Upload
vanphuc
View
263
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
1
PLASTISCHE OPVOEDING
1 Ons vak … een lego-doos?
Een legodoos … wat doet een kind of jongere
als ze zo'n doos krijgen? Snel openen, natuurlijk. En dan zie je de ene de zakjes openscheuren en op een creatieve manier
aan het werk gaan, de andere laat alles mooi liggen en neemt eerst de afbeelding om die
grondig te bestuderen en daarmee zelf aan de slag te gaan. Nog een andere neemt het
instructieboekje en volgt stap voor stap de handleiding om zo tot een vooropgesteld resultaat te komen.
Zo wordt ook de visie van meervoudige intelligentie meegenomen in de ontwikkeling
van het secundair onderwijs. En zo werken wij al jaren met onze leerlingen. En terecht,
want de ene leerling is de andere niet en ons vak is het vak bij uitstek om te kunnen differentiëren en zo de jongeren door
experiment tot ontwikkeling te laten komen.
Vrij experimenteren?
Het klinkt not done… maar eigenlijk wijst recent wetenschappelijk onderzoek uit
dat mensen hun best doen als ze doen wat ze leuk vinden, als ze in hun ‘element’ zijn. Wanneer mensen hun talenten gaan gebruiken, als ze ontdekken
wat ze kunnen, worden ze een ander mens. En laat dat het uitgangspunt zijn voor een nieuwer onderwijssysteem (sir Ken Robinson, onderwijskenner). Ook de film Alfabet gaat hier duidelijk op in. Hierbij vind je de link van de Engelstalige
trailer: www.youtube.com/watch?v=oVe5yVMIGqM.
En wij proberen onze leerlingen net in hun element te laten zijn. Op hun manier, op hun niveau, met hun interesses en hun leerstijl.
Nood aan differentiatie is er altijd geweest. En ook al loopt het vaak moeilijk en vraagt het van
de leerkracht veel extra inspanningen, het is onze opdracht om hier zo goed mogelijk op in te spelen. Want wij kunnen net datgene
bijbrengen bij onze jongeren, waar veel andere vakken moeilijk in slagen. We kunnen de
jongeren opleiden tot nieuwsgierige creatieve mensen. We leiden ze niet op om te doen wat hen gezegd wordt, maar we willen ze uitdagen
om uit hun comfortzone te komen, om hun talenten te DURVEN gebruiken en om creatieve
denkstrategieën aan te leren. Zo leiden we onze jongeren op tot de burger van de toekomst.
T.I. Heilige Familie, Brugge
2
Mark Mieras toont het belang van creatieve vakken in de ontwikkeling van
jongeren via wetenschappelijk hersenonderzoek aan en pleit voor onze vakken
als investering voor de toekomst.
‘Een goede tekenleerkracht tracht niet
alleen een potlood goed te gebruiken,
maar ook de hersenen. Als je hen leert
om te vertrouwen op hun inventiviteit
om te experimenteren, dan bouwen ze
creatieve hersenen. Dat is belangrijk
om flexibel in het leven te staan. De
leerlingen van nu zullen zichzelf 11
keer opnieuw moeten uitvinden in hun
leven omdat ze 11 diverse functies
zullen doorlopen en 30 % van die
functies kennen we helemaal nog niet.
Sint-Maartensscholen Ieper – campus Heilige Familie
Daarom is het belangrijk om inventieve mensen op te leiden. En kunst speelt
daarin een belangrijke rol. Kunst is een essentieel spel om te overleven …’
Je vindt een samenvatting onder volgende link: https://youtu.be/phQZ5J-lhTQ.
En om de wetenschappelijke onderzoeken af te sluiten, eindig ik met het
belangrijk onderzoek van Vlaanderen zelf. ‘Cultuur in de Spiegel’ ontwikkelt een
referentiekader voor kunst- en cultuureducatie. Het onderstreept de
discontinuïteit van onze vakken in de onderwijsloopbaan van onze jongeren en
toont ook het belang aan van cultuuronderwijs voor elke jongere.
Je vindt het 4-jarig onderzoek en de tussentijdse rapporten terug onder
http://canoncultuurcel.be/cultuur-de-spiegel.
