I- POLITIKA KRIMINALE DHE OBJEKTI I STUDIMIT TE SAJCESHTJET: . KUPTIMI MBI POLITIKEN KRIMINALE . OBJEKTI I POLITIKES KRIMINALE . FAKTORET QE NDIKOJNE . RENDESIA E POLITIKES KRIMINALE . RAPORTET ME SHKENCAT E TJERA 1.1 KUPTIMI MBI POLITIKEN KRIMINALE- “Politike”- Veprimtari e pushtetit shteteror qe lidhet me qeverisjen e drejtimin e shtetit, maredhenjet me shtetet e tjera, qe ka per qellim te ruaje e forcoje bazen ekonomike, rendin shoqeror, veprimtarine e nje partie, grupi shoqeror ose dikujt qe lidhet me ceshtjen e shtetit.- “P.ekonomike, P. e jashteme e tj”.. Qellimi eshte te cilesohet e dallohet veprimtaria e nje fushe te caktuar ne punet e shtetit, me parimet, rregullat e procedurat e punes e tj.- Politika kriminale ka te beje me veprimtarine e institucioneve te drejtesise penale dhe organeve te tjera te ngarkuara nga ligji per ruajtjen e rendit shoqeror, parandalimin e krimit dhe zbatimin e ligjit.Disa perkufizime per P.Kriminale“- “nje teresi procedurash me anen e te cilave shoqeria reagon ndaj nje dukurie kriminale”-“teresi e masave te ndryshme penale dhe masave te tjera qe kane per qellim mbrojtjen e shoqerise nga krimi dhe qe kane te bejne me autoret e krimit e mbrojtjen e viktimave”-“disipline teorike dhe praktike qe meret me parandalimin e kriminalitetit si dukuri individuale dhe kolektive”. -“Ajo perfshin strategjine e pergjitheshme te luftes kunder kriminalitetit si dhe masat e tjera qe perdor shoqeria ndaj tij”.-Konceptimi i ngushte. “reagim represiv; denimi penal”-Konceptimi i gjere.”perfshin edhe parandalimin dhe veprimtarine e institucioneve shteterore”-“Politika kriminale eshte teresi e masave te karakterit penal dhe jo penal qe synojne te parandalojne kriminalitetin si dukuri individuale e kolektive ne nje vend dhe kohe te caktuar”1.2 OBJEKTI I POLITIKES KRIMINALE-Fillimisht objekt ka qene denimi dhe masat represive ndaj autorit-Aktualisht P.Kriminale eshte e orjentuar ne masat e parandalimit te kriminalitetit-Objekti i studimit perfshin .legjislacionin .institucionet ligjzbatuse e ato te drejtesise .strategjite e programet per parandalim-Legjislacioni penal, procedurial, ai per institucionet, i vecante e tj.-Institucionet e policimit, prokuroria, dhe sistemi i drejtesise-Strategjite ne fushen penale,sociale,ekonomike e tj.1.3 FAKTORET QE NDIKOJNE NE P.KRIMINALEa. Faktoret kulturoreb. Faktoret demografikec. Faktoret ekonomike

d. Faktoret politikedh. Faktoret e sigurisee. Kriminalitetif. Krimi nderkombetarg. Orjentimet e P.kriminale nderkombetaregj. Opinioni publikSuksesi i politikes kriminale varet nga .parimet mbi te cilat funksionon .niveli i legjislacionit penal dhe zbatimi i tij .sistemi i masave penale per luftimin e krimit .standartet dhe eficenca e institucioneve .masat e parandalimit te pergjithshem e vecante .sistemi i ekzekutimit te vendimeve penale dhe institucionet e riedukimit1.4 RENDESIA E POLITIKES KRIMINALE-Rendesia e kesaj disipline .per objektin qe studjon .per instrumentat qe perdor-Synimi eshte .Te mbahet rregulli shoqeror; mbrohet shoqeria -Persosja e funksioneve te denimit .frikesimi kolektiv, individual .ndalimi i veprimtarise .risocializimi i autorit -Kombinimi i masave penale me ato sociale-1.5 RAPORTET ME SHKENCAT E TJERAa. Me te drejten penaleb. Me kriminologjinec. Me penologjined. Me kriminalistikene. Me politiken socialeII- BAZAT JURIDIKE TE POLITIKES KRIMINALECESHTJET: . BAZAT JURIDIKE TE POLITIKES KRIMINALE . SISTEMI I DREJTESISE PENALE DHE ORGANEVE TE TJERA2.1 BAZAT JURIDIKEa-Kushtetute e R.Shqiperise .rregullon institucionet kushtetuse .te drejtat dhe lirite themelore .parimet kryesore e tjb-Kodi penal dhe ligje te tjera .ben inkriminimin e sjelljeve .ben dekriminalizimin .ligjet e reja te vecanta

