξιοθέατα,

34


επισκέψεις στις τοπικές αγορές, κ.λπ. Μια κρουαζιέρα διαρκεί συνήθως 10-15 ημέρες,

αρκετές είναι δυνατόν να διαρκούν και 3- 7 ημέρες, άλλες ένα μήνα και ελάχιστες

περισσότερο.

Η Ελλάδα, ως τουριστικός προορισμός, αποτελεί ειδυλλιακό χώρο για να

πραγματοποιηθούν ολιγοήμερες ή πολυήμερες κρουαζιέρες, επειδή διαθέτει πολλά νησιά και

λιμάνια, που μπορείτε να επισκεφθείτε, αλλά και ιδανικό κλίμα, το οποίο επιτρέπει ένα

ευχάριστο ταξίδι τις περισσότερες εποχές του χρόνου.

Επιπλέον, μια κρουαζιέρα στις ελληνικές θάλασσες δίνει την ευκαιρία για επισκέψεις

σε σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους, μοναδικές εκκλησίες και μοναστήρια, μνημεία

νεότερων χρόνων, εξαιρετικά ενδιαφέροντα μουσεία και παραδοσιακούς οικισμούς και

φυσικές ομορφιές πολλών περιοχών της χώρας.

Στην Ελλάδα λειτουργούν αρκετές εταιρείες, που διοργανώνουν κρουαζιέρες στις

ελληνικές θάλασσες και νησιά, ενώ και ξένες εταιρείες δραστηριοποιούνται στον τομέα

αυτό.

4.2.5.6. Επιμορφωτικός περιπατικός τουρισμός

Η πεζοπορία σαν φυσική σωματική δραστηριότητα είναι εύκολη στην εξάσκησή της

και προσιτή σε όλους. Η πεζοπορία είναι απαραίτητη για τη σωματική και ψυχική ισορροπία

του ανθρώπου.

Μετά τα μέσα του 20ου αιώνα, πολλοί άνθρωποι και κυρίως κάτοικοι των

ανεπτυγμένων χωρών, αιχμαλωτίστηκαν και περιορίστηκαν από τις τεχνομορφικές

επαγγελματικές τους υποχρεώσεις και τις χρονικές απαιτήσεις τους. Έτσι ξέχασαν να

περπατούν ή δεν μπορούν να το κάνουν από έλλειψη χρόνου. Όταν οι άνθρωποι

κουράστηκαν από τις ψυχοσωματικές επιβαρύνσεις του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο

ζούσαν και από τον τρόπο ζωής τους, αντιλήφθηκαν ότι στερήθηκαν τα ευεργετικά

αποτελέσματα του περπατήματος και κέρδισαν τις βλαβερές συνέπειες της καθιστικής και

εποχούμενης ζωής.

Σαν αντίδραση οι άνθρωποι άρχισαν να ενδιαφέρονται για την πεζοπορία και το

ενδιαφέρον τους αυτό μορφοποιήθηκε από τη δεκαετία του 1970, όταν άρχισαν να

αναζητούν πιο φυσικούς και υγιεινούς τρόπους ζωής και να στρέφονται προς τη φύση, από

την οποία είχαν απομακρυνθεί.

35








http://www.gnto.gr/pages.php?pageID=20&langID=1


Αυτό το ενδιαφέρον, συνεπικουρούμενο και από τις ασχήμιες του μαζικού τουρισμού

και από δυσμενείς του επιδράσεις στο περιβάλλον, τους προέτρεψε να αναζητούν τη χαρά

της πεζοπορίας όταν και όσο μπορούσαν ακόμη και κατά τη διάρκεια των διακοπών τους.

Έτσι άρχισε να δημιουργείται ο περιπατικός τουρισμός, που μπορεί να οριστεί σαν η

εναλλακτική μορφή τουρισμού κατά τη διάρκεια της οποίας η κύρια δραστηριότητα των

τουριστών είναι η πεζοπορία.

Ο περιπατικός τουρισμός ήταν η πρώτη μορφή του ορειβατικού τουρισμού, αργότερα

όμως όταν οι ορειβάτες καθόρισαν σαν κύριο σκοπό τους την ανάβαση στις κορυφές των

βουνών, ο περιπατικός τουρισμός ξεχώρισε και ανεξαρτητοποιήθηκε από τον ορειβατικό

τουρισμό, σαν τουρισμός για όλους που μπορούν να περπατούν, ανεξάρτητα από την ηλικία

τους, χωρίς να είναι απαραίτητο να έχουν ειδικές γνώσεις ή να χρησιμοποιούν ειδικό

εξοπλισμό.

Συνήθως ο περιπατικός τουρισμός γίνεται από ομάδες τουριστών 5- 15 ατόμων. Οι

ομάδες αυτές πρέπει να είναι κατάλληλα οργανωμένες και εξοπλισμένες και να έχουν

σχεδιάσει λεπτομερώς το κομμάτι του μονοπατιού που θα περπατήσουν. Όλα τα κομμάτια

των μονοπατιών δεν έχουν την ίδια δυσκολία. Οι περιπατητές επιλέγουν συνήθως ένα

κομμάτι του μονοπατιού και ανάλογα με το διαθέσιμο χρόνο τους και την αντοχή τους σε

συνδυασμό με το βαθμό δυσκολίας αυτού του κομματιού, το διασχίζουν.

Τα περιπατικά μονοπάτια είναι βασικά ορεινά, διαδρομές που διασχίζουν λοφώδεις

και ημιορεινές περιοχές που χαρακτηρίζονται από το ανόθευτο φυσικό περιβάλλον, τα τοπία

ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και τον πλούτο τους σε σπάνιες ή άγνωστες μορφές πανίδας ή

χλωρίδας. Στη χάραξη τους καταβάλλεται προσπάθεια να διέρχονται από ιστορικά και άλλα

πολιτιστικά μνημεία της περιοχής. Έτσι οι περιπατητές θα έχουν τη δυνατότητα να

επικοινωνούν με τον πολιτισμό της περιοχής.

4.2.5.7. Επιμορφωτικός ποδηλατικός τουρισμός

Η διενέργεια τουρισμού με ποδήλατο είναι αρκετά παλιά. Η ποδηλασία εξυπηρετεί

κυρίως τρεις σκοπούς:

1. τη μεταφορά των ανθρώπων, σαν συγκοινωνιακός τρόπος

2. την ψυχαγωγία και τη σωματική άσκηση

3. τη συμμετοχή σε αγώνες ποδηλασίας.

36


Διαφέρει από το σπορ του ποδήλατου με συναγωνισμό, έτσι το προέχον είναι μόνο το

ταξίδι και η αναψυχή. ΄Ωθηση στην ανάπτυξη της ποδηλασίας έδωσε η αναζήτηση του

ανθρώπου για ένα αποτελεσματικό, φθηνό και φιλικό προς το περιβάλλον τρόπο μεταφοράς

του και η αναζήτηση ενός τρόπου άσκησης την οποία λόγω του τρόπου ζωής του στα αστικά

κέντρα, την καθιστική ζωή και την μηχανοκίνητη μεταφορά αποστερείται. Στην ανάπτυξη

της ποδηλασίας συντέλεσε και η διαπίστωση ότι μπορεί να καταστεί ψυχαγωγική

δραστηριότητα όταν γίνεται στους δρόμους της υπαίθρου, στα πάρκα, στους χαμηλής

κυκλοφορίας δρόμους και στα ανοικτά γήπεδα.

Στις αρχές του 1990, το ποδήλατο εισέβαλε στα τουριστικά θέρετρα και στα

ξενοδοχεία. Πολλοί τουρίστες ζητούσαν κατά τη διάρκεια των διακοπών τους να ασκηθούν

και να ψυχαγωγηθούν συγχρόνως και πολλοί από αυτούς ζητούσαν την ορεινή ποδηλασία.

Έτσι δημιουργήθηκε ένα ρεύμα τουριστών που αναζητούσε τη δυνατότητα της ορεινής

ποδηλασίας και φυσικά οι τουριστικοί επιχειρηματίες την προσέφεραν.

Η τουριστική πελατεία αυτής της μορφής τουρισμού δεν περιορίζεται μόνο στους

τουρίστες που εξασκούν μια άλλη μορφή τουρισμού σε ένα τουριστικό κατάλυμα αλλά και

σε ομάδες ποδηλάτων που κάνουν μεγάλες ή μικρές εκδρομές και περιηγήσεις πολλοί

ταξιδεύουν για να μεταβούν σε περιοχές κατάλληλες για τον ποδηλατικό τουρισμό.

4.2.5.8. Επιμορφωτικός φυσιολατρικός τουρισμός

Πολλοί άνθρωποι ενδιαφέρονται να γνωρίσουν την χλωρίδα και πανίδα της φύσης,

τους γεωλογικούς σχηματισμούς, τους εθνικούς δρυμούς (Νέστος). Φυσιολατρικός

τουρισμός είναι μια αειφορική μορφή τουρισμού υπαίθρου που εστιάζεται πρωτίστως στην

απόκτηση εμπειριών και γνώσεων για τη φύση και ο οποίος διαχωρίζεται με τρόπο ώστε να

είναι ήπιος (χαμηλού αντίκτυπου), μη καταναλωτικός και τοπικά προσανατολισμένος.

Αναπτύσσεται τυπικά σε φυσικές περιοχές και πρέπει να συντελεί στη διατηρησιμότητα και

στη συντήρηση αυτών των περιοχών.

Ο τουριστικός προορισμός είναι η φύση, δηλαδή το φυσικό περιβάλλον, το οποίο

είναι το ανεπεξέργαστο, το αυθεντικό, το αμόλυντο και το ανόθευτο, με όλα τα

οικοσυστήματά του, τους φυσικούς πόρους και την άγρια ζωή που διαθέτει. Δηλαδή το

φυσικό περιβάλλον στην πρωτογενή "φυσική" μορφή του οποίου οι περιοχές δεν

αλλοιώθηκαν από τις ανθρώπινες δραστηριότητες.

37


Συγκεκριμένα οι τουριστικοί προορισμοί που προσελκύουν τους φυσιολατρικούς

τουρίστες είναι οι φυσικές περιοχές στο οποίες βρίσκονται:

Τα τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους

Οι παρθένοι και αμόλυντοι φυσικοί χώροι (βουνά, κοιλάδες, χαράδρες, φράγματα,

ποτάμια, πηγές, οροπέδια, δάση κ.λπ.)

Τα σπήλαια, τα φαράγγια και οι παραδοσιακές γέφυρες

Οι προστατευμένες περιοχές (Εθνικά πάρκα, δρυμοί)

Οι βοτανικοί κήποι, τα φυτώρια, οι βιολογικές καλλιέργειες και οι καλλιέργειες

αρωματικών φυτών

Τα περάσματα πουλιών, οι χώροι των κοινωνιών διαφόρων ζώων, τα κέντρα περίθαλψης

αγρίων ζώων

Οι τόποι που φιλοξενούν ιδιαίτερα και σπάνια χλωρίδα και πανίδα

Οι υδροβιότοποι, τα δέλτα των ποταμών, οι λιμνοθάλασσες

Οι εξωτικές, άγριες, απρόσιτες και "απάτητες" περιοχές

Οι παραδοσιακοί οικισμοί, τα μνημεία και τα αρχιτεκτονήματα της υπαίθρου

Τα περιπατητικά μονοπάτια του περιπατητικού τουρισμού τα οποία έχουν χαραχθεί με

σκοπό να περνούν από αξιοθέατα σημεία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος

Οι χαρακτηριζόμενες σαν ειδικές φυσικές περιοχές, όπως οι παγωμένες περιοχές

(Ανταρκτική), οι ανεξερεύνητες περιοχές (Αμαζόνιος, ζούγκλες), οι έρημοι, οι περιοχές

ηφαιστείων κ.λπ.

Το κυριότερο κίνητρο του φυσιολατρικού τουρισμού είναι η γνωριμία, η γνώση και η

απόλαυση του φυσικού περιβάλλοντος των τουριστικών προορισμών. Αν αυτό το

περιβάλλον αλλοιωθεί ή υποβαθμιστεί ή καταστραφεί θα πάψει πλέον να ελκύει τους

φυσιολατρικούς τουρίστες αλλά προ παντός θα χάσει την ταυτότητά του. Κύριος σκοπός του

είναι να διαφυλαχθεί αυτό το περιβάλλον όπως και μικροπεριβάλλοντα που βρίσκονται μέσα

σε αυτό (κοινωνικό, πολιτιστικό, οικονομικό). Και η διαφύλαξη επιτυγχάνεται πρώτον με τη

διατηρησιμότητά του και τη συντήρησή του.

Ο φυσιολατρικός τουρισμός πρέπει πάντα να έχει τοπικό προσανατολισμό. Να

διαχειρίζεται από τον ντόπιο πληθυσμό. Να αναπτύσσεται σε τοπική κλίμακα. Να βασίζεται

στην τοπική υποδομή. Τα κέρδη του να περνούν στον ντόπιο πληθυσμό για να αυξήσουν το

χαμηλό πράγματι εισόδημά του και εμμέσως να χρησιμοποιούνται για τη συντήρηση της

τοπικής κοινωνίας και του τοπικού περιβάλλοντος.

38


Αν ο φυσιολατρικός τουρισμός περάσει στα χέρια τουριστικών επιχειρηματιών, τότε

θα εμπορευματοποιηθεί, θα μεγεθυνθεί, θα γίνει καταναλωτικός και τα κέρδη του θα

διαφεύγουν. Σαν μορφή του εναλλακτικού τουρισμού είναι επίσης ήπιος, μαλακός και

αντιμαζικός. Δεν απαιτεί ιδιαίτερες ή πρόσθετες εγκαταστάσεις, χρησιμοποιεί την

υπάρχουσα υποδομή, δεν διαταράσσει την τοπική ισορροπία και την αρμονία του τοπίου και

δεν χρησιμοποιεί καταχρηστικά τους φυσικούς πόρους.

4.3. Θεματικός Τουρισμός

Ο θεματικός τουρισμός χρησιμοποιεί αποκλειστικά ένα θέμα έως βασικό στοιχείο του

ταξιδιού. Το θέμα αυτό μπορεί να αναφέρετε σε:

1) προσωπικότητες, π.χ. μεγάλοι ηγέτες της Ελλάδας όπως Περικλής, Μέγας Αλέξανδρος,

Λεωνίδας, κ.α. Φιλόσοφους όπως Σωκράτης, Πλάτων, επιστήμονες όπως ο Ιπποκράτης,

Καλλικράτης, Ικτίνος ή άλλες προσωπικότητες με αφορμή μία επέτειό τους..

2) περιόδους πολιτισμών

αρχαίοι πολιτισμοί, δηλαδή μυκηναϊκός, μινωικός πολιτισμός στην Κρήτη, αθηναϊκός

πολιτισμός η χρυσή εποχή του Περικλή

βυζαντινός πολιτισμός, π.χ. Μυστράς, κάστρα, κ.λπ.

ενετικός πολιτισμός κάστρο ιπποτών Ρόδου

3) μνημεία, π.χ. τάφοι του Αγαμέμνονα, Ακρόπολη πώς και πότε χτίστηκε

4) σύγχρονος πολιτισμός, όπως Ολυμπιακά έργα, διάφοροι σταθμοί του μετρό με εκθέματα

όπως το Μοναστηράκι και το Σύνταγμα ή η επίσκεψη στην Γέφυρα του Ρίου κ.α.

Παράδειγμα: Έτος αφιερωμένο στην μνήμη της Μαρία Κάλλας. Στο σύνολο τους, οι εκδηλώσεις για το έτος Μαρία

Κάλλας περιλαμβάνουν 70 ρεσιτάλ και συναυλίες με 160 Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες στο Μέγαρο Μουσικής,

Athenaeum, το Γαλλικό Ινστιτούτο και το Ινστιτούτο Goethe. Οι εκδηλώσεις ξεκίνησαν τον Ιανουάριο και θα διαρκέσουν

όλο το έτος. Μερικές εκδηλώσεις από το πρόγραμμα: Ιούνιος- Ιούλιος 2007: Σειρά εκδηλώσεων μεγάλης εμβέλειας από το

Φεστιβάλ Αθηνών στη μνήμη της Καλλιτέχνιδας. Ιούνιος 2007: Εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας Μουσικής

αφιερωμένης στην Μάρια Κάλλας με 24ωρο συναυλιών με θέματα προκλασσικής μουσικής στον πεζόδρομο της οδού

Ανδριαννού, στην Πλάκα, δίπλα στην Αρχαία Αγορά. Σεπτέμβριος 2007: Επταήμερο συναυλιών και όπερας στο Ηρώδειο με την

συμμετοχή της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης της Ορχήστρας και της Χορωδίας της ΕΡΤ

και της Χορωδίας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Σεπτέμβριος 2007: Όπερα La Traviata του Βέρντι με τη μορφή Conzertante στο

Ηρώδειο όπου το ρόλο της Βιολέτας (του πρώτου βασικού γυναικείου ρόλου αλλά και του αγαπημένου της Κάλλας) θα

39


ερμηνεύσει η νικήτρια από τον σχετικό διεθνή διαγωνισμό που θα έχει προηγηθεί. Οκτώβριος 2007:Συναυλίες με άριες της Μαρίας

Κάλλας στην Εθνική Λυρική Σκηνή της Αθήνας. Νοέμβριος 2007:Αφιέρωμα στη μεγάλη τραγουδίστρια από το Φεστιβάλ

Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Τηλεοπτικό αφιέρωμα της ΕΡΤ σε συνεργασία με το Υπουργείο Επικρατείας και τη Γενική

Γραμματεία Ενημέρωσης Ντοκιμαντέρ από το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου για τη ζωή και το έργο της Κάλλας. Διάρκεια;

01/06/2007-31/12/2007 Χώρος: Athenaeum: Διεθνές Καλλιτεχνικό Κέντρο και Ωδείο Αθήνα, Γαλλικό Ινστιτούτο Αθήνα,

Ινστιτούτο Goethe Αθήνα, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών Αθήνα, Φορέας διοργάνωσης: Υπουργείο Πολιτισμού Επικοινωνία.

4.3.1. Το προφίλ των τουριστών του Θεματικού Τουρισμού

Οι τουρίστες που συμμετέχουν στα θεματικά ταξίδια, έχουν τα εξής κοινά

γνωρίσματα:

Ηλικία γύρω στα 40

Μέσης ή ανωτέρας εκπαίδευσης

Με οικονομική ευχέρεια

Στον θεματικό τουρισμό πρέπει να γίνει σωστή οργάνωση, να υπάρχει ένα σωστό

δομημένο περιβάλλον, φυσική ομορφιά, το θέμα να είναι καλά επεξεργασμένο, ο προορισμός

να διαθέτει τουριστικά καταλύματα και γαστρονομικές επιχειρήσεις. Πρέπει να σχεδιαστεί

μια σωστή στρατηγική marketing από την ιδέα έως την προώθηση. Πρέπει να υπάρχει

ενημέρωση των μελλοντικών τουριστών και να υπάρχει μια χρονική απόσταση από τις

εκδηλώσεις που διοργανώνουνε οι πολιτιστικοί φορείς.

Διάγραμμα 1: Παράγοντες για να γίνει ένα θέμα τουριστικός πόλος έλξης

ΒΑΣΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣΒΑΣΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

Βαθμός γνωστικότητας του

θέματος

Βαθμός γνωστικότητας του

θέματος Μέγεθος της ομάδας- στόχουΜέγεθος της ομάδας- στόχου Τουριστικό περιβάλλον και

τουριστικοί φορείς

Τουριστικό περιβάλλον και

τουριστικοί φορείς

40


Ένα θέμα που πρόκειται να αντιπροσωπευθεί στο άμεσο μέλλον και έχει περάσει ένα

πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, πάνω από 500 χρόνια μπορεί να προσφερθεί στον τουρίστα

με διαφορετικές μορφές (ομιλίες, διαλέξεις, slides, κ.λπ.) επειδή η ακριβής αναπαράσταση

δεν είναι εφικτή.

Ο θεματικός τουρισμός μπορεί να συμβάλλει στην περιφερειακή ανάπτυξη. Εφόσον

το κράτος χρηματοδοτήσει τους τοπικούς πολιτιστικούς φορείς για την ανάδειξη των

θεμάτων του τόπου τους με τουριστικό ενδιαφέρον και με τη βελτίωση ή και δημιουργία

τουριστικών υποδομών.

4.3.3. Βασικά στοιχεία του Θεματικού Ταξιδιού

i. Ελεύθερος χρόνος

Ο τουρίστας πρέπει να έχει ελεύθερο χρόνο για να τον χειριστεί όπως αυτός θελήσει, έτσι

αποφεύγετε να του δημιουργηθεί το συναίσθημα της καταπίεσης ενός προγράμματος.

ii. Ατμόσφαιρα και περιβάλλον

Η ατμόσφαιρα είναι διπλής υπόστασης, η μία είναι η αρχιτεκτονική, το τοπίο, η φύση και

οι τουριστικές υπηρεσίες και η άλλη είναι η ατμόσφαιρα της μάθησης πάνω στο θέμα.

iii. Άλλα στοιχεία θεματικού ταξιδιού είναι:

Επιμορφωτικά οργανωμένα ταξίδια με ξενάγηση

Σεμινάρια σε σχέση με το θέμα στον τουριστικό προορισμό

Τοπικές πολιτιστικές εκδηλώσεις (παράδειγμα, παρουσιάζεται στο Παράρτημα 2)

Έντυπο υλικό πάνω στο θέμα

4.4. Τουρισμός εκμάθησης της γλώσσας

ΑΦΟΡΜΕΣΑΦΟΡΜΕΣ

Πολιτιστική και ιστορική

σημασία

Πολιτιστική και ιστορική

σημασίαΧρονική απόσταση των

θεμάτων

Χρονική απόσταση των

θεμάτων Επικαιρότητα των θεμάτωνΕπικαιρότητα των θεμάτων

41


Η γλώσσα είναι η σημαντικότερη πολιτιστική ιδιοκτησία των ανθρώπων και η

επίκτητη γλωσσική αρχή είναι η βάση για όλη την ανθρώπινη σκέψη και την εκμάθηση. Η

γλωσσική αρχή που γίνετε κατανοητή ως δυνατότητα για τον συνδυασμό των λέξεων δεν

περιορίζετε μόνο στην παιδιάστικη φάση ανάπτυξης αλλά και σε ανθρώπους που είναι σε

θέση να μάθουνε άλλες γλώσσες.

Η διαδικασία της μάθησης γίνετε πιο εύκολη λόγω των γραμματικών κανόνων, που

ισχύουνε σε κάθε γλώσσα ακόμα και τότε όταν μια γλώσσα δεν αντιπροσωπεύει ένα τελικό

σύστημα και προσαρμόζεται συνεχώς με τις κοινωνικές εξελίξεις.

Η καλή γνώση μιας γλώσσας στη γραφή και στον προφορικό λόγο, είναι απαραίτητη

για την κοινωνική άνοδο. Η επιπλέον εκμάθηση μιας δεύτερης γλώσσας προάγει την

επαγγελματική πρόοδο και την προσωπική ευημερία. Στην σημερινή εποχή διδάσκονται από

την πρωτοβάθμια έως την τριτοβάθμια εκπαίδευση ξένες γλώσσες, διότι είναι πλέον

απαραίτητες στην Ενωμένη Ευρώπη.

Η προσφορά της γνώσης μιας ξένης γλώσσας εξαρτάται από τη ζήτηση της

παγκόσμιας αγοράς, έτσι προκύπτει η διανοητική κινητικότητα. Παράλληλα με την

εκμάθηση γίνεται μια γνωριμία με τον πολιτισμό της χώρας αυτής της γλώσσας και

προάγεται μέσω των ταξιδιών. Η ανάγκη για τη μάθηση ξένης γλώσσας προκύπτει από τη

διεθνοποίηση και την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας στην αγορά εργασίας συγχρόνως και

στην επιλογή υπηρεσιών και εγκατάστασης ξένων επιχειρήσεων.

Η μη καλή γνώση μιας γλώσσας δεν οδηγεί σε διεθνοποιημένες σχέσεις. Ενώ η καλή

γνώση επιτρέπει κάποιος να γνωρίσει ή και να συνεισφέρει στην επιστήμη, στην οικονομία

και στον πολιτισμό της χώρας. Επομένως η γλώσσα έχει την λειτουργία ενός τροφοδότη

στην αντίστοιχη κοινωνία.

Τα ταξίδια εκμάθησης της γλώσσας αντιπροσωπεύουνε μια ευχάριστη μορφή

εκμάθησης της γλώσσας και οι τουρίστες αποκτούν εμπειρία πάνω στη γλώσσα, μαθαίνοντας

σύγχρονος την ιστορία του τόπου και της χώρας, της κουλτούρας και έτσι έχουν συνεχώς

άμεση επαφή με τους κατοίκους της περιοχής όπου βρίσκονται και μαθαίνουν τους

ιδιωματισμούς της περιοχής αυτής. Διότι σ΄ ένα φροντιστήριο ξένων γλωσσών συνήθως δεν

μπορεί κάποιος να μάθει να εκφράζεται σωστά στη γλώσσα που μαθαίνει, γιατί σκέφτεται

κυρίως στην μητρική του γλώσσα. Με την εκμάθηση της ξένης γλώσσας δίνετε η ευκαιρία

να γνωρίσει και να συγκρίνει τις διαφορετικές κουλτούρες και να αποκτήσει μια άποψη στη

διαφορετικότητα αυτή.

42


Το ταξίδι εκμάθησης γλώσσας ανήκει στην κατηγορία του εκπαιδευτικού τουρισμού.

Η εκπαίδευση εκτός από λόγους ψυχαγωγίας, γνωριμιών κ.λπ. είναι ο κύριος λόγος για την

επιλογή του είδους διακοπών καθώς και την επιλογή της χώρας που θα επισκεφθεί και είναι

μια ευχάριστη διατριβή της γλώσσας που γίνεται πολύ πιο εύκολα κατανοητή, συνδυάζοντας

ταξίδι αναψυχής και εκμάθηση της γλώσσας.

Όταν ο μελλοντικός τουρίστας θέλει να συνδυάσει ήλιο και θάλασσα και την εκμάθηση

της γλώσσας θα προτιμήσει μεσογειακές χώρες, Ισπανία, Ιταλία, Ελλάδα κ.λπ.

