Republika e Kosovs

Republika Kosova - Republic of Kosovo

Qeveria Vlada - Government

Ministria e Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis - Ministarstva za Obrazovanje

Nauku i Tehnologiju - Ministry of Education, Science and Technology

PLANI STRATEGJIK I ARSIMIT N KOSOV

2017-2021

Prishtin, korrik 2016

2

Parathnie

sht hera e dyt q Ministria e Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis (MAShT)

harton nj plan strategjik gjithprfshirs pr zhvillimin e arsimit n Republikn e

Kosovs. Qllimi i ktij plani sht t prcaktoj kahet e zhvillimit t sistemit t

arsimit n periudhn 2017-2021, n mnyr q arsimi t jet n funksion t

zhvillimit ekonomik dhe shoqror t vendit. Si i till, Plani Strategjik pr

Zhvillimin e Arsimit n Kosov (PSAK) 2017-2021 paraqet vazhdimsi t planit

aktual, PSAK 2011-2016, i cili tani ka hyr n vitin e fundit t zbatimit t tij.

Vlersimi i PSAK-ut 2011-2016 ka qen piknisja e planifikimit t ri pr periudhn

5-vjeare vijuese, sepse kemi konsideruar se duhet ti marrim parasysh sukseset q jan arritur gjat ksaj

periudhe pesvjeare, por edhe t nxjerrim msime nga dshtimet.

Jo rastsisht, fjal kye t planit t ri strategjik jan: gjithprfshirja, cilsia dhe llogaridhnia.

Gjithprfshirja ka qen n qendr t vmendjes t PSAK-ut 2011-2016 dhe, n kt fush, jan arritur suksese

t pamohueshme. Kosova mund t krahasohet me secilin vend t rajonit, madje edhe me shum vende t

zhvilluara evropiane, n aspektin e prfshirjes s fmijve dhe t rinjve n arsimin fillor, t mesm dhe t lart.

Megjithat, gjat pes viteve t ardhshme do ta punojm q t prmirsohet prfshirja e fmijve n

edukimin parashkollor, pasi kjo sht periudh jetsore shum e rndsishme pr zhvillimin e personalitetit.

Pastaj, do t punojm q t shtohet prfshirja e fmijve me nevoja t veanta, si dhe e pjestarve t

grupeve shoqrore t margjinalizuara, si jan: t varfrit, romt, ashkalinjt dhe egjiptiant.

Ne kemi obligim t ndrtojm nj sistem arsimor q ofron cilsi, sepse duam q Kosova t jet nj shoqri e

cila zhvillimin e vet e bazon n dije, ndrsa qytetart e saj t posedojn njohuri dhe shkathtsi q i bjn t

punsueshm, si n vend ashtu edhe jasht tij. Prmes cilsis ne e zhvillojm ekonomin ton, krijojm

vende pune dhe, n prgjithsi, bhemi konkurrent n rajon dhe n botn globale. Prandaj, duhet t fillojm

zbatimin e kurrikuls s bazuar n kompetenca, ti pajisim shkollat me teknologji t informacionit dhe mjete t

konkretizimit, ta prmirsojm cilsin e teksteve msimore dhe, mbi t gjitha, ta prmirsojm cilsin e

msimdhnies n t gjitha nivelet e sistemit t arsimit. Ndrkaq, n arsimin e lart do ti fuqizojm

mekanizmat e sigurimit t cilsis, duke i zbatuar me prpikri kriteret dhe procedurat e akreditimit, por edhe

duke i ndihmuar institucionet e arsimit t lart q ti prmbushin standardet e cilsis.

Funksionimi i llogaridhnies sht parakusht pr mirfunksionimin e sistemit t arsimit. Prderisa MAShT-i

sht prgjegjs pr ndrtimin e politikave, kurrikula, inspektim dhe, n prgjithsi, pr krijimin e kushteve

optimale pr pun n shkoll, komunat jan prgjegjse pr performancn e shkollave. Ndrkaq, shkolla dhe

personeli i saj jan prgjegjse, para komunitetit, pr suksesin e fmijve. Prandaj, bashk me komunat do t

ndrtojm nj sistem i cili ofron llogaridhnie funksionale n t gjitha nivelet e sistemit t arsimit, duke

prfshir prmirsimin e menaxhimit t shkolls, funksionalizimin e sistemit pr licencimin e msimdhnsve,

vlersimin e performancs s shkolls, si dhe rritjen e besueshmris s testeve kombtare q kan pr qllim

vlersimin e njohurive dhe shkathtsive t nxnsve.

Ky dokument sht rezultat i puns ekipore t udhhequr nga MAShT-i, por me pjesmarrje t gjer t gjitha

palve me interes, si: autoritetet lokale, institucionet arsimore, partnert zhvillimor, organizatat e shoqris

civile, e t tjer. T gjithve u jemi shum mirnjohs pr kontributin e tyre. Nj falnderim i veant i takon

Projektit t GiZ pr Ngritjen e Kapaciteteve n Arsimin Themelor (GIZ-CDBE), kompanis gjermane PEM dhe

Qendrs pr Arsim t Kosovs (KEC) q kan mbshtetur procesin e planifikimit nga fillimi deri n prfundimin

e tij t suksesshm.

Prishtin, korrik 2016

Prof. Dr. Arsim Bajrami, ministr

3

Falnderime

MAShT dshiron t shpreh mirnjohje pr Projektin e GIZ pr Ngritjen e Kapaciteteve n Arsimin

Themelor (GIZ-CDBE) i cili mbshteti hartimin e ktij dokumenti; pr kontributin e Grupit Brtham

t MAShT-it, t antarve t Grupit Plenar dhe t antarve t grupeve punuese, pr kontributin e

partnerve zhvillimor, si dhe t shum palve t tjera q i kushtuan koh dhe energji zhvillimit t

strategjis; si dhe pr punn e zellshme t ekipit PEM-KEC, t cilt kan mbshtetur t gjith

procesin. Po ashtu, MAShT shpreh mirnjohje pr mbshtetjen nga projekti i financuar nga Bashkimi

Evropian Rrjeti i Kosovs pr Arsim dhe Punsim KEEN, i cili ka mbshtetur me ekspertiz punn

e dy grupeve punuese n kuadr t procesit t zhvillimit t strategjis.

