Tetor 2008 11111MOKRA

Viti i dhjetë i botimit, Mujore, Nr.9-10 (113-114) Tetor 2008gazetamokra@yahoo.com Kryeredaktor: FLORI SLATINA ÇMIMI 20 LEKE

Nga Bexhet FEZOLLI

FALENDERIMRedaksia e gazetës “Mokra” falen-

deron familjen Kapri, Pogradec, e cilame përkujdesjen e saj për shtypin dhekontributin vetjak mundësuan financia-risht botimin e këtij numri të gazetëssonë. Ndihma të tilla janë kontributeme vlera atdhetare për të ruajtur e pa-suruar më tej traditat, duke përjetësuarngjarje e figura, që i bëjnë nder venditdhe historisë.

REDAKSIA E GAZETËS “MOKRA”

Berisha: “Do të ndërtojmë rrugën e Mokrës”Përsa i takon autostradës, pas për

fundimit të saj nga Korça në Qafë-Plloçë, po shikojmë me kujdes

variantin e rrugës së vjetër ekzistuese drejtGurit të Kamjes -Trebinjës, Proptishtit edel në Qukës”, - kështu u shpreh kryem-inistri i vendit në fjalën e tij, e cila ngjallireagim të menjëhershëm nga të pranish-mit, në takimin që pati z. Berisha në Po-gradec, gjatë inaugurimit të sistemit tëkanalizimeve dhe pastrimit të ujërave tëzeza, me anë të impiantit të ri të ndërtuarme ndihmën e pakursyer financiare tëqeverisë gjermane. Kjo tregon se përndërtimin e kësaj rruge që është jetike përnjë zonë mjaft të gjerë, që fillon nga ko-muna e Beragozhdit dhe kalon në tre ko-muna të tjera të Mokrës e dy të Librazh-dit, të interesuara janë jo vetëm ato mijërafamilje që banojnë në këtë zonë, por edheaq të tjera të shpërngulura në qytetin ebukur të Pogradecit e në vise të tjera tëShqipërisë, por që shtëpitë, tokën, madjeedhe shpirtin e kanë në vendin e tyre tëlindjes e që presin me padurim rregullimine kësaj rruge për t’u rikthyer me statusine tregtarit apo biznesmenit, po të kemiparasysh se resurset ekonomike në këtëzonë janë të shumta. (faqe 3)

POGRADECI, PERLA E SHQIPËRISË

Nga Pëllumb ZADE

Kryeministri Berisha gjate perurimit te impantit te pastrimit te ujerave te zeza ne Pogradec

( Margaritar në kurorëne kulturës mokrare )

Shkolla shqipe e Podgozhanitkapërcen shekullin

Përkujtohet jubileu100 - vjeçar i shkollës

shqipe në Mokër

Konvergjencae shkollës

QEMAL FAIKKAPRI, BURRË MEZEMËR TË MADHE,I PËRKUSHTUAR

PËR MOKRËNMOKRA,

LIBRI "PESHA EKOHËS,, DHE ZYLFI

HAMZALLARI

Intervistë me “Piktorin emerituar” Anastas Kostandini

Taso: “Jam robi emocionit”

DISAPSEUDONIME TËPËRDORURA NËPOGRADEC

Koha në rrëfimete Kutelit

Nga Elsa BALLIU

BËRZESHTAFAVORIZOI KUSHTET

INTELEKTUALE,PATRIOTIKE DHEGJEOGRAFIKE

Nga Zenun FERO

Tetor 200822222 MOKRAAKTUALITET

REDAKSIONALE

Janë fort të rralla viset shqiptareqë mund të mburren me ngjarjene begatë e të rëndë, evenimentin

historik të 100 vjetorit të shkollës sh-qipe. Vetëm pak javë pas miratimit tëalfabetit të gjuhës sonë në Kongresin eManastirit, çeli dyert e dijes shkolla eparë amëtare në Mokër që këtë vit kapër-ceu shekullin. Në vjeshtën e tretë tëmotit 1908 kur u hap në Potgozhan epara mësonjëtore shqipe, nuk kishte tëtilla asnjë fshat tjetër i rrethit të Po-gradecit. Hapja e shkollës shqipe nëMokër është një akt sublim dhe i mun-dimshëm që kërkoi sakrifica të pashem-bullta për atë kohë tejet të lavdishme,në kapërcyell të shekullit të shkuar.Mokra, krahina e lashtë, që shtrihet nëtë dy anët e luginës së sipërme të Sh-kumbinit dhe që përmendet herët në do-kumente të shkruara në gjuhën latine,u përfshi aktivisht në lëvizjen e gjërë tëatyre moteve për hapjen e shkollave sh-qipe dhe mbrothësinë e vendit.Mokrarët, kryesisht ata të besimitortodoks, emigruan herët nga trojet etyre në kërkim të një jete më të mirë.Punëtorë dhe inteligjentë natyralë, atashumë shpejt u integruan në lëvizjënkombëtare të mërgimit dhe ngritën bi-znese të fuqishme që lanë gjurmë nëvendet ku emigruan.

Nikolla Naço nga Podgozhani,emigruar fillimisht në Korçë e më pasnë Egjipt e Rumani, u pasurua mepunën e tij të suksesshmë në Bukureshtdhe tërë pasurinë e derdhi për çështjenkombëtare. Ishte ky mokrar i përkush-tuar që e peshoi me flori fermanin eSulltanit për hapjen e të parës shkollëshqipe në Korçë më 1887. Vdiq i varfërdhe u varros me shpenzimet e miqve tëtij. Në fillim të shekullit të 19 - të, tufamjeshtër muratorë nga fshatrat eMokrës emigrojnë në Bullgari, Rumanietj. Ata morën anën e palës më të për-paruar të lëvizjes kombëtare në mërgim,atë të Nikolla Naços, i cili shpesh ndërm-jetësonte për t’u gjetur punë. Në njëshkollë të tillë të kolonisë shqiptare nëRumani u edukua Gjokë Pjetri ngaPleshishti të cilit iu ngjit epiteti Shqip-tari, për shkak të atdhetarizmit të flakët.Në dokumentat e pakta që kemi prej tijështë një letër që i dërgon Asdrenit më21 mars 1907 ku lutet t’i dërgojë edhe40 abetare të tjera shqipe për djemtë eMokrës. Aleks Andrea nga Oshteça dheApostol Kollçaku nga Podgozhani, pasikryejnë shkollat në Rumani, bëhen pje-starë aktivë të Rilindjes Kombëtare.Reaksioni shovinist i vrau të tremokrarët e mësuar në mënyrat më çn-jerëzore. Kujtojmë se Gjokën e dogjëntë gjallë, pasi e lyen me vajgur, dhe zjar-rin ia vunë me fletët e abetareve shqipeqë i kishte fshehur në gji. Gjokë Shqip-tari, Aleks Andrea dhe Apostol Kollçakujanë dëshmorë të luftës për arsim e liri.Kështu, edhe në Mokër, si në Pogradece në tërë Shqipërinë, mësuesit e parë të

Shkolla shqipe e Podgozhanit kapërcen shekullin( Margaritar në kurorën e kulturës mokrare )

shqipes e shkruan abetaren me gjak.Si në shumë fshatra të besimit

ortodoks në Shqipëri, mërgimtarët ePotgozhanit, në mënyrë vullnetare,ndërtuan një shkollë në fshatin e tyrenë vitin 1811. Mësimi bëhej në gjuhëngreke nga prifti i fshatit. Nuk kemishumë të dhëna për ecurinë e kësaj sh-kolle në kohët e para të saj, por dimë qënë gjysmën e dytë të shekullit të 19 -të, priftërinjtë patriotë të Podgozhanitu mësonin nxënësve gjuhën shqipe, kra-has asaj greke, me gërmat e greqishtes.Një varg nxënësish të kësaj shkolle, qëpatën jetë më të gjatë, si Dhimitër eFondi Burrnazi, Gjokë Vako, Gavril Ni-

detyrua të mërgonte. Por që nga kjokohë letrat e mërgimtarëve dhe mbish-krimet e varreve shkruheshin vetëm nëshqip. Më pas, mësues të kësaj shkolledo të jenë nxënësit e At Jovan Vakos,Gjokë Vako, Stefan Gegëprifti, GjokëPapajani etj. Mërgimtarët mokrarë ashtusi ata pogradecarë, shfrytëzuan toler-ancën e përkohshme të Hyrietit, refor-mat europiane të xhonturqve. Në vjesh-tën e tretë të motit 1908, shkolla grekee Potgozhanit u kthye në shkollë sh-qipe. Mësimi lehtësohej nga dërgesatme libra të mërgimtarëve të botuara nëRumani, Bullgari etj. Me gjithë gjend-jen e vështirë që u krijua në vitet e më-pastajme, shkolla vazhdoi punën pandërprerje. Në ditën e shpalljes së pa-varsisë, mësuesi Stefan Gegëprifti,mbajti një fjalim, shkolla ishte zbuku-ruar me flamuj kombëtarë, burrat dhedjemtë e fshatit kënduan këngë patri-otike të Rilindjes Kombëtare.

Vitet që erdhën pas 1913 ishin tëturbullta, si për gjithë vendin edhe nëMokër. Reaksioni xhonturk, pastaj luftaballkanike dhe ajo botërore nuk u lanëkohë njerëzve për të ndjekur shkollën.Vite më vonë, kur në Pogradec ndod-heshin trupat franceze të pushtimit,nën komandën e gjeneralit Mortier, icili duke qënë i martuar me një pogar-decare, ishte bërë mik e dashamirës ishqiptarve, u krijuan mundësi të rejaqë u përdorën nga patriotët mokrarë.Që nga viti 1918, shkolla e Podgozhan-it nuk u mbyll më asnjëherë. Në klasëne parë mësohej alfabeti sipas radhësashtu si edhe sot. Copat e leximit,gjëagjëzat apo vjershat i mësonin gjer-sa i mbanin përmendsh. Në klasat etjera merrnin njohuri për aritmetikën,ku stërviteshin të numëronin e të kry-enin veprime deri në 100. Mbledhjen ezbritjen e mësonin me anën e goglavetë dushkut. Shumëzimin dhe pjestimine fillonin në klasën e tretë dhe e për-fundonin në klasën e katërt, ku më paszhvilloheshin thyesat. Në histori më-sonin luftrat e Skënderbeut, kurse nëgjeografi jepeshin njohuri për botën,kontinentet, Ballkanin dhe më gjerë përShqipërinë. Më pas u hapën shkollaedhe në fshatrat e tjera të rrethit,veçanërisht pas vitit 1920 si në Slabin-jë, Velçan, Golik e kështu me radhë.Në këto shkolla, si rregull vinin nxënësnga të gjitha fshatrat për rreth tyre.Kështu në Podgozhan vijonin shkollënfëmijë të ardhur nga Trebinja, Dunica,Kalivaçi, Malina e më tej nga Çezma eSelca. Pas vitit 1925 kur konsolidohetshteti shqipëtar e më vonë, arsimi nePogradec dhe të gjitha fshatrat e tij er-dhi gjithnjë në rritje.

Sot, me shkollën një shekullore,kemi të drejtë të jemi krenarë më sëpari me historinë mokrare, gjerdan iartë në sfondin kombëtar të atdheuttonë. Pa përjashtim të gjithë jemi bijtëe kësaj shkolle të bekuar, jemi mokrarëgjer në palcë, ndaj edhe përkujtojmë kre-narisht historinë e saj të lavdishme 100vjeçare.

Përkujtohet jubileu 100 - vjeçari shkollës shqipe në Mokër

Më datën 25 shtator 2008, në fshtin Podgozhan të Mokrës u përkujtua100 vjetori i çeljes së të parës shkollë shqipe në Krahinën tonë. Në vjeshtëne tretë të vitit 1908, vetëm pak javë pas Kongresit të Manastirit, ku u mirat-ua alfabeti i gjuhës së sotme shqipe, me përkujdesjen e patriotëve mokrarë tëmërgimit shkolla në gjuhën greke e Podgozhanit u kthye zyrtarisht në sh-kollë shqipe. Ky institucion ishte i pari jo vetëm në Mokër po edhe në rre-thin e Pogradecit e më gjerë.

Për të përkujtuar këtë ngjarje madhore u mblodhën në mjediset e sh-kollës qindra mokrarë nga banorët e fshatrave përreth dhe të ardhur ngaqyteti i Pogradecit dhe vise të tjera ku janë vendosur nëpër vite.

Kryetari i Komunës Trebinjë z. Gjergji Buzo e hapi takimin me një fjalëmirëseardhjeje për të pranishmit

Ish-mësuesi dhe drejtor i kësaj shkollë për shumë vite të shkuara, z.Dhori Vako u foli të pranishmëve për historikun e hapjes dhe vijimësisë sëshkollës përgjatë një shekulli. Kumtuesi përmendi qindra mokrarë të më-suar në bangat e kësaj shkolle, shpërndarë në tërë vendin e më përtej dhendihmesën që ata kanë dhënë në fusha të ndryshmë të jetës.

Përshëndeti pastaj znj. Sofika Binishi, drejtore e Zyrës Arsimore të rre-thit dhe z. Guri Isufi, sekretar i zonës elektorale të Mokrës në emër të depu-tetit të saj z. Eris Hoxha.

Në fund drejtori i shkollës z. Gjergji Todolli falnderoi të pranishmit përpjesëmarrjen në këtë festë të bukur.

Komuna Trebinjë me këtë rast shtroi një drake për ardhësit e shumtë nëfestën e 100 vjetorit të shkollës së parë shqipe në Mokër.

Koresp i “ Mokrës “

kolla etj, dëshmojnë se në shkollën etyre, mësuesi i gjuhës greke, At JovanVako, u mësonte fëmijve, krahas gre-qishtes, edhe gjuhën tonë, me alfabetinshqip të Sami Frashërit. “Duhet tënxëmë më parë gjuhën shqipe se jemishqiptarë” u thoshte ai nxënësve, dukenxjerrë nga gjiri ku e mbante fshehur,abetaren e bekuar. Në vitin 1891, vetëm4 vjet pas shkollës së Korçës, këtu më-sohej gjuha shqipe, ndonëse në mënyrëjo zyrtare. Mërgimtarët mokrarë nukkishin aq flori sa të blinin fermanin eSulltanit për afirmimin legal të shkollëssë tyre. Kisha ortodokse dhe reaksionivendas e kërcënuan At Jovanin dhe ai u

Promovime librash në PogradecGjatë muajit shtator 2008 në Pogradec

u promovuan dy krijime letrare të natyravetë ndryshme si gjini. Vëllimi poetik “ Pasharrimit “ e autorit mokrar Nesti ThanasMaçolli i cili del para lexuesit me librin eparë të botuar dhe krijimi

“ Mendime për mendimet “ nga PetroPrifti, tashmë me disa botime i afirmuar nëletërsinë e sotme pogradecare. Takimet e zh-villuara në mjediset e Qendrës Kuturore “Lasgush Poradeci “ dhe Teatrin e Kukullave“ Piro Xëci “ të qytetit mblodhën dashamirëstë shumtë të letrave të cilët dhanë mendime

me vlerë dhe nënvizuan klimën letrare të plle-jshme në Pogradec. Në këtë mjedis të larm-ishëm letrar të qytetit, krijuesit mokrarë pozenë një vend gjithnjë e më dinjitoz krahasautorëve më të vjetër të qytetit.

Në të dy takimet z. Istref Haxhillari,krijues dhe përfaqësues i stafit të gazetës “Mokra “ vlerësoi të dy librat në promovimetrespektive. Më poshtë po botojmë të plotafjalët e tij për shkrimtarin e kritikun e njo-hur Petro Prifti dhe poetin Nesti Maçolli.

Koresp i “ Mokrës “

Gazeta “Mokra” në InternetQë nga numri 111 gazeta “Mokra” ka dalë në internet,

ne adresën e mëposhtme:

www.pordeci.com/mokra

Tashmë edhe mokraret që nuk banojnë në Shqiperi dotë kenë rastin të shikojnë në internet gazeten e

përmuajshme “Mokra”.

Tetor 2008 33333MOKRAAKTUALITET

Meditim në ditën e shënuar

Pelegrinët e kohëve të vonaShën - Marenë, 29 korrik 2008

Vargu i gjatë i pelegrinëve mori edhe sivjet, si gjithnjë nëpër kohë,rrugën e spërdredhur të përvitshme drejt Shën - Marenës. Tek i vështrontë krijohet përshtypja se është vazhdim shekullkapërcyes i pelegrinëve tëhershëm, në fillimet e krishtërimit kur virgjëresha Marenë masakrohejbarbarisht, përjetësuar më pas me Manastirin, emblemë të Mokrës.

Pelegrinët e sotëm të vonë, me tjetër kulturë e tjetër mendësi, përsh-faqin të njëjtin besim të patundur me pelegrinët e hershëm. Vetëm ardhjandryshon. Pelegrinët e vjetër udhëtonin më këmbë ose kuaj, veshur meopinga kau të lehta e të buta. Këta të sotmit me makina lloje - llojesh,këpucë dhe sandale elegante, paisur me aparate fotografike dixhital dhekamera moderrne. Ama ardhësit e rinj, njëlloj si të vjetrit tutje kohës sëthinjur, shprehin besimin mrekullues, shpresën e shenjtë që u përshfaqetnëpër tiparet e fytyrës dhe lëngun limfatik gjallërues të trupit.

Manastiri i famshëm, ndërtuar mbi Llëngë, në atë sheshin e ngushtëshkëmbor, fshehur nga sytë e njerëzve, qëndron madhështor, i vjetër savetë dheu mokrar, i lavdishëm sa vetë lavdia mokrare.

Ndonëse manastir otodoks, sot ditën e Shën - Marenës, si gjithnjëjanë mbledhur në këtë vend të shenjtë mizëri njerëz të të gjitha besimeve.Të rinj e të vjetër, burra e gra, veçan djem e vajza të reja kanë erdhursivjet nga e tërë Mokra, po edhe më tej, Korça, Elbasani e të tjera visetë dheut banuar nga shqiptarë.

Dallojnë sidomos emigrantët e malluar për vendin që i lindi e rriti,rralluar shumë prej mërgimit detyrues, dhimbjes së arratisë ligështuese

Në këtë vend, me bukuri të rrallë, ku dora e zotit ka derdhur pakursim hire natyrore si Gryka e Gurit, porta e herëshme e rrugës sëfamëshme Egnatia, shpirti i virgjëreshës së shenjtë të Llëngës ndihetkudo, fryma e saj i ngroh shtegëtarët ardhur nga larg, dora e saj engjël-lore i përkëdhel butësisht dhe ata, të gjithë ndihen tjetërsoj.