c-Kodi i procedures penale .ben regullimin e inst.ndjekjes penale, drejtesise .procedurat e punes .ekzekutimi i vendimeve penale .procedurat per grupe shoq.vecanta c-Ligjet e vecanta .Per organizimin e pushtetit gjyqesor .Per prokurorine e republikes .Per policine gjyqesore .Per ministrine e drejtesise .Per keshillin e larte te drejtesise .Per gjykaten e krimeve te renda .Per avokatine .Per permbarimin gjyqesor .Per ekzekutimin e vendimeve penale .per te drejtat dhe trajtimin e te denuarve Aktet nderkombetare .Konventa Evropiane per te drejtat e njeriut .kunder terrorizmit .kunder krimit te organizuar .kunder trafikut te qenjeve njerzore .kunder pastrimit te parase .kunder dreogave e lendeve psikotrope .kunder korupsionitMareveshjet shumepaleshe e dypaleshe2.2 SISTEMI I DREJTESISE PENALEDHE ORGANEVE TE TJERA LIGJZBATUSE Sistemi i zbatimit te Politikes kriminale a.organet e pushtetit gjyqesor b.organe te pushtetit ekzekutiv - Sistemi gjyqesor perbehet c-Gjykata e larte b-Gjykata e Apelit + Gjykata e krimeve te rendaa-Gjykata e shk.pare + Gjykata administarative- Kopetencat e cdo niveli te gjykates- Funksionimi administrativ- Dhenja e drejtesiseDisa alternative permiresimi .Thjeshtimi i procedurave penale .Ulja e ceshtjeve per gjykim .Shfrytezimi i burimeve te sherbimit privat .Shtimi i trasparences .Mbeshtetja financiare .Perforcimi i standarteve profesionale .Perforcimi i cilesive te personalitetitProkuroria

.Eshte inst.ndjekjes penale, perfaqeson akuzen .nuk eshte pjese e sistemit gjyqesor .eshte e org. prane sistemit gjyqesor .kryen hetime, kontrollon ato .mbron interesat e shtetit, shoqerise .zbaton masat e sigurise .vendos fillimin ose jot e procedimit penal .ekzekuton vendimet penale te gjykatesPolicia .Eshte inst.administrates shteterore, me mision .te ruaje rendin e sigurine publike, zbatoje ligjet dhe hetoje krimin. .te jape ndihmen qytetareve .sherbimet parandaluse .bashkepunimi me komunitetin .zbulimi i krimeve (funksionet e policies gjyqesore) .ekzekutimi i vendimeve penale e tj.Sistemi i ekzekutimit te vendimeve.Vendet e paraburgimit per te arestuarit e ndaluarit.Burgjet per te denuarit me burgim.Programet e riedukimitSherbimi i avokatise .Mbron te drejtat, interesat e individit .Bashkepunon me gjykatenSherbimi i permbarimit .Nuk eshte pjese e gjyqesorit .Ekzekuton vendimet penale, titujt, .Denimet me gjobe dhe ato plotesuse III . ZHVILLIMI HISTORIK I POLITIKES KRIMINALE CESHTJET: . POLITIKA KRIMINALE NE SHOQERINE E LASHTE . POLITIKA KRIMINALE NE MESJETE . POLITIKA KRIMINALE NE KOHEN E RE . POLITIKA KRIMINALE NE SHOQERINE BASHKEKOHORE 3.1 Politika kriminale ne shoqerine e lashte- e shoqerine primitive . njerzit jetonin se bashku, mbroheshin se bashku . reagimi me debim, hakmarje, shperblim, pajtim - Ne shoqerine skllavopronare . inkriminimi i veprimeve, sjelljeve . ngritja e sistemit te gjykimit e denimit . dhenja e denimeve te ashpra . (ligjet e Hamurabit, ato Manu ne Indi, Dragonit ne Greqi, 12 tabelat e tj )Mendime te filozofeve te kohes

Platoni . kriminelet e pandreqshem te eleminoheshin . te jepeshin edhe denime te tjera . ligjet te beheshin qe njerzit te largoheshin nga krimiAristoteli . te aplikohej denimi penal njelloj per te gjithe . barazia para ligjitCiceroni, Ulpiani . denimi ti sherbente parandalimit te krimit . denimet te jepeshin sipas ligjit3. Politika kriminale ne mesjet- Shek.XII-XVII eshte periudha e feudalizmit . ndertoi ligje per mbrojtjen e pushtetit e interesave . ngriti institucionet qe do zbatonin ligjet . denime te ashpra (sy per sy, dhemb per dhemb) . ndikimi i fuqishem i kishes . inkuizicioni kishterimitPolitika ne kohen e re- Periudha nga shek. XVII deri ne XIX njihet si faza e pare e kapitalizmit- Ndikimi i ideve te revolucionit francez 1789 .per krijimin e legjislacionit penal .per politiken e denimit-Tomas Hobs, Hygo Groci, Zhan Loku, Spinoza, Zh.Rusoi, Monteskje, C.Bekaria e tj. . per ligjeshmerine . per zbutjen e denimeve . per procedurat . kufizimin e denimit me vdekjeMjetet kryesore te politikes kriminale . ligjet per mbrojtjen e interesave . sistemi i organeve gjyqesore . organet per zbatimin e denimeve . ngritja e burgjeve Ulpiani “burgjet duhet te sherbejne vetem per paraburgim e jo per ndeshkim”Shkolla klasike penale (Cezare Bekaria) . parimi i ligjeshmerise . ”nuk ka denim pa ligj”Shkolla antropologjike (Cezare Lombrozo) . nuk duhej denuar vepra penale, por autori . te studjohej e njihej autori . individualizimi i denimitShkolla pozitiviste fund shek XIX .(Enriko Ferri) . vemendja tek autori i krimit . individualizimi i denimitShkolla sociologjike fillim i shek.XX . ishte per mbrojtjen shoqerore . kombinim i denimit penal me masat shoqerore

