เลยงแมลงกนไดอาชพงาย ๆ สรางรายไดหลกลาน

บก 3 แหลงคาแมลงระดบชาต “จ�าหนายมากมาย รบซอไมอน”

99.-

เปดเทคนค 9 แมลงกนได เลยงงาย ผลผลตด มแตก�าไร

พรอมบทสมภาษณ ผเลยงทประสบผลส�าเรจ

ลวงธรกจแมลงแปรรป “สรางรายได 100 ลานบาท”

หนงสอในเครอ บรษท สำ�นกพมพแมบ�น จำ�กดเลยง แมลงกนได อ�ชพง�ย ๆ สร�งร�ยไดหลกล�น

ผผลตและเจ�ของลขสทธ : บรษท สำ�นกพมพแมบ�น จำ�กด

ISBN. พมพครงท 1 มน�คม 2558

116 หน�. ร�ค� 99 บ�ท

จดพมพและจดจำ�หน�ยโดย บรษท สำ�นกพมพแมบ�น จำ�กด

บรรณ�ธก�รผพมพผโฆษณ� ปรด� เหตระกล

บรรณ�ธก�รเกษตร ดจเดอน เหตระกล

กองบรรณ�ธก�ร กรณแกว ช�งศร, อธช�ต ด�แหยม

อ�รตไดเรกเตอร กนกวรรณ จำ�นงจตรเจรญ

ฝ�ยภ�พ พ�สนพร ตนเวห�ศรกล

พสจนอกษร วน�ล คมตะสน, ศรพร บตรจนทร

แยกส NR Film

พมพท โรงพมพ บรษทแมบ�น จำ�กด โทร. 0-2432-6181-2

จดจำ�หน�ยโดย บรษท สำ�นกพมพแมบ�น จำ�กด

1595 หมบ�นท�วนอนท�วน ถนนล�ดพร�ว 94 (ปญจมตร)

แขวงพลบพล� เขตวงทองหล�ง กรงเทพฯ 10310

โทร. 0-2530-7345-9 แฟกซ 0-2559-3283

E-mail : pr@maeban.co.th

www.maeban.co.th

“หากทานพบเจอปญหาเกยวกบสนคาตดตอกลบมาไดท”บรษท สำานกพมพแมบาน จำากด 1595 หมบานทาวนอนทาวน ซอย 5 ถนนลาดพราว 94 (ปญจมตร)แขวงพลบพลา เขตวงทองหลาง กรงเทพฯ 10310 โทร 0-2530-7345-9 ตอ 14

2 เลยงแมลงกนได

คำ�นำ� “แมลง” ถอเปนอ�ห�รโปรตนอกประเภทหนงทคนไทยรจกบรโภคม�ตงแตอดตและได

รบคว�มนยมในปจจบนรวมถงมแนวโนมเพมม�กขนในอน�คต ซงแมลงทกนไดมหล�กหล�ยชนด เชน

ตกแตน จงหรด แมลงด�น� ไขมดแดง ฯลฯ และดวยคณค�ท�งโภชน�ก�รทสง ทงยงเปนสตวทเพ�ะ

เลยงง�ย ใหผลผลตเรว และใชทรพย�กรในก�รผลตนอยม�ก ทำ�ใหองคก�รอ�ห�รและเกษตรแหง

สหประช�ช�ต หรอ FAO สนใจและผลกดนใหแมลงเปนอกแหลงโปรตนทสำ�คญของโลก สงผลใหก�ร

กนแมลงไดรบคว�มสนใจในระดบน�น�ช�ต แมลงนบเปนสตวเศรษฐกจทน�สนใจอย�งยง

“เลยงแมลงกนได อาชพงาย ๆ สรางรายไดหลกลาน” จงเปนหนงสอท

รวบรวมวธก�รเลยงแมลงกนได ทไดรบคว�มนยมในปจจบน จำ�นวน 9 ชนด ไดแก มดแดง, แมลงด�น�,

แมงปอง, ดวงส�ค, จงหรด, แมงสะดง, แมลงเบ�กดจยกษ, ตกแตน และหนอนกนเยอไผ ซงทงหมด

เปนแมลงทไทยส�ม�รถพฒน�ก�รเลยงไดสำ�เรจ หนงสอเลมนเจ�ะลกตงแตธรรมช�ต ส�ยพนธ

ตอเนองจนถงก�รเลยงและขนตอนก�รจดก�รแตละระยะก�รเตบโต ลกษณะโรงเรอนทใชเลยง วสด

อปกรณทจำ�เปน อ�ห�ร ตลอดจนเรองของตล�ด พรอมกบบทสมภ�ษณผทประสบคว�มสำ�เรจ ซงจะ

เปนประสบก�รณสำ�เรจรป ใหผอ�นไดเรยนรและพฒน�เปนอ�ชพไดทนท

อธช�ต ด�แหยม

เลยงแมลงกนได 3

4 เลยงแมลงกนได

สารบญ เลยงแมลงกนได อ�ชพง�ย ๆ สร�งร�ยไดหลกล�น

5 บทนำ�

12 “มดแดง” แฝงร�ยไดง�ม

17 “คอนโดไขมดแดง” อสงห�แมลงสร�งเงน

20 “แมลงด�น�” นำ�พ�คว�มรำ�รวย

25 เลยง “แมลงด�น�” แบบ

“อ.ช�ตรตวนศรแกว” ไดผลผลตด

มจำ�หน�ยตลอดป

32 “ดวงส�ค” รเเลวรวย

36 เลยง “ดวงส�ค” เนนจำ�หน�ยส�ยพนธ

ตล�ดรบไมอนทวประเทศ

41 “แมงปองช�ง” ชองท�งสร�งเงน

48 “แมงปองช�ง” เลยงดมกำ�ไร เลยงไดรวย

53 “จงหรด” แมลงอตส�หกรรมทำ�เงนเรว

59 “ฟ�รมจงหรดเงนล�น” เนนตล�ดพนท

จบทละครงตน ฟนร�ยไดเดอนละครงแสน

64 “แมงสะดง” ไมนงสร�งเงน

69 “สมใจนกฟ�รม” เลยง “แมงสะดง”

องม�ตรฐ�น ตล�ดตองก�ร

ผลตเปนตนไมพอ

76 “เบ�กดจยกษ” ขมทรพยแมลงแหงอน�คต

82 “ตกแตน” สร�งเงนแสนง�ย

87 “รถดวน” หนอนกนเยอไผ สร�งร�ยไดด

92 ตอยอดเลยง “หนอนกนเยอไผ”

