P.O. Box 413, GPOChiang Mai 50000

E-mail: wlb@womenofburma.org

trsKd;orD;rsm;tzGJ@csKyf (jrefrmEkdifiH) အမးသမးမားအဖြ႕ခပ (ျမနမာႏငင) သည ျမနမာႏငငမ သမငးေၾကာငး ေနာကခကြျပားသည တငးရငးသ အမးသမးအဖြ႕အစညး အသးသးျဖင စေပါငးဖြ႕စညးထားေသာ ပထမဥးဆး အဖြ႕ ႀကးျဖစသည။ အဖြ႕ခပတြင ျမနမာႏငင နယနမတခငး ထစပေနသည ဘဂၤလားေဒရ၊ အႏၵယႏင ထငးႏငငတ႕မ နယစပ ေဒသမားရ အမးသမးအဖြ႕အစညး (၁၃) ဖြ႕ပါ၀ငၿပး ၁၉၉၉ ခႏစ ဒဇငဘာ (၉) ရကေန႕တြင တညေထာငဖြ႕စညးခသည။

အမးသမးမားအဖြ႕ခပ (ျမနမာႏငင) သည အမးသမးမား၏ ဘ၀အဆငအတနး တးတက ျမငမားလာေစေရးႏင အရညအခငး ျပည၀ေစေရးအတြက သာမက အရညအခငးျမႇငတငျခငး၊စညးရးခဥးကပျခငး၊ သေတသနျပျခငးႏင မတတမး တငျခငးမားမ တဆင ဒမကေရစလႈပရားမႈ၊ ၿငမးခမးေရးႏင အမးသားျပနလည သငျမတေရး အပါအ၀င က႑အားလးတြင အမးသမးမားပမပါ၀ငလပကငလာေစေရးအတြက လႈပရားေဆာငရြကေနသည အဖြ႕အစညးျဖစသည။

ရညရြယခကမား ရညရြယခကမား • အမးသမးမား စြမးရညျမႇႇငမားေရးႏင ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး• ကား၊ မ တနးတေရး • အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈႏင ခြျခားဆကဆမႈအားလး ပေပာကေရး • လမႈက႑အသးသးႏင ဆးျဖတခကခသည အဆငတငးတြင အမးသမးမား ပါ၀ငလာေရး • ၿငမးခမးေရး၊ ျပနလညသငျမတေရးႏင ဒမကေရစေရး

လပစာလပစာP.O. Box 413, GPOChiang Mai 50000

Thailand

E-mail: wlb@womenofburma.orgWebsite: www.womenofburma.org

rmwdum

ေကးဇးတငလႊာ ေကးဇးတငလႊာ ကအေရးယမႈမ ကငးလြတျခငးႏင မေျပာငးလေသးသညစနစမားအစရငခစာအကဥးခပ အေရးယမႈမ ကငးလြတျခငးႏင မေျပာငးလေသးသညစနစမားအစရငခစာအကဥးခပ ခ

အစရငခစာအကဥးခပ အစရငခစာအကဥးခပ ၁

အပငး ၁။ အခငးျဖစပြားရာ ေဒသမားမ သကေသအေထာကအထားမားအပငး ၁။ အခငးျဖစပြားရာ ေဒသမားမ သကေသအေထာကအထားမား ဆကလကျဖစပြားေနေသာ ရာဇ၀တမႈမား ၆

အပငး ၂။ အေျခခအေၾကာငးရငးမားအပငး ၂။ အေျခခအေၾကာငးရငးမား တရားမတမႈႏင တာ၀နခမႈ ၁၀ရငးႏးျမႇပႏမႈႏင အျပစေပးအေရးယခရျခငးမ ကငးလြတျခငး ၁၆

အပငး ၃။ အစးရ ကတက၀တမားႏင အေကာငအထညေဖာမႈ အပငး ၃။ အစးရ ကတက၀တမားႏင အေကာငအထညေဖာမႈ အမးသမးမားအေပၚ နညးမးစျဖင ခြျခားဆကဆမႈမား ပေပာကေရး သေဘာတစာခပ (CEDAW) ၂၀အမးသမးမား ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးဆငရာ အမးသားအဆင မဟာဗဟာ စမကနး (NSPAW) ၂၇ပဋပကၡအတြငး လငအၾကမးဖကမႈ အဆးသတေရး ပဋဥာဥ ေၾကညာခက ၃၁

အပငး ၄။ အႏစခပ သးသပခကမားႏင အၾကျပခကမားအပငး ၄။ အႏစခပ သးသပခကမားႏင အၾကျပခကမားျမနမာအစးရသ႔ အၾကျပခကမား ၃၄ႏငငတကာ အသငးအ၀ငးသ႔ အၾကျပခကမား ၃၅တငးရငးသား လကနကကငေတာလနေရး အဖြ႕အစညးမားသ႔ အၾကျပခကမား ၃၆

aus;Zl;wifv$m ဤအစရငခစာသည မနးကေလးငယမား၊ အမးသမးမားႏင လထအတြငးမ ပဂၢလ မားက ၎တ ၏ တဥးခငးလၿခမႈက ထခကႏငသည အေျခအေနၾကားမ ၎တ ၏ အေတြ႕အၾကမားက ထတေဖာေျပာဆ၀ေသာေၾကာငသာ ထြကေပၚလာႏငျခငးျဖစ သည။ ေရရညတညတခငၿမေသာ ၿငမးခမးေရးႏင လ႔အခြငအေရးမားအေပၚ ေလးစား မႈမားအတြက လပကငေဆာငရြကေသာ ၎တ႕၏ သတရမႈသည ယေန႕ျမနမာႏငင တြင အေျပာငးအလမား အမနတကယျဖစလာေရးအတြက အားေကာငးေသာ တြနးအား တရပျဖစေစမည ျဖစသည။ ဤအစရငခစာသည ထသမား အားလးအတြက ရညညႊနးပါသည။

အမးသမးမားအဖြ႕ခပ (ျမနမာႏငင)သည ဤအစရငခစာ ထြကေပၚလာႏငေရး အတြက ၀ငး၀နး ပးေပါငးျဖညဆညးေပးေသာ လပဂၢလမားႏင အဖြ႕အစညးမားက ေကးဇးတငရပါသည။ မမတ႔ အေနျဖင ျမနမာႏငင လ႔အခြငအေရး မတတမးကြနယက (ND Burma)၊ ဒမကေရစႏင ၿငမးခမးေရး ကြနယက (DPN)၊ ကမာၻတ၀မး တရားမတ ေရးစငတာ (GJC)၊ ေဖာတဖငးရကစ (Fortify Rights)၊ (BRC) ႏင ျမနမာအေရး လႈပရားမႈ - ယေက (Burma Campaign UK) တ႔ကလညး ၎တ႕၏ ပးေပါငးပါ၀ငမႈ အတြက ေကးဇးတငပါသည။

မမတ႔အေနျဖင ဤအစရငခစာတြင ပါ၀ငေသာ အဓကကေသာ အခကအလကမားက ပပးခၾကေသာ အဖြ႕၀ငအဖြ႕အစညးမားျဖစသည ကခငအမးသမး အစညးအရး (ထငးႏငင)၊ ကရငအမးသမး အစညးအရး၊ လားဟအမးသမးအစညးအရး၊ ပေလာင အမးသမးအစညးအရးတ႔ႏငအတ ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႕ကလညး မတတမး အခကအလကမား ေပးပ႔သညအတြက ေကးဇးတငရပါသည။

u trsKd;orD;rsm;tzGJ@csKyf (jrefrmEkdifiH)

၂၀၁၄ ခနစက ထတျပနေသာ အေရးယမႈမ ကငးလြတျခငးႏင မေျပာငးလေသးသည စနစမား အစရငခစာတြင မမတ႔အေနျဖင တငးရငးသား လ႕အဖြ႕အစညး မားအတြငး ႏငငေတာမ ကးလြနေသာ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမားက ေဖာျပခၿပး ယငးသ႔ျဖစေစသည ေနာကခအေၾကာငးရငးမားႏင အေၾကာငး အရာမားက ခြျခမးစတျဖာခသည။ မမတ႔အေနျဖင ျမနမာႏငငအစးရ၊ ႏငင တကာ အသငးအ၀ငးႏင တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႕အစညးမားအား တငးရငးသား လ႕အဖြ႕အစညးမားအတြငး လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမား ႏင တရားမ၀င ကငသးေနေသာ ခးေဖာကကးလြနသမားအေပၚ အေရးယမႈ ကငးမေနမႈမား အဆးသတေစရနႏင ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၏ လ႕အခြင အေရးက ကာကြယေစာငေရာကရန လအပေသာ အဆငမားက အၾကျပ တငျပခပါသည။

ထအစရငခစာတြင မတခကျပခသညမာ - ထအစရငခစာတြင မတခကျပခသညမာ -

• ၂၀၁၀ ခႏစ ေရြးေကာကပြမ ၂၀၁၄ ခနစ ဇနန၀ါရလအတြငး အမးသမးမားအဖြ႕ခပ (ျမနမာႏငင)ႏင အဖြ႕ ၀ငအဖြ႕အစညးမားအေနျဖင အမးသမးမားႏင မနးကေလးငယမားအေပၚ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈ အမႈအခငးေပါငး (၁၀၄) ခက မတတမးတငခသည။ ယငးကနးဂဏနးမာ အမနတကယ ခးေဖာကကးလြန ေသာ အေရအတြက၏ အစတအပငးငယတခသာ ျဖစမညဟလညး ေထာကျပခသည။

• ဤအမႈအခငး အမားစမာ စစဖကဆငရာ ထးစစမားႏင ဆကစပေနၿပး ကယကယျပန႔ျပန႔ႏင စနစတက ျဖစေနသည ပသ႑နမားသည ပစတက ျဖစေပၚေနသညက ညႊနျပေနသည။ ပဋပကၡအတြငး လငအၾကမး ဖကမႈမားက ေသာငးကနးသ ႏမနငးေရး မဟာဗဟာအျဖစ အသးျပထားၿပး သဘာ၀ အရငးအျမစမား ေပါၾကြယ၀သည တငးရငးသားေဒသမားႏင ဆကစပေနသည။

N. SHAN STATE

S. SHAN STATE

E.SHAN STATE

KAREN STATE

KAYAH STATE

Myitkyina

CHINA

THAILAND

LAOS

Lashio

Taunggyi

Loikaw

Hpa-An

KACHIN STATE

N. SHAN STATEN ATSTASHSH ENN AN TAHAN TAAHAA

S. SHAN STATE

E.SHAN STATE

N STATEKAREN SN SSN SK

H STATEKAYAHHHHH S

MyitkyinakM

CHINA

THAILAND

LAOS

Lashiooio

Taunggyi

Loikaw

Hpa-An

CHIN STATEKACC IN SICCH TASINK

Same Impunity, Same Patterns

Sexual abuses by the Burma Army will not stop until there is a genuine civilian government

Women’s League of BurmaJanuary 2014

အေရးယမႈမ ကငးလြတျခငးႏင မေျပာငးလေသးသညစနစမားအေရးယမႈမ ကငးလြတျခငးႏင မေျပာငးလေသးသညစနစမားအစရငခစာအကဥးခပအစရငခစာအကဥးခပ

“w&m;r#wr_twGuf ar#mfvifhcsufomay;yg” c

• ျမနမာႏငင၏ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒႏင ျပညတြငးဥပေဒေဘာငသည ႏငငတကာ ဥပေဒမား၏ စခနစညႊနး မားႏင ဆန႔ကငေနၿပး အမးသမး တနးတေရးက လကေတြ႕ကက အေကာငအထညေဖာႏငရန ပတပင ထားဆးထားသကသ႔ ျဖစေနၿပး လြတလပသည တရားစရငမႈ မရျခငးသညလညး တရားစရငေရး ယႏရား အေပၚ အယအၾကညကငးမမႈက ျဖစေပၚေစသည။

• လငအၾကမးဖကမႈက ျမနမာတပမေတာ၏ စနစတကႏင ကယကယျပန႔ျပန႔သးစြေနမႈသည ႏငငတကာ ဥပေဒမားေအာကတြင စစရာဇ၀တမႈမားႏင လသားျဖစမႈက ဆန႔ကငေသာ ရာဇ၀တျပစမႈမား ေဖာကဖက ကးလြနမႈမားက ျဖစေပၚေစႏငၿပး လြတလပေသာ စစမးစစေဆးမႈမားက ေသေသခာခာျပလပရန လအပ ေနသည။

• တရား၀င ျမနမာႏငင ၿငမးခမးေရး ေဖာေဆာငမႈျဖစစဥတစလးတြင အမးသားမား ႀကးစးမႈသည ၿငမးခမးေရးနင ပဋပကၡမားအား အေရးပါေသာ သးသပခကအျမငမားက ေဘးဖယထားေစၿပး ကား၊ မ တနးတ မညမမႈက ပစတက ဆကလက ထနးသမးထားရာလညး ေရာကေနသည။

ယငးေတြ႕ရခကမားအေပၚ အေျခခ၍ အစရငခစာက ေအာကပါ အၾကျပခကမားျဖငေထာကျပခပါသည။ ယငးေတြ႕ရခကမားအေပၚ အေျခခ၍ အစရငခစာက ေအာကပါ အၾကျပခကမားျဖငေထာကျပခပါသည။

ျမနမာ အစးရသ႔ - ျမနမာ အစးရသ႔ - • အမးသမးမားအေပၚ လငအၾကမးဖကမႈမားက ခကခငးရပတန႕ေစၿပး ကးလြနခသည ရာဇ၀တမႈမား အတြက တရားမတမႈ ေဆာငကဥးေပးေရးေသခာမႈရေစရန။

• စစတပက အရပသား၏ ထနးခပမႈေအာကတြင ထားရၿပး အမးသမးအခြငအေရးမား ျမႇငတငမႈမားက အာမခခကရလာေစရနအတြက ၂၀၀၈ ခနစ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒက ျပငဆငရန။

• ျမနမာႏငင၏ ျပညတြငးဥပေဒမားက ႏငငတကာဥပေဒ စခနစညႊနးမားနင တေျပညျဖစေစၿပး အမးသမး မားအား ကာကြယေစာငေရာကေရးႏင ပတသကၿပး ျပညတြငးဥပေဒမားက ထေရာကမႈရလာေစေရး ေဆာငရြကရန။

• ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ ေဆြးေႏြးပြမားတြင အမးသမးမား ပါ၀ငမႈက အာမခခကေပးၿပး ေဆြးေႏြးမႈမားတြင အတတကာလ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအေပၚ တာ၀နခမႈက ထညသြငးရန။

* trsKd;orD;rsm;tzGJ@csKyf (jrefrmEkdifiH)

တငးရငးသား လကနကကင ေတာလနေရးအဖြ႕မားသ႔ - တငးရငးသား လကနကကင ေတာလနေရးအဖြ႕မားသ႔ - • ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ ေဆြးေႏြးပြမားတြင အမးသမးမား ပါ၀ငမႈက အာမခခကေပးၿပး အတတကာလ လ အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအား တာ၀နခမႈကေတာငးဆရန။

• ၿငမးခမးေရးေဖာေဆာငမႈျဖစစဥ၏သတမတခကတရပအေနျဖင စစတပက အရပသားအစးရ၏ထနးခပမ ေအာကတြငထားရရနႏင အမးသမးမား ကာကြယေစာငေရာကမႈမားေသခာမႈရေစေရးတ အတြက ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပျပျပငေျပာငးလေရးက ဆကလကေတာငးဆသြားရန။

ႏငငတကာ အသငးအ၀ငးသ႔ - ႏငငတကာ အသငးအ၀ငးသ႔ - • ျမနမာႏငငတြင ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက ေျပာငးလၿပး စစတပက အရပသား ထနးခပမႈေအာကတြင မထားႏငမခငး တရားဥပေဒ စးမးေရးႏင ဒမကေရစမရရႏငေၾကာငး အသအမတျပရန။

• အမးသမးမားအေပၚ လငပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈမား ခကခငးရပတန႕ရနအတြက ျမနမာအစးရအား ဖအားေပးရနႏင ၎တ ၏ ျပစမႈမားအေပၚ တာ၀နခမႈရေစရနအတြကေတာငးဆရန။

• လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားကစစမးစစေဆးရန ထေရာကေသာ တရားစရငေရးႏင အျခားေသာ အသြင ကးေျပာငးေရးကာလ အမနတရား ေဖာထတေပးေသာ ေကာမရင၊ ႏငငတကာစခနစညႊနးမားႏင ျပညစၿပး ဘကမလကေသာ ႏငငအဆင တရားစရငေရးရးမားစသည ယႏရားမား ခမတအေကာငအထညေဖာေရး အတြက ျမနမာအစးရအား ေတာငးဆရန။

“w&m;r#wr_twGuf ar#mfvifhcsufomay;yg” C

“w&m;r#wr_twGuf ar#mfvifhcsufomay;yg” 1

tpD&ifcHpm tusOf;csKyf အမးသမးမား အဖြ႕ခပ (ျမနမာႏငင) က ၂၀၁၄ ခႏစ ဇနန၀ါရလအတြငးတြင ျမနမာတပမေတာ အေနျဖင ႏငငတ၀မး လ႔အဖြ႕အစညးမားအား ေအာငျမငစြာ ဖႏစခပခယႏငရနအတြကအဓမၼျပကငမႈက စနစတက အသးျပေနေၾကာငး ေဖာထတထားေသာ အစရငခစာက ထတျပနခသည။ မမတ႔အေနျဖင သမၼတ ဥးသနးစန အစးရ အာဏာရယသညအခနမ (၃)ႏစအတြငး လငအၾကမးဖကမႈ တစရာေကာက မတတမးတငေဖာျပခ သည။ ယငးအေရအတြကသည အမနတကယ ျဖစေပၚခေသာ ျပနာအတငးအတာ၏ အနညးအကဥးမသာ ျဖစသညဟ မမတ႔ ယၾကညသည။ မမတ႔၏ အဖြ႕၀ငအဖြ႕အစညးမား၏ ႏငငတ၀မး အေထာကအထား စေဆာငးရရမႈမားအေပၚ ေကာကခကအျဖစ စစတပ စးမးေရး၊ ရငးႏးျမႇပႏမႈႏင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား အၾကား ရငးလငးေသာ ဆကစပမႈမားရေနေၾကာငးက မမတ႔ ထတေဖာေျပာဆခသည။ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမားအား ၀ငးပတကာရထားေသာ အျပစေပးအေရးယမႈမ ကငးလြတခြငႏင ကးလြနခရသမား အေနျဖင အမနတရားေဖာထတႏငမႈက တားဆးထားေသာ အေလအထတ႕က ဖယရားႏငရနအတြက အၾကျပ ခကမားက တငျပခသည။ မၾကာေသးမ လမားအတြငး က႑အမားအျပားတြင အျပသေဘာေဆာငေသာ အေရးယ ေဆာငရြကမႈမားက ေတြ႕ျမငခရမႈနင တခနတညးမာပင လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားက ကးလြနသ မားအား အျပစေပးအေရးယ ခရမႈမားမ ကငးလြတမႈက ေပးထားသည ေထာကတငမား ဆကလကရေနဆ ျဖစသည။ ဇနန၀ါရလအတြငးက မမတ႔အေနႏင စစတပက အရပသားထနးခပမႈေအာကတြင ထားရရန ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက ျပငဆငရန၊ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမား - အထးသျဖင လငအၾကမးဖကမႈဆငရာ မားက ေလလာစစမးရနအတြက ထေရာကေသာ တရားစရငေရးႏင တရားစရငေရးမဟတသည အျခားေသာ ယႏရားမား ေဖာထတရနႏင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ ေဆြးေႏြးမႈမားတြင အမးသမးမား ပမပါ၀ငမႈရေစရန ေတာငးဆခသည။

ယေန႔တြင ယငးေတာငးဆမႈမားက ထပေလာငး၍ေတာငးဆလကသည။ ယေန႔တြင ယငးေတာငးဆမႈမားက ထပေလာငး၍ေတာငးဆလကသည။

ဤအေၾကာငးကစၥရပမားက ေျဖရငးလေသာ စတေစတနာက ေဖာျပသည ျမနမာအစးရ၏ အမတလကၡဏာမား ရေသာလညး အဓမၼျပမႈႏင တရားမတမႈက ရာေဖြေဖာထတလသမားအေပၚ ေႏာကယကေစာကားမႈမားမာ ဆကလကရေနဆျဖစသည။ အေရးယမႈမ ကငးလြတျခငးႏင မေျပာငးလေသးသညစနစမား အစရငခစာထတျပန ၿပးေနာကပငး လမားအတြငး ႏငငတ၀မးတြင ျမနမာတပမေတာ တပဖြ႕၀ငမား၏ အဓမၼျပကငမႈ၊ လငအၾကမး

2 trsKd;orD;rsm;tzGJ@csKyf (jrefrmEkdifiH)

