policy network 66 - conference.kku.ac.th · o-12 บัตรสวัสดิการแห่งรัฐ: เครือข่ายนโยบายและการเมืองนครในจังหวัดพิษณุโลก1

การประชมวชาการระดบชาตดานการบรหารกจการสาธารณะยคดจทล ครงท 5 (The Third National Conference on Public Affairs Management in the Digital Era) “การบรหารกจการสาธารณะยคดจทล: กฏหมาย ความเปนธรรม และการกลบคนสประชาธปไตย” (Public Affairs Management in the Digital Era: Legal, Justice and A Return to Democracy)

~ 143 ~

O-12

บตรสวสดการแหงรฐ: เครอขายนโยบายและการเมองนครในจงหวดพษณโลก1

ทศพล ชนจอหอ2 วชรพล พทธรกษา3

บทคดยอ บทความวจยนเปนงานวจยเชงคณภาพ โดยท าการวเคราะหผานเอกสารชนตน เอกสารชนรอง และการลงพนทสมภาษณเชงลกประชากรกลมเปาหมายเพอมงศกษาปฏสมพนธระหวางตวแสดงตาง ๆ ไดแก ภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชน ภายใตการด าเนนโครงการบตรสวสดการแหงรฐในเขตพนทอ าเภอเมองจงหวดพษณโลก โดยมองผานแนวคดเครอขายนโยบาย (policy network) ผลการศกษาพบวาโครงการบตรสวสดการแหงรฐเปนรปแบบชมชนนโยบายผานองคประกอบทงหมด 8 ประการ ไดแก สมาชก ความตอเนอง ความถในการพบปะ เปาหมายรวมกน ความสมพนธ การเจรจาตอรอง ผลประโยชน และความรวมมอ โดยตวแสดงตาง ๆ ในเครอขายนโยบายลวนแลกเปลยนผลประโยชนและมปฏสมพนธระหวางกนอยางตอเนองภายใตรปแบบของการด าเนนนโยบายขณะเดยวกนตวแสดงภาคประชาชนไดกลายเปนกลไกทส าคญส าหรบการประสานผลประโยชนในโครงสรางของนโยบายจากทงโครงการบตรสวสดการแหงรฐทมความเชอมโยงกบโครงการรานคาธงฟาประชารฐผานการจ าหนายสนคาใหกบผถอบตรรวมไปถงกรณความเชอมโยงระหวางกลมบรษทเอกชนทงหมด 66 บรษท ทน าสนคาเขามาจ าหนายภายในโครงการบตรสวสดการแหงรฐ ค าส าคญ: โครงการบตรสวสดการแหงรฐ, ผมรายไดต า, เครอขายนโยบาย

1 บทความนเปนสวนหนงของวทยานพนธเรอง “บตรสวสดการแหงรฐ: เครอขายนโยบายและการเมองนครในจงหวดพษณโลก” ซงไดรบอนมตให

ด าเนนการท าวจย จากบณฑตศกษา มหาวทยาลยนเรศวร เมอวนท 28 มถนายน พ.ศ. 2562 2 นกศกษาระดบบณฑตศกษา หลกสตรรฐศาสตรมหาบณฑต คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร เบอรโทรศพท 091-842-2249 Email:

[email protected] Graduate Students, Master of Political Science, Faculty of Social Sciences, Naresuan University, Tel 091-842-2249, Email:

[email protected] 3 ผชวยศาสตราจารย ดร. วชรพล พทธรกษา ภาควชารฐศาสตรและรฐประศาสนศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร Email: [email protected]

mailto:[email protected]


~ 144 ~

Welfare Card: Policy Networks and Urban Politics in Phitsanulok Abstract

This paper is a qualitative research by analyzing through primary documents, secondary documents and In-depth Interview ( Target Populations) to focuses on education the interaction between various actors, public sector, private sector and citizen sector. Under the implementation of the welfare card in the Muang district area Phitsanulok province by looking through the policy network concept. The study found that the welfare card is a form of policy community through all 8 elements, Member Continuity Contact Goal Relationship Negotiation Benefits and Cooperation. The actors in the policy network all share benefits and interact with each other continuously under the form of policy implementation. At the same time, citizen sector (Actor) have become an important mechanism for coordinating benefit in the policy structure. Of policies welfare card that is linked to the blue flag shop (Project) through the sale of products to the cardholders, including the link between the group of 66 private companies. That brings products to sold within the welfare card. Keywords: Welfare Card, low-income earners, policy network


~ 145 ~

บทน า ปญหาความยากจนและความเหลอมล าภายในสงคมนนเปนสภาพปญหาทเกดขนทวโลกหากพจารณาจากเสน

ความยากจน (Poverty line) เปนเครองมอในการก าหนดอตราความยากจนโดยใชแบบแผนการบรโภคของคนไทยในป พ.ศ. 2554 เปนฐานหลกวธการค านวณมาจากราคาสนคาจ าเปนในการบรโภค เชน อาหาร เสอผา ยารกษา คาเดนทาง และอาชพ จะพบไดวาปจจบนเสนความยากจนของประเทศไทยอยท 2 ,686 บาท ตอเดอน คดเปนรอยละ 7.87 ของประชากรทงประเทศหรอประมาณ 5.3 ลานคน เพมขนจากขอมลในป พ.ศ. 2559 เดมอยท 2,667 บาท (ระบบฐานขอมลดานสงคมและคณภาพชวต, 2561, ออนไลน) ตามความเปลยนแปลงของมลคาสนคาทเพมมากขน ขณะทเสนความยากจนสากล (International Poverty Line) ซงถกก าหนดโดยธนาคารโลก (World Bank) อยท 1.90 ดอลลารสหรฐ หรอ 55.71 บาท ตอวนสภาวะดงกลาวเรยกวาความยากจนสดขด (Extreme Poverty) เปนเกณฑทางการเงนทก าหนดโดยการเปรยบเทยบเกณฑความยากจนของทกประเทศเปนสกลเงนดอลลารสหรฐซงธนาคารโลกไดใชเสนแบงกลมความยากจนของประเทศทยากจนทสดในโลกเพอจะก าหนดเสนความยากจนสากลขน (สมพร โกมารทต , ศรพร สจจานนท, และเสนห เดชะวงศ, 2560, น. 6-7)