แมลงอน�คตไกล ร�ค�ด

97 “โรงเกลอ” ตล�ดแมลงไทย-กมพช�

ศนยรวมพอค�-แมค�แมลงทวประเทศ

101 “ตล�ดไท” ตล�ดแมลงแหลงใหญ

เปดจำ�หน�ย 24 ชวโมง

105 “ตล�ดคลองเตย” แหลงค�แมลงกล�งกรง

ซอไปบรโภคม�กม�ย ซอไปข�ยเพยบ

109 ลวงธรกจ “ไฮโซ” แมลงทอดมม�ตรฐ�น

ตล�ดนอกสดใส ตล�ดไทยตองก�รสง

32

101

87

เลยงแมลงกนได 5

“แมลงกนได”วฒนธรรมของไทย นาสนใจระดบโลก “แมลงกนได” ไมใชเรองแปลกใหมของสงคมไทย

โดยเฉพ�ะในต�งจงหวดทผคนมวฒนธรรมก�รกนแมลง

กนม�ตงแตอดต มก�รเรยนรและพฒน�วธก�รกนแมลง

อย�งตอเนอง จนทำ�ใหรว�แมลงชนดไหนกนไดหรอกน

ไมได แมลงชนดไหนตองกนระยะไข กนระยะดกแด หรอ

กนตวเตมวย รแมกระทงว�แมลงแตละชนดตองทำ�อ�ห�ร

ประเภทตม ยำ� ตำ�หรอขว จงจะมรสช�ตอรอยทสด ตอ

เนองม�ถงปจจบน จดจำ�หน�ยแมลงกนไดทสำ�คญกคอ

ต�มรถเขนหรอร�นแมลงทอด อกทงต�มร�นอ�ห�รกม

ไขหรอตวออนของแมลงบ�งชนดเปนวตถดบในเมน ตลอด

จนมก�รแปรรปบรรจซองอย�งด พรอมก�รนตคณภ�พ

ว�งจำ�หน�ยต�มร�นค�ทวไป ซงกเปนอกชองท�งหนงให

ผบรโภคเข�ถงแมลงไดสะดวกขน

ทผ�นม�หล�ยคนอ�จยงตดภ�พของก�รกนแมลงว�

เปนกลมผทมฐ�นะย�กจนหรออยในชนบททห�งไกลไมม

อ�ห�รจงตองกนแมลง แตคว�มเปนจรงไมไดเปนเชนนน

เพร�ะแมลงกคออ�ห�รโปรตนอกชนดหนงซงก�รกนแมลง

กเพอก�รสนองคว�มตองก�รด�นรสช�ตและเนอสมผสท

เปนเอกลกษณของผบรโภค ไมไดกนเพอตองก�รทดแทน

อ�ห�รประเภทอนแตอย�งใด ซงดไดจ�กปรม�ณคว�ม

ตองก�รบรโภคแมลงแตละปทมจำ�นวนม�ก อกทงแหลง

จำ�หน�ยมตงแตตล�ดนดไปจนถงห�งสรรพสนค� ซง

ในอน�คตคว�มตองก�รแมลงกนไดจะมปรม�ณม�กขน

เรอย ๆ

“FAO” หนนกนแมลง

ไมเพยงแตประเทศไทยทใหคว�มสำ�คญกบแมลงกน

ได ปจจบนกลมประเทศในยโรปทเคยมองก�รกนแมลง

เลก ๆ เหล�นว�เปนเรองทรบไมไดหรอถงขนน�รงเกลยด

กกลบม�ใหคว�มสนใจในขอดของก�รกนแมลงเชนกนเมอ

องคก�รอ�ห�รและก�รเกษตรของสหประช�ช�ต (Food

and Agriculture Organization) หรอ FAO ไดออก

ม�แนะนำ�ใหแมลงเปนแหลงอ�ห�รโปรตนชนดใหมของ

ประช�กรโลก เพอแกปญห�คว�มอดอย�ก โดยเฉพ�ะ

ประเทศโลกท 3 เนองจ�กแมลงหล�ยชนดมคณค�ท�ง

โภชน�ก�รสง ประกอบดวย ค�รโบไฮเดรต ไขมน โปรตน

และแรธ�ตทสำ�คญหล�ยชนด ส�ม�รถเปนอ�ห�รทดแทน

ใหมนษยไดเปนอย�งด จงไดว�งแผนสงเสรมแมลงใหเปน

อ�ห�รสำ�หรบคนทวโลก

6 เลยงแมลงกนได

ทงน FAO ระบว�ในอน�คตอนใกลน ประช�กรโลก

ตองประสบปญห�ก�รข�ดแคลนอ�ห�รอย�งแนนอน โดย

เฉพ�ะอย�งยงก�รข�ดแคลนแหลงโปรตน ตลอดจนแหลง

วตถดบอ�ห�รสตวทใชอยในปจจบน คอ ถวเหลอง ปล�ปน

และธญพช มก�รนำ�ไปใชประโยชนอย�งอนม�กขน จงสง

ผลใหเกดก�รข�ดแคลนอ�ห�รสตวต�มม� และกระทบตอ

ปรม�ณอ�ห�รทจะม�หลอเลยงประช�กรโลกในทสด

พรอมทงค�ดก�รณว�ในป 2050 จำ�นวนประช�กร

โลกจะมม�กกว� 9 พนล�นคนทตองก�รอ�ห�รบรโภค

รวมทงสตวอกกว�พนล�นตว ยงไปกว�นน ปญห�ด�น

สงแวดลอม ไมว�จะเปนมลพษท�งดน มลพษท�งนำ�

ทเกดจ�กของเสยในระบบก�รทำ�ฟ�รมเลยงสตวแบบ

อตส�หกรรม ก�รข�ดแคลน ทงหญ�เลยงสตว นำ�ไป

สก�รตดไมทำ�ล�ยป�เพมม�กขน ขย�ยไปสปญห�ก�ร

เปลยนแปลงของสภ�วะอ�ก�ศโลกในทสด จงจำ�เปนตอง

แสวงห�ท�งเลอกใหม ๆ หนงในนนคอก�รบรโภคแมลง

FAO ไมเพยงแตใหคว�มสำ�คญตอก�รนำ�แมลงจ�ก

ธรรมช�ตม�บรโภคและเปนอ�ห�รสตวเท�นน แตรวมไป

ถงก�รสนบสนนใหมก�รเพ�ะเลยงแมลงเพอใชบรโภคไป

พรอมกน ดวยเหนว�แมลงมชวงชวตทสนเพ�ะเลยงง�ย

ใหผลผลตไดถงปละ 5-6 รอบ ส�ม�รถเพมจำ�นวนไดคร�ว

ละม�ก ๆ ทำ�ใหแมลงปรบตวและเพมจำ�นวนไดรวดเรวใน

ระยะเวล�อนสน รวมถงใชทรพย�กรในก�รเจรญเตบโต

นอยม�ก มผลกระทบตอสภ�พแวดลอม รวมถงปลอยก�ซ

เรอนกระจกนอยม�กเมอเทยบกบก�รเลยงสตวชนดอน

กล�วไดว� ก�รเลยงแมลงเพอนำ�ม�เปนอ�ห�รจง

เปนแนวท�งหนงทจะชวยลดปญห�ก�รข�ดแคลนอ�ห�ร

ของมนษยไดอย�งรวดเรวในภ�วะวกฤต หรอประสบกบ

ภยพบตท�งธรรมช�ต และหล�ยปม�น FAO ไดจดก�รฝก

อบรม เพอสงเสรมใหเกษตรกรเพ�ะเลยงอย�งถกวธ รวม

ทงก�รห�ชองท�งก�รตล�ดในหล�ยประเทศทวปเอเชย

ตะวนออกเฉยงใตรวมทงในประเทศไทยดวย

นอกจ�กนยงมร�ยง�นว� สหภ�พยโรปกำ�ลงพจ�รณ�

สนบสนนก�รใชแมลงเข�เปนสวนหนงของเมนอ�ห�รท