. pergjegjesia penale sipas rrezikshmerise autorit3.4 Politika kriminale ne shoqerine bashkekohore- P.kriminale eshte pjese e politikes shteterore- Orjentimi i saj parandalimi i kriminalitetit- Organizmat nderkombetare- Instrumentat nderkombetare . konventat e ndryshme . gjykata nderkombetare e hages- Roli i organizmave nderkombetare . Komisionet e OKB per ceshtje te ndryshme ….per ceshtjet sociale ….per burgjet . Shoqatat per mbrojtjen shoqerore . Shoqarta per te drejten penale . Shoqata kriminologjike e tjLlojet e denimeve . denime me burgim . denime me gjobe . heqje e lirise ne disa forma . entet shkollore . entet per naten . puna shoqerisht e dobishme . heqja e denimit me vdekje e tjIV.ZHVILLIMI I POLITIKES KRIMINALE SHQIPTARECESHTJET . DERI NE KRIJIMIN E SHTETIT SHQIPTAR . PAS SHPALLJES SE PAVARESISE . PAS LUFTES DYTE BOTERORE . POLITIKA KRIMINALE PAS VITEVE 19904.1 POLITIKA KRIMINALE DERI NE KRIJIMIN E SHTETIT SHQIPTARElemente te P.krim.ne lashtesi e mesjete. Ne shtetin Ilir shek.IV para krishtit, normat penale ruanin rendin politik e shoqeror skllavopronar te . Jepeshin denime te ashpra si debimi, bojkotimi, burgimi, denimi me vdekje, gjakmarja. Edhe ne shtetin e Epirit jepeshin te njejtat denime. Denimet perdoreshin nga pleqesite, kuvendet e burave. Vepronon edhe normat e te drejtes zakonore.. Me pushtimin e Shqiperise nga Romaket ne shek 168 para krishtit u perhapen idete e juristeve Ulpiani, Seneka e tjNe mesjete shek. XII deri XIV P.kriminale u ndertua e zbatua nen influencen e mendimit juridik bizantin, ndikim i perandorit Justinian.. Denimet. gjymtimi, burgimi, denimi me vdekje,. Synimi ishte hakmarja, denimi e jo riedukimiDenimet e te drejtes zakonore jepeshin nga gjyqet e pleqve ne vendin tone.

. Vepronte edhe e drejta kishtare, e cila denonte veprat qe preknin doktrinen fetare, krimet ndaj marteses, familjes, vajzave e tj. Statutet e qyteteve bregdetare. Ne shek.XIV Duresi, Shkodra, Ulqini, Drishti, Tivari kishin statutet e vet ate veteqeverisjes. Zbulimi ne vitin 1997 nga nje studjuse italianeStatuti permban 268 nene dhe pershkohej nga :Parimi i ligjeshmerise, fajesise, institutit te bashkepunimit, atij te denimit e tj. Ketu gjejme: a) lloje te veprave penale si vrasja, plagosja, vjedhja, fallsifikimi, veprat kunder drejtesise, ryshfeti i gjyqtareve, b) denimet me gjobe, debim, burgim, konfiskim, denim me vdekje me prerje te kokes c) norma te procedures penale per berjen e gjyqeve nga gjyqtaret ose mbreti si paraqitja e provave, pyetja e deshmitareve, marja dhe shpallja e vendimeve e tj.Ne shtetin e Skenderbeut shek.XV lufta kunder krimit behej nepermjet normave penale dhe denimeve te ashpra. Denimet ishin: . prerja e gjymtyreve . burgim i perjetshem ne keshtjelle . denimi me vdekje . zbatohej e drejta e faljes se denimit . zbatoheshin normat e te drejtes zakonore penaleE drejta zakonore shqiptare- Kanuni i Leke Dukagjinit, i Skenderbeut, i Laberise,- Kanunet ishin mjeti kryesor i luftes kunder krimit- Denimet ishin lecitja, debimi, gjoba, djegja e shtepise, gjymtimi, denimi me vdekje dhe gjakmarja.Elemente te P.kriminale ne shek.XVII- ne vitin 1756 ne pashallekun e Shkodres vepronin tre lloj normash juridike a) sheriati ose ligjet e pergjitheshme b) e drejta kishtare per te krishteret c) e drejta zakonore perfshire edhe ate penale- ne pashallekun e Janines vepronin “bujurdite”qe permbanin paralajmerime mbi pergjegjesite per mosrespektimin e ligjeve.- rolin kryesor ne pashalleqe e luanin ndeshkimet e renda, sistemi gjyqesor, si dhe shmangja graduale nga e drejta zakonore dhe perqafimi i modelit perendimor ne politiken kriminale.Elemente te P.kriminale ne shek.XIX-Zhvillimi i mendimit te rilindsave e patrioteve .kerkonin qe denimi ti pershtatej veprimit te kryer .te ndertohej nje gjykate perendimore, shqiptare-Roli i lidhjes se Prizrenit 1878 per krijimin e shtetit shqiptar, parandalimin e krimit, denimin e tij, krijimin e ligjeve e gjykatave shqiptare,4.2 POLITIKA KRIMINALE PAS SHPALLJES SE PAVARESISE Kuvendi i Vlores krahas masave te tjera, . mori masa per nxjerjen e ligjeve te reja, . ngritjen e institucioneve shteterore