จากขอมลดงกลาวขางตนแสดงใหเหนวาปจจบนประเทศไทยยงคงเผชญหนากบความเหลอมล าทหยงรากลกลงสโครงสรางทางสงคมอยางปฏเสธไมได รฐบาลภายใตการน าของ พล.อ.ประยทธ จนทรโอชา จงไดมการก าหนดมาตรการเกยวกบแนวทางการแกไขปญหาดงกลาวทายทสดนนจงไดเกดโครงการบตรสวสดการแหงรฐ (Welfare Card) เพอชวยเหลอประชาชนผมรายไดนอยและลดภาระคาครองชพในสงคมสอดคลองโดยตรงตามแผนพฒนายทธศาสตรชาต 20 ป ภายใตยทธศาสตรท 4 ใหความส าคญกบการสรางความมนคงทางเศรษฐกจและสงคม การสรางโอกาสเขาถงบรการทางสงคมอยางทวถง การเสรมสรางพลงทางสงคม และการเพมรายไดใหกบกลมผมรายไดนอยโดยเฉพาะประชากรรอยละ 40 ของประเทศทมรายไดต าทสดและผดอยโอกาส (ราชกจจานเบกษา , 2561, ออนไลน) นอกจากนยงสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาตฉบบ 12 ทมงเนนการสรางความเปนธรรมและลดความเหลอมล าภายในสงคมพรอมทงสงเสรมการสรางอาชพเพอยกระดบคณภาพบรการทางสงคมใหทวถงโดยเฉพาะอยางยงดานการศกษาและสาธารณสข (ส านกงานคณะกรรมการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2560, ออนไลน)

โดยโครงการบตรสวสดการแหงรฐไดเรมเปดใหบรการครงแรกเมอวนท 1 ตลาคม พ.ศ. 2560 จนถงปจจบนมผลงทะเบยนรวมทงสนมากกวา 14.5 ลานคน (กรมบญชกลาง, 2562ก, ออนไลน) บตรสวสดการแหงรฐสามารถแบงออกไดเปน 2 ประเภท คอ กลมแรกบตรทมสองชปการดเปน Contact Chip และ Contactless Chip แจกใหกบผมสทธ 7 จงหวด คอ กรงเทพมหานคร ปทมธาน พระนครศรอยธยา นนทบร สมทรปราการ สมทรสาคร และนครปฐม กลมทสองบตรทมหนงซปการดเปน Contact Chip แจกใหกบผมสทธในจงหวดอน ๆ ไมสามารถใชขนรถเมลและรถไฟฟาในพนทกรงเทพมหานครได แตหากยายภมล าเนาเขามาอยในกรงเทพฯ กสามารถทจะแจงเปลยนบตรเปนแบบสองชปการดไดเชนเดยวกน โดยสทธประโยชนภายในบตรสวสดการแหงรฐ ยกตวอยางเชน คาใชจายในการเดนทาง (รถบขส. รถเมล รถไฟฟา และรถไฟ) การฝกอบรมอาชพ สวนลดคากาซหงตม แตสงทผเขยนใหความสนใจมากทสดนนคอเงนสนบสนนเพอซอสนคา 300 – 200 บาท (แตกตางตามรายไดแตละบคคล) จากรานคาธงฟาประชารฐ4

กรณศกษาทผเขยนใหความสนใจทจะศกษานนคอเขตอ าเภอเมองจงหวดพษณโลกประกอบไปดวย ต าบลในเมอง ต าบลทาโพธ และต าบลทาทอง ซงหากพจารณาจากรายงานสถานการณความยากจนและความเหลอมล าดานรายไดในระดบภาคเหนอของประเทศจงหวดพษณโลกจดอยหนงในสามกลมจงหวดทมสภาวะความยากจนต าสดและไมเกนรอย

4 สามารถศกษาสทธประโยชนบตรสวสดการแหงรฐเพมเตมจากเวบไซต www.epayment.go.th (ประชารฐสวสดการ การใหความชวยเหลอผานบตรสวสดการแหงรฐ)


~ 146 ~

ละ 3 ของจ านวนประชากรภายในพนท สอดคลองกบขอมลของส านกงานสถตจงหวดพษณโลกพบวาครวเรอนในจงหวดพษณโลกตงแตป 2550 ถง 2560 มรายไดเฉลยเพมมากขนจาก 13,364 บาท เปน 20,348 บาท ตอเดอน (ส านกงานสถตแหงชาต, 2561, น. 9) สถานะของความเปนเมองและความเจรญเตบโตทางดานเศรษฐกจสงผลท าใหตวแสดงตาง ๆ ภายในพนทมความนาสนใจทจะศกษาทงในสวนของ ภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชน ซงผเขยนมความสนใจทจะศกษาประเดนเกยวของกบโครงการบตรสวสดการแหงรฐโดยใชแนวคดเครอขายนโยบาย (Policy Network) ทไดรบการบ ก เบ ก จ าก รอ ด ส โรด ส (R.A.W. Rhodes) ผ าน ห น งส อ Understanding Governance: Policy Networks, Governance, Reflexivity and Accountability ถกตพมพในป ค.ศ. 1997 (Rhodes, 1997) จนไดรบกระแสนยมอยางกวางขวางคณลกษณะส าคญเปนการมองความสมพนธของนโยบายในแนวระนาบจากเดมทมกจะใหความส าคญและความสนใจกบสายบงคบบญชารวมไปถงการเกดขนของนโยบายในแนวดงซงปจจบนการเก ดขนของนโยบายไดมความสลบซบซอนมากยงขนพรอมทงกลายสภาพเปนเครอขายของความรวมมอระหวางตวแสดงตาง ๆ โดยประเภทของเครอขายสามารถแบงออกไดเปน รปแบบชมชนนโยบาย (Policy Community) และรปแบบเครอขายประเดนปญหา (Issue Network) แตกตางกนตามองคประกอบ ดงน สมาชก ความตอเนอง ความถในการพบปะ เปาหมายรวมกน ความสมพนธ การเจรจาตอรอง ผลประโยชน และความรวมมอ

จากการด าเนนโครงการบตรสวสดการแหงรฐ (Welfare Card) ทเกดขนเพอชวยเหลอประชาชนผมรายไดนอยและเปนการแบงเบาภาระคาใชจายในครวเรอนดงนนการศกษาเรอง “บตรสวสดการแหงรฐ : เครอขายนโยบายและการเมองนครในจงหวดพษณโลก” ผเขยนจงตองการศกษาวานโยบายบตรสวสดการแหงรฐมเครอขายความสมพนธเชงนโยบายอยางไร และตวแสดงในเครอขายความสมพนธเหลานนมปฏสมพนธกนอยางไร โดยน าแนวคดเครอขายนโยบาย (Policy Network) มาประยกตใชในการตความเพอท าความเขาใจตวแสดงตาง ๆ ภายใตโครงสรางทางสงคมทมความสมพนธในรปแบบเครอขาย

วตถประสงค

1. เพอศกษาเครอขายนโยบายของโครงการบตรสวสดการแหงรฐ 2. เพอศกษาความสมพนธระหวางตวแสดงตาง ๆ ในเครอขายนโยบายดงกลาว

ระเบยบวธวจย

งานศกษานเปนงานวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยแบงประเภทของขอมลทใชในการศกษาออกเปน 2 ประเภท