4

Lista e shkurtesave

AAAPARr Agjencia pr Arsim dhe Aftsim Profesional dhe Arsim pr t Rritur

AAP Arsimi dhe Aftsimi Profesional

AD Arsimi n Diaspor

AKA Agjencia e Kosovs pr Akreditim

AKK Autoriteti Kombtar i Kualifikimeve

AL Arsimi i Lart

ANV Arsimi me nevoja t veanta

ARr Arsimi pr t Rritur

ASVPRr Agjencia pr Standarde dhe Vlersim pr Profesionet e Rregulluara

DKA Drejtorit Komunale pr Arsim

Dh&T Dhunti dhe Talente

ENQA Asociacioni Evropian pr Sigurim t Cilsis n Arsim t Lart

EPMPB Ekipet pr reagim ndaj mos regjistrimit dhe parandalim t braktisjes

FE Fakulteti i Edukimit

GIS Sistemi i Informatave Gjeografike

GIZ-CDBE Projekti i GIZ-it pr Ndrtim t Kapaciteteve n Arsimin Fillor

IAL Institucionet e Arsimit t Lart

ISCED Standardet Ndrkombtare t Klasifikimit t Arsimit

KAAPARr Kshilli pr Arsim dhe Aftsim Profesional dhe Arsim pr t Rritur

KASH Korniza Afatmesme e Shpenzimeve

KE Kshillat e Etiks

KEC Qendra pr Arsim e Kosovs

KEEN Rrjeti i Kosovs pr Arsim dhe Punsim

KI Kshillat Industrial

KKK Korniza e Kurrikulit t Kosovs

KKK Korniza Kombtare e Kualifikimeve

KZh Krkimi Shkencor

LLL Msimi gjat gjith jets

M&E Monitorimi dhe Vlersimi

MAP Ministria e Administrats Publike

MAShT Ministria e Arsimit, Shkencs dhe Teknologjis

MC Menaxhimi i Cilsis

MF Ministria e Financave

MH Moshat e hershme

MM Materialet msimore

MP Marrveshja e Performancs

MSA Marrveshja pr Stabilizim dhe Asocim

N/A Jo valid

PEST Politik, Ekonomik, Social, dhe Teknik

PIA Plani Individual pr Arsim

PKSh Programi Kombtar i Shkencs

PKZh Programi Kombtar pr Zhvillim

OS Objektiv strategjik

5

PSAK Plani Strategjik pr Arsim n Kosov

PZhSh Plan Zhvillimor i Shkolls

QeK Qendrat e Kompetencs

QeK Qeveria e Republiks s Kosovs

QNS Qasja Ndr-Sektoriale

QZhSh Qendra pr Zhvillim t Karriers

SA Stafi akademik

SC Sigurimi i Cilsis

SMIA Sistemi pr Menaxhimin e Informatave n Arsim

SMIAL Sistemi pr Menaxhimin e Informatave n Arsim t Lart

SP Standardet e Profesionit

SWOT Prparsit, Dobsit, Mundsit, dhe Rreziqet

ShITP Shrbimi pr Informatat e Tregut t Puns

TIK Teknologjia e Informacionit dhe Komunikimit

TP Tregu i Puns

TP Treguesit e Performancs

UA Udhzim Administrativ

UD Udhheqsit e Departamenteve

ZHPM Zhvillimi Profesional i Msimdhnsve

6

Prmbledhja ekzekutive

Ky plan strategjik sht dokumenti baz pr zhvillimin e sektorit t arsimit n Kosov n periudhn

2017-2021. Procesi i zhvillimit t ktij dokumenti filloi n qershorin e vitit 2015 kur u formua

struktura organizative pr hartimin e planit t ri strategjik e prbr nga tri nivele: Grupi Brtham,

Grupi Plenar dhe nngrupet tematike.

Vlersimi i PSAK-ut 2011-2016 dhe analiza e gjendjes e br nga Grupi Brtham, me ndihmn e

gjasht nngrupeve, ka qen baza pr planifikimin e ri pesvjear. Procesi i planifikimit sht

organizuar n shtat fusha tematike q mbulojn t gjitha segmentet relevante t arsimit n Kosov:

1. Pjesmarrja dhe gjithprfshirja,

2. Menaxhimi i sistemit arsimor,

3. Sigurimi i cilsis,

4. Zhvillimi i msimdhnsve,

5. Msimdhnia dhe t nxnit,

6. Arsimi dhe aftsimi profesional dhe arsimi i t rriturve,

7. Arsimi i lart.

PSAK ka shtat objektiva strategjike, nga nj pr seciln fush tematike. M posht sht dhn nga

nj prmbledhje pr secilin objektiv strategjik, ndrkaq n dokument sht prezantuar zbrthimi i

detajuar i tyre n rezultate dhe aktivitete t mundshme:

Objektivi Strategjik/OS 1: Pjesmarrja dhe gjithprfshirja

Rritja e prfshirjes dhe mundsit e barabarta pr zhvillim, aftsim dhe arsimim t do individi n

arsimin parauniversitar.

Rritja e gjithprfshirjes dhe parandalimi i braktisjes n arsim krkojn koh dhe nuk mund t

arrihen pa zbatimin e plot t kornizs ligjore. Prandaj, ky objektiv strategjik ka lidhje t qarta me

aspekte t tjera t PSAK-ut, n veanti me krijimin e nj sistemi t integruar pr mbledhjen,

prpunimin dhe prdorimin e t dhnave q gjithashtu do t mundsoj monitorimin e fmijve me

nevoja t veanta dhe fmijt q braktisin shkolln, si dhe me prmirsimin e cilsis s

msimdhnies, si prmes ofrimit t programeve t trajnimit pr gjithprfshirje, ashtu edhe prmes

zbatimit t ideve dhe qllimeve themelore t KKK-s.

Objektivi Strategjik/OS 2: Menaxhimi i sistemit arsimor

Menaxhimi cilsor dhe efikas i sistemit t arsimit, i bazuar n transparenc dhe n llogaridhnie.

N rrethanat kur sistemi i arsimit sht i decentralizuar, prve ekzistimit t autonomis s plot

financiare dhe profesionale, avancimet n arsim varen, kryesisht, nga zhvillimi i kapaciteteve

menaxhuese n nivelin qendror, komunal dhe t shkolls. N kuadr t decentralizimit, ngritja e

kapaciteteve n nivel lokal/nivel t shkolls duhet t shtrihet n organe t tilla si kshillat drejtues t

shkolls, t cilat duhet t luajn nj rol ky n kt proces.

Objektivi Strategjik/OS 3: Sigurimi i Cilsis (SC)

Zhvillimi i nj sistemi funksional pr sigurimin e cilsis, n prputhje me standardet

ndrkombtare.

Prve krijimit t nj sistemi t menaxhimit t cilsis dhe zhvillimit t proceseve dhe mjeteve

prkatse, ngritja e kapaciteteve n t gjitha nivelet do t jet e nevojshme pr ta funksionalizuar

fardo sistemi t ri t sigurimit t cilsis. Pr m tepr, n klimn e tanishme n Kosov, gjithashtu

7

do t jen t nevojshme edhe aktivitetet e vetdijesimit q krijojn nj mjedis ku promovohet

llogaridhnia.

Objektivi Strategjik/ OS 4: Zhvillimi i msimdhnsve

Ngritja e cilsis s msimdhnies prmes sistemit efektiv dhe t qndrueshm pr prgatitjen

dhe zhvillimin profesional t msimdhnsve.

Fokusi kryesor n kt fush sht q t ndrtohet nj sistem i qndrueshm pr zhvillimin

profesional t msimdhnsve, i cili do t kontribuoj n zbatimin e reforms s shkollave dhe t

ndikoj drejtprdrejt n prmirsimin e rezultateve t nxnsve.

Objektivi Strategjik/ OS 5: Msimdhnia dhe t nxnit

Avancimi i t nxnit prmes msimdhnies cilsore, duke zbatuar kurrikuln e bazuar n

kompetenca dhe duke shfrytzuar resurse msimore t cilsis s lart.

Zbatimi i kurrikuls s re n t gjitha shkollat shihet si dika thelbsore pr prmirsimin e cilsis s

t nxnit n Kosov. Prve trajnimit t msimdhnsve, kjo krkon prgatitjen e teksteve shkollore

dhe materialeve t tjera msimore, prfshir materialet elektronike msimore q jan n harmoni

me KKK-n. Kjo, gjithashtu, supozon se vmendje e veant duhet t'i kushtohet furnizimit t

shkollave me pajisjet e TIK-ut, si dhe me mjete t tjera msimore.

Objektivi Strategjik/ OS 6: Arsimi dhe Aftsimi Profesional (AAP) dhe Arsimit pr t Rritur (ARr)

Harmonizimi i arsimit dhe aftsimit profesional me krkesat e tregut t puns n vend dhe m

gjer dhe krijimi i nj sistemi t hapur t arsimit pr t rriturit.