Εάν ο μελλοντικός τουρίστας θέλει να συνδυάσει φύση και την εκμάθηση της γλώσσας

θα επιλέξει σκανδιναβικές χώρες Ισλανδία, Σκωτία, Αγγλία κ.λπ..

Εάν δε ο μελλοντικός τουρίστας θέλει να συνδυάσει αθλητικές δραστηριότητες θα βρει

ποιες χώρες προσφέρουνε πολυάριθμες αθλητικές δραστηριότητες.

4.4.1. Το προφίλ των τουριστών του τουρισμού εκμάθησης γλώσσας

Ο τουριστικός διοργανωτής στην φάση της έρευνας για την διαμόρφωση του

πακέτου, πρέπει να καταλήξει ποια ομάδα στόχο θέλει να προσεγγίσει. Για να γίνει όσο πιο

καλύτερη η προσέγγιση αυτή θα πρέπει να επιλέξουνε με βάση ορισμένα κριτήρια όπως:

φύλο, ηλικία, εκπαίδευση, επαγγελματική θέση και εισόδημα. Συνήθως είναι δύο γενικές

κατηγορίες:

i. Μαθητές και φοιτητές, οι οποίοι έχουνε σαν στόχο να βελτιώσουνε την πρακτική

εξάσκηση της ομιλίας της γλώσσας, εκτός σχολικού χρόνου ακολουθούν αυτά τα ταξίδια.

Για την ομάδα αυτή θα πρέπει εκτός από την γλωσσική εξάσκηση να προσφέρονται και

πολυάριθμες ψυχαγωγικές δραστηριότητες.

ii. Εργαζόμενοι, οι ενήλικες εργαζόμενοι ή για επαγγελματικούς λόγους ή από προσωπικό

ενδιαφέρον, θέλουν σαν τελικό αποτέλεσμα να έχουν τον έλεγχο και τον χειρισμό της

ξένης γλώσσας, για αυτό τον λόγο στο πρόγραμμα πρέπει να περιέχονται πολιτιστικές

δραστηριότητες ώστε να αποκτήσουνε εντυπώσεις της εκάστοτε περιοχής και να

γνωρίσουνε τις ιδιαιτερότητές της.

Παράδειγμα: Αριστοτέλειο Ινστιτούτο, στη Σύρο με όλα τα επίπεδα διδασκαλίας (αρχαρίων, μεσαίας τάξης και τμήμα

ομιλίας). Στο τμήμα αρχαρίων μαθαίνουνε οι ενδιαφερόμενοι τουρίστες ελληνικά με το βιβλίο "Καλημέρα" ή/και

"ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΩΡΑ 1+1". Στο τμήμα προχωρημένων χρησιμοποιούνε ανάλογα με το επίπεδο γνώσεων των μαθητών το

δεύτερο μέρος του βιβλίου "ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΩΡΑ +1" ή/και "ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΤΩΡΑ 2+2". Στο τμήμα ομιλίας ή λογοτεχνίας

χρησιμοποιούνε διηγήματα διαφόρων Ελλήνων συγγραφέων και πρωτότυπα λογοτεχνικά κείμενα των συγγραφέων: Ελένη

43


Τορόση, Βασίλη Αλεξάκη, Αντώνη Σουρούνη κ.α. Το μάθημα λαμβάνει χώρα από τις 9:30 μέχρι τις 13:00 Δευτέρα έως

Παρασκευή. Αργά το απόγευμα μετά το μάθημα, γίνετε εκμάθηση ελληνικών τραγουδιών και χορών (18:00-19:30). Το

διδακτικό υλικό παρέχεται από το Αριστοτέλειο Ινστιτούτο δωρεάν. Στο μάθημα χρησιμοποιούνται και ακουστικά μέσα.

Στην τιμή συμπεριλαμβάνεται εκτός του μαθήματος και οι εκδρομές (ξενάγηση, αυτοκίνητο, καύσιμα, είσοδος στα μουσεία

και άλλα τέλη Οι καθηγητές του Ινστιτούτου είναι τελειόφοιτοι πανεπιστημίου, έχουν σπουδάσει Ελληνικά και διδάσκουν

και στο πανεπιστήμιο της Βρέμης. Κατά κανόνα διδάσκουν και εντόπιοι καθηγητές. Η επιτυχία των τμημάτων

αποδεικνύεται μεταξύ άλλων και από την αποδοχή την οποία γνωρίζουν οι μαθητές στις επαφές τους με τον ελληνικό

πληθυσμό.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΤΑ ΠΟΛΙΤΙΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

ΠΟΥ ΣΥΜΒΑΛΛΟΥΝΕ ΣΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ ΤΗΣ

Η Ελλάδα είναι γεμάτη από αρχαιολογικούς χώρους, αγάλματα, ναούς, ιστορικά

μνημεία, ιστορικά τοπία, απομεινάρια του αρχαιοελληνικού και του βυζαντινού πολιτισμού

αλλά και της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Το πολιτιστικό περιβάλλον δεν συγκροτείται

μόνον από τα παραπάνω στοιχεία. Χρειάζονται και σύγχρονα πολιτιστικά στοιχεία, τέτοια

στοιχεία είναι:

Το φυσικό πολιτιστικό κεφάλαιο του τόπου, όπως η ηλιοφάνεια, οι καθαρές θάλασσες, η

ομορφιά του τοπίου, η ημερότητα της φύσης.

Το ανθρώπινο πολιτιστικό κεφάλαιο, όπως οι μεγάλοι ποιητές, καλλιτέχνες, μουσικοί

δημιουργοί και διακεκριμένοι επιστήμονες.

Το άυλο πολιτιστικό κεφάλαιο, όπως η φήμη, το γόητρο, η ιστορία, η πολιτιστική

ακτινοβολία.

Τα ιδιαίτερα πολιτιστικά χαρακτηριστικά, όπως η φιλοξενία, η φιλία, το φιλότιμο, το

ταμπεραμέντο.

Στα πρώτα στάδια ανάπτυξης του τουρισμού στην Ελλάδα το πολιτιστικό περιβάλλον

δεν αξιοποιήθηκε επαρκώς και δεν αναδείχθηκε από την πολιτεία και τους τουριστικούς

φορείς σαν τουριστικός προορισμός. Αναδείχθηκε από τους ξένους τουρίστες, που

αποδείχθηκε ότι το γνώριζαν και το εκτιμούσαν περισσότερο από τους ίδιους τους Έλληνες,

οι οποίοι και το καθιέρωσαν διεθνώς σαν τουριστική ατραξιόν. Η πολιτιστική

ευαισθητοποίηση των Ελλήνων άργησε να εμφανιστεί.

Σήμερα η Ελλάδα θεωρείται σαν ένας από τους πιο ζηλευτούς πολιτιστικούς

τουριστικούς προορισμούς, που έχει την δυνατότητα να φιλοξενήσει μεγάλους αριθμούς

44


τουριστών, δεδομένου μάλιστα ότι σαν προορισμός ευνοεί και την ανάπτυξη άλλων μορφών

τουριστών.

5.1. Πολιτιστική κληρονομιά

5.1.1. Τέχνες και Πολιτισμός

Το σύνολο των υλικών και πνευματικών επιτευγμάτων μιας ομάδας ανθρώπων

αποτελούν τον πολιτισμό του. Πολιτισμός και τέχνες είναι δύο έννοιες στενά συνυφασμένες,

καθώς οι τέχνες αποτελούν χαρακτηριστικές εκφάνσεις του πολιτισμού κάθε περιόδου.

Τέχνες όπως η αρχιτεκτονική, η γλυπτική, η αγγειοπλαστική, η υφαντική, η μουσική, η

κοσμηματοτεχνία, η ζωγραφική έχουν μακραίωνη παράδοση στον ελληνικό χώρο, όπου

αναπτύχθηκαν πολιτισμοί ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους.

Υπάρχουν προς το παρόν λίγα στοιχεία για την Παλαιολιθική εποχή στην Ελλάδα,

αρκετά όμως για την ακόλουθη Νεολιθική (7η– 4η χιλιετία π.Χ. περίπου) και τον πολιτισμό

της, που εντοπίζεται κυρίως σε περιοχές όπως η Θεσσαλία και η Μακεδονία. Πολιτισμοί με

εντυπωσιακά επιτεύγματα αναπτύχθηκαν κατά την εποχή του Χαλκού (3.000– 1150 π.Χ.

περίπου) στο Βορειανατολικό Αιγαίο, τις Κυκλάδες (σήμα κατατεθέν του τα μεγάλου

μεγέθους μαρμάρινα ειδώλια), την Κρήτη και την ηπειρωτική Ελλάδα.

Οι πολιτισμοί που άκμασαν κατά τη 2η χιλιετία στις δύο τελευταίες περιοχές,

γνωστοί ως μινωικός και μυκηναϊκός αντίστοιχα, θεωρούνται οι πρώτοι μεγάλοι πολιτισμοί

του ελληνικού χώρου. Εντυπωσιακά και αντιπροσωπευτικά των πολιτισμών αυτών είναι τα

κατάλοιπα της αρχιτεκτονικής (π.χ. ανάκτορα) αλλά και τα έργα αγγειοπλαστικής,

λιθοτεχνίας (αγγεία, σφραγιδόλιθοι), μεταλλουργίας (αγγεία, όπλα), κοσμηματοτεχνίας και

ζωγραφικής (τοιχογραφίες). Κατά τους ιστορικούς χρόνους, οι πολιτισμοί της γεωμετρικής

(9ος– 8ος αι. π.Χ.) και αρχαϊκής εποχής (7ο– 6ος αι. π.Χ.) θεωρούνται ως πρόδρομοι του

πολιτισμού της κλασικής περιόδου (5ος– 4ος αι. π.Χ.).

45


Τα κλασικά έργα τέχνης, με τις ιδανικές αναλογίες και το ιδεατό κάλλος, εξέφρασαν

τα φιλοσοφικά ιδεώδη της εποχής τους και υπήρξαν το πρότυπο της ευρωπαϊκής

αναγέννησης του 15ου αι. μ.Χ. Ο ελληνικός πολιτισμός κατά τους ακόλουθους

ελληνιστικούς (3ος– 1ος αι. π.Χ.) και ρωμαϊκούς χρόνους (1ος αι. π.Χ.– 3ος αι. μ.Χ.)

αναπτύχθηκε στο πλαίσιο μεγάλων βασιλείων και μιας αυτοκρατορίας, αντίστοιχα.

Στο πλαίσιο μιας αυτοκρατορίας αναπτύσσεται ο ελληνικός πολιτισμός και κατά τους

βυζαντινούς χρόνους, πρώιμους, μέσους και ύστερους (4ος– 15ος αι. μ.Χ.), ενώ ο πολιτισμός

των νεότερων χρόνων σημαδεύεται από την οθωμανική κυριαρχία και τα πρώτα βήματα του

νέου ελληνικού κράτους, μετά την Επανάσταση του 1821.

Μια επίσκεψη σε αρχαιολογικούς χώρους, μουσεία και μνημεία σε ολόκληρη τη

χώρα προσφέρει μια ζωηρή εικόνα των πολιτισμών του ελληνικού χώρου και των

επιτευγμάτων τους στις τέχνες και την τεχνολογία από την προϊστορική έως τη σύγχρονη

εποχή.

5.1.2. Αρχαιολογικοί χώροι– Μνημεία

Ο ελληνικός χώρος είναι διάστικτος από αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία με

ξεχωριστή αίγλη και γοητεία, στα οποία έχουν αφήσει τη σφραγίδα τους όλες οι έως τώρα

γνωστές περίοδοι της μακραίωνης ιστορίας της Ελλάδας. Όσοι επισκέπτονται τη χώρα, έχουν

την ευκαιρία να πραγματοποιήσουν ένα μοναδικό «ταξίδι» στο σπάνιο «μωσαϊκό» ιστορικής

και πολιτισμικής μνήμης, που βρίσκεται ανεξίτηλα αποτυπωμένο σε κάθε περιοχή της χώρας

και αναδεικνύει αβίαστα τις πολύπλευρες εκδοχές του ελληνικού πολιτισμού, έως σήμερα.

Σύμφωνα με τον κατάλογο της UNESCO έχουν ανακηρυχθεί ως Μνημεία

Πολιτιστικής Κληρονομιάς οι παρακάτω Αρχαιολογικοί Χώροι και πολιτιστικοί τόποι:

Άγιο Όρος (Μοναστικό Συγκρότημα)

Αθήνα (Ακρόπολη)

Βάσσες (Ναός Επικούρειου Απόλλωνα)

Βεργίνα- Αιγαί

Δελφοί (αρχαιολογικός χώρος)

Δήλος (αρχαιολογικός χώρος)

Επίδαυρος (αρχαιολογικός χώρος)

Παλαιοχριστιανική και Βυζαντινή Θεσσαλονίκη

46

http://alexander.macedonia.culture.gr/nomoi/macedon/salonica/salonica_gr.html

http://www.culture.gr/2/21/211/21104a/g211da03.html

http://www.culture.gr/2/21/211/21121a/g211ua06.html

http://www.culture.gr/2/21/211/21110a/g211ja01.html

http://alexander.macedonia.culture.gr/2/21/211/21117a/g211qa04.html

http://alexander.macedonia.culture.gr/2/21/211/21117a/g211qa07.html

http://www.culture.gr/2/21/211/21107n/g211gn02.html

http://www.culture.gr/2/21/211/21101a/g211aa01.html

http://www.culture.gr/2/21/maps/macedon/ag_oros/ag_oros_gr.html



Μοναστικό Συγκρότημα Μετεώρων

Μυστράς (Μεσαιωνική Πολιτεία)

Μονές: Δαφνίου (Αττική) Οσίου Λουκά (Φωκίδας) και Νέας Μονής Χίου

Αρχαιολογικοί χώροι Μυκηνών και Τίρυνθας

Ολυμπία (αρχαιολογικός χώρος)

Πάτμος: Η Μονή Αγίου Ιωάννη Θεολόγου και το Σπήλαιο της Αποκαλύψεως

Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου

Σάμος : Πυθαγόρειο και Ηραίον

Αξίζει ακόμα να αναφέρουμε, ότι τον Απρίλιο του 2007 ανακηρύχθηκε ο

Παρθενώνας ως το πρώτο τη τάξει Ευρωπαϊκό Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς, θεσμός

που τελεί υπό την Αιγίδα της UNESCO.

5.1.3. Εκκλησίες– Μοναστήρια

Οι εκκλησίες, χώροι προορισμένοι να καλύψουν τις ανάγκες της χριστιανικής

λατρείας, αποτελούν χαρακτηριστικό και αναπόσπαστο στοιχείο του ελληνικού τοπίου. Από

τα λιτά, μονόχωρα ξωκλήσια έως τους επιβλητικούς εγγεγραμμένους σταυροειδείς ναούς, οι

εκκλησίες ακολουθούν συγκεκριμένους αρχιτεκτονικούς τύπους που καθιερώθηκαν

σταδιακά, από τους πρώτους αιώνες διάδοσης του χριστιανισμού και εξής. Η διακόσμησή

τους, ζωγραφική, ψηφιδωτή ή άλλη αντανακλά πάντα το ορθόδοξο δόγμα ακολουθώντας

συγκεκριμένα τεχνοτροπικά ρεύματα και καθιερωμένα εικονογραφικά προγράμματα.

Σημαντικοί αρχιτέκτονες, κτίστες ή ζωγράφοι έχουν συμβάλλει ανά τους αιώνες στην

κατασκευή και διακόσμηση των ελληνικών εκκλησιών, πολλές από τις οποίες αποτελούν

πλέον διατηρητέα μνημεία. Οι παλαιότερες εκκλησίες στον ελληνικό χώρο, οι

σημαντικότερες από τις οποίες συναντώνται σε Θεσσαλονίκη, Νέα Αγχίαλο, Νικόπολη,

Αθήνα και Κόρινθο, χρονολογούνται στους πρώτους βυζαντινούς αιώνες (4ος– 6ος αι. μ.Χ.).

Κατά την περίοδο αυτή σημαντικοί αρχαιοελληνικοί ναοί, όπως ο Παρθενώνας, το

Ερεχθείο ή το «Θησείο» στην Αθήνα, μετατράπηκαν και λειτούργησαν ως εκκλησίες, ενώ

πολλοί χριστιανικοί ναοί χτίστηκαν κοντά ή στη θέση γνωστών ειδωλολατρικών κέντρων

(π.χ. σε Δαφνί, Ελευσίνα, Δελφούς, Επίδαυρο, Δήλο). Εκκλησίες χτίστηκαν όμως και σε

χώρους συνδεόμενους με πρόσωπα ή συμβάντα σημαντικά για τους χριστιανούς, όπως π.χ. οι

χώροι ταφής μαρτύρων.

47

http://www.culture.gr/2/21/211/21121a/g211ua07.html

http://www.culture.gr/2/21/maps/aigaio/dodeka/dodek5_gr.html

http://www.culture.gr/2/21/212/21204n/g212dn19.html

http://www.culture.gr/2/21/211/21107a/g211ga02.html



http://www.culture.gr/2/21/212/21203n/g212cn01.html



http://www.culture.gr/2/21/212/21205a/g212ea01.html

http://www.culture.gr/2/21/212/21207a/g212ga02.html


Οι ελληνικές εκκλησίες παρουσιάζουν έντονα τοπικό χαρακτήρα κατά την επόμενη,

μεσοβυζαντινή περίοδο (7ος αι. μ.Χ.- 1204), διαφέροντας αρκετά από τα αντίστοιχα μνημεία

στην Κωνσταντινούπολη. Οι πιο αξιόλογες συναντώνται στην Αττική, τη Βοιωτία, την

Αργολίδα, τη Μάνη κ.α. Ορισμένες από αυτές αποτελούν Καθολικά μονών, δηλαδή τους

κεντρικούς ναούς των μοναστηριών στα οποία εντάσσονται. Οι εκκλησίες της

υστεροβυζαντινής περιόδου (1204- 1453) συνεχίζουν τους παραδοσιακούς αρχιτεκτονικούς

τύπους. Σε Άρτα, Βέροια, Καστοριά, Θεσσαλονίκη και Μυστρά σώζονται ορισμένοι από

τους πιο σημαντικούς ναούς που κτίστηκαν αυτή την περίοδο. Οι εκκλησίες, που

κατασκευάστηκαν αυτή την εποχή σε περιοχές υπό φραγκική ή ενετική κατοχή, υιοθέτησαν

αρκετά δυτικά στοιχεία, αρχιτεκτονικά ή διακοσμητικά.

Οι εκκλησίες, που κατασκευάζονται στον ελληνικό χώρο κατά τους αιώνες της

οθωμανικής κυριαρχίας, είναι ιδιαίτερα λιτές. Εξαίρεση αποτελούν οι ναοί σε περιοχές που

βρίσκονταν υπό ενετική ή δυτική εν γένει κυριαρχία (Επτάνησα). Μετά τον Αγώνα της

Ανεξαρτησίας η οικονομική δυσπραγία δεν επέτρεψε την οικοδόμηση μεγαλόπρεπων

εκκλησιών. Εξαίρεση αποτελεί η Μητρόπολη Αθηνών, που χτίστηκε στα μέσα του 19ου αι.,

για να λειτουργήσει ως ο κεντρικός ναός στην πρωτεύουσα του νεοσύστατου ελληνικού

κράτους. Ωστόσο από το τέλος του 19ου και κυρίως κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αι.

παρατηρείται μια νέα άνθηση στην εκκλησιαστική αρχιτεκτονική.

Όπως οι εκκλησίες, έτσι και τα μοναστήρια είναι στενά συνδεδεμένα με την ιστορία

και την παράδοση της Ελλάδας. Ως μοναστήρι χαρακτηρίζεται το σύνολο των οικημάτων

μέσα στα οποία διαβιούν μοναχοί ή γενικότερα τα μέλη μιας θρησκευτικής κοινότητας. Οι

μονές απαρτίζονται συνήθως από ένα κεντρικό ναό (το λεγόμενο Καθολικό), παρεκκλήσια,

τα κελιά των μοναχών, ξενώνες, την τράπεζα (τραπεζαρία), το μαγειρείο, τη βιβλιοθήκη κ.ά.

Ο θεσμός του μοναχισμού πρωτοεμφανίστηκε τον 4ο αι. μ.Χ. με τους αναχωρητές (ή

ασκητές) στην έρημο της Αιγύπτου, και γρήγορα εξαπλώθηκε σε άλλες περιοχές της τότε

βυζαντινής αυτοκρατορίας.

Η μεγάλη ακμή του από τον 10ο αι. μ.Χ. συνδυάστηκε με την ίδρυση πολλών

μοναστηριών. Η μεγαλύτερη μοναστηριακή κοινότητα στον ελληνικό χώρο βρίσκεται στο

Άγιο Όρος, το γνωστό και ως περιβόλι της Παναγίας. Οι πρώτοι μοναχοί εγκαταστάθηκαν

εκεί τον 5ο αι. μ.Χ. Το πρώτο κοινόβιο όμως ιδρύθηκε τον 10ο αι., όταν ο Όσιος Αθανάσιος

ο Αθωνίτης θεμελίωσε τη Μονή Μεγίστης Λαύρας (963), η οποία διατηρεί έκτοτε

πρωτεύουσα θέση μεταξύ των άλλων αθωνικών ιδρυμάτων.

48


Η ιδιαιτερότητα του Αγίου Όρους έγκειται στο ότι αποτελεί αυτοδιοίκητο τμήμα του

ελληνικού κράτους, υπαγόμενο πολιτικά στο Υπουργείο Εξωτερικών και θρησκευτικά στην

δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης. Και οι είκοσι

αθωνικές μονές λειτουργούν κοινοβιακά, επιβάλλουν δηλαδή κοινή λειτουργία, προσευχή,

στέγη, σίτιση και εργασία στους μοναχούς.

Πλήθος κειμηλίων (χειρόγραφα, ιστορικά έγγραφα, χρυσόβουλα, φορητές εικόνες

κ.ά.) έχουν θησαυριστεί στις μονές του Αγίου Όρους, το οποίο αποτελεί ακόμη άβατο για το

γυναικείο πληθυσμό. Εκτός αυτών όμως και τα ίδια τα μοναστήρια αποτελούν πολιτιστικά

μνημεία μοναδικά, όχι μόνο για την Ορθοδοξία και την Ελλάδα, αλλά για ολόκληρο τον

κόσμο. Το δεύτερο μεγαλύτερο και σημαντικότερο μοναστικό συγκρότημα του ελληνικού

χώρου είναι τα Μετέωρα. Οι πρώτοι ερημίτες εγκαταστάθηκαν εκεί τον 11ο αι.

Οι παλαιότερες μονές όμως ανάγονται στο 14ο αι. Από τα 24 αρχικά μοναστήρια

σήμερα λειτουργούν μόνο τα έξι, ενώ τα υπόλοιπα είναι ερειπωμένα. Από αυτά οι μονές

Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, Βαρλαάμ, Αγ. Νικολάου Αναπαυσά και Αγ. Τριάδος

φιλοξενούν άνδρες μοναχούς ενώ οι μονές Ρουσσάνου και Αγ. Στεφάνου είναι γυναικείες. Οι

μονές των Μετεώρων έχουν χαρακτηριστεί από την UNESCO ως μνημεία πολιτιστικής

κληρονομιάς. Σημαντικά μοναστικά μνημεία αποτελούν η Μονή Δαφνίου στην Αττική (11ος

αι.), ο Όσιος Λουκάς στη Φωκίδα (11ος αι.), η Νέα Μονή Χίου (11ος αι.) κ.ά

5.1.4. Ακροπόλεις και Κάστρα

Η ανάγκη φρούρησης και άμυνας των οικισμών οδήγησε στην κατασκευή

οχυρώσεων, ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους. Ακροπόλεις (όρος χρησιμοποιούμενος για

τους προϊστορικούς και αρχαίους χρόνους) ή κάστρα (όρος χρησιμοποιούμενος για τους

μεσαιωνικούς και νεότερους χρόνους) κατασκευάζονταν ανάλογα με τις απαιτήσεις και τα

ιστορικά δεδομένα κάθε εποχής. Πρόδρομες μορφές οχυρωμένων ακροπόλεων συναντώνται

στον ελληνικό χώρο στους νεολιθικούς οικισμούς του Σέσκλου και του Διμηνίου της

Θεσσαλίας (5η χιλιετία π.Χ. περίπου). Οχυρωμένες ακροπόλεις, με εντυπωσιακή και

μνημειώδη τοιχοδομία, εμφανίζονται κατά τους μυκηναϊκούς χρόνους (1600-1150 π.Χ.

περίπου). Αποτελούσαν τον τόπο κατοικίας του ανώτατου άρχοντα και παράλληλα το

διοικητικό, οικονομικό και θρησκευτικό κέντρο των μυκηναϊκών βασιλείων.

49


Οι σημαντικότερες έχουν αποκαλυφθεί έως σήμερα σε Μυκήνες, Τίρυνθα, Θήβα και

Αθήνα. Την παράδοση των μυκηναϊκών ακολουθούν οι ακροπόλεις των αρχαίων ελληνικών

πόλεων. Καταλαμβάνουν κατά κανόνα την κορυφή φυσικά προστατευμένων λόφων και

οχυρώνονται με τείχη. Στο χώρο των ακροπόλεων αυτών κατασκευάζονται επί το πλείστον

οικοδομήματα που σχετίζονται με τη λατρεία των θεών. Γύρω από αυτές εκτείνεται ο

οικισμός (το άστυ), που συχνά περιβάλλεται με οχύρωση.

Την παράδοση των αρχαίων ακροπόλεων ακολούθησαν τα κάστρα που

κατασκευάστηκαν κατά τους μεσαιωνικούς και νεότερους χρόνους. Σε αρκετές περιπτώσεις

μάλιστα διαπιστώνεται συνεχιζόμενη κατοίκηση από τους αρχαίους έως τους νεότερους

χρόνους (π.χ. Ακρόπολη Αθήνας, Ακρόπολη Κορίνθου / Ακροκόρινθος).