Met het volgend animatiefilmpje https://youtu.be/TS-9tup_vbE tonen ze het
belang aan van het stimuleren van creatieve denkprocessen.
2 STEM of STEAM
Met die recente en belangrijke wetenschappelijke onderzoeken in gedachten, is
het moeilijk om te vatten dat niet iedereen overtuigd is van de meerwaarde van
ons vak. Terwijl het onderwijs terecht de STEM-richtingen promoot (Science-
Technology-Engineering-Mathematics) mogen we daarin net de meerwaarde van
het ontwikkelen van die creatieve denkstrategieën niet uit het oog verliezen. Ook
onze beeldende vakken hebben een cruciale meerwaarde in de opleiding van
toekomstige ingenieurs, architecten, productontwikkelaars …
3
Kritiek dat we veel te productgericht bezig zijn en dat er te weinig authentiek
werk of probleemoplossend denken gebruikt wordt in onze lessen, getuigt niet
van inzicht in ons vak of onze leerplannen. Maar kritiek mag er zijn om uit te
leren en onszelf in vraag te stellen. Kunnen onze opdrachten nog meer
persoonlijke inbreng van de leerlingen hebben? Kunnen de opdrachten betere
uitdagingen bevatten waarbij verschillende oplossingen mogelijk zijn? Zijn onze
opdrachten voldoende procesgericht en durven we op de opendeurdag
proceswerk tonen of blijven we liever enkel onze pareltjes tonen? En waarom?
Halen we het maximale uit projectwerk en komen we ook daarmee naar buiten?
Natuurlijk hebben we een meerwaarde in het STEM-verhaal. Vandaar dat in het
buitenland STEAM succes heeft (Science-Technology-Engeneering- ARTS -
Mathematics). Er zijn heel wat voorbeelden te vinden op verschillende kanalen
op internet en ook op de pinterestlink https://www.pinterest.com/elsbilcke/stem-
in-po-en-esthetica/. Overleg met de STEM-collega’s is natuurlijk noodzakelijk en
zorgt voor extra verrijking voor jezelf als leerkracht en voor nieuwe uitdaging in
je opdrachten.
Maar we moeten wel waakzaam blijven. Als we de kans hebben om in het
STEAM-project van onze school te stappen, moeten we bewaken dat onze inhoud
niet misbruikt wordt voor een ander doel. We mogen de kern van ons vak niet
verliezen. Zoek naar STEAM-opdrachten waarbij de leerlingen uitgedaagd worden
om creatief te denken, te experimenteren EN authenticiteit in hun werk kunnen
brengen!
Is ons vak een lego-doos? Tja, het is te zien hoe je het bekijkt …
Voorbeelden uit:
https://www.pinterest.com/elsbilcke/stem-in-po-en-esthetica/
4
3 Digitale didactiek
De ICT en multimedia spelen een belangrijke rol in de leefwereld van
volwassenen, jongeren en kinderen. Door de toenemende digitale informatiestroom komen beelden steeds meer en sneller op ons af. De beeldcultuur die daaruit ontstaat, heeft een invloed op onze manier van denken
en kijken. In onze beeldende vakken spelen we daar gretig op in. Ook beeldende
toepassingen met de iPad bieden nieuwe mogelijkheden om te ontdekken en ermee te experimenteren, denk maar aan eenvoudige programma’s als Morfo, Puppet Pals 1, iMovie …
3.1 Mediawijsheid Een mediawijs iemand:
• is in staat keuzes te maken in de hoeveelheid aan beelden en informatie;
• staat kritisch tegenover aangeboden beeldmateriaal;
• is in staat om mogelijkheden, beperkingen, gevolgen en gevaren in te
schatten bij het communiceren via de media;
• is verantwoordelijk bij het verspreiden van mediaboodschappen;
• kan mediaboodschappen analyseren, contextualiseren, erover reflecteren
en conclusies trekken.
We hebben als leraar plastische opvoeding een unieke rol bij het begeleiden van
jongeren naar mediawijsheid. Je vindt concrete voorbeelden van mediawijsheid terug op:
http://www.pinterest.com/elsbilcke/mediawijsheid/.