Fokusi do t jet n prmirsimin e ndrlidhjes s programeve shkollore me nevojat e tregut t

puns, n zhvillimin e nj kurrikule brtham t veant t AAP-s, e harmonizuar me KKK-n, n

sigurimin sistematik t prvojs s puns dhe t praktiks profesionale t cilsis lart, dhe, q

sht specifike pr kontekstin e Kosovs, n sigurimin e qndrueshmris s Qendrave t

Kompetencs dhe zhvillimin e mtejm t tyre.

Objektivi Strategjik/ OS 7: Arsimi i Lart (AL)

Ngritja e cilsis dhe konkurrueshmris s arsimit t lart prmes nxitjes s prsosmris n

msimdhnie, krkimit shkencor, krijimtaris artistike, inovacionit dhe ndrkombtarizimit.

Prioriteti kryesor n kt fush sht prmirsimi i cilsis n institucionet e AL. Kjo ka shum

aspekte, duke prfshir prshtatjen e programeve t studimit me krkesat e tregut t puns, nxitjen

e hulumtimit shkencor, si dhe ofrimi i ndihms n pun artistike dhe inovacione n institucionet e

AL. Gjithashtu, vmendje do t'i kushtohet cilsis s msimdhnies dhe nevojs pr t rritur

mobilitetin e personelit akademik dhe t studentve, si dhe pjesmarrjes n programe

ndrkombtare t AL dhe t hulumtimit shkencor.

Pr secilin objektiv strategjik sht zhvilluar nj plan veprimi, si dhe treguesit e suksesit q shrbejn

pr monitorimin e zbatimit t PSAK-ut. Planet e veprimit jan prmbledhur n nj udhrrfyes pr

zbatimin e PSAK-ut. Po ashtu, sht kalkuluar buxheti i PSAK-ut, i cili kap shumn e prgjithshme prej

176.94 mil.

8

Prmbajtja

PARATHNIE ............................................................................................................................................ 2

FALNDERIME .......................................................................................................................................... 3

LISTA E SHKURTESAVE ............................................................................................................................. 4

PRMBLEDHJA EKZEKUTIVE ..................................................................................................................... 6

1. HYRJE ................................................................................................................................................... 9

1.1. PLANIFIKIMI STRATEGJIK N ARSIM ............................................................................................................... 9

1.2. NDRLIDHJA E PSAK-UT ME POLITIKAT DHE INICIATIVAT TJERA .......................................................................... 9

2. METODOLOGJIA ................................................................................................................................. 13

3. KONTEKSTI ......................................................................................................................................... 15

3.1. SFIDAT DHE MUNDSIT N MJEDISIN AKTUAL .............................................................................................. 15

3.1.1. Faktort politik ......................................................................................................................... 15

3.1.2. Faktort ekonomik ................................................................................................................... 16

3.1.3. Faktort social .......................................................................................................................... 16

3.1.4. Faktort teknologjik ................................................................................................................. 17

3.3. ORGANIZIMI DHE STRUKTURA E SISTEMIT ARSIMOR ........................................................................................ 20

3.4. SFIDAT DHE MUNDSIT N ARSIMIN E KOSOVS ........................................................................................... 22

3.4.1. Pjesmarrja dhe gjithprfshirja ................................................................................................ 22

3.4.2. Menaxhimi i sistemit arsimor ..................................................................................................... 23

3.4.4. Zhvillimi i msimdhnsve ......................................................................................................... 25

3.4.5. Msimdhnia dhe t nxnit ........................................................................................................ 26

3.4.6. Arsimi dhe Aftsimi Profesional dhe Arsimi i t Rriturve ............................................................ 27

3.4.7. Arsimi i lart ............................................................................................................................... 28

3.5. FINANCIMI I ARSIMIT N KOSOV ............................................................................................................... 31

3.6. INTERVENIMET KRYESORE N FUSHN E ARSIMIT ........................................................................................... 32

3.6.1. Programet q mbshtesin prmirsimin e cilsis s arsimit .................................................... 32

3.6.2. Programet q mbshtesin ndrlidhje efektive t arsimit me tregun e puns ............................ 33

3.6.3. Programet q synojn grupet e margjinalizuara ....................................................................... 33

4. VIZIONI YN, MISIONI YN DHE VLERAT TONA ................................................................................... 34

5. QASJA JON STRATEGJIKE .................................................................................................................. 36

5.1. OBJEKTIVAT STRATEGJIKE T PSAK............................................................................................................. 37

5.2. ALTERNATIVAT E KONSIDERUARA ............................................................................................................... 40

6. OBJEKTIVI STRATEGJIK 1: PJESMARRJA DHE GJITHPRFSHIRJA ...................................................... 42

7. OBJEKTIVI STRATEGJIK 2: MENAXHIMI I SISTEMIT ARSIMOR ............................................................. 51

8. OBJEKTIVI STRATEGJIK 3: SIGURIMI I CILSIS .................................................................................... 62

9. OBJEKTIVI STRATEGJIK 4: ZHVILLIMI I MSIMDHNSVE .................................................................... 70

10. OBJEKTIVI STRATEGJIK 5: MSIMDHNIA DHE T NXNIT ................................................................ 79

11. OBJEKTIVI STRATEGJIK 6: ARSIMI DHE AFTSIMI PROFESIONAL (AAP) DHE ARSIMI I T RRITURVE .. 84

12. OBJEKTIVI STRATEGJIK 7: ARSIMI I LART ........................................................................................ 93

13. ZBATIMI I PSAK .............................................................................................................................. 103

13.1. MEKANIZMAT PR ZBATIM ................................................................................................................... 103

13.2. UDHRRFYESI PR ZBATIM................................................................................................................... 103

14. BUXHETI PR ZBATIMIN E PSAK-UT ................................................................................................ 106

9

1. Hyrje

1.1. Planifikimi strategjik n arsim

Planifikimi strategjik n arsim sht nj fenomen relativisht i ri: realisht, vetm n vitet e 90-ta

ndodhi zhgnjimi me planifikimin tradicional, n veanti nga mungesa e marrjes s prgjegjsive dhe

e prfshirjes s palve kye, mungesa e prqendrimit n monitorim dhe vlersim, dhe mungesa e

fleksibilitetit n aspektin e zbatimit, e kombinuar me nj konsiderat t pamjaftueshme pr mjedisin

n ndryshim e sipr, q oi n zhvillimin e gjer t asaj q quhet planifikim 'strategjik'. Planifikimi

strategjik, n shum vende n transicion, sht ndrlidhur me futjen graduale n zbatim t Qasjes

Mbarsektoriale (QMS) n bashkpunimin zhvillimor q nga mesi i viteve t 90-ta e tutje.

Qasja e planifikimit strategjik prcaktohet nga UNESCO/INPA si m posht:

"Mjet i menaxhimit pr t ndihmuar organizatn n prmirsimin e performancs s saj, duke

siguruar q antart e saj jan duke punuar pr t njjtat qllime, dhe duke prshtatur vazhdimisht

drejtimin e organizats ndaj mjedisit ndryshues, n baz t rezultateve t fituara".

Planifikimi efektiv strategjik krkon nj sens t prgjithshm t drejtimit, nivel t lart t vetdijes sa

i prket mjedisit, fokus n rezultate, t dhna nga nj gam e gjer e grupeve t interesit,

mbikqyrje t afrt dhe sistematike, si dhe fleksibilitet maksimal n przgjedhjen e qasjes m t

mir pr zbatim.