ဖကမႈကးလြနရန ႀကးပမးမႈမားႏင အမးသမးမားအေပၚ ကးလြနေစာကားမႈ အစရငခခကမားက အမးသမး မားအဖြ႕ခပ (ျမနမာႏငင) အေနျဖင ဆကလကစေဆာငးေနခသည။ အပစလက အဓမၼျပကငမႈႏင အမးသမး မားအေပၚ လငပငးဆငရာ ေစာကားမႈ အမႈေပါငး (၁၄) မႈ၏ အစရငခခကမားက ဇနန၀ါရလႏင ဇြနလအတြငးတြင စေဆာငးႏငခသည။ ထ႕အျပင အျခားေသာ အမးသမးအမားအျပားမာလညး လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈက ေတြ႕ၾကေနရၿပး အေရးယ ေဆာငရြကမႈ၏ အကးဆကမားက ေၾကာကရြ႕ေနရဆျဖစသညက ေတြ႕ရရၿပး ေအာကေျခအဆင အေျခအေနမားမာ ကယကယျပန႔ျပန႔ ေျပာငးလမႈ မရေသးသညက ေတြ႕ရသည။ အမးသမး မားႏင အမးသမးငယမားမာ အေျခခလ႔အခြငအေရးမားက ျငငးပယခရဆျဖစၿပး အမးသမးမားအေပၚ အခြငအေရးခးေဖာကကးလြနသမားမာလညး အျပစေပး အေရးယခရျခငး မရေသးပါ။ ေအာကတြင ေဖာျပထားေသာ အမႈအခငးမားတြင ယငးအခကမားက ေတြ႕ရမညျဖစသည။ ယငးအျဖစအပကမားသည တငးရငးသား ေဒသမား အတြငး ရငးႏးျမႇပႏမႈႏင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား ဆကႏြယမႈ၊ လမႈအဖြ႕အစညးမားအေနျဖင ကးလြန ခရသမားအား ကညရနႏင အမးသမးမား၏ လ႕အခြငအေရးမားအား ကာကြယရန အခကအခၾကေတြ႕ေနရမႈ ႏင ျပျပငေျပာငးလေရး ကတက၀တမားက အေကာငအထညေဖာရန အစးရအေနျဖင လေလာကေသာ ႀကးပမး အားထတမႈမား မျပလပေနမႈမားက မးေမာငးထးေဖာျပေနသည။ ထမသာမက ယငးအျဖစအပကမားသည ယေန႔ျမနမာႏငငတြင ကား၊ မ တနးတညမမႈမရျခငး အျမစတြယမႈမ ေပါကဖြားလာေသာ အျပစေပးအေရးယ ခရမႈ ကငးလြတေနသည အေလအထက အေျခခကက ေျပာငးလျပျပငရန ႀကးပမးအားထတမႈမားလပရန မားစြာ လအပေနေသးေၾကာငးကလညး အေထာကအထားမားအျဖစ မၾကာေသးမ လပငးအတြငး ျမနမာအစးရအား ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ ျပငဆငမႈမား ျပလပရနႏင လကရႏင အတတကာလတြင ျဖစပကေသာ လ႔အခြင အေရးခးေဖာကမႈမားက စစမးစစေဆးရန ေတာငးဆမႈမား ျမငမားလာခသည။ မတလအတြငးတြင ကလသမဂၢ အေထြေထြအတြငးေရးမးခပ ဘနကမြနးက ယငးက ပတငထပထတေဖာ၍ အစးရအေနျဖင အၾကမးဖကမႈမား ေၾကာင ထခကခရေသာ အမးသမးမားအား အကာအကြယေပးမႈမား လပေဆာငရန တကတြနးခသည။

‘လငအၾကမးဖကမႈ ရာဇ၀တမႈမား အပါအ၀င လကရန႔ အတတကာလက လ႔အခြငအေရးခးေဖာက ကးလြနမႈေတြက ျမနမာအစးရအေနန႔ ျပညျပည၀၀ စစမးစစေဆးဖ႔ ကၽြနေတာ ေတာငးဆပါတယ။ ကးလြနခရသေတြအေပၚ ျပညစတ အကာအကြယေပးမႈႏင ၀နေဆာငမႈပငးဆငရာ တန႕ျပနမႈေတြက ပပးေပးဖ႕အတြက ျမနမာအစးရအေနန႔ ကလသမဂၢႏင လပေဖာကငဖက အဖြ႕အစညးမားရ႕ ပပးမႈျဖင လပေဆာငေပးဖ႔ ကၽြနေတာ တကတြနးပါတယ’ 1

1 အေထြေထြ အတြငးေရးမးခပ အစရငခစာ (၂၀၁၄)၊ “ပဋပကၡႏင ဆကႏြယေသာ လငအၾကမးဖကမႈ”၊ စာ ၁၂-၁၃၊ ကလသမဂၢလၿခေရး ေကာငစ

“w&m;r#wr_twGuf ar#mfvifhcsufomay;yg” 3

ပဋပကၡအတြငး လငအၾကမးဖကမႈ အဆးသတေရး ပဋဥာဥ ေၾကညာစာတမးက လကမတေရးထးခေသာလညး ပြငလငးျမငသာမႈနင တာ၀နခမႈ တးတကလာေစေရး အေရးယေဆာငရြကမႈမား လကေတြ႕အေကာငအထည ေဖာေဆာငမႈမား မရေသးပ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားက ေသခာစြာ စစမးေဖာထတႏငရန ရတပဖြ႕ႏင တရားစရငေရးပငးမား၏ အဆငသငျဖစမႈမာလညး လေလာကမႈ မရပ ျဖစေနေသးသည။ အစးရ၏ အမးသမးမား တးတကေရးအတြက အမးသားအဆင မဟာဗဟာ စမကနးသည ေရ႕တးသည ေျခလမးမားအျဖစ ျပသေန ေသာလညး အမးသားအဆင မဟာဗဟာ စမကနးက ထေရာကစြာ အေကာငအထညေဖာႏငေစမည ေစာငၾကည ေလလာေရးႏင အၾကျပခကမားအပါအ၀င စေဒါေကာမတ ၂၀၀၈ မ တငျပထားေသာ ကစၥရပမားကမ အေရးယ ေဆာငရြကျခငး မရေသးေပ။ အမးသမးမားအား ၀မးနညးပေဆြးမႈက ကစားနငရနအတြက ရာေဖြေဖာထတႏင မႈက ျငငးပယထားဆျဖစသည။ ထ႕အျပင ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးႏင ျပနလညသငျမတေရး လပငနးစဥ မားမ ဖယထတခထားရသည၊ ႏငငေရး လကေတြ႕ဘ၀မားတြင ေဘးဖယခထားရသည၊ ျပညတြငး ဥပေဒမား ေအာကတြင အခြငအလမးမား ျပငးျပငးထနထန နညးပါးလကရေနဆျဖစသည။

ဇနန၀ါရလက ထတျပနေသာ အစရငခစာတြင အမးသမးမား အဖြ႕ခပ (ျမနမာႏငင)က လငအၾကမးဖကမႈ ကးလြနခရသမားအတြက အမနတရားေဖာထတႏငေရးႏင ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၏ ဂဏသကၡာက ျပနလညထနးသမးျမႇငတငႏငေရးအတြက အဆငအမားအျပားက အဆျပတငျပထားသည။ တႏစနးပါး ၾကာ လာသညအခနထ ျမနမာအစးရအေနျဖင မေရမတြကႏငေသာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားက ဆကလက၍ လစလရႈထားဆျဖစၿပး အဖြ႕၀ငအျဖစ တာ၀နခ လကမတေရးထးထားေသာ ႏငငတကာ သေဘာတစာခပ အမားအျပားႏင ကလသမဂၢက လၿခေရးေကာငစ ဆးျဖတခကမားက ဆန႔ကငေနမႈမားအေပၚ ခငခငမာမာ ဆပကငထားဆျဖစသည။ အစးရႏင စစတပအာဏာပငမားက ကးလြနေနသညဟ စြပစြထားေသာ စစရာဇ၀တမႈမား ႏင လသားျဖစမႈက ဆန႔ကငေသာ ရာဇ၀တျပစမႈမား ျဖစေပၚေစသည အေၾကာငးရငးခမားက ပစမတထား အေရးယေဆာငရြကရနအတြက ဆကလက ပကကြကေနဆျဖစသည။ အမနတကယတြင မမတ႔ အေနျဖင လြနခသညႏစအတြငး တငးရငးသားေဒသမားတြင အမးသမးမား၊ အမးသမးငယမားႏင ၎တ ၏ မသားစ၀ငမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈမား တကရကျမငမားလာေစသည တငးရငးသားေဒသမားတြင ျမနမာ စစတပ အေနျဖင အငအားတးခ႕ခထားမႈမားက မတတမးမား ရရထားသည။

4 trsKd;orD;rsm;tzGJ@csKyf (jrefrmEkdifiH)

အဓက ေတြ႕ရခကမားႏင အၾကျပခကမား အဓက ေတြ႕ရခကမားႏင အၾကျပခကမား ဤအစရငခစာ၏ အဓက ေတြရခကမားမာ - ဤအစရငခစာ၏ အဓက ေတြရခကမားမာ -

- ႏငငေတာအပငးမ ခးေဖာကကးလြနသည လငအၾကမးဖကမႈမားအေပၚ ကးလြနခရသမားအတြက အမနတရား ေဖာထတမႈမာ လး၀နးပါး မရသေလာကျဖစၿပး ျမနမာႏငင၏ တရားဥပေဒေဘာင၏ လကၡဏာ ျဖစေသာ ပြငလငးျမငသာမႈ ကငးမေနျခငး၊ အျပစေပးအေရးယမႈမားမ တရားမ၀င ကငးလႊတခြငက ေပးထားသည လထဆငရာ အရာရမား၏ ရႈတေထြးမႈႏင ဥပေဒေၾကာငး လပငနးစဥမားအတြက ေငြေၾကး ေထာကပမႈ ကနကမႈမားက တားဆးထားျခငး။

- သဘာ၀ ရငးျမစၾကြယ၀ေသာ အပစရပေဒသမားတြင လငျမနစြာ လပေဆာငေနေသာ ရငးႏးျမႇပႏမႈမား ေၾကာင စစတပေနရာယမႈ တးပြားလာျခငးျဖင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား တးပြားလာေနျခငးႏင အမးသမးမား၏ လၿခမႈ အားနညးလာေစျခငး။

- ႏငငေတာက ကးလြနသည လငအၾကမးဖကမႈမားတြင ကးလြနခရသမားအေပၚ တရားမတမႈ ရာေဖြေသာ လမႈအဖြ႕အစညးမားအား ေႏာကယကမႈမား တးပြားလာေနျခငးႏင တငးရငးသား လ႕အဖြ႕အစညးမားအတြငး ၂၀၀၈ ခႏစ စေဒါေကာမတ အၾကျပခကမား တးတကလာေအာင လပေဆာငေနသည အဖြ႕အစညးမား အေပၚ အစးရ၏ ပပးမႈမာ အတားအဆးမား ႀကးမားစြာ ဆကလကရေနျခငး။

- အစးရ၏ အမးသမး တးတကဖြ႕ၿဖးေရး အမးသား မဟာဗဟာ စမကနး အေကာငအထညေဖာမႈ အားနညး ေနၿပး တရားမတမႈ ကငးမေနျခငးမားအေပၚ တစတရာလပေဆာငမႈမရပ ျမနမာႏငငအတြငး အမးသမး ကယစားျပမႈ ဆကလကအားနညးေနျခငး။

- ပဋပကၡအတြငး လငအၾကမးဖကမႈ အဆးသတေရး ေကညာခကအေပၚ အေရးယေဆာငရြကမႈ မရပ အစးရႏင တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႕မားအၾကား ၿငမးခမးေရး ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးမႈမားတြင အမးသမးေရး ကစၥရပမား လး၀ပါ၀ငမႈမရျခငး။

“w&m;r#wr_twGuf ar#mfvifhcsufomay;yg” 5

အဆပါ အေၾကာငးရငးခမားေၾကာင အမးသမးမားအဖြ႕ခပ (ျမနမာႏငင)သည ႏငငတကာ အသငးအ၀ငး အေနျဖင ျမနမာအစးရအား လြတလပေသာ ႏငငတကာ စစမးစစေဆးမႈ၊ အမနတရား ေကာမရငႏင ျပညစ ေသာ လြတလပသည ျပညတြငးတရားရးမားအပါအ၀င လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားက စစမးစစေဆးရန ထေရာကေသာ ဥပေဒေဘာငတြငးႏင ဥပေဒေဘာငျပငပ ယႏရားမားက တညေဆာကသြားရန ဖအားေပးမႈ မား လပေဆာငသြားရန ထပမေတာငးဆလကသည။ ထ႔အျပင စစတပက အရပသား ထနးခပမႈေအာကတြင တညရေစရနႏင အမးသမး အခြငအေရးမားက ကာကြယေစာငေရာကရန ေဖာထတထားေသာ ႏငငတကာ ဥပေဒမား စခနစညႊနးမားက ထညသြငးႏငရန ၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက ျပငဆငျခငးသည အနာဂတတြင ကား၊ မ တနးတမႈ တရားမတမႈႏင အာမခခကရေစမည လပေဆာငမႈအျဖစ အဓကကေပသည။

လ႔အသငးအ၀ငး တခခငးစတြင တညရေနေသာ လမႈ-စးပြားအေၾကာငးအရာမားက ေဆြးေႏြးျခငး အပါအ၀င ျမနမာအစးရႏင တငးရငးသား အဖြ႕မားအၾကား ႏငငေရး ေဆြးေႏြးပြ အစပးမႈက စတငရမည။ ျမနမာႏငင၏ ၿငမးခမးေရးသည ယငးကစၥရပမား ေျဖရငးႏငမႈ အေပၚမတညေနသည။ ျမနမာအစးရႏင ကခငျပညလြတလပေရး အဖြ႕ (ေကအငအ)/ ကခငျပည လြတလပေရး တပမေတာ (ေကအငေအ) တ႔အၾကား (၁၇) ႏစၾကာ အပစအခတ ရပစေရး အဆးသတသြားခၿပး လ႕အဖြ႕အစညးမားက ဆကလကၿခမးေျခာကလာေသာ ပဋပကၡမားႏင ဆတယတပကစးမႈသည အေထာကအထားတခ ျဖစသည။ ယငးျပနာမား ေျပလညရန တခတညးေသာ အေျဖမာ တငးရငးသားေဒသမားမ ျမနမာတပမေတာ အျပညအ၀ဆတခြာသြားရန ညႇႏႈငးမႈမားက လပေဆာင ႏငၿပး ေရရညတညတသည ၿငမးခမးေရး ေဖာေဆာငႏငမသာျဖစေပမည။

ေနာကဆးအေနျဖင ၿငမးခမးေရးနင ျပနလညသငျမတေရး လပငနးစဥမားက အမးသားမားက အဓက ဥးစး လပေဆာငေနသမ အမးသမးမား၏ ပါ၀ငႏငခြင လစလရႈခေနရမညျဖစသည။ စစတပစးမးမႈႏင ယဥတြ တညရေနေသာ လငအၾကမးဖကမႈ ပစမားက အဆးသတရနအတြက ႏငငေရးေဆြးေႏြးမႈ အဆငတငးတြင အမးသမးမား၏ အသမားက ထတေဖာႏငသည အာမခခကရရန လအပသည။ အတတကြ ေပါငးစပျခငးျဖင အၾကျပခကမားသည ေရရညတညတခငၿမသည ၿငမးခမးေရးက ဥးတညရမက အားလး၏ လလားခကႏင ကကညၿပး ျမနမာႏငငတလႊားတြင အမးသမးအခြငအေရးမား ကာကြယေစာငေရာကမႈကလညး ျဖစေပၚေစ မညဟ မမတ႔ ယၾကညသည။

6 trsKd;orD;rsm;tzGJ@csKyf (jrefrmEkdifiH)

tykdif; 1? tcif;jzpfyGm;&m a'orsm;rS oufaotaxmuftxm;rsm;ဆကလကျဖစပြားေနေသာ ရာဇ၀တမႈမား ဆကလကျဖစပြားေနေသာ ရာဇ၀တမႈမား

အေရးယမႈမ ကငးလြတျခငးႏင မေျပာငးလေသးသညစနစမားအေရးယမႈမ ကငးလြတျခငးႏင မေျပာငးလေသးသညစနစမား အစရငခစာ ထတျပနသည အခနမစ၍ တငးရငး သ အမးသမးမားအေပၚ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမား ေျပာငးလမႈမရပ ဆကလကျဖစပြားေနခသည။ အမးသမးမား အဖြ႕ခပ (ျမနမာႏငင) ႏင အဖြ႕၀ငအဖြ႕အစညးမားအေနျဖင ကခငျပညနယ၊ ကရင ျပညနယ၊ မြနျပညနယ၊ ခငးျပညနယ၊ ရမးျပညနယႏင ကရငနျပညနယမားတြင အပစလက အဓမၼျပကငျခငး၊ လငပငး ဆငရာအၾကမးဖကမႈ ျပလပရန ႀကးပမးမႈစေသာ သတငးအခကအလကမားက စေဆာငးခသည။ အေရးယမႈမ ကငးလြတျခငးႏင မေျပာငးလေသးသညစနစမား အစရငခစာတြင ေဖာျပခသကသ႔ ျမနမာႏငငအတြငး အဓမၼ ျပကငမႈနင လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမားသည ႏငငတကာ တရားရး ေရာမဆးျဖတခက၏2 အဓပၸါယ ဖြင ဆခကအရ လသားျဖစတညမႈက ဆန႔ကငေသာ ရာဇ၀တမႈနင စစရာဇ၀တမႈေျမာကသည။ ဤရာဇ၀တမႈမား3၏ အေရအတြကႏင ျဖစပြားရာေနရာ ဧရယာကယျပန႔မႈသည ျမနမာတပမေတာ၏ စနစတကအျဖစ လပေဆာင ေနေသာ လငအၾကမးဖကမႈမားသည တငးရငးသား ျပညနယမားအတြငး အရပဖက လထက စးရမေၾကာကရြ႕ မႈမား ျဖစေပၚေစသညမာ ရငးလငးထငရားသည။ ဤအမႈအခငးမား၏ တညေသာ အေၾကာငးအရာမာ ကးလြနမႈ မားတြငသာမက ဖးကြယထားမႈမားတြငပါ စစတပမ တပဖြ႕၀ငမား ပါ၀ငေနျခငးႏင တာ၀နယမႈႏင ပြငလငး ျမငသာမႈမားက မကကြယျပထားသည သေဘာတရားသည ယၾကညမႈ တညေဆာကရန အေထာက အကမား မျဖစလာပ စစတပၾသဇာအာဏာရမႈအေပၚ ၿခမးေျခာကမႈဟ ျမငထားျခငးျဖစသည။

လမႈအဖြ႕အစညးမားက ဆကလကထတေဖာလာေသာ အပစလကအဓမၼျပကငမႈ အမားအျပားတြင စစတပ

2 အေရးယမႈမ ကငးလြတျခငးႏင မေျပာငးလေသးသညစနစမားအစရငခ စာ-၂၃-၂၇။ မဒနးမႈႏင လငအၾကမးဖကမႈ ႏစခလးသည ႏငငတကာ ရာဇ၀တခရး ေရာမ ျပဌာနးခကေအာကတြင စစရာဇ၀တမႈမားႏင လသားျဖစတညမႈက ဆန႔ကငေသာ ရာဇ၀တမႈမားျဖစသည။ ထ႔အျပင လငအၾကမးဖကမႈက ႏငငတကာ လသားခငးစာနာေသာ ဥပေဒ IHL ေအာကတြင တားျမစထားသည။ ယငးတ႔တြင ျမနမာႏငငက အဖြ႕၀ငျဖစေသာ ၁၉၄၉ ခႏစ ဂနဗာကြနဗငးရငးလညး ပါ၀ငသည။ IHL ဓေလထးတမး၊ ႏငငတကာ ၾကကေျခနအသငး၊ စညးမဥး ၉၃၊ ‘မဒနးမႈႏင အျခား လငအၾကမးဖကမႈ ပစမား’ တြငၾကည။

3 ဤအစရငခစာတြင ‘ရာဇ၀တမႈ’ စကားလးက အမးသမးမား အဖြ႕ခပ (ျမနမာႏငင) မထတျပနေသာ ကငးလြတျခငးႏင မေျပာငးလေသးသည ကငးလြတျခငးႏင မေျပာငးလေသးသည စနစစနစမား အစရငခစာ-၂၃-၂၇ ပါ ေဆြးေႏြးခကမားအရ သးႏႈနးသည။ ျမနမာျပညတြငး ဥပေဒအရ မဒနးမႈက ျမနမာရာဇသတၾကး ပဒမ ၃၇၅ႏင ၃၇၆ တြင ရာဇ၀တမႈအျဖစ ေဖာျပထားၿပး တရားရးအေနျဖင ကးလြနသအား တသကတကၽြနးအထ ေထာငဒဏခမတႏငသည။ လငအၾကမးဖကမႈကလညး လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈအျဖစ အသအမတျပထားသည။ အရင ကမာရစာရ၊ ၁၉၉၅ အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈ အထးကယစားလယ၊ “ဒကၡသညမားအေပၚ လငအၾကမးဖကျခငး - ကာကြယတားဆးေရးနင တန႔ျပနခက လမးညႊန”