1. การเกบขอมลจากการลงพนทภาคสนามภายในอ าเภอเมองจงหวดพษณโลก (Phitsanulok Municipality) ประกอบไปดวย ต าบลในเมอง ต าบลทาโพธ และต าบลทาทอง กลมเปาหมายจ านวน 30 ราย โดยมกลมเปาหมายดงตอไปน ภาครฐ ทงหมด 6 ราย ไดแกขาราชการหรอเจาหนาทผมสวนเกยวของภายใตการด าเนนโครงการบตรสวสดการแหงรฐ ภาคเอกชน ทงหมด 9 ราย ไดแกกลมรานคาธงฟาประชารฐภายในพนทกลมเปาหมาย และการศกษาผานเอกสารจากเวบไซตของกรมการคาภายในรวมไปถงภาคประชาชน ทงหมด 15 ราย ไดแกกลมประชาชนผมรายไดต าซงไดรบประโยชนจากการเขารวมโครงการบตรสวสดการแหงรฐภายในพนทจงหวดพษณโลก โดยแตละกลมจะใชวธการสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) เปนหลกผานการตดตอผน าชมชนภายในพนทเพอขอความรวมมอจากการตดตอประสานงานกลมเปาหมายนอกจากวธการเกบรวบรวมขอมลจะใชวธการเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง (Purposive Sampling) โดยระยะเวลาทใชในการสมภาษณนนจะใชระยะเวลาไมเกน 15 ถง 20 นาท


~ 147 ~

2. ศกษาการด าเนนโครงการบตรสวสดการแหงรฐ (Welfare Card) ผานเอกสารทางราชการ และขาวสารตาง ๆ ทมความเกยวเนองกบโครงการดงกลาว โดยแบงประเภทของเอกสารไดดงน เอกสารชนต น (Primary Documents) ยกตวอยางเชน ยทธศาสตรชาต 20 ป แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 12 มตคณะรฐมนตร ขอมลการแถลงผลงานของรฐบาล ค ากลาวของนายกรฐมนตร และขอมลตาง ๆ ทมาจากหนวยงานราชการซงเกยวของกบโครงการบตรสวสดการแหงรฐ เอกสารชนรอง (Secondary Documents) ยกตวอยางเชน บทความ วารสาร งานวจย หนงสอ วทยานพนธ และขาวสารในสงคมปจจบน พรอมทงน ามาใชในการวเคราะหเพอท าความเขาใจเครอขายความสมพนธทเกดขนภายใตโครงการดงกลาว

ผลการวจย

โครงการบตรสวสดการแหงรฐมความเชอมโยงโดยตรงผานโครงสรางเครอขายนโยบายกบโครงการรานคาธงฟาประชารฐในฐานะทเปนหนวยกระจายสนคารายใหญใหกบผถอบตรสวสดการแหงรฐทวประเทศสงผลท าใหขนตอนการวเคราะหผเขยนไดใหความส าคญและมการกลาวถงโครงการดงกลาวอยบอยครงโดยผเขยนไดใชแนวคดเครอขายนโยบายในการวเคราะหสามารถสรปไดวาปฏสมพนธภายในเครอขายโครงการบตรสวสดการฯ เปนรปแบบ “ชมชนนโยบาย (policy community)” อนเนองมาจากตวแสดงภาครฐ (public sector) ภาคเอกชน (private sector) และภาคประชาชน (citizen sector) ลวนมการแลกเปลยนผลประโยชนระหวางกนอยางตอเนองและตกอยภายใตสภาวะของการพงพงระหวางกนผานองคประกอบทมความส าคญ 8 ดาน ดงตอไปน

1. ดานสมาชก (Member) กลาวคอ คณลกษณะส าคญของรปแบบชมชนนโยบายนนจะมรปแบบการเขาสเครอขายแบบปดกนสมาชกจะจ ากดเพยงกลมผลประโยชนบางกลมสอดคลองกบโครงการบตรสวสดการฯ ซงสามารถแบงสมาชกออกไดเปน 2 ประเภท ดงน

สมาชกผถอครองบตรสวสดการแหงรฐ กลาวคอ สภาพโครงสรางภายใตเครอขายโครงการบตรสวสดการฯ แมจะมการชวยเหลอใหประชาชนผมรายไดต าสวนหนงเขารวมโครงการแตไมไดเกดความเทาเทยมตอประชาชนอกกลมหนงดวยเชนกนเพราะเปนโครงการทเกดขนเพอบงคบใชตอกลมบคคลหรอกลมเฉพาะเทานน (Sub-system policies) ไมไดเปดกวางตามรปแบบนโยบายรฐสวสดการอยางแทจรง นอกจากนไดเกดกระแสวพากษวจารณถงความเหมาะสมเกยวกบเกณฑทางดานคณสมบตของผมสทธเขารวมโครงการ โดย สมชย จตสชน ผอ านวยการวจยดานการพฒนาอยางทวถง (TDRI) ไดตงขอสงเกตเกยวกบการรวไหลของสทธบตรสวสดการแหงรฐไปยงกลมคนทไมไดยากจนจรง ๆ และอาจน าไปสปญหางบประมาณของรฐรวไหล (ทดอารไอ, 2560, ออนไลน) สอดคลองกบ วชสน วบลผลประเสรฐ และภวนทร เตวยนนนท ทแสดงความกงวลตอหลกเกณฑทางดานคณสมบตของผเขารวมโครงการเชนเดยวกน (สถาบนปวย องภากรณ, 2560, ออนไลน)นอกจากนการเกดขนของโครงการบตรสวสดการฯ ไมไดมการเปดกวางรบฟงความตองการหรอความคดเหนของประชาชนทเปนกลมเปาหมายแตเปนการเกดขนจากรฐบาลสวนกลางโดยตรงภายใตโครงการหลก National e - Payment ทตองการเพมประสทธภาพการบรหารจดการดานการเงนของภาครฐอยางครบวงจรพรอมทงการจายเงนโดยตรงใหกบผรบสวสดการตรงกลมเปาหมาย

สมาชกภายใตโครงการรานคาธงฟาฯ ไดแก รานคาธงฟาประชารฐ และบรษทเอกชนทงหมด 66 บรษท ทเขารวมโครงการรานคาธงฟาฯ ลวนถกควบคมผานกรมการคาภายใน (Department of International Trade) จากประกาศเรอง “ปรบปรงหลกเกณฑการรบสมคร การคดเลอกและการเพกถอนรานคาธงฟาประชารฐทจ าหนายสนคาใหกบประชาชนทถอบตรสวสดการแหงรฐ” ในกรณของรานคาธงฟาประชารฐ และ “หลกเกณฑการรบสมครและคดเลอกผผลตสนคาเขารวมโครงการรานคาธงฟาประชารฐ” ในกรณของบรษทเอกชน ยกตวอยางเชน บรษทจะตองลดราคาจ าหนายสง