Shën - Marenë, 30 korrik 2008.

Pasi kanë bërë ritet e mrekullive të Manastirit, pelegrinët kaluannatën përqark zjarreve ndezur kudo, të zhurmshëm e menduar për shen-jtërinë e vendit ku ndodhen dhe jetën bekuar nga dora e virgjëreshësMarenë. Shërbyesi i zotit, papu Piro, i bekon të gjithë më shprehje ëndër-rimtare, veshjen e rastit në ditën e përkujtimit të shenjtores së Mokrës.Njerëzia puthin Korën e shenjtë, pastaj futin në çanta ose xhepa nga njëgur të vendit dhe marrin rrugën e kthimit. Pelegrinët e vonë nderojnëkështu një rit të vjetër përmbi njëmijëvjeçar i pashterur kurrë nëpër vite,në vragë e hapur qëmoti nga pelegrinët e hershëm.

Issi

Gjerdan gurësh të çmuar me tharm njerëzorI dashur profesor,

Sot, shumë larg nëkohë, ndihem sidikur adoleshent dhe

nxënës, kur vlerësimi juaj ikursyer na ngazëllente veçantë tjerëve, i ngjante mjaltit tëkoncentruar, një pikë e të cilitështë më ëmbëlcake se çfarë-do sasi sheqeri. Kush arrintetë merrte notë të mirë nëmatematikë krenohej me plottë drejtë kur u thoshte tëtjerëve:

- Mora 10 me profesorPetron.

Autoriteti juaj buronte ngakompetenca, performancanatyrale, rigoroziteti shteruesdhe sidomos dashuria evërtetë. Askush nuk vinte nëdyshim drejtësinë e gjykimittuaj në kufij sipërorë për cil-indo, jashtë paragjykimevenaive selektive.

E solli sëra, që unë, nxënë-si juaj i druajtur, jo fort i gux-imshëm, për më tepër, mëka-tar që rrekem të hyj në udhëne trishtë të letrave, tentoj tëjap gjykimin tim për veprëntuaj të fundit.

Përmbledhja “ Mendimepër mendimet “, më shumë selibër i zakontë, përtej krijimittë mirëfilltë letrar, biografiveapo sprovave medituese tëllojllojshme, tingëllon manu-al përzgjedhës i mendimit, at-las i arsyes dhe logjikës, inevojshëm për cilindo qëdëshiron t’i paraqesë idetë e tijnë mënyrë vërtetësore dheracionale, qoftë njeri i shkri-meve ose jo.

Krijuesve apo studjuesve tëmirëfilltë tharmi i materies sëgrizhtë të përbotëshme, tjerrëmjeshtërisht nëpër faqet e lib-rit, do t’i ndihmojë të mveshinfrazat me argumente të pa-kundërshtueshme të men-dimtarve të mëdhenj, që namahnitin gjithkaherë me forcëndhe bukurinë e gjykimit, që ve-zullojnë me dritë hyjnore përg-jatë shekujve dhe shpërfillinkohën e thinjur.

Të rinjtë që hyjnë së pari nërrugën e gjatë, të koklavitur tëjetës plot fshehtësira e grackatë zgripëshme do të gjejnë tëgatshme ndër të tjera edhe si tëshprehin me magjinë e fjalësndjenja delikate të shpirtrave tëtrazuar e tallazitur moshës sëherëshme.

Thuhet se njerzit e letravedhe artit tërhiqen nga e bukurase ajo zgjon krijuesin, nxitndijesi dhe vrundullime tëshpirtit të uritur. E bukura ësh-të kategori e ndërlikuar, meshumë përshfaqje, copëza dhetingëllima të imta. Në rastin ePetro Priftit duket sheshit sekjo kategori është mendimi,shkalla më e lartë e përceptimittë botës, çudia e çudive, privi-legj i qënieve me arsye, që do-mosdo mbart edhe të magjish-men. Të gjithë mahnitemi ngamendime të perëndishme, ele-gante, tejet të hijshme që te-jçohen nëpër motmotet e larg-ta dhe nuk e humbasin kurrëshkëlqimin, ngjashmërisht memetalet fisnike të natyrës, ariose platini. Njerëzit e mëdhenjqë kanë bërë epokë me veprën etyre, pothuaj të gjithë në kohë

të ndryshme, pyetjes se kushe ka ndryshuar më shumë his-torinë e njerëzimit janëpërgjigjur: “ Që në fillesë tëqytetërimit askush nuk e kaçuar përpara historinë mëshumë se mendimtarët” .

A mund t’i hiqet kësaj par-adigme rrezëllitëse sot epërgjithmonë ndonjë pjesëz?Sigurisht nuk mund t’i hiqetsado të mundohemi se ajo kapërmasat e aksiomës, qëndronsi një postulat konstant nëudhën e ndërlikuar të njerëz-imit. Në pyllin e të panjo-hurave plot enigma torturuese,çahet vetëm me sëpatën e ar-syes, të cilën autori e ka mpre-hur mirë dhe plot mundim evuajtje nëpër mijëra faqe tëshfletuara përmes një kohë tëgjatë na sjell një krijim specif-ic, fort të rrallë në llojin e vet.

Qëmtimi i thënieve brilan-te me kapacitet të mahnit-shëm, mendimeve me vlerë tëgjithëkohëshme, paraqitja etyre në trajtë të thjeshtë,depërtuese, është shtysa dhelejtmotivi i librit, sintezë e tëcilit është vetë profesori mekulturën e gjërë, njohjen ethellë të shkencës së logjikës.

Fjala e mençur, plot profe-sionalizëm të njeriut të letrave,cekja e elementeve substan-cialë të logjikës njerëzore,përimtimi i maksimave tëbukura plot hir, më mirë sePetro Prifti zor se mund t’ishprehte dikush tjetër në njëkrijim të mëvetshëm, librin “Mendime për mendimet “ qëpo promovojmë sot.

Istref HAXHILLARI

Berisha: “Do të ndërtojmë rrugën e Mokrës”Përsa i takon au

tostradës, pas përfundimit të saj nga Korça

në Qafë-Plloçë, po shikojmë mekujdes variantin e rrugës së vjetërekzistuese drejt Gurit të Kamjes-Trebinjës, Proptishtit e del nëQukës”, - kështu u shprehkryeministri i vendit në fjalën etij, e cila ngjalli reagim të men-jëhershëm nga të pranishmit, nëtakimin që pati z. Berisha në Po-gradec, gjatë inaugurimit të siste-mit të kanalizimeve dhe pastrimittë ujërave të zeza, me anë të im-piantit të ri të ndërtuar me ndih-mën e pakursyer financiare tëqeverisë gjermane.

Kjo tregon se për ndërtimine kësaj rruge që është jetike përnjë zonë mjaft të gjerë, që fillonnga komuna e Beragozhdit dhekalon në tre komuna të tjera tëMokrës e dy të Librazhdit, të in-teresuara janë jo vetëm ato mijërafamilje që banojnë në këtë zonë,por edhe aq të tjera të shpërngu-lura në qytetin e bukur të Po-gradecit e në vise të tjera të Sh-qipërisë, por që shtëpitë, tokën,madje edhe shpirtin e kanë nëvendin e tyre të lindjes e që pres-in me padurim rregullimin ekësaj rruge për t’u rikthyer mestatusin e tregtarit apo biznes-menit, po të kemi parasysh seresurset ekonomike në këtë zonëjanë të shumta.

POGRADECI, PERLA E SHQIPËRISË

E vërteta është se kisha mjaftkohë pa vajtur në Pogradec e, tëthem të drejtën, u impresionovanga ndryshimet që pashë.

Qyteti i Pogradecit, me liqe-nin e vet, me fshatrat përreth, meDrilonin e bukur, e mahnitës, kaqenë gjithmonë i veçantë, por qëka pasur edhe plagët e veta, njëranga këto, më kryesorja, zgjidhetme futjen në punë të kolektorittë ri, të porsa inauguruar këto

ditë në Pogradec. Si rezultat ikëtij impianti pastrimi, ujërat ekaltra të liqenit do të jenë shumëtë pastra dhe, po të kemi parasy-sh edhe investimet e shumta nëbreg të liqenit, me rërën e siste-muar, me shtrimin e rrugës pranëliqenit, si dhe ndërtimin turistiktë zonës nga qyteti, deri nëDrilon, plazhi i Pogradecit do tëjetë një nga më të bukurit e ra-jonit, shumë i frekuentuar nga

turistët e pushuesit, duke i sjellënjë zhvillim të konsiderueshëmekonomik jo vetëm qytetit të Po-gradecit, por të gjithë kësaj zone.

Çdo njeri që shkon sot nëPogradec, shikon ndryshiminperiodik në kahun pozitiv, atë qëka ndodhur në këtë qytet. Jovetëm përkrahja e pakursyer eqeverisë demokratike, një mer-itë të pakontestuar ka edhe krye-tari i bashkisë së Pogradecit, z.Artan Shkëmbi, që aftësinë dhe

me shkathtësinë e tij, po e trans-formon qytetin e Pogradecit nënjë perlë të Shqipërisë, çdo ditëe më të bukur.

Në Pogradec punohet me in-tensitet të lartë e kjo na bënshumë krenarë të gjithëve ne,sepse jemi njerëz të dashuruarme vendlindjen, por si shumë tëtjerë, banojmë jashtë saj, por mesynim dhe dëshirën për t’u rik-thyer një ditë.

Pëllumb ZADE

NGA FJALA E KRYEMINISTRIT BER-ISHA NË POGRADEC

“Tashmë Pogradeci me këtë kolektor dhe mesistemin e pompimit është një qendër krejtësishttjetër turistike. Pogradeci me furnizimin me ujëështë një qytet tjetër. Së shpejti do të përfundojëedhe rruga Korçë-Qafë Plloçë dhe qytetarët eKorçës do të “derdhen” në një kohë shumë të sh-kurtër dhe me lehtësitë më të mëdha në brigjet eLiqenit të Ohrit. Në këtë mënyrë Korça afrohet mePogradecin dhe potencialet e saj për turizëm janëshumë të mëdha. Rruga e Qafë-Plloçës ka dy al-ternativa. Njëra është të ndjekë trajektoren e për-caktuar dhe të dalë në Qafë-Thanë, por ne po stu-diojmë me shumë interes fizibilitetin që nga QafëPlloça në Gurin e Kamjes, Proptisht dhe Qukës.Në këtë mënyrë ne afrojmë edhe Elbasanin mePogradecin. I përmenda këto dy qytete, sepse atokanë traditën më të hershme të frekuentimit tëpushimeve këtu”, u shpreh Kryeministri.

Tetor 200844444 MOKRA SOCIALE

Pas vitit 1990, kur kanë qeverisur të majtët apo të djathtëtdhe nevoja për ndryshim ka

qënë evidente, gjithsaherë, gjykimet,konsideratat e më tej vendimet janëmarrë në nivel akademik, ministror dhekanë patur diskordancë të dukshme mepraktikën arsimore në shkolla. Mospër-puthjet kanë ngjallur habi, reagim pro-fesional, përjetim të trishtë, po janëkapërcyer me paradigmën enigmatike sekështu bëhet demokracia, se këto janëmodelet europiane të shkollës etj. Më-suesit, zbatuesit realë të reformave ar-simore mjaft të shpeshta, mbeten edhesot të errët për një sërë komponentesh.Nisur nga rëndësia jetike që ka arsimipër zhvillimin e vendit dëshiroj të japdisa mendime të cilat mund t’u shërbe-jnë atyre që kanë apo do të kenë në dorëtë marrin vendime për ardhmërinë.

Reformat në arsim janë domosdosh-mërisht afatgjata, asnjëherë sot për sotapo sot për pastaj. Në kundërshtim mekëtë aksiomë, qeveritë e shkuara, mad-je edhe ministrat që kanë pasuar njëri -tjetrin brenda së njëjtës qevirsjeje, kanëndërmarrë në këto vite reformë pas re-forme, duke prishur atë që është arri-tur për të filluar nga e para një reformëtjetër. Ndër të tjera, rezultante perma-nente ka qënë zëvendësimi i një grupimësuesish gjynahqarë me një grupimtjetër të privilegjuar, sipas kontributeveelektorale apo meritave analoge të këtijkallëpi.

Mendoj se mësimi i parë që lipset tënxiret nga kjo praktikë e së kaluarës përzhvillimet e ardhëshme është: - Të ru-hen arritjet, të verifikohen rezultatet etyre, të riparohen difektet, pastaj tëndërmeren hapa të matura më tej.

Mbi bazën e përvojës së rrethit tonë,mbështetur në idetë për një zhvillimefektiv të arsimit në të ardhmen, dëshi-roj të paraqes mendime për disa çështjethemelore.

1 - Infrastruktura shkolloreInfrastruktura e sotme shkollore

nuk i përgjigjet shtrirjes demografiketë popullsisë, që për arsye të migrimittë vazhduar, ka krijuar diferenca tëdhimbshme me pasoja të rënda. Masiv-izimit të arsimit, aq i pëlqyer në të sh-kuarën, i ka ikur koha edhe si konceptpor edhe si praktikë tashmë dukshëm edështuar.

a) Shkollat e mesme në zonat ruraleqë në total përbëjnë afërsisht një tëtretën e numrit të shkollave në çdo rrethjanë kthyer në institucione që prod-hojnë analfabetë me dëftesë pjekurie.Pothuaj asnjë prej maturantëve të tyrenuk fitojnë konkurset e pranimit nëUniversitete. Këtë e kanë kuptuar mëmirë nga të gjithë banorët e këtyrezonave që më së shumti i çojnë fëmijëte tyre të studjojnë në shkollat e mesmetë qyteteve. Nga viti në vit këto shkollaveniten dhe sot janë gati tërësisht in-rentabël.

b)Edhe nxënësit e komunave ur-bane, gjithnjë e më shumë synojnë sh-kollat e mesme të qyteteve. Vitin e kalu-ar në shkollat e mesme të qytetit të Po-gradecit, gjysma e kontigjentit ishinbanorë të këtyre komunave, prirje gjith-një në rritje për këtë vit shkollor, metendencë progresive në vazhdim.

c)Shkollat 9 - vjeçare në zonat ru-rale kanë probleme shumë të rënda, be-soj evidente për të gjithë ata që kanëshkuar qoftë edhe një herë të vetme nëndonjë fshat të thellësisë.

d)Nuk na duket normale hapja e Uni-versitetve në çdo qytet, madje disafakultete edhe nëpër komuna urbane,duke e renditur Shqipërinë në vendin e

Konvergjenca e shkollës

parë në botë të këtyre institucioneve përnumur banorësh. Në shumicën e Uni-versitetve të hapur rishtas apo edhe atamë të vjetër ka difekte të rënda në për-gatitjen e studentëve. Mungon profeso-rati i kualifikuar, autoritetet e nevojshmeshkencore, laboratorët etj. Përveç UT, tëtjerët janë kthyer në Universitete ple-benjsh që prodhojnë me shumicë eduka-tore kopshti, mësuesë për ciklin e ulëtdhe infermjere. Këtë të vërtetë evidentee kanë kuptuar shumë mirë vetë peda-gogët që në asnjë rast nuk i çojnë fëm-ijët e tyre në këto Universitet por nëTiranë ose jashtë shtetit. Natyrisht edhebanorët e kamur të këtyre qyteteve, porshumica e fakirëve janë të lumtur në searrijnë të hyjnë në shkollat e larta tëprovincës.

Mund të sillen argumente të shum-ta deri groteske dhe praktika të dhim-bëshme për sa përmenda shkurt mësipër.

Përballë kësaj situate propozojmë:1 - Të parashihet fillimi i një përqen-

drimi të gjerë të investimeve dhe en-ergjive pedagogjike në qytete dhe zonatë mëdha urbane për të konsoliduar sh-kollën shqiptare në të gjithë parametrat,mjedise, mësuesë të kualifikuar, labora-tore dhe paisje kompjuterike të mjaf-tueshme.

Propozojmë që disa prej këtyre sh-kollave qendrore, mbi bazën e një stu-dimi preventiv të kujdesshëm, në pajtimme veçanësitë e çdo rrethi të pajisen mekonvikte të subvencionuara nga shtetipër të krijuar një alternativë tjetër sh-kollimi për nxënësit e zonave rurale,duke filluar që nga klasa e gjashtë e ar-simit bazë

9 - vjeçar. Këto konvikte do të shër-bejnë si qendra kondesimi për hapjen ekonvikteve private, ngjajshmërisht mepraktikën e gjërë të mirënjohur të stu-dentëve në UT.

Të mos mbyllet asnjë shkollë as-gjëkund, ato po mbyllen dhe do të mby-llen vetë, duam apo s’duam ne, njëllojsi ndërmarrjet inefiçente. Ky proces i pa-shmangshëm aktualisht po vonohet meinvestime absurde virtuale me të cilatndërtojnë një shkollë sot, që pas një vitiduhet rikonstruktar me fonde të tjera.Investimet shkollore në zonat rurale janëkthyer në gropa të zeza që thithin in-vestime serioze pa asnjë vlerë përveçzhurmës elektorale dhe abuzimeve tëpashembullta të deputetëve dhe kry-etarve të komunave respektive.

2 - Në Universitet të mbyllendegë joefiçente dhe të hapen degë për tëcilat realisht ka nevojë për punësim eko-nomia e tregut në vendin tonë sot e nëperspektivë mbi bazën e studimeve re-ale për zhvillimet e ardhshme. Të ndër-pritet oreksi abuziv për hapjen e Uni-versiteteve të tjera, sidomos ato privateqë nuk plotsojnë dhe nuk mund të plot-sojnë kushtet për të qenë Universitete,porse krijesa mjerane ku gradohen pro-fesorë mësuesë të rëndomtë e të paaftë,që kanë bërë mësim tërë jetën me nxënëstë klasave të gjashta e të shtata. Kamdëgjuar se UT afër gjysmën e profesor-atit të munguar e plotëson me pedagogëtë jashtëm. Kur kjo dukuri është prezen-ta në këtë Institucion prestigjioz, kup-tohet lehtë së ç’ndodh në rrethe.

Është më se emergjente të bëhet njëstudim rracional nga profesionistë përtë studiuar fenomenin e Universiteto -manisë, fort i çuditshëm në përmasaderi groteske.