“w&m;r#wr_twGuf ar#mfvifhcsufomay;yg” 7

အေနျဖင လငအၾကမးဖကမႈက ခြငျပထားေၾကာငး အေထာကအထားမား ျဖစလာေနသည။ အပစလက အဓမၼ ျပကငမႈမား မားျပားတညရလာေနျခငးသည စစတပက လ႔အခြငအေရးႏင ႏငငတကာ ဥပေဒစခနစညႊနးမား အထကတြင ေရာကရေနေစေသာ ျမနမာႏငင ဖြ႕စညးအပခပပ အေျခခဥပေဒ၏ တကရကရလဒပငျဖစသည။ လငအၾကမးဖကမႈမားနငအတ ကးလြနခရသမားသည အမနတရား ေဖာထတရာေဖြမႈမားတြင လစလရႈထား ျခငးႏင အျပစေပး အေရးယမႈမ ကငးလြတေစေသာ အေလအထက အာမခထားျခငးမား အပါအ၀င အာဏာပင အဆငဆင၏ ေစာကားမႈမားက ၾကေတြ႕ေနရသည။ ဤအစရငခစာ တေနရာတြင ေဖာျပထားသကသ႔ လ႔အခြင အေရးမားအေပၚ ျမနမာႏငငမ လကနာရနသေဘာတထားေသာ ကတက၀တမားက စစတပမ ေဖာေဆာငေန သညဟ အစးရအေနျဖင တရား၀ငထတေဖာလပါက ၎တ႕၏ အျမစတြယေနေသာ အမအကငမား ေျပာငးလရန လအပပါသည။

၂၀၁၄ ခနစ ဇနန၀ါရ ၉ ရကေန႔က ကခငျပညနယအတြငး ျမစႀကးနား-ဆြမပရာဘြမ ကားလမး ေပၚတြင အမတ ၂၉၈ ေျချမနတပရငးမ စစသားမားက ကားေပၚမကခငအမးသမး သးဥးက ဆြေခၚခသည။ ႏစေယာကက ထြကေျပးလြတေျမာကႏငခေသာလညး ရြယရြယမာ အတငးအဓမၼ ဆြေခၚသြားခခရသည။ လမးသြားလမးလာမားႏင ေ၀းေသာေနရာသ႔ ေရာကသညအခါ သမက အပစလက မဒနးျပကငခၾကသည။ ရြယရြယက ျဖစပကခသညမားက မသားစအား ျပနေျပာျပ သညအခါ သတ႔အေနျဖင သတငး မဒယာမားႏင စစတပက တငၾကားခသည။ ေျခလငတပရငး အမတ ၃၁ မ တပရငးမးက ရြယရြယ၊ သ႕မသားစ၊ ရြာသႀကးနင အျခားရြာသားမားက ေခၚယ ေတြ႕ဆခၿပး အျဖစအပကႏငပတသက၍ ေဆြးေႏြးခသည။ ေဆြးေႏြးမႈ ေနာကပငးတြင တပရငးမး ႏင သ၏ ေနာကလကမားက အျဖစအပကႏငပတသက၍ သတငးမားက မညသက ျဖန႔ေ၀ေန သညက ရြာသ႔ လာေရာကစစမးၿပး ရြာသားမားက ျပနာ မလပရန ၿခမးေျခာကခသည။ ယခ အခနတငေအာင ကးလြနခသမားက အျပစေပးအေရးယျခငးမရပါ။4

ကးလြနခေသာ ရာဇ၀တမႈမား၊ ကးလြနခရသ အမားအျပား၏ အသကအရြယမားႏင ကးလြနသမား အျပစေပး အေရးယမႈမရျခငး စသညတ႔ စနစတက ျဖစတညေနပသည ျမနမာစစတပအေနျဖင တငးရငးသား လထမား အေပၚ အၾကမးဖကဖႏပလေသာ ရညရြယခကက အေထာကအထားအျဖစ ျပသလကရသည။ အမးသမးမား အဖြ႕ခပ (ျမနမာႏငင)သည ကခငျပညနယႏင မြနျပညနယအတြငး အမးသမး ကေလးငယမားအေပၚ အပစ

4 သတငးရငးျမစ - Kachinland News

8 trsKd;orD;rsm;tzGJ@csKyf (jrefrmEkdifiH)

လက အဓမၼျပကငခမႈႏငအတ ရမးျပညနယအတြငး အသက (၈) ႏစအရြယ အမးသမး ကေလးငယတဥးက အဓမၼျပကငခမႈ (ေအာကတြငေဖာျပထားသည) က မတတမးမား ရရခသည။ ကးလြနခရသမားအေပၚ ပပး ကညေသာ ယႏရားမား ကငးမျခငးသည ဤရာဇ၀တမႈမား၏ စတပငးဆငရာ သကေရာကမႈမားက ပမကယျပန႔ သြားေစသည၊ ကးလြနမႈမားသည အမးသမးငယမားႏင ကေလးငယမား၏ ဘ၀က ေၾကမြပကစးသြားေစသည။ လငအၾကမးဖကမႈကးလြနခရသမားအေပၚ ထားရသည ပတ၀နးကငအျမငကလညး သတ႔၏ ထခကနာကငမႈ မားက ပမဆးရြားသြားေစခသည။

၂၀၁၂ ခနစ ႏ၀ငဘာ ၁၁ ရကေန႔တြင ရမးျပညေျမာကပငး သႏၷၿမ႕အနး ခါလြနရြာတြင အသက ၈ ႏစ အရြယ ကေလးငယတဥးက သႏၷအေျခစက အမတ ၁၆ စစဆငေရး ဗဟာ လကေအာကခ အမတ ၃၂၃ ေျချမန တပရငး မ စစသားတဥးက မဒနးကငခသည။ အနးအနားလယကြငးမားတြင မဘမား အလပသြားလပေနသျဖင စစသား ေရာကရလာသညအခါတြင ကေလးငယမာ သမ၏ ေမြးကငးစ ညမေလးက ထနးေနခသည။ စစသားေရာကလာၿပး ကေလးငယ၏ အခနးတြငးသ႔ အတငး၀ငေရာကကာ ကေလးငယက အပရာေပၚသ႔ အတငးတြနးလကာ မဒနးကငခသည။ တေယာကေယာကက ျပနေျပာခရင သတပစမယလ႔ အႀကမႀကမ ေျပာခသည။5

ဤအမႈအခငးမား၏ ႀကးေလးမႈသည တရားမ၀င အျပစေပးအေရးယခရမႈမ လြတကငးမႈ ရရထားေသာ စစသားမား အေပၚ မညသ႔မ သကေရာကမႈ မရခပါ။ အဆငျမငစစအရာရမားသည အရပသားမားအေပၚ လစလရႈၿပး ကးလြနခရသမားထက သတ႔၏ စစသားမားက ဥးစားေပးသည အေလအထက လႊမးမးေနသည။ လင အၾကမးဖကမႈမား ေနာကတြင စစသားမား၏ တရားဥပေဒေဘာငျပငပတြင ဆကလကလပေဆာငခေသာ လပရပမားသည ကးလြနခရသမားက ပမေၾကာကရြ႕ေစသညက မမတ႔ သတျပမသည။

ကရငန ျပညနယ ဖရဆတြင ၂၀၁၄ ခႏစ ဇနန၀ါရလ ၂၆ ရကေန႔က အမးသမးတဥးက မဒနး ျပကငရန ႀကးပမးမႈ ျဖစပြားၿပးေနာကတြင ဗလႀကးေအာငေဇာထြနးက နစနာေၾကးအျဖစ ျမနမာကပေငြ ၃ သနး (အေမရကန ေဒၚလာ ၃၀၀ ခန႔) ျဖင မဒယာမားက ေျပာဆျခငး အျခား ဆကလကလပေဆာငမႈမား ေဆာငရြကျခငး မျပလပရန အမႈက ေၾကေအးေစခသည။ ေဒသခ အမးသမးအဖြ႕က ေကးရြာရ ကးလြနခရသအမးသမးႏငေတြ႕ဆရန ႀကးပမးခေသာလညး

5 သတငးရငးျမစ - Kachinland News

“w&m;r#wr_twGuf ar#mfvifhcsufomay;yg” 9

ေလာေၾကးေငြလကခၿပး ျဖစသျဖင ေတြ႕ဆရန ျငငးပယခၿပး သတ႔အေနျဖင အျဖစအပကက ျပနလညေျပာျပသညအတြက ျဖစေပၚလာႏငသည ေနာကဆကတြ ကစၥရပမားအတြက စးရမ ပပနေနခၾကသည။6

စစတပပါ၀ငပတသကမႈသည ဤမႈခငးမားက စစမးစစေဆးရာတြင စစတပႏင ဆကႏြယေသာ အမႈအခငးမား သည ဥပေဒေဘာငျပငပတြငသာ အဆးသတမညက သရေနေသာေၾကာင ရတပဖြ႕အေနျဖင ေကာငးမြနစြာ ကငတြယရန စးရမေၾကာကရြ႕မႈမား ျဖစေစသည။7 မတတမးတငထားေသာ ရာဇ၀တမႈမားတြင စစမးစစေဆးမႈ မျပလပရန အမားဆးအသးျပေသာ အေၾကာငးျပခကမာ အေရးယရန 'အခကအလက မခငလ'ျခငးျဖစသည။8 ရတပဖြ႕ထက စစတပအငအား ပမမားျပားေသာ ေနရာေဒသမားတြင ဤအေျခခေပၚတြင အမႈအမားအျပား ပယချခငးခရၿပး တခါတရတြင တရားရးျပငပတြင အမႈေျဖရငးေကေအးရန ကးလြနခရသမာ ဆကလက ဖအားေပးခရသည။

အစးရ၏ အမးသမးမား ဘ၀တးတကျမငမားေရး အမးသားအဆင မဟာဗဟာ စမကနးတြင အမးသမးမား နင ကေလးငယမားအေပၚ လငအၾကမးဖကမႈ ပေပာကရန အသပညာေပးရနႏင ယငးတ႔က ကာကြယရနႏင အေရးယ ေဆာငရြကရန လထအဆင အစပးမႈမား အေကာငအထညေဖာရန ကတက၀တျပထားေသာလညး တငးရငးသား လ႔အဖြ႕အစညးမားတြင ယငးတ႔လပေဆာငရနအတြက အစးရအေနျဖင အရငးအျမစမား ခမတ ေပးျခငးမရပါ။ ထ အျပင လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈႏင လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားက ျဖစေပၚေစေသာ အေၾကာငးရငးမားက ဥပေဒတြင ထညသြငးထားျခငး မရေပ။ ရလာဒမာ ကးလြနခရသမားအတြက အမန တရားႏင တာ၀နခမႈမား လစလရႈခရျခငး ျဖစသည။

6 သတငးရငးျမစ - Kantarawaddy Times

7 တညေသာ အျပစေပးအေရးယျခငးမ ကငးလြတျခငး၊ တညေသာ ပစမား အစရငခစာတြင မတခက ျပခသည အတငး။ စာ ၃၄-၃၅။ ျမနမာတပမေတာ စစသားမားကးလြနခေသာ အသက ၂၈ ႏစအရြယ ကခငအမးသမး ဆြမလြတ ရြယဂာ ျပနေပးစြမႈနင ေပာကဆးမႈႏင မသားစ၏ အသနားခစာက ဗဟ တရားရးက ျငငးပယျခငးမားသည ျမနမာစစတပ လႈပရားမႈမားတြင တရားမ၀င အျပစေပးအေရးယမႈမ ကငးလြတေနၿပး ယငးရာဇ၀တမႈမားက ေသခာ စစမးစစေဆးရန တ႕ဆငးေနသည ရငးလငးေသာ ဥပမာျဖစသည။ သမေပာကဆးၿပး သးႏစေျမာကသည ၂၀၁၄ ေအာကတဘာ ၂၈ ရကေန႔အထ ဆြမလြတရြယဂာ မညသညေနရာတြင ရသညက မသရေသးေပ။

8 Reuters။ ‘မဒနးမႈက စစလကနကအျဖစ ျမနမာအသးျပဆ- အမးသမး အဖြ႕’ ၂၀၁၄ ခႏစ ဇနန၀ါရလ ၁၄ ရကေန႕။

10 trsKd;orD;rsm;tzGJ@csKyf (jrefrmEkdifiH)

tykdif; 2? ta=umif;⇔rsm;တရားမတမႈနင တာ၀နခမႈတရားမတမႈနင တာ၀နခမႈ

‘စစတပေတြက လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈ ဒါမမဟတ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈေတြက တာ၀နခဖ႔ စတမ၀ငစားဘး။ ဗလႀကး ဒါမမဟတ အရာရက မဒနးမႈကးလြနခရင သတ႔က ကးလြနခရတသေတြ အမကသြားၿပး ေတာငးပနၿပး ေလာေၾကး နညးနညးေပးလမမယ။ အႀကးဆး အရာရကေတာင အဒလ လပေနတယ။ တကယလ႔ စစသားေတြက အပစလက မဒနးကငတာက လသရငၾကားျဖစေအာင လပခ မယဆရင သတ႔က အေရးမယေသးခငမာ ခကခငးပ တျခားတပက ေျပာငးပစလကေလရတယ။’

လားဟ အမးသမး အစညးအရးေတြ႕ဆေမးျမနးမႈ၊ ၂၀၁၄ ခႏစ စကတငဘာ။လားဟ အမးသမး အစညးအရးေတြ႕ဆေမးျမနးမႈ၊ ၂၀၁၄ ခႏစ စကတငဘာ။

စာအပစာေစာင အေတာမားမားတြင မးေမာငးထးျပၿပး ျဖစသကသ႔ ျမနမာႏငင၏ ၂၀၀၈ ခနစ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒႏင ႏငငအတြငးရ တရားဥပေဒမေဘာင အျပနအလန ဆကစပမႈသည ျမနမာစစတပက အျပစေပးအေရးယျခငးမ ကငးလြတခြငေပးထားသည။9 ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအတြငးတြင အဓကကေသာ စာသားအေတာမားမားတြင စစတပအေနျဖင အရပဖက တရားရးမားႏင မသကဆငရန ျပဌာနးထားၿပး တရား၀င တာ၀နထမး ေဆာငမႈ၏ ရလာဒအျဖစ ျဖစေပၚလာခေသာ ရာဇ၀တမႈမားအေပၚ အျပစေပး အေရးယ ျခငးမလညး ကငးလႊတခြင ေပးထားသည။ စစတပက ကးလြနေသာ လငအၾကမးဖကမႈ၊ မဒနးျပကငရန ႀကးပမးမႈ၊ ႏပစကညႇငးပမးမႈ၊ အတငးအဓမၼ ေရႊ႕ေျပာငးမႈႏင အျခားလ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈဆငရာ အျဖစ အပကမား အားလးက စစခရးကသာ စရငႏငခြင ရသည။10 မၾကာေသးမ ရကသတပတမားအတြငးက လင အၾကမးဖကမႈတခက အရပသား တရားရးသ႔ လႊေျပာငးခေသာလညး ယငးသည နမနာ ပစတခ ျဖစလာမညဟ မေျပာႏငေသးပါ။11 စစခရးစနစ ေအာကတြင ရငဆငရေသာ အမႈမားအတြက ေနာကဆး ဆးျဖတခကမာ ကာကြယေရးဥးစးခပ လကထတြငရၿပး တရားလႊတေတာခပက ဆးျဖတပငခြငမရပါ။ ထမသာမက အရပသား တရားရးမားတြင စရငဆးျဖတေသာ အမႈမားက ဆးျဖတသည တရားသႀကးမားမာ စမခန႔ခြမႈႏင စစတပ၏

9 ျပညေထာငစ သမၼတ ျမနမာႏငင ဖြ႕စညးအပခပပ အေျခခဥပေဒ (၂၀၀၈)၊ ပဒမ ၂၀(ခ)၊ ၂၉၃(ခ)၊ ၂၉၄၊ ၃၁၉ ႏင ၄၄၅ တြငၾကည။10 ကြတခငၿမ႕နယ အေျခစက တပဖြ႕၀ငတဥးက အသက ၁၅ ႏစအရြယ ကခငကေလးငယတဥးက မဒနးကငသညဟေသာ စြဆခကျဖင စစခရးက တပရငးဌာနခပက အမန႔မရပ ထြကခြာမႈျဖင စစသားက ေထာငဒဏ ၁ ႏစခမတၿပးေနာက အရပဖက တရားရးသ႔ လႊေျပာငးေပးခသည။

11 ယေက အစးရ ႏငငျခားေရးႏင ဓနသဟာယရး၊ ‘စးရမဖြယရာ - ျမနမာျပည။ ေနာကဆးထတ ၂၀၁၄ ခနစ စကတငဘာ ၃၀ ရက။

“w&m;r#wr_twGuf ar#mfvifhcsufomay;yg” 11

2010 - 2014 ckESpftwGif; jrefrmwyfrawmfrS usL;vGefcJhaom vdifykdif;qkdif&musL;vGefr_jy ajrykH

12 trsKd;orD;rsm;tzGJ@csKyf (jrefrmEkdifiH)

ၾသဇာသကေရာကမႈ လေလာကစြာ ကငးလြတျခငး မရသကသ႔ ဘကလကမႈကငးျခငးႏင ထေရာကမႈတ႔လညး မရေပ။12 ျမနမာႏငငေရး အစတအပငးမား အျပနအလန ဆကစပေနမႈသညလညး ျမနမာတပမေတာက အျပစေပး အေရးယျခငးမ လြတကငးမႈက ျဖစေပၚေစသည။

ျမနမာျပစမႈဆငရာ ဥပေဒ ပဒမ (၃၇၅) ႏင (၃၇၆) တ႔အရ မဒနးမႈက ရာဇ၀တမႈအျဖစ သတမတထားၿပး တရားရး အေနျဖင ျပစမႈကးလြနေသာ ကးလြနသက တသကတကၽြနး ေထာငဒဏအထ အျပစေပးအေရးယႏငေသာ လညး ယငးရာဇ၀တမႈမားက ကးလြနေသာ စစသားမားအား ျပငးျပငးထနထန အျပစေပး အေရးယမႈမား ကယကယျပန႔ျပန႔ ရမေနေသးပါ။ ျမနမာႏငင တရားစရငေရးစနစ၏ ပြငလငးျမငသာမႈ အားနညးျခငးသည လငအၾကမးဖကမႈ ကးလြနခရသအတြက အမနတရား၊ နစနာေၾကးႏင ျပနလညထေထာငမႈမား ရရႏငစြမးက ကဆငးေစရသာမက ေဒသခရမား၏ ဥပေဒစးမးေရး အားထတမႈမားကလညး ထခကေစသည။ ဤစဥးစား ေတြးေခၚပသည တရားစရငေရးအဆငဆင၏ နမနာမားအားလးတြင စမ၀ငေနၿပး ေဒသခရမားအေနျဖင စစသား မားအေပၚ ရာဇ၀တျပစမႈအရ အေရးယရန လပေဆာငထားေသာ လပေဆာငမႈမားအား ဆးဆးရြားရြား သကေရာကေစသည။

‘စစတပက မဒနးကငတသေတြက ရက 'ဒါဟာ အမားကေလးပ' 'သတ႔ လပခငလ႔ လပတာမဟတပါဘး' ဆၿပး ခြငလႊတေလတယ။ သတ႔က စစတပန႔ေပါငးၿပး တရားရးက သြားမယအစား ကးလြနခရသက ေလာေၾကးလကခေအာင လပေလရတယ။’

လားဟ အမးသမး အစညးအရးေတြ႕ဆေမးျမနးမႈ၊ ၂၀၁၄ ခႏစ စကတငဘာ။လားဟ အမးသမး အစညးအရးေတြ႕ဆေမးျမနးမႈ၊ ၂၀၁၄ ခႏစ စကတငဘာ။

မြနျပညနယ ၀ယကေကးရြာ အနး ၂၀၁၄ ခႏစ ဇနန၀ါရလ ၂၆ ရကတြင အသက ၄၃ ႏစအရြယ မြနအမးသမးတဥးသည ျမနမာစစတပ အရာရတဥး၏ မဒနးကငရန ႀကးပမးမႈေၾကာင ႀကးမား ေသာ ထခကဒဏရာမား ရရခသည။ အခငးျဖစပြားရာတြင ကကနရစခေသာ မတပတငေၾကာင ကးလြနသမာ အမတ ၃၁၅ လကနကႀကး တပရငးမ ဒတပၾကပ ရမငးထြနးျဖစေၾကာငးသရသည။ ဒဏရာမား ျပငးထနမႈေၾကာင အမးသမးက ေကးရြာေဆးခနးတြင ပထမ ကသၿပး ေနာကပငး ေမာလၿမငေဆးရႏင ေနာကဆးတြင ရနကနေဆးရတြင ေဆးကသခရသည။