~ 148 ~

สนคาต ากวาราคาปกตในอตรารอยละ 15 - 20 หรอตองเปนผผลตทจ าหนายสนคา 3 กลม ไดแก สนคาอปโภคบรโภค สนคาเพอการศกษา สนคาวตถดบเพอเกษตรกรรม และ ตองเปนทนยมของผบรโภค (กรมการคาภายใน , 2561ค: ออนไลน) ดงนนทงในสวนของกลมบรษทเอกชนขนาดใหญและผประกอบกจการรานคาธงฟาประชารฐจงถกควบคมจากกรมการคาภายในผานกฎระเบยบทางดานคณสมบตเชนเดยวกน

2. ดานความตอเนอง (Continuity) กลาวคอ คณลกษณะส าคญของรปแบบชมชนนโยบายนนจะมความมนคงและไมคอยเกดความเปลยนแปลงภายใตการด าเนนนโยบายสอดคลองกบรปแบบโครงการบตรสวสดการฯ ซงมลกษณะการด าเนนโครงการในระยะยาวเพอใหเปนไปตามแผนยทธศาสตรแหงชาต 20 ป ภายใตยทธศาสตรท 4 ใหความส าคญกบการกระจายศนยกลางความเจรญทางเศรษฐกจ สงคม และเทคโนโลย รวมไปถงการเสรมสรางพลงทางสงคมและการลดความเหลอมล าภายในสงคม นอกจากนยงสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 12 มงเนนการสรางความเปนธรรมและลดความเหลอมล าภายในสงคม โดยเฉพาะอยางยงความตอเนองภายใตการน ารฐบาลของ พล.อ. ประยทธ จนทรโอชา ยงไดชวยตอกย าถงความมนคงและทศทางการด าเนนโครงการบตรสวสดการฯ ซงถอไดวาเปนโครงการรฐสวสดการหลกของรฐบาลชดปจจบนทใชเพอแกไขปญหาความเหลอมล าภายในสงคมดงนนผเขยนจงสามารถวเคราะหไดวาโครงการบตรสวสดการฯ มความมนคงภายใตโครงสรางของเครอขายนโยบาย

3. ความถในการพบปะ (Contact) กลาวคอ ลกษณะเดนของรปแบบชมชนนโยบายจะมลกษณะการพบปะกนอยบอยครงระหวางกลมผลประโยชนหรอผมสวนไดสวนเสยภายใตโครงสรางของนโยบายหากพจารณาผานโครงการบตรสวสดการฯ จากการลงพนเกบขอมลผเขยนพบวามการพบปะกนระหวางตวแสดงตาง ๆ ทงในสวนของกลมผลประโยชนหรอผมสวนไดสวนเสยภายใตโครงสรางของนโยบาย ไดแก ภาครฐพบปะภาคประชาชน ผานการฝกอบรมพฒนาคณภาพชวตจากสถาบนพฒนาฝมอแรงงานทกระจายอยทวประเทศ ภาคประชาชนพบปะภาคเอกชน จากการซอสนคาจากรานคาธงฟาประชารฐ ภาคประชาชนพบปะภาคประชาชน แมจะไมมการพบปะกนอยางเปนทางการแตในบรบทของรปแบบการด าเนนชวตประจ าวนท าใหตองพบปะกนอยตลอดเวลาไมวาจะเปนการซอสนคาจากรานคาธงฟาประชารฐหรอความใกลชดของทอยอาศย ภาครฐพบปะภาคเอกชน (กลมบรษทขนาดใหญ) ผานการขอความรวมมอใหกลมบรษทเอกชนน าสนคาเขามาจ าหนายภายในโครงการ ขณะเดยวกนผเขยนยงคงไมพบ การพบปะระหวางหนวยงานภาครฐกบภาครฐ ดวยกนเองอาจจะเปนเพราะขนตอนของระบบราชการเนนสงการแบบเปนล าดบชนท าใหการพบปะสวนใหญจงเปนการประชมในระดบผมอ านาจของหนวยงานราชการเทานนซงผเขยนไมสามารถเขาถงได และการพบปะระหวางรานคาธงฟากบรานคาธงฟา ยงคงเปนประเดนหนงทไมพบความสมพนธดานความถในการพบปะเชนเดยวกน

4. ดานเปาหมายรวมกน (Goal) กลาวคอ ลกษณะเดนของรปแบบชมชนนโยบายนนสมาชกภายในเครอขายมกจะมเปาหมายรวมกนเปนสวนใหญสงผลท าใหการแกไขปญหาหรอการหาทางออกใหกบโครงสรางของการด าเนนนโยบายมกจะไมเกดความขดแยงหากพจารณาจากวตถประสงคของโครงการบตรสวสดการฯ จะพบวาเปาหมายหลกคอใหกลมประชาชนผมรายไดต าหลดพนจากความยากจนอยางถาวรดวยการชวยเหลอใหกลมคนเหลานมแผนทชวตพฒนาตวเอง โดยดงเอากลมบรษทเอกชนขนาดใหญเขามาเปนตวแสดงทส าคญผานการจ าหนายสนคาภายในโครงการทดเหมอนเปนความรวมมอระหวางภาครฐและบรษทเอกชนผานโครงการบตรสวสดการฯ และโครงการรานคาธงฟาฯ ทมความสมพนธกนอยางชดเจนพรอมทงไดรบฐานเสยงสนบสนนเพมเตมจากการด าเนนโครงการรฐสวสดการดงกลาว ขณะเดยวกนเปาหมายหลกของภาคประชาชนและรานคาธงฟาประชารฐเปนเพยงการรกษาเสถยรภาพหรอความตอเนองของการด าเนนโครงการเพอใหไดรบผลประโยชนจากงบประมาณสนบสนนภายใตเครอขายของนโยบาย

5. ดานความสมพนธ (relationship) กลาวคอ คณลกษณะส าคญของรปแบบชมชนนโยบายนนตวแสดงภายในเครอขายจะมลกษณะเดนภายใตความสมพนธเชงแลกเปลยนระหวาง ผลประโยชน ขอมลขาวสาร และความ


~ 149 ~

ตองการอน ๆ เพอแลกเปลยนกบการเขามามบทบาทภายในโครงสรางของนโยบาย หากพจารณาจากการด าเนนโครงการบตรสวสดการฯ ผเขยนพบวา ภาคประชาชนไดกลายเปนผรบผลประโยชนหลกและไมไดรบผลกระทบเชงลบใด ๆ ผานการซอสนคาจากรานคาธงฟาประชารฐ และการฝกอบรมอาชพ ขณะเดยวกนเจาหนาทภาครฐในระดบทองท (ผใหญบาน) ไดกลายเปนกลไกทส าคญผานการประชาสมพนธขาวสารการเขารวมโครงการบตรสวสดการฯ จากวทยชมชนเสย งตามสายใหประชาชนภายในพนทของตนเองไดรบทราบและรานคาธงฟาประชารฐจะไดรบผลประโยชนโดยตรงจากการขายสนคาภายในชมชนใหกบประชาชนผถอบตรสวสดการแหงรฐทงลกคาประจ าและลกคาภายนอกพนท นอกจากนกลมบรษทเอกชนขนาดใหญทไดน าสนคาเขามาจ าหนายดวยการลดราคาสนคา การตดตงเครองช าระเงนอเลกทรอนกส (EDC) และการกระจายสนคาใหกบรานคาธงฟา เพอแลกเปลยนกบการเขามามบทบาทภายในโครงการรานคาธงฟาฯ จะไดรบประโยชนโดยตรงจากการขายสนคาใหกบประชาชนผเขารวมโครงการบตรสวสดการฯ ทกระจายอยทวประเทศและรฐบาลสวนกลางเองกจะไดรบผลประโยชนเชนเดยวกนจากความชวยเหลอของกลมบรษทเอกชนขนาดใหญ