รบประท�นประจำ�วน เชน เบอรเกอร หรอฟ�สตฟดเพอ

ใหผบรโภคไดรบส�รอ�ห�รทมประโยชนม�กขน และ

จะมก�รรณรงคใหประช�ชนหนม�รบประท�นแมลงกน

ม�กขนในฐ�นะทเปนอ�ห�รทมโปรตนและไขมนชนดท

เปนประโยชนตอสขภ�พ จ�กแนวโนมในก�รใชประโยชน

จ�กแมลงในหล�กหล�ยรปแบบ ก�รเพ�ะเลยงแมลงทรบ

ประท�นได เปนประเดนทควรเรงก�รวจยและพฒน� โดย

เฉพ�ะในแมลงทมศกยภ�พ รวมทงแมลงทนำ�ม�ใชเปน

อ�ห�รสตว ซงจะตองเรงรดก�รพฒน�เพอส�ม�รถขย�ย

ผลในเชงพ�ณชย

มขอมลระบว�เมอป 2011 สหภ�พยโรปเสนอเงน

120 ล�นบ�ท ใหแกหนวยง�นใด ๆ กต�มทมโครงก�ร

สนบสนนก�รบรโภคแมลงในฐ�นะอ�ห�รท�งเลอกทม

คณค�ท�งโภชน�ก�รสงและร�ค�ถก จนผเชยวช�ญของ

ยโรปเชอว� กอนป 2020 ช�วยโรปจะส�ม�รถห�ซอแมลง

บรโภคในซเปอรม�รเกตได โดยอยในรปของแมลงทอด

สำ�เรจรปจมซอสหรอเปนไสแฮมเบอรเกอร

ปจจบนแมยงไมมก�รเปลยนแปลงทชดเจนจ�กขอมล

ข�งตน แตกถอเปนจดเรมตนทดทช�วต�งช�ตรบรถง

ก�รกนแมลง แนนอนว�มผลตอปรม�ณคว�มตองก�รใน

อน�คตโดยตรง ซงประเทศไทยถอเปนประเทศแรก ๆ ท

มก�รเพ�ะเลยงแมลงเพอบรโภคไดสำ�เรจ และมเกษตรกร

ทำ�ฟ�รมเลยงกนอย�งเปนเรองเปนร�ว ห�กในอน�คต

แมลงกนไดเปนทนยมม�กขน กเปนผลดกบไทยโดยตรง

เลยงแมลงกนได 7

“แมลง” แหลงโปรตนคณภาพ นอกจ�กก�รทอดแลว แมลงส�ม�รถทจะประกอบ

เปนอ�ห�รไดหล�กหล�ยชนดไมต�งจ�กเนอสตวทวไป

แตทว�แมลงแตละชนดมกมเมนเฉพ�ะเปนของตวเอง เชน

ยำ�ไขมดแดง นำ�พรงแมลงด� แมงกนนควเกลอ ซงแตละ

เมนกลวนดงรสช�ตทเปนเอกลกษณของแมลงแตละชนด

ออกม�ใหผบรโภคไดลมลองอย�งเตมท นบเปนสงสำ�คญท

ทำ�ใหแมลงยงคงเปนทตองก�รของผบรโภคอย�งตอเนอง

แตเมอมองทะลรสช�ตทเปนเอกลกษณเฉพ�ะของ

แมลงเข�ไป กจะเหนถงคณค�ท�งโภชน�ก�รสงม�ก

โดยเฉพ�ะสดสวนของโปรตนซงมม�กกว�เนอสตวบ�ง

ชนด ทงยงมส�รอ�ห�รกลมพลงง�น ไขมน ฟอสฟอรส

โพแทสเซยม ตลอดจนวต�มนทจำ�เปนตอร�งก�ยอกดวย

แมลงในกลมดกแดไหม หนอนกนเ ยอไผและ

ไขมดแดง จะใหส�รอ�ห�รประเภทพลงง�นคอนข�งสง ซง

ในปรม�ณดบ 100 กรม จะใหพลงง�นประม�ณ 140-230

กโลแคลอร สวนแมลงทมเปลอกอย�งเชน จงหรด ตกแตน

และแมงตบเต� เดดปกและข�ออก นำ�เฉพ�ะสวนทกนได

ปรม�ณดบ 100 กรม จะใหพลงง�นประม�ณ 90-150

กโลแคลอร และแมผ�นก�รตมใหสก พลงง�นอ�จ

เปลยนแปลงไปบ�งแตกไมม�กนก

สำ�หรบก�รนำ�แมลงไปทอดเพอบรโภค ทำ�ใหไดรบ

พลงง�นจ�กก�รรบประท�นแมลงเพมขน 3-4 เท�ตว

เชน หนอนกนเยอไผ ปรม�ณ 100 กรม ปกตใหพลงง�น

ประม�ณ 230 กโลแคลอร แตเมอนำ�ไปทอด จะทำ�ใหม

พลงง�นสงถง 644 กโลแคลอร สวนจงหรด จำ�นวน 100

กรม ปกตใหพลงง�นประม�ณ 133 กโลแคลอร แตเมอ

นำ�ไปทอดพลงง�นเพมขนถง 465 กโลแคลอร และถ�ห�ก

กนในรปแบบของก�รชบแปงทอดกยงทำ�ใหไดพลงง�นใน

ระดบทสงขนไปอก

สวนระดบของไขมนในแมลงกจะสอดคลองกบ

ปรม�ณของพลงง�น ดงนนแมลงทมไขมนสง ไดแกหนอน

กนเยอไผ นำ�หนกดบ 100 กรมมไขมนถง 20 กรม หรอ

ประม�ณ 20 เปอรเซนตของนำ�หนก สวนตกแตน จงหรด

และหนอนดกแดไหม มไขมนอยทประม�ณ 4-12 กรม

ประเภทของไขมนในอ�ห�รแมลง โดยเฉพ�ะ

คอเลสเตอรอลและกรดไขมน ซงจะเปนตวบงชถงคณภ�พ

ของไขมนในแมลง โดยขอมลวช�ก�รระบว� จงหรดเปน

แมลงทมคอเลสเตอรอลสงทสด คอ 105 มลลกรม ตอนำ�

หนกแมลง 100 กรม ต�มดวยตกแตนอยท 66 มลลกรม

แมงกนนอยท 56 มลลกรม และ หนอนกนเยอไผอยท 34

มลลกรม

8 เลยงแมลงกนได

สวนกรดไขมน ทประกอบดวยกรดไขมนชนดอมตว

และกรดไขมนชนดไมอมตว และกรดไขมนชนดไมอมตวน

ยงประกอบดวยกรดไขมนไมอมตวเชงเดยวและกรดไขมน

ไมอมตวเชงซอน ซงต�มหลกก�รท�งโภชน�ก�ร ร�งก�ย

ควรไดรบกรดไขมนทงกรดไขมนชนดอมตว กรดไขมนไม

อมตวเชงเดยว และกรดไขมนไมอมตวเชงซอน ในสดสวน

1:1:1 ซงจงหรด จโปม ตกแตนและกนน เปนแมลงทม

สดสวนของกรดไขมนเปนไปต�มทแนะนำ�ข�งตน

สำ�หรบสดสวนของโปรตน ซงแมลงถอเปนแหลง

โปรตนประเภทเนอสตวทดอกแหลงหนง โดยแมลงดบ 100

กรม จะใหโปรตนประม�ณ 9-65 กรม ขณะทโปรตนใน

ไขไก 1 ฟองมอย 13 กรม ในหมบด (100 กรม) มโปรตน

18 กรม และในเนอไก (100 กรม) มโปรตน 28 กรม

สวนหนอนกนเยอไผมโปรตน 9 กรม นอยกว�จงหรด

ซงมโปรตนถง 17 กรม สำ�หรบแมลงทมปรม�ณโปรตน