12 ကလသမဂၢ “အထးကယစားလယ၏ ျမနမာႏငငလ႔အခြငအေရး အေျခအေနအေပၚအစရငခစာ၊ ယနဟလး၊ ၂၀၁၄၊ စကတငဘာ ၂၃ ရက၊ ေအ/၆၉/၃၉၈၊ စာ - ၁၈ တြငၾကည။ အမးသမးမားအဖြ႕ခပ (ျမနမာႏငင) တညေသာ အျပစေပးအေရးယမႈမကငးလြတျခငး၊ တညေသာ ပစမားတြငလညးၾကည။ စာ ၃၂-၃၃။

“w&m;r#wr_twGuf ar#mfvifhcsufomay;yg” 13

အမႈက အမတ ၃၁၅ လကနကႀကးတပရငး တပရငးမးက တငၾကားသညအခါ ကးလြနသက မညသ႔မ အေရးယေဆာငရြကျခငး မျပလပပါက ေဆးကသစားရတ ကခေပးမညဟ သက ကမးလမးခသည။ အကးဆကအေနျဖင ၀ယကေကးရြာ အပခပေရးမးက ကးလြနခရသ အမးသမး၏ ခငပြနးျဖစသက အေရးယတငတနးျခငး ျပလပမညမဟတေၾကာငး လကမတ ေရးထးေစခသည။ အမးသမးမာ ၂ လၾကာေအာင ေဆးရတက ကသခရသည။

စစတပသတငးမားအရ ကးလြနသက ေထာင ၇ ႏစ အျပစေပးသညဟ ၾကားရေသာလညး ကးလြနခရသ၏ ေရ႕ေနအေနႏင မညသည အေထာကအထားကမ မေတြ႕ခရပါ။ ၂၀၁၄ ခနစ ေအာကတဘာလအထ အရပဖက ၾကားနာမႈလပေဆာငချခငး မရသကသ႔ ကးလြနသ မညသည ေနရာတြင ေရာကရေနသညကလညး မသရရပါ။13

တရား၀င တရားစရငေရး စနစတြင ယၾကညမႈ တညေဆာကေရး လပငနးစဥတြင လထအရာရမားႏင ေအာက ေျခအဆင ျပညသတဥးခငးအၾကား အျပနအလန ဆကဆမႈမာ အေရးႀကးေပသည။ ဗဟအဆငတြင ပြငလငး ျမငသာမႈႏင စြမးရညျမႇငတငမႈမားက တးတကျမငမားေအာင စမခကမား လပေဆာငေနခနတြင တရားစရငေရး လပငနးစဥမားအတြငး လအမားအျပား၏ အေတြ႕အၾကတြင ဥပေဒမလပေဆာငမႈနင ခြျခားဆကဆမႈမား ဆကလကလႊမးမးလက ရေနဆျဖစသည။ ယငးသ႔ ျဖစရျခငးမာ လထအရာရမားအေနျဖင ရာဇ၀တမႈ လပငနး ေဆာငတာမားက အစပးရန လကတြန႔ေနျခငးေၾကာငသာမကပ ျမနမာႏငင၏ တရားစရငေရးတစလးတြင လြတလပမႈမာ အကန႔အသတရေနျခငးေၾကာငလညးျဖစသည။14 စမခန႔ခြမႈက အျမငဆးတရားစရငေရးအဖြ႕၀ငမား အေပၚ ၾသဇာ အာဏာကငသးေသာ အတငးအတာသည ရာဇ၀တမႈမားအေပၚ အမနတရားႏင တာ၀နခမႈက ကငသးမႈအေပၚ တကရကသကေရာကလကရသည။15

စစတပအတြက တာ၀နခမႈ ကငးမေနျခငးသည စစသားတဥးခငးက စစခရးတငၿပး ေပာကကြယသြားသကသ႔

13 သတငးရငးျမစ - မြနျပညလ႕အခြငအေရးေဖာငေဒးရငး (၂၀၁၄)။ တရားမတမႈက ေျခရာေကာကျခငး။ ျမနမာႏငင၏ အတတက ထငဟပျခငးႏင အနာဂတအတြက ေမာလငျခငး။ စာ- ၆၁။ ျဖညစြက အခကအလကက WLB ကြငးဆငး ၀နထမးမားမ ေပးပ႔သည။

14 အသြငကးေျပာငးေရးကာလ အမနတရားေဖာထတေရး ႏငငတကာ စငတာ (ICTJ) (၂၀၁၄) ျမနမာအသြငကးေျပာငးေရးတြင အမနတရားေဖာထတေရး လမးေၾကာငးရာေဖြျခငး။ စာ - ၇-၈။ နစဆင၊ အတခ ဂလငး၊ စ၊ ခစေစာ၊ ေကပ၊ ေအာငလငး၊ တ၊ ႏင အာႏး၊ အမ (၂၀၁၃) ျမနမာႏငင ျပညနယႏင တငး ေဒသႀကး အစးရမား။ စာ - ၁၃-၁၅ တြငလညး ၾကည။

15 ကခငျပညနယႏင ရမးျပညေျမာကပငး၊ ဘနးကနကးမႈ ေငြေၾကးေထာကပျခငးႏင စစဆငေရး၊ ျမနမာအစးရ၏ နမနာလပေဆာငမႈ သးသပခက၊ ကခင အမးသမး အစညးအရး (ထငးႏငင) (၂၀၁၄)၊ တတတဆတထးစစ၊ ျမနမာစစတပ၏ မဟာဗဟာမားက ကခင မးယစေဆး ျပနာက ဘယလ မးထး ေပးေနသလ၊ စာ - ၁၂ ႏင စာ ၃၅-၃၇။

14 trsKd;orD;rsm;tzGJ@csKyf (jrefrmEkdifiH)

ပမန ျဖစလကရေနသည။ ရာဇ၀တမႈတခအေပၚ စစမးစစေဆးမႈက ရမားက စစတပက လႊေျပာငးေပးအပလက သညႏင တၿပငနက သတ႔အေနျဖင အမႈႏငပတသကသည အခကအလကမားက အမားျပညသ သရေအာင လပေဆာငရန တာ၀နချခငး မရေတာေပ။ ယငးသ႔ျဖင ကးလြနခရသ၊ ရႏင တရားေရးဆငရာ ကယစားလယ မားသည တရားမတမႈရရေရးရရန လပႏငေခမာ အလြနအမငးနညးပါးသြားသညက အသအမတျပလာရသည။ ဤပစျဖင တရားစရငေရး လပေဆာငမႈမားက ဆယစႏစမားစြာ ျဖတသနးလာျခငးျဖင စစတပတပဖြ႕၀ငမား ကးလြနေသာ ရာဇ၀တမႈမားက တရားမတမႈရရေရး ႀကးပမးရန ကးလြနခရသတြင ယၾကညမႈ မရပျဖစလာ ရသည။16

၂၀၁၄ ခနစ ဧၿပ ၁၀ ရကတြင စစသားႏစဥးက လမးေပၚတြငေမာငးလာေသာ အသက ၁၇ ႏစ အရြယ 'မေဘာက' ၏ ေမာေတာဆငကယအား တားၿပး ဓါးျဖငေထာကက အနးဆးရြာႏင ေလးမင ခန႔ေ၀းေသာ လမရသည လယတတခသ႔ အတငး အဓမၼေမာငးသြားေစခသည။ လြတေျမာကရန ရနးကနမႈႏင ေအာဟစ အကအညေတာငးမႈမားလပခေသာလညး စစသားမားက လယတတြင ထပကာ ထပကာ မဒနးျပကငခသည။ ေနာကတေန႔တြင 'မေဘာက' သည ထြကခြာခြငရခၿပး ကးလြနသႏစဥးက စစတပရရာသ႔ ပ႔ေပးခရသည။ ျဖစပကခသညမားက မသားစအား ေျပာျပ ၿပးေနာက ခကခငးမသားစက ရစခနးသ႔ သြားေရာကတငၾကားၿပး ေဆးစစခက ရယခသည။

ေျခာကပတၾကာေသာအခါ ရမားက ကးလြနသမားအေပၚ အမႈဖြငအေရးယထားျခငးမရေၾကာငး ထတေျပာခသည။ ကးလြနသထမ တဥးက မညသမည၀ါ ျဖစေၾကာငး ေဖာထတႏငေသာလညး စစတပက ရႏင ပးေပါငးေဆာငရြကရန ျငငးဆခၿပး စြပစြခရသအား ေမးျမနးခြငက ျငငးဆခသည။ တဆကတညးမာပင စစတပက စြပစြခရေသာ စစသားမာ ခြငျပနေနၿပး မညသညေနရာတြငရ ေၾကာငးမသဟ ရငးျပခသည။ အမႈမာ ဘဘစ အငတာဗးႏင အာရ လ႔အခြငအေရး ေကာမရင၏ ေတာငးဆမႈတ႔ေၾကာင လသရငၾကားျဖစခေသာလညး ကးလြနသအား ယခထကတင ၾကားနာ စစေဆးရန ေခၚယျခငးမရပ မသားစမာသာ ရမား၏ အနးကပေစာငၾကညျခငး ခေနရသည။17

16 ပေလာင အမးသမး အဖြ႕သည ၂၀၁၄ ခႏစ ဇႏၷ၀ါရလမ စတင၍ ရမးျပညေျမာကပငး ပေလာငေဒသအတြငး အစးရက ကးလြနေသာ လငအၾကမးဖကမႈ သးျခားအမႈ ၂ ခက မတတမးတငထားသည။ ကးလြနခရသ ႏစဥးလးက လအမားသရပါက တရားေရး လပငနးစဥမားတြင သကေရာကမႈမား ျဖစလာမညႏင ေဒသခ အာဏာပငတ႔၏ တန႔ျပနမႈမားက စးရမသျဖင သတ႔အမႈမားက လ႔၀ကထားရန ေတာငးဆခၾကသည။ သတငးရငးျမစ- ပေလာင အမးသမး အဖြ႕။

17 သတငးရငးျမစ - အာရ လ႔အခြငအေရး ေကာမရင၊ ‘ဆယေကာသက မနးကေလးက မဒနးကငေသာ စစသားမား အေရးယ မခရ’၊ ၂၀၁၄ ခနစ ေမ ၂၇ ရက၊ ျဖညစြက အခကအလကမားက WLB ကြငးဆငး၀နထမးမားက ေပးပ႔သည။

“w&m;r#wr_twGuf ar#mfvifhcsufomay;yg” 15

တရားစရငေရး လပငနးစဥမားအတြက ေငြကနေၾကးကမားျခငးသညလညး တရားစြဆျခငးမားက လအမား မျပလပလသည အေရးႀကးသည အေၾကာငးရငးတချဖစသည။ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကကးလြနခရသ အမား အျပားအတြက အတားအဆးသဖြယျဖစေနသည ကနကစရတမား၊ ေရ႕ေနခ၊ ခရးသြားလာစရတႏင မသားစ မားအား ပပးရနအတြက အလပဆကလပရန လအပေနျခငးနင ကေလးေစာငေရာကစရတမားသည အမန တရားက ရာေဖြမည မရာေဖြမညက ေရြးခယရာတြင ႀကးမားေသာ ၀နထပ၀နပးမား ျဖစေစသည။ ပြငလငး ျမငသာမႈနညးပါးေသာ စစခရးမားတြင အမႈအခငးအမားစက အဆးသတျခငး သ႔မဟတ ပယဖကခရျခငး တ႔ေၾကာင ကးလြနခရသမားသည သတ႔အေပၚ ကးလြနေသာ ရာဇ၀တမႈမားအတြက အမနတရားက ျငငးပယခရမႈမား အစဥအလာလ ျဖစလာခသည။ စစတပအေပၚ တရားစြဆၿပး အမနတရား ထတေဖာမႈတြင အျပစေပးအေရးယမႈမ ကငးလႊတမညက သရေနျခငးႏင အဓပၸါယရသည အမနတရားရရန အခြငအလမး အနညးငယသာ ရမႈတ႔ေၾကာင ကးလြနခရသ အမားအျပားမ တတတဆတသာ ေနတတၾကျခငးျဖင ပြငလငး ျမငသာမႈနင တာ၀နခမႈသည အဆင တငးတြင ပမနညးပါးသြားေစသည။

ကးလြနခရသက တရားရးမာ အမႈတငၾကားတအခါ သတ႔ မသားစေတြ ဆငးရသြားၾကတယ။ မသားစေတြ အေနန႔ ေရ႕ေနခေပးဖ႔ ရသမက ေရာငးၾကရတယ။ ဒါေၾကာင တရားရးမာ အေရးယခရတလက နညးတယ။ တကယလ႔ ဆငးရတာက ေရြးမလား တရားမတမႈ မရတာက ေရြးမလားဆရင အမားစက တရားမမတမႈ ကပေရြးခယလကရတယ။’

ကခငအမးသမး အစညးအရး (ထငးႏငင) ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈ၊ ၂၀၁၄ စကတငဘာ။ကခငအမးသမး အစညးအရး (ထငးႏငင) ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈ၊ ၂၀၁၄ စကတငဘာ။

ေအာကေျခအဆငတြင ပြငလငးျမငသာမႈနင တာ၀နခမႈစနစမားက အားျဖညရာတြင လမႈအဖြ႕အစညးမား၏ အခနးက႑သည အေရးပါလာသည။ ယငးအဖြ႕အစညးမားသည ကးလြြနခရသမား၏ ဥပေဒေၾကာငးအရ တရားစြဆမႈအတြက ေငြေၾကးအေထာကအပေပးရသာမက (အစးရ၏ အမးသား မဟာဗဟာတြင ေဖာျပထား သကသ႔) လ႔အဖြ႕အစညးအတြငး အသပညာမားျမႇငတငျခငး၊ တာ၀နခမႈ ဓေလထးစတခက တညေဆာကျခငး ႏင ျမနမာႏငင၏ ႏငငတကာ ဥပေဒမားအေပၚ တာ၀နရမႈက သနားလညလာေစေရးတ႔အတြကပါ အေရးပါသည အခနးက႑မ ပါ၀ငလကရသည။ သ႔ရာတြင ယငးရညမနးခကမား ရရေအာင ေဆာငရြကေနေသာ လ႔အခြင အေရး ကာကြယေစာငေရာကသမားက ပစမတအျဖစ သတမတခေနရဆျဖစသည။18

18 သတငးရငးျမစ - မြနျပညလ အခြငအေရးေဖာငေဒးရငး၊ တရားမတမႈကေျခရာေကာကျခငး။ ျမနမာႏငင၏ အတတက ထငဟပျခငးႏင အနာဂတအတြက ေမာလငျခငး။ စာ- ၁၃-၁၄။

16 trsKd;orD;rsm;tzGJ@csKyf (jrefrmEkdifiH)

‘ကြငးဆငး၀နထမးေတြက သြားေတြ႕ခငးတယ။ ဒါေပမယ သတ႔ကျဖစလာမာက ေၾကာကၾကတယ။ အလားတပ အဒအမက ေရာကဖ႔ သတ႔ေတြက စစတပထနးခပထားတ ေနရာ ေတြက ျဖတသြားရတယ။ ဆလတာက သတ႔အေနန႔ အၾကမးဖကမႈ ဒါမမဟတ ခးေဖာကခရမယ အႏရာယ ၾကၾကရတယ။’

ေနာအနးလ။ ဒမကေရစႏင ၿငမးခမးေရး ကြနယက (DPN)၂၀၁၄ ခနစ ၾသဂတလ။ေနာအနးလ။ ဒမကေရစႏင ၿငမးခမးေရး ကြနယက (DPN)၂၀၁၄ ခနစ ၾသဂတလ။

ျမနမာႏငငတလႊားရ လမႈအဖြ႕အစညးမားႏင ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးမႈမားအရ ဥးသနးစန အစးရလကထကတြင အာမခခကေပးထားေသာ တရားဥပေဒအခြငအလမးသည ယငးတ႔ေတြ႕ၾကေနရေသာ အေႏာကအယက အတငး အတာက ေလာနညးသြားေစျခငး မရသညက ေတြ႕ရသည။ ယငးသည ျမနမာအစးရ၏ လကရ ခဥးကပပက ေဖာျပေနသည။ ႏငငတကာက အသအမတျပေသာ ဥပေဒျပေရးအဆငက လပေဆာငေသာလညး ေအာက ေျခတြင ျဖစပကေနေသာ ေၾကာကမကဖြယ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈ ကးလြနေနမႈမားက ဆကလက လစလရႈထားသည။ အစးရက အကာအကြယေပးရန ကတက၀တျပထားေသာ အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား ပမနဆကရေနျခငးသည ျမနမာႏငင တ၀မးတငးရငးသား လ႕အဖြ႕အစညးမားအတြငး အသြငလကၡဏာအျဖစ ဆကလကရေနဆျဖစသည။ မၾကာေသးမ လမားအတြငးက ေျမယာသမးဆညးမႈမားသည ယငးက ပမထငရား ေစသည အေထာကအထားတချဖစသည။ ယငးသညပင တငးရငးသား လ႕အဖြ႕အစညးမားအတြငး စစတပမား ပမတးပြားမႈအတြက အေရးပါေသာ အေၾကာငးရငးခတချဖစၿပး တငးရငးသားမားအေပၚ လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမား ပမတးပြားေစရန တြနးအားျဖစေစသည။

ရငးႏးျမႇပႏမႈနင အျပစေပးအေရးယမႈမ ကငးလြတျခငးရငးႏးျမႇပႏမႈနင အျပစေပးအေရးယမႈမ ကငးလြတျခငး

‘ကၽြနမတ႔ စစတပန႔ ျပညသ႔စစေတြရ႕ ေျမယာသမးမႈေတြ၊ ႏပစကတာေတြ မးယစေဆး၀ါး ကစၥေတြန႔ အၾကမးဖကမႈေတြ အမားအျပားက ေတြ႕ရတယ.. တကယလ႔ ေျမသမးခရတယဆရင ျပနေတာငးခငတ လက ပငဆငတအေၾကာငး စာရြကစာတမးေတြ ျပရတယ။ ဒါေပမယ လေတြက ဘာစာရြကစာတမးမ မရပ သားစဥေျမးဆက ေျမယာေတြက လပခၾကတာျဖစၿပး အရငတနးကလ အဒါေတြ ဘယတနးကမ မလခဘး။ ဒါေတြ မရတအတြက ရေတြက သတ႔ေတာငးဆတာက အေရးယ စစမးမေပးဘး။’

လားဟ အမးသမးအစညးအရးေတြ႕ဆေမးျမနးမႈ။လားဟ အမးသမးအစညးအရးေတြ႕ဆေမးျမနးမႈ။

“w&m;r#wr_twGuf ar#mfvifhcsufomay;yg” 17

တညေသာ အျပစေပးအေရးယမႈ ကငးလြတျခငး၊ တညေသာ ပစမား အစရငခစာထတေ၀ၿပး ေနာကပငးမစ၍ ေျမယာသမးဆညးမႈမားႏင အးအမမမား ျမနမာျပညအႏ႔တးပြားလာေနျခငးအေပၚ ႏငငတကာ အသငးအ၀ငး၏ စးရမပပနမႈမား တးပြားလာေနခသည။19 အစးရစစတပ အေျခစကစခနးမားက အငအားတးခ႕ျခငးအားျဖင အရပသားမား၏ လၿခေရးအႏရာယ ပမဆး၀ါးလာေစလကရၿပး စစဆငေရးထးစစမားႏင လငအၾကမးဖကမႈမား တကရကဆကႏြယေနသညက အမးသမးမားအဖြ႕ခပ (ျမနမာႏငင)၏ အဖြ႕၀ငအဖြ႕အစညးမားက ျပညစ လေလာကစြာ မတတမးတငထားခၿပးျဖစသည။20 မၾကာေသးခငႏစမားအတြငး အစးရအေနျဖင တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႕အစညးအမားအျပားႏင အပစအခတရပစေရးအတြက ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးခေသာလညး အပစအခတရပစေရးေဒသမားအတြငး စစအငအားမား ပမတးပြားလာလက ရေနသည။21