. beri pershtatje te ligjeve osmane . aktivizoi gjykatat per te zbatuar ligjet e kohes- Venja ne qershor te 1914 ne zbatim e ligjit Per gjykatat e drejtesise ne Shqiperi, ku filloi gjykata fillore, ajo e apelit dhe e diktimit.- Perfshirja e vendit ne luften e pare boterore ne 1914-1918 pengoi zbatimin e politikes Kongresi i Lushnjes ne 1920 dhe qeveria e Zogut hodhen hapa te mira ne drejtim te : . politikes ndeshkimore me kodin e ri penal te 1928 . krijimit dhe funksionimit te sistemit te drejtesise . prokuroria, gjykatat, xhandarmeria. Organet e zbatimit te denimeve e tj te modelit perendimor. . zhvillimin e mendimit teorik juridik, penal, kriminologjik sipas pikpamjeve pozitiviste e sociologjike te kohes . vepra “e drejta ndeshkimore” e Terenc Tocit . denimet e ashpra ndaj krimit politik e kundershtareve, internimet, sekuestrimet, djegjet e shtepive te aratisureve, vec denimeve te tjera.Elemente te P.kriminale ne vitet 1939-1944- Nderprerja e zbatimit te ligjeve dhe masave te mara - Pushtusit perdoren te gjitha mjetet ne funksion te qellimit kunder popullit shqiptar- Sistemi i drejtesise u vu ne sherbim te pushtusve te huaj, krimi u perhaps me shpejtesi- Denimet ne qytetet e pushtuara komandoheshin nga pushtusit fashiste- Koferenca e Pezes caktoi detyra per keshillat e reja per luften kunder krimit, konflikteve, pajtimet e tj.- Rregullorja e keshillave ne shtator 1943 permbante elemente te politikes kriminale.- Politika e denimeve udhehiqej nga idologjia e kohes qe drejtonte luften per denime te ashpra.- Funksionimi i gjykatave partizane per denimin e tradhetareve e spiuneve, atyre qe ishin armiq.4.3 POLITIKA KRIMINALE 1944 - 1990- Clirimi i Shqiperise ne nendor 1944 dhe vendosja e rendit te ri ekonomiko shoqeror. Sistemi komunist.- Modeli i shtetit, ligjeve, institucioneve dhe drejtesise u vendos sipas atij te B.Sovjetik- Parimet baze ishin partishmeria, lufta e klasave- Politika kriminale ishte nje mjet ne duart e sistemit politik. Partia mbi cdo gje e kedo. Politizimi.- U hoq avokatia dhe prish ministria e drejtesise- Politizimi i denimit “denimi penal eshte nje mjet shterngimi me karakter politik, idologjik i shtetit socialist ne luften e klasave..”k.penal 1977.- Ky kod parashikonte 33 raste te denimit me vdekje si dhe nje sere denimesh te renda.- Prioriteti i denimeve per krimet e quajtura kundra shtetit si dhe atyre ne ekonomi. - Elementet kryesore te luftes kunder kriminalitetit: . legjislacioni penal e ai procedurial . masat e sigurimit nga ministria e brendeshme . zbatimi i denimeve penale . parandalimi i pergjithshem shteteror e shoqeror . parandalimi i posacem . mendimi teorik ne fushen juridike, penale e tj