6. ดานการเจรจาตอรอง (Negotiation) กลาวคอ คณลกษณะส าคญของรปแบบชมชนนโยบายนนจะมการเจรจาตอรองอยบอยครงเกยวกบทศทางของการก าหนดนโยบายเพอเออผลประโยชนกบสมาชกภายในเครอขายนโยบาย โดยหากพจารณาจากการด าเนนโครงการบตรสวสดการฯ ผเขยนพบวามการเจรจาตอรองระหวางตวแสดงตาง ๆ ไดแก การเจรจาตอรองระหวางหางรานและรฐบาลสวนกลาง ไมเพยงแตรานคาธงฟาประชารฐเทานนทสามารถใชบตรสวสดการแหงรฐเพอเลอกซอสนคาไดเพยงแหงเดยว แตในล าดบตอมาหางสรรพสนคาขนาดใหญเทสโก โลตส และบกซไดรวมมอกบทางภาครฐเพอเปนอกชองทางหนงในการใหบรการประชาชนโดยรบช าระเงนผานบตรสวสดการแหงรฐเชนเดยวกน (ไทยรฐ, 2561, ออนไลน) การเจรจาตอรองระหวางรานคาธงฟาประชารฐและภาครฐ ภายหลงการประชม ครม.สญจร ครงท 1/2562 ไดมมตใหปรบเปลยนรปแบบการกดเงนสดจากบตรสวสดการแหงรฐตงแตเดอน กมภาพนธ – เมษายน พ.ศ. 2562 (รฐบาลไทย, 2562, ออนไลน) จากการลงพนทเกบขอมลของผเขยนพบวาหากมการปรบเปลยนในระยะยาวกลมผประกอบกจการสวนหนงอาจจะพจารณายกเลกการเขารวมโครงการรานคาธงฟาฯ เพราะสงผลกระทบตอรายได การเจรจาตอรองระหวางภาคประชาชนและภาครฐ จากการสมภาษณเชงลกประชากรกลมเปาหมายผเขยนพบวาผเขารวมโครงการบตรสวสดการแหงรฐสวนหนงมความตองการงบประมาณสนบสนนภายในบตรเพมมากขนตงแต 100 – 200 บาท หรอ อยากใหเพมมากขนเทาทรฐจะใหไดขณะทอกกลมหนงนนมความเขาใจขนตอนการบรหารและระบบการจดการของทางภาครฐจงไมมความตองการเพมเตมทางดานงบประมาณสนบสนนหากรฐบาลไมสามารถปรบเพมจ านวนเงนไดเพราะตองใชงบประมาณจ านวนมหาศาล ดงนนรฐบาลสวนกลางจงเปนตวแสดงทถกเจรจาตอรองจากบรษทเอกชน หางสรรพสนคา รานคาธงธงฟาประชารฐ และประชาชน เพราะครอบครองอ านาจความชอบธรรมทางดานการบรหารราชการแผนดน

7. ดานผลประโยชน (Benefits) กลาวคอ ลกษณะส าคญของรปแบบชมชนนโยบายนนจะไมมฝายใดฝายหนงไดประโยชนหรอเสยประโยชนอยเพยงฝายเดยวแตจะเปนไปในลกษณะของการแลกเปลยนผลประโยชนระหวางตวแสดงภายในเครอขายนโยบายสอดคลองโดยตรงกบรปแบบโครงการบตรสวสดการ ไดแก การแลกเปลยนผลประโยชนระหวางบรษทเอกชน และภาครฐ ผลประโยชนทเปนทางการและสามารถมองเหนไดอยางเปนรปธรรมคอบรษทเอกชนขนาดใหญทงหมดมากกวา 66 บรษท จ านวนสนคา 76 สนคา 594 รายการ (ขอมลภายในวนท 17 พฤษภาคม พ.ศ. 2562) จะไดรบผลประโยชนจากงบประมาณสนบสนนภายใตโครงการบตรสวสดการฯ ผานการซอสนคาจากผถอบตร นอกจากนรปแบบทไมเปนทางการของการแลกเปลยนผลประโยชนบรษทเอกชนขนาดใหญจะไดรบการโฆษณาสนคาหรอความนยมตอผลตภณฑเพมมากขนผานการน าสนคาเขามาจ าหนายภายใตโครงการบตรสวสดการฯ ทมกลมประชาชนผมรายไดต ามากกวา 14.5 ลานราย และรานคาธงฟาประชารฐทงสน 90,685 ราน (กรมบญชกลาง, 2562ก, ออนไลน) เขารวม


~ 150 ~

โครงการซงกระจายตวอยตามพนทตาง ๆ ทวประเทศ จงเปรยบเสมอนเปนการยกระดบคณภาพของสนค าใหเปนทนยมของผบรโภคโดยไมเสยคาใชจายจากการโฆษณาผานสอสงพมพ