အပစအခတရပစေရး သေဘာတညခကမား၊ ေျမယာသမးဆညးမႈနင လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား ဆကစပ ေနျခငးသည တငးရငးသားျပညသလထအတြက အဓကစးရမမႈအျဖစ ဆကလကရေနခၿပး ၿငမးခမးေရး တညေဆာကမႈလပငနးစဥအတြက အေရးပါေသာ ကစၥရပလညး ျဖစသည။ ႏငငတကာမ ေငြေၾကးေထာကပမႈ ျပလပထားေသာ "ဖြ႕ၿဖးေရး စမကနးမား"က ေဒသခ ျပညသလထႏင အဓပၸါယရေသာ ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးမႈ မရပ သဘာ၀ သယဇာတ အရငးအျမစျပနာမား ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးမႈ စားပြ၀ငးသ႔ မေရာကရလာေသးပ ဆကလက လပေဆာငလာေနျခငးသည ယငးစးရမပပနမႈမားက ပမတးမားလာေစသည။22 ယငးမေသခာ မေရရာမႈမားႏင အတ အပစအခတရပစေရး ေဒသအမားအျပားတြင ၿငမးခမးေရး ျဖစမလာသညအျပင တပအငအားမား တးမား လာၿပး လငအၾကမးဖကမႈမား ပမတးမားလာလကရသည။

ဖြ႕ၿဖးေရးစမကနးမား အေကာငအထညေဖာရာတြင ေျမယာမား အမားအျပား လအပရသာမက ရငးႏးျမႇပႏမႈ ေနရာမား၏ လၿခေရး အာမခခကရေစရန လၿခေရး တပဖြ႕၀ငမားကလညး ခထားလာရသည။ ယငးသည

19 ကယဗင ၀ဒစ။ ‘ေျမယာသမးယမႈမား၏ ႏငငေရး ခႏၶာေဗဒ၊ ျမနမာတငးမစ။ ၂၀၁၄ ခနစ မတ ၁၀ ရက။ အစးရ၏ “အမးသား ေျမယာအသးျပေရး မ၀ါဒ မၾကမး” ျဖန႔ေ၀ျခငးသည ႏငငတကာအဖြ႕အစညးမားက ‘အမးသား ေျမယာအသးျပေရးမ၀ါဒ၏ အဓက ရညရြယခကမာ ႏငငျခား တကရက (အႀကးစား) ရငးႏးျမႇပႏမႈမားမား ရရႏငရန တညေဆာကပ ပတ၀နးကငက ေဖာေဆာငျခငး ျဖစပရၿပး သနးႏငခေသာ လယသမားမားအတြက ႀကးမားေသာ ထခကမႈ ရေစႏငသည။... ‘ ႏငငတကာ အဖြ႕အစညး ‘စးပြားေရး လလားသလား ဆငးရသားမားက လလားသလား။ အမးသား ေျမယာအသးျပမႈမ၀ါဒက အဓပၸာယ ေဖာဆျခငး’ ၂၀၁၄ ခနစ ေအာကတဘာ ၂၃ရက။

20 ဖရးဘားမား ရနးဂား။ ‘ကခငျပညနယႏင ရမးျပညနယေျမာကပငး ျမနမာတပမေတာ ေနာကဆး အေျခအေန’၊ ၂၀၁၄ ခနစ ေအာကတဘာ ၂၇ ရက။21 ဥပမာ - ၂၀၁၂ ခနစ အေစာပငးက အျပနအလန အပစအခတရပစေရး သေဘာတညမႈေနာကပငးတြင ဖာပြနၿမ႕နယအတြငး ျမနမာတပမေတာ စစစခနး ၁၀ ခက တညေထာငခသည။ The Border Consortium (၂၀၁၄)၊ အစအစဥ အစရငခစာ ဇႏၷ၀ါရ - ဇြန ၂၀၁၄၊ စာ ၁၃။

22 ကရငၿငမးခမးေရး ပပးမႈကြနယက (၂၀၁၄) ျမနမာႏငင အေရ႕ေတာငပငးေဒသအတြငး ဂပနႏငငတကာ ပးေပါငးေဆာငရြကေရး ေအဂငစ၏ ဖြ႕ၿဖး တးတကေရး ပၾကမးက ေ၀ဖနျခငး။

18 trsKd;orD;rsm;tzGJ@csKyf (jrefrmEkdifiH)

ျမနမာတပမေတာႏင တငးရငးသား ျပညသ႔စစမားက တငးရငးသား ေဒသမားအတြငးရ ယငးတ႔၏ "ဖလေရး" စမကနးမားက23 ေငြေၾကးထတေပးသည ႏငငတကာ ရငးႏးျမႇပႏသမားနင ဤလပငနးစဥအတြငး လကတြ ေဖာမားျဖစလာေစသည။ အပစအခတရပစေရး ဧရယာမားအတြငး စစအငအားမားတးမားလာျခငးသည အးအမမမႈႏင လငအၾကမးဖကမႈမားအေပၚ ေၾကာကရြ႕မႈမားက အသစတဖနျပနျဖစေစၿပး အဆးရြားဆး ေနာကဆကတြ ပကစးမႈမားက ျဖစေစသည ေရႊ႕ေျပာငးမႈႏင လကနကးမႈမားကလညး ျဖစေစသည။24

‘၂၀၁၃ ခႏစအတြငးမာ အးအမစြန႔ပစ ထြကခြာၾကရသေတြအေနန႔ ထြကေျပးရတ အဓက အေၾကာငး ရငးေတြထမာ လငအၾကမးဖကမႈလညး ပါ၀ငပါတယ။ ထြကေျပးတ အခနမာေကာ အးမအမမ အေျခအေနမာပါ အရပသားေတြဟာ လငအၾကမးဖကမႈ အႏရာယ ဆကရေနပါတယ။ အထပထပ အႀကမႀကမ ေရႊ႕ေျပာငးရၿပး ေရရညျဖစလာတအခါ လငအၾကမးဖကမႈန႕ မဒနးျပကငမႈေတြက ကာကြယႏငတ ထေရာကတ ယႏရားေတြဟာ လး၀မရတာမး ဒါမမဟတ အကန႔အသတရတာမး ျဖစလာတယ။’25

တငးရငးသား လမးစမားႏင အစးရ စစတပအၾကား မယၾကညမႈသည နကနကရႈငးရႈငး အျမစတြယလကရသည။ ျမနမာတပမေတာ၏ တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႕အစညးမားႏင ျဖစပြားခေသာ ႏစေပါငးရညၾကာ ပဋပကၡ သမငးေၾကာငးအတြငး အရပသားမားက ပစမတျပလပျခငးသည ထငးေခြ၊ ေရခပကသ႔ ပမနအကဆး လပငနး မားလပေဆာငရာတြငပင အေၾကာကတရား ျမႇပႏထားသကသ႔ျဖစျခငးေၾကာင မဖတေခၚေသာ အၾကမးဖကမႈ မားက ရရေစသည။26 ရမးျပညနယ အေရ႕ပငးတြင ရငးႏးျမႇပႏမႈမားသည ျမနမာစစတပႏင ျပညသ႔စစ အေျမာကအမားက ေငြေၾကးပပးမႈမားေပးလကရၿပး တရား၀င အျပစေပးအေရးယခရျခငးမ ကငးလႊတလက ျပမေဆာငရြကျခငးတ႔ေၾကာင တကရက ေနာကဆကတြ အကးဆကအျဖစ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမာက တးပြားေစသည။27 ထ႔အျပင တငးရငးသားေဒသမားအတြငး ရငးႏးျမႇပႏမႈမားသည တငးရငးသား လ႕အဖြ႕

23 Th e license given to the Burma Army to ‘build its own industrial and technological base’ following the passage of the State-Owned Economic Enterprise Law in 1989 has been key to the mass land confi scation across ethnic regions of Burma. See Aung Myoe, M. (2009) Building the Tatmadaw: Myanmar armed forces since 1948. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies, and; Taylor, R. (2008) Th e State in Myanmar. Hawaii: University of Hawaii Press

24 See Karen Rivers Watch(2014) Afraid to go Home: Recent Violent Confl ict and Human Rights Abuses in Karen State

25 အေထြေထြ အတြငးေရးမးခပ အစရငခစာ (၂၀၁၄)၊ “ပဋပကၡႏင ဆကႏြယေသာ လငအၾကမးဖကမႈ”၊ စာ ၂၊ ကလသမဂၢလၿခေရး ေကာငစ26 ကရငၿငမးခမးေရး ပပးမႈကြနယက (၂၀၁၄) ျမနမာႏငင အေရ႔ေတာငပငးေဒသအတြငး ဂပနႏငငတကာ ပးေပါငးေဆာငရြကေရး ေအဂငစ၏ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး ပၾကမးက ေ၀ဖနျခငး။ စာ ၁၃။

27 လားဟ အမးသမး အစညးအရးေတြ႕ဆေမးျမနးခက။ ၂၀၁၄ စကတငဘာ။

“w&m;r#wr_twGuf ar#mfvifhcsufomay;yg” 19

အစညးမား၏ အမနတကယ လအပခကႏင ျမနမာစးပြားေရး ျပျပငေျပာငးလမႈမားအတြက လအပခကျဖစေသာ တနညးအားျဖငဆေသာ ႏငငတကာအသငးအ၀ငးႏင ေနျပညေတာက တငးရငးသားေဒသမားတြင ေရရည တညတေသာ ၿငမးခမးေရးရရေစရန ဗဟခကမျဖစေသာ အေျခခအေဆာကအဥးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ လကၡဏာက အနညးအကဥးသာ ေတြ႕ရရသည။28

ျမနမာႏငငအတြငး လငအၾကမးဖကမႈနင ကား၊မတနးတညမမႈမရျခငးတ႔၏ အေျခခ အေၾကာငးရငးမားက တကဖကရန အစးရ၏ ကတက၀တမားရေသာလညး တငးရငးသ အမးသမးမားအေနျဖင ယေန႔အခနထ ယငးတ႔၏ ေန႔စဥဘ၀မားက စစတပမ ဆကလကဖႏပ ေႏာကယကမႈမားႏင ႀကေတြ႕ေနရသည။ ထ႔အျပင ၎တ႔ရပရြာတြင စစတပ တပဖြ႕၀ငမား ပမမားျပားလာၿပး လငအၾကမးဖကမႈဆငရာ အမနတရားရာေဖြ ေဖာ ထတမႈ နညးလမးမားမရပ စစတပ၏ တာ၀နရသမားပါ၀ငသည အၾကမးဖကကးလြနမႈမားက ဆကလက ခစားႀကေတြ႕ေနရ သည။

လကရအေျခအေနတြင ဥးသနးစန အစးရက သတမတျပဌာနးၿပး စစတပက လၿခမႈက ေပးထားေသာ "စးပြားေရး ဖြ႕ၿဖးမႈ" သည ျမနမာႏငငရ တငးရငးသ အမးသမးမား၏ အေျခခ လ႔အခြင အေရးမားအေပၚ ျငငးပယမႈက ေဖာေဆာငလကရသည။ အမးသမးမားအေပၚ ခြျခားဆကဆမႈက အဆးသပ ေစရနႏင ႏငငတလႊား ေရရည တညတခငၿမေသာ ၿငမးခမးေရးက တညေဆာကသညလပငနးစဥမားက ျမႇငတငသြားမညဆသည ကတက၀တ အမားအျပားရေသာလညး ယငးမာ စနေခၚမႈတရပအျဖစ တညရေနလကရသည။

28 ကြငးဆငး၀နထမးတဥး ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈတြင မတခကျပသညအတငး ‘ကမၸဏေတြက ရငးႏးျမႇပႏမႈေတြ ယလာတယ ဆေပမယ ကားလမးေတြ၊ လပစစ သြယတနးမႈ၊ ေဆးရ သ႔မဟတ ေကာငးမားမာ ေျပာငးလမႈ မရပါ။ ေဖာကလပသည လမးမားမာ ယငးတ႔ စးပြားေရး အတြကလအပေသာ လမးမားသာ ျဖစသည။ လားဟ အမးသမး အစညးအရးေတြ႕ဆေမးျမနးခက။ ၂၀၁၄ စကတငဘာ။

20 trsKd;orD;rsm;tzGJ@csKyf (jrefrmEkdifiH)

tykdif; 3? tpkd;& uwdu0wfrsm;ESifh taumiftxnfaz:r_

အမးသမးမားအေပၚ နညးမစျဖင ခြျခားဆကဆမႈမား ပေပာကေရး အမးသမးမားအေပၚ နညးမစျဖင ခြျခားဆကဆမႈမား ပေပာကေရး သေဘာတညစာခပ (CEDAW)သေဘာတညစာခပ (CEDAW)

ျမနမာႏငငသည အဖြ႕၀ငႏငငအျဖစ လကမတေရးထးထားေသာ ႏငငတကာ စာခပအမားအျပားအနက အမးသမးမားအေပၚ နညးမးစျဖင ခြျခားဆကဆမႈမား ပေပာကေရး သေဘာတစာခပကလညး လကမတေရး ထးတားေသာႏငငျဖစသည။ ယငးအရ အဖြ႕၀ငႏငငမားအေနျဖင အမးသမးမားအေပၚ ခြျခားဆကဆမႈမား ပေပာကေရးအတြက ဥပေဒအရလညးေကာငး လကေတြ႕အရလညးေကာငး လပေဆာငရန ကတက၀တျပထား ၾကသည။ ၂၀၀၈ ခႏစတြင စေဒါေကာမတသည သေဘာတစာခပက အေကာငအထညေဖာရာတြင ျမနမာ ႏငငက အားနညးလကရေသာ ဧရယာအမားအျပားက သတျပမခသည။ အစးရ၏ မၾကာေသးမက အမးသမး ဘ၀ျမႇငတငေရး အမးသား မဟာဗဟာ စမကနးသည ၂၀၀၈ ျပနလညသးသပမႈမ ေဖာထတလကေသာ အေၾကာငးအရာအမားအျပားက တကရကတန႔ျပနထားသညက ေတြ႕ရေသာလညး အစးရ၏ အေကာငအထည ေဖာမႈ အားနညးခကမားက စေဒါေကာမတ၏ အဓကကေသာ အၾကျပခက အစတအပငးအမားအျပားက လစလရႈထားသကသ႔ ျဖစေစသည။ လငအၾကမးဖကမႈမား ကယကယျပန႔ျပန႔ ဆကလကတညရေနသည၊ ျမနမာႏငငအတြငး တငးရငးသအမးသမးမားမာ အမနတရားေဖာထတမႈႏင တာ၀နခမႈက ျငငးပယခေနရၿပး စနစတက ခြျခားဆကဆမႈမားက ဆကလကခစားေနရသည။

အမးသမးမား အခြငအေရးအတြက လအပေသာ လသားႏင ေငြေၾကးအရငးအႏးမား အာမခရန တန႔ဆငးေန ျခငးသည အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈမားဆကရေနေစသည၊ အၾကမးဖကမႈ ကးလြနသမားအား အျပစေပး အေရးယျခငးမ ကငးလြတေစသည၊ အမးသမးမားအေပၚ ခြျခားဆကဆမႈ ပေပာကေရးအတြက အားသြနခြနစက လပေဆာငလသည အပစမားက ေဘးဖယထားမႈမား ျဖစေစသည။ ပမ၍ မားယြငးသညမာ အမးသမးမားအား ဖႏပမႈက တညေဆာကထားသည တရားစရငေရးနင လြႊတေတာတညေဆာကဖြ႕စညးပ တ႔က ျပျပငေျပာငးလမႈမားအတြက လအပေသာ အေရးယေဆာငရြကမႈမား အေကာငအထညေဖာေဆာငရြက ရာတြင တးတကမႈ အနညးငယသာရသည။ စေဒါေကာမတက မတခကျပထားသကသ႔ ျမနမာႏငင၏ ဖြ႕စညးပ

“w&m;r#wr_twGuf ar#mfvifhcsufomay;yg” 21

အေျခခဥပေဒသည ကား၊ မ တနးတညမမႈ မရျခငးက တရား၀ငအာမခခကေပးရနအတြက ထးထးျခားျခား တညရေနသည။29 ယငးမညမမႈက ျမနမာတပမေတာႏင ႏငငေတာ၏ မ၀ါဒမားအေပၚ လႊမးမးသကေရာက ေသာ ၾသဇာအာဏာတ႔က အားျဖညေပးလကရသည။

အမးသမးစစေလကငေရးေကာငးက အမးသမးမားအတြက ဖြငလစေပးချခငးသည ကားမတနးတေရးက ေရ႕ရႈေသာ လကၡဏာတရပအျဖစျမငရေသာလညး အမးသမး ဗလေလာငးမား ျဖစလာေရးအတြက ၀ငခြငမာမ အလြနပင တငးၾကပလြနးေပသည။30 ယငးသတမတခကမားက ျပညမသမားပငလင လကေတြ႕တြင ျမနမာ တပမေတာအတြက သးသန႔ထားေသာ ၀နႀကးဌာနမားအတြငးရ ၾသဇာအလႊမးဆး ေနရာမားကမ ခနလပထား ေပသည။31 ဖြ႕စညးပအေျခခ ဥပေဒျပဌာနးခကအရ "အမးသားမားအတြကသာ သငေလာေသာ ေနရာမားက အမးသားမားကသာ တာ၀နေပးအပရမည" ဟ ေဖာျပထားျခငးေၾကာင ျဖစသည။32 ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရ သမတသည စစေရးအျမငရရမညဟ သတမတထားသည။ ယငးက အၾကမးဖဥးအားျဖင ျမနမာတပမေတာ အတြငးတြင အေတြ႕အၾကရရမညဟ ကယကယျပန႔ျပန႔နားလညထားၾကသညအတငး ယငးသည အမးသမး လႊတေတာကယစားလယ အမားစကလညး သမတျဖစခြင အလမးေ၀းသြားေစသည။ ထ႔အျပင အထကတြင ေဖာျပသကသ႔ အရပသားမားအား ဖယထတထားျခငးသညလညး လငအၾကမးဖကမႈမားႏင အျခားလ႕အခြင အေရးခးေဖာကမႈမားအေပၚ ကးလြနသမားအား ကငးလြတခြငရေစသည ပတ၀နးကငက ျဖစေစသည။ အားလးက စစညးလကသည အခါတြင ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒသည ျမနမာႏငငရ အမးသမးမား၏ အသက မညသညအခါမ မၾကားရေစရန အာမခထားျခငးသာျဖစသည။33

မၾကာေသးမလမားအတြငးက အမေထာငဖကက လြတလပစြာ ေရြးခယပငခြငႏင ဘာသာေရးလြတလပခြငက ခးေဖာကေသာ အစြနးေရာကေသာ ဥပေဒျပေရး ေဆာငရြကခကမား တငျပေဆြးေႏြးလာသညက

29 အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈ ပေပာကေရး ေကာမတ (စေဒါေကာမတ)၊ အမးသမးမားအေပၚခြျခားမႈ ပေပာကေရး အဆးသတေတြ႕ရခကမား၊ ျမနမာ၊ ကလ စာတမး၊ စေဒါ/စ/အမအမအာရ/စအ/3 (၂၀၀၈ ခႏစ ႏ၀ငဘာ ၇ ရက)

30 အမးသမးတပဖြ႕၀ငသစမားသည ‘အမေထာငမရ၊ အသက ၂၅-၃၀၊ အနညးဆး အရပ ၁.၆ မတာႏင ကယအေလးခန ၅၉ ကလဂရမထပမပရ’ သတ႔က တကခကေရး လပငနးမား ကန႔သတထားသည။ ဧရာ၀တ သတငး၊ ‘ႏစ ၅၀ အတြငး ျမနမာ တပမေတာက အမးသမး အရာရမားက ပထမဆး လကခ’ ၂၀၁၄ ခႏစ ၾသဂတ ၂၉။

31 ယငးတ႔တြင ကာကြယေရး၊ ျပညထေရးႏင နယစပေရးရာ ၀နၾကးဌာနမား ပါ၀ငသည။32 ျပညေထာငစ သမၼတ ျမနမာႏငင ဖြ႕စညးအပခပပ ဥပေဒ (၂၀၀၈) အခနး ၈။ ပဒမ ၃၅၂။33 ကမာၻတ၀မး တရားမတေရး စငတာ (၂၀၁၂)၊ ျမနမာ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက အမးသမး အခြငအေရးမား အာမခခကေပးေသာ ႏငငတကာ ဥပေဒမားက မညသ႔ ခးေဖာကသနညး။ စာ ၄။

22 trsKd;orD;rsm;tzGJ@csKyf (jrefrmEkdifiH)

ေတြ႕ရၿပး34 ၂၀၁၃ ဒဇငဘာမစတင၍ ေရးဆြမႈလပေဆာငေနခေသာ အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈ ဆန႔ကငေရး ဥပေဒျပဌာနးမႈအတြကလညး ေႏာငေႏးၾကန႔ၾကာေနခသည။ ျမနမာႏငင ဥပေဒမားေအာကတြင အမးသမးမားမာ အခြငအေရးမား နညးပါးေနရသည။ အမေထာငအတြငး မဒနးမႈမာ အသက ၁၄ ႏစေအာကျဖစမ သာ မဒနးမႈေျမာကသည၊ အလပခြငအတြငး လငေစာကားမႈ သ႔မဟတ အမတြငးအၾကမးဖကမႈက ကာကြယေသာ တကသည ဥပေဒ မရေသးေပ၊ ထ႔အျပင အၾကမးဖကလေသာ အမးသားမားအား တားဆးမႈအတြက အမးသမးမား အေနျဖင အမန႔အာဏာ ေတာငးခႏငျခငးမရေသးပါ။ ယငးတ႔ႏင တၿပငတညးတြငပင ျမနမာ ႏငငသည စေဒါေကာမတ၏ အၾကျပခကမားျဖစေသာ "ခငမာသည တနးတညမေရး" သ႔ ေရးရႈသည လပေဆာငခက အနညးငယသာ လပေဆာငေသးသည။35