ม�กทสด คอ ตกแตนและแมงมน ในนำ�หนกดบ 100 กรม

จะมโปรตนถง 27 กรม และ 65 กรมต�มลำ�ดบ และแมจะ

นำ�ไปทำ�ใหสกดวยก�รตมหรอทอด อ�จมผลทำ�ใหปรม�ณ

ของโปรตนเปลยนแปลงไป แตกไมม�กนก

นอกจ�กปรม�ณโปรตนแลว คว�มสำ�คญท�ง

โภชน�ก�รจะพจ�รณ�คณภ�พของโปรตนควบคไปดวย

โดยคณภ�พของโปรตนจะบงชไดจ�กคะแนนของกรด

อะมโน ซงค�ดงกล�วหม�ยถงสดสวนปรม�ณกรดอะม

โนแตละชนด ทมในแมลงเมอเทยบกบปรม�ณทร�งก�ย

ควรจะไดรบ ในกรณเชนนพบว�หนอนไหมมโปรตนทม

คณภ�พดทสด รองลงม�คอหนอนกนเยอไผ จงหรด และ

ตกแตน สวนโปรตนในแมงกนนเปนโปรตนทมคณภ�พ

คอนข�งตำ�

นอกจ�กส�รอ�ห�รต�ง ๆ แลว แมลงยงมไคตน

เปนสวนประกอบของโครงสร�งร�งก�ย เชนเดยวกบ

สตวจำ�พวกกงและป ซงส�รไคตนจ�กเปลอกของแมลงม

ประโยชนตอผบรโภคโดยตรง เพร�ะเมอไคตนลงสลำ�ไส

ไคตนจะถกยอยดวยเอนไซมไคตนเนส สวนหนงไดผลเปน

ส�รไคโทซ�น จ�กนนทงไคตนและไคโทซ�นส�ม�รถจบตว

กบไขมน สงผลตอก�รลดลงของระดบคอเลสเตอรอลและ

ไตรกลเซอไรดในเลอดได นอกจ�กน ไคตนและไคโทซ�น

ยงชวยตอต�นก�รตดเชอจ�กยสตในระบบท�งเดนอ�ห�ร

อกดวย

เลยงแมลงกนได 9

สวนททำ�ใหแมลงทอดมกลนหอมและรสช�ตอรอย

ม�จ�กสวนของไขมนทมในตวแมลงและสวนทเปนเปลอก

กคอ ส�รไคตนเชนกน เพร�ะมอไคตนถกคว�มรอน อ�จ

จะโดยก�รเผ� ปง ย�งหรอทอด จะทำ�ใหแมลงมเนอสมผส

กรอบ มกลนหอม ชวนใหก�รขบเคยวเกดขนอย�งตอเนอง

อย�งไรกต�ม แมแมลงมรสช�ตทดและมคณค�

ท�งโภชน�ก�รสง กตองมวธก�รกนทถกตองดวย ซงก�ร

บรโภคแมลงจะมทงก�รบรโภคสดและก�รบรโภคสก ก�ร

บรโภคสดเปนก�รบรโภคแมลงดบ ๆ โดยไมผ�นคว�ม

รอนใหสกเสยกอน ซงอ�จสงผลใหพย�ธในแมลงเหล�นน

เข�สร�งก�ยได และแมลงบ�งชนดอ�จมส�รพษปนเปอน

เปนอนตร�ยเชนกน สำ�หรบนกบรโภคแมลงหน�ใหม ควร

คำ�นงถงก�รเลอกรบประท�นแมลงต�มหลกสขลกษณะ

ของอ�ห�ร โดยตองเปนแมลงทรจกและมคนนำ�ม�รบ

ประท�น และควรเปนแมลงทอ�ศยอยในธรรมช�ต ทไมม

ก�รใชส�รเคมปองกนกำ�จดศตรพช เปนแมลงทจบม�ขณะ

มชวตและนำ�ม�ปรงสกเปนอ�ห�รในทนท ควรหลกเลยง

ก�รบรโภคปก ขน ข� หรอหน�มแขงของแมลง เพร�ะ

อ�จกอใหเกดก�รแพได สำ�หรบผทเปนภมแพควรหลก

เลยงก�รบรโภคแมลง

“เลยงแมลงกนได” อาชพงาย ๆ สรางเงนลาน ในชวงหล�ยปม�นคว�มนยมบรโภคแมลงของไทย

คอนข�งแพรหล�ย และกระจ�ยในทกพนททวประเทศ

ทำ�ใหแตละปมคว�มตองก�รแมลงเพอม�บรโภคจำ�นวน

ม�ก ทว�แมลงทจบไดจ�กธรรมช�ตของไทยในเวล�นไมม

แลว เตมทกห�จบไดเพยงบรโภคในครวเรอน หรอจำ�หน�ย

ภ�ยในทองถนเท�นน ไมเพยงพอทสงจำ�หน�ยสร�งร�ยได

ใหเปนอ�ชพได แมลงทจำ�หน�ยต�มทองตล�ดทวไปเกอบ

ทงหมดเปนแมลงทนำ�เข�ม�จ�กประเทศเพอนบ�น โดย

เฉพ�ะจ�กกมพช�ซงนำ�เข�ม�จำ�หน�ยทตล�ดโรงเกลอ

จงหวดสระแกว ในแตละปมมลค�หล�ยรอยล�นบ�ท

อย�งไรกต�มแมลงทนำ�เข�ม�สวนใหญเปนแมลง

ทจบม�จ�กธรรมช�ต ซงบ�งชวงของปมปรม�ณทไม

แนนอน และแมลงหล�ยชนดมคณภ�พไมดเท�ทควร ท

สำ�คญปรม�ณทจบไดเรมลดลงไปเรอย ๆ ต�มสภ�พ

แวดลอมและสงคมทเปลยนแปลงไป ซงในอน�คตเชอ

ว�แมลงจ�กธรรมช�ตจะหมดไปในทสด เชนเดยวกบ

ประเทศไทย เนองจ�กทอยอ�ศยของแมลงถกทำ�ล�ย

จ�กก�รขย�ยตวของสงคมเมอง ก�รเกษตรทมงเนนใหม

ผลผลตสงโดยก�รใชปยและส�รเคมจำ�นวนม�ก ตลอดจน

ก�รจบม�เพอบรโภคจำ�นวนม�กดวย

10 เลยงแมลงกนได

จงเปนโอก�สดสำ�หรบแมลงทม�จ�กก�รเพ�ะเลยง

ซงประเทศไทยหนงในไมกประเทศ ทมก�รพฒน�ศกยภ�พ

ก�รเพ�ะเลยงแมลงทไดผล ทงยงพฒน�ธรกจก�รเลยง

แมลงใหเตบโตอย�งตอเนอง ปจจบนมเกษตรกรผเลยง

แมลงกระจ�ยอยทวประเทศไมตำ�กว� 20,000 ร�ย และ

เกษตรกรอกจำ�นวนไมนอยทยกระดบก�รเลยงแมลงให

เปนในเชงอตส�หกรรม คอมก�รจดก�รอย�งเปนระบบ

เพอใหไดผลตครงละจำ�นวนม�ก และตอเนองตลอดทงป

ระยะเวล�เกอบ 20 ปทมก�รเพ�ะเลยงจงหรด ซง

ถอเปนแมลงกนไดทไดรบคว�มนยมสงสดในปจจบน ได

ขบเคลอนใหธรกจแมลงของไทยมคว�มเขมแขง พรอมทง

ก�รสนบสนนจ�กหนวยง�นและสถ�นศกษ�ต�ง ๆ ในก�ร

พฒน�รปแบบก�รเลยง วธก�รจดก�รเพอใหไดผลผลตท

ด มตนทนตำ� รวมทงภ�คเอกชนกใหคว�มสำ�คญกบก�ร

เลยงแมลง โดยมก�รพฒน�สตรอ�ห�รสำ�หรบแมลงโดย

เฉพ�ะ ซงเปนก�รยกระดบก�รเลยงเพอใหเข�สม�ตรฐ�น

อ�ห�รทเปนทยอมรบของผบรโภคทวไป