การแลกเปลยนผลประโยชนระหวางรานคาธงฟาประชารฐ และภาครฐ ผประกอบกจการรานคาธงฟาประชารฐจะไดรบผลประโยชนจากการซอสนคาของบตรสวสดการแหงรฐ โดยสทธรตน รตนโชต อธบดกรมบญชกลางเปดเผยวาการใชสทธสวสดการผานบตรของผมสทธ จ านวน 14.5 ลานราย ตงแตวนท 1 ตลาคม พ.ศ. 2560 - 28 กมภาพนธ พ.ศ. 2562 รวมทงสน 76,802.78 ลานบาท เปนการใชจายผานรานธงฟาประชารฐ รานคาประชารฐของกองทนหมบานและชมชนเมองรานถงเงนประชารฐรวมกนมากกวา 55,381.72 ลานบาท หากวเคราะหจากขอมลดงกลาวจะพบวางบประมาณสวนใหญถกใชซอสนคาจากรานคาธงฟามากกวา 72 เปอรเซนต ของการใชสวสดการทงหมด (กรมบญชกลาง, 2562ข, ออนไลน) จากการลงพนทของผเขยนพบวาสามารถแบงแยกระดบผลประโยชนไดเปน 2 ประเภท กลมแรก สภาพกจการรานคาดขน (Positive) ลกษณะเดนของกลมรานคาประเภทน จะตงอยภายในชมชนทองถนและเปนทรจกของประชาชนสวนใหญในทองทสงผลท าใหมจ านวนลกคาเพมมากขนตามล าดบของจ านวนผครอบครองบตรสว สดการแหงรฐ กลมทสอง สภาพกจการรานคาภายหลงเขารวมโครงการรานคาธงฟาฯ ไมมความแตกตาง (Balance) ลกษณะทางภมศาสตรของกลมรานคาประเภทนจะตงอยภายในเมองลอมรอบไปดวยหางสรรพสนคา รานสะดวกซอ รานโชวหวย ซงมขนาดใหญและเปนทนยมของประชาชนสวนมากนอกจากนแผนผงการจดวางต าแหนงรานคาธงฟาประชารฐไมไดอยหางไกลกนมากนกจงอาจจะสงผลกระทบตอรายไดของผประกอบกจการ ผลประโยชนอกดานหนงทผประกอบกจการรานคาธงฟาประชารฐจะไดรบสทธพเศษจากกลมบรษทเอกชนขนาดใหญซงรวมมอกบรฐบาลสวนกลางผานกฎระเบยบ ขอบงคบ จากกรมการภายใน ยกตวอยางเชน ระบบขนสงสนคาใหกบรานคา (logistic) การซอสนคาราคาพเศษหากเปนรานคาทเขารวมโครงการ และการชวยเหลอตดตงเครองช าระเงนอเลกทรอนกส รวมไปถง “สนเชอเงนก” รฐบาลสวนกลางเปนผประสานความรวมมอกบธนาคารกรงไทยสนบสนนสนเชอครบวงจร ทงวงเงนกแบบก าหนดระยะเวลา วงเงนกเบกเงนเกนบญช วงเงนกโดยตวสญญาใชเงนและวงเงนหนงสอค าประกน เพอใหรานคาธงฟาประชารฐสามารถด าเนนธรกจไดอยางมประสทธภาพผานสนเชอ Krungthai sSME (กรงไทย, 2561, ออนไลน)

การแลกเปลยนผลประโยชนระหวางภาคประชาชน และภาครฐ ประชาชนผมรายไดต าทเขารวมโครงการบตรสวสดการฯ จะไดรบสทธประโยชนตาง ๆ ผานบตรสวสดการแหงรฐ ยกตวอยางเชน คาใชจายในการเดนทาง (รถบขส. รถเมล รถไฟฟา และรถไฟ) การฝกอบรมอาชพ สวนลดคากาซหงตม และเงนสนบสนนเพอซอสนคา 300 – 200 บาท (แตกตางตามรายไดแตละบคคล) นอกจากนยงไดรบประโยชนจากสนเชอเงนกโครงการธนาคารประชาชนส าหรบผเขารวมอบรมฝกอาชพวงเงนกสงสด 50,000 บาท ดอกเบย 0.75 ตอเดอน และไมตองใชคนค าประกน (ออมสน, 2562, ออนไลน)คณลกษณะส าคญของกลมตวแสดงภาคประชาชนไมเพยงแตเปนผรบผลประโยชนโดยตรงเพยงอยางเดยวเทานน ขณะเดยวกนไดกลายสภาพเปน “ตวกลาง” ทคอยเชอมโยงผลประโยชนภายในเครอขายนโยบายไปยงกลมตวแสดงตาง ๆ โดยภาคเอกชนทงในสวนของผประกอบกจการรานคาธงฟาประชารฐและกลมบรษทเอกชนขนาดใหญตางเปนผรบผลประโยชนจากการใชสทธผานบตรสวสดการแหงรฐซงไดรบเงนอดหนนจากทางภาครฐโดยตรงซงรฐบาลสวนกลางจะไดรบฐานเสยงสนบสนนเพมเตมจากกลมประชาชนผถอบตร รานคาธงฟาประชารฐ และความรวมมอภายใตการด าเนนโครงการของกลมบรษทเอกชน

8. ดานความรวมมอ (cooperation) กลาวคอ ลกษณะส าคญของรปแบบชมชนนโยบายนนผมอ านาจภายใตโครงการจะสามารถควบคมสมาชกภายในเครอขายไดอยางชดเจนผานขอก าหนด กฎระเบยบหรอขอตกลงในนโยบายทท าไวกบหนวยงานของรฐจงมผลผกมดกบสมาชกตองปฏบตตาม หากพจารณาจากโครงการบตรสวสดการฯ ผเขยนพบวารฐบาลสวนกลางเปนผมบทบาทส าคญในการควบคมสมาชกภายในเครอขายนโยบายผานขอก าหนด และกฎระเบยบ ซง


~ 151 ~

ท าใหตวแสดงทกฝายตองปฏบตตาม โดยบทบาทของกรมการคาภายในสงกดกระทรวงการคลงเปนหนวยงานภาครฐทคอยควบคมกลมบรษทเอกชนทงหมด 66 บรษท และรานคาธงฟาประชารฐ ผานประกาศเรอง “ปรบปรงหลกเกณฑการรบสมคร การคดเลอกและการเพกถอนรานคาธงฟาประชารฐทจ าหนายสนคาใหกบประชาชนทถอบตรสวสดการแหงรฐ” และ “หลกเกณฑการรบสมครและคดเลอกผผลตสนคาเขารวมโครงการรานคาธงฟาประชารฐ ” ขณะเดยวกนกรมบญชกลางภายใตสงกดของกระทรวงการคลงจะเปนผควบคมและเพกถอนสทธผครอบครองบตรสวสดการแหงรฐผานหลกเกณฑทางดานคณสมบตหากพบผกระท าผดและตามรวไหลของสทธผถอบตร

ประโยชนทไดรบจากการวจย

1. ผวจยไดประยกตใชแนวคดเครอขายนโยบาย (Policy Networks) โดยมหนวยในการศกษาคอโครงการบตรสวสดการแหงรฐกรณศกษาจงหวดพษณโลกท าใหผวจยมองเหนถงปฏสมพนธทมความแตกตางกนระหวางตวแสดงตาง ๆ ไดแก ภาครฐ รานคาธงฟาประชารฐ กลมบรษทเอกชนขนาดใหญทงหมด 66 บรษท และภาคประชาชน ลวนเปนไปเพอแลกเปลยนผลประโยชนระหวางกนภายใตโครงสรางของเครอขายของนโยบาย

2. จากการศกษาของผวจยเรอง “บตรสวสดการแหงรฐ: เครอขายนโยบายและการเมองนครในจงหวดพษณโลก” เปรยบเสมอนเปนการศกษานโยบายสาธารณะจากระดบชาตทเชอมโยงกบบรบทของการเมองในนครตอจงหวดอน ๆ อนเนองมาจากรปแบบโครงสรางของโครงการบตรสวสดการฯ ถกใชเปนตนแบบเดยวกนทวประเทศดงนนความสมพนธระหวางตวแสดงตาง ๆ ภายใตบรบทของการเมองนครจงอาจจะมแนวโนมทจะมทศทางเดยวกน