ေကာမတ၏ အၾကျပခကမား ပႏပျဖန႔ေ၀ၿပး (၆) ႏစအၾကာတြင အာဆယႏင ကမာၻတ၀မးအတငး အတာအရ ျမနမာႏငငသည ႏငငအဆငႏင ေအာကေျခအဆင အပခပမႈမားတြင အမးသမးကယစားျပမႈ အနညးဆး ႏငငတခအျဖစသာ တညရေနဆျဖစသည။36 ႏငငေရး ျဖစစဥမားတြင အျမစတြယေနေသာ အမးသားႀကးစးေရး ၀ါဒက အမးသမးမား၏ ပါ၀ငမႈက အတားအဆးမားအျဖစ ရေနသည။ ဥပမာအားျဖင ၾသဇာအာဏာ ေဖာျပခက အသးအႏႈနးမားမာ အမးသားအသးအႏႈနးမားျဖစေနျခငး၊ ဥးေဆာငမႈ အခနးက႑တြင အမးသမးမားအား ျငငးပယျခငးႏင "မးဆကပြားလပအား"က အမးသမးမားက ပခးထမးတာ၀နယထားရျခငးေၾကာင ျဖစေပၚလာ ေသာ အခနအကန႔အသတမား ရေနျခငးတ႔ ျဖစသည။37 အခ႕ေသာ ႏငငေရး ျဖစစဥမားတြင ပါ၀ငခြငရေသာ အမးသမးမား၏ ပါ၀ငႏငမႈ အတငးအတာမာ "အမညခ" မ "သက၀ငေသာ" အဆငမားအထ ကြျပားျခားနားမႈမား ရေနသည။38 လကရတညရေနေသာ အမးသမးမားအား ေဘးဖယခထားရျခငးသည ၿငမးခမးေရး တညေဆာကေရး

34 သသာထငရားဆးမာ ‘ျမနမာဗဒၶဘာသာ၀င အမးသမးမား လကထပျခငးဆငရာ အေရး ေပၚ ဥပေဒ(မၾကမး)’ ျမနမာႏငင ဆငရာ ကလသမဂၢ လ႔အခြငအေရးဆငရာ အထးကယစားလယ ယနဟလးက မၾကာေသးခငက ရပသမးရန ေတာငးဆခေသာ ‘ျမနမာဗဒၶဘာသာ အမးသမးမားအတြက လကထပ ထနးျမားျခငးဆငရာ အေရးေပၚျပဌာနးခက’။ ကလသမဂၢ ‘ျမနမာႏငငဆငရာ လ႔အခြငအေရး အေျခအေနအေပၚ အထးကယစားလယ၏ အစရငခစာ၊ ယနဟလး။ ၂၀၁၄ ခနစ စကတငဘာ ၂၃၊ ေအ /၆၉/၃၉၈။ စာ ၁၉။

35 စေဒါ ေကာမတ၊ အမးသမးမားအေပၚ ခြျခားဆကဆမႈမား ပေပာကေရး ေကာမတ အဆးသတ ေတြ႕ရခကမား၊ ျမနမာ၊ စာ ၃။ ‘ခငမာေသာ ညမမႈ’ ဆသညမာ ပတ၀နးကငက ျပျပငေျပာငးလျခငးရလာဒအျဖစ “အမးသမးမား ျမငတငျခငး” က ဆလသည။ အမးသားမားႏင တညစြာ အမးသမးမားက ျပမ ဆကဆရျဖင မလေလာကပါ။ စေဒါ ေကာမတ အေထြေထြအၾကျပခက အမတ ၂၅၊ ပဒမ ၄ စာပဒ ၁။ အမးသမးမားအေပၚ နညးမးစျဖင ခြျခား ဆကဆမႈမား ပေပာကေရး သေဘာတစာခပ၊ အထးယာယ အေရးယေဆာငရြကခကမား၊ ပဒမ ၈။

36 မႏလကတ၊ စာ (၂၀၁၄)။ ျမနမာႏငင ေအာကေျခအဆင အစးရမားတြင အမးသမး ပါ၀ငမႈ။ စာ ၁။37 Ibid.

38 အဂၢါေ၀ါလ။ ဘ။ (၂၀၁၀)၊ အမးသမးမားအား ကတာ အခးကေပးျခငးသည သတ႔ ပါ၀ငမႈက ထခကေစသလား၊ ေတာငအာရ ေဒသတြငး သစေတာမား စမခန႔ခြျခငး။ ကမာၻ႕ဖြ႕ၿဖးေရး၊ ၃၈၊ စာ ၁၀၁။

“w&m;r#wr_twGuf ar#mfvifhcsufomay;yg” 23

လပငနးစဥ ေဆြးေႏြးပြစားပြ၀ငးတြင ပါ၀ငမႈမရျခငး၏ အကးဆက တခလညးျဖစသည။39 ယငးသည ျမနမာ ႏငငတြင အားလးပါ၀ငၿပး ေရရညတညတခငၿမသည ၿငမးခမးေရး ရရႏငရန မရမျဖစ အေရးပါသည အစတ အပငးလညးျဖစသည။40 ယငးမ ဆကလက၍မးေမာငးထးျပေနသညမာ ျမနမာအစးရႏင တငးရငးသား လကနက ကငအဖြ႕အစညးမား၏ ႏငငေရးေဆြးေႏြးမႈက တညေဆာကရာတြင အမးသမးမား ပါ၀ငမႈႏင ယငးတ႔ႏင သကဆငေသာ အေၾကာငးအရာမား ပါ၀ငမႈ လအပေနျခငးပငျဖစသည။

'အမးသမးေတြက (UNFC အေနန႔) ၿငမးခမးေရးေဖာေဆာငမႈ ျဖစစဥေတြမာ ထညသြငးဖ႔အတြက စဥးစားခကေတြထမာ မပါ၀ငသလ တကယဆးျဖတခကခတေနရာေတြမာ ထညသြငးေပးဖ႔အတြက သတမတထားခကေတြမရသလ တာ၀နေပးဖ႔အတြကလညး တြန႔ဆတမႈရေနတယလ႔ျမငတယ။ တဖကမာ ကၽြနမတ႔န႔ ပးေပါငးေဆာငရြကလမႈ တးတကလာတယဆေပမယ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈအတြက အမးသမးေတြမာ အရညအခငးန႔ အေတြ႔အၾကေတြ မရေသးဘးလ႔လညးေျပာေနတနးပ။ ဒါမဟတဘး ဆတာ ရငးပါတယ။ ဥပမာ၊ KWO ဆရင အဖြ႕အစညးအျဖစ ရပတညခတာ ႏစေပါငး ၅၀ ရပါၿပ။ ဖြ႕စညးပ က ဒမကေရစကၿပး ပမနေရြးေကာကပြေတြ ရပါတယ။ လပငနးစဥေတြအားလးကလညး အမးသမးေတြ က ဥးေဆာငၿပး လပေနတာပါ။ အစညးအေ၀းေတြ ညလာခေတြမာ ကၽြနမတ႔က (UNFC က) ဖတၾကား လာတာ ေကာငးတ လကၡဏာလ႔ ဆႏငေပမယ ကၽြနမတ႔ေတြက ျပည၀တ တနးတသတမတခရတ ကယစားလယအဆငေတာ သတမတမခရေသးပါဘး။ တခ႕အေျခအေနေတြမာ "ေလလာသ" အေနန႔ ဖတတာပျဖစျဖစ လး၀ မပါ၀ငရတာ ျဖစျဖစပရပါေသးတယ။'

ကရင အမးသမး အစညးအရး ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈ။ ၂၀၁၄ ခနစ စကတငဘာ။ကရင အမးသမး အစညးအရး ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈ။ ၂၀၁၄ ခနစ စကတငဘာ။

အစးရႏင တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႕အစညးမား ႏစဖကလး၏ အေၾကာငးျပခကမာ လကရ ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးမႈ၏ ဥးစားေပးကစၥမာ ပဋပကၡမား ရပစသြားေရးျဖစၿပး ယငးမတဆင ၿငမးခမးေရးက အဓပၸါယဖြငဆျခငး ႏင သတမတခကမား လပေဆာငမည ႏငငေရးေဆြးေႏြးမႈမား ဆကလပသြားရန ျဖစသည။ ရလာဒအျဖစ

39 တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႕ ၁၆ ဖြ႕ကယစားျပေသာ တႏငငလး အပစအခတရပစေရး ပးေပါငးေဆာငရြကေရး အဖြ႕ (NCCT) တြင ေကာမတ၀င ၁၃ ဥးရသညအနက တဥးသာ အမးသမးျဖစသည။ ညညြတေသာ တငးရငးသားမား ဖကဒရယေကာငစ (UNFC) တြင အမႈေဆာငေကာမတ ၁၀ ဥးအနက တဥးသာ အမးသမးျဖစသည။

40 ယငးေမးခြနးမားက မေျဖရငးပ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥ အဆငတငးတြင အမးသမးမား ပါ၀ငမႈ မရပါက ျမနမာႏငငသည မမအဖြ႕၀ငႏငငအျဖစ တာ၀နရ ေသာ ကလသမဂၢ လၿခေရး ေကာငစအစညးအေ၀းဆးျဖတခက ၁၈၂၀ႏင ၁၃၂၅ တ႔ႏင ဆန႔ကငသည။ လၿခေရး ေကာငစ ၅၉၁၆ ႀကမ အစညးအေ၀း “ဆးျဖတခက ၁၈၂၀(၂၀၀၈)” ၂၀၀၈ ခႏစ ဇြန ၁၉၊ အကစ/အာရအးအကစ၊/1820 (2008) ႏင လၿခေရးေကာငစ ၄၂၁၃ ႀကမ အစညးအေ၀း ‘ဆးျဖတခက ၁၃၂၅ (၂၀၀၀)’ ၂၀၀၀ ခႏစ ေအာကတဘာ ၃၁ရက၊ အကစ/အာရအးအကစ/၁၃၂၅ (၂၀၀)။

24 trsKd;orD;rsm;tzGJ@csKyf (jrefrmEkdifiH)

အမးသား အပစအခတရပဆေရး သေဘာတညခက စမခန႔ခြမႈႏင ကယျပန႔ေသာ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥတြင အမးသားအမားစသာ ပါ၀ငေနျခငးျဖစသည။ လကရအခနအထ ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥသည စစပြမား၏ ၀နထတ၀နပးမားက ကြျပားျခားနားစြာ ပခးထမးခရေသာ တခါတရတြင အမးသားမားထက ပမျပငးထနစြာ ခစားခရေသာ အမးသမးမား၏ အျမငမားက ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥက လစလရႈထားလကရသည။ အမးသား အပစအခတရပစေရး သေဘာတစာခပမၾကမးတြင ေရရညတညတခငၿမႏငမည ၿငမးခမးေရး အတြက လအပေသာ ေထာကတငမားက ကဥးေျမာငးစြာ ထငဟပထားသည။ အၾကမးဖကမႈ အျပအမမားက တားဆးရန ေဖာထတရာတြငျဖစေစ အပစရပ စာခပမခပမ သ႔မဟတ ခပၿပးေနာကပငးတြင လငအၾကမးဖကမႈ ကးလြနေသာ အဖြ႕အစညးမားက လြတၿငမးခမးသာမႈ ျငငးပယျခငးကစၥရပမားအတြကျဖစေစ ပါ၀ငေနျခငး မရေသးပါ။ ထ႔အျပင ေရရညတညတသည ၿငမးခမးေရးအတြက မေရာငလြႏငသည တငးရငးသား လ႔အဖြ႕ အစညးမားတြင ျဖစေပၚခေသာ အတတကာလႏင ပစၥပၸနတြင တညရေနသည လငအၾကမးဖကမႈမားက ေဖာ ထတေျဖရငးရန မညသညကတက၀တမ ျပလပထားျခငး မရေပ။ တရားမ၀င အပစအခတရပစမႈက ခငမာသည ႏငငေရးေဆြးေႏြးပြမားထက ဥးစားေပးထားျခငးသည ေရရညတညတေသာ ၿငမးခမးေရး၏ အစတ အပငးမား အား နားလညမႈ လြမားျခငးျဖစၿပး ယငးက တညေဆာကရာတြင အေရးႀကးလေသာ အမးသမးမား၏ အခနး က႑က လစလရႈျခငးျဖစသည။

လမႈအဖြ႕အစညးမားတြင အမးသမးမား၏ ပါ၀ငမႈသည တရား၀င ႏငငေရး အ၀နးအ၀ငးထကမားစြာ ကယျပန႔ သည။ ယငးကသ႔ေသာ အဖြ႕အစညးမား၏ ကယစားလယမားသည တခါတရတြင ပမခငမာေသာ လ႔အခြင အေရးဆငရာ အသပညာဗဟသတမား၊ ပမအားေကာငးေသာ ညႇႇႏႈငးေဆြးေႏြးမႈ အေတြ႕အၾကမားႏင တာ၀နရ ၀နႀကးမား၊ လႊတေတာအမတမားထကပမသည အစးရမ၀ါဒမားအေပၚ အားေကာငးသည ေ၀ဖန သးသပမႈမား ရေနတတသည။ စေဒါေကာမတ၏ ျပနလညသးသပခကတြင အစးရအေနျဖင လမႈအဖြ႕အစညးမား ခပခယမႈ သ႔မဟတ လပေဆာငသည အလပအေပၚတြင တနျပနသကေရာကမႈက ေၾကာကရြ႕ရန မလပ လပကင ေဆာငရြကႏငရန လပေဆာငေပးရနႏင စေဒါ အေကာငအထညေဖာရာတြင ယငးအပစမား ပါ၀င လပေဆာငမႈ ရေစရန ကညပပးရန တကတြနးထားသည။ ဤကစၥႏင ပါတသက၍ လ႔အခြငအေရး တကၾကြ လႈပရားသမားႏင လမႈအဖြ႕အစညးမားအား ဆကလက ၿခမးေျခာကေနမႈမားသည အစးရအေနျဖင သေဘာတစာခပပါ တာ၀နခမႈ မားက လပေဆာငရန ပကကြကေနျခငး ျဖစသည။ အမးသမးမားအား ခြျခားဆကဆမႈ ပေပာကေရးအတြက အာမခခကေပးေသာ တရားေရးစနစက ဗဟမ ခပကငထားျခငးသည အဆငတငးတြင ပြငလငးျမငသာမႈႏင တာ၀နခမႈရေစရန ကတက၀တ အားနညးျခငး အေထာကအထားတခလညးျဖစသည။

“w&m;r#wr_twGuf ar#mfvifhcsufomay;yg” 25

‘အခကအလကေတြက လေတြသေအာငလပဖ႔ အခကအခက ႀကးႀကးမားမား ရေနတနးပါပ။ လအမား အျပားဟာ သတ႔ျပနာေတြက ထတေျပာဖ႔ ေၾကာကေနၾကဆ ျဖစပါတယ။ ကးလြနခရသက စစတပ စခနးနားမာ ရတယဆရင ကးလြနသေတြက သတ႔ရြာက ပတလည၀ငး ထားပါတယ။ သတငးေတြ အမားႀကးရေပမယ လေတြက ေၾကာကၾကတာန႔ အဒါေတြက ထတျပနလ႔ မရပါဘး။ ကၽြနေတာတ႔ရ႔ ကြငးဆငး၀နထမးေတြက အေႏာကအယက ေပးတာေတြလညး ၾကၾကရပါတယ။ ဒါဟာ ကၽြနေတာတ႔က ေတာေတာ အကဥးအၾကပ ျဖစေစပါတယ။ တခါတေလမာ ကၽြနေတာတ႔ ၀နထမးေတြ လၿခေရးအတြကန႔ အမနတရားက မကကြယျပထားရတာမးေတြ မလပမျဖစလပရတာေၾကာငပါ။’

ND Burma ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈ၊ ၂၀၁၄ ခႏစ စကတငဘာ။ ND Burma ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈ၊ ၂၀၁၄ ခႏစ စကတငဘာ။

၂၀၁၄ ခနစ ဇြနလအတြငးက ခငးျပညနယ မတပၿမ႕နယအတြငးက အသက ၅၅ ႏစအရြယ အမးသမးတဥးက ရကႏကၿပး မဒနးကငဖ႔ ႀကးပမးမႈေၾကာင ေရဇြာန႔ မတပမာရတ အမးသမး ၆၀၀ ေလာကဟာ ၿငမးခမးစြာ ဆႏၵထတေဖာခၾကပါတယ။ သတ႔က တငးရငးသ အမးသမးေတြ အေပၚ ကးလြနတ လငအၾကမးဖကမႈေတြက ခကခငးရပဆငးၿပး ကးလြနသက ဥပေဒအရ အေရးယေပးရန ေတာငးဆခၾကသည။ ဇြန ၂၅ ရကေန႔တြင ေရဇြာန႔ မတပက အမးသမး ေခါငးေဆာင ၈ ဥးက ေဒသခရစခနးက ေခၚယၿပး စစေဆးေမးျမနးခသည။ တဆကတညးမာပင သတ႔အား ၿငမးခမးစြာ စေ၀းခြငႏင ၿငမးခမးစြာ စတနးလညလညခြင ဥပေဒ ပဒမ ၁၈ ျဖင ခြငျပခက မရပ ဆႏၵျပမႈျဖင တရားစြဆခသည။ ဇလင ၂၃ ရကေန႔တြင လႈပရားတကၾကြသ ၈ ဥး လးအား အျပစရေၾကာငး ဆးျဖတၿပး တဥးလင ဒဏေငြ ၃၀၀၀၀ ကပစ ေပးေဆာငေစခသည။41

စေဒါ ျမႇငတငေရးအတြက ေတြးေခၚပႏင လပငနးစဥ အေျချပ ျပျပငေျပာငးလေရးမားလပရနအတြက အားေကာငး ေသာ လမႈအဖြ႕အစညးမားတညရမႈအေပၚ ႀကးမားစြာ တညမေနသည။ ယငးအပစမားသည လ႔အခြငအေရး၊ တရားမတမႈႏင ကားမ တနးတေရးႏင ခးေဖာကမႈခရေသာ အမးသမးမား ထေရာကစြာ တငၾကားႏငေသာ ယႏရား ရရႏငမႈတ႔အတြက အဓကကေသာ အခနးက႑မ ပါ၀ငေနသည။ အစးရအေနျဖင လငအၾကမးဖကမႈက

41 ခငးလ႔အခြငအေရးအဖြ႕ - ‘ခငး လႈပရားသ ၈ ဥး ျပစဒဏခမတ။ ဒဏေငြတပ’ ၂၀၁၄ ခႏစ ဇလင ၂၅။ တြငၾကည။

26 trsKd;orD;rsm;tzGJ@csKyf (jrefrmEkdifiH)

အာရစကလာေစရန လပေဆာငေနေသာ လမႈအဖြ႕အစညးမားအတြက ေငြေၾကးေထာကပမႈ နညးပါးေနျခငးႏင တကၾကြလႈပရားသမား အေႏာကအယကမား ေတြ႕ၾကေနရျခငးသည42 လငအၾကမးဖကမႈ ကးလြနခရသမား တရားမတမႈ ျမႇငတငေရးႏင ကားမ တနးတေရးက ကယကယျပန႔ျပန႔ ျဖစလာေစေရးႏင ျမႇငတငေရးတ႔အတြက အားေကာငးေသာ ႏငငေတာအဆငယႏရား တရပေပၚေပါကလာေစရန စတ၀ငစားမႈ နညးပါးေနသညက ျပသ ေနသည။

‘အမးသမး ကာကြယေစာငေရာကေရးအတြက အစးရက ဘာပလပလပ ကၽြနမတ႔ဆ မေရာကပါဘး။ ၿမ႕ႀကးေတြမာေတာ တးတကမႈေတြ ရေကာငးရပါလမမယ။ ကၽြနမတ႔ ေနရာမာေတာ ဘာအေျပာငးအလမ မျမငရေသးပါဘး။’

ကခငအမးသမး အစညးအရး (ထငးႏငင) ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈ၊ ၂၀၁၄ စကတငဘာလ။ ကခငအမးသမး အစညးအရး (ထငးႏငင) ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈ၊ ၂၀၁၄ စကတငဘာလ။