Και τα κάστρα που προστάτευαν τις πολιτείες των βυζαντινών χρόνων

κατασκευάζονταν σε κορυφές λόφων. Τα τείχη τους ακολουθούσαν τις ανωμαλίες του

εδάφους, ενώ κατά διαστήματα προέβαλλαν από αυτά ορθογώνιοι ή στρογγυλοί πύργοι.

Κάστρα όμοια με τα βυζαντινά έκτισαν και οι Φράγκοι στα εδάφη του ελληνικού χώρου που

κατέλαβαν μετά το 1204. Πολλά φραγκικά κάστρα και πύργοι σώζονται στην Πελοπόννησο

(τα πιο γνωστά στο Χλεμούτσι, την Καρύταινα, το Μυστρά και το Γεράκι).

Οι Οθωμανοί, μετά την κατάληψη και των τελευταίων βυζαντινών κέντρων στα μέσα

του 15ου αι., δεν προχώρησαν στην κατασκευή νέων κάστρων. Αρκέστηκαν απλώς να

επισκευάσουν τα ήδη υπάρχοντα ή να κατασκευάσουν συμπληρωματικά έργα. Ιδιαίτερη

μνεία πρέπει να γίνει στα κάστρα που έκτισαν οι Βενετοί στις περιοχές του ελληνικού χώρου

που κατέλαβαν κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους. Πρόκειται για έργα επιβλητικά, με

επιμελημένη τοιχοποιία, μνημειώδεις πύλες και χαρακτηριστικό γλυπτό διάκοσμο, χτισμένα

σε χαμηλούς λόφους ή πεδινές παραθαλάσσιες εκτάσεις. Τα γνωστότερα ενετικά φρούρια

βρίσκονται στην Κρήτη (Ηράκλειο, Χανιά, Ρέθυμνο), στην Κέρκυρα κ.α.

Από τα οχυρά φυλάκια της Μακεδονίας και τη Θράκης, έως τα ενετικά κάστρα των

νησιών του Αιγαίου και της Κρήτης, μαζί με τις οχυρωμένες πολιτείες της Πελοποννήσου

και των Επτανήσων, ακόμη και στα οχυρωμένα μοναστήρια, συναντά ο επισκέπτης ερείπια

επάλληλων εποχών, με εντυπωσιακή αρχιτεκτονική και ιδιαίτερη προσοχή στην προσαρμογή

των κατασκευών στις απαιτήσεις της γεωγραφικής θέσης και της φυσικής διαμόρφωσης του

εδάφους. Στο εσωτερικό του περιβόλου συχνά περιλαμβάνουν εκκλησία, καταλύματα της

φρουράς, δεξαμενές και αποθήκες.

Πολλά κάστρα έχουν σήμερα αναστηλωθεί ή επισκευαστεί, αρκετά μάλιστα έχουν

διαμορφωθεί κατάλληλα ως ιστορικοί ή μουσειακοί χώροι και έχουν ενταχθεί στη σύγχρονη

50


ζωή, εξυπηρετώντας ανάγκες πολιτιστικών εκδηλώσεων, όπου πραγματοποιούνται

συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις ή εκθέσεις, και αποτελώντας έτσι πόλο έλξης επισκεπτών.

Ορισμένα καστρόσπιτα ή πυργόσπιτα στην Μάνη, στο Πήλιο και στη Μυτιλήνη, έχουν

επισκευαστεί και διαμορφωθεί σε τοπικά μουσεία ή τουριστικά καταλύματα.

5.1.5. Παραδοσιακοί οικισμοί

Οι παραδοσιακοί οικισμοί και τα ιστορικά κέντρα των πόλεων, είναι βασικά στοιχεία

της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής πολιτιστικής κληρονομιάς και της φυσιογνωμίας της

Ελλάδας και αποτελούν εντυπωσιακά αξιοθέατα της χώρας. Στους χώρους αυτούς

αποτυπώνονται και εκφράζονται τρόποι ζωής, τεχνικές μέθοδοι, αισθητικές προτιμήσεις,

καλλιτεχνικά ρεύματα και κοινωνικές σχέσεις, που διαμορφώθηκαν στην πολυκύμαντη

ιστορική εξέλιξη.

Ο πλούτος και η ποικιλομορφία της ελληνικής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς

αναδεικνύεται στους περισσότερους από 650 διατηρητέους παραδοσιακούς οικισμούς και τα

χιλιάδες διατηρητέα κτήρια, καθώς και τα αρχαία και βυζαντινά μνημεία που κοσμούν την

ελληνική ύπαιθρο, στα παράλια ή σε ορεινές περιοχές, καθώς και τα αστικά κέντρα. Η

διατήρηση και η ανάδειξη της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς αποτελεί συστατικό στοιχείο της

ήπιας τουριστικής ανάπτυξης και της προσφοράς εναλλακτικών δυνατοτήτων για κάθε

είδους τουριστική δραστηριότητα. Αρκετά κτήρια παραδοσιακής αρχιτεκτονικής έχουν

σήμερα αποκτήσει νέες χρήσεις και στεγάζουν διάφορες λειτουργίες, όπως τουριστικά

καταλύματα, μουσεία, εκθέσεις, εστιατόρια, δημόσιες και δημοτικές υπηρεσίες, κ.λπ.

Παράλληλα, τα ιστορικά κέντρα των πόλεων αναζωογονούνται, με ανακαινίσεις

κτηρίων, πεζοδρομήσεις και διαμορφώσεις χώρων, αποτελώντας ελκυστικούς τόπους για

τους κατοίκους και τους επισκέπτες. Έτσι, στον πολεοδομικό ιστό των σημαντικότερων

ελληνικών πόλεων, αναδεικνύονται πόλοι με εξαιρετική σημασία για την έρευνα της αστικής

παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και την εξέλιξη των αστικών κέντρων της χώρας, στο μήκος

των αιώνων.

51


5.1.6. Γραφικές διαδρομές του Ο.Σ.Ε.

Διακοπτό- Καλάβρυτα-Με τον οδοντωτό σιδηρόδρομο

Από τη βορινή πλευρά της κοιλάδας των Καλαβρύτων αρχίζει το φαράγγι του

Βουραϊκού που δημιουργήθηκε στην προσπάθεια του ομώνυμου ποταμού, (στην αρχαιότητα

ονομάζονταν Ερασίνος), να καταλήξει στον Κορινθιακό κόλπο. Είναι το ομορφότερο ίσως

φυσικό μνημείο της περιοχής των Καλαβρύτων.

Το 1896 ανατέθηκε από την τότε κυβέρνηση του Χαρίλαου Τρικούπη στο Γάλλο

εργολάβο Ατόν η κατασκευή του έργου. Η διαδρομή είναι μέσα στο φαράγγι πλάι στο ποτάμι

και έτσι ο οδοντωτός συνέδεσε την ευρύτερη περιοχή των Καλαβρύτων με την Πάτρα και

την Αθήνα δεδομένου ότι δεν υπήρχε οδική πρόσβαση. Οι πρώτες μηχανές ήταν ατμοκίνητες

με κάρβουνο, ενώ σήμερα ο συρμός αποτελείται από δύο βαγόνια και κινείται από

ντιζελομηχανή που ευρίσκεται εις το μέσον του. Ακόμα και τώρα υπάρχουν σιδηροτροχιές

στη γραμμή που φέρουν την ημερομηνία κατασκευής της. Όλες οι εγκαταστάσεις (σταθμοί,

στάσεις κλπ.) καθώς 20 μ. εκατέρωθεν της σιδηροδρομικής γραμμής έχουν χαρακτηρισθεί

ιστορικά μνημεία με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού.

Η διαδρομή από το Διακοπτό μέχρι τα Καλάβρυτα (22χλμ.) διαρκεί περίπου 1 ώρα.

Επειδή η κλίση της γραμμής είναι πολύ μεγάλη (μέγιστη 145%) ένας συμβατικός συρμός δεν

θα μπορούσε να κινηθεί, γι' αυτό από κατασκευής τοποθετήθηκε σε τρία τμήματα και για

συνολικό μήκος 3,5 χιλιομέτρων ανάμεσα στις σιδηροτροχιές ένας οδοντωτός κανόνας

(δόντι) στον οποίο εμπλέκεται ένας μηχανισμός και έτσι ο συρμός μπορεί να ανέβει από το

επίπεδο της θάλασσας έως τα 750 μ. που είναι και το τέλος της διαδρομής, δηλαδή ο σταθμός

των Καλαβρύτων. Ο οδοντωτός σιδηρόδρομος έχει το μικρότερο πλάτος γραμμών (0,75 μ.)

στην Ευρώπη.

Η διαδρομή μετά τα πεδινά της παραλίας μπαίνει στο πρώτο στένεμα του φαραγγιού

που αποτελείται από εντυπωσιακούς κοκκινόχρωμους τοίχους διαβρωμένους από το νερό. Η

διαδρομή περνάει από τα Νιάματα,. Συνεχίζει στον σταθμό τον Τρικλιών και φτάνει στις

Πόρτες, ένα εντυπωσιακό σημείο της διαδρομής, εδώ είναι το πιο στενό σημείο του

φαραγγιού, η διέλευση του φαραγγιού να είναι δυνατή μόνο σιδηροδρομικά.

Το τρένο φτάνει στον πιο σημαντικό σταθμό της Ζαχλωρούς. Η περιοχή είναι

ιδεώδης για το καλοκαίρι όπου τα πολλά μεγάλα πλατάνια μαζί με το νερό που κυλά στο

ποτάμι δημιουργούν μία δροσερή και ευχάριστη ατμόσφαιρα. Επίσης από τον σταθμό αυτό

με τα πόδια μπορεί να επισκεφτεί κάποιος το μοναστήρι του Μεγάλου Σπηλαίου. Η διαδρομή

52

http://www.ose.gr/(4911586463982390)/ecPage.asp?id=126&nt=25&lang=1


συνεχίζει ομαλά, περνά από το σταθμό της Κερπινής και καταλήγει στον τελικό σταθμό των

Καλαβρύτων.

Πήλιο-Το τραινάκι του Πηλίου ή ο "Μουντζούρης"

Ο ιστορικός σιδηρόδρομος Βόλου - Μηλεών, το τραινάκι του Πηλίου, όπως είναι πιο

γνωστό, κατασκευάστηκε σε δύο στάδια από το 1894 μέχρι το 1903. Ο θρυλικός πλέον

"Μουτζούρης" συνέδεσε το εμποροβιομηχανικό κέντρο του Βόλου με την εύφορη και

πλούσια περιοχή του Δυτικού Πηλίου, στις πλαγιές και στους ελαιώνες του βουνού των

Κενταύρων.

Μέχρι το 1950 o συρμός με τις βελγικές μηχανές "Μηλαίαι", "Ιάσων", "Πήλιον",

"Βόλος", "Τσαγκαράδα" και τα βαγονάκια του, με μικρότερες μηχανές εξυπηρετούσαν και

τις ανάγκες της πόλης ως τροχιοδρόμος για την αστική συγκοινωνία του Βόλου. Για 80

χρόνια υπήρξε σημείο αναφοράς για την ευρύτερη περιοχή. Μετά την κατάργηση του το

1971 έγιναν προσπάθειες για την επαναλειτουργία του σαν (μουσειακού) τουριστικού

σιδηροδρόμου σε ένα περιβάλλον ιδιαίτερης φυσικής ομορφιάς. Μετά από σημαντικά έργα

ανακατασκευής μέρους της υποδομής, μπήκε και πάλι σε λειτουργία το 1996.

Η γραμμή του, έχει πλάτος 60 εκ., είναι η στενότερη σιδηροδρομική γραμμή στην

Ελλάδα και μια από τις στενότερες στον κόσμο. Η διαδρομή Άνω Λεχωνίων - Μηλεών, μέσα

σε καταπράσινες πλαγιές και με την πανέμορφη θέα του Παγασητικού, περνάει μέσα από

γραφικές πέτρινες καμάρες πάνω από οκτώ λιθόκτιστες γέφυρες με πελεκητή μαρμαρόπετρα

(δίτοξες, τρίτοξες και μια πεντάτοξη) καθώς και από μια μεταλλική γέφυρα όπου η καμπύλη

γραμμή γράφεται μέσα σε ευθύγραμμο φορέα, σύμφωνα με τα σχέδια φημισμένων

γεφυροποιών της εποχής. Την ευθύνη κατασκευής της γραμμής είχε ο φημισμένος Ιταλός

μηχανικός Εβαρίστο ντε Κίρικο. Ήταν ο πατέρας του διάσημου υπερρεαλιστή ζωγράφου

Τζιόρτζιο ντε Κίρικο, που αποτύπωσε την φιγούρα του μικρού τρένου σε μερικούς από τους

διάσημους πλέον πίνακές του.

Το τραινάκι που επαναδρομολογήθηκε στη γραμμή Άνω Λεχώνια - Μηλιές, μήκους

15 χλμ., θα αναχωρεί στις 11.30 από το σταθμό Άνω Λεχωνίων και στις 16:30 από το σταθμό

Μηλεών. Η διαδρομή διαρκεί 90 λεπτά , με 15λεπτη στάση στην Άνω Γατζέα και η μέγιστη

ταχύτητά του είναι 20 χλμ. την ώρα. Υπάρχει το παραδοσιακό τροχαίο υλικό, ατμάμαξες του

1903 και του 1912, ξύλινα βαγόνια με εξώστες όσο και δύο νέες δηζελάμαξες που

αποκτήθηκαν από τον ΟΣΕ το 2000.

53



Νέστος-Η κοιλάδα του Νέστου

Μια από τις ομορφότερες διαδρομές με τρένο, είναι το ταξίδι μέσα από την

μοναδικής ομορφιάς κοιλάδα του Νέστου, τα λεγόμενα "Τέμπτη του Νέστου". Πρόκειται για

τη διαδρομή μεταξύ Σταυρούπολης και Τοξοτών (40 χλμ.) που αποτελεί μια από τις

ωραιότερες ταξιδιωτικές περιηγήσεις της Ελλάδος.

Η σιδηροδρομική γραμμή ακολουθεί την κοίτη του ποταμού με τις δασώδεις όχθες

στη διαδρομή από τη Δράμα στην Ξάνθη. Το διακριτικό πέρασμα του τρένου όχι μόνο δεν

προσβάλλει το περιβάλλον, αλλά αντίθετα δένεται αρμονικά με αυτό.

Αφήνοντας τη Θεσσαλονίκη περνάει τη λίμνη Κερκίνη και τη Δοϊράνη. Μετά τη

Σταυρούπολη το τρένο μπαίνει στην κοιλάδα του Νέστου. Στα μέσα της διαδρομής το τρένο

σταματάει στο σταθμό των Λιβερών, που δεν χρησιμοποιείται εδώ και πολλά χρόνια. Εδώ

σταματάνε οι επισκέπτες που θέλουν να μπουν μέσα στην κοιλάδα.

Είναι μια κοιλάδα εκπληκτικής φυσικής ομορφιάς μέσα από την οποία περνάει μόνο

ο σιδηρόδρομος. Το περιβάλλον και η φυσική ομορφιά της κοιλάδας αυτής, όπως και του

Δέλτα του Νέστου που βρίσκεται στην έξοδό της, προστατεύεται από την ειδική συνθήκη

Ramsar. Ακόμη και βάρκα να φύγει από τη Σταυρούπολη προς τις εκβολές του Νέστου, θέλει

ειδική άδεια από το Δασαρχείο, ώστε να προστατεύεται πλήρως όλη η περιοχή. Το τρένο

είναι άλλωστε το πιο οικολογικό μέσο μεταφοράς, και η διέλευσή του δεν επιβαρύνει το

περιβάλλον.

Ο ΟΣΕ μετέτρεψε το πέτρινο σπίτι του σταθμάρχη σε πανδοχείο και την αίθουσα των

επιβατών σε εστιατόριο. Πίσω από το λόφο πάνω από το σταθμό, βρίσκεται το χωριό των

Λιβερών. Στα πέτρινα σπίτια του δεν υπάρχει πλέον ψυχή και στα καλντερίμια του περνάνε

τώρα μόνο άγρια άλογα.

Ο σταθμός των Λιβερών είναι η αφετηρία για πεζοπορία στα μονοπάτια που είναι

χαραγμένα πάνω στην πλαγιά, επάνω από τους μαιάνδρους που σχηματίζει ο ποταμός στο

διάβα του για τους Τοξότες. Οι φίλοι των σπορ μπορούν επίσης να κάνουν και κανόε.

5.2. Φυσική κληρονομιά

5.2.1. Δάση- Αισθητικά δάση

54



Το 49,3 % της επιφάνειας της χώρας (65.000 τ. χλμ.) καλύπτεται από δασικές

εκτάσεις, από τα οποία μόνο το 25,4% καταλαμβάνεται από κανονικά δάση (κωνοφόρων και

πλατύφυλλων). Αισθητικά δάση κηρύσσονται δάση ή φυσικά τοπία που έχουν ιδιαίτερη

αισθητική, οικολογική και τουριστική σημασία και επιβάλλεται η προστασία της πανίδας,

της χλωρίδας και του ιδιαίτερου φυσικού κάλλους τους.

Για την προστασία, οργάνωση και βελτίωση των αισθητικών δασών λαμβάνονται

μέτρα και εκτελούνται έργα, σύμφωνα με τα ισχύοντα για τις περιφερειακές ζώνες των

εθνικών δρυμών. Στην Ελλάδα υπάρχουν 19 αισθητικά δάση, με συνολική έκταση 33.109

εκτάρια.

Πίνακας 1: Δάση- Αισθητικά δάση της Ελλάδας, Πηγή ΕΟΤ

ΟΝΟΜΑ ΝΟΜΟΣ ΟΝΟΜΑ ΝΟΜΟΣΒάι Λασίθι/ Κρήτη Μογγοστού ΚορινθίαΚαισαριανής Αττική Νικοπόλεως Μύτικα ΠρέβεζαΚοιλάδας Θεσσαλικών Τεμπών

Λάρισα Δασικού Συμπλέγματος Όσσας

Λάρισα

Καραϊσκάκη Καρδίτσα Σκιάθου Μαγνησία/ Σκιάθος

Ξυλοκάστρου Κορινθία Κουρί Αλμυρού ΜαγνησίαΠανεπιστημιουπόλεως Πατρών

Αχαΐα Στενών ποταμού Νέστου

Ξάνθη/ Καβάλα

Ιωαννίνων Ιωάννινα Εθνικής Ανεξαρτησίας, Καλαβρύτων

Αχαΐα

Φαρσάλων Λάρισα Τιθορέας ΦθιώτιδαΣτενής Εύβοια Αμυγδαλεώνα ΚαβάλαΑηλιά Τρίκαλα

5.2.2. Εθνικοί δρυμοί

Ο όρος «Εθνικός Δρυμός» αναφέρεται σε περιοχές που, σύμφωνα με τη διεθνή

νομοθεσία, έχουν ιδιαίτερη οικολογική σημασία λόγω της σπανιότητας και της

ποικιλομορφίας της χλωρίδας και της πανίδας τους, των γεωμορφολογικών σχηματισμών,

του υπεδάφους, των νερών και της ατμόσφαιράς τους.

Ο ανθρώπινος παράγοντας υποχρεούται να λειτουργήσει ως μέσο διατήρησης και

βελτίωσης της σύνθεσης, τόσο για τη διενέργεια επιστημονικών ερευνών, όσο και για την

προσέλκυση του κοινού για ψυχαγωγικούς και επιμορφωτικούς λόγους. Στην Ελλάδα έχουν

ιδρυθεί και οριοθετηθεί, με ειδικό νόμο, δέκα «Εθνικοί Δρυμοί» συνολικής έκτασης 68.732

εκταρίων

Πίνακας 2: Ελληνικοί Εθνικοί Δρυμοί, Πηγή ΕΟΤ

ΟΝΟΜΑ ΝΟΜΟΣ ΝΗΣΙ

55








Αίνος Κεφαλονιά Κεφαλονιά

Βίκος- Αώος Ιωάννινα

Λευκά Όρη (φαράγγι

Σαμαριάς)

Χανιά Κρήτη

Οίτη Φθιώτιδα

Όλυμπος Πιερία

Παρνασσός Φωκίδα, Βοιωτία

Πάρνηθα Αττική

Σούνιο Αττική

Πίνδος Ιωάννινα

Πρέσπες Φλώρινα

5.2.3. Άλλες προστατευόμενες περιοχές

Από το 1937, η Ελλάδα άρχισε να αναγνωρίζει περιοχές με ειδικό οικολογικό

ενδιαφέρον (δάση, υγροτόπους κ.λπ.) και να τις θέτει υπό καθεστώς ειδικής προστασίας. Η

προσέγγιση που ακολουθήθηκε αρχικά ήταν η απόλυτη προστασία φυσικών περιοχών και ο

αποκλεισμός των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Στην πορεία, η προσέγγιση αυτή

εμπλουτίστηκε από την αντίληψη της ενσωμάτωσης της προστατευόμενης περιοχής στον

περιβάλλοντα χώρο και της στενής σύνδεσης της προστασίας με την αειφορική χρήση των

φυσικών πόρων.

Διατηρητέα μνημεία της φύσης, σε αυτά περιλαμβάνονται μεμονωμένα δένδρα ή

συστάδες δένδρων με ιδιαίτερη βοτανική, οικολογική, αισθητική ή ιστορική και πολιτισμική

αξία. Στην ίδια κατηγορία ανήκουν επίσης εκτάσεις με σπουδαίο οικολογικό,

παλαιοντολογικό, γεωμορφολογικό ή άλλο ενδιαφέρον. Η θεσμοθέτησή τους υλοποιήθηκε

βάσει του δασικού κώδικα. Σήμερα έχουν κηρυχθεί 51 Διατηρητέα μνημεία της φύσης, με

συνολική έκταση 16.840 εκτάρια. Η πλειονότητα των μνημείων αυτών καταλαμβάνει

ελάχιστα τετραγωνικά μέτρα. Η συνολική τους έκταση αντιστοιχεί στο 0,12% της συνολικής

χερσαίας έκτασης της χώρας.

Υγρότοποι διεθνούς σημασίας, περιλαμβάνονται στη διεθνή σύμβαση της Ramsar (1971)

που έχει υπογραφεί από την Ελλάδα και έχει κυρωθεί με το Ν.Δ. 191/74. Είναι οι εξής 10:

Πίνακας 3: Ελληνικοί Υγρότοποι διεθνούς σημασίας, Πηγή ΕΟΤ

ΟΝΟΜΑ ΝΟΜΟΣ

Αμβρακικός Κόλπος Αιτωλοακαρνανία, Πρέβεζα, Άρτα

56

http://www.ramsar.org/


Δέλτα Αξιού, Λουδία, Αλιάκμονας Θεσσαλονίκη, Ημαθία, Πιερία

Δέλτα Έβρου Έβρος

Λιμνοθάλασσα Κοτυχίου Ηλεία

Λίμνη Μικρή Πρέσπα Φλώρινα

Λίμνη Βιστωνίς, Πόρτο Λάγος, Λίμνη

Ισμαρίς (Μητρικού) και λιμνοθάλασσες

Μέσης

Ροδόπη, Ξάνθη

Λίμνες Κορώνεια και Βόλβη Θεσσαλονίκη

Λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου Αιτωλοακαρνανία

Δέλτα Νέστου και παρακείμενες

λιμνοθάλασσες

Ξάνθη

Περιοχές προστασίας, περιλαμβάνονται στο ευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2000, βάσει

της Κοινοτικής Οδηγίας 92/43 για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων, της άγριας πανίδας

και της αυτοφυούς χλωρίδας. Πρόκειται για 359 περιοχές βιοτόπων,από τις οποίες 52

περιοχές ειδικής προστασίας για τη διατήρηση άγριων πουλιών, βάσει της κοινοτικής

οδηγίας 79/409.

5.2.4. Θαλάσσια πάρκα

Yπάρχουν δύο θαλάσσια πάρκα με θεσμοθετημένη προστασία: το Εθνικό Θαλάσσιο

Πάρκο Αλοννήσου Β. Σποράδων (1992) και το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου (1999).

Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου. Το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο αντιπροσωπεύει

ένα μοναδικό σύμπλεγμα χερσαίων και θαλάσσιων μεσογειακών οικοτόπων. Περιλαμβάνει

πολλούς τύπους βλάστησης μεταξύ των οποίων θαλάσσιους οικοτόπους προτεραιότητας με

άριστη αντιπροσωπευτικότητα. Επίσης, φιλοξενεί πολλά είδη φυτών και ζώων μεταξύ των

οποίων και ενδημικά, σπάνια ή προστατευόμενα είδη καθώς επίσης και taxa στο νοτιότερο ή

βορειότερο άκρο εξάπλωσής τους.

Το νησί Πιπέρι είναι περιοχή προστατευόμενη από τη Σύμβαση της Βαρκελώνης.

Εκτός από το επιστημονικό και εκπαιδευτικό της ενδιαφέρον, η περιοχή έχει και μεγάλο

αρχαιολογικό ενδιαφέρον, καθώς στα νησιά υπάρχουν ευρήματα και μνημεία των

προϊστορικών, κλασικών και βυζαντινών χρόνων (σπηλαιολογικά ευρήματα, ναυάγια

πλοίων, παλιά μοναστήρια και εκκλησίες).

57





Οι πολυάριθμες σπηλιές και οι παραλίες που σχηματίζονται μεταξύ των απότομων

βραχωδών ακτών αποτελούν ιδανικά καταφύγια της μεσογειακής φώκιας, της οποίας ο

πληθυσμός στην περιοχή εκτιμάται ως ο σημαντικότερος της Μεσογείου. Το Πιπέρι, η πιο

σημαντική περιοχή αναπαραγωγής της μεσογειακής φώκιας, αποτελεί και τον πυρήνα του

θαλάσσιου πάρκου των Β. Σποράδων. ΄Ενας απομονωμένος πληθυσμός του Capra aegagrus

ssp. dorcas ζει αποκλειστικά στη Γιούρα. Επίσης αξιόλογη είναι η ερπετοπανίδα της

περιοχής που περιλαμβάνει σπάνια και προστατευόμενα είδη.