3. จากการศกษารปแบบโครงการบตรสวสดการฯ จงท าใหเหนปญหาทส าคญคอความเหลอมล าในเชงโครงสรางระหวางผเขารวมและไมไดเขารวม ดงนนผเขยนจงมขอเสนอแนะใหปรบเปลยนโครงการบตรสวสดการฯ และโครงการรานคาธงฟาฯ ใหเปนนโยบาย “รฐสวสดการ” อยางแทจรงไมเปนเพยงแครปแบบโครงการทจ ากดกลมบคคลหรอกลมเฉพาะเทานน (Sub-system policies) ทไดรบผลประโยชนแตอาจจะปรบลดสทธประโยชนตาง ๆ ลงใหเหมาะสมกบภาระคาใชจายของรฐบาลสวนกลางเชนเดยวกบรปแบบโครงการรฐสวสดการทเปดกวางใหทกคนภายในประเทศสามารถเขาถงไดอยางเทาเทยม อาท โครงการ 30 บาทรกษาทกโรค โครงการรถไฟฟร และโครงการรถเมลฟรเพอประชาชน

สรป และอภปรายผลการวจย 1) สรป

ผเขยนสามารถวเคราะหไดวาโครงการบตรสวสดการฯ มสภาพเครอขายแบบชมชนนโยบาย (policy community) จากการด าเนนโครงการทงหมด 8 องคประกอบ ไดแก สมาชก ความตอเนอง ความถในการพบปะ เปาหมายรวมกน ความสมพนธ การเจรจาตอรอง ผลประโยชน และความร วมมอ ซงสอดคลองกบค านยามแตละดานอยางชดเจนนอกจากนตวแสดงตาง ๆ ยงคงมปฏสมพนธระหวางกนผานการแลกเปลยนผลประโยชนดงแผนภาพตอไปน


~ 152 ~

รายไดทเพมมากขนจากการขายสนคาใหกบประชาชนผครอบครองบตรสวสดการแหงรฐ

จ านวนลกคาทงภายในพนทและภายนอกซงเพมมากขนจากกลมประชาชนภายใตโครงการบตรสวสดการฯ

การตดตงเครองช าระเงนอเลกทรอนกส (EDC) การซอสนคาราคาพเศษจากกลมบรษทขนาด

ใหญภายใตโครงการรานคาธงฟาฯ

ฐานเสยงหรอความนยมชมชอบจากกลมประชาชนผมรายไดต าและรานคาธงฟาประชารฐ ทงในบรบทของทองทและรฐบาลสวนกลาง

ความรวมมอจากกลมบรษทขนาดใหญภายใตโครงการรานคาธงฟาฯ โดยเฉพาะการลดราคาสนคาในอตรารอยละ 15 - 20

การบรรเทาสภาพปญหาทางเศรษฐกจใหกบประชาชนผมรายไดต า

จ จ

จากแผนภาพดงกลาวแสดงใหเหนถงการแลกเปลยนผลประโยชนระหวางตวแสดงตาง ๆ ไดแก ภาคประชาชน (citizen sector) ภาคเอกชน (private sector) และภาครฐ (public sector) ภายใตเครอขายของนโยบายโดยกลมตวแสดงภาคประชาชนเปนตวกลางทส าคญส าหรบการประสานผลประโยชนภายใตโครงสรางของนโยบายจากทงโครงการบตรสวสดการฯ และโครงการรานคาธงฟา ทมความสมพนธกนอยางมนยยะส าคญสงผลใหปฏสมพนธทเกดขนระหวางตวแสดงลวนเปนไปในลกษณะของการแลกเปลยนผลประโยชนรวมกนระหวางทรพยากรทฝายใดฝายหนงนนก าลงครอบครองอยภายใตโครงสรางของการด าเนนนโยบายซงยงคงเปนทางสองแพงของปญหาทส าคญเกยวกบการเออผลประโยชนระหวางภาครฐและกลมบรษทเอกชนทเขารวมโครงการเพอจ าหนายสนคาใหกบประชาชนผถอครองบตรสวสดการแหงรฐ

2) อภปรายผล การศกษาในครงนโดยหลกแลวเปนการใหความส าคญกบปฏสมพนธระหวางตวแสดงภาครฐ ภาคเอกชน และ

ภาคประชาชน ภายใตโครงการบตรสวสดการแหงรฐโดยอาศยแนวคดเครอขายนโยบายทไดรบอทธพลทางการศกษาจากรอดส โรดส (R.A.W. Rhodes) เขามาเปนสวนหนงในการวเคราะหซงพยายามแบงแยกประเภทของเครอขายนโยบายออกเปน 2 ประเภท 1. รปแบบชมชนนโยบาย (policy community) กลาวคอ ลกษณะของการเกดขนของนโยบายจะมงเนนการแลกเปลยนผลประโยชนภายใตโครงสรางของเครอขายนโยบายการแลกเปลยนนนจงเปนไปในลกษณะของการ “พงพง” สมาชกภายในเครอขายจะมอยางจ ากดพรอมทงกลมตวแสดงสวนใหญมกทจะไมไดรบผลกระทบเชงลบโดยตรง ยกตวอยางเชน การลดภาษสนคาน าเขาและสงออกใหกบกลมนกธรกจหรอการออกนโยบายรถคนแรกในยคสมยของนายกรฐมนตรยงลกษณ ชนวตร ทเปนการผสานผลประโยชนระหวางกลมทน ภาครฐ และภาคประชาชน 2. รปแบบเครอขายประเดนปญหา (issue network) กลาวคอ ประเดนปญหาสวนใหญทเกดขนนนจะมลกษณะเปนวงกวางตวแสดงในเครอขายจะมหลากหลายสงผลท าใหการเจรจาตอรอง ประนประนอม และการหาขอยต เปนไปไดยาก ยกตวอยางเชน

ภาคประชาชน (citizen sector)

สทธประโยชนจากบตรสวสดการแหงรฐ

ภาคเอกชน (private sector) ภาครฐ (public sector)


~ 153 ~

ปญหาเรองทดนในเขตปาสงวนแหงชาตระหวางกลมชนพนเมองและหนวยงานของภาครฐซงตองอาศยการแกไขปญหาแบบบรณาการระหวางหนวยงานตาง ๆ (อนสรณ ลมมณ, 2558, น. 153-160)