Planet e para gjithprfshirse strategjike pr arsim t hartuara n Kosov ishin Strategjia e Arsimit

t Lart 2005-2015 dhe Strategjia e Arsimit Parauniversitar 2007-2017. N vitin 2009, kur Kosova ka

miratuar QMS n arsim, ishte vendosur q t ket nj plan gjithprfshirs dhe t veant pr tr

sektorin e arsimit, gj e cila oi n zhvillimin e Planit Strategjik t Arsimit n Kosov (PSAK) 2011-

2016. Plani ishte zbatuar n mnyr mjaft t suksesshme n fusha t caktuara, ndrsa n disa fusha

tjera nuk jan arritur rezultatet e pritura. Kt e dshmon edhe Raporti i detajuar i Vlersimit

(nntor 2015). Si procesi i zhvillimit t PSAK-ut 2017-2021, ashtu edhe dokumenti q rezulton m

pas, kan pasur mundsi t prfitojn nga msimet e nxjerra nga prvoja e zhvillimit, zbatimit dhe

rishikimit t PSAK-ut 2011-2016. N veanti, tani kuptohet shum m mir rndsia e integrimit t

monitorimit, matjes dhe vlersimit n kuadr t kornizs s objektivave, si dhe e nj vlersimi t

shtuar pr rolin e grupit t gjer t aktorve t prfshir n arsim.

1.2. Ndrlidhja e PSAK-ut me politikat dhe iniciativat tjera

Prpjekje t konsiderueshme jan br pr t siguruar q PSAK 2017- 2021 sht n prputhje me

politikat, iniciativat dhe strategjit e tjera prkatse (Shih m posht skemn). N nivel kombtar

sht konsideruar e domosdoshme pr t harmonizuar PSAK-un 2017-2021 me Strategjin

Kombtare pr Zhvillim1, e cila sht prgatitur nn udhheqjen e Zyrs s Kryeministrit t Kosovs.

Ndrlidhja kryesore e PSAK-ut dhe SKZh-s realizohet prmes kapitullit t par - Zhvillimi i Kapitalit

Njerzor. Politikat kryesore q adreson ky kapitull i SKZh-s prfshijn masat q kan t bjn me

rritjen e pjesmarrjes s fmijve n edukimin parashkollor, rritjen e kualifikimit dhe prgatitjen e

msimdhnsve, prmirsimin e relevancs s ofrimit t shkollimit pr krkesat e tregut t puns, si

dhe forcimin e mekanizmave t llogaridhnies prmes vlersimit t performancs s

1 Qeveria e Republiks s Kosovs: Strategjia Kombtare pr Zhvillim (Janar 2016).

10

msimdhnsve, inspektimit dhe testeve t jashtme. Nj iniciativ tjetr e rndsishme q sht

marr parasysh ishte Programi Kombtar pr adaptimin e ACQUIS-it2.

PSAK-u, gjithashtu, synon pr t siguruar harmonizimin me prioritetet e Programit t Qeveris s

Republiks s Kosovs3 n fushn e arsimit dhe shkencs:

Reformat strukturore n arsim;

Rritja e pjesmarrjes dhe qasja e barabart n arsim;

Sigurimi, garantimi dhe rritja e cilsis s arsimit;

Menaxhimi i institucioneve t arsimit (prfshir decentralizimin e vendimmarrjes n arsim);

Integrimi dhe bashkpunimi ndrkombtar;

Promovimi i shkencs dhe i hulumtimeve;

Rritja e financimit t arsimit dhe shkencs;

Si pjes e procesit t zhvillimit t PSAK-ut ka pasur edhe nj prpjekje pr ta lidhur n mnyr

sistematike me strategjit e tjera t zhvilluara nga MASHT-i, duke prfshir edhe Strategjin e

Sigurimit t Cilsis n Arsimin Parauniversitar4, Strategjin e Arsimit Gjithprfshirs, e cila sht n

fazn e miratimit, Udhzuesin pr zhvillimin e diversitetit dhe gjithprfshirjes n shkoll dhe n

sistemin e arsimit5 dhe Draft Strategjin e orientimit dhe kshillimit n karrier. Zhvillimi i PSAK ka

marr parasysh edhe punn e kryer nga Autoriteti Kombtar i Kualifikimeve n sigurimin e cilsis n

institucionet e arsimit dhe aftsimit profesional, dhe n zhvillimin e standardeve t profesionit, disa

strategjive sektoriale dhe ndrsektoriale, si: Strategjia e Komunikimit, Strategjia pr Praktikn

Profesionale, Strategjia pr Inovacion e Kosovs 2016-2020.

Pr sa i prket dimensionit ndrkombtar, PSAK-u prpiqet t merr parasysh politikat dhe strategjit

prkatse. N prgjithsi, hartimi i PSAK-ut u realizua n kontekstin e katr objektivave t

prbashkta t BE-s pr t trajtuar sfidat n sistemet e arsimit dhe aftsimit deri n vitin 2020 , t

detajuara n Arsimi dhe Aftsimi 2020 (ET 2020)6.

Brja realitet e t msuarit gjat gjith jets dhe mobilitetit;

Prmirsimi i cilsis dhe efikasitetit t arsimit dhe aftsimit;

Promovimi i barazis, kohezionit social dhe qytetaris aktive;

Shtimi i kreativitetit dhe inovacionit, duke prfshir ndrmarrsin, n t gjitha nivelet e

arsimit dhe aftsimit.

Prioritetet shtes q rezultojn nga aktivitetet e vitit 2014 t BE 2020 jan marr po ashtu n

konsiderat.

Agjendat sektoriale pr Arsimin dhe Aftsimin Profesional (AAP), (Procesi i Kopenhags-Bruzhit) dhe

Agjenda e prtrir evropiane pr arsimimin e t rriturve (ARr) krkojn nj identifikim m t

detajuar t rezultateve/prioriteteve pr periudhn deri n vitin 2020. Jan br prpjekje q PSAK-u

t lidhet me to, n veanti me Rezultatet Afat-Mesme t Rigas pr AAP7, si jan: promovimi i

msimit t bazuar n pun dhe n t gjitha format e saj, dhe zhvillimi i mtejshm i mekanizmave

pr sigurimin e cilsis n AAP n prputhje me rekomandimet e EQAVET.

2Kapitulli 26: Arsimi dhe kultura & Kapitulli 25: Shkenca dhe hulumtim.

3Qeveria e Kosov: Programi i qeveris (2015).

4MAShT: Strategjia e sigurimit t cilsis n arsimin parauniversitar, Prishtin, dhjetor 2015.

5Udhzuesi pr diversitetin dhe inkluzionin n arsimin parauniversitar (Draft/2015).

6Korniza strategjike Arsim dhe Aftsim 2020 (http://ec.europa.eu/education/policy/strategic-framework/index_en.htm).

7http://ec.europa.eu/education/policy/vocational-policy/doc/2015-riga-conclusions_en.pdf.

11

Rekomandimet e tjera t politikave t BE-s jan t bazuara n rezultatet e raporteve t fundit nga

rrjeti Eurydice8 dhe nga CRELL (Qendra e Komisionit Evropian pr Krkime mbi Arsimin dhe t

msuarit gjat gjith jets)9, dhe kto gjithashtu jan marr parasysh gjat procesit t zhvillimit

PSAK-ut.