ปจจบนมเกษตรกรใหคว�มสนใจม�เลยงแมลงเปน

อ�ชพกนม�กขน แตทว�กยงจำ�กดอยทแมลงเพยงไมก

ชนด สวนใหญเปนจงหรดและแมงสะดง สวนดกแดไหมก

เปนผลพลอยไดจ�กก�รอตส�หกรรมสงทอ ไมไดเปนก�ร

เพ�ะเลยงเพอบรโภคโดยตรง ขณะทคว�มนยมบรโภค

แมลงของไทย มทงตกแตน แมลงด� ไขมดแดง หนอน

กนเยอไผ แมลงกดจ แมลงกนน แมลงกระชอน แมลง

ตบเต� ฯลฯ เมอพจ�รณ�กเหนว�ยงมชองว�งอกม�กท

ใหผสนใจเลยงไดเข�ม�ยดก�รเลยงแมลงเปนอ�ชพ

ทงน ก�รเพ�ะเลยงแมลงใหประสบคว�มสำ�เรจได

ตองอ�ศยปจจยก�รผลตทด ทงสถ�นท ส�ยพนธ อ�ห�ร

ตลอดจนก�รจดก�ร ซงแมลงแตละชนดกตองก�รปจจย

ทแตกต�งกน ดงนนกอนทจะเพ�ะเลยงแมลงชนดใด สง

สำ�คญคอตองศกษ�ถงธรรมช�ตของแมลงชนดนน วงจร

ชวตและคว�มตองก�รในแตละระยะ รวมถงอ�ห�รและ

พฤตกรรมเบองตนของแมลงชนดนนใหดเสยกอนทจะเรม

เลยง

แตว�ไปแลวแมลงถอเปนสตวทเลยงไมย�ก เนองจ�ก

มวงจรชวตสนทำ�ใหส�ม�รถศกษ�และทำ�คว�มเข�ใจไดไม

ย�ก ทสำ�คญก�รทดลองเลยงแมลงใชตนทนไมสงม�ก

ส�ม�รถทดลองเลยงเพอดว�เหม�ะสมกบตนเองหรอไม

เลยงแมลงกนได 11

จะเพ�ะเลยงไดไหมหรอมขอจำ�กดอะไรบ�ง กทำ�ใหทร�บ

ทนทหลงจ�กททดลอง ถ�ห�กทำ�ได มผลผลตทดกขย�ย

พฒน�เปนอ�ชพตอไป

และเนองจ�กแมลงมขน�ดเลก ดงนนจงใชพนท

เลยงไมม�ก อ�จใชใตถนหรอช�ยค�บ�นเปนพนทเลยง

กส�ม�รถทำ�ได หรออ�จสร�งเปนโรงเรอนง�ย ๆ ต�ม

ตนทนทม รวมถงอปกรณก�รเลยงต�ง ๆ กประยกตใช

วสดทห�ไดในทองถน ไมจำ�เปนตองใชวสดทมร�ค�แพง

ก�รลงทนเลยงแมลงในครงแรกจงไมสงม�ก หลงจ�กนน

คอนนำ�ร�ยไดจ�กก�รจำ�หน�ยผลผลตม�ลงทนเพมเตมใน

สวนของอปกรณและสถ�นทเลยงภ�ยหลงได

อย�งไรกต�ม ปญห�สำ�คญประก�รหนงของผทตดสน

ใจเรมเลยงแมลง คอเรองของตล�ด ซงเปนเรองย�กโดย

เฉพ�ะในชวงแรกของก�รเลยง เนองจ�กเกษตรกรยงไม

เข�ใจถงกลไกของตล�ดแมลง แหลงรบซอและจำ�หน�ยท

สำ�คญ รวมทงยงไมมเครอข�ยของผทเลยงแมลงดวยกน

ทส�ม�รถชวยเหลอกนได แตมองอกด�นหนง ในชวงแรก

ของก�รเลยงถอเปนโอก�สใหผเลยงไดรจกก�รทำ�ตล�ด

ดวยตนเอง ซงเปนผลดในระยะย�ว ตรงนไมมกฏเกณฑ

ต�ยตวว�แมลงทเลยงตองนำ�จำ�หน�ยใหพอค�แมลงทอด

หรอพอค�คนกล�งเท�นน ห�กแตเกษตรกรส�ม�รถทำ�

ตล�ดไดต�มคว�มคดของตนเอง เชนมเกษตรกรทเลยง

จงหรดหล�ยร�ยจำ�หน�ยแมลงใหกบฟ�รมเลยงปล�สว�ย

ซงกเปนทตองก�รจำ�นวนม�ก หรอผเลยงบ�งร�ยเลอกท

แปรรปและเปดร�นจำ�หน�ยเองในพนท ซงรปแบบต�ง ๆ

เหล�นขนอยกบจตน�ก�รและคว�มส�ม�รถของผเลยง

โดยตรง

หลงจ�กผ�นพนชวงแรกนไปได เชอว�ตล�ดไมใช

เรองของก�รเลยงแมลง เพร�ะอย�งนอยผเลยงกเรมเปน

ทรจกของพอค�และผจำ�หน�ยแมลง ซงปกตเปนทตองก�ร

ของตล�ดอยแลว และถ�ห�กเปนแมลงชนดทเกษตรกรยง

เลยงกนไมม�ก อย�งเชนแมลงด�น� แมลงเบ�กดจยกษ

หรอ แมงปอง เชอว�แมลงเหล�นผลตเท�ไรกไมเพยงพอ

จำ�หน�ยอย�งแนนอน

แตสงหนงทอย�กใหผเลยงแมลงคำ�นงถงเสมอนอกจ�ก

ก�รเลยงและก�รทำ�ตล�ดแลว กคอก�รเพมมลค�ใหกบ

ผลผลต เชน พฒน�เปนผลตภณฑเฉพ�ะของฟ�รม หรอ

สร�งคว�มแปลกใหสนค�เพอสนองคว�มตองก�รของ

ผบรโภค ซงเปนสงสำ�คญททำ�ใหก�รเลยงแมลงเปนอ�ชพ

ทสร�งร�ยไดอย�งงดง�มทงยงมคว�มยงยนดวย

12 เลยงแมลงกนได

“มดแดง” แฝงรายได

Red Antมดแดง

เลยงแมลงกนได 13

“มดแดง” แฝงรายได

“มดแดง” เปนมดทคนไทยรจกและนำ�ม�ใชประโยชน

ม�ช�น�น ทงควบคมศตรพชบ�งชนด ใชประกอบในตำ�รบ

ย�แผนโบร�ณ รวมถงใชเปนอ�ห�ร โดยเฉพ�ะไขมดแดง

ซงมรสช�ตดและเปนทนยมอย�งแพรหล�ย ในภ�คอส�น

ไขมดแดงถกนำ�ม�ประกอบเปนอ�ห�รหล�กชนด ทงกอย

ไขมดแดง ล�บไขมดแดง ยำ�ไขมดแดง แกงขเหลกใส

ไขมดแดง ฯลฯ นอกจ�กนไขมดแดงยงมอยในเมนของ

โรงแรมห�ด�วและร�นอ�ห�รชอดงต�ง ๆ เชน ไขเจยว

ไขมดแดง แกงเขยวหว�นไขมดแดง ฯลฯ ตลอดจนมก�ร

แปรรปไขมดแดงบรรจกระปองสงจำ�หน�ยต�งประเทศอก

ดวย

“ไขมดแดง” ทนำ�ม�บรโภคในปจจบนเกอบทงหมด

รวบรวมม�จ�กธรรมช�ต ซงนบวนยงมจำ�นวนลดนอยลง

ทว�คว�มตองก�รกลบเพมขนสวนท�งกน สงผลใหร�ค�

ของไขมดแดงสงถงกโลกรมละ 200-400 บ�ท (ขนอยกบ

ปรม�ณไขมดแดงทออกสตล�ดในชวงนน) หรอจำ�หน�ย

ปลก 2-3 หยบมอ ร�ค� 20-30 บ�ทเลยทเดยว มดแดง

จงเปนแมลงเศรษฐกจทน�สนใจ และ “การเลยงมดแดง”