En ook op: http://www.pinterest.com/elsbilcke/beeldende-hypes/.
3.2 Mediatechnieken
Tal van collega’s experimenteren al heel veel in hun lessen met verschillende mediatechnieken zoals bv. trickfotografie, lichtgraffiti, sleeveface, animatiefilm,
stopmotionfilm, blue-key toepassingen, tableau vivant, micro-macro fotografie …
Ook fotografieopdrachten naar beeldafbakeningen en camerastandpunten, fotografieopdrachten naar kunstenaar Ben Heine en Slinkachu en verkeerd perspectief … raken ingeburgerd.
5
De opdrachten gaan niet alleen in
op de hedendaagse kunstvormen. Ze leren de jongeren omgaan met
de snelveranderende beeldcultuur en beeldtaal. Ze leren de jongeren tevens een
correcte foto nemen met aandacht voor beeldafbakening, compositie
en achtergrond. Voor jongeren die dagelijks foto’s nemen met hun GSM zijn dat
belangrijke aandachtspunten.
Je kunt concrete voorbeelden van mediawijsheid terugvinden op: http://www.pinterest.com/elsbilck
e/media-toepassingen/.
3.3 ICT We werken met beelden. ICT biedt heel wat mogelijkheden voor onze les. Dat
houdt een enorme meerwaarde in. Hieronder vind je een poging tot overzicht.
Het gebruik van ICT als leermiddel in de les: - aan de hand van digitale interactieve borden; - bij demonstraties en toonmomenten: beeld- en filmmateriaal, animaties,
videoclips; - bij het opzoeken van informatie en afbeeldingen.
Het gebruik van ICT bij creatieve opdrachten:
- digitaal fototoestel (eventueel GSM), opnametoestellen (visueel en
auditief); - allerlei softwareprogramma’s om filmpjes te maken, foto’s en muziek te
bewerken; - (gratis te downloaden) applicaties op mp3 of iPod (geluiden, beelden); - internet;
- gebruik van eenvoudige beeldbewerking; - experimenteren met eenvoudige tekenprogramma’s.
Het gebruik van ICT bij de presentatie van opdrachten:
- elektronisch leerplatform;
- website, blog, Pinterest; - sociale netwerken …
‘Hoe meer beeldmateriaal we tonen, hoe beter, toch?’ We moeten kritisch blijven. Maken we soms mooie presentaties die helaas het doel van de les
voorbijstreven? Zetten we de juiste ICT-mogelijkheden in op het juiste moment, voor de juiste toepassing of doelstelling? En gaan we genoeg op zoek in die
boeiende wereld naar nieuwe mogelijkheden en voorbeelden? Laat het een uitdaging zijn voor dit schooljaar!
6
4 Evalueren
4.1 Hoe evalueren
Net omdat we zo divers mogelijk proberen te begeleiden en creativiteit willen aanwakkeren, is evaluatie niet eenvoudig en blijft het een zoeken naar een
gezond evenwicht waar zowel leerlingen als leerkracht baat bij hebben.
Vanuit de leerplandoelen streven we bij iedere opdracht of bij ieder project een
totaal leerproces na. Aangezien we belang hechten aan het proces, is het ook
vanzelfsprekend dat we in de evaluatie hiervoor de nodige aandacht schenken.
Bij het beoordelingsproces is er een voortdurende wisselwerking tussen de leraar
en de leerlingen of leerlingen onder elkaar. Evaluatie moet de leerling tot zelfreflectie aanzetten. Steeds belangrijker wordt in die zin ook de zelfevaluatie, waarbij de leerling enkele keer per jaar na een opdracht zijn eigen proces en
product bevraagt.
Het vooraf bepalen van evaluatiecriteria is een taak van de leraar. Iedere opdracht vereist specifieke aandachtspunten en de waarde van iedere evaluatienorm is afhankelijk van de beoogde doelen. Let wel, de evaluatie mag
de creativiteit van de opdracht niet in de weg staan, integendeel!