Kuadri ligjor dhe politik si pik referimi pr kornizn teorike pr PSAK-un

2017 - 2021

Procesi i zhvillimi t PSAK-ut ka reflektuar prcaktimin e BE-s pr analiza t qndrueshme dhe

solide t bazuara n dshmi, si elemente kye pr diskutime politike t informuara dhe zhvillim t

8Profesioni i Msimdhnies n Evrop: Praktikat, Perceptimet dhe Politikat, Eurydice (2015).

9Praktikat e msimdhnies n shkollat fillore dhe t mesme n Evrop: Vshtrime nga Vlersimet e Shkalls s Madhe n Arsim, CRELL,

2014.

Korniza ndrkombtare Deklarata Universale e t Drejtave t Njeriut 1948

Arsimi pr t gjith 1990

ET2020

Agjenda Evropiane e re pr arsimin pr t rritur 2011

BE AAP Konkluzionet e Riga-s 2014

Marrveshja e Stabilizim-Asociimit 2015

Arsimi 2030

Korniza kombtare Strategjia Kombtare e Zhvillimit 2016

Programi Qeveritar 2015

Strategjia pr Sigurimin e Cilsis n Arsimin Parauniversitar, MAShT

2015

Ligji pr Arsimin Parauniversitar 2011

Ligji pr Arsimin n Komunat e Republiks s Kosovs 2008

Ligji pr Arsimin dhe Aftsimin Profesional 2013

Ligji pr Arsimin e Lart 2011

Strategjia e Komunikimit t MAShT 2011

Vizioni Misioni Vlerat

Qasja strategjike n

zhvillimin e PSAK-ut

Shqyrtimi i

performancs dhe

kornizave t

Korniza teorike

12

politikave n fushn e arsimit dhe aftsimit10. Pr m tepr, jan marr parasysh standardet

evropiane q duhet t arrihen deri n vitin 202011:

T paktn 95% e fmijve (nga mosha 4 deri n moshn e shkollimit t obliguar) duhet t

marrin pjes n edukimin n fmijrin e hershme;

M pak se 15% e 15 vjearve duhet t jen t nn-kualifikuar n lexim , matematik dhe

shkenc;

Shkalla e personave t moshs 18-24 vje q braktisin arsimin dhe aftsimin, n faz t

hershme, duhet t jet nn 10%;

T paktn 40% e njerzve t moshs 30-34 vje duhet t ken prfunduar nj form t

arsimit t lart;

T paktn 15% e t rriturve duhet t marrin pjes n t msuarit gjat gjith jets;

T paktn 20% e t diplomuarve n arsim t lart dhe 6% e 18-34 vjearve me nj

kualifikim profesional fillestar duhet t ket kaluar disa koh n studime apo trajnime jasht

vendit;

Prqindja e t diplomuarve t punsuar (t moshs 20-34 me arritje t paktn arsimin e

mesm t lart dhe pas prfundimit t shkollimit 1-3 vjet m par), duhet t jet t paktn

82%.

Objektivat tjera/treguesit me interes pr ata q jan prgjegjs pr zhvillimin e PSAK-ut kan

prfshir ato q rrjedhin nga Arsimi pr t Gjith (AGj), iniciativ e prbashkt e organizatave si

Banka Botrore dhe UNESCO, si dhe organizatave t propozuara nga shtetet antare t OKB-s pr

Qllimet e Zhvillimit t Qndrueshm12 (QZhQ), (n veanti, objektivi 4: Sigurimi i arsimit cilsor,

gjithprfshirs dhe t barabart, si dhe promovimi i mundsive t t msuarit gjat gjith jets

pr t gjith), dhe Kornizn e Arsimit pr Veprim (Arsimi 2030). sht marr parasysh edhe trsia

e treguesve tematik t zhvilluara nga Grupi Kshillimor Teknik i UNESCO-s13.

S fundi, prgjegjsit pr zhvillimin e PSAK-ut gjithashtu kishin parasysh rezultatet e pritura nga IPA

II14, n veanti shtimin e ndrlidhjes s programeve t arsimit dhe aftsimit me nevojat e tregut t

puns, si dhe prmirsimin e prfshirjes s t dyjave, sektorit t arsimit dhe t tregut t puns.

10

Politikat arsimore dhe trajnuese t bazuara n dshmi, http://ec.europa.eu/education/policy/strategic-framework/indicators-

benchmarks_en.htm. 11

Evropa 2020 Treguesit arsimor (Eurostat). 12

http://www.un.org/sustainabledevelopment/education/. 13

Treguesit tematik pr monitorimin e post-agjends s arsimit 2015, Forumi Botror i Arsimit 2015. 14

IPA II Dokumenti i Strategjis Treguese pr Kosovn 2014-2020, Komisioni Evropian, 2014.

13

2. Metodologjia

Procesi i zhvillimit t PSAK 2017-2021 filloi n qershorin e vitit 2015 kur MASHT-i inicioi vlersimin e

PSAK-ut 2011-2016 me ndihmn e projektit t Fondit t Bashkuar pr Arsimin. Njkohsisht, u

formua struktura organizative pr hartimin e planit t ri strategjik e prbr nga tri nivele:

Grupi Brtham q ishte prgjegjs pr menaxhimin e prgjithshm t procesit dhe cilsin e

produktit final. Grupi prbhej nga drejtort e departamenteve t MAShT-it, kshilltart nga

kabineti i ministrit, nj prfaqsues i Kolegjiumit pr Arsim t Asociacionit t Komunave t

Kosovs dhe drejtohej nga Sekretari i Prgjithshm i Ministris.

Grupi Plenar prbhej nga antart e Grupit Brtham dhe prfaqsues t tjer t MAShT-it,

komunat, bota akademike dhe shoqria civile. Roli i ktij grupi ishte t siguroj ndrlidhjen

ndrmjet Grupit Brtham dhe nngrupeve.

Nngrupet punuese ishin gjithsej gjasht nngrupe q mbulonin shtat fushat tematike t

PSAK-ut t dhna m posht. Antart e nngrupeve ishin ekspert t fushs prkatse nga

MASHT-i, komunat, bota akademike, shoqria civile dhe partnert zhvillimor.

Projekti i GiZ pr Ngritjen e Kapaciteteve n Arsimin Bazik (GiZ CBDE) angazhoi konsorciumin e

prbr nga kompania gjermane PEM Consulting dhe OJQ-ja Qendra pr Arsim e Kosovs (KEC), pr

t ofruar ekspertiz gjat procesit t zhvillimit t PSAK-ut. Puna rreth planifikimit filloi n fund t

shtatorit t vitit 2015 me hartimin e nj plani t zbatimit pr vet procesin e planifikimit. Po ashtu, u

konsultua legjislacioni pr hartimin e dokumenteve strategjike, si dhe dokumentet tjera strategjike

me t cilat duhej t ndrlidhej PSAK-u i ri.

Ky plan i zbatimit u aprovua n takimin e Grupit Brtham t dt. 18.11.2015. N kt takim, u mor

vendimi q qasja n procesin e planifikimit t jet tematike, q dallonte nga qasja nn-sektoriale e

cila u ndoq gjat hartimit t PSAK-ut 2011-2016. Kshtu, u identifikuan shtat fusha tematike: 1)

Pjesmarrja dhe Gjithprfshirja; 2) Menaxhimi i sistemit arsimor; 3) Sigurimi i cilsis; 4) Zhvillimi i

msimdhnsve; 5) Msimdhnia dhe t nxnit; 6) Arsimi profesional dhe arsimi i t rriturve; dhe 7)

Arsimi i lart.

Me t prfunduar t procesit t vlersimit t PSAK-ut 2011-2016 dhe pas prezantimit t rezultateve

t vlersimit n konferencn e mbajtur m 26 nntor 2015 u krijuan kushtet pr t filluar me

aktivitetet kryesore t planifikimit t PSAK-ut 2017-2021.