4.4 POLITIKA KRIMINALE PAS VITEVE 1990- Ndryshimi i sistemit politik e shoqeror ne Shqiperi- Ndryshimi i sistemit te politikes kriminale- Zbatimi i parimeve te pergjitheshme te demokracise, ligjeshmerise, humanizmit e drejtesise- Hartimi i kodit te ri penal 1995, atij procedurial - Ratifikimi i konventave te ndryshme nderkombetare- Ngritja e ministries se drejtesise, avokatise- Ngritja e sistemit te ri te drejtesise (gjykatave)- Ndryshimi i rolit te prokurorise- Ndryshimi i statusit dhe rolit te policise se shtetit- Modelimi i ri i organeve te tjera ligjzbatuseSistemi i denimevea) denimet kryesore Per krimet: burgim i perjetshem; burgim; gjobePer kundravajtjet penale: burgim; gjobeb) denime plotesuse . ndalimi i te drejtes per te ushtruar funksion publike . konfiskimi i mjeteve te vepres penale e produkteve . ndalimi per te drejtuar automjete . heqja e dekoratave, titujve te nderit . heqja e te drejtes ushtrimit nje veprimtarie, mjeshte . heqja e te drejtes detryra drejtuse ne persona juridik . ndalimi per te qendruar ne nje vend ose disa njesi . nxjerja jashte teritorit . detyrimi per publikim te vendimit gjyqesorAlternativat e denimit me burgim . copezimi i denimit me burgim . pezullimi i ekzekutimit te vendimit me burgim, vendosja ne prove e te denuarit . detyrimi per kryerjen e nje pune ne interes publik . lirimi para kohe me kusht - Heqja e denimit me vdekje- Synimi i politikes kriminale eshte parandalimi i kriminalitetit- Ajo eshte e ndertuar sipas modelit perendimor; sipas rekomandimeve te politikes perendimore per luften kunder krimit, sidomos atij te organizuar. V. POLITIKA KRIMINALE PAS REFORMAVE NE KODIN PENAL ( 2001 – 2004) CESHTJET . NDRYSHIMET E POLITIKES KRIMINALE NE VITIN 2001 . NDRYSHIMET GJATE VITEVE 2003-2004 5.1 NDRYSHIMET E POLITIKES KRIMINALE NE VITIN 2001Reforma e bere ne vitin 1995 . ligji penal, ai procedurial, modeli, parimet, . institucionet ligjzbatuse, modeli, parimet . sistemi i drejtesise, modeli, permbajtja . ashpersimi i denimeve

. heqja e denimit me vdekje . mungesa e stabilitetitFaktoret qe ndikuan per ndryshime

. nevoja e harmonizimit me legjislacionin e brendshem; dhe me aktet nderkombetare . pasojat e ardhura pas shtatorit 1998 . gjendja e renduar e krimit kunder personit . gjendja e trafiqeve te njerzve, femrave e tj . faktoret ekonomiko-shoqerore . gjendja e dobet e institucioneve . nevoja e perforcimit te ligjeve, e stabilitetitLigjet e reja te miratuara ne vitin 2001 . ligji nr. 8733 dt. 24. 01. 2001 Per disa shtesa e ndryshime ne Kodin penal te vitit 1995 . ligji nr. 8750 dt. 26. 03. 2001 Per parandalimin dhe luften kunder lendeve narkotike e psikotrope . ligji nr. 8792 dt. 10. 05. 2001 Per krijimin e qendres se perpunimit te dhenave . ligji nr. 8678 dt. 14. 05. 2001 Per organizimin dhe funksionimin e M. Drejtesise . ligji nr. 8811 dt. 17. 05. 2001 shtese ne ligjin per pushtetin gjyqesor. ligji nr. 8839 dt. 22. 11. 2001 Per grumbullimin, administrimin dhe ruajtjen e informacionit te klasifikuar policor.. ligji nr. 8677 dt. 2. 11. 2000 Per organizimin dhe funksionimin e Policise gjyqesoreShtesat dhe ndryshimet ligjore . harmonizuan kodin penal me Kushtetuten e R.Sh. . vendosen bazat dhe parimet e ligjit penal . vendosen pergjegjesine penale per shtetasit e huaj . riten gjoben per autoret e krimeve 100 mije- 10 milione leke; per k.penale 50mije-5 milione . perforcuan kritetet per lirimin para kohe me kushtNe pjesen e posacme . ripunuan dhjete nene per krimet kunder jetes e shendetit dhe riten sanksionet . shtuan denimet me burgim e gjobe per rembimin, mbajtjen peng, krimet kunder lirise . bene ndryshime per lendet e drogave, shtuan shitjen, afrimin, dhenjen e marjen ne cdo forme, shperndarjen, tregetimin, trasportimin e tj. . forcuan denimet per krimet e droges si dhe pastrimin e parave te pista, prodhimin e mallrave industriale, nderhyrjet ne trasmetimet kompjuterikeAshpersimi i politikes se denimeve . heqja e denimit me vdekje . vendosja e burgimit te perjetshem ne 15 nene . shtimi i disa figurave te reja te veprave penale . u riten sanksionet ndaj autoreve si :

. gjoba u rit me 9 nene . burgimi me maksimum 15 vjet, ne 22 nene . burgimi me maksimumi 20 vjet, ne 13 nene . burgimi ne maksimum 25 vjet, ne 1 nen

5.2 NDRYSHIMET GJATE VITEVE 2003-2004Faktoret qe diktuan ndryshimet e plotesimet . nevoja e perforcimit te luftes kunder krimit te organizuar dhe korupsionit