กเปนชองท�งสร�งร�ยไดทไมย�ก เหม�ะสมอย�งยง

สำ�หรบเกษตรกรทวไป หรอผทปลกสวนป� สวนผลไม

ตลอดจนบ�นทมตนไมและมดแดงม�อ�ศยอย

ธรรมชาตของมดแดง

ในธรรมช�ต มดแดงจะอยรวมกนเปนครอบครว

หรออ�ณ�จกร ซงประกอบดวยมดแดงตงแต 2 รง ไป

จนถง 100 กว�รง โดยมรงร�ชนอยสวนบนยอดพมของ

ตนไม และมรงทแยกตวไปยงตนไมอนอก 1-30 ตน หรอ

ครอบคลมพนทกว� 1 ไร ตนไมทมร�ชนอ�ศยอยเปนตน

ทจำ�นวนรงและมดแดงม�กกว�ตนอน สงคมมดแดงอยกน

อย�งเปนระเบยบ โดยประกอบดวยกน 2 วรรณะ ไดแก

วรรณะสบพนธและวรรณะมดง�น

วรรณะสบพนธ มมดร�ชนหรอแมเปง ซงมลกษณะ

ลำ�ตวสเขยว ปนนำ�ต�ล มปก ทำ�หน�ทว�งไข และมดตวผ

ซงมขน�ดเลกกว�และมปกนวลใส ก�รผสมพนธ ร�ชน

และมดตวผจะบนออกจ�กรงเพอจบคผสมพนธ จ�กนนทง

คกตกลงพนดน มดตวผจะต�ย สวนร�ชนจะกลบขนไปรง

เพอว�งไข สวน วรรณะมดงาน เปนตวเมยทเปนหมน ม

สสมปนแดง (เปนทม�ของชอมดแดง) ไมมปก ซงมดวย

กน 2 ขน�ด ไดแก มดงานขนาดใหญ มหน�ทสร�งรง ห�

อ�ห�รและปองกนศตร และ มดงานตวเลก มหน�ทเปนพ

เลยงคอยดแลตวออนในรง

สำ�หรบวงจรชวตของมดแดง แบงออกเปน 4 ระยะ

คอ ระยะไข มลกษณะสข�วขน ว�งเปนกลมภ�ยในรง

ไขทไดรบก�รปฏสนธจะเจรญเปนมดง�นหรอร�ชน สวน

ไขทไมไดรบก�รปฏสนธจะเจรญเปนมดตวผ ระยะตว

หนอน มลกษณะสข�วขน หวแหลมท�ยป�น ทเรยกว�

“ไขมดแดง” ตวหนอนของมดง�นและมดตวผจะมขน�ด

เลกกว�ตวหนอนของร�ชน แตมดแดงจะใหไขร�ชนแคใน

ชวงฤดแลง ประม�ณเดอนมน�คม-เมษ�ยนเท�นน ระยะ

ดกแด สข�วขน มข�และปกยนออกม�จ�กลำ�ตว กอนท

จะพฒน�เปนตวเตมวยตอไป

สภาพพนทและตนไม สำาหรบเลยงมดแดง

ไมว�เปนพนทก�รเกษตร สวนผลไม สวนป� หรอ

ต�มขอบป� กส�ม�รถเลยงมดแดงได แตทงน ควรเปน

14 เลยงแมลงกนได

“มดแดง” แฝงรายได

บรเวณทเปดโลง ไมรมและไมทบเกนไป มแสงสองถง

ตลอดเวล� ซงปกตแลวมดแดงส�ม�รถสร�งรงหรออ�ศย

อยบนตนไมไดทกชนด แตลกษณะของตนไมทเหม�ะสม

คอ ขน�ดของใบไมเลกหรอใหญจนเกนไป ใบไมหย�บ

แขง ไมผลดใบในฤดแลง และใบไมเบยดเสยดหรอรม

ทบจนแสงสองไมถงลำ�ตน ตนไมทเหม�ะสม เชน มะมวง

ชมพ หว� ลนจ ลำ�ไย เง�ะ สม ขเหลก ลองกอง สะเด�

และห�กเปนไปไดคว�มสงของตนไมทใชเลยงมดแดงไม

ควรเกน 6 เมตร เพอง�ยแกก�รจดก�ร

นอกจ�กน ตนไมตองมความสมบรณอยตลอด เพร�ะ

เปนปจจยทมผลตอก�รใหไขของมดแดงโดยตรง โดย

เฉพ�ะเดอนตล�คม-ธนว�คม ตองใหตนไมแตกใบใหม

ออกม� เพร�ะชวงนมดแดงจะเรงสร�งรงขน�ดใหญเพอ

ไวเกบไขมดแดง ยงรงมขน�ดใหญม�กเท�ไร กส�ม�รถ

เกบไขไดม�กเท�นน ขณะทห�กเปนใบไมแกแลวจะแขง

มดแดงนำ�ม�สร�งรงขน�ดใหญไมได สงผลใหไดไขมดแดง

นอยต�มไปดวย พรอมกบใบควรเรยงตอเนองกน ไมอย

ห�งกนม�ก เพร�ะทำ�ใหง�ยตอก�รสร�งรงขน�ดใหญของ

มดแดง

สวนเรอนยอดของตนไม ไมควรใหใบขนหน�แนน

จนรมทบ แสงสองผ�นไมได ควรจดก�รใหเรอนยอดได

รบแสงทกด�น เนองจ�กมดแดงชอบสร�งรงรอบนอก

เรอนยอดทถกแสง สวนก�รครอบครองตนไมเพอให

มดแดงสร�งรงขน�ดใหญ อ�ณ�จกรหนงควรอยระหว�ง

5-8 ตน ถ�ห�กมดแดงครอบครองตนไมม�กเกนไป ทำ�ให

มประช�กรมดแดงแตละตนไมม�กพอทสร�งรงขน�ดใหญ

ได อกทงยงสนเปลองตนไม เพร�ะมดแดงไมไดใชตนไม

ทกตนทครอบครองในก�รสร�งรง

ทสำ�คญ ต�มลำ�ตนไมควรมศตรของมดแดงอ�ศยอย

เชน ปลวกและมดทกชนด ควรตดกงแหงออก (ซงเปนท

อ�ศยของมดดำ�และปลวก) ทำ�ล�ยท�งเดนของปลวกทม

รอบลำ�ตนหรอใตเปลอกไม อ�จใชส�รเคมฉดพนบรเวณ

โคนตนกอนเลยงมดแดงประม�ณ 1 เดอน รวมถงตนไม

อน ๆ ทอยรอบบรเวณ เพอใหมดแดงขย�ยอ�ณ�จกรได

อย�งเตมท

แหลงพนธมดแดง

ต�มสวนมะมวง สวนผลไมต�ง ๆ หรอแหลงทม

มดแดงอ�ศยอยจำ�นวนม�กอยแลว ส�ม�รถเรมเลยงได

ทนท โดยก�รนำ�อ�ห�รและนำ�ม�เสรมให ซงทำ�ใหมดแดง

ไมตองไปห�อ�ห�รไกลและไดรบอ�ห�รเตมท มคว�ม

สมบรณ ส�ม�รถขย�ยอ�ณ�จกรไดอย�งรวดเรวและให

ผลผลตไขมดแดงจำ�นวนม�ก

สำ�หรบพนททมจำ�นวนมดแดงไมม�กหรอแทบไมม

เลย ใหเรมจ�กตดแตงทรงพมของตนไมทใชเลยงใหแสง

สองไดทวถงรอบตนซงมดแดงชอบ สวนมดแดงทนำ�ม�

ปลอยเลยงห�ไดจ�กตนไมทอยใกล ๆ บรเวณนน ต�มสวน

ป� หรอต�มแหลงธรรมช�ตทวไปทมดแดงอ�ศยอย โดย

ห�กเปนมดแดงรงขน�ดเลก ใชกรรไกรตดกงตดรงมดแดง

ลงม�ใสถงหรอกระสอบปยมดป�กใหแนนไมใหมดแดงไต

ออกม� แตถ�เปนรงมดแดงขน�ดใหญทมกอยบนตนไมสง

ก�รนำ�ลงม�ทงรงทำ�ไดลำ�บ�ก อ�จใชวธแหยเฉพ�ะตวมด

ลงม�ใสถงหรอกระสอบปยมดป�กใหแนนเชนเดยวกน

แตไมว�จะนำ�มดแดงม�เลยงดวยวธใด จ�กรงเลก

หรอใหญ ตองแนใจว�มร�ชนตดม�ดวย เพร�ะมผลตอ

ก�รออกไขและขย�ยพนธโดยตรง จ�กนนนำ�มดแดงทห�

ไดม�เปดป�กถงทโคนตนไมทเตรยมไว เพอใหมดแดงไต