ဖြ႕စညးတညေဆာကပ အေျပာငးအလ အမားအျပားက စေဒါ ၂၀၀၈ အစရငခစာ၏ အၾကျပခကမား ေထာကျပ သညအတငး လပေဆာငထားခေသာလညး ယငးတ႔၏ ရညရြယခကမား ေအာငျမငေစရန လအပေသာ အရငးအျမစမားႏင ေျဖရငးမႈမား လအပေနေသးသညမာ ရငးလငးေနပါသည။ ေကာမတ၏ အၾကျပခကမား ထတေ၀ျဖန႔ခၿပး ၆ ႏစအၾကာတြင အမးသမးမားသည ႏငငေရးႏင ၿငမးခမးေရး လပငနးစဥမားမ ေဘးဖယ ခထားရသည၊ လမႈအဖြ႕အစညးမားတြင ပါ၀ငလပေဆာငေသာ သတ႔၏ လပငနးမား ေႏာကယကခ ေနရသည၊ ကားမတနးတေရးအတြက အသပညာေပးရန ရညရြယလပေဆာငေသာ လပငနးမားအတြက ေငြေၾကး ေထာကပမႈမား မရပျဖစေနေသးသည၊ ထ႔ေနာက ဖြ႕စညးပ အေျခခ ဥပေဒအရ သတမတထားေသာ တရားမတ မႈက ရယပငခြငႏင အလမးေ၀းေနဆ ျဖစသည။ ယခငႏစအတြငးက အစးရအေနျဖင ယငးလအပခကအခ႕က ျဖညစညးရန ဆႏၵရမႈက ျပသခၿပး ယငးတ႔က ေကာလႊားရနအတြက မဟာဗဟာတခက ခမတထတေ၀ခသည။

42 ကလသမဂၢ ‘ျမနမာႏငငဆငရာ လ႔အခြငအေရး အေျခအေနအေပၚ အထးကယစားလယ၏ အစရငခစာ၊ ယနဟလး။ ၂၀၁၄ ခနစ စကတငဘာ ၂၃၊ ေအ /၆၉/၃၉၈။ စာ ၇-၈။

“w&m;r#wr_twGuf ar#mfvifhcsufomay;yg” 27

အမးသမးမား ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးဆငရာ အမးသားအဆင အမးသမးမား ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးဆငရာ အမးသားအဆင မဟာဗဟာ စမကနး (NSPAW) မဟာဗဟာ စမကနး (NSPAW)

၂၀၁၃ ခႏစ ေႏာငးပငးတြင ျမနမာႏငငလးဆငရာအမးသမးေရးရာေကာမတ သည ယငးတ႔၏ အမးသမးဘ၀ ျမႇငတငေရး အမးသားအဆငမဟာဗဟာ စမကနး ၂၀၁၃-၂၀၂၂ က ပႏပထတေ၀ခသည။ စမကနးက အမးသမးမားအေပၚ ခြျခားဆကဆမႈမားက ပေပာကေစရန ဥပေဒအရႏင လကေတြ႕တြငပါ ေဆာငရြကလပ ေဆာငမည လမးေၾကာငးအျဖစ ဆငးဘတတငကာ ေၾကာျငာရန ျဖစလာခသည။ အမနတကယအားျဖင ယငး စာတမး၏ နဒါနးတြင "စမကနးသည ႏငငတ၀မးတြင အမးသမးအခြငအေရးမား ျမႇငတငရနႏင ကာကြယရန အစးရ၏ အဓဌာနျပခက ျဖစသည" ဟ ေဖာျပထားသည။ တခနတညးမာပင ေၾကညာခက၏ ရညရြယခကမာ တနဖးရေသာလညး ယငးက လကေတြ႕အေကာငအထညေပၚလာေစမည ဖြ႕စညးပ အေျခခ တညေဆာကမႈမာ ေပာကကြယလကရသည။ သတျပစရာ အေကာငးဆးမာ ႏငငတကာ ဥပေဒမားေအာကတြင အာမခခကေပး ထားေသာ အမးသမး အခြငအေရးမား ရရႏငမႈ ျဖစသည။

စမကနးတြင ပကငးလႈပရားမႈ လမးေၾကာငးႏင စေဒါ၏ ဥးစားေပး ဧရယာ ၁၂ ခက အေျခခထားၿပး ယငးတြင ကနးမာေရး၊ ပညာေရး၊ အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈ၊ လ႔အခြငအေရးႏင အမးသမးတးတကေရး အတြက ဖြ႕စညးတညေဆာကပ ယႏရားမား ပါ၀ငသည။ ယငးသည အေကာငအထညေဖာေဆာငေရး ၅ ႏစ စမကနးအတြငးတြင အသပညာ ျမႇငတငေရးႏင စမကနး အေကာငအထညေဖာေဆာငေရးတ႔က ဆပေကာမတ မားျဖင ဖြ႕စညးအေကာငအထညေဖာကာ ႏစစဥေမာမနးခကရလဒမားက ျပနလညသးသပသည။ တးတက ေအာငျမငေစရနအတြက ကတက၀တျပထားၿပး စမကနး၏ "ပးတြလပေဆာငမႈမားကသ႔ပင အေကာငအထည ေဖာမႈကလညး အားေကာငးၿပး ေအာငျမငမႈရေစရန...." ဟ မတခကျပထားသည။43

ေမာမနးခက ႀကးႀကးထားေသာ ရညရြယခကမား ေအာငျမငေစရနအတြက စမကနးသည ခငမာေသာ ေငြေၾကး ေထာကပမႈ လအပမညျဖစရသာမက ကြျပားျခားနားေသာ အေၾကာငးအရာ အမးမးအေပၚ အေကာင အထညေဖာရာတြင လကေတြ႕ ေတြ႕ၾကလာရေသာ အခကအခမားက ေကာလႊားႏငရနအတြက လသား အရငးအျမစ အမားအျပားလညး လအပမညျဖစသည။ ထ႔အျပင စေဒါ၏ ျဖန႔ေ၀ထားေသာ ပကငးလႈပရားမႈ

43 ျမနမာႏငငလးဆငရာအမးသမးေရးရာေကာမတ(၂၀၁၄)။ အမးသမးမား ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး ဆငရာ အမးသားအဆင မဟာဗဟာ စမကနး၊ (NSPAW)၊ ၂၀၁၃-၂၀၂၂၊ လမႈ၀နထမး ကယဆယေရးႏင ျပနလညေနရာခထားေရး ၀နႀကးဌာန၊ လမႈ၀နထမးဥးစး ဌာန၊ စာ ၂။

28 trsKd;orD;rsm;tzGJ@csKyf (jrefrmEkdifiH)

လမးေၾကာငးႏင အျခားေသာ အမးသမး အခြငအေရးမား၊ ကားမတနးတေရးဆငရာ ႏငငတကာ ဥပေဒမားႏင ကကညသည ေကာငးမြနေသာ ရညမနးခကမား ခမတႏငရနအတြက ႀကးမားေသာ အတငးအတာျဖင လအပ လကရသည။44 ယခတင အစးရအေနျဖင အထကပါ ကစၥရပမားက ေျဖရငးရနအတြက မညသညယႏရားကမ ဖြ႕စညးထားရျခငး မရေသးသကသ႔ အမးသမးဘ၀ျမႇငတငေရး အမးသားအဆငမဟာဗဟာစမကနးကလညး အေကာငအထညေပၚ လာ ေစေရးအတြက အသပညာေပး ေဆြးေႏြးမႈမား လပေဆာငႏငရန ကယကယျပန႔ျပန႔ ျဖန႔ေ၀ျခငး မရေသးပါ။

‘အစးရကေတာ ကးလြနခရတသေတြအေနန႔ ျမနမာႏငငလးဆငရာအမးသမးေရးရာ ေကာမတက တငၾကားႏငတယလ႔ေျပာပါတယ။ အဒါၿပးရငေတာ ဥပေဒေၾကာငးအရ ဆကလပေပါ။ ဒါေပမယ ပဋပကၡျဖစေနတ ေနရာေတြမာ အမအနစဒဘလေအက ဘယမာလ၊ အစးရအေနန႔ အမးသမးေတြ အမနတရား ရရဖ႔ အသပညာေပးတာမးေတြ ဘာမ မလပဖး။ သတ႔က အမနတရားက ရာေဖြခငတယ။ ဒါေပမယ ဘယလ လပရမနး မသဘး။ ေမာလငခကသာ ရခရင သတ႔ ထတေျပာၾကမာပါ။’

ကခင အမးသမး အစညးအရး (ထငးႏငင)၊ ၂၀၁၄ ခႏစ စကတငဘာ။ကခင အမးသမး အစညးအရး (ထငးႏငင)၊ ၂၀၁၄ ခႏစ စကတငဘာ။

'ေမာမနးခကႀကးမားေသာလညး အေကာငအထညေဖာႏငေလာကသညစမကနး' ေအာငျမငရနအတြက လအပ ေသာ အရငးအျမစမား အလအေလာက ေပးအပထားျခငး မရပါက အမးသားအဆင မဟာဗဟာ စမကနးသည အစးရအတြက ယငး၏ ျပျပငေျပာငးလေရး အမတေကာငးမားရရေစရနအတြက ေၾကာျငာသာ ျဖစေနၿပး ျမနမာႏငငတြငရေနေသာ တရားမတမႈကငးမျခငးႏင အမးသမးမား ကယစားျပမႈ နညးပါးေနျခငး ပစမားက ေျပာငးလႏငမညမဟတပါ။ အမးသမးမားအဖြ႕ခပ (ျမနမာႏငင)မ လပကငေဆာငရြကလကရေသာ မညသည လထအသငးအ၀ငးတြငမ အမးသားအဆငမဟာဗဟာ စမကနးအေကာငအထညေဖာေဆာငေနမႈ သ႔မဟတ အမးသမးအခြငအေရးမား ရရေစရနအတြက ကယျပန႔ေသာ ႀကးပမးေဆာငရြကမႈ အေထာကအထားမားက မေတြ႕ရရေပ။ အစးရ၏ စာရြကေပၚတြင ေရးသားထားေသာ ခငမာသည အေျဖရာမႈႏင ယခႏစ အေစာပငးက အတညျပ အသက၀ငေစခေသာ ျမနမာႏငင အမးသားလ႔အခြငအေရး ေကာမရငဥပေဒ45 အတညျပမႈမားရေန

44 ႏငငတကာ အသြငကေျပာငးေရးဆငရာ အမနတရား ေဖာထတေရး စငတာမ မတခကျပသညအတငး ‘အခြငအေရး အေျချပလ႔အဖြ႕အစညးအတြက ပထမ အဆငမာ အခြငအေရးမား သနာလညျခငးႏင ယငးအခြငအေရးမားက အာမခခကျပသည အစးရႏင ႏငငသားမားအၾကား ဆကဆေရးျဖစသည။ တာ၀န ခလမႈ အတငးအတာသည အခြငအေရးမား သနားလညမသာ အဓပၸာယရစြာ ေလလာႏငမည။ ႏငငတကာ အသြငကေျပာငးေရးဆငရာ အမနတရား ေဖာထတေရး စငတာ၊ ျမနမာအသြငကးေျပာငးေရး အမနတရားထတေဖာေရး လမးေၾကာငး ရာေဖြျခငး (၂၀၁၄) စာ ၁၅

45 MNHRC ၏ အေကာငအထညေဖာမႈႏင ယငး၏ လပပငခြငအကန႔အသတမားအေပၚ ေဆြးေႏြးခက။ ဘားမား ပါတနာရစ ႏင အကြယလတ ျမနမာ (၂၀၁၄)၊ သမၼတ လမားအားလး။

“w&m;r#wr_twGuf ar#mfvifhcsufomay;yg” 29

ေသာလညး အမးသမးမား တးတကမႈအတြက ဖြ႕စညးတညေဆာကမႈမားႏင လကေတြ႕ လပေဆာငမႈမားရရန လအပေနေသးသည။46 ယငးတ႔တြင အမးသားအဆင မဟာဗဟာ စမကနးက လမႈ အဖြ႕အစညးမားမတဆင ဖြ႕ၿဖးမႈႏင အေကာငအထညေဖာမႈမားလပေဆာငႏငရန အမးသမးမား၏ ပါ၀ငေဆာငရြကမႈအတြက လမးဖြင ေပးရန လအပျခငးလညး အပါအ၀ငျဖစသည။

အမးသားအဆင မဟာဗဟာ စမကနးသည မဟာဗဟာ စာရြကစာတမးတချဖစၿပး ၅ ႏစ လပငနးစဥ စမကနးက အေကာငအထညေဖာရန ကတက၀တျပထားသညျဖစရာ ယငးက အေကာငအထညေဖာေဆာင ေရးအတြက လအပေသာ အရငးအျမစမား ေပးအပထားရနလအပေပသည။ အစးရက ဖြ႕စညးေပးထားေသာ စမခန႔ခြမႈ ေကာမတက ယငးအေပၚတြင အေျခခ၍ တးတကမႈက ေလလာသးသပရန တာ၀နခရမညျဖစၿပး ႏစစဥ လပငနးေဘာင တခလးက ျပနလနသးသပျခငးနင ေစာငၾကညေလလာျခငးက လပေဆာငမည။47 ၂၀၁၃ ခနစ ဇနန၀ါရလအတြငးက အစးရသည ကားမတနးတေရးႏင အမးသမးျမႇငတငေရးက႑ အလပအဖြ႕ (Gender Equality and Women’s Empowerment Sectoral Working Group - GEWE SWG) က ယအနအကဖ ပေအႏင ျပငသစသရးတ႔ျဖင ပးတြဥးေဆာငမႈျဖင လမႈကယဆယေရးႏင ျပနလညေနရာခထားေရး၀နႀကးက ဥကဌအျဖစ ဖြ႕စညးခသည။ ယငးအဖြ႕တြင အေျခခအရ အစးရ ၀နႀကးဌာနမား၊ ကလသမဂၢအဖြ႕အစညးမားႏင အလရင အဖြ႕အစညးမား ပါ၀ငၿပး ၂၀၁၃ ပထမအႀကမ အလပအဖြ႕အစညးအေ၀းအၿပးတြင အမးသမးႏင လငကြျပားမႈ အေျချပသည ကြနယကမားႏင ပးတြလပေဆာငရန ခဥးကပစညးရးခသည။

အမးသားအဆင မဟာဗဟာ စမကနးက စတငလပေဆာငခသည ၂၀၁၃ ေအာကတဘာလမ စတင၍ စမကနးႏင ပတသကၿပး အေကာငအထညေဖာမႈႏင အသပညာေပးမႈျမႇငတငေရးတ႔က ေရးရႈေသာ လပငနးမားမာ အလြန ေႏးေကြးေနသည။ ကတက၀တျပထားသညအတငး အစးရ၏ အမးသားအဆငႏင အမးသားအဆင ေအာက အဖြ႕အစညးမားအားလးႏင အလရင လပေဖာကငဖကမားပါ၀ငရနႏင ေအာကေျခအဆငမ အသမား ပါ၀ငလာ ေစရန လပေဆာငမႈမားက ယခထကတင လကေတြ႕အေကာငအထည မေဖာႏငပရေနသည။48 အလပအဖြ႕ အစညးအေ၀းမားသည ကြကၾကားျဖစေနၿပး လမႈအဖြ႕အစညးမားအား သတငးအခကအလက ေပးေ၀ျခငးႏင တန႔ျပနမႈ ရယျခငးတ႔မာ ႀကးမားစြာ အဟန႔အတားရေနသည။ ရလဒမာ အမးသားအဆင မဟာဗဟာ စမကနးမ တဆင အမးသမးမား၏ အသမားက ထတေဖာနငသည ေနရာေပးမႈမား အကန႔အသတ ရေနဆျဖစသည။

46 ခငသန႔စ။ ‘စစတပလႊမးမးမႈ ေနရာတြင၊ အမးသမးမား တနးတမႈ မရႏင’၊ ဧရာ၀တ သတငး၊ ၂၀၁၄ ခႏစ ၾသဂတ ၄ ရက။47 ျမနမာႏငငလးဆငရာအမးသမးေရးရာေကာမတ မထတေ၀သညအစရငခစာ (၂၀၁၄)၊ စာ ၃၇-၃၈48 ကားမ တနးတေရး ကြနယက(GEN)ႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးျခငး၊ ၂၀၁၄ ေအာကတဘာ

30 trsKd;orD;rsm;tzGJ@csKyf (jrefrmEkdifiH)

အမးသားအဆင မဟာဗဟာ စမကနး အေကာငအထညေပၚလာေရးအတြက လအပေနေသာ ေအာကေျခ အဆင ယၾကညမႈ တညေဆာကျခငးအတြက အစးရက အသအမတျပထားေသာ လအပခကျဖစသည49 အားေကာငးၿပး တကၾကြေသာ လမႈအဖြ႕အစညးမား တညေဆာကရန လအပသည။ ဤအရာ မရပါက စမကနးသည ႏငငေတာက ဥးေဆာငကးလြနေနေသာ ဆယစႏစေပါငးမားစြာ ၾကာျမငေနၿပျဖစသည အၾကမးဖကမႈမား ၾကေတြ႕ေနရသည အမးသမးမား၏ အေရအတြက ေလာခေရး လပေဆာငမႈ အနညးအကဥးသာ ရသည ညႊနၾကားခက သကသကသာ ျဖစေနေပလမမည။ ထ႔အျပင အမးသားအဆင ဟာဗဟာ စမကနး ထတျပန ေကညာခသညအခနမစ၍ ကားမတနးတေရးအတြက ေဆာငရြကေနၾကေသာ လမႈအဖြ႕အစညး လႈပရား တကၾကြသမားအေပၚ ေႏာကယကဟန႔တားမႈမားသညလညး ေလာနညးသြားျခငး မရေသးေပ။ အမနတကယ အားျဖင အမးသမးမား အဖြ႕ခပ (ျမနမာႏငင)ႏင ယငး၏ အဖြ႕၀ငအဖြ႕အစညးမားသည မၾကာေသးခင လမားအတြငးက စစတပႏင ရမားကး လြနခရေသာ ေစာကားမႈႏင ေႏာကယကမားက ၾကေတြ႕ရေၾကာငး အစရငခခၾကသည။ အမးသမးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈက အျမစမ လနရန ေလးေလးနကနက မညသည ကတက၀တျပမႈမးမဆ လ႔ေဘာငအဖြ႕အစညး အဆငဆငတငးတြင ပြငလငးျမငသာမႈႏင တာ၀နခမႈရရန လအပသည။ အကယ၍ ယငးရညရြယခကမားက အေကာငအထညေဖာေဆာငရန တာ၀နရေသာ အဖြ႕အစညး မားသည တတဆတၿငမသကေနမညဆပါက အမးသား မဟာဗဟာ စမကနး၏ အမးသမးမားအေပၚ ခြျခား ဆကဆမႈမား ၿပးျပညစစြာ အဆးသတသြားေစေရး ရညရြယခကမာ အေကာငအထညေပၚလာမည မဟတေပ။

‘ကၽြနမတ႔အေနန႔ လငအၾကမးဖကမႈေတြ ေတြ႕ခရငေတာငမ ဒါက တငျပလ႔ မရပါဘး။ တရား၀ငအမႈက အသအမတျပဖ႔ဆရင ကးလြနခရသန႔ မသားစေတြက သတ႔နာမညေတြ ေပးရပါတယ။ ကးလြနခရသ ေတြက အလ မလပခငၾကတအတြက သတ႔ခြငမျပဘးဆရင ကၽြနမတ႔လညး ဘာမ လပလ႔ မရပါဘး။ သတ႔ေတြအေနန႔လညး စစတပ ဒါမမဟတ ျပညသ႔စစေတြန႔ ပါတသကတ စြပစြခကေတြမာ ပါတယ ဆရင သ႔တ႔ အသကအႏရာယရတယဆတာ သတ႔သထားပါတယ။ အေႏာကအယကခမလား။ တတတတေလးေနမလားဆရင အမားစက တတတတေလးေနတာကပ ေရြးခယပါတယ။ အဒါမး ဆရင ကၽြနမတ႔က လမညာၿပး စြပစြသလ ျဖစမာဆေတာ ရက ဘာမေျပာလ႔ မရေတာပါဘး။’

လားဟ အမးသမး အစညးအရး ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈ၊ ၂၀၁၄ ခႏစ စကတငဘာ။လားဟ အမးသမး အစညးအရး ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈ၊ ၂၀၁၄ ခႏစ စကတငဘာ။

49 ျမနမာ အမးသမးေရးရာ အမးသား ေကာမတ (၂၀၁၄) စာ ၅။ လမႈ အဖြ႕အစညးမားအတြက “လၿခၿပး လပကငႏငခြငရသည ပတ၀နးကင” က ဖနတးရန ျမနမာအစးရက အေရးၾကးေၾကာငး ျမနမာႏငင ကလသမဂၢ လ႔အခြငအေရးဆငရာ အထးကယစားလယ ယနဟလးက မးေမာငးထးျပခသည။ ကလသမဂၢ ‘ျမနမာႏငငဆငရာ လ႔အခြငအေရး အေျခအေနအေပၚ အထးကယစားလယ၏ အစရငခစာ၊ ယနဟလး။ ၂၀၁၄ ခနစ စကတငဘာ ၂၃၊ ေအ /၆၉/၃၉၈။ စာ ၈။ တြငၾကည။