. zbatimi i detyrimeve qe ridhnin nga konventat nderkombetare te OKB e organizma te EvropesLigjet qe u miratuan. ligji nr. 9017 dt. 6. o3. 2003 per disa shtesa ne k.p.. ligji nr. 9030 dt. 13. 03. 2003 per disa shtesa ne k.p.. ligji nr. 9086 dt. 19. 06. 2003 i cili plotesoi figurat e veprave per terrorizmin, pastrimin e parave e tj.. ligji nr. 9187 dt.12.02. 2004 Per disa shtesa e ndryshime ne K.procedures penale . ligji nr. 9188 dt. 12. 02. 2004 qe plotesoi figuren e rembimit te personit, trafikimit te femrave, e riti masen e gjobes. ligji nr. 9258 dt. 15. 07. 2004 per masat kunder financimit te terrorizmit. ligji nr. 9275 dt. 16. 09. 2004 i cili beri shtesa e ndryshime ne 39 nene te Kodit penal per goditjen e krimit te organizuar.. ligji nr. 9284 dt. 30. 09. 2004 Per parandalimin e goditjen e krimit te organizuar . ligji nr. 9205 dt. 15. 03. 2004 Per mbrojtjen e deshmitareve dhe bashkepunetoreve te drejtesise. ligji nr.9157 dt. 04. 12. 2003 Per pergjimin e telekomunikimeve. ligji nr. 9276 dt. 16. 09. 2004 Per disa shtesa e ndryshime ne K.procedures penaleNdryshimet e bera . Ndryshimet ne Kodin penal prekin 166 nene nga 355 qe ka gjithesej ai.. Ndryshimet e P.kriminale konsistojne ne :a) percaktimin e figurave te reja te veprave penaleb) plotesimin e ndryshimin e disa neneve te meparsh.c) perforcimin e mjeteve dhe procedurave ligjored) forcimin e sanksioneve penale

Konkretisht. u plotesuan nenet per organizaten kriminale, banden e armatosur, organizaten teroriste, grupin e strukturua. u plotesuan nenet per terrorizmin, pastrimin e produkteve te vepres penale. u shtua denimi per keto vepra ne rrethana cilesuse. u perjashtua nga denimi, ose ul ai, kur pjestari i bandes ndihmon e bashkepunon. u bene ndryshime per korupsionin aktiv e ate pasiv; ne sektorin publik dhe ate privat; org.drejtesise. dispozita te reja per krijimin, organizimin, pjesmarjen, funksionimin, fshehjen e fondeve e pasurive nga personat qe meren me terorizmin. u rit denimi me burgim te perjetshem ne 17 nene Aktet nderkombetare te ratifikuara. konventa Evropiane Per parandalimin e tortures dhe trajtimit cnjerezor.ligji 8135 dt.31.7. 1996. organizata nderkombetare e Policise kriminale Interpol ligji. 8427 dt. 14.12. 1998. konventa Ksh. Evropes per ekstradimin dhe dy protokolleve shtese ligji. 8322 dt.2.4.1988. konventa Ksh. Evropes per trasferimin e personave te denuar ligji. 8499 dt. 19.6. 1999. konventa Ksh. Evropes per trasferimin e procedimeve ne ceshtjet penale ligji. 8497 dt.10.6.1999

. konventa Ksh. Evropes per ndihme te ndersjellte juridike ne fushen penale dhe protokollin e saj shtese ligji. 8498 dt. 10.6. 1999. konventa e K.bashkuara kunder trafikut te paligjshem te drogave e lendeve psikotrope ligji. 8722 dt. 26.12. 2000. konventa Evropiane per shtypjen e terrorizmit ligji. 8624 dt. 13.7.2000. konventa nderkombetare kunder marjes se pengjeve ligji. 8837 dt. 13.7.2001. konventa per korupsionin ligji. 8837 dt.13.7.2001. konventa nderkombetare per luften kunder financimit te terrorizmit ligji. 8865 dt. 14.3.2002. konventa K.bashkuara kunder krimit te organizuar nderkombetar dhe dy protokolleve shtese ligji. 8920 dt. 11.7. 2002. statuti i Romes per gjykaten nderkombetare penale ligji. 8994 dt.23. 12.2002. konventa per krimin ne fushen e kibernetikes ligji. 8888 dt. 25.4 2002. konventa Evropiane per vlefshmerine nderkombetare te gjykimeve penale ligji. 9068 dt. 15.5. 2003Perforcimi i institucioneve. Krijimi i Prokurorise se krimeve te renda. Krijimi i Gjykates se krimeve te renda l.nr.9110 dt.24.7.2003 . Perforcimi i strukturave te specializuara te Policise se shtetit sipas drejtimeve .per terrorizmin; trafiqet e qenjeve njerzore .pastrimin e parave; drogat; korupsionin e tj. Forcimi i kontrollit te brendshem financiar per perdorimin e fondeve publike. Goditja e personave ne kerkim dhe grupeve kriminale VI. VEPRAT PENALE KUNDER PERSONIT DHE POLITIKA KRIMINALEPOLITIKA KRIMINALE . NDAJ KRIMEVE KUNDER JETES . VEPRAVE KUNDER SHENDETIT . KRIMEVE SEKSUALE . VEPRAVE KUNDER LIRISE SE PERSONIT . VEPRAVE KUNDER MORALIT . VEPRAVE KUNDER FEMIJEVE KUNDER PERSONIT

- Personi si qenje njerezore me vlerat dhe te drejtat e tij ,ka qene ne qender te zhvillimit te shoqerise

- Pjese e ketij zhvillimi ka qene edhe mbrojtja e garantimi i jetes e te drejtave ne cdo rend ekon.shoqer.