3- Arsimi i mesëm profesional aktu-alisht është më se formal, tejet i trish-të, pa asnjë bazë didaktike, shpesh edhepa mjedise elementare të domosdoshme.Në përfundim çertifikojnë ca specialistëtë mesëm që vetëm specialistë nuk janë.Në vendet e tjera ky arsimim thith 50%të kontigjenteve të shkollave të mesme,

është i kërkuar se përgatit specialistë tëvërtetë shumë të nevojshëm për eko-nominë private të tregut. Është i zakontëpër emigrantët shqiptarë me arsim tëlartë në profile tejet të populluara nëvendin tonë si mësuesi apo edhe të tjera,punësimi i tyre si hidraulikë, pllakax-hinj, guzhinierë, zanate që i mësojnëatje duke punuar, pa qënë të përgatiturparaprakisht.

Mendojmë se ky lloj arsimi ka nevojëpër operacion të thellë. Të hapen degëqë i duhen ekonomisë, të mbyllen pro-file që vegjetojnë në mënyrë absurde prejshumë vitesh me klasa që kanë më pakse10 nxënës. Të synohet në shkolla tëpërqendruara sipas modelit “ Harri Fullc“ të mundshme për t’u konsoliduar mjaf-tueshëm në të gjithë treguesit. Natyr-isht do të jetë proces i gjatë por duhettë nisë për të vijuar me tej. Këtij opera-cioni t’i paraprijë një studim profesion-al dhe kompetent, ku më së pari të vlerë-sohet interesi i biznesit për profilet ekërkuara sipas zonave e qyteteve.

Shkollën ashtu si edhe ekonominëduhet ta dominojë si një konstante pri-oritare, logjika e efektivitetit, vlerëskonkrete të përgatitjes së nxënësve apostudentëve, investimeve dhe energjisë sështetit në sistemin arsimor. Rruga më edrejtë është sqarimi i njerëzve për njëpolitikë racionale arsimore, vërtetësoredhe efiçente përkundër tymnajave elek-torale tejet abuzive që ecin në kahun ekundërt të zhvillimit.

2 - Burimet njerëzorePropozojmë që të vendoset sistemi

institucional, transparent dhe i mirëor-ganizuar për punësimin e mësuesve tërinj apo të papunë në vendet e lira mepjesëmarrje të aktorëve të interesuar dhegrupe të interesit si komuniteti iprindëve, pushteti lokal, drejtorët e sh-kollave dhe Sindikatat për këto arsye faretë thjeshta:

a) Përzgjedhja e vlerave sipas pa-rimit i afti gjen punë. Mësuesi i aftë ipërgatitur është shtylla e arsimit, të tjer-at janë derivate që varen prej tij.

b) Shmanget korrupsioni i never-itshëm, mjaft prezent aktualisht.

c) Demokratizohet punësimi,shmangen difektet e rënda të subjektiv-izmit apo preferencave jo arsimore,përthithen realisht kontigjente mësue-sish seriozë.

Të vendoset statusi i mësuesit që nëvizionin tim është i vonuar. Sot mësue-si është qënia më e persekutuar. Punadhe jeta e tij është në dorën e një nje-riu, drejtori i ZA, që sipas ligjit aktualka ekskluzivitetin e emërimeve, sipas njëçentralizimi ekstrem, çuditërisht jetëg-jatë, mbartur me xhelozi nëpër vite.

Mendojmë se DAR janë hallkë e pa-nevojshme, së paku ashtu si janë kon-ceptuar ku të tjerë kontrollojnë punëne shkollës, të tjerë marrin masa rrregul-luese, në se dëshirojnë t’i marrin. DARkanë rritur artificialisht mesataren enxënësve për mësues pasi dhjetra kon-trollorë gjithfarësh llogariten punonjësmësimorë njëlloj si mësuesit e thjesh-të. E njëjta situatë për MASH ku në njëzyrë punojnë 5 deri 6 inspektorë që nukdinë si ta ngrysin ditën. Administrata earsimit lipset të jetë e manovrueshme,e thjeshtë pa ngarkesat e vjetra koncep-tuale, pasi kompjuterat kryejnë veprimestatikore mijra herë më shpejt. Rezult-ante e këtij procesi, krahas faktorëve tëtjerë të jetë ulja e normës mësimorë nëshkolla me një kufi 25 deri 30 nxënëspër mësues, nga 40 që është sot në shu-micën e shkollave të qyteteve, për t’iupërafruar parametrave europianë.

Specialisti

GRISHJE PËR DEBAT

Ftohen mesuesit, prindërit dhe të interesuarit potencialëpër cilësinë e mësimit dhe edukimit të nxënësve nga shkollasot dhe idetë për ndryshime progresive në sistemin arsimor.Shkrimet tuaja do të botohen në faqet e gazetës sonë në ru-

brikën sociale “ Specialisti “.

Tetor 2008 55555MOKRANDERIM

Nga Sami LEKA

Vjen një ditë e fizikisht ndahemi nga kjo jetë. Mbaroncikli biologjik e nuk jemi më.

Por lum ai që përmendet për mirësitë qëka bërë për njerëzit. Një i tillë ishteQemal Faik Kapri.

Qemal Kapri u lind në fshatin Goliktë Mokrës më 2 maj 1933, në një familjeatdhetare dhe humane. Shkollën filloree kreu në vendlindje dhe në Strugë, kuu cilësua për zgjuarësi e shakthtësi.Familja e tij, u lidh me Luftën ANÇ,babai i tij ishte në radhët e forcave par-tizane dhe pas çlirimit drejtoi me nder-shmëri e korrektësi. Nëna ishte nga njëfamilje me kulturë, nga fisi Blloshmi, ifshatit Bërzeshtë.

Pas çlirimit, Qemali vazhdoi shkollëne mesme industriale "7 Nëntori" në Ti-ranë. Ai në këtë shkollë mori diplomëne një tekniku të mesëm, i aftë të bënteçdo lloj punimi mekanik. Fillimisht ucaktua me punë në minierën e Pishkash-it, pas kësaj dërgohet shef ofiçine nëminierën e Përrenjasit, ku mbante nëgadishmëri makineritë e gjithë galerivepër nxjerrjen e mineraleve.

Për të dhënë eksperiencën në min-erat e tjera të vedit, Qemal Kapri dërgo-het në minierën e Bilqizës, Rubikut, dhenë ndërtim miniera Guri i Kuq, Po-gradec.

Në këto miniera ai punoi mepërkushtim, duke punuar dhe riparuarshumë defekte të rënda që dilnin gjatëpunës në miniera. Për punë të mirë nërealizimin e detyrave të ngarkuara Qe-

Nga Bexhet FEZOLLI

Zylfi Hamzallari është njëmokrar i veçantë, i dashurdhe i respektuar. Ai ndjek dhe

lexon librat që botohen për Mokrën, Po-gradecin. Një ditë më dhuroi librin eautorit Istref Haxhillari ''Pesha e Kohës"botuar në muajin prill 2008.

E njihja Istrefin, si fizikant, matem-aticien, pedagog, por jo shkrimtar.Natyrisht më habi pak, por një studi-ues, i zgjuar bën mrekullira, Mokra atydel e plotë në çdo drejtim. Atje përma-sat e tokës janë tepër të vogla në kra-hasim me përmasat e trimërisë, bujarisë,mikpritjes. Madhësia e maleve nukmund t'i afrohet madhësisë së bujarisë.Hapësira e pyjeve të larta është e ngush-

QEMAL FAIK KAPRI, BURRË ME ZEMËRTË MADHE, I PËRKUSHTUAR PËR MOKRËN

mali është dekoruar tre herë nga Kuv-endi Popullor, me medalje pune të kla-sit parë, dytë, e të tretë.

Në vitet 1970-të, Qemal Kapri u cak-tua për të punuar për elektrifikimin efshatrave të rrethit Pogradec e Librazhd,në fshatrat Stravaj, Golik, Çervenakë,Dragostunë e tjerë.

Për Qemalin familja ishte e shenjtë, aiishte një bashkëshort e prind shembullor.

Me bashkëshorten Farije ai rriti dheedukoi pesë fëmijë, Gëzimin, Shpresën,Afërditën, Gjilberin dhe Eduartin. Sakri-fikuan shumë nga vetja, dhe i arsimuantë gjithë.

Pas vitit 1990-të shkuan në emigra-cion djemtë dhe me të ardhurat e tyrekrijuan një biznes ndërtimi në Pogradec.Punën e kësaj firme e vlerësonjë në Po-gradec dhe në rrethet e tjera të vendit.

Motoja e Qemalit ishte punë dhevetëm punë. E shikoja gjithmonë merroba pune, midis miqëve e shokëve.Vitet e fundit ai punoi në minierën eGurit të kuq, deri sa doli në pension.Qemal Kapri u nda nga jeta pas njëmoshe 67 vjeçare, në vitin 2000, rrojti,pak e donim të ishte më gjatë në radhëttona. Jeta i dha diplommën e njeriut tëmirë në çdo drejtim. Na vjen shumë mirëqë ta përmendim në këtë numër tëgazetës "Mokra,,

Ja pra, për këtë fëmijët e tij kreno-hen në maksimum për Qemalin e paha-ruar, babanë, prindin, mekanikun, hu-manin me shumë vlera cilësore të tra-ditës mokrare. Emri i tij do të ngelet ipaharruar për gjithçka që dha në inter-es të popullit e atdheut.

MOKRA, LIBRI "PESHA E KOHËS,,DHE ZYLFI HAMZALLARI

të para hapësirës së fjalës së dhënë.Thellësia e luginave është mjaft e cektëpara thellësisë së burrërisë mokrare.

-Libri i autorit Istref Haxhillarit"Pesha e Kohës,, është si Mokra. Siçthotë shkrimtari Dritëro Agolli"Mokrarët nuk mburren si krahinat etjera. Është vend i vertetë origjinal, meandresë të saktë në histori. Mokra ësh-të ta bluash bereqetin dhe ta hash.Kam bredhur gjithë Shqipërinë, por siMokra jo. Fshatra me mikpritje tëmëdha, më bënin me 101 me gota tëvogla. Më tregojnë se pinë për fsha-tin, për bagëtinë, për të vdekurit. Kjotregon se mokrari i do të gjitha dhe karespekt për çdo gjë. (gazeta "Jehona ,,nr 8 shtator, 2008)

-Në libër, njerëzit dalin siç janë po-gradecarët. Janë shumë miqësore dhe tëdashur. Më bën përshtypje që kanë njëtë folur të figurshme. Prindërit i tra-jojmë fëmijet e tyre si të rritrur dhe për-fundimi i librit është i lumtur, bashkonzemrat e dy të rinjve mokrarë.

Librin "Pesha e Kohës,, e lexova dhee kam në biblotekën time nga ZylfiHamzallari, i cili edhe në moshëen 80vjeçare kujton fshatin e lindjes Kal-ivaçin, Mokrën dhe Pogradecin. Njefamilje me tradita të mëdha patriotike,dhe dha një kontribut të madh në LuftënANÇ.

Kjo familje ishte shtëpia e levizjes

nacionalçlirimtare e terrenit në Mokërdhe Qarkut Korçë, Pogradec. RrapoHamzallari ka qënë antar i këshillit ANÇ,Muharrem Selimanllari ka qënë partizannë Br, I S, ndërsa Zylfiu ishte korier jovetëm brenda fshatit, por në gjithë kra-hinën e Mokrës, Gorës.

-Në fillim të vitit 1944, Zylfiu urreshtua partizan në batalionin "ReshitÇollaku,, dhe morën pjesë në aksionetluftarake, që kreu ky batalion.

-Pas çlirimit Zylfiu dërgohet për ar-simim ushtarak dhe mori pjesë në ak-sionet e rinisë për ndërtimin e heku-rudhës, Durrës-Rogozhinë -Peqin, nëdrejtorinë e hekurudhave. Me heku-rudhat punoi tërë jetën deri sa doli nëpension.

-Bashë me bashkeshorten ShqipeHamzallari rritën dhe edukuan dydjemtë, Gëzimin dhe Lavdimin. Djali imadh Gëzimi u arsimua për diplomacidhe ka punuar në disa vende të Evropës.

-Duke i njohur këto cilësi të rrallatë Zylfiut mora guximin të shkruaj përgazetën "Mokra"

Me këtë rast urime të gjithëmokrarëve, Zylfiut dhe në veçanti au-torit të librit "Pesha e Kohës,, IstrefHaxhillarit. Libri "Pesha e Kohës,, ësh-të i kohës, se në çdo kohë ka peshën evet. Ai ka peshë, me leximin, kuptimine tij duhet bërë. Punoni kështu përMokrën, Pogradecin.

IBRAHIM BALLIU KTHEUTABORIN TURK NË

POGRADEC, QE ISHTENISUR PËR NË MOKËR

Nga Arf BIBA

Në fshatin Velçan rreth viteve1850-të në fisin çela u vraAvdulla Çela, për shkak se

nuk dëgjonte agallarët e asaj kohe. Përkëtë të afërmit e Avdullait, u ankuan nëorganet turke, që ishin në Manastir. Ngaligji turk vrasja dënohej me vdekje, këtëagallarët e dinin dhe morën masa.

Agallarët thirrën mikun e tyre ngafshati Slabinjë, Ibrahim Balliun. Ishtenjeri i zoti, i zgjuar, trim dhe dinte tur-qishten mirë. Biseduan dhe vendosën qëIbrahimin ta dërgonin të bisedonte meturqit pa ardhur në Velçan. Muarën masa,i dhanë një qese me flori, e veshën merroba kombëtare dhe e dërguan t’u diltepërpara forcave turke që do të vinin nëVelçan, nga një lajm që kishin marrë.

Ibrahimi, doli përpara forcave turke,i priti në qytetin e Pogradecit. Taboriturk erdhi dhe u fut në një klub. Mëvonë u fut Ibrahim Balliu, i përshënde-ti, dhe i tha tregtarit, që këto janë tëpaguara nga ana ime. Komandanti itaborrit turk, i tha tregtarit pse nuk imerr pagesat, ai përgjigjet i ka paguarIbrahimi,Shqiptari.

Komandanti turk, shtoi kuriozitetindhe kërkoi kush ishte ai shqiptari qëpagoi. Ibrahimi u ngrit në këmbë, dhe itha se unë erdha të bisedoi kokë më kokëme ju komandant. (vijon ne faqen )

Tetor 200866666 MOKRANDERIM

(vijon nga numri i kaluar)

Istrefi

Si ngjizet një vepër letrare?Ju cekët linjë delikate paksa fluide,

ku druaj se definohet ndonjë rregullsi epranueshme për të gjithë. Sigurisht nukshpërball Heminguein e madh, krejt jas-htë mundësive të mia, vetëm mund tëravijëzoj përvojën modeste të zefilljes sëromanit tim, që nuk çapit përplotërishtnë vragën e nobelistit të shquar. Kampërshtypjen se sprovat krijuese nukhyjnë në të njëjtën hulli, nuk mund t’ibinden saktësisht ndonjë ecurie fiksepërgjithësuese, njëngjyrshe.

Plazmimi letrar, ndoshta edhe i traga-ve të tjera të artit, i ngjan së tepërmingjizjes së fëmijës në barkun e nënës.Akti i formësimit në zanafillë ështëproces i fshehtë brendësor dhe i pakup-tuar, s’e di askush veç krijuesve poten-cialë, madje shansi i pjalmëzimit ështëi pakapshëm për vetë çiftin ngjizës. Kurduken shenjat e para të shtatzanisë gru-aja e paqartë në fillesën fshehtarake, epasigurt ngurron t’i shfaqet partnerit tëafërt, po kur sigurohet plotësisht i jeplajmin me gëzim të parrëfyer. Të dy lum-turohen, hamendësojnë vajzë apo djalë,shpalosin dëshira, kundërshti, pastaj nëvijimësi përkujdesen ta publikojnë ndërnjerëzit më të afërt.

Përjetimi i mbrujtjes së krijesëzëstejçohet në rrethin e zgjeruar, tashmëpërtej dyshes nismëtare. Lajmi nukpërhapet më tej gjersa ngjizja bëhet edukshme nuk fshihet më, veç në rastetë pakuptimta kur gruaja s’del nga sh-tëpia dhe burri s’i shprehet askujt, mepak gjasa kohët e sotme, përjashtimishtbarrës së turpshme, tinzare që adolesh-entja pa përvojë synon ta strukë skajër-isht, në se nuk dështon. Në rastin fataltë dhimbshëm e kundërnatyrshëm fshe-htësia ruhet gjer në fund, aborti i frik-shëm zhbën gjithçka si të mos ketë qënëkurrë.

Përkeqje të tilla ngjasojnë me “ in-telektualë “ që mbajnë fshehur pjellën,nëse kanë sajuar diçka, vetizolohen bren-da gardhit ngritur artificialisht siç thuati plot finesë, nuk e përshfaqin “ veprëne jetës “, dyzuar se të tjerët ndoshtabuzëqeshin me gatesën fatkeqe, shëmt-araqe të shpëlarë. Në se “ krijimi “ përzg-jat shumë e lënë pas dore harruar nëndonjë qoshe si gjellë e thartuar, “ abor-tojnë “dhe kur i pyesin japin përgjigjeasnjëkuptimshme ose shumëkuptim-shme.

Kur lindet foshnja a mund të ndry-het kundrejt botës kurioze, variabël ezhurmshme? Tërthoras përimtohet njëvragëz e vetme, shteg veçimi misterioz ikrijesës së gjorë, pa e shfaqur askund.Përkujdesja e zymtë gjymtuese ka qenëduknajë evidente në fshatra dhe zonaurbane, për fëmijë ngjizur me zor, sido-mos pas dështimeve të pavullnetshme.Shpesh, trembur se njomëzakun e brish-të mund ta “ merrnin mësysh “, që nëpërfytyrimet naive përthyhej si tendencëvrastare e dashakeqve, gra dhe burra syb-ardhë apo gri të shpëlarë, fëmija strukejnëpër fshehtësira sharlatane ose masko-hej në trajta të përçudnuara. Në vogëlikam dëgjuar bestytni të tilla, që shko-nin në tejskaj, ku trazohej dukja meimazhe të pabesueshme, e vërteta meimagjinatën si në një planet që shpërfillligjet tokësore të gravitetit dhe syri i keqplaste kuaj, lopë apo dele. Një grua mesy të bardhë përzier me gri shkërmoqivarrenë prej hekuri me të cilën thyeningurë. Si nuk shpërbën foshnjën e thye-shme si qelqi syri i keq me fuqi fsheht-arake të pazakontë?