Η ορνιθοπανίδα είναι πλούσια σε είδη και περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό

μεταναστευτικών πουλιών καθώς και πολλά είδη που αναπαράγονται στην προτεινόμενη

περιοχή. Η πανίδα των ασπόνδυλων είναι επίσης σημαντική καθώς περιλαμβάνει πολλά

ενδημικά είδη ισόποδων, ιδιαίτερα στη σπηλιά του Κύκλωπα, στη Γιούρα. Η θαλάσσιοι

βιότοποι χαρακτηρίζονται από αφθονία ειδών σε καλούς πληθυσμούς. Η υψηλή ποικιλότητα

των θαλάσσιων ειδών οφείλεται κατά ένα μέρος στην ποικιλότητα των θαλάσσιων

οικοτόπων (όπως τα άριστα λιβάδια Posidonia, οι ύφαλοι κ.λπ.) και στην έλλειψη ρύπανσης.

Το γεγονός αυτό κάνει την προτεινόμενη περιοχή σημαντική από συστηματική και

ζωογεωγραφική άποψη. Εδώ, έχουν επίσης καταγραφεί 170 είδη ψαριών, 70 είδη αμφιπόδων

και 40 είδη σπόγγων. Η πλούσια χασμοφυτική βλάστηση που περιλαμβάνει πολλά ενδημικά

είδη, έχει μεγάλο φυτογεωγραφικό και οικολογικό ενδιαφέρον. Υπάρχουν είδη που

εξαπλώνονται στο Ν. Αιγαίο, για τα οποία η Γιούρα αποτελεί το βορειότερο άκρο εξάπλωσής

τους.

Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου. Η περιοχή Λαγανά έγινε πολύ γνωστή γιατί οι

μικρές αμμώδεις παραλίες της περιοχής θεωρούνται ως οι σημαντικότερες θέσεις ωοτοκίας

της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta σε ολόκληρο τον ελληνικό (και ίσως τον μεσογειακό)

χώρο. Τα δύο νησάκια (Μαραθονήσι και Πελούζο), που βρίσκονται στον κόλπο του Λαγανά,

χαρακτηρίζονται από καλά αναπτυγμένους τύπους μεσογειακής βλάστησης.

Η παραλία του Λαγανά είναι μία από τις σημαντικότερες περιοχές της Μεσογείου,

όπου γεννά και επωάζει τα αβγά της η θαλάσσια χελώνα Caretta caretta. Η περιοχή έχει,

επίσης, μεγάλη οικολογική σημασία εξαιτίας της παρουσίας της θαλάσσιας βιοκοινωνίας

Posidonietum oceanicae, η οποία σχηματίζει έναν πολύ ευαίσθητο τύπο οικοτόπου και

παρουσιάζει στη Μεσόγειο.

58


5.2.5. Λίμνες- Λιμνοθάλασσες

Στην Ελλάδα υπάρχουν δεκάδες λίμνες (φυσικές και τεχνητές) και λιμνοθάλασσες

(παρουσιάζονται στο Παράρτημα 3). Οι περισσότερες λίμνες είναι γλυκού νερού και

σχηματίζονται, κυρίως, μακριά από τις ακτές της θάλασσας ως αποτέλεσμα τεκτονικών ή

ηφαιστειακών δυνάμεων ή από τη δράση των παγετώνων. Οι λιμνοθάλασσες, οι οποίες είναι

αβαθείς παράκτιες υδατοσυλλογές που επικοινωνούν με τη θάλασσα μέσω ενός μικρότερου ή

μεγαλύτερου ανοίγματος, μπορούν να μετατραπούν σε λίμνες γλυκού νερού, όταν για κάποιο

λόγο διακοπεί η εισροή αλμυρού νερού από τη θάλασσα και παρουσιαστεί ικανοποιητική

εισροή γλυκού νερού από ρέουσες υδατοσυλλογές.

Υπάρχουν και λίμνες με αλμυρό ή υφάλμυρο νερό, όταν το υπόστρωμά τους περιέχει

πολλά διαλυτά άλατα ή όταν δέχονται εισροές αλμυρού νερού. Οι τεχνητές λίμνες, που

δημιουργήθηκαν από την κατασκευή φραγμάτων σε ρυάκια, χείμαρρους ή ποτάμια ώστε να

αποταμιεύουν το νερό τους για ποικίλους σκοπούς (άρδευση, γεωργία, ύδρευση κ.λπ.) είναι η

σπουδαιότερη κατηγορία τεχνητών υγροτόπων της Ελλάδας. Καλύπτουν σημαντική έκταση

και πρόσθεσαν σημαντικά οικοσυστήματα στο ελληνικό υγροτοπικό κεφάλαιο.

5.2.6. Ποτάμια

Τα ποτάμια της Ελλάδας είναι σχετικώς μικρά, ακολουθούν τη διεύθυνση των

κοιλάδων και χύνονται στις ελληνικές θάλασσες. Είναι γενικά αβαθή και ορμητικά, κανένα

δεν είναι πλωτό και μόνο σε ορισμένα σημεία του Έβρου και του Λουδία μπορούν να

κυκλοφορήσουν λέμβοι. Τα μεγαλύτερα ποτάμια που διαρρέουν την Ελλάδα είναι ο Έβρος

και ο Αξιός. Και οι δύο, όμως, πηγάζουν έξω από την ελληνική επικράτεια, ο Έβρος από τη

Βουλγαρία και ο Αξιός από τα Σκόπια (F.Y.R.O.M.), ενώ το μήκος τους στον ελληνικό χώρο

είναι περιορισμένο. Από τα ποτάμια που πηγάζουν στο εσωτερικό της χώρας, το μεγαλύτερο

είναι ο Αλιάκμονας, ο οποίος διασχίζει τη Δυτική Μακεδονία και χύνεται στο Θερμαϊκό

κόλπο (Μακεδονία).

Στα περισσότερα ποτάμια, κατά μήκος της διαδρομής τους, αναπτύσσονται

σημαντικά οικοσυστήματα, ενώ σε πολλές περιπτώσεις στο «δέλτα» τους σχηματίζονται

υγρότοποι διεθνούς σημασίας. Επίσης, πολλοί τοπικοί και άλλοι φορείς (δήμοι, σύλλογοι,

59



ιδιωτικές επιχειρήσεις κ.λπ.) οργανώνουν, σε πολλά ελληνικά ποτάμια, δραστηριότητες

ειδικών (extreme) σπορ, όπως είναι το κανόε- καγιάκ, το rafting, το monoraft, το hydrospeed

κ.α.

5.2.7. Σπήλαια

Στην Ελλάδα, λόγω της πλούσιας γεωλογικής δομής και ιστορίας, δημιουργήθηκαν

πλήθος πανέμορφων υπόγειων και υποθαλάσσιων σπηλαίων (παρουσιάζονται αναλυτικά στο

Παράρτημα 4), που εκτείνονται τόσο στο ηπειρωτικό όσο και στο νησιωτικό τμήμα της. Οι

συστηματικές έρευνες των γεωλόγων και σπηλαιολόγων στη χώρα μας, έχουν φέρει στο φως

περισσότερα από 8.500 σπήλαια όλων των κατηγοριών (σπήλαια, υπόγειοι ποταμοί κ.α.),

πολλά από τα οποία παραμένουν ακόμα ανεξερεύνητα.

Στον ελληνικό χώρο, τα σπήλαια διανοίχτηκαν σταδιακά κατά την τριτογενή και

τεταρτογενή περίοδο, ενώ ο μεγάλος αριθμός τους οφείλεται στην τεράστια ποσότητα

ασβεστόλιθου, που καλύπτει την επιφάνεια της χώρας (65% περίπου). Σε πολλά από αυτά

έχουν ανακαλυφθεί αγγεία, οστά, βραχογραφίες, κοσμήματα, ίχνη φωτιάς και πλήθος άλλων

ευρημάτων, που αποδεικνύουν ότι ο άνθρωπος τα κατοίκησε από πολύ παλιά.

Επίσης, πολλά από αυτά χρησιμοποιήθηκαν, κατά την αρχαιότητα, για λατρευτικούς

σκοπούς και αργότερα στέγασαν εκκλησίες και μοναστήρια, ενώ πολλές κοιλότητες, σε

απόκρημνες πλαγιές, χρησιμοποιήθηκαν από μοναχούς ως «ασκηταριά». Ακόμα, αμέτρητα

είναι τα σπήλαια, που έπαιξαν ρόλο στους αγώνες ανεξαρτησίας του ελληνικού λαού (ως

καταφύγια, κρησφύγετα, νοσοκομεία, εργαστήρια κ.λπ.).

5.2.8. Φαράγγια

Τα φαράγγια (παρουσιάζονται αναλυτικότερα στο Παράρτημα 5) είναι

χαρακτηριστικοί σχηματισμοί των ασβεστολιθικών βουνών. Δημιουργούνται από τα νερά

των βροχοπτώσεων και των χιονιών που λιώνουν. Στα απρόσιτα τοιχώματά τους φυτρώνουν

60


σπάνια αγριολούλουδα και βρίσκουν ασφαλείς θέσεις φωλιάσματος πολλά πουλιά. Τα

σημαντικότερα φαράγγια στην Ελλάδα, ανά γεωγραφικό διαμέρισμα, είναι τα εξής:

Η διάσχιση φαραγγιού (canyoning) είναι η δραστηριότητα που συνδυάζει πεζοπορία,

αναρρίχηση, κατάβαση βράχων, πέρασμα ποταμιών και κολύμπι. Όταν, στη διαδρομή,

υπάρχουν καταρράκτες περιλαμβάνει και άλματα από ύψος στο νερό. Στην Ελλάδα, η

διάσχιση φαραγγιού είναι μία σχετικά νέα δραστηριότητα, η οποία αναπτύσσεται γρήγορα,

κερδίζοντας πολλούς και φανατικούς οπαδούς.

5.2.9. Ιαματικές πηγές

Η φύση εκτός από σπάνια τοπία και ιδιαίτερες φυσικές ομορφιές, «χάρισε» στην

Ελλάδα και πηγές με σημαντικές θεραπευτικές ιδιότητες. Τα ιαματικά λουτρά

(παρουσιάζονται αναλυτικά στο Παράρτημα 6) αποτελούν μέρος του εθνικού πλούτου της

χώρας, ενώ οι θεραπευτικές τους ιδιότητες ήταν γνωστές, ήδη, από τους αρχαίους χρόνους.

Οι ιαματικοί φυσικοί πόροι είναι διάσπαρτοι στην ελληνική επικράτεια, ενώ τα νερά των

συγκεκριμένων πηγών διαφέρουν από τα συνηθισμένα, είτε λόγω της υψηλής τους

θερμοκρασίας είτε λόγω της παρουσίας σπάνιων δραστικών συστατικών. Τα νερά αυτά

χαρακτηρίζονται ως μεταλλικά εξαιτίας της θερμοκρασίας ή της γενικής τους χημικής

σύστασης. Εκτός από τις ψυχρές μεταλλικές πηγές υπάρχουν και οι θερμοπηγές, με τις

οποίες οικοδομήθηκε ένας κλάδος θεραπευτικής αγωγής, η ιαματική υδροθεραπεία

(θερμαλισμός).

Η γεωγραφική κατανομή των πηγών δεν είναι τυχαία, καθώς συνδέεται είτε με

τεκτονικά γεγονότα, όπως, για παράδειγμα, στις περιπτώσεις των πηγών του Καϊάφα, της

Κυλλήνης και του Λαγκαδά, είτε με ηφαιστειακές δραστηριότητες όπως, για παράδειγμα,

στις περιπτώσεις των πηγών των Μεθάνων, της Μήλου, της Λέσβου, της Σαμοθράκης και

της Λήμνου. Η υδροθεραπεία είναι ιδιαίτερα σημαντική για την αντιμετώπιση πολλαπλών

παθήσεων, όπως είναι τα αρθριτικά και οι ρευματοπάθειες, και διακρίνεται σε δύο είδη:

την εσωτερική, η οποία περιλαμβάνει την ποσιθεραπεία (πόση ιαματικών νερών),

εισπνοθεραπεία (εισπνοή των αερίων ή των σταγονιδίων των μεταλλικών νερών) και τις

πλύσεις (στοματικές, ρινικές, γυναικολογικές)

την εξωτερική, η οποία περιλαμβάνει τα λουτρά, τις καταιωνίσεις (για ορισμένο χρόνο το

σώμα δέχεται το θερμομεταλλικό νερό, που έρχεται με ψηλή ή χαμηλή πίεση) τις

61


υδρομαλάξεις (το σώμα δέχεται την πίεση του νερού), την υδροκινησιοθεραπεία

(συνδυασμός λουτροθεραπείας και κινησιοθεραπείας, όσο το σώμα βρίσκεται στο νερό)

και την πηλοθεραπεία (εφαρμογή πηλού, που έχει «ωριμάσει», σε σημεία του σώματος

με διάφορες παθήσεις).

Για την ανάπτυξη του ιαματικού τουρισμού και γενικότερα, του τουρισμού υγείας,

λειτουργούν ήδη δύο κέντρα θαλασσοθεραπείας στην Κρήτη, εφοδιασμένα με το ειδικό σήμα

λειτουργίας του Ε.Ο.Τ. και είναι υπό κατασκευή άλλα δύο. Σε αυτήν την κατηγορία

τουριστικής υποδομής περιλαμβάνονται, επίσης, τα 14 υδροθεραπευτήρια (ιδιοκτησίας Ε.Ο.Τ.), στα

οποία εξυπηρετούνται ετησίως περί τα 100.000 άτομα, με 1.400.000 θεραπευτικές αγωγές

(λούσεις, κλπ.) καθώς και δεκάδες άλλες ιαματικές πηγές που λειτουργούν από τοπικούς

φορείς και προσφέρουν στους επισκέπτες σύγχρονες υπηρεσίες υψηλών προδιαγραφών.

5.2.10.Ευρωπαϊκό μονοπάτι μεγάλων διαδρομών Ε4 και Ε6

Η Ελλάδα άργησε να δημιουργήσει ολοκληρωμένο δίκτυο αυτοκινητοδρόμων, πέραν

των βασικών οδικών αρτηριών που διέσχιζαν τη χώρα. Μέχρι τότε, η επικοινωνία

πραγματοποιούταν, κυρίως, μέσω των μονοπατιών, τα οποία οι γεροντότεροι κάτοικοι των

ορεινών χωριών αναφέρουν ακόμα σαν «δημοσιά» (δημόσιος, κεντρικός δρόμος), διότι γι’

αυτούς αποτελούσε τη σημαντικότερη οδική πρόσβαση. Παρόλο που κάποια από τα παλιά

μονοπάτια και τα πετρόκτιστα καλντερίμια, αληθινά έργα τέχνης, έχουν γίνει

ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι, τα περισσότερα από αυτά ξεγλιστρούν ανάμεσα στους δρόμους

και συνεχίζουν να υπάρχουν και να διατρέχουν βουνά, λόγγους και χαράδρες. Έτσι, τα

τελευταία χρόνια, με διάφορες χρηματοδοτήσεις και από ποικίλους φορείς (δήμους

ορειβατικούς συλλόγους, ιδιώτες κ.α.) συντηρήθηκαν, αναβίωσαν και σηματοδοτήθηκαν

μεγάλα τμήματά τους σε όλη την Ελλάδα, δημιουργώντας ένα ευρύ δίκτυο συνολικού

μήκους, περίπου, 3.500 χλμ. Το κυριότερο τμήμα τους καταλαμβάνουν οι επεκτάσεις των

Ευρωπαϊκών Μονοπατιών Μεγάλων Διαδρομών Ε4, Ε6, ενώ εκτός από αυτά έχουν

διαμορφωθεί ακόμα 500 χλμ. μικρότερων μονοπατιών, που παρουσιάζουν εφάμιλλο

ενδιαφέρον.

Το «Ευρωπαϊκό μονοπάτι μεγάλων διαδρομών Ε4», ξεκινάει από τα Πυρηναία και

αφού διασχίσει τις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, φθάνει στην Ελλάδα, μέσω της

Γιουγκοσλαβίας, στο φυλάκιο της Νίκης βόρεια της Φλώρινας.

62




Το μονοπάτι Ε4 έχει τρία κύρια τμήματα. Το πρώτο τμήμα που λέγεται βόρειο τμήμα

διέρχεται από Νίκη- Φλώρινα- Έδεσσα- Νάουσα- Λιτόχωρο- Μετέωρα- Καρπενήσι και

καταλήγει στους Δελφούς. Έχει μήκος πάνω από 1000 χιλιόμετρα και χρειάζονται πάνω από

200 ώρες καθαρής πεζοπορίας για να το διασχίσει ένας μέσης αντοχής πεζοπόρος. Συνήθως

κάθε ημέρα γίνονται 6 ώρες πεζοπορίας με ταχύτητα 5 χλμ. ανά ώρα. Έτσι για το βόρειο

τμήμα του Ε4 χρειάζονται 35 ημέρες για να καλυφθεί η διαδρομή του.

Το δεύτερο τμήμα, λέγεται νότιο τμήμα, ξεκινά από τους Δελφούς και μέσω

Διακοφτού- Καλαβρύτων- Βυτίνας- Τρίπολης- Σπάρτης καταλήγει στο Γύθειο και

συνεχίζεται στον νησί της Κρήτης. Έχει μήκος πάνω από 350 χιλιόμετρα και χρειάζονται

πάνω από 70 ώρες καθαρής πεζοπορίας, δηλαδή 13 ημέρες. Προσφέρει, έτσι, τη δυνατότητα

στον πεζοπόρο ή τον ορειβάτη να γνωρίσει όλη την ποικιλία του ελληνικού τοπίου και τον

πλούτο της ελληνικής φύσης.

Το μεγαλύτερο υψόμετρο της συνολικής διαδρομής είναι η κορυφή του Ολύμπου

Σκολιό (2.911 μ.). Ιδανική περίοδος για να περιπατηθεί το Ε4 στην Ελλάδα είναι από μέσα

Μαΐου έως αρχές Οκτωβρίου. Συχνά, οι νέες διανοίξεις δασικών δρόμων μπορούν να

προκαλέσουν σύγχυση στον πεζοπόρο ή ορειβάτη. Μερικά χωριά της διαδρομής είναι

ακατοίκητα τον χειμώνα, με αποτέλεσμα να περιορίζεται η δυνατότητα διανυκτέρευσης. Το

κλίμα είναι μεσογειακό και παρουσιάζει μεγάλη ξηρασία το καλοκαίρι και σημαντική

διαφορά θερμοκρασίας την ημέρα από τη νύκτα. Η περίοδος που μπορεί να συναντήσει

κανείς χιόνια κατά μήκος της διαδρομής είναι από τον Νοέμβριο έως τον Ιούνιο. Η διαδρομή

του νότιου τμήματος του Μονοπατιού (Πελοπόννησος και Κρήτη) είναι αρκετά ευκολότερη

από εκείνη του βόρειου και μπορεί να περιπατηθεί όλες τις εποχές του χρόνου, επειδή το

κλίμα εκεί είναι ηπιότερο.

«Το Ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε6»: Το ελληνικό τμήμα του έχει δύο σκέλη. Το πρώτο

ξεκινά από την περιοχή των Πρεσπών και μέσω Καστοριάς, Ιωαννίνων και Δωδώνης φτάνει

ως την πόλη της Ηγουμενίτσας. Το δεύτερο σκέλος ξεκινά από την περιοχή της Φλώρινας,

διασχίζει τις ορεινές περιοχές της δυτικής, κεντρικής και ανατολικής Μακεδονίας (κατά

μήκος των συνόρων της Ελλάδας με τη FYROM και τη Βουλγαρία) και φτάνει ως την πόλη

της Αλεξανδρούπολης, στην περιοχή της Θράκης.

63


5.3. Πολιτιστικές εκδηλώσεις

5.3.1. Ο Θεσμός της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας

Το 1985 μετά από πρόταση της Υπουργού Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη

καθιερώθηκε ο θεσμός της πολιτιστικής πρωτεύουσας.

Κάθε χρόνο μια Ευρωπαϊκή Πρωτεύουσα αναλαμβάνει τον ρόλο της Πολιτιστικής

Πρωτεύουσας της Ευρώπης. Την επιλογή της πόλης αναλαμβάνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Πολιτισμού και Παιδείας στις Βρυξέλλες, η οποία αξιολογεί αν η πόλη είναι σε θέση να

σηκώσει το βάρος της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας. Πρόκειται για ένα θεσμό που

χρηματοδοτείται εκτός των άλλων και από εθνικούς πόρους.

Η πρωτεύουσα της Ελλάδας, η Αθήνα ήταν η πρώτη που φιλοξένησε τον θεσμό της

Πολιτιστικής Πρωτεύουσας το 1985, προς τιμή της Ελλάδας, υποστηρικτή του

προγράμματος, ακολούθησαν το 1997 η Θεσσαλονίκη και το 2006 η Πάτρα. Ποια άλλη

άλλωστε εκτός από την Ελλάδα, μια χώρα με πλούσια ιστορική κληρονομιά, μια χώρα που

οπουδήποτε σηκώσει κανείς ένα λίθο θα βρει και άλλο ένα κομμάτι του ελληνικού

παρελθόντος.

5.3.2. Πολιτιστικές εκδηλώσεις– Φεστιβάλ

Καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, κυρίως την καλοκαιρινή περίοδο, σε όλη τη χώρα

πραγματοποιούνται εκατοντάδες πολιτιστικές εκδηλώσεις και διοργανώνονται δεκάδες

μεγαλύτερα ή μικρότερα φεστιβάλ για όλες τις μορφές της τέχνης. Στο πρόγραμμα των

εκδηλώσεων αυτών, εντάσσονται οι σημαντικότεροι Έλληνες και ξένοι καλλιτέχνες, που

64


παρουσιάζουν έργα από ένα ευρύ φάσμα καλλιτεχνικής παραγωγής (κλασικής και

σύγχρονης). Μερικές από τις σημαντικότερες εκδηλώσεις πραγματοποιούνται στο πλαίσιο

του Ελληνικού Φεστιβάλ, το οποίο τους καλοκαιρινούς μήνες οργανώνει το Φεστιβάλ

Αθηνών, το Φεστιβάλ Επιδαύρου (θέατρο) και το «Μουσικό Ιούλιο» (στην Επίδαυρο), που

θεωρούνται από τα σπουδαιότερα καλλιτεχνικά φεστιβάλ της ευρωπαϊκής ηπείρου.

Επίσης, ιδιαίτερα σημαντικές είναι οι εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται στο

Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, όπου υπάρχει μία από τις πλέον σύγχρονες αίθουσες συναυλιών

στον κόσμο και στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες παραγωγές

παρουσιάζει το χειμώνα, αλλά και κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, η Εθνική Λυρική

Σκηνή (Ε.Λ.Σ.), ενώ στο χώρο του θεάτρου, εκτός από τους ιδιωτικούς θιάσους και τα

Δημοτικά Περιφερειακά Θέατρα, μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι παραστάσεις που

ανεβάζουν οι δύο κρατικές σκηνές, το Εθνικό Θέατρο της Ελλάδας στην Αθήνα και το

Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος ( Κ.Θ.Β.Ε. ) στη Θεσσαλονίκη .

Στο χώρο του κινηματογράφου, πραγματοποιείται κάθε Νοέμβριο στη Θεσσαλονίκη

το διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, που τα τελευταία χρόνια έχει

αναδειχθεί ως ένα από τα σημαντικότερα περιφερειακά φεστιβάλ της Ευρώπης και το

Φεστιβάλ Δράμας (Ελληνικών και Διεθνών Ταινιών Μικρού Μήκους), ενώ για το βιβλίο

διοργανώνεται κάθε χρόνο (Μάιο) η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου στη Θεσσαλονίκη . Άλλα

αξιόλογα Φεστιβάλ είναι: Ήχος & Φως στην Ρόδο, Φεστιβάλ Ναυπλίου, Φεστιβάλ Σύμης,

Φεστιβάλ Πλαστήρα, Φεστιβάλ Χίου τα Ομήρια, Φεστιβάλ της γης στη Βλάστη Κοζάνης,

κ.λπ. Αναλυτικότερη αναφορά γίνεται σε μερικές πολιτιστικές εκδηλώσεις- φεστιβάλ

παρακάτω:

Η Γιορτή της μουσικής.Η Γιορτή της Μουσικής γίνεται κάθε χρόνο στις 21 Ιουνίου

στην Αθήνα, με αφορμή τη μεγαλύτερη ημέρα του χρόνου (θερινό ηλιοστάσιο). Η Γιορτή της

Μουσικής δεν είναι απλώς ένα κορυφαίο μουσικό γεγονός που προσφέρεται δωρεάν σε

όποιον θέλει να παρακολουθήσει τις εκδηλώσεις της, αλλά είναι ανοιχτή σε όποιον θέλει να

συμμετάσχει ενεργά σε αυτήν. Ιδιώτες, ωδεία, μουσικές σχολές, πνευματικά κέντρα,

οργανώσεις νεολαίας, ραδιοφωνικοί σταθμοί μπορούν να υποβάλλουν τις προτάσεις τους και

να διοργανώσουν μια συναυλία που θα ενταχθεί στο πρόγραμμα της Γιορτής της Μουσικής.

Το πρόγραμμα καταρτίζεται κάθε χρόνο μέσω του συντονιστικού γραφείου που έχει

αναλάβει τη διοργάνωση και ανακοινώνεται στις αρχές Ιουνίου.

65

http://www.thessalonikibookfair.com/

http://www.filmfestival.gr/

http://www.ntng.gr/

http://www.n-t.gr/

http://www.culture.gr/4/41/dipethe_gr.html

http://www.nationalopera.gr/

http://www.tch.gr/

http://www.megaron.gr/

http://www.hellenicfestival.gr/


Πάνω από 100 καλλιτέχνες και συγκροτήματα από την Ελλάδα και το εξωτερικό, που

εκπροσωπούν όλα τα είδη της μουσικής όπως κλασσική, τζαζ, έντεχνη, ροκ, ηλεκτρονική, ως

και παραδοσιακή, παίρνουν μέρος σε αυτό το μουσικό πανηγύρι και γιορτάζουν μαζί με τους

κατοίκους και τους επισκέπτες της πόλης μας. Έτσι λοιπόν, η Αθήνα, η γενέτειρα των

Ολυμπιακών Αγώνων και των Πολιτιστικών Πρωτευουσών, με την Ακρόπολη, τον

Παρθενώνα, τον Λυκαβηττό, τη Βουλή, τα θέατρα, άφησε το στίγμα της όχι μόνο στη χώρα

αλλά και στον Ευρωπαϊκό χώρο, μιας μέχρι και σήμερα ο θεσμός όχι μόνο συνεχίζει να

υπάρχει αλλά έχει γίνει και παράδειγμα μίμησης σε άλλες ηπείρους.