- Percaktimi ne ligj i kesaj mbrojtje ne cdo sistem- Funksionimi i kanuneve ne malesite e zonat e thella- Funksionimi i strukturave shteterore per mbrojtjen e ligjit dhe njerzve nga krimet

e plackitjet- Funksionimi i gjykatave per dhenjen e drejtesise- Denimet e ashpra per vrasesit e perdhunusit- Perdorimi i ndermjetesimit, e pajtimit- Politika kriminale ndaj krimeve kunder personit, eshte pjese e politikes se

pergjitheshme kunder kriminalitetit

- Nisur nga rrezikshmeria dhe pasojat e ketij lloji kriminaliteti, historikisht i eshte dhene perparesi

- Aktet nderkombetare per te drejtat dhe lirite themelore te njeriut, vene ne qender te vemendjes jeten dhe sigurine si vlerat me te rendesishme te njeriut

- Mbrojtja e vecante e personit nga kushtetuta e vendit, e cila ne permbajtjen e vete ka te drejtat dhe lirite

Mbrojtja qe ben Kodi penal i R.Shqiperise- duke vendosur ne qender te objektivit dhe qellimit individin me te drejtat dhe lirite e tij- nepermjet pjeses se pergjitheshme; parimeve e tj- nepermjet permbajtjes se krereve per krimet kunder njerezimit; kunder pasurise e

ekonomise;- veprave kunder mjedisit; akteve terroriste; krimeve kunder autoritetit te shtetit;

kunder drejtesise e tj- nepermjet kreut te vecante II- teVeprat penale kunder personit (nenet 76 – 133)a- Krimet kunder jetes nenet 76-85b- Krimet kunder shendetit nenet 86-99c- Krimet seksuale nenet 100-108d- Krimet kunder lirise nenet 109-112e- Krimet kunder moralit nenet 113-123 f- Krimet kunder femijeve, familjes 124-130

POLITIKA NDAJ KRIMEVE KUNDER JETES- Kushtetuta “jeta e njeriut mbrohet me ligj (neni 21)- Percaktimet e Kodit penal nenet 76-85 a.krimet kunder jetes te kryera me dashje (10 vjet - burgim te perjetshem) b.vrasjet ne rethana cilesuse (te miturit, personat me mangesi, deputete, police, gjyqtare e tj, deshmitare, e shume personave e tj (20 –burgim te perjetshem)c.kanosja dhe nxitja per hakmarje (deri 3vjet e me gjobe)- Percaktimet e Kodit te procedures penale- Funksionimi i strukturave me sherbime permanente siguruse ( policore dhe sherbime tjera publike)- Shtimi i vrasjeve ne periudha krizash ne vitet 1990, 1997,- Perhapja e vrasjeve per motive gjakmarje- Perhapja e vetgjyqesise dhe hakmarjes - Pershtatja e denimeve penale me gjendjen dhe tendencat e krimit kunder jetes, pra vrasjeve.- Heqja e denimit me vdekje- Shtimi i dispozitave per aplikilin e burgimit te perjetshemAshpersimi i politikes penale ndikon ne uljen e vrasjesTe denuarit per krimet kunder jetes 2003 2004 2007 342 269 207- Te denuarit jane denim mbi 10 vjet burg deri ne 25 vjet - Me burgim te perjetshem - Ritur fuqia zbuluse