Përkundër ligështisë lemerisëse simbrojtje nga e keqja, fëmija veçohej gjatëose shëmtohej artificialisht sikundërndodh rrallë edhe sot, kur i lyejnë mebojë të zezë, blozë deri lëngun vaginal.Në këtë pikë njerëzit kanë përqasur den-dur reflekset mbrojtse të kafshëve. Ok-tapodi që përndjen rrezik lëshon një tym-najë të errët neveritëse me erë të rëndëpër të larguar grabitqarët përreth. Mund

Nga Istref HAXHILLARI dhe Bujar BALLIU

Buistë sillen shumësi ilustrimesh të tilla. Enatyrshme fshehja e përjetshme e fëm-ijëve atavistë rast fort i rrallë, kur ngja-sojnë me pamje kafshësh ose mbulohennga lesh i dendur nëpër gjithë trupinapo të tjera shformime të frikshme. Kr-ijesa të tilla nuk mund të përshfaqendhe janë brenga të thellë, të pazakonta.

Më tej, rrugës së përdredhur të jetës,fëmijë të tillë mbetën anemikë në sjell-jet e tyre, veprojnë çuditshëm, ngan-jëherë jo normalisht, nuk afrohen nëshoqëri dhe të tjerët i shpërfillin, ishikojnë shtrembër. Formimi mangësormbetet tërë jetën. Vuajnë pasojat e fshe-hjes së pakuptimtë.

Vijmë në pyetjen tuaj të ngjizjes sëveprës letare, përngjasimin me lindjendhe nxjerrjen në jetë të fëmijës. Tek nje-riu i letrave në fillim lind ideja e krijim-it, ngasja e së cilës mund të jetë gjith-farësh, mbresë e afërt apo e largët, ng-jarje të veçanta ose të zakonta, përje-time fantazie apo ëndrra. Mbresa rri tu-latur thellë nënvetëdijes, herë humbetharrohet për ca kohë, pastaj shfaqet sër-ish, bëhet ngacmuese dhe tek krijuesite mirëfilltë arrin kufijtë e torturës. Thonëse Mendelejevit që studjoi për një kohëtë gjatë mundësinë e vendosjes së rreg-ullit në shumllojshmërinë e elementevekimike, tabela e sistemit periodik iu për-shfaq në ëndërr dhe ai u ngrit natën eshkruajti. Ndoshta mund të jetëlegjendë, diçka e zmadhuar, por në thel-bin e vet mbart ngacmimin e vazhduartë idesë torturuese përjetuar gjatë.

Kohë më parë nxënës në gjimnaz,nëna më tregoi historinë e shamisë qëkishte bërë bujë dikur, fashitur me kal-imin e viteve madje shumica nuk e sill-nin ndër mend. Gjyshi im riosh çapkën,i kishte vënë syrin një vajze të hijshme.Vinte rrotull po nuk mundej t’i shfaqtepasionin përvëlues, pasi atëhere turpilahej me gjak dhe zbatohej rreptësishtsjellja e kahershme për nderin e femrës.Ende fare i ri,droja nuk e linte t’i shfaqejtë atit. Kur të vinte koha do t’i gjeninnjë nuse sipas sërës, se laraskë pa bishtnuk kishte mbetur. Robëruar pas Zylessë brishtë plot nur ( ajo u bë më pasgjyshja ime ), mbeti gjatë në mëdyshjetë dhimbshme. Përngritja kulmoi kuru parhap lajmi shpresëprerë se e kërko-nin nuse diku larg dhe i ati nuk e sollifjalën keq. Përflitej se rrëmbimi i shamisënjëjtësohej me shnderim skajor, njëllojpërdhunimi pas të cilit vajzën s’e mer-rte asnjë burrë. U kap vagëlluar pas këtijshtegu vezullues, ( si të bëhej më tej! ),i rrëmbeu tinëz me vërtik shaminë kurajo pamendësisht lante rroba në çesmë.

Njerëzit e Zyles u inatosën,buçkaritën, shanë, u betuan e përbetu-an. Lajmësi i largët treti, dredhoi pasnjollosjes turpëruese; i ati i gjyshit çoinjeriun e tij, sendërtoi nderin e vajzësdhe përmbushi “ marrëzinë “ e të birit.Pas ngurrimesh, përpëlitjesh, dyzimesh

( e japim s’e japim, pse nuk e kërkoi, poturpëroi vajzën, s’pjekim me sojin… )së fundi kapitulluan u thyhen dheparaardhësi im çapkën relizoi ëndrrënjetësore.

Për dreq më kishin vënë emrin e tij.Krenar për gjyshin këmbëngulës qëpërmbushi guximshëm idilin e tij, ng-jarja m’u ngul në tru më përpiumagjishëm. Përtej aktit pasionant për-fytyroja mandilet e romaneve, shaminëaristokrate të Dezdemonës, ndijesinëelegante ngjasuese të kryeveprave letrare,po nuk mendoja kurrë ta shkruaja ndon-jëherë. Pasi kreva gjimnazin, doja tëstudjoja letërsi që e kisha në gjak, ëndërrtë kahershme. Përpija pa dallim çdo libërsi të rastiste, jetoja përditë me person-azhet që linin gjurmë në sjelljen dhekonceptet e mia për jetën në tërësi; sh-krimtarët e mëdhenj më ngjasonin meperënditë. Në kërkesën ku duheshinvënë tri degë alternative të ndryshme,shkruajta tri herë fjalëzën tunduese “letërsi “. Shkoi kot se pafundësisht largdëshirës, ëndrrës tunduese, përkundërpërjetimeve rinore të përditshme mëpërcuall për fizikë. Përfundova univer-sitetin dhe u bëra mësues fizike, porkurrë nuk hoqa dorë nga leximi botamagjike e letërsisë, ku përherë ndiheshai plotë ashtu si edhe sot e gjithë ditën.

Nëpër kohë ngjarja disi e veçantë,vezulluese, materje e padukur vendosurpezull diku në cep të nënvetëdijes,tingëllonte e largët si dritëz e zbehtë qënuk shuhej kurrë. Rikthehej brendameje dhe më ngacmonte pa pushuar.Asnjëherë nuk imagjinoja ta shkruajaunë që kisha bërë pa hesap ditare orëshmësimi, raporte mbledhjesh dhe disa herëshkrime për fizikën apo drejtimin e sh-kollës në shtypin pedagogjik të kohës.

Rasti për të nxjerrë në dritë ngasjenqe takimi me Ilinden Spasse, i biri i Ster-jo Spasses, romanet e të cilit, veçan lib-ri “ Pse “ dhe tregimet e spikatura mëpëlqenin pa masë. Kallzova ndodhinë,shtova detaje imagjinare përzjerje për-jetimesh flirtuese vetiake, e dramatizo-va në përmasa që tejkalonin dhunshëmrrëfimin e thjeshtë të nënës. Futakapedanët, sajova vajtjen në malësi, fur-tunën e ngritur nga rrëmbimi të cilin evesha me imtësira fantazie të shfrenuar.Shkurt gënjeva sa munda, nisur ngatregimi i thjeshtë për prapësinë e gjy-shit që nuk e pata njohur kurrë. Ai nukreagoi, madje u mërzit nga përsiatjet ezgjatura, ama vetë u mbusha përtej tëzakonshmes. Ato që sajova më ngjanintë vërteta, i besoja plotësisht. Nëvetëdijen time ndodhia e thjeshtë moripërmasa madhore; gjyshi im dashnor ipërvëluar kaluar Romeos së Shekspirit,fantazoja skena dashurie nëpër gardhee groma lajthie, ( jo kështjella e sallamondane të shoqërisë së lartë ) që i për-jetoja si të vërteta, se vetë isha atëherenë moshën e aventurave.

Ngasja nuk m’u largua asnjëherënëpër vite.

Më pas, me disa miq të mij pata ras-tin të isha në tavolinë me mjeshtrin eletrave, Dritëro Agolli. Në fillim druaj-tur nga prania e tij, si pimë disa gotame majë u krijua një mjedis intim.Dritëroi erdhi në qef dhe pas ca kohekërkoi njërin prej nesh t’i mbantekëngën e Gani Butkës, vrarë në Po-gradec. Me që më vjen disi ndoresh përtë kënduar dhe mes nesh nuk pati ndon-jë nisjator më të mirë, këngën e mbajtaunë.

Ai e pëlqeu, sido që isua qe stonatu-ra vetë. Kështu u miqësuam më tepër sekënga është ilaç i shpirtit, e ushqen dhei jep forcë njeriut, e bën të guximshëm.

Dritëroi tregoi disa ndodhi me zërine ngadaltë të plakur që mbartte mbi vetemagjinë e rrëfimtarit, ndaj i përpinim.Më pas kërkoi që edhe ne të kallzonimdiçka. Unë s’prita, po i karikuar, tur-bulluar edhe nga rakia pirë me tepri, epërshkrova atë ngjarjen e gjyshit mezbukurime, sajova e fantazova pa kur-sim, nuk lashë gënjeshtër pa përdorurdhe rrëfimi doli aq bukur sa ai, po edheshokët e mij mbetën të habitur.

- More djalë pse nuk e shkruan këtëhistori, qënka interesante, - më thaDritëroi.

- Ku di unë të shkruaj, asgjë s’kambërë deri tani.

- Çdo punë e ka një fillim, guxim, -më përkëdheli në sedër.

Rrëfenjëzën e vjetër e tregova meambicjen se do të ngacmohej ai ta shk-ruante, jo unë, po shtysa më dha kurajodhe fillova të mendoj përnjëmend, ngul-tas. Mbresa e tregimit të nënës udhëtoigjatë brenda nënvetëdijes sime. Askushnuk pikasi se do të shkruaja, madje asvetë nuk e dija çfarë do të ishte. Me qëpërmbi ngjarjen vërtetsore kisha shtuarme fantazinë time nja dhjetë herë mëshumë, nuk mund të ishte histori e mirë-filltë. Mendova se mund të dilte tregim igjatë ose novelë, po kurrë roman.

Shkruajta një kapitull rrotull dhjetëfaqe, e lexova disa herë ndreqa ndonjëfrazë, rregullova ca fjalë derisa më tingël-loj hijshëm. Tërheqës më ngjason muaarsyetova, po ata që njohin vragat e hol-la të krijimit letrar, pikasin dhe shple-ksin imtësira artistike prapa dukjes më-tuese? Ndieja nevojë të brendshme t’ilexonte dikush. Ua besova ca miqve, qëhamendësoja se prireshin realisht tëgjykonin shkrimin tim. Disa nuk i panëfare, mërmëritën diçka të pakuptueshmesi nxitje, të tjerë korektuan gabimet or-tografike ngjashërisht me rutinën nëfletoret e detyrave të shtëpisë. Më erdhivërtet keq që u ngarkova punë përtej af-tësive dhe inteligjencës. Vaniteti dheangushtia e tyre arrinte në kufijgroteskë. Ama pati të tjerë që e lexuanme habi, të mrekulluar nga mënyra errëfimit, sidomos stili i veçantë qërridhte mëvetësisht dhe fjala epërzgjedhur. Më dhanë kurajë, shtysëne nevojshme, sidomos besimin në af-tësitë e mia. Më tej vazhdova vrullshëms’ndalesha më. Fantazia më punonte pareshtur, shpesh e gdhija natën dukeshkruar. Po çdo faqe rishtare dukejmangësore pa e shpërbluar me miqtë emi, të cilët erdhën duke u ngushtuar derisa mbetën tre, redaktori i romanit tëardhshëm, piktori, që nxitur nga zhvilli-met e librit, ilustronte grafikisht ngjar-jen dhe korrektorja letrare.

Për dy vjet këta miq të pakursyer për-jetonin njëlloj si unë zhvillimet e ng-jarjeve, përtypnin barabar me mua fjalët,shprehjet apo kapitujt. Bashkëpuniminuk u ndërpre asnjëherë. Fletët e prin-tuara ua jepja ose i lexoja vetë, pastajpërimtonim linjat e ardhshme, këmbe-nim mendime, kundërshtonim njëri -tjetrin, haheshim. Ndjesitë endnin en-ergjinë e mekur, buisnin fantazinë dheshteronin plogështinë sfilitëse. Meziprisja të ulesha para kompjuterit. Ide-ator i kapitujve të tërë ishe ti, që si rrallëmiq të sinqertë në botën mëkatare, kur-dise mekanizmin e orës sime, ngelur nëjo pak raste.

Miqtë e dashur të letrave, poeti Flori

BASHKËBISEDIM

Tetor 2008 77777MOKRA

Slatina dhe shkrimtari Haki Balliu ngac-muan të përkushtuar plot shije profe-sionale imagjinatën time. Përjetimet etyre, si të ishte fëmijë pritur prej shumëkohësh njëlloj me ne, më dhanë mundë-si ta lëmoj romanin, t’i heq teprimet, tambledh, kreh e zbukuroj. Mos harro qëedhe titulli është gjetje e Florit për tëcilën ti u mrekullove:

- Si s’na vajti mendja ne?Elda Beshello, plot energji, me

vërtetësi dhe talent krijues derdhte lëngjetësor dhe modelonte kolanën e dashu-risë, e cila pasi përthyhej në stilin timtë të shkruarit hidhej në letër.

Peizazhet shpalosur nëpër faqet elibrit kanë në thelbin e tyre edhe shpir-tin artistik të mikut tim, Islamit qëkërkonte të futeshin sa më shumë pam-je të natyrës

sidomos dimri, skena ku dëbora mb-ulonte gjithshka dhe okida vishte drurëtnëpër male.

Copëza të romanit u botuan nëpërgazeta, që lexoheshin nga njerëz të njo-hur e panjohur, siç vëren me të drejtëti, disa prej të cilëve më dërgonin së lar-gu shenja pëlqyese. Ecuria e plazmimit,rritjes dhe formësimit të librit, fryt ipunës së mundimshme ishte e hapurtërësisht, si një fëmijë zbuluar që nëfillesë e deri në fund, rritur natyrshëmnë liri, pa fshehur asgjë dhe asnjëherëpër cilindo që tregonte sadopak interes.Kam përshtypjen se libri ka lexues dheu pëlqye nga nivele të ndryshme njerëz-ish edhe si pasojë e mënyrës së hapurpafshehur asnjëherë me të cilën u ngjiznë fillim dhe vazhdoi deri ditën e bot-imit.

Balzaku thoshte se romani ështëmundim i gjatë dhe vuajte e madhe.Besoj se kjo është e vërtetë absolute.Sikundër e di në kompjuterin tim janë27 trajta të librit, nga të cilët të funditndryshojnë çdo radhë më pak prej njëra- tjetrës. Formën përfundimtare e lexo-va tri herë në intervale dhjetëditore, nukbëra dot asnjë ndryshim, ti s’kishe mëvërejtje, atëherë e çuam për botim. Vijare se u çliruam të dy njëlloj nga barra emadhe. Kishim kryer misionin fisnik, upërfalëm viseve tona dimensionin emunguar gjatë.

BujariMë pëlqeu paralelizmi midiz ngjizjes

së fëmijës dhe veprës letrare, por nukjam i një mendjeje për mënyrën si e de-mistifikon procesin krijues. Sapo fillovetë shkruaje, shpalle rrjedhën e mëte-jshme të ngjarjeve, linjat e subjektit,personazhet, dasmat, vrasjet e të tjera etë tjera që nuk u qëndrove aspak besnik.Nuk drejtoje ti kahun e zhvillimit tëveprimit, por logjika e lojës së rretha-nave. Udhëtimi në botën e mistershmetë krijimit ka nevojë për një të dytë, porai nxirret nga nënlëkura jote, është al-ter ego, me të cilin e ke vështirë të jeshi pasinqertë, sepse t’i njeh të gjitha la-birinthet e shpirtit. Njëri është i saktë,i ftohtë, llogarit ç’do hap, ndërsa tjetri ingarkuar me imazhe, metafora, kokësh-krepësi, humor fin e ironi therëse. Pijnënë të njëjtin burim, por rrahin shtigjetë ndryshme drejt lirishtave ku merrfrymë vepra.

Unë nuk jam shkrimtar dhe s’mundtë sjell përvojën time, por shumë kri-jues e kanë pranuar këtë dualitet sa kon-tradiktor, aq të domosdoshëm. Gëtjadepërton në thellësi të vetvetes.

Mjerisht dy shpirtra banojnë brendatimit gjokssecili tërhiqet, dhe vëllain e vet zmbrapsme botën njëri është lidhurme dëshirë të ethshme,e tjetri ngrihet lart pa i kushtuar vëmendjeasnjë lidhjeje të tokëspër t’u bashkuar me perënditë stërgjyshore…(J V Gëte Fausti )Ismail Kadareja te “Ftesë në studjo“:

- Shkrimtari ka dy jetë krijuese. E para,ajo më e dukshmja, përbëhet nga orët epunës së tij të përditshme… Krijimtar-ia e vërtetë e shkrimtarit ndodh në një

zonë tjetër të jetës së tij, në një zonëmë të padukshme e shumë më të den-dur… Duke u turrur përpara truri i sh-krimtarit arrin vërtet në zona të largë-ta, të frikshme, atje ku s’ka shkeluraskush…

Ndërsa poetja çeke fituese e çmimitNobel në vitin 1996, Visllava Shimbor-ska thotë për misterin e krijimit :

Të vdesësh sa është e domosdoshme,pa kaluar masën,

Të gjallosh aq sa duhet nga mbetja eshpëtuar.

Më dysh edhe ne, mund të ndahemi,është e vërtetë.

Por vetëm në trup dhe pëshpëritje tëshkëputur.

Në trupin dhe poezinë. Shembujt nga krijimtaria më e mirë

shqiptare e botërore për të argumentu-ar fshehtësinë e domosdoshme që du-het të shoqërojë procesin e veprës, janëtë panumërt.

Shpallja e embrioneve të papjekuratë veprës, shpërndarë dorazi, apo botu-ar në faqe gazetash, shërbyen për tëndezur mjedisin artistik të qytetit. Ataqë shkruajnë nxituan të përgatitinvëllime të reja. Kishte vite që në Pogradeclibrat dilnin rrallë e rrallë. Duke ndierkëtë atmosferë njëri nga poetët të kush-toi e botoi vargjet:

E ngjyen penën, Në afsh të tokës Në dhembje Në gaz Në histori... Je jetë... Dritë në frëngji...Ndërsa dashamirësit e letrave dallu-

an se po vinte një libër i tjetër përmasenga ata që rëndom i shohin në vitrinate librarive. Për të u shkrua para se tëdilte në treg, (Gazeta “Mokra“nr 11 e12 2007, gazeta “Nositi“).