Η Διεθνής έκθεση Θεσσαλονίκης. Κάθε χρόνο γίνεται ένα πολύ σημαντικό εμπορικό

γεγονός. Πρόκειται για τη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης (ΔΕΘ). Είναι μια ευκαιρία για

όλους τους εμπόρους να εκθέσουν τα νέα προϊόντα τους. Η ιδέα για τη δημιουργία της

έκθεσης προέρχεται απ’ τον Νικόλαο Γερμανό. Αυτός, τον Απρίλιο του 1925, έκανε την

αίτηση για την ΔΕΘ, η οποία και υπογράφηκε χωρίς γραφειοκρατικές και χρονοβόρες

διαδικασίες.

Το Φεστιβάλ κινηματογράφου. Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης

πραγματοποιείται κάθε χρόνο το Νοέμβριο, στη Θεσσαλονίκη. Το 1992 ξεκίνησε μια νέα

διεθνή πορεία με την προοπτική να γίνει η Θεσσαλονίκη τόπος συνάντησης των νέων

κινηματογραφιστών από όλο τον κόσμο. Να γίνει, δηλαδή, το φεστιβάλ κινηματογράφου το

σημαντικότερο γεγονός των Βαλκανίων, όσον αφορά την 7η τέχνη.

«Δημήτρια». Κάθε Οκτώβριο και για ένα ολόκληρο μήνα διοργανώνονται από το

Δήμο Θεσσαλονίκης μια σειρά από καλλιτεχνικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις υψηλού

επιπέδου προς τιμή του πολιούχου της πόλης Αγ. Δημήτριο. Είναι μια αναβίωση και

συνέχιση των ομώνυμων Βυζαντίων γιορτών. Παίρνουν μέρος σ’ αυτές ελληνικά και ξένα

συγκροτήματα, χορωδίες, ορχήστρες, θίασοι, χορευτικοί όμιλοι κ.α., οργανώνονται επίσης

εκθέσεις και γίνονται διάφορες άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις.

Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας. Το Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας

αποτελεί κορυφαία δραστηριότητα του Διεθνούς Κέντρου Χορού της πόλης. Ιδρύθηκε την

άνοιξη του 1995 με αντικείμενο την προώθηση της χορευτικής τέχνης και με άξονες την

έρευνα, την εκπαίδευση και την καλλιτεχνική δράση και παραγωγή.

66


Στα δώδεκα χρόνια παρουσίας του στα ελληνικά χορευτικά πράγματα και χάρη στην

υποστήριξη της τοπικής αρχής κατάφερε να κερδίσει την δική του ξεχωριστή θέση και

αναγνώριση στη γεωγραφία των φεστιβάλ του μεσογειακού νότου, στήνοντας γέφυρες με την

παγκόσμια χορογραφική δημιουργία. Ονόματα πολύ σημαντικών δημιουργών, που γράφουν

την ίδια την ιστορία του σύγχρονου χορού, εμφανίσθηκαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα, ενώ

ταυτόχρονα φρόντισε για την προβολή και ενίσχυση της ελληνικής δημιουργίας είτε μέσα

από την ανάθεση χορογραφικού έργου σε ταλαντούχους δημιουργούς, είτε μέσα από την

στήριξη της πειραματικής διάθεσης νέων ομάδων.

Αναπόσπαστο μέρος του Φεστιβάλ αποτελούν τα εκπαιδευτικά σεμινάρια χορού και

οι διαλέξεις και οι διαλέξεις που απευθύνονται σε σπουδαστές και επαγγελματίες του χώρου,

ενώ στις παράλληλες δραστηριότητες του Φεστιβάλ συμπεριλαμβάνονται οι εκδόσεις και οι

παραγωγές video dance.

Το Διεθνές Φεστιβάλ Πάτρας. Έχοντας ως στόχο τη δημιουργία ενός

πρωτοποριακού θεσμού, δημιουργού καλλιτεχνικών γεγονότων και όχι απλώς καταναλωτή

καλλιτεχνικών προϊόντων, το Διεθνές Φεστιβάλ Πάτρας, που ιδρύθηκε το1986 από τον Θάνο

Μικρούτσικο έθεσε υψηλά τον πήχη των καλλιτεχνικών απαιτήσεων. Την εποχή που ο

θεσμός αυτός μεσουρανούσε, είχε αποκτήσει αίγλη και διεθνή αναγνώριση. Οι εκδηλώσεις

του, 25-30 κάθε χρόνο είναι κυρίως μουσικές, περιλαμβάνουν όμως και θεατρικές

παραστάσεις, εικαστικές παρουσιάσεις, κινηματογραφικές προβολές και συμπόσια.

5.3.3. Πασχαλινά έθιμα

Πρόκειται για τα έθιμα που σχετίζονται με τη θρησκευτική εορτή του Πάσχα. Το

Πάσχα είναι η μεγαλύτερη και πλουσιότερη σε λαογραφικές εκδηλώσεις γιορτή των

ορθοδόξων χριστιανών. Η λέξη Πάσχα προέρχεται από την εβραϊκή «pasah» που σημαίνει

διάβαση. Οι Εβραίοι γιόρταζαν το Πάσχα σε ανάμνηση της απελευθέρωσής τους από τους

Αιγυπτίους και της διάβασης της Ερυθράς θάλασσας, ενώ οι χριστιανοί γιορτάζουν την

ανάσταση του Σωτήρα και τη διάβαση από το θάνατο στη ζωή. Η αντίστοιχη ελληνική λέξη

για το Πάσχα είναι λαμπρή, διότι η ημέρα της ανάστασης του Χριστού είναι μέρα

ευφρόσυνη. Το Πάσχα είναι κινητή γιορτή.

67


Ο εορτασμός της ορίζεται κάθε χρόνο για την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο

της εαρινής ισημερίας. Πληθώρα εθίμων και παραδόσεων αναβιώνουν κατά τη διάρκεια της

εβδομάδας που προηγείται του Πάσχα (Μεγάλη Εβδομάδα) σε όλες τις περιοχές του

ελληνικού χώρου. Σε ολόκληρη την Ελλάδα, η Μεγάλη Εβδομάδα και το Πάσχα

γιορτάζονται με ξεχωριστή λαμπρότητα και κατάνυξη. Μεταξύ άλλων, αναφέρονται

ενδεικτικά:

Πίνακας 4: Περιοχές της Ελλάδας με πασχαλινά έθιμα, Πηγή ΕΟΤ

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΥΚΛΑΔΕΣ

Θάσος Κύθνος

Χαλκιδική (Ιερισσός) Σύρος

Λιτόχωρο Πάρος

Πετροκερασά Φολέγανδρος

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ

Αμφίκλεια Πάτμος

Αράχοβα Ρόδος

Λειβαδιά Κάλυμνος

Αιτωλικό Κως

Ναύπακτος Κάρπαθος

ΑΤΤΙΚΗ ΣΠΟΡΑΔΕΣ

Μέγαρα Σκιάθος

Σαρωνικός

Ύδρα

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ

Τρίπολη Κέρκυρα

Λεωνίδιο Ζάκυνθος

Μονεμβασιά Λευκάδα

Καλαμάτα

5.3.4. Καρναβάλι

Με τη λατινογενή λέξη Καρναβάλι, την αντίστοιχη της ελληνικής απόκρεω ή

αποκριά, χαρακτηρίζεται η περίοδος των τριών εβδομάδων πριν από την Καθαρά Δευτέρα,

κατά την οποία επικρατεί το έθιμο του μασκαρέματος. Κυριολεκτικά «Αποκρεά» σημαίνει

τον αποχαιρετισμό της περιόδου κρεατοφαγίας ή την αποχή από το κρέας (από-κρεώ).

68


Αντίστοιχα και η λατινογενής λέξη «Καρναβάλι» είναι σύνθετη από τις λέξεις carne = κρέας

και vale = χαιρετώ.

Οι ρίζες των εθίμων της Αποκριάς μπορούν να ανιχνευθούν στην αρχαιότητα.

Σχετίζονται με τις λατρευτικές γιορτές προς τιμήν του θεού Διονύσου, στις οποίες

κυριαρχούσε ο ενθουσιασμός, η ευθυμία και η σκωπτική διάθεση. Με την επικράτηση του

χριστιανισμού, στοιχεία της αρχαιοελληνικής λατρείας συνδυάστηκαν στη συνείδηση και τις

παραδόσεις του λαού με την περίοδο πριν από τη Σαρακοστή. Από το 19ο αι. μέχρι σήμερα

το καρναβάλι ξεκινά κάθε χρόνο την Κυριακή του Τελώνη και Φαρισαίου και λήγει την

Κυριακή της Τυροφάγου. Παλιότερα, τον εορταστικό τόνο έδιναν οι παρέες των

μεταμφιεσμένων, που κυκλοφορούσαν στους δρόμους και γύριζαν τα βράδια στις γειτονιές

τραγουδώντας άσεμνα και σκωπτικά τραγούδια. Αυτού του είδους, όμως, οι καρναβαλικές

εκδηλώσεις χάθηκαν σε μικρό ή μεγάλο βαθμό με το πέρασμα του χρόνου για να

επικρατήσουν οργανωμένες από τις τοπικές κοινωνίες και τυποποιημένες εορταστικές

εκδηλώσεις με αποκριάτικες στολές και άρματα.

Το Πατρινό Καρναβάλι είναι η «βασίλισσα» των αποκριάτικων εκδηλώσεων

δεκάδων ελληνικών πόλεων. Η ανάπτυξη καρναβαλικών εκδηλώσεων από πολλούς,

μεγάλους και μικρούς δήμους της χώρας ακολούθησε τον τύπο και τη μορφή του. Αποτελεί

αδιαμφισβήτητα σε πανελλήνια κλίμακα την πιο μεγάλη γιορτή των νέων και το μεγαλύτερο

πολιτισμικό και τουριστικό χειμερινό γεγονός, ελκύοντας στην Πάτρα χιλιάδες επισκέπτες.

Το καρναβάλι όμως είναι στενά συνυφασμένο με την πολιτισμική κληρονομιά κάθε

περιοχής της Ελλάδας. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα γίνεται προσπάθεια να αναβιώσουν

παραδοσιακά αποκριάτικα έθιμα σε πολλά μέρη της χώρας. Κυρίαρχα στοιχεία σε αυτά

αποτελούν τα φαλλικά σύμβολα αλλά και η σάτιρα, η οποία συνδέεται άμεσα με τα τοπικά

δρώμενα ή επικεντρώνεται σε επίκαιρα θέματα που σχετίζονται με την Ελλάδα αλλά και το

διεθνή χώρο. Το πιο σημαντικό καρναβάλι στον ελληνικό χώρο διοργανώνεται στην Πάτρα.

Ορισμένες από τις εκδηλώσεις, που πραγματοποιούνται το διάστημα αυτό στην

Ελλάδα, αναφέρονται παρακάτω:

Πίνακας 5: Περιοχές που διεξάγεται Καρναβάλι, Πηγή ΕΟΤ

ΘΡΑΚΗ ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ

Διδυμότειχο Άμφισσα

Κομοτηνή Γαλαξίδι

Ξάνθη Θήβα

ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ Λειβαδιά

Δράμα ΠΕΛΟΠΟΝΗΣΣΟΣ

Σέρρες Καλαμάτα

69


ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ Μεσσήνη

Νάουσα Μεθώνη

Νεάπολις (Θεσσαλονίκη) Πάτρα

Πολύγυρος (Χαλκιδική) ΣΠΟΡΑΔΕΣ

ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ Σκόπελος

Γρεβενά Σκύρος

Καστοριά ΚΥΚΑΔΕΣ

Κοζάνη Νάξος

Φλώρινα ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ

ΗΠΕΙΡΟΣ Κάρπαθος

Άρτα Λέρος

Ιωάννινα ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ

Πρέβεζα Κέρκυρα

ΘΕΣΣΑΛΙΑ Ζάκυνθος

Τύρναβος ΚΡΗΤΗ

Ρέθυμνο

5.3.5. Παραδοσιακή κληρονομιά

Το σύνολο των υλικών και πνευματικών καταλοίπων που κληροδότησαν οι

προηγούμενες γενιές αποτελεί την παραδοσιακή κληρονομιά ενός τόπου. Ένα από τα

βασικότερα μελήματα του σύγχρονου ελληνικού κράτους είναι η διατήρηση και η μελέτη της

παραδοσιακής κληρονομιάς και του λαϊκού πολιτισμού του ελληνικού λαού (μουσική, χοροί,

δημοτική ποίηση, θέατρο σκιών κ.λπ.). Για το σκοπό αυτό έχει δημιουργήσει πολλά

εξειδικευμένα μουσεία, χρηματοδοτεί ερευνητικά προγράμματα ή προγράμματα συντήρησης,

και ενισχύει τη διοργάνωση επιστημονικών συνεδρίων.

Παράλληλα, μέσω του Υπουργείου Πολιτισμού, χρηματοδοτεί πολιτιστικούς

οργανισμούς, φορείς ή ιδιώτες προκειμένου να συμβάλλουν δημιουργικά στην προσπάθεια

αυτή. Επιπλέον, καταβάλλονται προσπάθειες ώστε να αξιοποιηθεί και να συνδεθεί με τον

σημερινό πολιτισμό, αποτελώντας την πρώτη ύλη για την εγχώρια πολιτιστική δημιουργία,

ενώ παράλληλα επιδιώκεται να αναπτυχθεί μια τουριστική και πολιτιστική βιομηχανία, που

να αξιοποιεί στο μέγιστο δυνατό βαθμό τα χαρακτηριστικά του ελληνικού πολιτισμού.

5.3.6. Η "Άνοιξη των Μουσείων"

70


Η "Άνοιξη των Μουσείων" θεσπίστηκε το 1999 από τη Διεύθυνση Μουσείων του

Υπουργείου Πολιτισμού της Γαλλίας, ενώ από το 2002 τελεί υπό την αιγίδα του Συμβουλίου

της Ευρώπης. Πρόκειται για μία ημέρα εορτασμού των ευρωπαϊκών μουσείων, κατά την

οποία η είσοδος είναι ελεύθερη, ενώ παράλληλα πραγματοποιούνται εκδηλώσεις για το ευρύ

κοινό στα μουσεία που συμμετέχουν, με αφετηρία ένα κοινό θέμα. Η "Άνοιξη των

Μουσείων" αποτελεί δράση ευρωπαϊκής συνεργασίας, η οποία εγγράφεται στο πλαίσιο μια

προσπάθειας για την ενίσχυση της επικοινωνιακής πολιτικής των μουσείων και την ανάδειξη

και προβολή του μουσειακού πλούτου των ευρωπαϊκών χωρών. Πιο συγκεκριμένα, η

"Άνοιξη των Μουσείων" αποσκοπεί:

στην ευαισθητοποίηση του κοινού για την πολιτιστική κληρονομιά που διαχειρίζονται τα

μουσεία

στη γνωριμία και εξοικείωση του τοπικού κοινού με τα μουσεία της περιοχής του

στην προσέλκυση νέων ομάδων κοινού και την τόνωση της επισκεψιμότητας

στην προβολή των συλλογών των μουσείων που συμμετέχουν τόσο σε τοπικό όσο και σε

ευρωπαϊκό επίπεδο

στην προώθηση της συνεργασίας μεταξύ των ευρωπαϊκών μουσείων - ιδιαίτερα μέσα από

αλληλοδανεισμούς έργων, ανταλλαγές εκθέσεων κλπ.

H "Άνοιξη των Μουσείων" είναι ένας ευρωπαϊκός θεσμός για τα μουσεία, που

εορτάζεται κάθε χρόνο μια Κυριακή της άνοιξης. Ξεκίνησε το 1999 με πρωτοβουλία της

Διεύθυνσης Μουσείων του Υπουργείου Πολιτισμού της Γαλλίας.

Βασικά χαρακτηριστικά της "Άνοιξης των Μουσείων" είναι αφενός η ελεύθερη

είσοδος για το κοινό στα μουσεία, που συμμετέχουν στον εορτασμό και αφετέρου η

πραγματοποίηση ποικίλων εκδηλώσεων (περιοδικές εκθέσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα,

εργαστήρια, ξεναγήσεις, διαλέξεις, διαγωνισμοί, παρεμβάσεις καλλιτεχνών κλπ.), που

οργανώνονται με αφετηρία ένα διαφορετικό θέμα κάθε χρονιά. (Ενδεικτικά αναφέρεται ότι

το 2002, στον εορτασμό, που είχε ως θέμα τις "Πέντε αισθήσεις", έλαβαν μέρος 1200

μουσεία από 29 χώρες της Ευρώπης, ενώ οι επισκέπτες μόνο των μουσείων της Γαλλίας την

ημέρα του εορτασμού ξεπέρασαν τους 1.000.000).

Η Ελλάδα συμμετέχει από το 2002 στον εορτασμό. Φέτος, η "Άνοιξη των Μουσείων"

εορτάστηκε την Κυριακή 4 Μαΐου με θέμα "Μυστήρια και Ανακαλύψεις". Την ημέρα του

εορτασμού η είσοδος στα μουσεία σε πολλά μουσεία ήταν ελεύθερη, ενώ σε 23 από αυτά

πραγματοποιήθηκαν εκδηλώσεις, που σε ορισμένες περιπτώσεις διήρκεσαν έως το τέλος του

Μαΐου. Στον εορτασμό συμμετείχαν με ελεύθερη είσοδο 16 Βυζαντινά Μουσεία και

71


Συλλογές. Εκδηλώσεις (εκθέσεις, ξεναγήσεις, διαλέξεις) πραγματοποιήθηκαν στο Μουσείο

Βυζαντινού Πολιτισμού, το Παλάτι Μεγάλου Μαγίστρου στη Ρόδο, τη Μουσειακή Συλλογή

Νέας Μονής Χίου, το Βυζαντινό Μουσείο Βέροιας και τη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων και

εκδόθηκαν συνοδευτικά έντυπα.

5.3.7. Ευρωπαϊκές ημέρες πολιτιστικής κληρονομιάς

Βασικός στόχος του προγράμματος είναι το άνοιγμα προς το πλατύ κοινό μνημείων

και χώρων δύσκολα προσβάσιμων τον υπόλοιπο χρόνο. Η επιλογή τέτοιων χώρων έχει σκοπό

την πρόκληση μεγαλύτερου ενδιαφέροντος από την πλευρά του κοινού, αφού πρόκειται για

μνημεία άγνωστα σ' αυτό και επομένως απαλλαγμένα από το βάρος προηγούμενων

"ερμηνειών".

Ο σκοπός του προγράμματος υλοποιείται με τη συνειδητοποίηση της κοινής

ευρωπαϊκής ταυτότητας σε πολιτιστικό, κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό επίπεδο, τον

επαναπροσδιορισμό της σχέσης με το παρελθόν, τη γνωριμία και την εξοικείωση με το άλλο,

καθώς και την ευαισθητοποίηση του κοινού για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς

μέσα από συνεργασία δημόσιων και ιδιωτικών φορέων και οργανώσεων εθελοντών.

Μέσα από το πρόγραμμα τα μνημεία βγαίνουν από την απομόνωσή τους και

εντάσσονται στην κοινωνική ζωή του τόπου. Οι ΕΗΠΚ δίνουν έμφαση στους νέους, όχι μόνο

ως κοινό, αλλά και ως συνδιοργανωτές των εκδηλώσεων. Οι ΕΗΠΚ προβάλλουν

διαφορετικές θεματικές προσέγγισης της πολιτιστικής κληρονομιάς και τέλος προωθούν

διασυνοριακές δράσεις. Όλες αυτές οι παράμετροι συγκλίνουν στο βασικό σκοπό του

προγράμματος που είναι η προβολή και προστασία της κοινής ευρωπαϊκής πολιτιστικής

κληρονομιάς.

Οι ΕΗΠΚ είναι αφιερωμένες στα μνημεία και τη συντήρησή τους και φιλοδοξούν να

ευαισθητοποιήσουν τους πολίτες σε θέματα προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς. Κάθε

χρόνο, ένα Σαββατοκύριακο του Σεπτεμβρίου ανοίγουν τις πόρτες τους μνημεία, μουσεία και

αρχαιολογικοί χώροι. Συναυλίες, γιορτές, εκθέσεις, ξεναγήσεις, εκπαιδευτικές

δραστηριότητες, έντυπα, προβολές ταινιών, αναπαραστάσεις δίνουν την ευκαιρία στους

επισκέπτες να έρθουν σε επαφή με τα μνημεία με τρόπους πιο άμεσους, ευχάριστους και

72


διασκευαστικούς. Κάθε χώρα αποφασίζει το θέμα του εορτασμού της, με γνώμονα πάντοτε

την προβολή τόσο της τοπικής όσο και της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς.

Για τη διετία 2003-2004, με αφορμή τους Ολυμπιακούς αγώνες του 2004, ο τίτλος

του εορτασμού των ΕΗΠΚ ήταν "Τόποι αθλητισμού, τόποι πολιτισμού". Η επιλογή του

θέματος είχε σκοπό να διευρύνει τη δυνατότητα διαπραγμάτευσης της έννοιας των αγώνων,

πέραν του στενού αθλητικού πλαισίου. Το αθλητικό πνεύμα με την έννοια της ευγενούς

άμιλλας, που χαρακτήριζε τους αθλητικούς αγώνες στην αρχαιότητα, διαπότιζε και άλλες

δραστηριότητες που είχαν αγωνιστικό χαρακτήρα. Ειδικότερα θέματα είναι οι χώροι

διεξαγωγής αγώνων, τα είδη των αγώνων και η ιστορία τους, τα σύμβολα και τα πρόσωπα

των αγώνων.

Για την Ελλάδα ως χρόνος των ΕΗΠΚ ορίζεται το τελευταίο σαββατοκύριακο του

Σεπτεμβρίου). Ως τόπος ορίζονται μουσεία, αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία, κατά

προτίμηση αυτά που είναι κλειστά στο κοινό. Με ένα προεδρικό διάταγμα του 1996, το

ΥΠΠΟ επιτρέπει την ελεύθερη είσοδο στα μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους όλης

της χώρας το σαββατοκύριακο του εορτασμού. Η Παρασκευή δε, είναι αφιερωμένη στο

σχολικό κοινό. Το ΥΠΠΟ για τη διεξαγωγή του προγράμματος συνεργάζεται με την τοπική

αυτοδιοίκηση, οργανισμούς, ιδιωτικά μουσεία, πνευματικά κέντρα και ιδιωτικές εταιρείες

συντονίζοντας το σχεδιασμό και την οργάνωση των δραστηριοτήτων τους.

5.3.8. Η «Θόλος» του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού

Η «Θόλος» είναι το νέο ημισφαιρικό «Θέατρο» Εικονικής Πραγματικότητας του

Ιδρύματος, χωρητικότητας 132 ατόμων. Είναι ένα κτήριο υψηλής αρχιτεκτονικής, με

μοναδική τεχνολογική υποδομή, το οποίο φιλοξενεί τις ψηφιακές συλλογές του ΙΜΕ.

Μοιάζει με πλανητάριο στα φυσικά και μορφολογικά της χαρακτηριστικά. Ουσιαστικά όμως,

το μόνο κοινό χαρακτηριστικό τους είναι το ημισφαιρικό σχήμα της επιφάνειας προβολής.

Η σφαιρική εξωτερική μορφή της «Θόλου» παραπέμπει σε ένα ουράνιο σώμα που

στροβιλίζεται. Πρόκειται για μια αίσθηση που αποδίδεται με την επεξεργασία των

επιφανειών και την επιλογή των υλικών, όπως οι επάλληλοι δακτύλιοι που περιβάλλουν το

εξωτερικό κέλυφός της και ο ειδικός φωτισμός που την αναδεικνύει κατά τη διάρκεια της

νύχτας. H «Θόλος» γίνεται έτσι σύμβολο του «Ελληνικού Κόσμου» και χαρακτηρίζει την

οδό Πειραιώς.

73


Οι προβολές είναι διαδραστικές, ελεγχόμενες από το θεατή, και όχι στατικές.

Πρόκειται για μια μοναδική εμπειρία εμβύθισης στον εικονικό κόσμο, που χαρακτηρίζεται

από άμεση ανταπόκριση, ευελιξία, πρωτοτυπία και ζωντάνια.

«Διαδραστική Περιήγηση στην Αρχαία Αγορά των Αθηνών»

Οι θεατές ξεναγούνται στο χώρο της Αρχαίας Αγοράς και, με την καθοδήγηση

ειδικού Μουσειοπαιδαγωγού, έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν οι ίδιοι τη διαδρομή που θα

ακολουθήσουν. Η αναπαράσταση της Αγοράς σε τρεις διαφορετικές στιγμές της ιστορίας της

δίνει τη δυνατότητα στον επισκέπτη να αντιληφθεί την εξέλιξη μέσα στο χρόνο και τη

μεταβολή των λειτουργιών του χώρου από εποχή σε εποχή, όπως αποτυπώνεται στις

αρχιτεκτονικές και πολεοδομικές διαφοροποιήσεις της. Στην κλασική Αγορά (περί το 400

π.Χ.), στα Ελληνιστικά χρόνια (περί το 150 π.Χ.), τέλος, η ρωμαϊκή εικόνα της Αγοράς (περί

το 150 μ.Χ.).

«Δρώμενο στην Αρχαία Αγορά»

Σύνθετο θεατρικό δρώμενο, στο οποίο η προβολή Εικονικής Πραγματικότητας

συνδυάζεται με τη δράση των ηθοποιών. Η συμμετοχή των θεατών είναι αναγκαία για την

εξέλιξη του δρώμενου, το οποίο αφορά τις θρησκευτικές, εμπορικές και πολιτειακές

λειτουργίες που επιτελούνταν στο χώρο της Αγοράς.