“w&m;r#wr_twGuf ar#mfvifhcsufomay;yg” 31

ျမနမာႏငငတြင အျပစေပးအေရးယမႈမ ကငးလြတမႈက ေမြးျမေပးထားေသာ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒတရပ တညရေနသည။ ႏငငတကာ အသြငကးေျပာငးေရးကာလ အမနတရားေဖာေဆာငေရး စငတာ(ICTJ) က မတခကျပထားသညအတငး ျမနမာႏငင၏ ၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ႕စညးပ အေျခခ ဥပေဒသည "အစးရအေပၚ စစတပက လႊမးမးခပကငႏငစြမးက ေပးထားေသာ အပခပမႈပသ႑ာနႏင စစတပ၏ အကးစးပြားက အလးစ အကာ အကြယေပးမႈ"က ဖနတးထားသည။50 အမးသားအဆင မဟာဗဟာ စမကနးသည "အမးသမးမားႏင ကေလးငယမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈမားက ကးလြနသမားအေပၚ ဥပေဒေၾကာငးအရ အေရးယေဆာငရြကမႈမား ျပလပသြားရန" ႏင "အၾကမးဖကမႈ သကေရာကခရေသာ အမးသမးႏင ကေလးငယမားအတြက ဂဏသကၡာ ႏင လၿခမႈ၊ ထေရာကေသာ ကသမႈ၊ ေစာငေရာကမႈႏင ကာကြယမႈမားက အာမခေသာ ေဆြးေႏြးမႈမား ေပးအပ သြားရန"51 ဟ ေဖာျပထားေသာလညး စစသားမားမ မဒနးျပကငမႈမားအေပၚ အေရးယေဆာငရြကမႈ အေရ အတြကသည အလြနနညးပါးလကရေနၿပး ကးလြနခရသမားမ တတဆတစြာသာ ေနလသည အေလအထက ေျပာငးလရန ပပးကညသည ယႏရားမား ခ႕တလက ရေနသည။ ယငးႏငအတ အနာဂတတြင အစးရအေနျဖင အဓပၸါယရေသာ တာ၀နခမႈနင ပြငလငးျမငသာမႈက အေလးအနကျပေၾကာငး ေဖာျပႏငရန အေရးႀကးသည အတတကာလက ရာဇ၀တမႈမားအေပၚ မညသ႔ကငတြယေဆာငရြကမညက ေဖာျပထားျခငး မရေပ။ ယခ အခန တငေအာင အမးသားအဆင မဟာဗဟာ စမကနးသည အစးရ၏ ျပျပငေျပာငးလေရး လပငနးစဥမား အမတရေစရန ေၾကာျငာလပသည ထေရာကေသာ တနဆာပလာမားထမ တခအျဖစသာ ရေနေသးၿပး ျမနမာႏငငတ၀မး ၾကေတြ႕ေနရသည ေၾကာကရြ႕ထတလန႔မႈ၊ ေစာကားေႏာကယကမႈႏင အမးသမးမား ကယစားျပမႈ နညးပါးျခငးတ႔က ေျပာငးလသြားရန မညသညလပေဆာငမႈမ မရေသးပါ။

ပဋပကၡအတြငး လငအၾကမးဖကမႈ အဆးသတေရး ပဋဥာဥ ေၾကညာခကပဋပကၡအတြငး လငအၾကမးဖကမႈ အဆးသတေရး ပဋဥာဥ ေၾကညာခက

ယခႏစ ဇြနလအတြငးက ပဋပကၡမားအတြငး လငအၾကမးဖကမႈမား အဆးသတေရး ကမာၻလးဆငရာ ထပသး ညလာခက လနဒနတြင ကငးပခသည။ ယငး၏ရညရြယခကမာ လငအၾကမးဖကမႈ ကးလြနသမားအား အျပစေပးအေရးယမႈမ ကငးလြတခြင ယဥေကးမႈက ေျပာငးလပစရနႏင ပဋပကၡမားသကေရာကမႈရေနေသာ ႏငငမားတြင ျပနလညသငျမတေရးအတြက အဟန႔အတားျဖစေနေသာ တာ၀နခမႈ နညးပါးျခငးက ေဖာထတ

50 ႏငငတကာ အသြငကေျပာငးေရးဆငရာ အမနတရား ေဖာထတေရး စငတာ (ICTJ) (၂၀၀၉)‘ရညၾကာၿပျဖစေသာ အျပစေပးအေရးယခရမႈမ ကငးလြတျခငး၊ ျမနမာႏငငႏင ယငး၏ ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ’။ နယးေယာက။

51 အမးသမးေရးရာ ျမနမာ အမးသား ေကာမတ (၂၀၁၄၊)၊ စာ ၁၅

32 trsKd;orD;rsm;tzGJ@csKyf (jrefrmEkdifiH)

ေျဖရငးရန ျဖစသည။ ထပသးညလာခ မစတငမေလးတြငပင ျမနမာအစးရသည ပဋပကၡအတြငး လငအၾကမး ဖကမႈ အဆးသတေရး ပဋဥာဥေၾကညာခကက လကမတေရးထးခၿပး လငအၾကမးဖကမႈအဆးသတရနႏင ႏငငေရး၊ အပခပေရးနင လၿခေရး ဖြ႕စညးတညေဆာကမႈ အားလးတြင အမးသမးမား ပါ၀ငမႈက ျမႇငတငရန မ၀ါဒအမားအျပားက အေကာငအထညေဖာရနအတြက အာမခခသည။52

ႏငငတကာ လ႔အခြငအေရး စခနစညႊနးမားဆသ႔ အစးရက ဥးတညသြားေနေၾကာငး လကၡဏာအျဖစ ထငထင ရားရား ျပသခေသာလညး ေၾကညာခကက အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကမႈႏင ႏငငတကာ အသငးအ၀ငး၏ ဖအားေပးမႈက ျမနမာအစးရ ၾကေတြ႕ေနရသည ပဋပကၡအတြငး ႏငငေတာက ကးလြနသည လငအၾကမးဖက မႈမား အဆးသတေရးအတြက မညသညႀကးပမးအားထတမႈမ မရခပါ။ လငအၾကမးဖကမႈ ကးလြနခရသမား သည လေလာကေသာ အေထာကအက၊ ေဆးကသမႈ၊ သ႔မဟတ ယငးတ႔အေပၚ ကးလြနခရမႈအေပၚ အမန တရားက ေဖာေဆာငေပးမည ဥပေဒဆငရာ ယႏရားက ရရႏငျခငးမရေသးပါ။ အမးသမးမားအား မဒနးျပကငၿပး ႏပစကညငးပမးေသာ စစတပအဖြ႕၀ငမားအတြက ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရ အျပစေပးအေရးယမႈမ ကငး လြတခြင ရေနဆျဖစသလ ဤစာတမး၏ တေနရာတြင မတခကျပထားသကသ႔ပင လငအၾကမးဖကမႈမားက မတတမးျပစရန လပကငေဆာငရြကေနေသာ လမႈအဖြ႕အစညးမားအေပၚ ေႏာကယက ေစာကားမႈမား လညး ရေနဆျဖစသည။

‘စစတပအေနန႔ အဒ ကးလြနခရတသေတြက အကအညေပးတာမး ကၽြနေတာတ႔ မေတြ႕ဖးပါဘး။ ကးလြနခရသေတြအေနန႔ အမနတရားက ဘယလရာရမယဆတ အခကအလကေတြကလညး မရပါဘး။ ပဋပကၡေျဖရငးေရးအတြက ရငးလငးတ မ၀ါဒေတြ မရေသးသမ ခးေဖာကမႈေတြက ဆကရေနမာပါ။’

ND Burma ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈ၊ ၂၀၁၄ ခနစ စကတငဘာ။ ND Burma ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈ၊ ၂၀၁၄ ခနစ စကတငဘာ။

ေၾကညာခကေပၚတြင ေကာငးမြနေသာ ကတက၀တျဖစရန လအပေသာ အခနကန႔သတမႈ ပါသည အစအစဥ မား ကငးမမႈသည အစးရအေနျဖင လငအၾကမးဖကမႈ အျပအမမား လပေဆာငေသာ လပဂၢလ တဥးခငးအေပၚ ႏင ယငး၏ အရငးအျမစမားက ျဖတေတာကပစေစမည စစတပက အရပသား ထနးခပမႈ ေအာကသ႔ ေရာကရ ေစေရးတ႔တြင ျပတသားမႈမရေသးသည အေထာကအထားျဖစသည။ စေဒါ၏ အၾကျပခကမားက လစလရႈလက

52 'ပဋပကၡအတြငး လငအၾကမးဖကမႈ အဆးသတေရး ကတက၀တ ေကညာခက'ကၾကညရန။ https://www.gov.uk/government/ uploads/system/

uploads/attachment_data/fi le/274724/A_DECLARATION_OF_COMMITMENT_TO_END_SEXUAL_VIOLENCE_IN_CONFLICT.pdf

“w&m;r#wr_twGuf ar#mfvifhcsufomay;yg” 33

အစးရ၏ ႏငငတကာ ဥပေဒမားအား ဆကလကခးေဖာကေနမႈႏင ထပတနး စစဘကဆငရာ အရာရမား၏ မဒနးျပကငျခငးသည စနစတက ဖြ႕စညးျဖစေပၚေနျခငး53 ျဖစသညက ျငငးဆေနမႈတ႔သည ေၾကညာခကက ေဖာထတလကေသာ ကစၥရပမားက ထေရာကစြာ ကငတြယေျဖရငးရန အဆငသငျဖစမႈမာ အကန႔အသတ ရေနေသးေၾကာငး ေဖာျပေနသည။ ထ႔အျပင အစးရႏင တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႕အစညးမား ႏစဖက စလးက အမးသမးေရးကစၥရပမားက ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးညႇႏငးမႈမားတြင အဓက အေၾကာငးအရာအျဖစ ထညသြငးရန လလားခက နညးပါးေနျခငးသည အမးသမးမား ပါ၀ငမႈသည ဒတယတနးစား အေရးပါမႈသာ ျဖစသညဟ သတမတေနျခငးသာျဖစေပသည။

ျမနမာအစးရသည ေၾကညာခကက ေဖာထတထားေသာ ရညရြယခကမားျဖစသည အျပစေပးအေရးယမႈ ကငးလႊတခြငက စနေခၚျခငး၊ လငအၾကမးဖကမႈ ကးလြနသမားအား အျပစေပးအေရးယျခငး၊ လငအၾကမးဖကမႈ ရာဇ၀တမားဆငရာ အသပညာေပးမႈမား ျပလပျခငးႏင ကးလြနခရသမားအား ပမအားေကာငးေသာ ပပးမႈ မားေပးျခငးတ႔က အေကာငအထညေဖာရန ခငခငမာမာ ျငငးဆလကရေနေသးသည။ ေၾကညာခကက လကမတေရးထးထားေသာ အဖြ႕၀ငႏငငတႏငငအေနျဖင အစးရသည အမးသမး အခြငအေရးမားရသည ေရရညတညတေသာ ၿငမးခမးေရးက တညေဆာကရနအတြက ပဋပကၡအတြငး လငအၾကမးဖကမႈမားက ထေရာကစြာ ကငတြယေျဖရငးလသည ဆႏၵရေၾကာငးေဖာျပခေပသည။ သ႔ေသာ ယေန႔ထတငေအာင ယငး ကတက၀တက အေကာငအထညေဖာလသညဆႏၵက အစးရအေနျဖင ျပသသည အေထာကအထား မေတြ႕ရ ေသးေပ။

53 Myanmar Times, ‘တပမေတာက မဒနးမႈမားက ၀နခ၊ စနစတကလပေဆာငေနျခငး မဟတေၾကာငးျငငးဆ’။ ၂၀၁၄ မတ ၃ ရက။ http://www.mmtimes.com/index.php/national-news/9742-tatmadaw-admits-rapes-but-denies-they-are-institionalised.html

34 trsKd;orD;rsm;tzGJ@csKyf (jrefrmEkdifiH)

tykdif; 3? tESpfcsKyf okH;oyfcsufrsm;ESifh t}uHjyKcsufrsm; အမးသမးမားအေပၚ လငအၾကမးဖကမႈမား အေရးယေဆာငရြကျခငးႏင ႏငငအတြငး ပမကယျပန႔ေသာ ကား၊ မတနးတညမမႈ ရေရးအတြက ျမနမာအစးရ၏ ကတက၀တမားသည လ႕အဖြ႕အစညးအတြငး အမးသမး မား၏ အခနးက႑က ေျပာငးလပစလေသာ သေဘာဆႏၵမားအျဖစ ရငးလငးစြာ ရညညႊနးေဖာျပလကရသည။ သ႔ေသာလညး ယငးကတက၀တမားရေသာလညး အမနတကယ ျပျပငေျပာငးလေရးအတြက လပေဆာငမႈ မားမာ အားနညးလကရေနသည။ ယခငႏစအတြငးက တငးရငးသားေဒသမားတြင ျမနမာစစတပမား တညရမႈ တးပြားလာေနၿပး အၾကမးဖကမႈပစမား ျဖစပြားေနျခငးက အမးသမးမားအဖြ႕ခပ (ျမနမာႏငင)နင အဖြ႕၀ငအဖြ႕ အစညးမားက မတတမးမား ရရခသည။ ယငးအၾကမးဖကမႈမားအေပၚ အျပစေပးအေရးယျခငးႏင ယငးတ႔က အမနတရားေပၚေပါကေစရန လမႈအဖြ႕အစညးမားႏင တကၾကြလႈပရားသမား၏ ႀကးပမးေဆာငရြကမႈမားမာ ဆကလက၍ လစလရႈခရဆျဖစၿပး ျမနမာႏငငတ၀မး အမနတရားႏင တာ၀နခမႈ ကငးမမႈက ျဖစေစေသာ တတဆတၿငမသကမႈ အေလအထျဖင ဖးကြယထားဆျဖစသည။ ကးလြနသမားအား အေရးယေဆာငရြကမႈ အေလအထက မကကြယျပထားသည အေျခခဥပေဒေဘာငႏင ေပါငးစပလကသညအခါတြင ဤအစရငခစာတြင ပါ၀ငေသာ အေထာကအထားမားသည ျမနမာႏငငရ အမးသမးမားသည ႏငငတကာ ဥပေဒမားက ျပဌာနး ထားေသာ အခြငအေရးမားႏင သတ႔လလားေသာ လြတလပခြငႏင ဂဏသကၡာက ရရခစားႏငရန အလမး ကြာေ၀းလကရေနဆျဖစေၾကာငး သကေသခလကရသည။

ျမနမာအစးရသ႔ အၾကျပခကမား ျမနမာအစးရသ႔ အၾကျပခကမား

• ျမနမာႏငင၏ တရားေရး စနစက ႏငငတကာ ဥပေဒ စခနစညႊနးမားက ထငဟပမႈက အာမခမႈရေသာ၊ အမးသမးမား၏ လ႔အခြငအေရးနင တငးရငးသား လ႔အဖြ႕အစညးမား က ေလးစားမႈရေသာ၊ ကလသမဂၢ လၿခေရး ေကာငစဆးျဖတခက ၁၃၂၅ ႏင ၁၈၂၀၊ အမးသမးမားအေပၚ ခြျခားဆကဆမႈမား ဖယရားေရး သေဘာတစာခပ (စေဒါ)ႏင အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးေၾကညာစာတမး (ယဒအတခအာရ) ႏင ကေလး အခြငအေရး သေဘာတစာခပ (စအာရစ)ႏင အျခားေသာ တာ၀နခ လကမတေရးထး ထားခကမားႏင အညအစးရအား လကနာေဆာငရြကခြငရေစေသာ စနစအျဖစ ျပျပငရန။

“w&m;r#wr_twGuf ar#mfvifhcsufomay;yg” 35

• အမးသမး ဘ၀ျမႇငတငေရး အမးသား မဟာဗဟာ (အနအကစပေအဒဘလ)၊ စေဒါႏင ပဋပကၡအတြငး လငအၾကမးဖကမႈ အဆးသတေရး ေၾကညာခကေအာကတြင သဓဌာန ျပထားခကမားအား ထေရာကစြာ အေကာငအထညေဖာႏငေရးအတြက လေလာကေသာ လႏင ဘ႑ာေရး အရငးအျမစမား ေပးအပရန။

• လငအၾကမးဖကမႈမားက အထးတလည ရညညႊနးထားေသာ သတမတခကမား ပါ၀င သည အမးသမးမား အေပၚ အၾကမးဖကမႈ ဆန႔ကငေရး ဥပေဒက လကခကငသးရန။

ႏငငတကာ အသငးအ၀ငးသ႔ အၾကျပခကမား ႏငငတကာ အသငးအ၀ငးသ႔ အၾကျပခကမား

• အဂၤလနႏငင အစးရသည ပဋပကၡအတြငး လငအၾကမးဖကမႈ အဆးသတေရး လႈပရားမႈ က ဥးေဆာငသ အေနျဖင ယငးေၾကညာခကတြငပါ၀ငသည လကနာကငသးရမည အခကမားက အေကာငအထညေဖာရနအတြက ျမနမာအစးရအား ဖအားေပးရန။

• ပဋပကၡအတြငး လငအၾကမးဖကမႈဆငရာ ကလသမဂၢ အေထြေထြအတြငးေရးမး၊ အထး ကယစားလယ၏ ဥးစားေပး အခက ၅ ခကက အေကာငအထညေဖာလပေဆာငရန ျမနမာအစးရအား ဖအားေပးရန။

• တႏငငလးဆငရာ အပစအခတရပစေရးစာခပတြင ႏငငေတာက ဥးေဆာငကးလြနခသည လငအၾကမး ဖကမႈမားအတြက တာ၀နခမႈႏင အမနတရားအာမခခကအတြက သတမတ ခကမား ထညသြငးရန ျမနမာအစးရႏင တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႕အစညး မားအား ဖအားေပးရန။

• ျမနမာႏငငတ၀မး တငးရငးသား လကနကကင အဖြ႕အစညးမားအားလးႏင ႏငငေရး ေဆြးေႏြးမႈ အစပးႏငရနအတြက ျမနမာအစးရအား ေတာငးဆရန။ ယငးတြင အမးသမး မား၏ ရပတညခကအသမား အား ေကာငးေကာငးပါ၀ငၿပး လ႔အဖြ႕အစညး တခခငးတြင အျမစစြေနေသာ လမႈ-စးပြား ကစၥရပမားက ထညသြငးစဥးစားၿပး တငးရငးသား ျပညနယ မားမ တပမား ရတသမးေပးရနအတြက ျမနမာအစးရအား ေတာငးဆရန။

• ကလသမဂၢအေနျဖင အထးသျဖင လငအၾကမးဖကမႈမားအပါအ၀င လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမားက စစမးစစေဆးႏငမည ထေရာကေသာ ဥပေဒေဘာငအတြငးႏင ဥပေဒ ေဘာငျပငပ အမနတရား ေဖာထတေရး ယႏရား တညေထာငရနအတြက ျမနမာအစးရ အား ေတာငးဆရန။

36 trsKd;orD;rsm;tzGJ@csKyf (jrefrmEkdifiH)

တငးရငးသား လကနကကင ေတာလနေရးအဖြ႕မားသ႔ အၾကျပခကမား တငးရငးသား လကနကကင ေတာလနေရးအဖြ႕မားသ႔ အၾကျပခကမား

• အတတကာလက ျဖစပြားခေသာ လငအၾကမးဖကမႈမားနင အျခားလ႕အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားက ကငတြယ ေဖာထတရန ကတက၀တျပေသာ ဥပေဒေဘာငႏင ဥပေဒေဘာငျပငပ ထေရာကေသာ အမနတရား ေဖာထတေရး ယႏရားက တႏငငလး အပစအခတရပစေရး စာခပတြင ပါ၀ငရန ႀကးပမးေဆာငရြကသြားရန။

• တႏငငလးဆငရာ အပစအခတရပစေရး စာခပတြင မညသညအဖြ႕အစညးမဆ အၾကမး ဖကမႈ ကးလြနျခငးက တားျမစျခငးအား ရငးလငးစြာ အဓပၸါယဖြငဆၿပး ဤသေဘာ တညခကမား မတငမႏင ေနာကပငးတြင လငအၾကမးဖကမႈ ကးလြနေသာ အဖြ႕အစညး အားလးအား လြတၿငမးခမးသာခြငေပးျခငးက ျငငးပယရန အတြက ႀကးပမးေဆာငရြက သြားရန။

• တႏငငလး အပစအခတရပစေရး စာခပႏင ႏငငေရး ေဆြးေႏြးပြတ႔အား ျပငဆငမႈနင အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကမႈ အဆငတငးတြင အမးသမးမား ပါ၀ငမႈက အာမခခကေပးရန။

P.O. Box 413, GPOChiang Mai 50000

E-mail: wlb@womenofburma.org