Groepswerk evalueren … -Sportschool, kappers- en
esthetiekschool, Kortrijk
-Ter Groene Poorte, Brugge
7
4.2 Kijkwijzer Evaluatie plastische opvoeding
Je kunt dit suggestiedocument gebruiken om het eigen evalueren onder de loep
te nemen. Alle doelstellingen van alle leerplannen plastische opvoeding kunnen
in dit schema geplaatst worden.
Product/Resultaat = het directe resultaat van wat wordt aangeleerd in het
kader van een beeldende opdracht (inhoud, beeldaspecten, technieken,
materialen/materie, multimedia …)
Criteria product
Idee, inhoud, authenticiteit,
originaliteit, themagerichtheid …
Er is helemaal geen herkenbare inhoudelijke
verwijzing naar het thema/onderwerp.
De verwerking van het thema is stereotiep. Er
is slechts een verre themaverwantschap.
Er is voldoende nagedacht over de inhoud in
functie van het beeldproduct.
De verwerking van het thema is spitsvondig.
Expressieve toepassing van aangeleerde beeldaspecten
De aangeleerde beeldaspecten zijn helemaal
niet herkenbaar in het beeldproduct.
De toepassing van aangeleerde beeldaspecten
zijn aanwezig, maar staan los van de
expressie van het beeldproduct.
De aangeleerde beeldaspecten zijn bewust
gebruikt in het beeldproduct.
De aangeleerde beeldaspecten zijn volledig en
als meerwaarde geïntegreerd in het
beeldproduct.
Techniek en afwerking
Er werd geen rekening gehouden met de
technische mogelijkheden. De opdracht werd
slordig afgewerkt.
Er werd weinig rekening gehouden met de
technische mogelijkheden. De opdracht werd
met beperkte zorg afgewerkt.
Er werd rekening gehouden met de technische
mogelijkheden. De opdracht werd met zorg
afgewerkt.
De technische mogelijkheden werden heel
goed benut. Het werk is vlekkeloos.
8
Proces = wat wordt ondersteund in functie van het tot stand komen van een
resultaat. Werkwijze, methode, stappenplan, werken met bepaalde concepten,
integreren van eerder aangeleerde inhouden zoals: beeldaspecten, technieken,
materialen/materie, multimedia …
Criteria proces
Perceptie/waarnemen
Leren waarnemen
Uiterlijke kenmerken in een beeld (verhouding,
richting …) ontleden, beeldaspecten herkennen …
Informatie verzamelen Informatie opzoeken over een onderwerp,
specifieke richtlijnen volgen waaraan die
informatie moet beantwoorden …
Begripsvorming
Beeldende begrippen verklaren, herkennen,
verwoorden …
Onderzoek/vormgeven
Beeldtaal ontwikkelen
Beeldaspecten toepassen in functie van de
beeldexpressie en zo een authentieke beeldtaal
ontwikkelen …
Technieken, materie,
materialen, media hanteren
Diverse technieken, materialen en media op een
experimentele wijze ontdekken, functioneel
gebruiken, combineren …
Reflectie
Creatief proces /
ontwikkeling van idee
Uit bestaande beelden inspiratie halen,
persoonlijk interpreteren en verwerken …
Processturing
Werken met een stappenplan, reflecteren over
het creatieve proces, alles bijhouden in een
procesmap …
Vakattitudes = wat wordt gestimuleerd in functie van de ‘gewenste houding’?
In een evaluatie kunnen alleen attitudes opgenomen worden die in de
leerplandoelen staan of die essentieel zijn voor het behalen van de
leerplandoelstellingen in hun geheel.
9
Criteria vakattitudes
WERKHOUDING
Inzet / concentratie / tempo /
zorg voor kwaliteit
Ontvlucht elke inspanning.0
Werkt traag en moet regelmatig aangespoord
worden.1
Werkt geconcentreerd met een goed
werktempo.2
Werkt geconcentreerd en levert vaak een
extra-inspanning.
Zelfredzaamheid Vraagt altijd hulp, geeft werk uit handen en
werkt niet zelfstandig.
Is onzeker, kan onvoldoende inschatten
wanneer hulp nodig is.