«Η Αθηνά στην Αρχαία Αγορά»

Η ύπαρξη δραματοποιημένου σεναρίου επιτρέπει στους θεατές να εμπλέκονται στην

παρουσίαση και να αναλαμβάνουν ρόλους, διαφοροποιώντας το θέαμα από παράσταση σε

παράσταση. Με οδηγό τη θεά Αθηνά, ο θεατής παρακολουθεί στα Κλασικά χρόνια τη

μεγαλύτερη αθηναϊκή γιορτή, την Πομπή των Παναθηναίων, συνδιαλέγεται με τους

συμμετέχοντες, παρακολουθεί και παίρνει μέρος στους Παναθηναϊκούς αγώνες.

Στην Ελληνιστική εποχή γίνεται μάρτυρας της επίσημης διαδικασίας εγγραφής των

μυστών που συρρέουν από όλο τον ελληνικό κόσμο για να συμμετάσχουν στα Ελευσίνια

μυστήρια και την ακολουθεί και ο ίδιος. Τέλος, κατά την Ρωμαϊκή περίοδο ο θεατής βιώνει

στιγμές δόξας (την επίσκεψη του αυτοκράτορα Αδριανού στην Αθήνα) και καταστροφής

(την επιδρομή του βαρβαρικού φύλου των Ερούλων και τη λεηλασία της Αγοράς).

5.4. Πολιτιστικοί φορείς

74


5.4.1. Υπουργείο Πολιτισμού

Η αποστολή του Υπουργείου Πολιτισμού είναι η προστασία της πολιτιστικής

κληρονομιάς της χώρας από τους αρχαιοτάτους χρόνους μέχρι σήμερα και η υποστήριξη της

ανάπτυξης του σύγχρονου πολιτισμού.

Διάγραμμα 2: Δομή του Υπουργείου Πολιτισμού, Πηγή ΥΠΠΟ

5.4.2. Οργανισμός Προβολής Ελληνικού Πολιτισμού

Η ίδρυση του Οργανισμού έγινε με νόμο του Ελληνικού Κράτους (Ν 2557/97 - ΦΕΚ

Α' 271/1997) "Θεσμοί, μέτρα και δράσεις πολιτιστικής ανάπτυξης" με τις προσθήκες του

Ν.2819/2000 - ΦΕΚ Α' 84/2000 και τις τροποποιήσεις του Ν.2833/2000 - ΦΕΚ A' 150/2000).

Η σημερινή ονομασία του Οργανισμού δόθηκε με το Άρθρο 73 / παρ. 16 του Ν. 3028/2002

ΦΕΚ Α' 153/2002.

Σκοπός του Οργανισμού είναι η ανάδειξη και προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς

και του πολιτιστικού δυναμικού της χώρας, καθώς και η οργάνωση και προβολή των

Πολιτιστικών Ολυμπιάδων, στο πλαίσιο της σχετικής πολιτικής που καθορίζεται από το

75


Υπουργείο Πολιτισμού. Το μετοχικό κεφάλαιο του Οργανισμού αντιστοιχεί σε μία μετοχή

και καταβάλλεται εξ ολοκλήρου από το Τ.Α.Π.Α.

1. Η παραγωγή, έκδοση και διάθεση βιβλίων, περιοδικών και άλλων εντύπων,

οπτικοακουστκού υλικού, φωτογραφιών, παιχνιδιών ή άλλων συναφών αντικειμένων που

συνδέονται με την προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς, του σύγχρονου ελληνικού

πολιτισμού και των Πολιτιστικών Ολυμπιάδων, καθώς και η οργάνωση συνεδρίων και

άλλων συναφών εκδηλώσεων στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

2. Η διαχείριση των δικαιωμάτων του Δημοσίου επί των στοιχείων της πολιτιστικής

κληρονομιάς, στο μέτρο που αυτή ανατίθεται κατά περίπτωση ή για κατηγορίες θεμάτων

με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού, μετά από γνώμη του Κεντρικού Αρχαιολογικού

Συμβουλίου, όπου αυτή είναι απαραίτητη, ως εκ της φύσεως της κάθε περίπτωσης ή του

θέματος.

3. Η εκπόνηση μελετών και η ανάθεση της σύνταξης μελετών που σχετίζονται με τις

Πολιτιστικές Ολυμπιάδες.

4. Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση προγραμμάτων και δράσεων που αφορούν την

Πολιτιστική Ολυμπιάδα.

5. Η προβολή της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

6. Η σύναψη συμβάσεων με το Δημόσιο ή με οποιοδήποτε φυσικό ή νομικό πρόσωπο

δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου, σχετικών με την Πολιτιστική Ολυμπιάδα.

7. Κάθε άλλη συναφής με τα παραπάνω δραστηριότητα.

5.4.3. Η Διεθνή Επιτροπή Πολιτιστικού Τουρισμού- Χάρτα του

Πολιτιστικού Τουρισμού

Το ICOMOS, η Διεθνής Oργάνωση για την Προστασία Μνημείων και Τόπων, έχει

συμπεριλάβει στις ειδικές επιτροπές του τη Διεθνή Επιτροπή Πολιτιστικού Τουρισμού1.

Αντικείμενο της επιτροπής είναι η προάσπιση της πολιτιστικής κληρονομιάς, παγκόσμιας,

εθνικής ή τοπικής, στις περιπτώσεις εμπλοκής της με τον τουρισμό. Στην επιτροπή αυτή

1 ? Σχετικά με την επιτροπή που συστάθηκε το 1969, βλ. "Tourism at World Heritage Cultural Sites: the site manager's handbook", έκδ. ICOMOS- International Specialized Committee on Cultural Tourism, 1993. Από το 1993 στη Διεθνή Επιτροπή μετέχει και εκπρόσωπος του Ελληνικού Τμήματος του ICOMOS, ενώ το 1994 έγινε η ετήσια συνάντησή της στους Δελφούς.

76


ανατέθηκε η αναθεώρηση της Χάρτα του Πολιτιστικού Τουρισμού2. Το κείμενο της νέας

Χάρτας διατυπώθηκε σε τρεις γλώσσες, αγγλικά, γαλλικά και ισπανικά και επικυρώθηκε στη

Γενική Συνέλευσή του ICOMOS στο Μεξικό το 1999.

Η Χάρτα του Πολιτιστικού Τουρισμού του ICOMOS, (ICOMOS International

Cultural Tourism Charter ) βασίζεται στις αρχές που διέπουν τις δράσεις της διεθνούς αυτής

οργάνωσης και αποτελεί μία εξειδικευμένη εφαρμογή τους που αφορά την τουριστική

δραστηριότητα σε τόπους με πολιτιστική σημασία.

Βασικός στόχος της Χάρτας είναι να παίξει ένα σημαντικό ρόλο στον περιορισμό των

κινδύνων και την ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων του τουρισμού στην

κληρονομιά και στα πολιτιστικά αγαθά.

Ένας ακόμα στόχος της είναι το να εξισορροπήσει τις αντικρουόμενες προθέσεις ή τις

αντιπαραθέσεις των παραγόντων του τουρισμού και των συντελεστών της προστασίας

της κληρονομιάς.

Εκφράζει μια πρόθεση διαχειρίσεως καλής πρακτικής και επιχειρεί να υπαγορεύσει

στους τουριστικούς παράγοντες και τους επισκέπτες έναν "κώδικα συμπεριφοράς" απέναντι

στην πολιτιστική κληρονομιά ενός τόπου που προσελκύει το τουριστικό ενδιαφέρον. Η

Χάρτα, στη νέα της μορφή, αποτελείται από δύο μέρη:

α) τις Γενικές Αρχές, οι οποίες θέτουν τα πλαίσια της διαχείρισης του τουρισμού σε περιοχές

με σημαντική πολιτιστική κληρονομιά και αναφέρονται στις θέσεις και τους στόχους της

Χάρτας, η σημασία ενός πολιτιστικού τόπου ή αγαθού.

Στις Γενικές Αρχές επισημαίνεται ότι ο βασικός σκοπός της διατήρησης ενός

πολιτιστικού τόπου ή αγαθού συνίσταται στην ανάδειξη των σημαντικών χαρακτηριστικών

του- φυσικών, καλλιτεχνικών κ.λπ.- και της σημασίας του, η οποία πρέπει να είναι όσο το

δυνατόν κατανοητή και προσιτή, τόσο στον επισκέπτη, όσο και στον τοπικό πληθυσμό.

Η ανεπαρκής κατανόηση της σημασίας ενός τόπου και οι αντιτιθέμενες απόψεις

μπορεί να οδηγήσουν στην απώλεια της αυθεντικότητας των χαρακτηριστικών του τόπου και

να μειώσουν τις εκτιμήσεις των επισκεπτών γι' αυτόν. Τα δεδομένα χαρακτηριστικά και η

αντικειμενική απόδοση του βαθμού σημασίας της κληρονομιάς αποτελούν την αφετηρία για

κάθε ενέργεια που σχετίζεται με τους στόχους της Χάρτας. Σ' αυτά, μεταξύ των άλλων, θα

πρέπει να βασιστεί η διαμόρφωση της πρακτικής της διαχείρισης ιστορικών τόπων με

2 Η Χάρτα υπογράφτηκε το 1976 στις Βρυξέλλες και υιοθετήθηκε στην 7η Γ.Σ. του ICOMOS το 1985 στο

Ροστόκ Γερμανίας, βλ. ICOMOS Newsletter no1, 1988 και όπ. έκδ. ICOMOS.

77


κληρονομιά ή η μεθοδολογία για τη βελτίωση των σχέσεων μεταξύ της διατήρησης και του

τουρισμού, ώστε να εξασφαλιστούν αμφίδρομα οφέλη αποδοτικά για τον τουρισμό και

προστατευτικά για τα πολιτιστικά αγαθά3.

Η σημασία αποτελεί υπολογίσιμο στοιχείο, βασικό για τα προγράμματα ερμηνείας,

διατήρησης και τουριστικής ανάπτυξης γι' αυτό και η αποτίμηση της αξίας της κληρονομιάς

κάθε τόπου και η αντικειμενική συγκριτική εκτίμηση της σημασίας της- τοπικής,

περιφερειακής ή παγκόσμιας - συνιστά πρωταρχική ενέργεια. Προς τούτο είναι απαραίτητη η

περιγραφική πληροφορία για το πολιτιστικό σημείο ή τόπο και η περιεκτική και ευκρινής

καταγραφή της.

Τα κριτήρια αξιολόγησης

Η επιχειρησιακή χρησιμότητα της Χάρτας συνεπάγεται τη διατύπωση κριτηρίων

αξιολόγησης, τα οποία πρέπει να συνδυάζουν το γενικό χαρακτήρα διακηρυκτικών αρχών

και την εξειδίκευσή τους κατά περίπτωση, ώστε να προσαρμόζονται στα ιδιαίτερα

χαρακτηριστικά κάθε τόπου ή περιοχής. Τα κριτήρια αυτά μπορούν για παράδειγμα να

αναφέρονται:

1. Στα χαρακτηριστικά του τόπου (συμπεριλαμβανομένου του νομικού πλαισίου, τα σχετικά

με την οικονομία, τις υποδομές, τα μέσα μεταφοράς κ.λπ.).

2. Στη σημασία του τόπου (Το ιστορικό, πολιτιστικό, οικολογικό περιεχόμενό της. Τα

αισθητικά, κοινωνικά και επιστημονικά χαρακτηριστικά της. Τα απτά και τα άυλα

στοιχεία της. Oι πιθανές διαφορετικές απόψεις γι' αυτήν από τους εντόπιους, τους

επισκέπτες ή τη διεθνή κοινότητα).

3. Στα σχετικά με τη διατήρηση (υπευθυνότητες, οικονομικοί πόροι και διαχειριστική δομή,

μέτρα προστασίας κ.λπ.).

4. Στα σχετικά με τον τουρισμό (εντόπιος/διεθνής, ατομικός/ομαδικός, υποδομές μεταφοράς

και υποδοχής, οφέλη για τον τόπο κ.λπ.).

5. Στο πλαίσιο των σχέσεων μεταξύ τουρισμού και διατήρησης (ήδη γνωστός ή καινούργιος

τουριστικός τόπος, με ανοδικό ή όχι τουρισμό, η δυναμική μεταξύ τουρισμού και

διατήρησης, οι αρνητικές επιπτώσεις από τον τουρισμό κ.λπ.).

β) τα έξι Άρθρα ή Αρχές της.

Oι έξι αρχές της Χάρτας βασίζονται στα κριτήρια αξιολόγησης και έχουν αντίστοιχα

τους εξής στόχους.

3 Προφανώς πολλά εξαρτώνται από τη θέση που έχει ο πολιτιστικός τομέας στον εθνικό σχεδιασμό καθώς και από τον

προσανατολισμό της κρατικής αναπτυξιακής πολιτικής για τον τουρισμό

78


1. Την επίτευξη δυνατότητας για προσπέλαση και κατανόηση της σημασίας του τόπου.

2. Την επίτευξη μιας βιώσιμης σχέσης μεταξύ των εν δυνάμει αντιτιθέμενων αξιών του

τουρισμού και της πολιτιστικής κληρονομιάς.

3. Τη διασφάλιση μιας εποικοδομητικής εμπειρίας για τον επισκέπτη.

4. Την εμπλοκή της κοινότητας που φιλοξενεί (στις διαδικασίες της διατήρησης των

πολιτιστικών αγαθών του τόπου της και της τουριστικής πρακτικής σ' αυτόν).

5. Τα οφέλη για την κοινότητα που φιλοξενεί.

6. Τη χρήση των μέσων προβολής για την ανάδειξη της κληρονομιάς.

Πρόθεση της Χάρτας είναι η εφαρμογή των αρχών της σε όσο το δυνατόν

περισσότερες χώρες ή περιοχές του πλανήτη, με διαφορετική φύση και σημασία

πολιτιστικών αγαθών. Για την επιτυχή εφαρμογή της Χάρτας, χρειάζεται η κατά περίπτωση

προσαρμογή των αρχών της στις κατά τόπους συνθήκες και πρακτικές, με τη συνεργασία των

φορέων των άμεσα ενδιαφερομένων για τον πολιτισμό και των εμπλεκόμενων με τον

τουρισμό.

79


ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ- ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

6.1. Συμπεράσματα- επιπτώσεις του Πολιτιστικού Τουρισμού

Η ανάπτυξη του τουρισμού στην Ελλάδα προϋποθέτει κεντρικό, διοικητικό και

θεσμικό σχεδιασμό, συντονισμένη προσπάθεια, ευέλικτο νομικό πλαίσιο και την συμμετοχή

όλων των φορέων, κρατικών και ιδιωτικών. Τα τελευταία χρόνια γίνεται μια πιο οργανωμένη

προσπάθεια που αφορά την μελέτη και την σχεδίαση του νέου τουριστικού προϊόντος της

Ελλάδας. Απαραίτητη προϋπόθεση σ’ αυτή την προσπάθεια είναι η ελκυστική προώθηση

ενός νέου ευέλικτου προϊόντος που υπερνικά την εποχικότητα και τα παρεχόμενα τουριστικά

προϊόντα και προορισμούς. Αναπτύσσονται νέες εναλλακτικές μορφές τουρισμού και νέοι

τόποι που τις αναδεικνύουν. Αυτά προστίθενται σε αυτό που ονομάζουμε συγκριτικό

πλεονέκτημα του τουριστικού προϊόντος στην Ελλάδα. Κύρια αιχμή του συγκριτικού

πλεονεκτήματος της Ελλάδας είναι ο Πολιτιστικός Τουρισμός

Η ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού δεν μπορεί να γίνει απλώς με πρωτοβουλία

κάποιων τουριστικών επιχειρηματιών που σχεδιάζουν μεμονωμένες δραστηριότητες. Απαιτεί

τη συνεργασία του δημοσίου με τον ιδιωτικό τομέα σε κεντρικό επίπεδο αλλά και σε τοπική

βάση. Απαιτεί έναν οργανωμένο σχεδιασμό από την κοινότητα με ενεργοποίηση όλων των

τοπικών παραγόντων. Ο σχεδιασμός αυτός πρέπει να ενισχυθεί κεντρικά με κύριους φορείς

του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού (ΕΟΤ) και το Υπουργείο Πολιτισμού, ιδιαίτερα στη

παραγωγή τουριστικών και πολιτιστικών προϊόντων. Βασικά εργαλεία για την ανάπτυξη του

πολιτιστικού τουρισμού είναι οι νέες τεχνολογίες. Με σχετικά μικρό κόστος μπορούν να

χρησιμοποιηθούν πολύ αποτελεσματικά σε όλα τα στάδια του σχεδιασμού. Από την προβολή

του τόπου για την προσέλκυση τουριστών, μέχρι την παρουσίαση της πολιτιστικής

80


κληρονομιάς και κατασκευή πολιτιστικών τουριστικών προϊόντων. Πρόσφατα έγινε μια

αξιόλογη προσπάθεια αναβάθμισης τις ιστιοσελίδας του Υπουργείου Πολιτισμού.

Συνάμα, όταν ο τουρισμός είναι αποτέλεσμα και όχι κίνητρο, μπορεί να

χρησιμοποιήσει τον πολιτισμό σαν τουριστικό πόλο έλξης. Αλλά μια πόλη ή μια περιοχή

πρέπει να προσφέρει κίνητρο προσέλκυσης από μόνη της. Ο πολιτιστικός τουρισμός

αποφέρει έσοδα, αρκεί βέβαια να αξιοποιηθεί με το σωστό τρόπο. Ο τουρισμός είναι μια

οικονομική δραστηριότητα, ένα προϊόν, σε αντίθεση με τον πολιτισμό που είναι μια ευρεία

έννοια και όχι προϊόν.

Ο τουρισμός αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους κλάδους της ελληνικής

οικονομίας και είναι φυσικό η ανταγωνιστικότητά του να επηρεάζει τις διεθνείς επιδόσεις της

Ελλάδας. Παράλληλα, οι επιδόσεις του τουρισμού επηρεάζονται από το βαθμό

ανταγωνιστικότητας των άλλων κλάδων. Μιλώντας για πολιτιστική ανάπτυξη και ανάδειξη

της πολιτιστικής κληρονομιάς δεν πρέπει να αγνοηθεί η στενή σχέση που υπάρχει μεταξύ

πολιτισμού και τουρισμού. Το πολιτιστικό προϊόν ήταν και είναι ένας από τους

σημαντικότερους τουριστικούς πόρους της Ελλάδας.

Η εκρηκτική βέβαια και ανεξέλεγκτη ανάπτυξη του μαζικού τουρισμού στο δεύτερο

μισό του 20ου αιώνα, χωρίς προηγούμενο σχεδιασμό προσαρμογής επέφερε στις τοπικές

μικρές κοινωνίες «τουριστικής υποδοχής» σημαντικές κοινωνικές, πολιτιστικές και

οικονομικές μεταβολές. Από τη μία ευνοήθηκε η καλλιέργεια της γνωριμίας των λαών και η

εξεύρεση χρημάτων για τη συντήρηση των μνημείων και τη διαφύλαξη της πολιτιστικής

κληρονομιά, από την άλλη ωθήθηκαν οι οικονομίες αρκετών περιοχών σε μη παραγωγικές

δραστηριότητες (μόνο τουρισμό), αλλοιώθηκε η πολιτιστική ταυτότητα των κατοίκων,

φορτίστηκε αρνητικά το περιβάλλον από τη γρήγορη και ασχεδίαστη ανοικοδόμηση. Η

ανάγκη για αρμονική πλέον συνύπαρξη και συνεργασία, πολιτιστικής παράδοσης και

τουρισμού, καθώς και η επιτάχυνση δημιουργίας ενιαίας ευρωπαϊκής πολιτιστικής

ταυτότητας, είναι οι βασικές αιτίες που ευνοούν ηπιότερες μορφές τουρισμού, ειδικότερα τον

πολιτιστικό τουρισμό.

Στόχος είναι η ουσιαστική γνωριμία και η επαφή του επισκέπτη με τον πολιτισμό και

τον πραγματικό τρόπο ζωής της χώρας που επισκέπτεται. Η Ελλάδα, τόπος με μεγάλη

ιστορική εμβέλεια, έντονο φυσικό περιβάλλον (κυρίως θαλάσσιο), χιλιάδες παραδοσιακούς

οικισμούς και μνημεία (σε μεγάλο βαθμό βέβαια αλλοιωμένα από τη φυσική φθορά και τις

νεότερες επεμβάσεις), διάσπαρτα σε ένα χώρο σημαντικής ακόμα οικολογικής αξίας αλλά

81


δημογραφικά ρημαγμένο, θα μπορούσε να εφαρμόσει επιτυχώς τέτοια προγράμματα

πολιτιστικού τουρισμού.

Ο τουρισμός, ακόμα, και αν αποδεχθεί σε βάθος χρόνου όψιμος ή αποτέλεσμα άλλων

σκοπιμοτήτων, δεν θα πρέπει να διαφύγει της προσοχής του τουριστικού κόσμου και των

εκπροσώπων του. Αντιθέτως θα πρέπει να αξιοποιηθεί στο έπακρο και θα πρέπει να

καλλιεργηθεί περαιτέρω αυτή η νέα διάσταση που αναδεικνύεται για τη σημασία και τις

επιπτώσεις, θετικές και αρνητικές της τουριστικής δραστηριότητας.

Ο τουριστικός κόσμος πρέπει να βρει το τρόπο να εδραιώσει στη συνείδηση και

στους σχεδιασμούς των κέντρων λήψης αποφάσεων, κράτους και ιδιωτικού τομέα, τη θέση

ότι όλοι πρέπει να προσέχουν, να βοηθούν και να ενθαρρύνουν την τουριστική

επιχειρηματικότητα και δραστηριότητα, γιατί σχεδόν όλοι ωφελούνται από την καλή

ανάπτυξη και πορεία του. Κακή εξέλιξη της τουριστικής κίνησης, επιφέρει αρνητικές

επιπτώσεις σε όλες τις βαθμίδες ανάπτυξης και παραγωγής. Από το ισοζύγιο των τρεχουσών

συναλλαγών, μέχρι την απασχόληση, την ανεργία και την κατανάλωση. Βιομηχανία,

αγροτική οικονομία, λιανικό εμπόριο, εισαγωγές, μεταφορές, ενέργεια, τραπεζικές

συναλλαγές και τηλεπικοινωνίες είναι τομείς που σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό,

διασυνδέονται όλο ένα και περισσότερο με τον τουρισμό.

Καλώς ή κακώς, η τουριστική δραστηριότητα αποδίδει πλούσιους καρπούς και για

όλους αυτούς τους τομείς, επί τουλάχιστον επτά μήνες το χρόνο. Κανένας άλλος κλάδος της

οικονομίας δεν λειτουργεί τόσο συλλογικά και έχει αντίκτυπο σε πολλά επίπεδα.

Ο τουρισμός είναι ο πιο ελπιδοφόρος και ο πιο ανθηρός, ίσως και ο πιο ισχυρός

κλάδος της εθνικής οικονομίας. Από την άλλη όμως, όπως αποδεικνύεται πολύ συχνά και σε

διεθνές επίπεδο, είναι ίσως ο πιο ευάλωτος, από εξωγενείς παράγοντες και τρέχουσες

συγκυρίες. Απαιτεί, σταθερό πρόγραμμα και ρεαλιστικό σχεδιασμό, «διακλαδική»

υποστήριξη και συνεργασία. Ο πολιτιστικός τουρισμός αποτελεί μια εναλλακτική μορφή

τουρισμού που αποτελεί πηγή εσόδων μιας χώρας. Ο πολιτισμός αποτελεί τη βαριά

οικονομία της Ελλάδας, μπορεί να αποτελέσει πηγή εσόδων και να συμβάλλει στην

αντιμετώπιση της ανεργίας.

Η εμπορευματοποίηση του πολιτισμού δηλαδή τα πολιτιστικά στοιχεία

χρησιμοποιούνται λόγω της τουριστικής ανάπτυξης και αποτελούν μέρος των τουριστικών

πακέτων, προσελκύοντας μεγάλα τουριστικά ρεύματα. Οι τουριστικές επιχειρήσεις

εμπλουτίζουν τα προγράμματα τους, με αποτέλεσμα οι σχετικές κρατικές υπηρεσίες να

έχουνε οικονομικά οφέλη από τους τουρίστες, ως αναπόσπαστο τμήμα της τουριστικής

82


διεργασίας(π.χ. αύξηση πώλησης των εισιτηρίων σε αρχαιολογικού χώρους). Αυτή η

εμπορευματοποίηση, που αυξάνεται συνεχώς, πιστοποιεί τις επεμβάσεις των τουριστικών

παραγόντων στα πολιτιστικά δρώμενα.

Η ευαισθητοποίηση των πολιτών, η οποία επέρχεται μετά την εμφάνιση του

τουρισμού σε μια περιοχή, καθώς και η συνειδητοποίηση της σπουδαιότητας ενός χώρου ή

μνημείου από άτομα που έρχονται από πολύ μακριά δημιουργεί νέα κοινωνικά και

ψυχολογικά δεδομένα για τους ντόπιους κατοίκους. Η ευαισθητοποίηση αυτή των κατοίκων

μεταλλάσετε καθόσον μέσω αυτών των πολιτιστικών δεδομένων αξιοποιείται και γίνεται

γνωστή παγκοσμίως η περιοχή τους.

Τα πολιτιστικά εθνικά ή διακρατικά προγράμματα, που αφορούν στη διοργάνωση,

κατά την διάρκεια της τουριστικής περιόδου αιχμής, σημαντικών ή λιγότερων σημαντικών

πολιτιστικών εκδηλώσεων με θέματα την ιστορία, την παράδοση και τη λαογραφία, π.χ.

χορός, τραγούδι και θέατρο, τα οποία προβάλουν την ιστορικότητα και την πολιτιστική

διαδρομή κάθε περιοχής.