การเกดขนของโครงการบตรสวสดการแหงรฐ (welfare card) ในชวงรฐบาลภายใตการน ารฐบาลของ พล.อ. ประยทธ จนทรโอชา ทเนนการรวมศนยอ านาจทางการเมองไวทสวนกลางเปนหลกประกอบกบโครงสรางทางสงคมในขณะนนจงสงผลท าใหสงทเรยกวาเครอขายเพอใชในถวงดลอ านาจระหวางตวแสดงตาง ๆ ในเครอขายนโยบายลดบทบาทลงดวยเชนกนการเกดขนของโครงการจงมลกษณะเรงดวนเพอใหความชวยเหลอกลมประชาชนผมรายไดต าซงผเขยนสามารถวเคราะหไดวาจดอยในประเภทของรปแบบชมชนนโยบายแตหากมองยอนกลบมายงรากฐานส าคญทใชในการวเคราะหคอ “เครอขาย” หรอ “ความสมพนธในแนวระนาบ” ผานการจดแบงประเภทของเครอขายนโยบายออกเปนสองกลมซงเปนความพยายามเขามามสวนรวมของตวแสดงตาง ๆ ในสงคมปจจบนผานโครงสรางของเครอขายนโยบายทดเหมอนเปนสงดงามเพอถวงดลอ านาจในเชงโครงสรางแตในทางตรงกนขามอาจจะเปนเพยงการปกปดอ านาจในแนวดงแบบเดมภายใตสงทเรยกวาเครอขายในสงคมยคปจจบนเพราะอ านาจในการตอรองสวนมากยงคงขนอยกบตวแสดงภาครฐ และภาคเอกชนทคอยควบคม ทรพยากร เงนทน ปจจยในการผลต ตลอดจนอ านาจในการออกระเบยบ และกฎหมายของทางราชการแมจะมบางชวงเวลาทกลมตวแสดงอน ๆ ไดเขามามบทบาทส าคญในการเปลยนแปลงทศทางของนโยบายแตเอกลกษณส าคญของเครอขายนโยบายนนคอการเปลยนแปลงประเภทเครอขายนโยบายระหวาง รปแบบชมชนนโยบาย และรปแบบเครอขายประเดนปญหาทไมมลกษณะหยดนงหรอตายตวจงแสดงใหเหนวาหากตวแสดงใดมอ านาจหลกยอมสามารถควบคมทศทางและก าหนดนโยบายไดเชนเดยวกนซงเปรยบเสมอนการปกปดอ านาจในแนวดงแบบเดมภายใตสงใหมทเรยกวาเครอขายเพอท าใหดเหมอนเปนเรองดงามทเตมไปดวยสทธและเสรภาพแตพนทในการวเคราะหสวนใหญยงคงขนอยกบ โครงสรางทางเศรษฐกจ สงคม และการเมอง ซงไมสามารถแสวงหาสงทเรยกวาความเทาเทยมไดอยางแนนอน (ปยะพงษ บษบงก และพบสข ช าชอง, 2561) เอกสารอางอง Rhodes, R.A.W. (1997). Understanding Governance: Policy Networks, Governance, Reflexivity and

Accountability. Buckingham: Open University Press. กรมบญชกลาง. (8 กมภาพนธ 2562ก). กรมบญชกลางสรปการใชจายบตรสวสดการแหงรฐของผมสทธ 14.5 ลาน

ราย. สบคนจาก http://cgd.go.th/cs/internet/internet =& %2F2999 กรมบญชกลาง. (28 มนาคม 2562ข). กรมบญชกลางรายงานผลการใชจายเงนโครงการบตรสวสดการแหงรฐ. สบคน

จาก http://cgd.go.th/cs/internet/internet/_locale=th_TH&keyword= กรงไทย. (12 มถนายน 2561). กรงไทยใหรานคาธงฟาประชารฐก ไมตองมหลกทรพยค าประกน. สบคนจาก

http://ktb.co.th/th/krungthai-update/84 ทดอารไอ. (27 ตลาคม 2560). ‘จนไมจด คนจดกลบไมจน’ ชองโหวนโยบายบตรสวสดการแหงรฐสขอเสนอปรบปรง

ชวยเหลอคนจน: ดร.สมชย จตสชน. สบคนจาก http://tdri.or.th/2017/10/interview-dr-somchai6lZDlQAls8KlnICD8svNPtTn50-

ไทยรฐออนไลน. (29 พฤศจกายน 2561ง). เทสโก โลตส และบกซ อาแขนรบใช "บตรคนจน" ซอสนคา. สบคนจาก http://thairath.co.th/content/1432710


~ 154 ~

ปยะพงษ บษบงก และพบสข ช าชอง. (2561). การใหความส าคญกบเครอขายในทางนโยบายสาธารณะและการบรหารจดการ: มมมองเชงวพากษและกรอบการวเคราะหส าหรบขามพนสญญะทกลวงเปลา. วารสารสงคมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร, 14(2), 113-136.

ระบบฐานขอมลดานสงคมและคณภาพชวต. (1 กรกฎาคม 2561). รายงานการวเคราะหสถานการณความยากจนและความเหลอมล าในประเทศไทยป 2561. สบคนจาก http:// social.nesdb.go.th/social/Portals/ 0/Documents/

รฐบาลไทย. (23 มกราคม 2562ง). บตรสวสดการแหงรฐ. รฐบาลไทย. สบคนจาก http://thaigov.go.th/infographic/contdetails/2363

ราชกจจานเบกษา. (13 ตลาคม 2561ก). พระราชโองการ ประกาศ เรอง ยทธศาสตรชาต (พ.ศ. ๒๕๖๑ - ๒๕๘๐). สบคนจาก http://ratchakitcha.soc.go.th/DATA/ 0001.PDF

สมพร โกมารทต ศรพร สจจานนท และเสนห เดชะวงศ. (2560). การส ารวจสถานะเปาหมายการพฒนาทยงยนในบรบทประเทศไทย และทางเลอกมาตรการทางเศรษฐศาสตรสงคมและกฎหมาย. กรงเทพฯ: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย.

สถาบนปวย องภากรณ. (18 ตลาาคม 2560). ถอดบทเรยนนโยบายไฟฟาฟร สโครงการประชารฐสวสดการ. สบคนจาก http://pier.or.th/?abridged=ถอดบทเรยนนโยบายไฟฟา&fbclid=IwAR0z-T5N-hYfcmwCJlEosrXxAp-cPvo0

ส านกงานสถตแหงชาต. (2561). การส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน พ.ศ. 2560. พษณโลก : ส านกงานสถตจงหวดพษณโลก.

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2 กมภาพนธ 2560). แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมฉบบท 12. สบคนจาก http://nesdb.go.th/ewt_news. = _issue

ออมสน. (27 พฤษภาคม 2562). สนเชอโครงการธนาคารประชาชน ส าหรบผมบตรสวสดการแหงรฐ. ออมสน. สบคนจาก http://gsb.or.th/gxZODIiauztptqerf-1QVFx-7ly2TA

อนสรณ ลมมณ. (2558). รฐ สงคม และ การเปลยนแปลง : การพจารณาในเชงอ านาจ นโยบาย และเครอขายความสมพนธ. กรงเทพฯ : ส านกพมพศยาม.