Nga janari 2016, procesi i zhvillimit t PSAK-ut 2017-2021 sht mbshtetur edhe nga projekti i

financuar nga BE-ja Rrjeti i Kosovs pr Arsim dhe Punsim KEEN, i cili ofroi ekspertiz pr punn

e dy grupeve punuese pr fushat tematike Pjesmarrja dhe Gjithprfshirja dhe Arsimi dhe

Aftsimi Profesional dhe Arsimi pr t Rritur.

M posht po i prezantojm hapat kryesor t ktij procesi, n mnyr kronologjike:

1. Analiza e gjendjes ishte nj proces q u realizua prmes shfrytzimit t metodave t planifikimit

si SWOT dhe PEST. Po ashtu, u shfrytzuan prfundimet e nxjerra nga vlersimi i PSAK-ut 2011-

2016. Rezultati i analizs s gjendjes u prmblodh n nj raport pune t hartuar nga Grupi

Brtham.

2. Prcaktimi i vizionit, misionit dhe objektivave strategjik. Pasi Grupi Brtham ra dakord rreth

formulimit t vizionit pr arsimin dhe formuloi misionin pr arritjen e tij, pr seciln nga shtat

14

fushat tematike u prcaktua nj objektiv strategjik. Objektivat strategjik u zbrthyen n

rezultate t pritshme, ndrsa pr secilin rezultat u definuan aktivitetet e mundshme, si dhe

treguesit e suksesit. Pr kt qllim u mbajtn dy puntori t grupit brtham, dy puntori t

nngrupeve dhe nj e grupit plenar. Edhe rezultati i ksaj faze u prmblodh n nj dokument t

hartuar nga Grupi Brtham.

3. Hartimi i draftit t PSAK-ut u b duke shfrytzuar punn e br n dy fazat e para. Ky draft

reflekton t gjitha ndryshimet q jan sugjeruar nga grupi brtham n prfundim t fazs se

dyt t planifikimit.

4. M 5 maj 2016 u mbajt nj konferenc kombtare ku u diskutua drafti i PSAK-ut. Mbi 100

pjesmarrs q prfaqsonin t gjith sektort relevant t qeveris, institucionet arsimore,

shoqrin civile, partnert zhvillimor dhe palt tjera me interes dhan vrejtjet dhe sugjerimet

e veta n lidhje me dokumentin e PSAK-ut, t cilat u konsoliduan n nj draft t ri nga grupi i

ekspertve.

5. M 21 dhe 22 maj u mbajt nj puntori me Grupin Brtham, n prbrje t zgjeruar, ku u

shqyrtuan komentet nga konferenca dhe u bn ndryshimet e fundit n draftin e dokumentit t

PSAK-ut, me prjashtim t ndryshimeve n fushn e arsimit dhe aftsimit profesional t cilat u

bn dy jav m von, pas nj puntorie t veant t grupit t puns pr kt objektiv.

Ndrkoh, u prfshin n versionin e radhs edhe komentet e dhna me shkrim nga OSBE dhe

Kshilli i Evrops. Po ashtu, n kt periudh u finalizuan edhe treguesit e suksesit t cilt u

diskutuan me Grupin Brtham dhe strukturat tjera brenda MAShT-it.

6. Procesi i planifikimit buxhetor u zhvillua gjat qershorit t vitit 2016. Gjat ksaj periudhe u

organizuan dy puntori planifikimi me pjesmarrjen e Grupit Brtham n prbrje t zgjeruar.

Paralelisht me kt proces u hartua edhe plani i zbatimit t PSAK-ut pr periudhn 2017-2021.

7. Versioni final i dokumentit t PSAK-ut u hartua gjat korrikut t vitit 2016 n baz t udhzimeve

t dhna nga Grupi Brtham. N kt faz u bn disa shkurtime dhe riorganizime t pjesve t

dokumentit.

15

3. Konteksti

Ritmi i ndryshimeve me t cilat ballafaqohen t gjitha shoqrit n shekullin XXI paraqet nj sfid t

madhe pr qeverit dhe planifikuesit n t gjitha nivelet. Askund tjetr nuk sht kjo m e vrtet

sesa n fushn e arsimit dhe t aftsimit q kan prgjegjsi, si n aspektin ekonomik ashtu edhe n

aspektin humanitar, pr t lehtsuar zhvillimin e qytetarve. Nse duam q sektori i arsimit dhe

aftsimit t jet n gjendje t ju prgjigjet n mnyr efektive ndryshimeve t mjedisit, sht e nj

rndsie t jashtzakonshme q ata t cilt udhheqin me zhvillimin e strategjis t ken njohuri

solide rreth kontekstit t jashtm dhe t brendshm n t cilin veprojn.

Pr kt arsye, gjat procesit t zhvillimit t PSAK-ut 2017-2021, vmendje e konsiderueshme i sht

kushtuar analizs s kontekstit pr t cilin sht prgatitur plani i ri.

3.1. Sfidat dhe mundsit n mjedisin aktual

Analiza e faktorve t jashtm q ndikojn n zhvillimin e PSAK-ut 2017-2021 nxori disa prfundime

interesante. Gjat diskutimeve n Grupin Brtham doli se pjesa m e madhe e faktorve t

identifikuar kan ndikim mesatar ose t lart n zbatimin e PSAK-ut. Grupi Brtham ka shfrytzuar

metodn PEST15, e cila identifikon pr analiz faktort politik, ekonomik, social dhe teknologjik,

ndrsa gjetjet kryesore t ktij diskutimi t cilat jan prezantuar n vijim, ofruan nj sfond t

dobishm pr diskutimet gjat procesit t zhvillimit t PSAK-ut.

3.1.1. Faktort politik

Marrveshja e Stabilizim-Asocimit (MSA) prcakton kornizn e bashkpunimit t Kosovs me BE-n

pr ngritjen e cilsis s arsimit n t gjitha nivelet, me qllim t prmirsimit t shkathtsive,

punsueshmris, prfshirjes sociale dhe nxitjes s zhvillimit ekonomik. MSA i kushton kujdes t

veant bashkpunimit pr arritjen e gjithprfshirjes dhe barazis n arsim, me theks t veant,

pr shembull n, gjinin, prkatsin etnike dhe fetare, si dhe aftsin e kufizuar. Pritet q

bashkpunimi n mes t BE-s dhe Kosovs t merr formn e asistencs teknike pr jetsimin e

masave t caktuara t PSAK-ut. Prandaj, ky Plan Strategjik do t jet tem e konsultimeve t

rregullta me BE-n dhe tem shqyrtimi i raporteve t progresit.

Vet zbatimi i PSAK-ut, n mas t madhe, varet nga kapaciteti zbatues i komunave, m saktsisht i

drejtorive komunale t arsimit (DKA-ve). Me gjith faktin se bartja e autorizimeve n fushn e

arsimit nga niveli qendror n at lokal ka ndodhur n vitet 2008 dhe 2009, deri sot nuk sht arritur

q t gjitha komunat t ndrtojn kapacitetet e duhura pr ti prmbushur detyrimet e tyre n kt

fush. Kjo ndikon n jetsimin e masave t PSAK-ut, pasi nuk sht e mundur q t gjitha masat t

zbatohen drejtprdrejt nga MASHT-i, pa nj mbshtetje solide nga niveli komunal. Pr m tepr,

sht me rndsi t madhe t nxitet t kuptuarit e gjer t faktit se kjo autonomi e rritur e nivelit

lokal duhet t shoqrohet me rritjen e prgjegjshmris dhe me menaxhim t cilsis. Pr kt

arsye, PSAK-u prmban masa pr ngritjen e mtejshme t kapaciteteve n komuna.