U frymëzua piktori Islam Bakollari eparaqiti një ekspozitë të plotë me tridh-jetë punime në gravurë, ku personazhet emjediset e romanit dilnin nga hapësira efjalës dhe shfaqeshin nën dritën e penelit

Kurse ata “brenda gardhit“ e inter-pretuan në mënyrën e tyre, “libra të tillëunë bëj nga një çdo ditë“. Dy vjetët epunës për romanin kishin shoqëruesinteresimin e lexuesit të ardhshëm që endiqnin librin faqe pas faqeje...

Mua më ngrohu fakti se po synohejnjë libër që jepte pamjen tonë vite e vitetë shkuara. Me freskinë e kuadrateve film-ikë tek unë goditi e shkëndijoi në kujtesëpesonazhe, bestytni dhe ndjesi. Ishte mje-disi që na ka rritur të dyve. Dashuriarridhte në hojet e romanit, mjaltëzontegjithë marrëdhëniet tona e bëhej burimpër ide, detaje, linja të romanit.

Në laboratorin krijues “ndërton njëjetë, përfytyron imazhe të një jete, tëcilën e ka pushtuar si njohje, përjetim ,emocion“( A.Kallulli ). Unë thjesht umundova të të qëndroj afër gjatë zbati-cave të frymëzimit për të shkurtuar ko-hëzgjatjen e saj.

Libri u mbyll nga dy kopertina që nukjanë thjesht të tilla. Secila prej tyre ështëprerje e një fenomeni kulturor. Simboli-

ka e pikturës së Gentian Zekës përvojate brendshme, ndjenjat dhe mendimet ipërcjell përmes imazhesh koloristike. Megjuhën specifike të intensitetit dheasosacionit zbërthehet metafora e titul-lit të librit. Spikatur mes komunitetittë piktorëve pogradecarë, Genti memjete moderne e ndijime të holla viziveka sjellë në pikturën shqiptare vlera,shpalosur jo vetëm në ekspozitat ko-mbëtare, por dhe ndërkombëtare.

Fotografia e realizuar nga ArdianFezollari, diçka e veçantë që mbart artinpërtej fiksimit të një poze të rëndomtë.

IstrefiNë intervistë me gazetarin e emision-

it “ Nju Day “ në televizionin TCH, py-etjes në se romani ka ngjyresë jopograde-care, këmbim përvoje dhe mendimi meautoritete afirmuar në letrat apo njohëstë zellshëm të mjeteve shprehëse gju-hësore, u përgjigja:

- Libri u shkrua në Pogradec, meautor, redaktor, korrektor, kopertinë dhepërkujdesje grafike pogradecarë, për mëtepër edhe aroma e tij është tejet liqenore.

Rasti e ka sjellë të sodis libra shkru-ar nga autorë të panjohur, që kërkojnëredaktorë, grafistë, formulues paskru-pull parathëniesh, shkrimtarë dhe pik-torë të njohur, paguar shtrenjt me tëvetmin qëllim ta bëjnë librin intrigues.Ndodh që hyrja është vërtet interesante,kopertina e nurshme nga personaliteteme emër dhe tituj, të njohur gjërësisht.Po si mbaron së lexuari përqasjen e hollëmbresëlënëse dhe hyn në brendinë e lib-rit krijohet ndjesia se me lugën e tortëspërcjell turshi të pështirë, kundërshtiames dy penave bëhet e dukshme dhe shijae librit hidhësirë e paduruar. Vërtetohetrishtas postulati lashtësor se nga brumii keq nuk gatuhet bukë e mirë as nëmagje të re, madje do t’i kishte më shumëhije magjja e përafërt sado shemtarake.

Mbresë tek lexuesit, sidomos special-istët e artit pamor në Tiranë, panairin ePrishtinës dhe Ulqinit, ka lënë fotogra-fia realizuar nga Ardi Fezollari. Profili imenduar, loja me ngjyrat bardhë e zi deritek vështrimi tretur diku në thellësi janëgjetjet e tij artistike. U desh të bëjë njëvarg shkrepjesh me aparat, duke ndër-ruar shpesh qëndrimin tim derisa ungop me shembëllimin e fiksuar në libër.Vështirë se dikush tjetër kudondodhurme emër apo grada, mund të arrinte per-feksionin e tij, sikundër kopertina ele-gante dyzuese e piktorit të talentuarGentjan Zeka.

Bujari Dhe romani u shfaq në vitrinat e li-

brarive. Mezi e dallova siluetën e tij nëxhunglën e titujve si «Love story », «Kujtimet e një geishe » etj dhe u frikës-ova se paraqitja gërthitëse e tyre do tëpengonte dukjen e një emri që donte tëthoshte diçka tjetër. Po kjo nuk zgjatishumë, sepse buisën vlerësimet. Libri tra-zoi mendimin në nivele të ndryshme kul-turore. Lexuesi i zakonshëm çmoi in-trigën interesante dhe emocionohej ngasjellja e personazheve. Mediat vizive qenëmë të ndjeshmet. Kuratorja e emisionit “Jo vetëm kafe’’ në TVSH do ta quante ro-manin arritje në letrat shqipe, ndërsa drej-tuesi i emisionit ’’ Nju day’’ në Top Chan-nel nuk ngurroi ta emërtonte një arritjeletrare fort orgjinale.

Shtypi më i ngadalshëm, por më iplotë. “Autori ecën i sigurt në një hulliqë duket se e rreh me pasion, por sido-mos me origjinalitet“. “Kemi në vepër njëkohezion të plotë të ligjërimit lokal mefjalën e zgjuar e të zgjedhur të njeriut tëletrave me formim të gjerë e interesafisnike“(gazeta “Drita“nr 6 4 05 2008).

“Një botë zakonore është një model,një arritje, një kristalizim parimesh mo-rale, qeverisjeje, bashkëjetese, mirëkup-timi, autori, Istref Haxhillari pikturon,evokon, jep imazhin e një bote të tillë…

(vijon)

RRËFIM PËR KURBETIN

“PUNAMBARË, O T’IQË PUNONNË ARË, MEDJALË TË

HUAJ!,,Nga Koço PIHONI

Kurbeti ka lënë plagë të mëdha. Njëdjalë pas një muaj martese shkon në kur-bet dhe le nusen e re në shtëpi. Nusjangeli me vjerrën e saj, ndërsa kurbetlliuu harrua për shumë vite. Gjatë kësajkohe nusja e re u dashurua me një djalënga fshati. Nga kjo dashuri, për mirë apër keq ajo ngeli shtatëzanë. Kjo ishtenjë turp shumë i madh, dhe s’kishte sitë mos binte në sy të vjerrës së saj. Popër të ishte bërë gjithçka, kjo nuse, sibijë, si djalë, e si burrë për punët e sh-tëpisë dhe të bujqësisë.

Nusja vendosi që rrëfimin, gjykimindhe vendimin për këtë t’ia linte vjerrës.Mund të kthehej në tragjedi, të ishtefundi jetës së saj, në lulen e moshës.

E pse?, sepse guxoi të shijojë jetën,sepse guxoi të sillte në jetë, një jetë të re,që jeta të mos shuhej, por ajo të vazhdojë.

Vjerra e saj ishte gjykatësja, që do tëgjykonte e duhet ta mbronte nderin edjali të saj, që shkoi në kurbet. Harroi tëkthehet, harroi se kishte lënë në shtëpinënën, dhe nusen, Po duhej t’ia mbron-te nderin atij burri. E kështu vendosinusja, ta ‘’gjykojë e dënojë,, vjerra e saj.

Me dyer të mbyllura, në shtëpi vjër-ra, do të gjykonte, se kush ishte shkaku,kush e shkaktoi, kush ishte fajtori, kushka përgjegjësi, kush duhet të dënohet.’’Gjyqi,, vendosi të shpallë fajtor, atëdjalin në kurbet, varfërinë ...

Vjerra, ‘’gjykatësja, mbas gjykimitmori vendimin në emer të jetes. Të ru-het fshehtësia e atij fëmije të pa fajshëm,për t’i dhënë kuptim jetës, se këtyregrave fatkeqe të ngelura pa përkrahje.Për të mbyllur gojët e liga, nusja nukdoli në fshat deri sa lindi djali. Kur lin-di foshnja, ‘’gjykatësaja,, me kujdes dhedashuri e çoi tek porta e kishës, për t’ugjendur më pas nga kujdestari e më pase bëri të njohur. Pas kësaj vjerra kërkoiqë t’i jepej asaj, që të kujdesej e ta birë-sonte atë fëmijë. Ta rriste për shpirtin esaj, që zoti t;ia shkruante sevap.

Kërkesa u pranua, dhe u quajt njëgjest fisnik e human. U mbyll ajo tragje-di. Vitet shkonin e djali u rrit, pas kësajvjen kurbelliu. Ai mësoi për birësiminqë kish bërë nëna dhe që e kishin rriturbashkë me gruan e tij. Kurbetlliu punonme djalin në arë , dhe një tjetër i afro-het e i thotë: ‘’Puna e mbarë t’i që popunon në arë me djalë të huaj,, dhe lar-gohej. Kjo thënie e kishte mërziturshumë krubetlliun. E shoqja e kishtekuptuar, dhe i thotë mos u mërzit. Ai ihuaj po të të thotë prapë, t’i i kthepërgjigje :’’mirë se erdhe o njeri i huaj,unë korr e shi duaj, mjerë ai që mbjellnë arë të huaj,, Kur ai burri e dëgjoi këtëpërgjigje, u turpërua, uli kokën dhe s’upa e dëgjua më ai njeri.

Ky rrëfim është plagë tek shoqëria esë djeshmes, por sot ato janë më tëmëdha e më të sofistikuara. Pas viteve1990-të janë bërë shqetësim për famil-jet, largohen djemtë, vajzat dhe ka rstenuk kthehen në familjet e tyre. Ka tragjedibashkëshortore, vrasje, vetëvrasje, krime,divorce në familje, që është baza e sho-qërisë. Familja duhet mbajtur e ruajturme çdo kusht, nga të gjitha drejtimet,nga shteti, ligji, njerëzit. Familja mbi tëgjitha kjo është motoja e shoqërisë.

BASHKEBISEDIM

Tetor 200888888 MOKRA KUJTESE

JO VETËM PËR HUMOR

Bashkë me vllain tim po ndiqnim ndeshjen e futbollit ku perfaqesuesja jone luante me ate te Maltes. Eqë si rrallë herë ndjenim atë kenaqësi qe te jep ndeshja e

bukur e futbollit, ku krahas spektaklit shpërblehesh edhe me nje re-zultat pozitiv, si ne rastin konkret. Ne kete kohe vellai, si per hu-mor, me kujton nje nga ato rastet e shumta tragjiko-komike të ko-heve të kaluara.

Ishin vitet 70, kur renia e theksuar ekonomike e vendit po sho-qerohej me ngritjen e kurbes se luftes se klasave, si per t’u justi-fikuar se janë klasat e përmbysura ato qe sabotojnë sistemin social-ist. Eshte koha kur midis te tjerave, në rrethin e Librazhdit zhvillo-hej ndjekja dhe eliminimi i dy poeteve te rinj te Berzheshtes,GenciLeka dhe Vilson Blloshmi me te cilet une kam lidhje gjaku. Unëpunoja ne qytetin e vogel të Përrenjasit prej disa vjetesh, por me sadukej me erdhi rradha edhe mua për të kaluar në sitë. U pregatit njëshkresë e ardhur nga byroja e partisë të zonës sime të lindjes, memotivacion të qartë politik, sipas të cilës une nuk duhet të punoja nëatë qytet se ai eshte afër kufirit e unë, meqë rridhja nga nje familjeme qëndrim jo të mirë politik, mund të arratisesha ne Jugosllavi.Kaq u desh e kush guxonte të më mbante më në punë edhe pse ishalavdëruar vazhdimisht për punë të mire. Megjithë përpelitjet e mia,përfundimi dihet, se fjala e Partisë ishte ligj. Më derguan në fshatintim(Malinë) duke me caktuar të punoja pendar, megjithëse une nukkisha fare haber për këtë punë, pasi nuk kisha punuar asnjë dite nebujqësi, megjithate puna të mëson vetë. Pata privilegjin se kur erdhane fshat solla me vete nje televizor që e kisha blerë në Përrenjas, ifavorizuar nga puna në një ndermarrje tregtare dhe kjo bëri që shumeshoke pune madje dhe kuadro (që zakonisht vinin fshehtas) të vininper te pare programe te ndryshme sidomos ato sportive, mbasi ishtekoha e fillimit te televizionit dhe në fshat ende nuk kishte ardhur.

Ishte ditë vere e në kooperativën bujqesore nuk kishte asnje ditepushimi por, për ne pendaret ishte më e vështirë ,mbasi veç 12 deri14 ore pune në dite, shtoheshin dhe 4-5 orë të tjera për t’u ushqyerqetë e punës (para dhe mbas pune) rrugicave e qoshkave të pa mbjel-la e, si rezultat, nuk ngopeshin as me gjume e sa për t’u argëtuar asqë behej fjalë. Me gjithë atë, ne “tifozat” e futbollit, duke përfituarnga televizori, “vidheshin “ndonje të diel pasdite për 2-3 orë, sa përtë parë ndeshjen, por pikërisht kjo qe zanafilla e komedisë.

Ka qenë nje ndeshje e Shqiperisë me përfaqesuesen e nje shtetime shume tradita ne futboll e, natyrisht, unë me disa shokë të tjerekolegë pune kishim shume dëshire per ta parë. Si zakonisht, përraste të tilla punuam më me sforco dhe deri në orën 5 mbasdite, kurfillonte ndeshja, kishim realizuar normen 150%, i lamë qetë të shplod-hen e ne ia dhamë vrapit për në shtëpi (duke përfituar dhe ngamosha e re qe kishim) por ky rast nuk nbeti pa u vënë re nga udhëheqjae Partisë. Urgjentisht u mblodh byroja për t’i bërë analizën ketij“fenomeni” që ,si pas tyre, drejtohej nga Pëllumb Zade.

-Ai po na prish dhe të tjerët me nje dreq televizioni dhe broçkul-la të tjera si këto.

-Shokë, e merr fjalen njeri nga anëtaret e byrose, e po krekosejsi zakonisht, po për nje moment u kërrus para e po drejtonte një telnga ata që kishte qepur opingat dhe po i shponte këmben

-Shokë, foli se dyti, - kjo eshte nje ngjarje e veçante, prandajduhet te marrim masa te rrepta qe te mos perseritet më. Ku eshtepare e degjuar që tani në kohë vere, ne valen e punes, të shofeshndeshje futbolli!!

-Po shokë, flet pas tij sekretari i organizatës së fshatit, - ShokuHariz ka të drejtë, ne duhet ta denojme këtë akt të keq të PellumZades,një kjo! Dhe ulet,

-Po, vazhdo, i thotë sekretari i byrosë-Kaq kisha, ja pret i pari.Po ti, shoku brigadier,çfarë mendon?Brigadieri që ende dridhej

nga frika e dyshimi se mos ata e dinin që edhe ai ishte bashkë memua për të parë atë ndeshje “të mallkuar”,sikur u bind se ata nuk edinin këtë fakt, mori pak guxim e foli:

- Shoku sekretar, unë nuk di ç’të them se këto pune i di Partia,por Pëllumbi fut nga 50-60 ditë pune në muaj, madje edhe ditën përtë cilën po flasim, ka futur më tepër se 2 norma, kaq mund të them.

Megjithatë këto argumente nuk u morën në konsideratë. Mbasiu diskutua mirë e mirë ky problem u vendos:

1- Pëllumb Zades t’i hiqen qetë e të mos punojë më pendar, senuk e meriton më këtë nder që i bën Partia.

2- Kjo të jetë një shembull për të tjerët e të punohet në organiza-tat e Partisë në çdo brigade etj.

Brigadieri i shkretë u largua shumë i mërzitur e kjo jo se ivinte keq për “ndeshkimin” tim, por se nuk gjente njeri tjetër për tëpunuar si pendar, duke m’u lutur mua për disa ditë rresht derisa mambushi mendjen për të shkuar prapë në punën e pendarit. Duhetpranuar se në ato kohë të vështira krahas ndërshkimeve të shumtatragjike, nuk kanë qenë të radha edhe ndëshkimet komike nga kuadroqë nuk dinin të hidhnin dhe firmën në bordero.

Pëllumb ZADE

PJESË NGA PROCES-VERBALI, I DATËS 5 KORRIK 1946, I GJYKATËS USHTARAKE KORÇË

DENIM ’’PËR KONTRABANDËN E BËRËPËR TREGËTINË E FLORIRIT,,

Më dy shkurt 1947 arresto-het Kurt Hyqmet Fero i biri iHiqmetit dhe i Tahires, 36 vjeç,tregëtar, lindur në Slabinjë, imartuar me dy fëmijë i pa dënu-ar. Gjyqi i zhvilluar kundër KurtHyqmet Fero, banues në Po-gradec, Nebi Maksut Bejto ban-ues në Korçë, Vaskë DhimitriBino banues në Korçë, TekiHajrullah Maze banues në fs-hatin Alarup, Sadik RrapushNurçe, banues në Pogradec Ar-restuar më 2 shkurt 1946 dheVani Vasil Lluko , banues nëBoboshticë, i lirë.

Sipas akt-akuzës, akuzohense keni bërë tregëtinë e floririt,kanë bërë kontrabandë, kanëmbledhur të holla të pa qarkul-luara dhe i kanë vulosur mevulë fallco jshtë shtetit dhe ikanë futur brenda kontrabandë dhei kanë në qarkullim. Nebi Gostiv-ishti dhe Vani Lluko kanë bërëkontabandën e sheqerit dhe se KurtHymeti ka qënë i lidhur edhe mekriminelë të arrestisur, etje.

Gjatë hetimit u konstatua seKurt Hyqmeti është një nga au-torët kryesorë i vënies nëqarkullim të kartmonedhavefallco, vërtetohet gjithashtu ngafakti se këtij i janë gjetur me vetenjë sasi kartmonedhash prej 20dhe 10 franga, shqiptare, të pavulosura,të cilat i mblidhte posh-të e lart si vetë ashtu edhe meanën e axhentave të tij, kurmandej këto të holla të pa vulo-

sura i dërgonte për t’ashumëfishuar në Jugosllavi mefallco, me anën e te pandehuritAki Hajrullahut i fuste prapë nëShqipëri. Si këto ashtu dhe tëholla të tjera të këtij lloji surz-hazheroheshin me vulë fallco nëOhër, dhe që mbildheshin nëvende të ndryshme të Jugosllav-isë, të cilat viheshin në qarkullimnë Shqipëri, duke dëmtuar eko-nominë e shtetit.