ขนตนไมและเตรยมสร�งรงตอไป

เลยงแมลงกนได 15

การสำารวจอาณาจกร

กอนทนำ�มดแดงม�เลยง ตองมก�รสำ�รวจอ�ณ�จกร

ของมดแดงทมอยในพนท หรอมดแดงทห�ม�ได ว�อย

ในอ�ณ�จกรเดยวกนหรอไม เนองจ�กมดแดงทอยต�ง

อ�ณ�จกรกนจะกดและทำ�ร�ยกน นำ�ม�เลยงรวมกนไม

ได ดงนนก�รเลยงมดแดง ตองแยกแตละอ�ณ�จกรออก

จ�กกนใหชดเจน

ในธรรมช�ต มดแดง 1 อ�ณ�จกรจะครอบครอง

ตนไมเพอทำ�รงตงแต 1-30 ตน ก�รจะดว�มดแดงแตละ

รงอยในอ�ณ�จกรเดยวกนหรอไม ทำ�ไดโดยนำ�มดแดงจ�ก

รงอน เรมจ�กทอยตนเดยวกน ประม�ณ 10-20 ตว ม�

ปลอยในรงใดรงหนง แลวดว�มดแดงกดกนหรอไม จ�ก

นนนำ�มดแดงจ�กรงทอยตนอน ๆ ม�ปลอยไว แลวดอก

ว�กดกนหรอไม ทำ�เชนนจนครบทกรงทวทงบรเวณ ห�ก

มดแดงกดกนแสดงว�อยกนคนละอ�ณ�จกร ห�กนำ�ม�

เลยงควรแยกใหอยห�งกน แตถ�มดแดงไมกดกนแสดงว�

อยอ�ณ�จกรเดยวกน ส�ม�รถปลอยเลยงตนไมเดยวกนได

ก�รสำ�รวจอ�ณ�จกรของมดแดง จะทำ�ใหทร�บว�

ในพนทมมดแดงกอ�ณ�จกร แตละอ�ณ�จกรประกอบ

ดวยมดแดงกรง ครอบครองตนไมกตน ใชพนทม�กนอย

แคไหนและเปนอ�ณ�จกรเลกหรออ�ณ�จกรใหญ ซง

ทำ�ใหง�ยแกก�รจดก�รหรอก�รนำ�มดแดงม�ปลอยเลยง

ซงมดแดงทนำ�ม�เลยงแตละอ�ณ�จกรควรมจำ�นวน 5 รง

ขนไป

การเลยงและการจดการ

หลงจ�กนำ�มดแดงม�ปลอยเลยง มดแดงกจะสร�งรง

และห�อ�ห�รเชนเดยวกบทอยต�มธรรมช�ต ทว�อ�ห�ร

ทห�ไดเองบ�งครงอ�จไมเพยงพอตอก�รขย�ยอ�ณ�จกร

ใหมขน�ดใหญ หรอใหมผลผลตไขจำ�นวนม�กพอ โดย

เฉพ�ะชวงฤดฝน มดแดงมกไมลงจ�กตนไมเนองจ�กพน

ดนทเปยกแฉะ สงผลใหห�อ�ห�รไดไมเพยงพอในชวงน ดง

นนจงตองจดห�อ�ห�รไวใหมดแดงดวย ซงถอเปนเทคนค

ทสำ�คญของก�รเลยงมดแดง

ทใหอาหารมดแดง ทำ�ไดโดยใชแผนไมอดหรอไม

กระด�น ขน�ดประม�ณ 16x21 นว ตอกเปนแปน ว�ง

ตดกบตนไมสงจ�กพนประม�ณ 1.5 เมตร เพอปองกน

สตวอนม�กนเศษอ�ห�ร สวนอ�ห�รทใชเลยงมดแดง เชน

ปล�สบใหเปนชนเลก ๆ กงฝอย หอย สตวขน�ดเลกหรอ

แมลงชนดต�ง ๆ ซงมดจะค�บสะสมไวเปนอ�ห�รและปอน

ตวออนภ�ยในรง

ปรมาณอาหารทให กเปนอกปจจยทสงผลถงจำ�นวน

ไขโดยตรง อ�ห�รจะตองใหถกชวง ชวงทตองใหม�ก คอ

ชวงกอนถงฤดว�งไข ตงแตเดอนกนย�ยน-ธนว�คม ชวง

ฤดว�งไข ตงแตเดอนมกร�คม-เมษ�ยน และชวงหลงเกบ

ไขมดแดง คอเดอนพฤษภ�คม-มถน�ยน ตองใหอ�ห�ร

ในปรม�ณทม�กและบอยในชวงน เพร�ะมดแดงตองก�ร

อ�ห�รปรม�ณม�กสำ�หรบสร�งประช�กรมดเพอรองรบ

ก�รสร�งรงขน�ดใหญ ขณะเดยวกนกจะทำ�ใหแมเปงม

คว�มสมบรณและส�ม�รถผลตไขไดม�กต�มไปดวย

การใหนำามดแดง ทำ�ไดโดยใชขวดพล�สตกตดครง

ใหไดคว�มจประม�ณ 1 ลตร ตอกไวกบตนไมหรอว�ง

ไวบนแปนอ�ห�ร ใสกงไมเพอใหมดแดงไตลงไปกนนำ�ได

นอกจ�กนควรใหนำ�ต�ลหรอนำ�หว�นเขมขน โดยก�รใส

ภ�ชนะเลก ๆ ว�งไวข�งกน โดยเฉพ�ะหน�แลง เพร�ะ

เปนแหลงพลงง�นของมดแดงทตองทำ�ง�นหนกในชวงน

ประชากรมดแดง

มดแดงจะสร�งรงขน�ดใหญเพอใหผลตไขจำ�นวน

ม�กได ดงนนตองมจำ�นวนมดง�นตอตนม�กพอ ซง

พจ�รณ�จ�กจำ�นวนมดแดงทเดนต�มตนไม ถ�มก�ร

เดนนอยไมตอเนอง แสดงว�ยงมปรม�ณไมม�ก จำ�เปน

ทตองเพมประช�กรมดแดง แตทงนกขนอยกบอ�ยของ

อ�ณ�จกรและคว�มพรอมของร�ชนดวย โดยใหไดรบ

อ�ห�รอย�งเพยงพอ เพอใหมคว�มสมบรณและผลต

16 เลยงแมลงกนได

ไขออกม�ไดจำ�นวนม�ก โดยเฉพ�ะกอนจะถงฤดว�งไข

เพร�ะตองมมดแดงจำ�นวนม�กเพอสร�งรง สำ�หรบรองรบ

ไขมดแดงทผลตออกม� ซงอ�ห�รมคว�มสำ�คญตอก�ร

เพมจำ�นวนประช�กรมดแดงโดยตรง นอกจ�กนตองคอย

ดแลอย�ใหศตรธรรมช�ตเข�ม�รบกวนหรอไลมดแดงออก

จ�กตนไมไป โดยเฉพ�ะมดต�ง ๆ ทอ�ศยต�มกงไมแหง

ตองกำ�จดใหหมด

สวนปจจยก�รผลตไขของมดแดงวรรณะสบพนธ

คอ คว�มชน ถ�ปไหนฝนหยดเรว อ�ก�ศแหงแลงม�เรว

มดแดงกจะผลตไขเรวขน เชน ถ�ฝนหยดตกเดอนกนย�ยน

ประม�ณเดอนมกร�คมกจะไดไขมดแดง แตห�กฝนหยด

ตกในเดอนพฤศจก�ยน กจะไดไขเดอนกมภ�พนธ ซง

รวมเวล�ในก�รเลยงมดแดง เพอใหไดผลผลตไขมดแดง

ประม�ณ 4-5 เดอน

การจดการอน ๆ

โดยปกตแลวมดแดงจะเดนไปรอบ ๆ ทอยของมน

เพอห�อ�ห�รไปปอนตวออน รวมถงก�รขนย�ยไข ก�ร

สำ�รวจพนทสำ�หรบสร�งรงใหม ตลอดจนก�รไปม�ห�สกน

ซงในชวงฤดฝน มดแดงเดนท�งไดย�กลำ�บ�ก เนองจ�ก

พนดนชนแฉะและมหญ�ขนรกรงรง ดงนนเพอชวยให

มดแดงเดนท�งไดสะดวกขน ควรทำ�สะพ�นใหมดแดง

เดน โดยใชเชอกมดโยงจ�กกงหนงไปยงกงหนง หรอมด

โยงระหว�งตนและรงมดแดงทอยในอ�ณ�จกรเดยวกน

ซงชวยใหมดแดงเดนท�งไดสะดวกขน

ขอหาม ในก�รเลยงมดแดง คอ อย�จดไฟไตตนไมท

ใชเลยงมดแดง หรอใชขเถ�หว�นบนตนไม ตลอดจนหลก

เลยงก�รใชส�รเคมฉดพนบรเวณใกลเคยงทมดแดงอ�ศย

อย

การเกบไขมดแดง (แหยไขมดแดง)