Shkollat me msim n gjuhn serbe n Kosov vazhdojn t operojn jasht sistemit kosovar t

arsimit, prkundr faktit se legjislacioni aktual ofron mundsi t mdha pr akomodimin e nevojave

specifike t komunitetit serb. Republika e Kosovs do ti vazhdoj prpjekjet aktuale pr integrimin e

komunitetit serb me ndihmn e partnerve ndrkombtar. Masat e PSAK-ut i prshtaten t gjitha

15

Analiza PEST (faktort politik, ekonomik, social dhe teknologjik) shpjegon faktort makro - mjedisor t prdorura n komponentin e skanimit mjedisor t menaxhimit strategjik.

16

komuniteteve, por nse, n nj faz t mvonshme, paraqitet nevoja pr adresimin e shtjeve

specifike q kan t bjn me integrimin e komunitetit serb, MASHT-i do t bj prpjekje ti

akomodoj ato n planet vjetore t veprimit.

Lvizja e lir brenda kufijve t Evrops sht nj mundsi pr t rinjt q kan prfunduar shkollimin

q t krkojn pun edhe jasht kufijve t Kosovs. Meq pritet q nj lvizje e till t mundsohet

n t ardhmen e afrt, sistemi i arsimit duhet ti prshtatet edhe krkesave t tregut evropian t

puns, duke u prqendruar n ngritjen e cilsis, n mnyr q t diplomuarit ti prmbushin

standardet e pundhnsve nga vendet e BE-s.

3.1.2. Faktort ekonomik

Gjendja ekonomike n vend karakterizohet me ngecje n zhvillim ekonomik, e cila rezulton me

pamundsi pr t krijuar vende t reja pune. Nga ana tjetr, nevojat e tregut t puns mund t

ndryshojn shum shpejt. Pra, rndsia e prmirsimit t cilsis s arsimit dhe aftsimit, e rritjes

s nivelit t aftsive n mesin e shoqris, dhe e vnies s theksit t mjaftueshm n msimin gjat

gjith jets, nuk mund t nnvlersohet.

Kushtet e vshtira ekonomike-sociale n t cilat jeton nj numr i konsiderueshm i qytetarve t

Kosovs implikojn disa shpenzime pr adresimin e problemeve si sht furnizimi i t gjith

nxnsve me tekste shkollore falas pr arsimin e obligueshm q i kushton buxhetit t shtetit rreth 7

mil. EUR n vit; pastaj, subvencionimi i arsimit t lart dhe banimit n konvikte prmes pagesave t

ulta q aplikohen. Nse nuk ka prmirsim domethns t gjendjes ekonomike, trendi i

shpenzimeve t ksaj natyre, domosdo, do t vazhdoj, q do t thot se do t ket m pak mjete

n dispozicion pr zbatimin e PSAK-ut.

Sipas Banks Botrore16, shpenzimet publike n arsim jan rritur n mnyr domethnse, nga 3.3%

t BPV-s n vitin 2007 n 4.1% n vitin 2012. Pavarsisht nga kjo rritje, Kosova ende shpenzon m

pak se mesatarja e vendeve t Evrops dhe Azis Qendrore (4.6%) apo mesatarja e vendeve me t

ardhura t mesme t larta (5%). N mesin e vendeve t Evrops Juglindore, Kosova shpenzon m

shum se Shqipria (3.3%) dhe Maqedonia (3.5%), por m pak se Kroacia (4.4%) dhe Serbia (4.7%).

Vendet me popullsi m t re, si Kosova, kan tendenc pr t shpenzuar m shum n arsim si

prqindje e shpenzimeve totale publike se sa ato me popullsi t vjetr. Prandaj, sht e

dshirueshme t bhen prpjekje pr shfrytzim m efikas t burimeve n dispozicion, si dhe nj

rritje graduale e shpenzimeve n arsim, q jan n funksion t prmirsimit t sistemit t arsimit.

3.1.3. Faktort social

Kosova sht duke kaluar n nj faz t ndryshimeve t konsiderueshme demografike. N baz t

projeksioneve te popullsis, do t regjistrohet nj rnie e ndjeshme e numrit t nxnsve n nivelin

fillor dhe t mesm. Ulja e numrit t nxnsve do t ndikoj n uljen e numrit t paraleleve n

shkolla, zvoglim t nevojs pr msimdhns dhe, potencialisht, edhe n zvoglimin e numrit t

shkollave. N ann tjetr, lvizja e popullsis nga fshati n qytet do t shkaktoj ngarkes m t

madhe n shkollat urbane dhe numr t vogl t nxnsve sidomos n zona t largta rurale. Kto

ndryshime demografike ka t ngjar t rezultojn me nevojn pr nj racionalizim domethns t

rrjetit t shkollave dhe mund t imponojn nevojn pr rishikim t planifikimit gjat periudhs s

zbatimit t planit t ri strategjik.

16

Grupi i Banks Botrore: Country Snapshot-Kosovo. Prishtin: Zyra e Banks Botrore n Kosov, 2015. http://www.worldbank.org/content/dam/Worldbank/document/eca/Kosovo-Snapshot.pdf

17

Nevoja pr m shum arsimim pr t rritur dhe pr t msuarit gjat gjith jets, e theksuar m

lart n aspektin e kontekstit ekonomik, duhet t theksohet edhe n kontekstin social, ku niveli i

dobt i arsimit dhe aftsimit sht i lidhur drejtprdrejt me prjashtimin shoqror pr nj numr t

grupeve.

N prgjithsi, imazhi i arsimit n syt e qytetarve nuk sht i mir, prandaj edhe jan shtuar

krkesat pr cilsi n arsim. Kjo reflektohet n debatet publike dhe shkrimet kritike t mediave pr

cilsin e arsimit. Meq Kosova tani merr pjes n provime ndrkombtare (PISA) q lejojn

krahasimin me vende t tjera, mund t ndodh q krkesat pr prmirsim t cilsis s arsimit t

shtrohen edhe n formn q reflekton munges mirkuptimi pr situatn n t ciln ndodhet vendi

dhe sistemi i tij i arsimit. Sidoqoft, krkesat e tilla duhet t shihen si stimulim pozitiv pr t zbatuar

PSAK-un e ri, si dhe pr t lvizur me hapa m t shpejtuar drejt prmirsimit t gjendjes.

Mashtrimi sht dukuri negative q vrehet n t gjitha nivelet e sistemit t arsimit n Kosov.

Brengos fakti se nxnsit dhe studentt bjn prpjekje pr mashtruar n provime, duke shfrytzuar

edhe teknologjin m bashkkohore, ndrsa institucionet arsimore bjn prpjekje t

pamjaftueshme q t ndalojn kt dukuri. Po ashtu, dnimi shoqror q i bhet ksaj dukurie sht

i pamjaftueshm q ta identifikoj si veprim t palejueshm. sht detyr e sistemit t arsimit q t

luftoj mashtrimin, por kjo nuk mund t bhet pa mbshtetje t prgjithshme shoqrore dhe

qytetare pr zbatim t rrept dhe transparent t rregullave dhe procedurave. Prandaj, sht me

rndsi t punohet edhe n ngritjen e vetdijes pr kt shtje, duke siguruar kshtu q rezultate e

vlersimit t japin pasqyrn reale t zotrimit t njohurive dhe shkathtsive nga ana e nxnsve dhe

studentve.