Duke marrë parasysh se gjatëzhvillimit të gjyqit u provuagjithashtu se i pandehuri KurtHyqmeti, edhe mbas hyrjes në fuqitë ligjit mbi ndalimin e tregtimittë arit, ka vepruar kundra kësajligje, duke bërë tregëtinë e florir-it në bashkëpunim me të pande-hurin Nebi Gostivishti, florinjkëto i kanë blerë nga Vaskë Binome kurs ilegal.

Duke marrë parasysh se gjatëzhvillimit të gjykimit dhe nga

hetimet e mbledhura rezultoi eprovuar se i pandehuri KurtHymeti ka furnizuar me vesh-mathje dhe të holla kriminelin earratisur Jaup Çezma.

Gjykata ushtarake vendosidënimin e fajtorëve .

1- Kurt Hyqmeti me 30vjet burgim .

2- Vaskë Bino me 10 vjetburgim .

Për të dy të dënuarit e mësipërm, konfiskim të pasurisë së tyre tëluajtshme dhe të pa lujtshme.

3- Nebi Gostivishti me 8vjet burgim, konfiskim tëgjysmës pasurisë.

4- Sadik Rrapushi me njëvit e gjysëm burgim .

5- Haki Hajrullahu me njëvit burgim .

6- Vani Lluko me kon-fiskimin e sheqerit si sende fa-jtore.

Korçë, më 5 korrik 1946

(vijon nga fq 5)Komandanti turk pranoi,

dhe Ibrahimi i tregoi se vrasjaqë u bë në Velçan, ishte brendafisit Çela. Për këtë ne umblodhëm dhe e zgjidhëm dukeu pajtuar si fis. Nuk kemigrindje dhe me gjakftohtësi idha qesen me flori. Komandan-ti i taborit turk, këtë vrasje embylli dhe tabori turk u kthyepër në Manastir, nuk shkoi nëVelçan.Ibrahimi e kreu detyrënqë kishte marrë .

U kthye në fshatin Slabinjë,me krenarinë e tij, se detyrën ekreu mirë Për këtë punë e ftojnëpër darkë agallarët në Velçan.Pinë nga gëzimi që nuk erdhitabori turk në Velçan. Mikutkryesor i dhanë një pije të fortë‘’Shpirto,, që vinte nga jashtë.

Të gjithë pinë shumë, pormë shumë piu Ibrahimi se kish-te kryer një punë të madhe. Porkëtë pije Ibrahimi nuk e përbal-loi, ai u nda nga jeta. Kjo ishtenjë humbje e madhe për Slab-injën, për këtë burrë të zgjuar,trim, por edhe për Velçanin, përata që ishin miq.

Përcjellja për në banesën efundit u bë nga fshati Slabinjë,e morën në Velçan dhe i bënëtë githa nderet burrat e fshatittë tyre. Atij i shkonte fjala nëSlabinjë, në Velçan, por edhe nëgjithë krahinën e Pogradecit.

Lamtumirë Zabiko!Më 9 tetor 2008 u nda nga jeta

Zabiko Pengu, e bija e Nazif Man-it, e lindur në Laktesh në vitin1933. Atje kaloi fëmijërinë dhemoshën e rinisë, vesuar me buku-ri. Fati e lidhi me Idriz Pengunnga fshati Homesh. Bashkë kalu-an një jetë të lumtur, plot harmo-ni. Në luftën për jetën dhedëshirën për të rritur 7 fëmijët etyre, provuan punët më të rëndatë bujkut apo bariut në koopera-

tivë e gjer punëtor në fermë. Moshën e pleqërisë e mby-llën në qytetin e Pogradecit, si bashkëshortë të denjë, tëcilët do të kujtohen gjatë për të gjithë të njohurit e tyre.Në vitet e secilit vlen të përjetësojmë te Zabikua shpirtinfisnik, te Idrizi këngët dhe humorin e pashtershëm. Tëtjerat i kishin të përbashkëta. Jeta i ndau për pak kohë.Më parë Idrizi, së fundi edhe Zabikua, e cila vuajti sëmund-jen më të rëndë. Ajo la pas me hidhërim të thellë vajzatdhe djemtë, nipërit e mbesat, motrat dhe vëllezërit.

E përjetësuam me keqardhje atë ditë mortore. Shkuamatje për t’i hedhur një dorë dhé Zabikos. Sigurisht mortinuk është poetik, por kur provon të shkruash dy rreshtapër njeriun e zemrës, mbresa lind vetvetiu. Ja kortezhi ipafund e përcjell Zabikon në një ditë vjeshte me diell tëngrohtë. Dëgjojmë gra veshur me të zeza që thonë mepërmallin: “Eh, moj Zabiko, ishe aq e mirë sa edhe ditënsot na e bëre prapë verë!”. Dhe të mirët e Zabikos fillojnënga fëmijët që la. Nënës së tyre të dashur ata ia bënë tëgjitha nderimet, që nga vendosja pranë të atit e gjer tedreka e lamtumirës në turizmin e Pogradecit. Madje tëmirët e fisit të Zabikos të shpërndarë nëpër botë, në Kan-ada, në Amerikë, Australi e Itali, etj, i dërgojnë mesazhengushëllimi ngarkuar me keqardhje e dhimbje.

Kështu edhe ne, Hakiu, Dylberi, Shefkiu

IBRAHIM BALLIUKTHEU TABORIN TURKQE ISHTE NISUR PËR

NË MOKËR

Pellumb Zade me dajen dhe xhaxhane ne vitin 1974

Tetor 2008 99999MOKRAINTERVISTA

Ndërsa të tjerë përpiqen të prezantohen në kryeqytet me tema tëmëdha, ai ka vendosur të bëjë të kundërtën. Është pikërisht AnastasKonstadini (Taso), një artist i njohur, interesant, i dashur por edhe mjaft iveçantë. Ai ka vendosur që të sjellë nëpërmjet një ekspozite, të çelur nëGalerinë e Arteve në Tiranë, bukuritë e periferisë shqiptare me ngjarjedhe personazhe të saj. E ka quajtur “Wine Day” për nder të të pirit, tërakisë, verës dhe atij ceremonialit mistik të zierjes së rakisë. Është njëkthim mbrapa në kohë që artisti e bën me qëllim që të prezantojë tepubliku “një botë të vjetër” dhe bukurinë e një vendi që shumë njerëzvenuk u intereson ose nuk u bie në sy. Personazhet e tij nuk janë ata qytetarëtmodernë me kostume dhe me veshje të shtrenjta, por disa gra me shapkatë mëdha, burra me kasketa që pinë raki, e kështu me rradhë, pra nukështë qyteti modern shqiptar por është një qytet tjetër. Është pikërisht kjojetë e fshehur, e pazbuluar që asnjëherë ne nuk e themi, që në punimet eTasos përfaqësohet nga qyteti i tij i lindjes Pogradeci. Te Taso nuk shikontrishtimin, është natyral, optimist në ngjyra, dhe karakterizohet nga njëthjeshtësi e dukshme.

Intervistë me “Piktorin e merituar” Anastas Kostandini (Taso)

Taso: “Jam rob i emocionit”

- Sa punime përmban ekspozi-ta dhe cila është tematika e saj?

Në këtë ekspozitë unë kamvendosur një koleksion prej 21pikturash të cilat i përkasin njëtematike të caktuar që unë e kamquajtur “Wine day”, dita e verës,ose më saktë dita e të shijuarittë verës. Me këtë ekspozitë kamdashur të tregoj pjesën e traditëssë qytetit, prej nga të cilit unëvij, Pogradecit, atë pjesën e gë-zueshme, metaforike, ku fillojnëedhe elementët historikë, ato tëtraditës popullore, jetësore dhehistorike të cilat ndërthuren menjëra-tjetrën në një mënyrë tëtillë që gjithçka të jetë sa më ekëndshme për syrin e kujtdoshikuesi. Unë kam mundur tëkrijoj një cikël, ku mund të gjeshskena nga më të ndryshmet, nëtë cilat ka shumë detaje.Përgjithësisht në to sundon in-terieri, domethënë është njëhapësirë e limituar, është pikër-isht ajo hapësira ime, që unë ezotëroj dhe brenda saj unë shikojgjithçka, apo personazhe nga mëtë dashurit të cilët edhe mundtë mos jetojnë më. Shumë gjëratë duket sikur i përkasin një botetë vjetër. Në fakt për këtë ekspozitëunë kisha menduar dhe solla 40punime, por salla ishte jo aq emadhe sa duhet për të vendosurpunimet e mia, kështu që të ek-spozuara qëndrojnë 21 prej tyre.

- Kujt viteve të krijimtarisë suaji përkasin këto punime?

Këto punime i përkasin pesëviteve të fundit të krijimtarisësime. Gjithashtu dua të shtoj sebrenda temës së lartpërmendurnë çdo punim me vete ka njëllojshmëri tematike. Me këtë duatë them se edhe brenda njëtabloje ka shumë figura, të cilatnë mënyrë dinamike krijojnë njëlloj energjie për të zbuluar njëenergji të tretë, si të thuash ponga vetja e tyre, pra kanë një llojvetëfunksionimi.

- Cila është e veçanta e kësajekspozite?

E veçanta e kësaj ekspoziteështë se unë e stigmatizoj edheveten time në këto rrethana. Ësh-të një botë e romantizuar pornjëkohësisht edhe moderne nëtë cilën unë jetoj. Kjo është njëekspozitë, për të cilën kam pri-tur shumë, që ta hap, por që mënë fund u krijuan rrethanat dhembërrita deri këtu. Në fakt nëGalerinë Kombëtare të Artevenuk kisha hapur më parë ndon-jë ekspozitë, dhe duke qenë sekam një emër të tillë, disa nuk ekanë besuar që është hera e parë

që unë vij këtu.

- Sikurse u shprehët edhe vetëmë sipër, nga njëra anë punimettuaja paraqesin një “botë e vjetër”,provincën dhe nga ana tjetër gjithç-ka karakterizohet nga gëzimi dhealegria. Diçka në lidhje me këtë kon-trast interesant që ju e kenikonkretizuar me Pogradecin?

Në një farë mënyre me anën ekësaj ekspozite unë dua të justi-fikoj jetën time që bëj atje në Po-gradec, pasi shpesh herë njerëzitkanë një mendim të trishtë edhetë deformuar për provincat oserrethinat e Shqipërisë. Unë jetojatje në një mënyrë të qetë dhendihem mjaft mirë. Dhe nëpërm-jet këtyre punimeve unë tregojedhe entuziazmin tim, sesi për-jetoj unë jetën time personaleatje, por edhe jetën tonë ko-mbëtare. Shumë gjëra të trishtu-ara kemi dëgjuar por këtu çdo gjëjepet nëpërmjet groteskut, hu-morit dhe shpesh herë nëpërmjetnjë “vetëpërqeshjeje”. E gjitha kjonuk është gjë tjetër veçse njëproces bashkëbisedimi, pasi unëjo gjithmonë kam mundësi tëbisedoj me njerëz të kualifikuaratje dhe ky dialog me veten timeështë i shprehur edhe në mënyrënsesi unë pikturoj nëpërmjet stilittim, ngjyrave, tendencave. Ka lloj-lloj tendencash të cilat unëpërpiqem që t`i grupoj, në mënyrëqë ato të përbëjnë një tërësi, men-doj se ekspozita ka krijuar një fiz-ionomi. Tërë thelbi është që unëdua të rrëfej këtu bukurinë e per-iferisë, bukurinë e një vendi qëshumë njerëzve nuk u intereson,ose nuk e shikojnë. Sigurisht qënë një farë kuptimi, vendi ku unëjetoj nuk është një periferi pasiështë një zonë e rrallë për ngabukuritë dhe për nga risurset his-torike, shpirtërore, tradicionale,

nga mënyra se si është lidhur edjeshmja me të sotmen atje.

- A ka ndonjë person të veçantëqë ndikon në krijimtarinë tuaj?

Këtu dua të përmend ndi-kimin e madh që kanë tek unë dymjeshtrat e mëdhenj të cilët unëi përmend gjithmonë, LasgushPoradeci dhe Mitrush Kuteli,njërin prej të cilëve e kam njo-hur personalisht, kurse tjetri ësh-të një artist, nga i cili unë përcjellshpesh rrëfenjat e tij dhe jam përpërpjekur t‘i adaptoj në pikturame aq sa më interesojnë mua.

- Çfarë mendoni për rrugënnëpër të cilën po ecën dhe zhvillo-het arti i pikturës shqiptare?

Sigurisht që bota e pikturësështë shumë e madhe. Tani je-tojmë në epokën e lirisë, dhe këtëtë fundit gjithsecili e përjetonmënyra të ndryshme, por nga anatjetër të njëjtënh gjë do të thoshaedhe për lirinë që ka krijuar vetëarti. Dhe shpesh herë mendoj qëartistët mund të ndahen në dygrupe, në ata që e shpërdorojnëlirinë e tyre, dhe jo se ata duan

ta bëjnë këtë gjë, por sepse artiështë shumë provokues dheshpesh herë të çon drejt disarrugëve të cilat nuk janë të tuat.Në këtë mënyrë ti nuk kemundësi të ndjekësh rrugëntënde. Dhe grupi tjetër është ai icili ndjek rrugën e vet.

- Ju vetë ku hyni?Në këtë drejtim, personal-

isht, dua të them se jam ikujdesshëm për të ndjekurrrugën time, por të pranoj njëko-hësisht influencat dhe sfidat e sësotmes. Sigurisht që dilema imekryesore është nëse jam apo nukjam në kohë, por kjo nuk ështënjë dilemë vrastare. Nga ana tjetërekziston edhe një dilemë tjetërqë rri përkundër të parës, ështëkonkretisht dilema nëse unë bëjpikturë apo jo? E rëndësishmeështë që unë të sjell diçka nëkulturën kombëtare, ose edhebrenda kulturës sime piktorike.

- Si ka ndikuar influencaperëndimore në artin shqiptar nëpërgjithësi dhe tek ju në veçanti?

Sigurisht që arti sotëm bash-këkohor ka një pafundësi pikëpy-etjesh dhe tendencash. Unë këtoi takoj në botën perëndimore kuedhe shpesh udhëtoj dhe këtojanë shumë influencuese tekunë. Më përpara ne na ruanin ngainfluencat e huaja. Sot është ekundërta. Unë jam si një qelqnga ku drita, që është influen-ca, depërton përmes meje. Po bëjnjë alegori, pra unë e pranoj in-fluencën si një pjesë motoriketë zhvillimit tim piktorik, në tëkundërt unë do të kisha marrëfund atje ku jam. Domethënë dotë bija në provincializëm, do tëpërsërisja veten ose do të bija nëmjeshtëri. Mjeshtëria ështënjëra anë, kurse pjesa tjetër ësh-të domethënia për të thënë gjëratë rëndësishme, për të provokuartema dhe për t‘i thënë këto

nëpërmjet një arti të ri. Shumëartistë, miq dhe kolegë të mi qëaktualisht janë aktivë bëjnë njëpikturë mbase të ndryshme, portë gjithë ne jemi bashkëkohësdhe ka diçka që na lidh tëgjithëve, pavarësisht se eksperi-enca ime është shumë e ndry-shme nga ajo e tyre, dikush ësh-të gati hermetik, dikush ab-strakt, figurativ, simbolist oseme elementë të tjerë, por men-doj se të gjitha këto udhë tëndryshme përbëjnë një mozaikdhe ju takon kritikëve që të mer-ren dhe të bëjnë një rezyme aponjë përkthim të gjithë kësaj qëndodh në Shqipëri. Arti shqiptarështë në një stad natyral. Nukka një “deus ex machina” që tëndikojë në kuptimin negativ përarsye jo artistike, por ekzistonnjë realitet krejtësisht normalme gjithë ato provokimet emëdha që ka shekulli dhe epokajonë, nuk u mbetet gjë tjetërartistëve tani të zgjedhin se çfarëmund të bëjnë me veten e tyre.Unë deri tani kam sjellë këtë gjë.Nuk e di se çfarë do të bëj mëvonë.

- Vepra juaj artistike i kakaluar kufijtë shqiptarë duke uprezantuar në ekspozita të ndry-shme, në disa vende të botës.Konkretisht, ç‘mund të na thoninë lidhje me këtë përfaqësim?

Unë jam një pjesëz e vogël ekombit dhe mund të them se kurpërfaqësoj veten, përfaqësoj au-tomatikisht edhe Shqipërinë.Jam ndierë mirë në disa prezan-time që kam bërë jashtë vendit,pasi kam mundur të sjell njëngjyresë solide, të sigurt të ven-dit nga unë vij. Sigurisht që nukmund të them që ky është njësukses absolut dhe që unë jamnjë përfaqësues absolut, por unëjam vetëm një pjesë e një për-faqësimi që plotësohet edhe ngaartistë të tjerë. Konkretisht kamhapur shumë ekspozita në Gjer-mani, Hollandë, Francë, SHBA.Nuk kam çuar pikturën timekonvencionale, pra atë modern-iste, apo pjesën eksperimentale,por gjithmonë jam kujdesur qëtë çoj pikturën që ka vlagën e ven-dit nga unë vij. Unë mendoj se pre-zantimi im do të ishte më i be-sueshëm kur ai lidhet me identi-tetin tim nacional. Dhe kjo kafunksionuar.

- Cilat janë disa nga planettuaja më të afërta artistike?

Unë kam gjithmonë planedhe disa njerëz që rrinë afër mejemë frenojnë që të mos jem shumëaktiv për të ruajtur edhe veten,pasi kam një aktivitet të lartë. Pornë fund të fundit unë marr ven-dime nëpërmjet emocionit tim,jam rob i emocionit. Është pikër-isht kjo ajo që e karakterizonedhe veprimtarinë time.

Tetor 20081010101010 MOKRA

(vijon nga numri i kaluar)

Atje Davidi vendosi kampin etij me një ushtri të përgatitur mirë ku u prit nga i gjithë

populli me duartrokitje e brohoritje tëmëdha. Lufta qe shumë e ashpër dhe evendosur për fitore. Ushtarët e patricitDavid Komneni treguan trimëri të rrallë,guxim, shkathtësi e heroizëm kundërushtrisë që udhëhiqej nga Car Samuelii Bullgarisë, e cila u shpartallua krejtë-sisht. Mbi 15000 ushtarë u kapën robër.Nuk ka pasur në historinë ushtarake njëdisfatë të tillë, një shpagim kaq të pa-përsëritshëm. Thuhet se Samueli kur patërë këtë turmë që ulërinte në mënyrëtë theksuar me fytyra të përgjakura e tësakatuar, nuk duroi më dhe vrau veten.