Οι φθορές αρχαιολογικών, θρησκευτικών χώρων και μνημείων, φαινόμενο που

άρχισε να απασχολεί τον αναπτυγμένο τουριστικά κόσμο την τελευταία εικοσαετία, καθώς

διαπιστώθηκε ότι η μαζική και αδιάκοπη ροή επισκεπτών σ’ αυτά τα μνημεία και χώρους

προκαλεί ουσιώδεις καταστροφές, που δεν ήταν γνωστές όσο το ρεύμα των τουριστών

παρέμενε σε χαμηλά επίπεδα. Το γεγονός αυτό οδήγησε πλέον στην ανάγκη εκτεταμένων

ελέγχων και στην ορθολογική διαχείριση των χώρων αυτών, κυρίως των περισσότερο

ευαίσθητων στη φθορά. Η προστασία των χώρων αυτών έχει οδηγήσει στην τεχνολογική

υποστήριξη, στη δημιουργία ειδικών χώρων αποκλειστικά για την προσπέλαση επισκεπτών,

στις απαγορεύσεις φωτογράφησης με φλας κ.λπ.

Αν και αναφερθήκαμε συνοπτικά και όσο το επέτρεπε ο χώρος προηγουμένως στις

κύριες επιδράσεις του τουρισμού στον πολιτισμό, δεν έγινε λόγος για τις επιδράσεις αυτής

της νέας και μαζικής διαπολιτιστικής επικοινωνίας μεταξύ των κοινωνικών ομάδων και των

ντόπιων κατοίκων με τους αλλοδαπούς επισκέπτες, διότι το θέμα παρουσιάζει το δικό του

κοινωνικό- ψυχολογικό ενδιαφέρον. Οι κύριες παράμετροι που διέπουν αυτή τη σχέση έχουν

ως ακολούθως:

Διαφοροποιήσεις λόγω αλλαγής των καταναλωτικών προτύπων4, καθώς αυτές

αποτελούν την πεμπτουσία των επιδράσεων του τουρισμού στον πολιτισμό, μιας και τα νέα και

4 Κώστας γ. Μαγνήσαλη, Καταναλωτική: τεχνική της γνώσεως της συμπεριφοράς του καταναλωτή, εκδόσεις Interbooks,

τελευταία έκδοση, Αθήνα 1997.

83


αρχικά ξένα, μετέπειτα και ντόπια καταναλωτικά πρότυπα, στερούν από την τοπική κοινωνία

όλα τα παραδοσιακά στοιχεία της και οδηγούν σε μια κοινωνική μετάλλαξη στα ήθη, στα

έθιμα, στα κοινωνικά πρότυπα ή ακόμα και στις δομές και τους θεσμούς. Η διαπολιτιστική

επικοινωνία επιδρά ταυτόχρονα και το ίδιο έντονα τόσο στα άυλα όσο και στα υλικά

στοιχεία του πολιτισμού, αλλοιώνοντας σε μεγάλο βαθμό τις ιδιαιτερότητες μιας περιοχής.

Ίσως γι' αυτό άλλωστε μοιάζουν τόσο πολύ μεταξύ τους πολλοί τουριστικοί προορισμοί!

Έντονη "πολιτιστική διάχυση"5, καθώς αυτή η συνύπαρξη διαφορετικών πολιτιστικών

προτύπων δημιουργεί έναν νέο πολιτισμό με σωρεία πολιτιστικών, κοινωνικών,

καταναλωτικών και ψυχολογικών προσμείξεων, έτσι ώστε λίγα μόνο χρόνια μετά την εμφάνιση

και ανάπτυξη του τουρισμού να έχουν χαθεί τα τοπικά ήθη και έθιμα και η τοπική μακρόχρονη

παράδοση. Το χειρότερο στην περίπτωση αυτή ότι μέσα σε δέκα ή είκοσι χρόνια χάνονται

παραδόσεις αιώνων.

Ξενομανία, καθώς οι ντόπιες κοινωνίες θεωρούν σχεδόν ως αυτονόητο ότι τα ξένα

πρότυπα που προέρχονται από περισσότερο αναπτυγμένες οικονομικά περιοχές κατά τεκμήριο

είναι καλύτερα και η αντιγραφή τους γίνεται αυτόματα. Γενεσιουργός αιτία του

κοινωνιολογικού αυτού φαινομένου είναι ότι η αυξημένη τουριστική δραστηριότητα τις

περισσότερες φορές επιταχύνει οικονομικές, κοινωνικές και άλλες αλλαγές, οι οποίες

ενδεχομένως να καθυστερούσαν, αν αυτή δεν εμφανιζόταν.

Θα πρέπει να τονιστεί ότι από πλευράς Κοινωνιολογίας το ζητούμενο είναι κατά πόσον ο

τουρισμός ως δραστηριότητα αλλά και ως θεσμός είναι σε θέση να ελαχιστοποιήσει τα

αρνητικά αυτής της διαποτιστικής επικοινωνίας, υιοθετώντας πρότυπα τα οποία θα είναι σε

θέση να διατηρήσουν τις παραδόσεις και τα κοινωνικά δεδομένα, αποκλείοντας την

υφιστάμενη στις περιοχές αυτές αλλοτρίωση.

Ιδιαίτερα σημαντικό παράγοντα αποτελεί η ραγδαία και συνεχώς διογκούμενη

επέκταση των ηλεκτρονικών ιδίως Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης (Μ.Μ.Ε.), τα οποία πλέον

αποτελούν τον κινητήριο μοχλό της δημοσιότητας και της επικοινωνίας σε παγκόσμια κλίμακα.

Στον χώρο του τουρισμού η ηλεκτρονική τεχνολογία των σύγχρονων Μ.Μ.Ε. είναι

αυτή που δίνει τη δυνατότητα στον μέσο καταναλωτή, διεθνώς, να έχει ζωντανή εικόνα των

τουριστικών δεδομένων στην οθόνη του σπιτιού του. Η τηλεόραση, ο τύπος, το ραδιόφωνο και

τα τελευταία χρόνια το Internet προσφέρουν απεριόριστες δυνατότητες στον σύγχρονο

τουρίστα- καταναλωτή. Επιπροσθέτως, οι δημοσιογραφικές τουριστικές ενώσεις σε κάθε

χώρα από τα μέσα της δεκαετίας του '60 έχουν δημιουργήσει τις προϋποθέσεις περαιτέρω

5 Πάρις Τσάρτας, Τουρίστες, ταξίδια, τόποι: κοινωνιολογικές προσεγγίσεις στον τουρισμό, εκδόσεις Εξάντας, Αθήνα 1988.

84


ενημέρωσης των πολιτών στον τουριστικό τομέα, ώστε ο τουρίστας- καταναλωτής σε σχέση με

όλα τα άλλα προϊόντα ή υπηρεσίες να έχει δύο βασικές διαφορές:

Την αγορά του τουριστικού "πακέτου" πολλούς μήνες πριν από την κατανάλωση του

(συχνά έξι, οχτώ ή και δέκα μήνες), με αποτέλεσμα την ανασφάλεια και την αβεβαιότητα.

Την αγορά του τουριστικού "πακέτου" χωρίς τη δυνατότητα να δει κάποιος το προϊόν, να

το ψηλαφίσει ή να το ελέγξει, όπως γίνεται με όλα, λ.χ. τα βιομηχανικά προϊόντα, κάτι που

μέσω των Μ.Μ.Ε. σήμερα -έστω και με έμμεσο τρόπο- είναι εφικτό.

Υπό την έννοια αυτή ο ρόλος των Μ.Μ.Ε. και ιδιαίτερα της Τουριστικής

Δημοσιογραφίας απασχολεί σήμερα την επιστήμη, την Κοινωνιολογία και την Ψυχολογία του

Τουρισμού, καθώς και το σύγχρονο μάρκετινγκ τουρισμού, όπως και τους συναφείς κλάδους.

Ο «μύθος» φεύγει, οι «αισθήσεις» έφτασαν. Η νέα διαφημιστική εκστρατεία του

υπουργείου Τουριστικής Ανάπτυξης για τις αγορές του εξωτερικού -κόστους 40

εκατομμυρίων ευρώ - έχει για σύνθημα «Explore your senses in Greece», στηρίζεται στην

αντίληψη ότι η Ελλάδα συνιστά «μια ολοκληρωμένη εμπειρία» και έχει σκοπό να πείσει τους

αποδέκτες της ότι η Ελλάδα αποτελεί ιδανικό προορισμό για όλον τον χρόνο, όχι μόνο για

τους καλοκαιρινούς μήνες

6.2. Στόχοι- Προτάσεις βελτίωσης

1. Η ομαλή και στα όρια αντοχής των υποδομών έλευση τουριστικού ρεύματος. Αυτό μπορεί

να επιτευχθεί εάν εκ των προτέρων οι τουριστικοί διοργανωτές είχαν την δυνατότητα να

εξασφάλιζαν στα τουριστικά πακέτα εισιτήρια για εκθέσεις, παραστάσεις, συναυλίες για

τα γκρουπ. Να υπάρχει έγκαιρη και ουσιαστική ενημέρωση των υποψήφιων επισκεπτών

για τα πολιτιστικά δρώμενα στη χώρα ώστε να επιτυγχάνεται η προσέλευση των

τουριστών στις διάφορες εκδηλώσεις. Επίσης τα ξενοδοχεία πρέπει να προμηθεύονται

έντυπο πληροφοριακό υλικό για τα δρώμενα της ευρείας περιοχής.

2. Η διαρκής παραγωγή λόγων επίσκεψης πόλεων και περιοχών για την αύξηση του

εισερχόμενου τουρισμού από ξένους όσο και την αύξηση της διακίνησης των κατοίκων

της Ελλάδας. Και η προώθηση των νέων τουριστικών προϊόντων στην παγκόσμια

τουριστική αγορά.

3. Η απόκτηση τεχνογνωσίας μεγάλων διεθνών διοργανώσεων από επαγγελματίες και η

δημιουργία μόνιμου πολιτιστικού θεσμού διεθνής αναγνώρισης.

85


4. Η ανάπτυξη συνεκτικών και σταθερών δεσμών μεταξύ των πόλεων και των δήμων και

της περιφέρειας, οι οποίοι θα φιλοξενήσουν τουλάχιστον, μια σημαντική εκδήλωση.

5. Την ενδυνάμωση της αναγνωρισιµότητας της εικόνας της πόλης, της περιφέρειας και της

χώρας καθώς και της πολιτιστικής της δραστηριότητας με το κατάλληλο μάρκετινγκ και

προβολή μέσω της διαφήμισης σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Για την επιτυχία θα πρέπει

να προβληθεί και να διαφημιστεί με το σωστό και μελετημένο τρόπο και να απευθύνεται

στο σωστό κοινό. Γιατί αναλόγως την εικόνα που θα δειχθεί, θα υπάρξει και το

αντίστοιχο κοινό. Η καλύτερη και οικονομικότερη τουριστική προβολή ενός τόπου

στηρίζεται στη διαφήμιση που προκύπτει από τη μεταφορά των εμπειριών των ίδιων των

τουριστών στο προσωπικό και επαγγελματικό κύκλο τους, όταν επιστρέφουν στον τόπο

τους.

6. Την διαρκή βελτίωση των τουριστικών, των πολιτιστικών φορέων και των καλλιτεχνικών

κοινοτήτων µέσω της οργανωμένης και συντονισμένης συνεργασίας. Λόγω της

γραφειοκρατίας και του μη συντονισμού στην οργάνωση επικρατεί δυσκαμψία των

εμπλεκόμενων φορέων σε όλους τους τομείς που αφορούν τον τουρισμό. Πώς να

γνωστοποιηθεί το Φεστιβάλ Αθηνών, όταν απουσιάζει εντελώς από την καινούρια

διαφημιστική καμπάνια του υπουργείου Τουριστικής Ανάπτυξης και όταν καθορίζεται το

πρόγραμμα εκδηλώσεων λίγους μήνες αφού κλείσουν τα τουριστικά πακέτα.

7. Την προώθηση της δημιουργικής συνεργασίας και την εδραίωση της επικοινωνίας µε

καλλιτέχνες από την Ελλάδα και το εξωτερικό.

8. Την αξιοποίηση και προβολή στοιχείων της ιστορικής διαδρομής, παράδοσης και

αναγνωρισιµότητας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.

9. Δημιουργία και ολοκλήρωση βασικών έργων υποδομής, σε όλους τους τομείς. Ειδικά

στον τουρισμό και στον πολιτισμό,(πχ. αξιοποίηση του Τατοΐου ως πάρκο πολιτισμού και

μουσείου).

10. Εμπορική κίνηση σε όλους τους τομείς της οικονομίας,

11. Πληρότητα διανυκτερεύσεων, ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η συναυλία των U2

τον Σεπτέμβριο του 1997 στην Θεσσαλονίκη στα πλαίσια των εκδηλώσεων της

Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, η παρουσία 50.000 τουριστών από όλη την Ελλάδα, που

επέφερε κορεσμό και πληρότητα σε όλα τα ξενοδοχεία της Θεσσαλονίκης.

12. Αύξηση απασχόλησης των εργαζομένων στους τομείς που εμπλέκονται στον τουρισμό. Η

Ελλάδα μειονεκτεί στην ύπαρξη εκπαιδευμένου προσωπικού στις σύγχρονες απαιτήσεις

του τουρισμού, δηλαδή ανειδίκευτο χαμηλά αμιβόμενο προσωπικό.

86


13. Μακροπρόθεσμους στόχους ανάπτυξης στον τουρισμό, τον πολιτισμό και την οικονομία.

14. Αναβάθμιση του πολιτιστικού προφίλ των πόλεων. Στις εκδηλώσεις να προβάλλεται η

ουσία και όχι τυπικές εκδηλώσεις που σκοπό έχουν απλά την προσέλκυση κοινού και την

εντύπωσή τους. Πρέπει να υπάρχει ποικιλία του καλλιτεχνικού προγράμματος, υψηλή

οικονομική υποστήριξη χορηγών, με αποτέλεσμα τη διεθνή δημοσιοποίηση της πόλης ή

της περιοχής, χαμηλές δαπάνες στη διοργάνωση των εκδηλώσεων και έγκαιρη

προετοιμασία των εκδηλώσεων με οργανωμένη ομάδα συντονισμού.

15. Υψηλό επίπεδο καλλιτεχνικού προγράμματος ποιοτικές, καλλιτεχνικές και πνευματικές

εκδηλώσεις, στήριξη ντόπιου επιχειρηματικού κόσμου.

16. Η Ελλάδα υστερεί από ποιοτικές υπηρεσίες, ανταγωνιστικές τιμές και τη σωστή και

συντονισμένη οργάνωση καθώς και την αποτελεσματικότητα των δημόσιων και

ιδιωτικών φορέων που εμπλέκονται στον τουρισμό. Ανάγκη μείωσης των

γραφειοκρατικών διαδικασιών, με σκοπό τη μείωση του κόστους αδειοδότησης των

ξενοδοχείων και των λειτουργούντων σε αυτά καταστημάτων υγειονομικού

ενδιαφέροντος.

17. Παράλληλα πρέπει να υπάρξουν βελτιώσεις στην τουριστική και πολιτιστική υποδομή.

Επίσης πρέπει να ανεγερθούν ξενοδοχειακές μονάδες υψηλού επιπέδου που να μπορούν

να συναγωνιστούν το επίπεδο των άλλων χωρών. Και η επικράτηση πιο ανταγωνιστικών

τιμών, για να μπορεί η Ελλάδα να ανταγωνιστεί τους όμοιους τουριστικούς προορισμούς

όπως Τουρκία, Κροατία, πού έχουνε φθηνότερες τιμές και παρόμοιο τουριστικό προϊόν.

18. Η Ελλάδα χρειάζεται εκσυγχρονισμό στον τομέα των μεταφορών, δηλαδή

εκσυγχρονισμός του στόλου των πλοίων, των αεροδρομίων, βελτίωση του οδικού

δικτύου και την επέκταση του σιδηροδρομικού δικτύου. Επίσης χρειάζεται να γίνει

οργάνωση του προορισμού, την προσέλκυση εταιριών χαμηλού κόστους, καθώς και την

εκλογίκευση των χρεώσεων των υπηρεσιών των αεροδρομίων, την οργάνωση τόσο των

αρχαιολογικών χώρων όσο και των μουσείων και την ευελιξία όσον αφορά στην

τιμολογιακή πολιτική του προϊόντος.

19. Η υποστήριξη και η αρμονική συνεργασία των πολιτικών εθνικών και τοπικών

οργανώσεων. Οποιαδήποτε σύγκρουση μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων που

εμπλέκονται στο γεγονός έχει έναν καταστρεπτικό αντίκτυπο στην εικόνα και το

αποτέλεσμα.

20. Πολιτική στήριξη από όλο το πολιτικό φάσμα. Το Ελληνικό Κράτος θα πρέπει να

διαθέσει μεγαλύτερο ποσοστό του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος στον πολιτισμό ώστε

87


να υπάρξουνε σημαντικές βελτιώσεις και στις βασικές υποδομές αλλά και στις

πολιτιστικές εκδηλώσεις. Αν στη Γαλλία και την Ισπανία, η συμβολή του πολιτισμού στο

ακαθάριστο εθνικό προϊόν είναι 3,4% και 2,3% αντίστοιχα, στην Ελλάδα φτάνει μόλις τη

μονάδα. Κι αν το 1980 η Ακρόπολη είχε 1.700.000 επισκέπτες, το 2006 ο αριθμός τους

ήταν κατά 700.000 μικρότερος, ενώ τα εισιτήρια που κόπηκαν σε 70 μικρά μουσεία της

επικράτειας δεν ξεπέρασαν συνολικά τις 10.000.

21. Για την καλύτερη αξιοποίηση του πολιτισμού ως τουριστικό πόλο έλξης, θα πρέπει τα

ωράρια λειτουργίας των αρχαιολογικών χώρων και των περισσότερων μουσείων να μην

ακολουθούν τη λογική των ωραρίων των Δημόσιων Υπηρεσιών.

22. Πολύ σημαντική είναι η προβολή και η πληροφόρηση των υποψήφιων τουριστών για

τους αρχαιολογικούς χώρους, τα μουσεία, κ.λπ. μέσω ελκυστικών σελίδων στο

Διαδίκτυο, όπως ήδη έχουν τα φημισμένα μουσεία του εξωτερικού.

Οι δυνατότητες και οι προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του Πολιτιστικού Τουρισμού στην

Ελλάδα υπάρχουνε, αρκεί να γίνει μια συντονισμένη προσπάθεια για την ανάδειξη του

πολιτισμού. Σε αυτή την κατεύθυνση έχουμε ευθήνη να κινηθούμε όλοι μας, δηλαδή η άμεσα

δραστηριοποιούμενη φορείς αλλά και όλοι εμείς οι απλοί πολίτες. Μπορούμε να γίνουμε

όλοι πρεσβευτές ενός σύγχρονου ποιοτικού τουριστικού προϊόντος. Ας κινηθούμε όλοι μαζί

προς αυτή την κατεύθυνση.

88


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ξένη Βιβλιογραφία

Kulturtourismus, Prof. Dr. Axel Dreyer, 2. Auflage, R. Oldenbourg Verlag München

Wien, München 2000

Ελληνική Βιβλιογραφία

Εναλλακτικές Μορφές Τουρισμού, Μανώλης Κων. Σφακιανάκης, Εκδόσεις «ΕΛΛΗΝ»,

Αθήνα 2000

Τουρισμός Θεωρητική Προσέγγιση, Γεώργιος Δημ. Κολτσιδόπουλος, Εκδόσεις

«ΕΛΛΗΝ», δεύτερη έκδοση, Αθήνα 2001

Κοινωνιολογία του Τουρισμού, Περικλής Ν. Λύτρας, Εκδοτικός οίκος «Interbooks»,

δεύτερη έκδοση, Αθήνα 1998

Λεξικό Τουριστικών Όρων, Περικλής Ν. Λύτρας, Ιωάννης Σ. Λαϊνος, Θεόδωρος Α.

Κουμέλης, Εκδοτικός οίκος «Interbooks», δεύτερη έκδοση, Αθήνα 1997

Σελίδες από το Διαδίκτυο

www.culture.gr/, του Υπουργείου Πολιτισμού

www.tholos254.gr/, Θόλος του

www.kalamatadancefestival.gr/

www.aristoteles.de/preisegr.html, Αριτστοτέλειο Ινστιτούυτο

www.tee.gr/online/epikaira/2002/2193/pg016.shtml, Τράπεζα Πληροφοριών

www.eccm-cultural-capitals.org/, Ευρωπαϊκές Πολιτιστικές Πρωτεύουσες

Άρθρα

Δημήτρη Τσιόρδα, Απ’ την κατάψυξη στην συντήρηση, περιοδικό 7 & Η τέχνη της ζωής,

έκδοση της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας , 28/1/2007

89

http://www.eccm-cultural-capitals.org/

http://www.tee.gr/online/epikaira/2002/2193/pg016.shtml

http://www.aristoteles.de/preisegr.html

http://www.kalamatadancefestival.gr/

http://www.tholos254.gr/


Σταυρούλας Παπασπύρου, Λίγο κρασί, λίγο θάλασσα και …. τίποτα, Κυριακάτικη

Ελευθεροτυπία, 28/1/2007

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: Επιμορφωτικό ταξίδι

Καλαμάτα- Πεταλίδι- Μυστράς- Μεσσηνιακή & Λακωνική Μάνη Μεθώνη- Πύλος

Αναχωρήσεις: 6-9 Απριλίου (4 ήμερες)

Μεγ. Παρασκευή: ΑΘΗΝΑ-ΜΥΣΤΡΑΣ-ΠΕΤΑΛΙΔΙΑναχώρηση νωρίς το πρωί από κεντρικό σημείο της Αθήνας για την ερειπωμένη πια καστροπολιτεία του Μυστρά, (είσοδος προαιρετική). Άφιξη στο Πεταλίδι Μεσσηνίας και τακτοποίηση στο ξενοδοχείο μας. Παρακολούθηση της Περιφοράς του Επιταφίου. Επιστροφή στο ξενοδοχείο μας και δείπνο

Μεγ. Σάββατο: ΠΕΤΑΛΙΔΙ-ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΗ & ΛΑΚΩΝΙΚΗ ΜΑΝΗ-ΠΕΤΑΛΙΔΙ Πρόγευμα και αναχώρηση για περιήγηση στη Μεσσηνιακή και Λακωνική Μάνη: Καρδαμύλη, Στούπα, Οίτυλο, Αρεόπολη και θα καταλήξουμε στα Σπήλαια Δυρού (προαιρετική βόλτα με βάρκες ). Επιστροφή στο ξενοδοχείο μας και χρόνος ελεύθερος. Μεταφορά για παρακολούθηση της Αναστάσιμης Λειτουργίας. Επιστροφή στο ξενοδοχείο μας και Αναστάσιμο δείπνο.

Κυριακή του Πάσχα: ΠΕΤΑΛΙΔΙ-ΚΑΛΑΜΑΤΑ-ΠΕΤΑΛΙΔΙΜετά το πρόγευμα αναχώρηση για την πόλη της Καλαμάτας. Επιστροφή στο ξενοδοχείο μας και χρόνος ελεύθερος για ν' απολαύσουμε τους ουζομεζέδες και το ψήσιμο του οβελία. Πασχαλινό γεύμα σε μπουφέ με παραδοσιακή μουσική και χορούς. Το απόγευμα χρόνος ελεύθερος για να χαλαρώστε στο σαλόνι του ξενοδοχείου ή ν' απολαύσετε ένα περίπατο στις υπαίθριες εγκαταστάσεις του ξενοδοχείου.

Δευτέρα του Πάσχα: ΠΕΤΑΛΙΔΙ-ΠΥΛΟΣ-ΜΕΟΩΝΗ-ΑΟΗΝΑ Πρόγευμα και αναχώρηση για την Μεθώνη και την γραφική Πύλο. Πορεία επιστροφής για Αθήνα.

Περιλαμβάνονται: Μεταφορές, εκδρομές, περιηγήσεις με πούλμαν. Τρεις διανυκτερεύσεις με ημιδιατροφή καθημερινά συμπεριλαμβανομένων εορταστικών γευμάτων: Αναστάσιμο δείπνο 7/4 και Πασχαλινό γεύμα 8/4. Συνοδός του γραφείου μας. Ασφάλεια Αστικής-Επαγγελματικής Ευθύνης.

Παράδειγμα από το Ταξιδιωτικό Περιοδικό Travel Plan, Πάσχα 2007, Ομαδικά και ατομικά ταξίδια, σελ. 51

90


ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2: Θεματικό ταξίδι

Πάσχα στην Κέρκυρα

Αναχωρήσεις: 5-9 Απριλίου & 6-10 Απριλίου (5 ημέρες)

Μεγ. Παρασκευή: ΑΘΗΝΑ- ΚΕΡΚΥΡΑΑναχώρηση νωρίς το πρωί από κεντρικό σημείο της Αθήνας για την Κέρκυρα μέσω της καινούργιας γέφυρας Ρίου- Αντίρριου και Ηγουμενίτσας- Κέρκυρας. Άφιξη στην Κέρκυρα, τακτοποίηση στο ξενοδοχείο της επιλογής σας και δείπνο. Παρακολούθηση της Λιτανείας του Επιταφίου στη Σπιανάδα.

Μεγ. Σάββατο: ΣΠΑΣΙΜΟ ΚΑΝΑΤΙΩΝ- ΑΧΙΛΛΕΙΟ- ΜΩΡΑΪΤΙΚΑ- ΠΕΝΙΤΣΕΣ Μετά το πρόγευμα αναχώρηση για παρακολούθηση της Λιτανείας του Αγίου Σπυρίδωνα στην κεντρική πλατεία Σπιανάδα που συνοδεύεται από τις μπάντες της πόλης με κορύφωση το σπάσιμο των κανατιών. Επίσκεψη στο Αχίλλειο (θερινή κατοικία της πριγκίπισσας Σίσσυ), στα Μωραΐτικα και στις Μπενίτσες. Το βράδυ μεταφορά σε κοντινό χωριό για παρακολούθηση της Αναστάσιμης Λειτουργίας. Επιστροφή στο ξενοδοχείο μας και Αναστάσιμο δείπνο.

Κυριακή του Πάσχα: ΚΑΝΟΝΙ- ΠΟΝΤΙΚΟΝΗΣΙΠρόγευμα και χρόνος ελεύθερος για να απολαύσετε το ψήσιμο του οβελία, τις ανέσεις και τις πασχαλινές εκδηλώσεις του ξενοδοχείου. Πασχαλινό Γεύμα με παραδοσιακή μουσική και χορούς. Το απόγευμα, επίσκεψη στο Κανόνι με το Ποντικονήσι και τη Μονή Βλαχερνά. Επιστροφή στο ξενοδοχείο μας.