มดแดงเรมว�งไขตงแตกล�งเดอนธนว�คม

และกล�ยเปนตวหนอนและดกแด ทเรยกรวม ๆ ว� “ไข

มดแดง” ประม�ณเดอนมกร�คม-พฤษภ�คมของทกป ดง

นนก�รเกบไขมดแดง กเรมตงแตเดอนมกร�คม-เมษ�ยน

รงทควรเกบไขเปนรงขน�ดกล�งไปจนถงรงขน�ดใหญ

โดยสงเกตไดว� รงทมไขมดแดงจะหอยหรอโนมลงม�

และใบทใชทำ�รงเรมแหง แตถ�เปนรงทใบแหงทงหมดจะ

ไมมไข ซงมดแดงจะย�ยไปสร�งรงใหม

ก�รเกบไขมดแดงจะตองคำ�นงถงร�ชนตองไมถก

รบกวนหรอถกเกบม�ดวย และไมควรฆ�มดแดงเพร�ะจะ

ทำ�ใหอ�ณ�จกรออนแอและลมสล�ยลงได ไมควรทำ�ล�ย

ใหรงแตกทงหมด เพร�ะมดแดงจะซอมแซมรงขนม�ใหม

และส�ม�รถเกบไขไดอก ก�รเกบไขมดแดงสวนใหญใช

เวล� 10-15 วนตอครง ถงจะกลบม�เกบไดอก

วธก�รเกบไขมดแดง (แหยไขมดแดง) ทำ�ไดโดยใช

ตะกร�ผกมดตดกบปล�ยไมไผ แหยเข�ไปในรงแลวเขย�

มดแดงและไขจะรวงเข�ม�ในตะกร� จ�กนนนำ�ตะกร�ม�

เทใสกระดง โรยดวยแปงมนสำ�ปะหลง เกลยใหกระจ�ย

ทวกน มดแดงกจะทงไขไตออกม� ทำ�ใหเหลอเฉพ�ะไข

มดแดง ควรนำ�กระดงว�งชดกบโคนตนไมทแหยลงม�

มดแดงจะกลบขนไปอ�ศยอยบนตนไมและเตรยมสร�งรง

ใหมตอไป ไมควรนำ�แมเปงม�บรโภค ควรปลอยกลบเพอ

ใหขย�ยพนธตอไป

การดแลหลงเกบไขมดแดง

หลงจ�กเกบไขมดแดงแลว สภ�พอ�ณ�จกรของ

มดแดงจะออนแอลง เนองจ�กมดบ�งสวนอ�จถกทำ�ล�ย

ทำ�ใหง�ยแกก�รเข�โจมตของมดชนดอน หรอมดแดง

อ�ณ�จกรอนทแขงแรงกว� และหลงก�รเกบไขมดแดง ก

เปนชวงฤดแลงพอด ซงตนไมทมดอ�ศยอยมกไมสมบรณ

ใบแหง ทำ�ใหมดสร�งรงใหมไดลำ�บ�ก ดงนนควรมก�ร

รดนำ� ตดแตงกงเพอใหแตกใบใหม รวมถงตดกงทแหงซง

อ�จเปนทอ�ศยของมดชนดอนออก พรอมทงใหมดแดงได

รบอ�ห�รและนำ�อย�งเพยงพอดวย

“มดแดง” แฝงรายได

เลยงแมลงกนได 17

“คอนโดไขมดแดง”อสงห�แมลงสร�งเงน

“ไขมดแดง” นบเปนของกนประเภทแมลงทมร�ค�

แพงทสด ชวงตนฤดทมไขมดแดงออกสตล�ดใหม ๆ ร�ค�

จำ�หน�ยสงถงกโลกรมละ 500-600 บ�ท ทงนเปนเพร�ะ

คว�มนยมบรโภคไขมดแดงไมไดจำ�กดเฉพ�ะในเมนอ�ห�ร

อส�นเหมอนในอดต หล�กหล�ยเมนของอ�ห�รไทยภ�ค

กล�งกเรมมไขมดแดงเปนวตถดบดวยเชนกน ซงคว�ม

ตองก�รทม�กขน ขณะทปรม�ณไขมดแดงทห�ไดใน

ธรรมช�ตกลบนอยลง ก�รเลยงมดแดงเพอเกบไขจงเปน

ทสนใจของคนทวไปในปจจบน และก�รเลยงในรปแบบ

“คอนโดไขมดแดง” กเปนอกวธก�รหนงของก�รเลยง

มดแดงทง�ยและไดผลด

คณสทธนนท ปรชญพฤทธ เจ�ของแนวคด

“คอนโดไขมดแดง” ใหขอมลว�ก�รเลยงมดแดงในรป

แบบดงกล�ว เกดจ�กก�รสงเกตและไดเหนถงคว�ม

เปลยนแปลงของมดแดงในปจจบน ทมกดนรนแสวงห�ท

อยอ�ศยใหง�ย และปลอดภยม�กขน เท�ทสงเกตพบว�

มดแดงในบ�งพนทไมทำ�รงเอง ห�กแตจะใชวสดต�ง ๆ

เปนรงอ�ศย เชน เข�ไปอยในขวดพล�สตก เข�ไปอยใน

ทอพวซ พรอมทงพ�กนออกไขขย�ยพนธอกดวย

“ในปจจบนห�กสงเกตด ๆ จะเหนถงพฤตกรรมของ

มดแดงทแปลกไปหล�ยอย�ง เชน บ�งพนทมดแดงไมทำ�

รงอยบนยอดไมสง แตจะพ�กนม�ทำ�รงอยในท

18 เลยงแมลงกนได

“คอนโดไขมดแดง” อสงหาแมลงสรางเงน

ตำ�เรยดน รวมถงมองห�แหลงอ�ศยทปลอดภยอน ๆ ม�ก

ขน สถ�นก�รณเชนนเปนไปไดว�มดแดงกำ�ลงบอกอะไร

เกยวกบธรรมช�ต อ�จจะมพ�ยหรอภยพบตทรนแรง ซง

กเปนเรองทตองศกษ�กนตอไป”

คณสทธนนท บอกว�วธก�รทำ�คอนโดไขมดแดงหรอ

รงเทยม ส�ม�รถทำ�ไดหล�ยวธแตทง�ยทสดคอก�รนำ�

ขวดนำ�อดลมพล�สตกขน�ด 1 ลตรขนไป ม�ตดต�มแนว

ขว�งใหถดจ�กสวนบนของป�กขวดลงม�ประม�ณ 1/4

ของขวด จ�กนนกนำ�สวนทตดแลวหง�ยใสกลบเข�ไป

มดยดกนไวใหแนน กจะไดลกษณะเหมอนกรวยทมลงไป

ในขวด แลวนำ�ขวดทไดไปผกตดหรอแขวนกบตนไมทม

มดแดงอ�ศยอย โดยใหกนขวดอยด�นบน

“สำ�หรบก�รลอใหมดแดงเข�ม�อ�ศยและออกไข

อยในคอนโด ทำ�ไดโดยใชเยอจำ�พวกแมลงต�กแหง ซง

เปนอ�ห�รทมดแดงชอบ ไมว�จะเปนจงหรด แมงเม�

แมงจนน หรอแมลงชนดอน ๆ ทห�ไดใสเข�ไปในคอนโด

ททำ�ขน ห�กเปนแมลงขน�ดใหญอ�จใสไวประม�ณ 5-6

ตว แตถ�เปนแมลงขน�ดเลกจะตองใสไวจำ�นวนม�กหนอย

ประม�ณ 15-20 ตว จ�กนนมดแดงกเข�ม�กนอ�ห�รและ

ม�อ�ศยอย”

เท�ทสงเกตคอนโดไขมดแดงทนำ�ไปตดไวกบตนไม

ใกลแหลงทมดแดงสร�งรง พบว�มดแดงจะขนไขและตว

ออนลงม�จ�กรงบนตนไมเข�ม�ว�งไวในคอนโดแลวใช

เปนทฟกและดแลไข พอมดง�นค�บไขม�ว�งไวแลวกจะม

เลยงแมลงกนได 19

มดง�นอยกลมหนงคอยค�บไขพลกกลบไปกลบม�เหมอน

แมไกฟกไขทตองพลกไขไมไดเอ�ม�ว�งไวเฉย ๆ และพบ

ว�จำ�นวนไขกเพมขนเรอย ๆ ทกวน

แตก�รทำ�คอนโดใหมดแดงอยน ไมไดหม�ยคว�มว�

มดแดงจ�กตนไมทกตนจะค�บไขเข�ม�อยในคอนโดทก

อน เท�ทสงเกตพบว�ห�กตนไมตนไหนมรงเลกมดแดง

จะเข�ม�ค�บเหยอจ�กรงเทยมกลบไปทรงตนเองบนตนไม

จะไมค�บไขเข�ม�ในคอนโด แตเร�จะเหนขน�ดของรง

ใหญขนเรอย ๆ มดทค�บไขลงม�อยในคอนโด สวนใหญ

จะเปนมดแดงทมรงขน�ดใหญ ๆ มประช�กรเยอะ ๆ และ

ระยะเวล�ก�รค�บไขม�ว�งไวในคอนโดกจะแตกต�งกน

บ�งตนใชเวล�เพยง 2 วน มดกพ�กนเอ�ไขเข�ม�ว�งไว

ในรงเทยมแลว แตบ�งตนอ�จจะใชเวล� 10-15 วน ไป

จนถง 1 เดอน และเมอมดแดงเข�ม�อยแลวจะไมตองก�ร

เหยอเพม ดงนนจงไมจำ�เปนตองใสเหยอเข�ไปในคอนโดท

มมดแดงเข�ม�อ�ศยอยแลว แตจะตองคอยเตมอ�ห�รใน

คอนโดทมดยงไมเข�ม�อยเพอเลยงเข�ใหเจรญเตบโต

“อกอย�งทตองพงระวงหลงจ�กทมดแดงเข�ม�อย

ในคอนโดแลวคอ ตองคอยดแลอย�ใหใครม�ทำ�ล�ยรงมด

บนตนไมเดดข�ด มฉะนนมดแดงจะขนไขจ�กคอนโดกลบ

ไปจนหมด แตสวนตวแลวกยงไมเคยทดลองว� ถ�เร�เอ�

ไขออกม�จนหมดคอนโดแลว มดแดงยงจะอยในคอนโด

อกหรอเปล� หรอถ�ไขฟกเปนตวหมดแลว และหมดฤด

ว�งไขไปแลว มดแดงจะยงอยในคอนโดตอเนองหรอไม

ซงในเรองนจะตองศกษ�กนตอไป”

ก�รทำ�คอนโดไขมดแดงใหประสบคว�มสำ�เรจนนตอง

ทำ�ควบคกบก�รเลยงมดแดง ซงจะตองใหอ�ห�รจำ�พวก

แมลงอบแหงและนำ�ผสมนำ�หว�น โดยขอดของก�รทำ�

คอนโดมดแดง คอ ก�รลดก�รทำ�ล�ยรงและประช�กรของ

มดแดง อกทงห�กเลยงในเชงพ�ณชยจะชวยใหผเลยงเกบ

ไขมดแดงได และทำ�ใหทร�บถงปรม�ณไขมดแดงทจะข�ย

ไดอย�งแนนอน

“อย�งไรกต�มง�นดงกล�วยงอยในชวงของก�รวจย

และเกบขอมล อกทงยงอยในกระบวนก�รทดลองว�ทำ�

อย�งไรมดแดงจงจะค�บไขเข�ม�อยในคอนโดม�กทสด

ซงผทสนใจอย�กเรยนรเรองดงกล�วส�ม�รถรวมกลมกน

ประม�ณ 15-20 คน แลวตดตอขอเข�ไปศกษ� โดยท�ง

สวนป�มห�ชว�ลยมโปรแกรมใหเข�ม�ศกษ�เรองดงกล�ว

เปนเวล� 2 วน 1 คน”

เกษตรกรทสนใจส�ม�รถสอบถ�มขอมลเพมเตม

ไดท สวนป�มห�ชว�ลยอส�น เลขท 33 บ�นป�กชอง

ตำ�บลสน�มชย อำ�เภอสตก จงหวดบรรมย หรอพดคยกบ

“คณสทธนนท ปรชญพฤทธ” ไดท โทร. 08-1760-1337