Me këtë triumf të madh David Ari-anit Komneni u quajt një nga demiurgëte fitores bizantine. Për këtë poetët bi-zantinë shkruan poema ndërsa kroni-kanët nuk harruan asnjëherë t’ia për-mendnin emrin. Fama e David Arianititqe gati legjendare.

Me shkatërrimin e bullgarëve përfun-don etapa më shtrënguese dhe më e rrez-ikshme e sllavizimit të trojeve shqiptare.

Perandoria bullgare, që kishte sund-uar tokat e Shqipërisë për disa shekuj,u shkatërrua me një pezëm dhe frikërrëqethëse, pikërisht në brigjet e lumitme emrin Diabolus, që do të thotë lumii Djallit dhe sot thirret Lumi i Devollit.Ngjarja ka ndodhur më 1041 (GriFLMO-180).

Sipas historisë së Shqipërisë Arian-itët Komnenë gjer në shekullin XV-tëkanë qenë zotër të Mokrës, Shpatit dheÇermenikës. “Komnenët e kanë gjeneru-ar Perandorinë Bizantine për më shumëse 150 vjetë. Janë një racë me shqiptarëtqë jetojnë sot në Voskopojë” (BEB UISH-IS). Sipas August Bajr në librin “Peran-doria e Bizantit” shpjegohet se peran-dorët e Bizantit kanë qenë Isak Komne-ni (1057-1081); Aleks Komneni (1081-1118); Jani II Komneni (1118-1143);Manuel I Komneni (1143-1180); An-droniku Komneni (1180-1185); IsakEngjell Komneni (1185-1195); Aleks IIIKomneni (1195-1203) e tjerë.

Këta burra të mëdhenj e të shquardrejtuan me mençuri e zgjuarsi Peran-dorinë e Bizantit deri kur Konstandi-nopoja u pushtua dhe u përdhunua dhekur këta ikën të përndjekur nga qyteti.Njëri nga Mihali I. që ishte nipi i Te-odores, vajzës së perandorit të parë Ko-mneni, erdhi në vitin 1204 në Shqipëridhe u vendos në Janinë. Për shkak tëemrit të madh të familjes së tij u bë princnë Janinë, e cila u bë kryeqytet i kësajprincipate.

Ndërsa Teodor Engjell Komneni(1216-1230) perandori latin i BizantitPjer De Kurteu që qe shoqëruar nga 160feudalë dhe 300 kalorës e po udhëtontepër në Konstandinopojë, u shpartalluanë lumin Shkumbin nga ushtria që ko-

Mokra nëpër rrjedhat e lashtësisë

Nga Llazi TONA

mandohej Teodor Mihal Komneni. Aingriti në Durrës një kullë të madhe. Nëvitin 1228 mbi këtë kullë vendoset njëmbishkrim poezie të bërë nga një poetvendas (Ger FLMO)

Kush e ngriti nga themeli këtë kullëKy është biri i njeriut, të lumturE Teodor Dukë KomneniShumë i Madh me artin strategjikTrim e me krahë të fortë BriariI p thyeshëm prej armiqve, i palodhur

Komnenët e mbajtën principatën eJaninës deri më 1318 me princin e fun-dit Thoma Komneni, i cili u vra nga djalii motrës. Ai la pas një djalë, i cili, për t’ishpëtuar hakmarrjes së tij, u fsheh nëmalësinë që ndanVlorën me Gjirokas-trën, në një fshat që quhej Arianit. Atyu martua me një shqiptare nga një derëe mirë e fshatit dhe jetoi pa kërkuar ofiqedhe pushtet deri sa vdiq.

Djali i tij, që trashëgoi emrin Arian-it si dhe emrin e fisit ishte Arianit Ko-mneu i cili lindi në vitin 1400. Ky bërikrushqi me një nga vajzat e familjes tëmadhe e muzakajve të cilat i shtrininzotërimet e tyre nga Berati, Korça,Gjirokastra.

Aranit Komneni ishte prijësi i i sh-qiptarëve. Ata me të gjetën mbretin etyre me prejardhje nga perandorët e Bi-zantit. Ai ishte një luftëtar i shkëlqyer,trimëria e të cilit kishte nxitur legjendatë vërteta në një pamje fushore, kryeneçe tinëzar, e po aq i zjarrtë në fushën ebetejës.

Ai filloi i pari luftën kundër turqvenë vitin 1432, dhjetë vjet para se të kthe-hej Gjergj Kastrioti Skënderbeu.

Arianit Komneni, sipas shumë his-torianëve, shkrimtarëve dhe ushtar-akëve, nuk humbi asnjë betejë me tur-qit dhe kryengritjet e tij vazhduan vitetë tëra me radhë nga Voskopoja, Mokra,Shpata, Çermenika, Elbasani, Tepelenae Gjirokastra, aq sa sulltan Murati u

detyrua të njohë zotërimet e tij përgjatëlumenjve Shkumbin dhe Vjosë. KurSkënderbeu erdhi në Shqipëri, ArianitKomneni ishte kryezot i Shqipërisë. Kurai mbushi 92 vjeç, zëvendësohet me njënga tre djemtë, pra më i madhi, që qu-hej Gjergj Komneni i Madh.

Menjëherë Gjergj Arianit Komneni iMadh urdhëroi vrasjen e gjithë spahin-jve, të këtyre tradhtarëve të vendit, tëvendosur në shërbim të sulltanit që pa-suroheshin nga taksat e mbledhura.

Në zonën e Mokrës administrata os-mane vendosi regjimin feudalo-ushtar-ak, duke bërë regjistrimin e pasurive tëfshatarëve, të tokave, bagëtinë etj. Kjoshkaktoi pakënaqësinë e banorëve pa-kënaqësinë e popullatës së Mokrës, Shp-atit, Çermenikës. Kështu filluan kryeng-ritjet e fshatrave, në krye të të cilëve uvunë bujarët feudalë.

Kryengritja e parë fillon në zotërimete arianitëve, në verën e vitit 1432 (HeSk.FN). Ajo u udhëhoq nga vetë GjergjArianiti me pjesëmarrjen dhe të një num-ri feudalësh më të vegjël. Kryengritja fil-loi me kundërshtimin e pagesave të tak-save dhe vrasjen e spahinjve që ishinvendosur nga sundimtarët osmanë përvjeljen e tyre. Në përpjekje me forcatkryengritëse fshatare të Gjergj Arianitit,turqit u thyen duke pësuar humbje tëshumta, materiale e njerëzore.

Sulltan Murati II nisi në drejtim tëShqipërisë një ushtri të madhe nën ko-mandën e Ali Bej Evrenozit. Në vitin1432-1433 ushtria e tij, mbasi erdhi ngaMaqedonia e kaloi Qafën e Thanës, undesh me forcat shqiptare në afërsi tëfshatit Bërzeshtë në Mokër. Në luftimete ashpra që u zhvilluan, kryengritësitshqiptarë fituan mbi forcat armike, dukei detyruar ata të tërhiqen me turp. Këtëfitore e pohojnë edhe vetë kronistët os-manë. Ali beu, i biri i Evrenoz beut,shkruan kronisti osman Urush, shkoi

në vilajetin e Shqipërisë dhe hapi luftëpor nuk i shkoi mbarë. Sipër BërzeshtësAli beu u thye dhe ushtria e tij pësoipërsëri disfatë (Hesk. FN 267). Kjo fi-tore pati jehonë edhe në Evropë. Kro-nisti bizantin Leonik Hekkonditi shk-ruan se në këtë betejë “Arianiti i Ko-mneneve fitoi lavdi të madhe”.

Me këto fitore emri i të madhit GjergjArianit u bë i njohur në shumë vendetë botës. Papa Eugjen V, mbreti AlfonsV i Napolit, perandori Zigismunt, Re-publika e Raguzës, mbreti i Egjiptit etj.i dërguan Gejrgj Arianit, si prijës iMokrës, Çermenikës dhe Shpatit, përgë-zime dhe u premtuan ndihma.

Në bezejën gjiganteske, që u zhvil-lua më 1445 në fushën e Mokrës (Do-mosdovë) ushtria e Lidhjes shqiptare, ekomanduar nga Skënderbeu, i shkaktoiushtrive osmane disfatë të plotë.

Kalorësia e tyre, e penguar në çdohap, e ndjekur dhe e pritur në çdo anëprej shqiptarëve, që ua kishin zënë tëgjitha shtigjet, u shkatërrua dhe moriarratinë, duke lënë 1500 të vrarë dhe1000 robër (FANOL Hesk. V.1962)

Një fitore tjetër u shënua gjithash-tu në grykat e malësisë së Mokrës më27 qershor 1462, ku (mokrarët) sh-qiptarët shkatërruan një ushtri prej25.000 vetë dhe zunë ë gjallë dhe ko-mandantin e saj (FANOL Hesk.V.1962).

Kështu ushtria shqiptare, e komand-uar nga strategu Gjergj Kastriot Skënder-beu, në radhët e së cilës bënin pjesë edheformacione të përbërë nga bij të Mokrës,të shquar nga komandantët e tyremokrarë, jo vetëm u bënë ballë, por thy-en me trimëri hordhinë osmane përparatë cilëve dridhej e gjithë Evropa.

Për qëndrimin e Skënderbeut nëgjithë territorin flasin një numër topon-imesh si: Qukësi Skënderbe, RajcaSkënderbe, Sofra e Skënderbeut etj.

Pavarësisht se mori pjesë në Lidhjene Lezhës, Gjergj Arianiti vazhdoi të kon-sideronte Skënderbeun si aleat, pa iunënshtruar vullnetit të tij, bën përpjekjetë vazhdueshme për t’u afruar dhe miqë-suar me të. Kësaj i shërbeu edhe marte-sa e Skënderbeut me të bijën e GjergjArianitit, Donikën.

Skënderbeu vdiq më 17 janar 1468.Djalin e tij, Gjonin, e la 12 vjeç, Ai vunën mbrojtjen e gjyshit të tij, GjergjArianit Komneni. Në këtë kohë kryeqen-dra e tij u vendos (Gjergj Arianiti) nëviset e Mokrës të principatës së tij nëSopot në një vend strategjik të Mokrës.

Në zonën e Mokrës Gjergj ArianitKomneni, i quajtur nga vendasit (membiemrin e gjyshit) Gjergj Golemi, në kryetë mokrarëve, çermenikasve, shpatarakëvedhe rrethinave të tyre organizoi rezis-tencën e tij të fundit edhe dy vjet të tjerë.

Ja si e konkretizon folku mokrar zg-juarsinë, trimërinë, shkathtësinë dheguximin e mokrarëve për mbrojtjen etrevës së tyre që tregon se Gjergj Arian-iti apo Golemi, ftoi udhëheqësin e kra-hinës së Mokrës, Angjerinin, të tako-heshin te “Gurët e gjetë” në afërsi tëfshatit me emetimin Homesh, për tëluftuar kundër pushtuesve osmanë:

“Gjergj Golemi na çon fjalëAngjerini të na dalëMe nja ata trima mokrarë.Kush me këmbë e kush me kalëKush me thika e kush pallëTë marrë rrugën përpjetëTë dalë në Gurë të gjetë”.

Për qëndrimin e Skënderbeut në gjithëterritorin flasin një numër toponimesh si:

Qukësi Skënderbe, Rajca Skënderbe, Sofra eSkënderbeut etj

DOSSIER

Tetor 2008 1111111111MOKRA

Sulltan Mehmeti i dytë kishte rre-thuar ushtrinë e Gjergj Golemit afër vl-lahit të Polisit, fshat ky që ndan Mokrënme Shpatin deri në Byshek afër Elbasan-it. Me gjithë luftimet e ashpra dhe furni-zime me armë të fuqishme të kohës nukmundi ta pushtojë Sopotin e Mokrës.Është fshat që ndodhet në thellësi tëMokrës, e që ka një tokë gjithë cep egropë. Vend që nga pikëpamja ushtar-ake nuk ka nevojë për hendeqe apo tran-she. Ato i ka krijuar vetë natyra. Ështëvend strategjik dhe klimaterik, pra ësh-të një kështjellë apo fortifikim natyror.Pikërisht për këtë Gjergj Golemi ven-dosi kryeqendrën në zotërimin e tij Ter-mo Sopot; sipas latinishtes së vjetër tëBallkanit po ta kthesh në shqip – ështëai që ka dalë fitues mbi një tjetër në njëndeshje, në një luftë, ai që ka mundurdikë, pra kush është mundësi dhe kushështë i mundur pa mundës.

Folku popullor nëpërmjet këngës ekrahason Gjergj Arianit Komnenin meGjergj Kastriot Skënderbeun:

“Ky sulltan qan me lotKam një Skënderbe në SopotNë mal – plak në një bregGjergj Golemi thotë jam mbetNë malin plak në SopotGjergj Golemi kryezotNjëzet vjet me të luftoiAsqerin na e turpëroi

Gjergj Arianiti (Golemi) pas fitoresqë korri kundër osmanëve, i bindur seforcat armike ishin larguar nga princi-pata e tij në Sopot, shkoi me ushtrinë etij gjer në Galigat (tetë orë larg nga So-poti) për të festuar fitoren, me mendi-min se kështjella e Sopotit nuk do tëpushtohej nga armiku. Forcat armike,duke u nisur se Sopoti s’e merrnin kurrënëse nuk përdornin dinakërinë, kështuqë përdori hafijet për t’u treguar shtigjetnga do të futeshin në kala të Sopotit. Jase si e tregon kënga popullore sopotare:

Po vjen turku si flogje bore,Ti o Bos këmbëhollëLëshove turkun në shkallë-kurorëFis e bimë të mos të mbetëShove Sopotin për jetë.

Lufta shpërtheu rëndë, Komandaturke duke ditur se Gjergj Araniti meluftëtarët e tij, ndodhej larg Sopotit, ihodhi të gjithë forcat për të pushtuarkryeqendrën e Gjergj Aranitit. Trimatmokrarë që kishin ngelur në Sopotluftuan me trimëri të rrallë. Në luftën eSopotit edhe gratë luftuan me trimëri.Sipas gojëdhënave edhe ato pak gra qëngelën morën arratinë për të mos u dorë-zuar turkut u hodhën në greminë.

Ja ç’tregon kënga mokrare:Sopotare moj të ngrataRrokni thika, rrokni shpataA do të ikim të shpëtojmë?A do të rrimë të luftojmë?Gjergj Aranitin s’e turpërojmë.

Kështjella e Sopotit ra në duart epushtuesve osmanë. Ata vranë, prenëmasakruan pleq, gra e fëmijë. Në vjeshtëtë vitit 1470 vdiq luftëtari i madh i tre-vave të Mokrës, Çermenikës, Shpatit dherrethinave të tyre.

Pushtuesit osmanë vendosën kudo,por në mënyrë të veçantë në krahinën eMokrës. U bë regjistrimi i popullatës, itokave e pasurive të tjera dhe mbi bazëne të ardhurave prej tyre u caktuan taksatë shumta kudo dhe për çdo gjë.

Nga Zabit ÇUKU

Rastësisht në muajin korrik2008, më ra në dorë libri iautorit Selami Leka “Batalio-

ni Partizan i Bërzeshtës,,E kam pritur me kohë një libër të

tillë sepse e kam ndier me shpirt se nukdo të rrijnë Bërzeshtanakët pa shkruarpër trimërinë e këtij batlioni, si pjellë ekëtij populli me tradita atdhetare i cilinuk kurseu asgjë për luftën.

Selami Leka ka lindur në vitin 1938,në Bërzeshtë, Librazhd, në një familjeme patriotike. U arsimua në shkollën emesme teknike në politeknikumin ‘’7Nëntori,, Tiranë, më pas Shkollën eLartë të oficerave, duke punuar në detyratë ndryshme në radhët e ushtrisë. Kamndjekur dhe lexuar artikujt e botuar nëgazetën ‘’Bërzeshta,,.

Me gjithëse kam qënë jo në gjëndjëtë mirë shëndetësore e kam lexuar dherilexuar disa herë librin, duke e lexuarsa më shpejt, me atë mendimin se çfarëgjëra të reja do të gjejmë në faqet e tij.

Por autori Selami Leka, nuk vjen ras-tësisht me një herë tek ky libër pasi aika studiuar dhe botuar dhe shumë ma-teriale të tjera si tek gazeta ‘’Bërzesh-ta,, kujtime dhe poezi të tjera përvendlindjen e tij Bërzeshtën. Botimi i

Nga Zenun FERO

Pseudonimi është emër i trilluar, qëe mban një individ, për të fshehur em-rin e tij të vërtetë, për të mos u zbuluarnga kundërshtarët e tij. Sipas SinanGashit "Pseudonimi" i parë historikishte ka vendlindjen në Kinë, kur poeti PeJo Tjeni, firmos krijimet e tij me poseud-onimin Po Çi Ji. Ndërsa në Shqipëri si-pas Enver Memishaj (Lepenica) në lib-rin "Pseudonime te përdorura gjatëlëvizjës antifashiste 1939-1944,, Tiranë2005 faqe 18, në shekullin e 14-të boto-het një vepër e karakterit fetar anonim.Dokumenta të tilla anonime gjejmë dhenë shekullin e 15-të dhe të 16-të . Dekadae tretë e shekullit të 20-të, është ajo qëmë së shumti kushtëzoi përdorimin epseudonimeve. Në art dhe në letërsi për-dorimi i pseudonimeve është i njohur dheshumë i përhapur.

-Në disa raste pseudonimi ka zëvëndë-suar plotësisht emrin e vërtetë. Shembullpërdorimi janë dy shkrimtarët e Po-gradecit. Pseudonimi i Lasgush Poradecitndonjëherë dhe Veli Dërdusha, emri ivërtetë i të cilit është Llazar Gusho, ndër-sa pseudonimi Mitrush Kuteli, emri ivërtetë i të cilit është Dhimitër Pasko.

Libri i autoritSelami LEKA “Batal-

ioni Partizan iBërzeshtës,,, djathtas

vete autori

BËRZESHTA FAVORIZOI KUSHTET INTELEKTUALE,PATRIOTIKE DHE GJEOGRAFIKE

librit “Batalioni Partizan i Bërzeshtës,,është me vlera, Selamiu si krijues, i ështëdashur një kohë e gjatë dhe e lodhshmepër të arritur deri këtu.