Δευτέρα του Πάσχα: Παλαιοκαστρίτσα- ΚασσιόπηΜετά το πρόγευμα αναχώρηση για την Παλαιοκαστρίτσα μεταβυζαντινό μοναστήρι κτισμένο στο υψηλότερο σημείο του λόφου με πανοραμική θέα στον κόλπο. Συνεχίζουμε για την Κασσιόπη, το Νησάκι, τον Ύψο και τη Δασιά. Επιστροφή στο ξενοδοχείο και δείπνο.

Τρίτη του Πάσχα: ΚΕΡΚΥΡΑ-ΠΑΡΓΑ-ΑΘΗΝΑΠρόγευμα και αναχώρηση για το λιμάνι της Κέρκυρας. Επιβίβαση στο πλοίο για Ηγουμενίτσα. Συνεχίζουμε για Αθήνα μέσω Πάργας με ενδιάμεσες στάσεις. Άφιξη το βράδυ στην Αθήνα.

Περιλαμβάνονται: Μεταφορές, εκδρομές, περιηγήσεις με πολυτελές πούλμαν. Εισιτήρια πλοίου Ηγουμενίτσα-Κέρκυρα-Ηγουμενίτσα. Τέσσερις διανυκτερεύσεις σε ξενοδοχείο της επιλογής σας με ημιδιατροφή καθημερινά συμπεριλαμβανομένων εορταστικών γευμάτων:

91


Αναστάσιμο δείπνο και Πασχαλινό γεύμα. Συνοδός. Ασφάλεια Αστικής- Επαγγελματικής Ευθύνης.Δεν περιλαμβάνονται: Είσοδοι στους επισκεπτόμενους χώρους (μουσεία, μοναστήρια) αχθοφορικά, φιλοδωρήματα.

Παράδειγμα από το Ταξιδιωτικό Περιοδικό Travel Plan, Πάσχα 2007, Ομαδικά και ατομικά ταξίδια, σελ. 4

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3: Λίμνες- Λιμνοθάλασσες, Πηγή ΕΟΤ

Νησιά Βορείου Αιγαίου Σάμος

Πυθαγόρειο ΟΙ ΓΛΥΦΑΔΕΣ ΛΙΜΝΕΣ

Κυκλάδες Μήλος

Εμπορειός Η ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ

Κρήτη Χανιά

Γεωργιούπολη Η ΛΙΜΝΗ ΚΟΥΡΝΑ

Λασίθι

Αγιος Νικόλαος Η ΛΙΜΝΗ

Πελοπόννησος Αργολίδα

Θερμησία ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΕΣ

Πόρτο Χέλι Η ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΒΕΡΒΕΡΟΝΤΑ

Αρκαδία

Αστρος Παράλιο Η ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΜΟΥΣΤΟΣ

Τρόπαια ΤΟ ΦΡΑΓΜΑ ΚΑΙ Η ΤΕΧΝΗΤΗ ΛΙΜΝΗ ΤΟΥ ΛΑΔΩΝΑ. ΛΙΜΝΗ ΤΑΚΑ

Αχαϊα

Ακράτα Η ΛΙΜΝΗ ΤΣΙΒΛΟΥ

Ζαρούχλα Η ΛΙΜΝΗ ΤΣΙΒΛΟΥ

Καλάβρυτα ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΩΝ ΛΙΜΝΩΝ

Καλογριά - Δάσος Στροφυλιάς Η ΛΙΜΝΗ ΤΟΥ ΠΡΟΚΟΠΟΥ

Λακκόπετρα Η ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΠΑΠΑΣ

Μετόχι Η ΛΙΜΝΗ ΤΟΥ ΠΡΟΚΟΠΟΥ

Ηλεία

Γαστούνη Η ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΗ ΛΙΜΝΗ ΤΟΥ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΠΗΝΕΙΟΥ

Καϊάφας Η ΛΙΜΝΗ ΤΟΥ ΚΑΪΑΦΑ

Λεχαινά Η ΛΙΜΝΗ ΚΟΤΥΧΙ

Κορινθία

Λουτράκι – Περαχώρα Η ΟΜΟΡΦΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΜΑΥΡΟΛΙΜΝΗΣ

Στυμφαλία ΛΙΜΝΗ ΣΤΥΜΦΑΛΙΑ

Μεσσηνία

Πύλος ή Ναυαρίνο Η ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΝΤΙΒΑΡΙ

Ιόνια Νησιά Κέρκυρα

Ρόδα - Αχαράβη Η ΛΙΜΝΗ ΑΝΤΙΝΙΩΤΗ

Κεφαλλονιά

Αργοστόλι Η ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ ΚΟΥΤΑΒΟΣ.

Στερεά Ελλάδα Αγκίστρι

Αγκίστρι Η ΛΙΜΝΗ

Ανατολική Αττική

Μαραθώνας Η ΛΙΜΝΗ ΤΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΑ και ΤΟ ΦΡΑΓΜΑ

Νότια Αττική

Βουλιαγμένη Η ΛΙΜΝΗ

Αιτωλοακαρνανία

92


Μεσολόγγι Η ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΑ

Αγρίνιο Η ΛΙΜΝΗ ΤΡΙΧΩΝΙΔΑ. ΛΙΜΝΗ ΛΥΣΙΜΑΧΙΑ, ΤΟ ΑΡΔΕΥΤΙΚΟ ΦΡΑΓΜΑ ΤΟΥ ΑΧΕΛΩΟΥ .ΛΙΜΝΗ ΑΜΒΡΑΚΙΑ. ΤΟ ΥΔΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΦΡΑΓΜΑ ΚΑΣΤΡΑΚΙΟΥ. ΛΙΜΝΗ ΟΖΕΡΟΣ. ΤΟ ΤΕΧΝΗΤΟ ΦΡΑΓΜΑ ΤΩΝ ΚΡΕΜΑΣΤΩΝ.

Βόνιτσα Η ΛΙΜΝΗ ΒΟΥΛΚΑΝΙΑ

Βόρειες Σποράδες Σκιάθος

Σκίαθος Η ΛΙΜΝΗ, ΒΑ

Θεσσαλία Καρδίτσα

Πεζούλα Η ΛΙΜΝΗ ΤΑΥΡΩΠΟΥ

Λάρισα

Τύρναβος Η ΠΗΓΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΑΝΝΑΣ

Ήπειρος Άρτα

Πέτας Η ΛΙΜΝΗ ΤΟΥ ΥΔΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ ΠΟΥΡΝΑΡΙΟΥ

Ιωάννινα

Μέτσοβο ΟΙ ΛΙΜΝΕΣ ΦΛΕΓΓΑ. ΛΙΜΝΗ ΠΑΜΒΩΤΙΣ

Πρέβεζα

Φιλιππιάδα Η ΛΙΜΝΗ ΤΟΥ ΖΗΡΟΥ

Μακεδονία Καστοριά

Δισπήλι Ο ΛΙΜΝΑΙΟΣ ΝΕΟΛΙΘΙΚΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ, ΛΙΜΝΗ ΒΕΓΟΡΙΤΙΔΑ & ΠΕΤΡΩΝ. ΛΙΜΝΗ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

Θεσσαλονίκη

Λαγκαδάς Η ΛΙΜΝΗ, ΛΙΜΝΗ ΒΟΛΒΗ

Κιλκίς

Δροσάτο Η ΛΙΜΝΗ,. ΛΙΜΝΗ ΔΟΙΡΑΝΗ

Πέλλα

Αγρας Η ΛΙΜΝΗ ΤΟΥ ΥΔΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟΥ

Σέρρες

Κερκίνη Η ΛΙΜΝΗ ΚΕΡΚΙΝΗ

Φλώρινα

Πρέσπες H MΙΚΡΗ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΕΣΠΑ

93


ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4: Σπήλαια, Πηγή ΕΟΤΝησιά Βορείου Αιγαίου Λέσβος

Μυτιλήνη ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ

Πλωμάρι ΟΙ ΣΠΗΛΙΕΣ

Σάμος

Μαραθόκαμπος ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΠΥΘΑΓΟΡΑ. ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΜΕ ΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΣΑΡΑΝΤΑΣΚΑΛΙΩΤΙΣΣΑΣ

Πύργος Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΟΥ ΤΡΥΠΙΟΒΡΑΧΟΥ

Λήμνος

Κοντοπούλι Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΟΥ ΦΙΛΟΚΤΗΤΗ

Κυκλάδες Ανδρος

Μεσαριά ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΧΑΟΣ

Αντίπαρος

Αντίπαρος ή Κάστρο ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ

Κίμωλος

Κίμωλος ή Χώρα ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ

Κύθνος

Δρυοπίδα ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΚΑΤΑΦΥΚΙ

Ηρακλειά

Μερσίνη ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ

Νάξος

Φιλότι ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΖΑ

Σέριφος

Κουταλάς ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΚΟΥΤΑΛΑΣ ΤΗ ΤΟΥ ΚΥΚΛΩΠΑ

Σύρος

Ανω Σύρος ΤΑ ΣΠΗΛΑΙΑ

Τήνος

Κιόνια ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ

Πύργος - Πάνορμος ΤΑ ΔΥΟ ΣΠΗΛΑΙΑ.

Μήλος

Απολλώνια ή Πολλώνια Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΠΑΦΡΑΓΚΑ

Δονούσα ή Σταυρός

Χιβαδολίμνη Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΟΥ ΤΟΙΧΟΥ.

Κουφονήσια

Πάνω Κουφονήσι ΟΙ ΘΑΛΑΣΣΙΕΣ ΣΠΗΛΙΕΣ

Σίκινος

Χώρα ή Κάστρο Η ΜΑΥΡΗ ΣΠΗΛΙΑ

Φολέγανδρος

Φολέγανδρος ή Χώρα Η ΧΡΥΣΟΣΠΗΛΙΑ

Καραβοστάσης ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΤΣΗ

Δωδεκάνησα Αστυπάλαια

Ανάληψη ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΠΟΥΛΑΡΙΑΝΗΣ.

Βαθύ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΔΡΑΚΟΥ,

94


Λιβάδι Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΟΥ ΝΕΓΡΟΥ

Κάλυμνος

Κάλυμνος ή Πόθια ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑ

Βαθύς ΤΑ ΣΠΗΛΑΙΑ ΚΛΑΣΤΑΝΙ ΚΑΙ ΤΣΙΓΓΟΥΡΑ. ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΔΑΣΚΑΛΕΙΟ

Μασούρι ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ, Β.

Εμπορειός ΟΙ ΣΠΗΛΙΕΣ

Κάρπαθος

Κάρπαθος ή Πηγάδια Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΟΥ ΠΟΣΕΙΔΩΝΑ

Κάσος

Αγία Μαρίνα ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΕΛΛΗΝΟΚΑΜΑΡΑ. ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΣΕΛΑΪ

Κως

Κέφαλος ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΑΣΠΡΗ ΠΕΤΡΑ

Μεγίστη (Καστελόριζο)

Μεγίστη (Καστελόριζο) ΤΟ ΓΑΛΑΖΙΟ ΣΠΗΛΑΙΟ Ή ΦΩΚΙΑΛΗ

Πάτμος

Χώρα ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΗΣ ΑΠΟΚΑΛΥΨΗΣ

Ρόδος

Ρόδος ΟΙ ΠΕΡΙΕΡΓΕΣ ΣΠΗΛΙΕΣ

Καλιθιές ή Φαληράκι Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΗΣ ΚΑΛΑΜΟΝΙΑΣ

Σάλακος Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΗΣ ΜΑΚΑΡΟΥΝΑΣ. Η ΠΗΓΗ ΝΥΜΦΗ

Αρχάγγελος ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΚΟΥΜΕΛΟΥ

Τήλος

Μεγάλο Χωριό ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΧΑΡΚΑΔΙΟ

Χάλκη

Χάλκη ή Νημποριό Η ΣΠΗΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ .Ο ΚΑΜΕΝΟΣ ΣΠΗΛΙΟΣ


Αγία Μαρίνα Η ΝΕΡΟΣΠΗΛΙΑ

Ακρωτήρι ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΑΡΚΟΥΔΙΩΤΙΣΣΑ Ή ΑΡΚΟΥΔΙΑ

Γεωργιούπολη ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΚΟΥΡΝΑ

Θέρισο ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΣΑΡΑΚΗΝΑ

Μαλάξα ΟΙ ΣΠΗΛΙΕΣ ΑΧΛΟΔΟΛΑΚΚΙ και ΓΡΑΙ ΣΠΗΛΕ

Παλαιοχώρα ΟΙ ΣΠΗΛΙΕΣ ΖΟΥΡΕΣ και ΧΑΡΑΚΑΣ

Φουρνές Η ΣΠΗΛΙΑ "ΧΟΙΡΟΣΠΗΛΙΟΣ"

Χώρα Σφακιών - Φραγκοκαστέλο Η ΣΠΗΛΙΑ ΔΑΣΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗ

Ρέθυμνο

Ρέθυμνο ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ

Ζωνιανά ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΣΦΕΝΤΟΝΙ

Πέραμα ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ

Ηράκλειο

Αρκαλοχώρι ΤΟ ΜΙΝΩΙΚΟ ΙΕΡΟ-ΣΠΗΛΑΙΟ

Αρχάνες (Επάνω) ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ "ΧΩΣΤΟ ΝΕΡΟ"

Ασίτες (Κάτω και Πάνω) ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΣΑΡΧΟΥ Ή ΧΩΝΟΣ Ή ΝΥΧΤΕΡΙΔΟΣΠΗΛΙΟ

Βιάννος (Ανω) ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΒΙΓΛΑΣ

Ζαρός - Καμάρες ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΚΑΜΑΡΩΝ

Καρτερός - Αμνισός ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΗΣ

Μάταλα ΟΙ ΣΠΗΛΙΕΣ

Λασίθι

Μίλατος ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ

Οροπέδιο Λασιθίου ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΗΣ "ΤΡΑΠΕΖΑΣ" Ή ΚΡΟΝΕΙΟΝΣ


95


Δίδυμα ΤΑ ΔΥΟ ΣΠΗΛΑΙΑ (Δολίνες)

Κοιλάδα ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ (Φράγχθι)

Αρκαδία

Λεωνίδιο ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ "ΔΙΟΝΥΣΟΥ" (ΣΙΝΤΖΑΣ)

Παραλία Τυρού - Σαπουνακαίικων Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΩΝ ΕΡΩΤΕΥΜΕΝΩΝ

Αχαϊα

Καλάβρυτα ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΩΝ ΛΙΜΝΩΝ

Κλειτορία ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΩΝ ΛΙΜΝΩΝ

Κάτω Αχαϊα Η ΣΠΗΛΙΑ (ΝΕΡΑΪΔΟΤΡΥΠΑ)

Λακωνία

Νεάπολη ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ

Πύργος Διρού ΤΑ ΠΕΡΙΦΗΜΑ ΣΠΗΛΑΙΑ ΑΛΕΠΟΤΡΥΠΑ και ΒΛΥΧΑΔΑ

Μεσσηνία

Αγιος Νικόλαος ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ

Ιόνια Νησιά Ιθάκη

Βαθύ ΤΟ ΠΕΡΙΦΗΜΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΩΝ ΝΥΜΦΩΝ

Σταυρός Η "ΣΠΗΛΙΑ ΤΟΥ ΛΟΪΖΟΥΣ

Παξοί

Λάκκα Η ΘΑΛΑΣΣΙΝΗ ΣΠΗΛΙΑ ΤΗΣ ΥΠΑΠΑΝΤΗΣ

Λευκάδα

Σύβοτα Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΟΥ ΔΑΙΜΟΝΑ . Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΟΥ "ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ

Κεφαλλονιά

Φισκάρδο ΟΙ ΣΠΗΛΙΕΣ

Ληξούρι Η ΔΡΑΚΟΣΠΗΛΙΑ

Αργοστόλι ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΡΑΣΙΜΟΥ

Σάμη ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΖΕΡΒΑΤΗ . ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΜΕΛΙΣΣΑΝΗ. ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΔΡΟΓΚΑΡΑΤΗΣ ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΑΓΓΑΛΑΚΙ

Σκάλα ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΣΑΚΚΟΣ

Ζάκυνθος

Βολίμες ΟΙ ΠΕΡΙΦΗΜΕΣ ΓΑΛΑΖΙΕΣ

Κέρκυρα

Άγιος Ματθαίος ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ("Τρύπα του Πελάου")

Κύθηρα

Μυλοπόταμος ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ

Στερεά Ελλάδα Βόρεια Αττική

Πεντέλη Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΟΥ ΛΗΣΤΑΡΧΟΥ ΝΤΑΒΕΛΗ

Ανατολική Αττική

Παιανία ή Λιόπεσι ΤΟ ΠΑΝΕΜΟΡΦΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΚΟΥΤΟΥΚΙΣ

Σαλαμίνα

Μούλκι ή Αιάντειο Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙΔΗ

Σπέτσες

Σπέτσες Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΟΥ ΜΠΕΚΙΡΗ

Αιτωλοακαρνανία

Αστακός ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΚΥΚΛΩΠΑ

Ευρυτανία

Προυσός Η ΜΑΥΡΗ ΣΠΗΛΙΑ

Εύβοια

Κάρυστος ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΑΣ

Αιδηψός - Λουτρά Αιδηψού Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΟΥ ΣΥΛΛΑ

Λιχάδα - Αγιος Γεώργιος ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ

96


Σποράδες Σκύρος

Λιναριά ΟΙ ΣΠΗΛΙΕΣ

Σκόπελος

Σκόπελος ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΗΣ ΤΡΥΠΗΤΗΣ

Θεσσαλία Μαγνησία

Αγιος Λαυρέντιος Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΟΥ ΜΥΘΙΚΟΥ ΚΕΝΤΑΥΡΟΥ

Πλατανιά - Κατηγιώργης ΤΑ ΛΟΥΜΠΑΡΔΑ,

Χορευτό ΟΙ ΤΕΡΑΣΤΙΕΣ ΣΠΗΛΙΕΣ

Βυζίτσα ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΚΕΝΤΑΥΡΟΥ ΧΕΙΡΩΝΑ

Καρδίτσα

Κανάλια Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΣΑΝΑΚΑ

Μαυρομμάτι ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ

Λάρισα

Ελασσόνα ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ

Ήπειρος Ιωάννινα

Ιωάννινα ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ

Πραμαντά ΤΟ ΟΜΩΝΥΜΟ ΣΠΗΛΑΙΟ

Πρέβεζα

Πάργα ΟΙ ΣΠΗΛΙΕΣ

Μακεδονία Γρεβενά

Δεσκάτη ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ

Ζάκας ΤΑ ΣΠΗΛΑΙΑ

Καστοριά

Δισπήλι ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ

Κοζάνη

Ακρινή ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΣΚΟΤΕΙΝΟ

Ημαθία

Κάτω Βέρμιο ΤΑ ΣΠΗΛΑΙΑ

Νάουσα ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ "ΣΑΡΑΝΤΑ ΟΥΤΑΔΕΣ"

Ροδοχώρι ΤΟ ΝΕΟΛΙΘΙΚΟ ΣΠΗΛΑΙΟ

Κιλκίς

Κιλκίς ΤΟ ΔΙΩΡΟΦΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΣΤΟ ΛΟΦΟ ΤΟΥ ΑΪ-ΓΙΩΡΓΗ

Χαλκιδική

Πετράλωνα ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΩΝ ΠΕΤΡΑΛΩΝΩΝ

Θάσος

Παναγιά Η ΣΠΗΛΙΑ ΔΡΑΚΟΤΡΥΠΑ

Δράμα

Προσοτσάνη ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΟΥ ΜΑΡΑ

Σέρρες

Σέρρες ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ

Αλιστράτη ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ

Θράκη Έβρος

Μάκρη ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ

Διδυμότειχο ΟΙ ΔΥΟ ΣΠΗΛΙΕΣ

Ροδόπη

Μαρώνεια Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΟΥ ΚΥΚΛΩΠΑ

97

http://www.alistraticave.gr/


ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 5: Φαράγγια, Πηγή ΕΟΤ

Νησιά Βορείου Αιγαίου Ικαρία

Αρμενιστής ΤΟ ΦΑΡΑΓΓΙ ΤΟΥ ΧΑΛΑΡΗ


Σαμαριάς ΤΟ ΦΑΡΑΓΓΙ ΤΗΣ ΣΑΜΑΡΙΑΣ

Ανώπολη ΤΟ ΦΑΡΑΓΓΙ

Γεωργιούπολη ΤΟ ΦΑΡΑΓΓΙ ΤΟΥ "ΝΙΜΠΡΟΥ".

Επανωχώρι ΤΟ ΚΑΤΑΠΡΑΣΙΝΟ ΦΑΡΑΓΓΙ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΕΙΡΗΝΗΣ

Θέρισο ΤΟ ΕΠΙΒΛΗΤΙΚΟ ΦΑΡΑΓΓΙ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ

Μαλάξα ΤΟ ΜΙΚΡΟ ΦΑΡΑΓΓΙ

Παλαιοχώρα ΤΟ ΜΙΚΡΟ ΦΑΡΑΓΓΙ ΑΝΥΔΡΟΙ-ΓΙΑΝΙΣΚΑΡΗ

Τοπόλια ΤΟ ΤΟΠΟΛΙΑΝΟ ΦΑΡΑΓΓΙ

Ρέθυμνο

Κοξαρέ ΤΟ ΕΠΙΒΛΗΤΙΚΟ ΦΑΡΑΓΓΙ

Ηράκλειο

Βιάννος (Ανω) ΤΟ ΦΑΡΑΓΓΙ ΒΙΑΝΝΟΥ-ΑΜΙΡΑ

Ζαρός - Καμάρες ΤΟ ΦΑΡΑΓΓΙ

Λασίθι

Οροπέδιο Λασιθίου (Τζερμιάδο) ΤΟ ΦΑΡΑΓΓΙ ΤΟΥ ΧΑΒΓΑ


Νέα Επίδαυρός ΤΟ ΦΑΡΑΓΓΙ ΒΟΘΥΛΑΣ

Ερμιόνη ΤΟ ΦΑΡΑΓΓΙ ΚΑΤΑΦΥΚΙ

Αρκαδία

Στεμνίτσα (Υψούς) ΤΟ ΦΑΡΑΓΓΙ ΤΟΥ ΛΟΥΣΙΟΥ

Αχαϊα

Καλάβρυτα ΤΟ ΦΑΡΑΓΓΙ ΤΟΥ ΒΟΥΡΑΪΚΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ

Καλέντζι ΤΟ ΜΙΚΡΟ ΦΑΡΑΓΓΙ ΠΟΡΟΣ.

Μεσσηνία

Καρδαμύλη ΤΟ ΦΑΡΑΓΓΙ ΤΟΥ ΒΥΡΟΥ

Ιόνια Νησιά Κύθηρα

Αγία Πελαγία ΤΟ ΦΑΡΑΓΓΙ ΤΗΣ ΛΑΓΚΑΔΑΣ

Μητάτα ΤΟ ΦΑΡΑΓΓΙ ΤΟΥ ΤΣΑΚΩΝΑ

Στερεά Ελλάδα Αιτωλοακαρνανία

Αγρίνιο ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΦΑΡΑΓΓΙ ΤΗΣ ΚΛΕΙΣΟΥΡΑΣ

Εύβοια

Νέα Στύρα ΤΟ ΦΑΡΑΓΓΙ ΤΟΥ ΧΑΡΑΚΑ

Ήπειρος Ιωάννινα

Μονοδένδρι ΤΟ ΦΑΡΑΓΓΙ ΤΟΥ ΒΙΚΟΥ

Μακεδονία Ημαθία

κάτω Βέρμιο ΤΟ ΦΑΡΑΓΓΙ ΤΟΥ ΣΕΛΙΟΥ

Πιερία

Αγιος Δημήτριος ΤΟ ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΟ ΦΑΡΑΓΓΙ ΤΟΥ ΟΛΥΜΠΟΥ και Η ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΣΤΕΝΑ ΤΗΣ ΠΕΤΡΑΣ.

98


ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 6: Οι κυριότερες ιαματικές πηγές- Λουτροπόλεις. Πηγή ΕΟΤ.

Νομός, Δήμος ή Κοινότητα Ονομασία ιαμ. πηγής Χαρακτηρισμός πηγής

ΑΤΤΙΚΗΣ

Βουλιαγμένης ΒουλιαγμένηςΧλωριονατριούχος υποθέρμη, υπέρτονη

Μεθάνων Μέθανα Θερμή θειούχος αλιπηγήΕΥΒΟΙΑΣΛουτρών Αιδηψού Αιδηψός ΑλιπηγήΗΛΕΙΑΣΖαχάρως Καϊάφας ΥδροθειοχλωριονατριούχοςΚυλλήνης Κυλλήνη ΥδροθειοχλωριονατριούχοςΜανωλάδος Κουνουπελίου Υδροχλωριούχος αλιπηγήΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΛαγκαδά Λαγκαδά ΑκρατοθέρμηΚΑΒΑΛΑΣΕλευθερών Ελευθερές ΕλευθέρεςΚΑΡΔΙΤΣΗΣΛουτροπηγής Σμόκοβο Αλκαλική θειοπηγήΚΟΡΙΝΘΙΑΣΛουτρακίου- Περαχώρας Λουτράκι Υπόθερμη χλωριονατριούχοςΚΥΚΛΑΔΩΝΚύθνου Κύθνος Σιδηρούχος αλιπηγήΣΑΜΟΥΑγίου Κηρύκου Ικαρία Υπέρθερμη ραδιενεργόςΣΕΡΡΩΝΝιγρίτης Νιγρίτα Αλκαλική θειοπηγήΦΘΙΩΤΙΔΟΣΘερμοπυλών- Καλλιδρόμου Θερμοπύλες Θερμή υδροθειοχλωριονατριούχοςΚαμένων Βούρλων Καμένα Βούρλα Ραδιενεργός χλωριονατριούχοςΠλατυστόμου Πλατύστομο Αλκαλική θειοπηγήΥπάτης Υπάτη Υδροθειοχλωριονατριούχος οξυπηγή

99


100

Documents

politistikos tourismos