Is voldoende zeker van zichzelf en vraagt hulp
wanneer nodig.
Is zelfzeker, kan een opdracht op geheel eigen
wijze uitdiepen en uitwerken.
Stiptheid / in orde zijn met
materialen en taken
Is nooit in orde met materialen en
voorbereidende taken. 0
Is meestal wel in orde met materialen en
voorbereidende taken. 21
Houdt zich altijd aan de afspraken i.v.m.
materialen en taken.
Levert spontaan extra inspanningen.
Verantwoordelijkheidszin Is slordig en verspilt materiaal.
Gaat alleen correct om met materialen als het
gecontroleerd wordt. 1
Is bekommerd om het correct gebruik, sorteren
en opruimen van materialen. 2
Neemt zelf initiatieven i.v.m. het correct
gebruik, sorteren en opruimen van materialen.
CREATIVITEIT - AUTENTICITEIT
Nieuwe dingen zorgen voor angst, wil altijd een
voorbeeld nabootsen.
Maakt slechts een variatie op een voorbeeld. 1
Zoekt naar oplossingen die verder gaan dan het
gewone. 2
Denkt graag breed na over een oplossing en
hanteert een persoonlijke, authentieke
beeldtaal.
10
EMPATHIE / SOCIALE VAARDIGHEDEN
Sociale houding Geeft geregeld aanleiding tot conflict, toont geen
respect voor anderen.
Geeft geen aanleiding tot conflict, toont weinig
respect voor anderen.
Kan reageren op conflicten, toont meestal
respect voor anderen
Reageert gepast op conflicten, kan respectvol
omgaan met anderen.
Kunst en cultuur Staat niet open voor diverse vormen van cultuur
en kunst.
Staat selectief open voor diverse vormen van
cultuur en kunst
Toont een open houding voor diverse vormen
van cultuur en kunst.
Toont altijd een open houding die getuigt van
interesse in cultuur, kunst en andere
leefwerelden.
5 Vakvergadering plastische opvoeding en beeldende vorming per scholengemeenschap
Met de vakvergaderingen per scholengemeenschap willen we bepaalde punten op
elkaar afstemmen en ervaringen uitwisselen. Het is niet goed om geïsoleerd te werken, want reflectie op je werk is niet evident.
1 Project WO1, OLV. Ter
Duinen, Heist en Zeebrugge
2 Instituut Sancta Maria
Ruiselede
3 Sint-Godelievecollege, Gistel
11
De vakvergaderingen per scholengemeenschap krijgen een vervolg. De
scholengemeenschappen die hieronder vermeld staan, komen dit schooljaar opnieuw samen. De scholengemeenschappen die nu niet vermeld staan, komen
in de volgende schooljaren samen. Scholengemeenschap Datum
Sint-Donaas 15/10 Sint-Maarten 22/10
Bertinus Collectief 19/11 Ichthus 26/11
Scholen aan de Leie 28/01 Molenland 17/03 Sint-Michiel 21/04
De scholen ontvangen een inschrijvingsformulier bij het begin van het schooljaar.
Daarin staat de gastschool vermeld. Om deze vergaderingen zo goed mogelijk voor te bereiden, is het belangrijk dat er vooraf ingeschreven wordt.
De vakvergaderingen lopen telkens van 17.00 uur tot 19.00 uur. Collega’s die tot 17.00 uur les hebben, vragen best aan de directie of het mogelijk is om voor
deze gelegenheid de les wat vroeger te beëindigen. Op hetzelfde ogenblik vinden de vakvergaderingen lichamelijke en muzikale
opvoeding plaats.
6 Kunst, een aardig alternatief …
We ontwikkelen talenten bij onze jongeren. Ook het kunstonderwijs is voor veel leerlingen een aardig alternatief. Daarom organiseert de stuurgroep deze keer de Dagen van plastische
opvoeding met leerkrachten uit onze drie eigen scholen kso op een inspirerende locatie in het creatieve kunstenlab Budalab in Kortrijk! Een unieke
kans, mis deze zeker niet!
12
Een volle lego-doos? Wij bouwen verder!
Els Bilcke