Vlerësoi maksimalisht punën dhepërpjekjët e Shoqatës ‘’Bërzeshta,, dhe tëautorit Selami Leka për këtë arritje, përkëtë punë të mrekullueshme, për vleratqë ka arritur me faktetet e dokumentu-ara në këtë libër. Ky libër është një his-tori, është një realitet konkret i trevës,

është një arkivë më e plotë për brezat etashëm dhe për ata që do të vijnë.

Libri i autorit Selami Leka ‘’Batal-ioni Partizan i Bërzeshtës,, vjen nëduart e lexuesëve si një dëshmi e ko-hës, vjen me një gjuhë të plotë dhe tëkuptueshme, vjen si një reflektim përtë nxjerrë përmasat e duhura në këtëkohë të gjatë të trazicionit.

Libri vjen si homazh dhe si respekti lartë për të gjithë brezat e kësaj treveqë luftuan dhe i qëndruan me trimëridhe heroizëm kohës për çlirimin e atd-heut nga pushtuesit.

Me këtë rast Shoqatës ‘’Bërzeshta’’dhe autorit Selami Leka për arritjet nëbotimin e librit ‘’Batalioni Partizan iBërzeshtës,, i’ uroi skuksese, dhe li-bra e botime të tjerë për Bërzeshtën dhetrevën e saj.

DISA PSEUDONIME TË PËRDORURA NË POGRADEC

-Në jetë, shumë njerëz kanë mbajturme shumë se një pseudonim, p.sh.: NuçiNaçi 20 pseudonime, Llazar Gusho disa,Dhimtër Pasko 15, Tajar Zavalani 7 pseud-onime, ka përdorur edhe pseudonimin"Mokra".

-Gjatë luftës antifashiste NAÇL (1939-1944) janë përdorur shumë pseudonime,të cilat janë të shumtë. Toçi Mançe (1915-1980) nga Pogradeci, i deleguari i PKSHgjatë luftës në Vlroë kishte pseudoniminÇEÇO. Hysi, Blloshmi nga Librazhdi e kish-te CEN SOPOTI, Dhimtër Shuteriqi-ARI-EL, Hila, Dashamir Ohri nga Struga-ÇUKO,Dushmani, Riza Kodheli-HEKALI, MistroTreska nga Korça-S- TOSKA, Koçi Xoxe ngaKorça-TRASHI, TRUSHI. Pilo Pelisteri ngaKorça-ZAKE e tejrë.

Organe të shtypit të botuara gjatë LuftësAntifashiste NÇL 1939-1944 ka qënë Bu-letini i Luftës NÇ i Shtabit, i Qarkut Ko-rçë, Buletini i lajmeve të LNÇ, Korçë, gazeta"Përpara" Korçë, gazeta xhepi, e BrIV S,komunikata e BrIV S, Lajme, botim i Po-gradecit, "Përpara" gazetë xhepi e BrIV S,thirrje dhe trakte të Br IV S, thirrje dhetrakte të KNÇL, Korçë, Pogradec, thir-rje dhe trakte të KQPKSH e KRKSH Ko-rçë, Zëri i Luftëtarit, organ politik i ush-trisë Br IV S , e tjrë.

Kryeredaktor Flori SLATINAZv/kryeredaktor Zenun FERO

Redaksia: Haki BALLIU, Pëllumb Zade,Zabit ÇUKU, Sami LEKA, Mine FERO, Fahri MUÇO

Dega e Pogradecit: Kryetar Llazi TONA,Sekretar: Istref HAXHILLARI, Bujar BALLIU,

Xhevahir SHTUPA, Elsa BALLIU

-Nga Balli Kombëtar gjatë kësaj pe-riudhe ka përdorur si shtyp botime ma-sive dhe periodike ilegale, si parrullat,komunkatat, buletinet, thirrjet gazetatdhe revistat."Oshëtima e Korçës " ësh-të e shtypur në shtypshkronjën Pepo-Korçë, dhe numuri i parë doli mbasvitit 1944 (Enver Memisha (Lepenica)"Pseudonime të përdorura gjatë lëvizjësanti fashishte 1939-1944,, faqe 186).

KULTURE

Haki BALLIU, kryetar i shoqatës “Pelioni” Zabit ÇUKU, nënkryetar i shoqatës

Tetor 20081212121212 MOKRA

Nga Elsa BALLIU

Në veprën e Mitrush Kutelit,përveç të tjerave, interesparaqet edhe administrimi i

kohës.“Përmes fantazisë së shkrimtarit,ajo merr formën e një mjeti plastik qëlëviz në drejtime të ndryshme, me in-tesitete të ndryshme duke ndërtuar vari-acione kompozicionale dhe subjektoretë larmishme dhe të pafundme (koha engjarjes së rrëfyer dhe koha e rrëfimit tëngjarjes)*

1 - Për kohën e rrëfimit të ngjarjes.Duke u munduar të shkëputim nga

njëri - tjetri dy komponentë që funk-sionojnë në bashkëveprim, do të mun-dohemi të japim karakteristikat e veçan-ta, por dhe ndikimin reciprok.

Koha e rrëfimit është e shtresëzuarnë kohën kur rrëfen autori dhe kohënkur rrëfejnë personazhet. Fjala rrjedh nënjë hark kohor zakonisht të përcaktuarsaktë. Kështu ndodh në rrëfënjat “Natëshëmbitri,,,“Natë vjeshte të tretë,,,“Natë kollozhegu,, etj.

“Pjesa më e madhe e tregimeve dhenovelave të Kutelit rrëfehen brenda in-tervalit të caktuar kohor.Thënë poetik-isht, kuptimi i tillë kohor me gjerësinëdhe laryshinë e narracionit është per-ceptuar natën. Kështu që vështruar dhenë relacione thjesht formale, noconi“natë,, merr atribute përmbajtësore dheideore, domethënë shpjeguese erealizuese...Në prozën e Kutelitnata...ekziston si kohë për intriga dhepërdoret si një nga mënyrat e pëgjithë-simit artistik të realitetit,,.*

“Fjala-çelës “natë,, përmbyll një sërë botësh“të ndodhura,, dhe të treguara natën,,.*

Te “Natë prilli,, pamja e vizatuar ngarrëfimtari “Më të përënduar, kur male eqiell bashkë digjeshin si furrë,,* nuk kavetëm funksionin e saktësimit kohor, poredhe pëgatitjen e lexuesit për atë që dotë ndodhë.

Ndërsa fundi i rrëfenjës “Ishte heshtjenë shtëpi dhe dëgjohej që thellë në natë,ushëtima e Shkumbinit që përpiqej nëpërgurë,,* nata sikur e ka humbur rolin kohordhe ka fituar atë të mbulesës së gjithçkaje.

“E në këtë natë qershori, kur hënasi një drapër shkonte nëpër luadhet eqiellit,kjo këngë e Simonit seç na ngritifillall e na lëshoi në vendin tonë,,.*Shenjëzimit të kohës autori i ka shtuar“draprin e hënës,, që krijon ndjesinë eprerjes, dhe së bashku me “luadhet eqiellit,, japin ndjenjën e ligështisë mbi-zotëruese mes mërgimtarëve.

Me kujdes nga Mitrush Kuteli ështëpërdorur koha foljeve që përcjellin vep-rimin apo gjendjen e personazheve. Nëpjesën e parë të rrëfenjës“Përtej valëvetë kohës,, përdoret e tashmja efoljeve,“damalugu hap brazda,,“dukengurë varresh,,“dheu është pak i batisur,,.Në këtë mënyrë ai ndërton “pozicion-in,, e vështrimit të ngjarjes që në këtërast është e sotmja.

“Ai e ndjek ngjarjen nga e tashmja epapërmbushur dhe gjendet mbi tangent-en e realitetit të pasqyruar nga ai

Koha në rrëfimet e Kutelit

Poeti Lasgush Poragdeci, përshkroi i parihistorinë e krijimit të himnit shqiptar

vetë....Ai e rikrijon atë nga këndi i vëzh-guesit të gjithëdijshëm të ngjarjeve,,*

Në pjesën e dytë peshën e rrëfimit embajnë foljet e kohëve të shkuara. Kurpërdoren foljet në kohën e pakryer “ng-jante në mars a prill,, “ngjiteshimdendur,,“ishim në Shën e Djelë, ,duketsikur koha ka qëndruar dhe kur vijnëfoljet në të kryerën e thjeshtë “nxuar,shënuan, u unja, shtruam, fjeta,, vepri-mi dinamizohet. Raporti i kohës sërrëfimit të ngjarjes me kohën e ngjarjessë rrëfyer mund të jepet me imazhin enjë ndërtese. Çatia jo vetëm mbulon,organizon, limiton ngjarjet, por dhepërcjell tinguj, ngjyra, aroma në thel-bin e ngjarjeve të rrëfyera ashtu si ndodhshpesh edhe e kundërta.

“Hënën e kishte zënë gjumi ndërujrat e blatës. Drita e saj e bryllët haptenjë kube të thellë ripash ndër resa e bar-ishta,,*. Këtu autori luan me dritën dheaftësinë e saj për të përcjellë qetësi.

Ndërsa në pamjen “Dalngadalë liqerifilloi të hiroset e malet u kaltëruan. “Pastajmale e liqer bashkë humbën nëpërt’errët,,* shkrimtari e ka ndërtuar duke esjellë mbrëmjen me talentin e piktorit dhengjyrat di t’i bëjë të pëshpërisin.

Në tregime të ndryshme ka larmi for-mash të kombinimit të kohëve të rrëfim-it. Çdo episod ka kohën e vet që mundtë përputhet me kohën e rrëfimit të ng-jarjes nga rrëfimtari i parë siç ndodh te“Natë qershori,,“Qetësi para fërtyme,,“Natë vjeshte të tretë,,.

Por në tregimin“Natë muaji shëm-bitër,, koha e rrëfimit të ngjarjes ngarrëfimtari i parë alternohet me kohën errëfimit të episodeve. Tregimi ka si kohëbazë“kisha dalë në ndajnatë vet i vet tëshëtis buzë liqerit,,.*

Argjir Vlonjati e trgon ngjarjenkur“u javit hëna portokalle e mbuloi njëçip të liqerit me një linjë të kuqezë që uzbardh dalngadalë e u përhap mbi tëgjithë botën...,,*

“Përzierja e segmenteve të ndryshmekohore brenda një qarku të mëvetë-sishëm përbën gjetje rrëfimore të prek-shme...

Kuptimi simbolik shpërfaqet në gër-shetimin dhe realizimin në një plotëriunike të jo pak çasteve kohore,,.*

Por ka dhe një sërë krijimesh ku kohae rrëfimit është e pakohë në shenjëz-imin konkret të saj, pandaj ajo merrvlerë universale duke ndikuar dhe nëuniversalizimin e mesazhit të ngjarjessë rrëfyer.Te “Rinëz –Katerinëza,, kohae rrëfimit ka vetëm një referencë,atë tëdiferencës së madhe nga koha e zhvil-limit të ngjarjes.

“Njëherë e një herë,sot e s’di sa motmë parë.....,,*

Te “E madhe është gjëma e mëkatit,,rrëfimtari kur thotë:“Ky është i vërtetëdhe ka ardhur nga të lashtët gojë mëgojë,,* nuk interesohet të japë konturet

e kohës së rrëfimit, sepse atij iintereson“Vetë fakti i gjurmimit tërrënojave ku fashitet lashtësia, jo si de-klamim patriotik, përkundrazi si qëmtimidentiteti, si staturë fryme e qënies,shenjëzon shumëfishimin e kumteve au-toriale,,.*

Është gjuha e rrëfimtarit që përcak-ton në një farë mënyre gjithëkohësinë errëfimit.“Këto të gjitha janë nëShkronjë,dhe ne preps t’u zemë besë, sipreps t’i zemë edhe rrëfimit që do rrëfe-jmë,,

Studjuesi Aurel Plasari ve re se “pra-pa një fjalie këtu, apo një tjetre atje, tëbefasohemi si t’u gjendkemi para njëshqipeje jokohore.....që mund të jetë sagjuha e popullit shqiptar, aq edhe sh-qipja e moçme e Kishës Lindore, shpeshdidaktike, edukatore e rreptë, ndon-jëherë pedante, megjithatë mëshirëmad-he, që gjuhës së rrëfimtarit i jep thellë-si e largësi,,.*

Në këtë krijim është dalluar dhe “njëdramë shpirtërore në kohën metaforiketë përvujtënisë,,.*

Referencat:

*Luçiano Boçi “Koha në poetikën e romanit,,Sejko, Elbasan 2005 f.311*Sali Bashota “Kuteli, prozator,poet, kritik,,Rilindja Prishtinë 1999 f.110*Blerina Suta Pamje të modernitetit nëletërsinë shqipe. Tiranë 2004 f. 88*Mitrush Kuteli Vepra 2, “NF” Tiranë f. 9*Po aty f 31*Po aty f.220*Luçiano Boçi Koha në poetikën e romanitSejko Elbasan 2005 f*Mitrush Kuteli vepra letrare 1 “NF” f. 122*Poaty f. 111*Mitrush Kuteli Vepra letrare 1 “NF” f. 105* Po aty f. 112, 113*Behar Gjoka Proza e Kutelit Ideart, 2004 f.97*Mitrush Kuteli Vepra letrare 2 “NF” f.205*Mitrush Kuteli E madhe gjëma e mëkatitGrand Prix, 2006 f 11

Vazhdon në numrin tjetër

Nga Dr.Zaho GOLEMI

Himni shqiptar lindi si rezultat izgjimit të ndërgjegjes kombëtare sh-qiptare. Poeti Lasgush Poradeci i kabërë një shërbim të ndritur kombit kurpërshkroi i pari historinë e krijimit tëhimnit shqiptar. Ai është rrëfyesi krye-sor për këtë ngjarje madhore të çastevehistorike për Shqipërinë; për këngëne ndritur dhe të kënduar për të parënherë nga kori i kolonisë shqiptare tëBukureshtit. Lasgushi thotë; "...mefjalë të tjera, himni nuk u përgatit meqëllimin e posaçëm që të shërbejë siHimn Kombëtar, të përmbushë mis-ionin e shenjtë të këngës simbolikezyrtare të popullit''.

Në kushtet kur Shqipëria nukkishte ende shtetin e vet "Betimi mbiflamur" ishte një zgjim në kohë i ril-indjes për kohën që do të rilindte përshqiptarët. Më vonë poeti i shquarMillosh Gjergji Nikolla (Migjeni) sh-kroi poezinë me titull "Kënga qës'kuptohet'' kushtuar melodisë sonëkombëtare. Në përpjekje për ta zhv-endosur titullin e poezisë nga konteksii saj, do të shohim se ky emërtim qën-dron fare mirë për të, nisur jo vetëmnga largësia nga data e krijimit të him-nit, por dhe se shkrimet historike përgjenezën e himnit tonë, kanë shërby-er në të njëjtën kohë edhe si kronikëbesnike e lindjes së tij. Në librin "The

Guinnes Book of Music", të botuar për-para 27 vjetësh në Londër evidentohetse, vjersha "Rreth flamurit të përbash-kuar" është pranuar si himn kombëtar iShqipërisë në vitin 1912 në momentine shpalljes së Pavarësisë nga Ismail Qe-mal Vlora. Vjersha është shkruar ngaAsdreni dhe është muzikuar nga ko-mpozitori më origjinë rumune CiprianPorumbesku .

Përpara se himni të bëhej zyrtar nështetin e ri shqiptar më 1912, sipas Las-gush Poradecit "...kjo ngjau se popullie gjeti të pëlqyer. Vetë e dëshiroi ai ash-tu, nga gjiri i tij i dha trajtën dhe frymëne vet e shënjtëroi, duke e dashur mezemër gjer në therori dhe më shumë epërtëj vetë theorisë. Me të luftuan çetate kryengritjes që ishin nëpër gjithë visete Atdheut, dhe vdiqën vdekjen e ëmbëldëshmorët e lirisë. Me të u ngrit Fla-muri në Vlorë "Ngritja e flamurit nëntingujt dhe fjalët e "Betimit mi flamur"ishte një akt formal nga ana e Kryemi-nistrit Ismail Qemali për ta njohur këtëkëngë si himnin tonë kombëtar. Përsa ipërket origjinalitetit''... titulli "Betimi miflamur", që i ka vënë himnit Asdreni,është një koncept dhe një akt e fakt et-nikërisht shqiptar''.

Është fakt se, Lasgushi përshkruandërgimin e himnit në Atdhe nga koloniashqiptare e Bukureshtit në vitin 1908 meanë të Tashko Ilos dhe Hilë Mosit, i cilipunonte në këtë kohë si sekretar pranë

një tregtari të madh Korçar. Ata mbar-tën një mesazh që fillimisht duhej kën-duar. Që të dy erdhën në Korçë "...mepartiturat e himnit të bëra imtësisht gatime fjalë shqip", dhe prej këtu fillon më-simi dhe parhapja e himnit kombëtar, nëtë gjithë Shqipërinë. Hilë Mosi i cili kish-te përveç formimit letrar dhe intelektualedhe talentin muzikor, ishte i pari që re-alizoi përhapjen e melodisë së himnit tëfalmurit.

Hilë Mosi dhe Tashko Ilo në Korçë idhanë një shtytrje mësimit të muzikësnë pëgjithësi dhe mësimit të himnit nëveçanti. Kjo çoi edhe në krijmin e"Bandës së Lirisë" me 25 muzikantë mevegla të ndryshme, më 1 tetor 1908. Atakishin pajtuar edhe një dirigjent italiantë quajtur Pasquale, i cili shërbeu si di-rigjent i "Bandës së Lirisë". Aq shumë ulidh ai me të sa më vonë edhe himnin ebandës së Lirisë e kompozoi ai vetë mefjalë të Hilë Mosit. Më vonë u ngritënedhe formacione të tjera muzikore nëpërqytetet e Shqipërisë si: Shkodra, Elbasani,Gjirokastra, Vlora, Gjakova, etj. Kështuqë përhapja e himnit me nota u bë më elehtë. Regjistrimi i parë muzikor në diski himnit kombëtar shqiptar është bërënga shoqëria diskografike "Albanian Pho-nograph Records" nga shoqëria e parë dis-kografike shqiptare e shekullit të XX eideuar dhe themeluar në Amerikë nëvitin 1923 nga muzikanti dhe patriotiSpiridon Ilo nga Korça.

( Sprovë studimore)

KULTURE