- Ritur roli i komisioneve, pajtimeve, shoqerise e tje.VI.2 POLITIKA PER VEPRAT KUNDER SHENDETIT- Percaktimet e K.penal me nenet 86-99 -Tortura neni 86 per te mare informata, ndeshkuar,frikesuar e tj (4-10 vjet )- kur vine pasoja te renda ne shendet (10-20 vjet)- plagosja e rende me dashje (3-10 vjet); (5-15vjet)- plagosja e lehte me dashje neni 89 (gjer ne 2vjet)- shitblerja e trasplanteve (3-10 vjet) (10-20 vjet)- mjekimi i pakujdesshem neni 96gjobe e deri 5 vjet- mosdhenja ndihme neni 98 gjer ne 4 vjet- shkaktimi i vetevrasjes neni 99gjer ne 5 vjet.- Numuri i plagosjeve varjon cdo vit 135 deri ne 200- Numuri i te denuarve per keto vepra varion nga 64 ne 79 ne vitin 2007.- ka shume vepra te pa denoncuara dhe ndjekura- ka disa figura te nenvleftesuara si mjekimi i pakujdesshem, shkaktimi i vetevrasjes e tjVI.3 POLITIKA KUNDER KRIMEVE SEKSUALE- Percaktimet e kodit nenet 100-108- Perforcimi i dispozitave ligjore me ligjin 8733 dt.24.1.2001.mardhenje seksuale me te mitur neni 100 7-15 vjet;.ne bashkepunim,me dhune,shkaktuar deme 15-25 vjet.kur ka vdekje te femijes jo me pak se 20 vjet- Perforcimi i sanksioneve ne nenin 101,102,102.a,103- Krimet e regjistruara ne kete drejtim arijne deri 90- Numuri i te denuarve varjon nga 65 deri ne 87- Ne vitin 2007 jane gjykuar 40 ceshtje penale dhe denuar 36 personaVI.4 POLITIKA NDAJ VEPRAVE KUNDER LIRISE- Percaktimet e K.penal nenet 109-112- Perforcimi i dispozitave ne vitin 2001 dhe 2004.rembimi ose mbajtja peng e personit neni 109 per te fituar, fshehur. Qellime tjera 10-20 vjet burg dhe gjobe.ndaj te miturve jo me pak se 15 vjet e gjobe.kur ka pasoja me vdekje e tj 20 dhe burgim te perjetshem- shtuar neni 109.a rembimi ne rethana lehtesuse- shtuar 109.b shterngimi e kanosja per dhenjen e pasurise me ligjin 9275 16.9.2004- shtuar parg.2 tek heqja e paligjeshme e lirise neni 110- shtuar trafikimi i personave neni 110.a me ligjin 9188 dt.12.2.2004 te gjitha format e perdorura per shfrytezimin,5-15 vjet dhe bgjobe; 7-15 vjet e gjobe;burgim perjetshem VI.5 VEPRAT KUNDER MORALIT E DINJITETIT- Percaktimet e Kodit penal ne nenet 113-123- Prositucioni denohet me gjobe dhe deri 3 vjet burg- shtuar shfrytezimi i prositucionit pg.ii- shtuar shfrytezimi ne rethana renduse - shtuar trafikimi i femrave me ligjin 9188 dt,12.2.2004me te gjitha format qe perdoren per shfrytezimin e te tjereve denohet me gjobe dhe 7-15 vjet burgim;

organizimi dhe financimi me 10-15 vjet e gjobe;ne bashkepunim, me perseritje, me pasoja e tj denohet me 15 vjet dhe gjobe; 20-burgim te perjetshem e tj- perforcuar fyerja; shpifja- Ne vitin 2007 jane denuar 113 persona per shfrytezim prositucioni, ushtrim, trafikim e tj vepra te ketij llojiVI.6 POLITIKA NDAJ VEPRAVE KUNDER FEMIJEVE, MARTESES E FAMILJES- Percaktimet e Kodit penal ne nenet 124-130- perforcimi i nenit 124 me ritje te sanksionit per braktisjen e femijeve 3-10 vjet- shtimi i nenit 124.a biresimin e femijeve (7 vjet e gjobe)- ndryshimi I nenit 128.b per trafikimin e femijeve me ligjin 9188 dt.12.2 2004.te gjitha format e kesaj veprimtarie ndaj femijeve; bashkepunimi, ose perseritja,dhuna me 15 vjet dhe gjobe; kur ka pasoja jete 25 vjet dhe burgim i perjetshem- Shume dispozita inactive per mungese denoncimi dhe vullneti te sherbimeve shteterore DISA KONKLUZJONE

- Masat juridike ( penale )- Masat sociale, administrative

a- Ne masat penale . regullimi dhe perforcimi i legjislacionit . perforcimi i sanksioneve . ritja e performances te investigimit . ritja e ndeshkimit te autoreveDifektet qe kostatohen . mosvleresim sa duhet dhe evidentim e ndjekje . vonesa ne veprime e organeve shteterore e drejtesise . korupsioni ne keto organe per zbutje ndaj autoreveb- Ne masat sociale . informimi i opinionit publik . masat e pergjitheshme parandaluse . filozofia e reagimit ndaj ngjarjeve . mungesa e planifikimit . mungesa e mbeshtetjes financiare . mungesa e organizmave shteterore pergjegjese . roli inaktiv i shoqerise dhe organizmaveDISA ALTERNATIVA ZHVILLIMI

- Njohja e gjendjes, evidentimi, analiza dhe planifikimi- Perforcimi dhe aktualizimi i legjislacionit- Ndermjetesimi dhe zgjidhja e konflikteve- Intensifikimi i sherbimeve, grumbullimi i armeve- Evidentimi i personave me rrezikshmeri e sigurimi- Ritja e fuqise zbuluse dhe ndeshkuse ndaj autoreve- Aktivizimi i opinionit shoqeror- Zgjidhja e shpejte e pronesise se tokes- Konsolidimi i Policise, Prokurorise e drejtesise.