3.1.4. Faktort teknologjik

N dhjet vitet e fundit, infrastruktura rrugore n Kosov sht prmirsuar dukshm, gj e cila ka

ndikuar n shkurtimin e kohs s udhtimit nga shtpia deri n shkoll. Me prmirsime t

mtutjeshme, mund edhe t pushoj arsyeja pr ekzistimin e shum shkollave q iu shrbejn

komuniteteve t vogla, t prbra prej disa dhjetra familjesh. Nse ksaj i shtohet edhe rnia e

natalitetit, ather mund t parashikohet se prmirsimi i infrastrukturs rrugore do t sjell deri

tek riorganizimi i rrjetit t shkollave n disa komuna, q mund t krkoj edhe investime shtes.

Kosova sht vend me shkall t lart t shfrytzimit t teknologjis s informacionit dhe

komunikimit. Sipas nj raporti t Shoqats pr Teknologji t Informacionit dhe t Komunikimit n

Kosov (STIKK)17, vlersohet se 76.6% e popullsis s Kosovs jan prdorues t internetit, kryesisht

pr qllime argtuese. Kjo shkall sht n nivelin e vendeve t zhvilluara. Nga ana tjetr, n

shkollat e Kosovs sht nj kompjuter pr 46 nxns, ndrkoh q 57% e personelit msimor jan

t trajnuar pr ECDL. Gjendja e till krkon lvizje m t shpejt drejt aplikimit t TIK-ut n klasa,

pasi e kundrta mund ta zvogloj rndsin e shkolls pr t ardhmen e nxnsve. Pritet q

prdorimi i TIK-ut gjat pes vjetve n vijim do t merr edhe dimensione t tjera, q, tani pr tani,

nuk mund t parashikohen. Prandaj, mund t ndodh q duhet t bhen ndryshime t mvonshme

n PSAK, n favor t integrimit m t shpejt t TIK-ut n shkolla.

Financimi i shtuar i veprimtaris krkimore-shkencore mund t sjell ngritje t kapaciteteve

hulumtuese n fushn e edukimit, ndrkaq kjo mund t rezultoj me hulumtime t ndryshme, q

17

Deprtimi dhe prdorimi i internetit n Kosov, STIKK, 2013. Shkarkuar nga http://www.mfa-ks.net/repository/docs/STIKK_raport_alb_2013_short_web.pdf

18

dalin me rekomandime t reja praktike pr adresimin e problemeve n arsim. Prandaj, mund t

paraqitet nevoja q n PSAK t bhen ndryshime dhe plotsime t caktuara, si rezultat i ktyre

rekomandimeve t bazuara n hulumtime t mvonshme.

3.2. Vlersimi i PSAK-ut 2011-2016

PSAK-u 2011-2016 ishte plani i par strategjik gjithprfshirs pr Kosovn, i cili nuk ka prfshir n

vetvete mekanizmin e rishikimit dhe t vlersimit. Pr kt dhe shum arsye t tjera, vlersimi i

PSAK-ut 2011-2016 ka qen nj detyr sfiduese. Megjithat, raporti i vlersimit i cili sht publikuar

n nntor t vitit 2015 ofron disa njohuri shum t dobishme rreth zhvillimeve q kan ndodhur n

sistemin e arsimit n Kosov gjat ksaj periudhe, si dhe siguroj nj dokument q shrbej si baz pr

zhvillimin e PSAK-ut 2017-2021.

T gjeturat kye t vlersimit t PSAK-ut 2011-2016 jan si n vijim:

1. Disa prmirsime t dukshme jan vrejtur n procesin e hartimit t politikave n arsimin

parashkollor. Megjithat, cikli i zbatimit nuk ka regjistruar ndonj rritje t konsiderueshme n

nivelet e regjistrimit n edukimin parashkollor. Planifikimi n t ardhmen duhet t v nj theks

m t madh n kt nn-sektor dhe duhet t synoj rritjen e regjistrimit n arsimin parafillor me

nj numr shtes prej 5000 fmijve, dhe t dyfishoj prqindjen e fmijve n programin

parashkollor (0-4).

2. Kosova ka arritur nj nivel t lart t regjistrimit n arsimin parauniversitar, i cili sht i

krahasueshm me nivelet evropiane, ku edhe arritshmria e nxnsve n provimet e jashtme

sht rritur n mnyr modeste. Megjithat, mekanizmat dhe praktika e sigurimit t cilsis dhe

llogaridhnies mbesin t pazhvilluara dhe procesi i zbatimit t kurrikuls s re sht larg nga

prmbushja e afatit t prcaktuar n planifikim. Nn-sektori sht duke u goditur nga nj rnie e

natalitetit dhe kjo do t ket implikime t mdha n infrastrukturn shkollore dhe n numrin e

msimdhnsve. Me gjith progresin e arritur n procesin e kalimit t prgjegjsive nga niveli

qendror n at lokal, procesi i kalimit t prgjegjsive financiare tek shkollat ka hasur n

pengesa t mdha.

3. Rreth gjysma e nxnsve n arsimin e mesm t lart zgjedhin profilin e arsimit profesional.

Megjithat, lidhja e arsimit profesional me tregun e puns mbetet nj sfid, dhe mekanizmat e

sigurimit t cilsis mbesin t pazhvilluara. Raporti msimdhns-nxns sht prmirsuar n

vitet e fundit, mirpo numri i personelit prgjegjs pr orientim n karrier dhe menaxhim t

cilsis duhet t rritet. Nj numr i standardeve profesionale jan zhvilluar gjat pes viteve t

fundit, por nevojiten m shum prpjekje pr t plotsuar komplet kornizn. Kurrikula e AAP-s

duhet t rishikohet pr t siguruar se sht n prputhje me krkesat e tregut t puns dhe pr

t inkurajuar t nxnit e bazuar n module.

4. Disa zhvillime pozitive jan vrejtur n programet e rikualifikimit t msimdhnsve, mirpo

nevojitet nj progres i mtejm pr t siguruar q t gjith msimdhnsit i prmbushin

standardet minimale t msimdhnies. Gjat viteve t fundit, pagat e msimdhnsve jan

rritur dhe jan krijuar parakushte pr joshjen e msimdhnsve t kualifikuar dhe pr t

prmirsuar llogaridhnien e tyre. Megjithat, aktualisht rreth 40% e msimdhnsve nuk kan

kualifikime adekuate t prcaktuara me udhzimin prkats administrativ pr msimdhnie.

5. Prparim i rndsishm sht arritur n rritjen e numrit t regjistrimit t studentve n arsimin

e lart, ku Kosova tani sht n krye t vendeve evropiane me numrin e studentve pr 100,000

19

banor. Megjithat, prqindja e studentve t diplomuar mbetet e ult dhe rritja e shpejt e

numrit t studentve ka paraqitur sfida n menaxhimin e cilsis. Kosova sht br antare e

ENQA n vitin 2014, duke konfirmuar se Kosova po i zbaton Udhzimet dhe Standardet

Evropiane t sigurimit t jashtm t cilsis. Megjithat, ka ende sfida n mekanizmat e

brendshm t cilsis dhe n zbatimin e nj praktike t standardizuar dhe t unifikuar t

menaxhimit financiar n t gjitha institucionet publike. Shpenzimet e qeveris n krkimin

shkencor jan shum t ulta (0.1% e BPV-s).

6. Nj nga sfidat kryesore n sektorin e arsimit sht ndrtimi i nj sistemi t qndrueshm pr

promovimin e arsimit pr t rritur dhe t msuarit gjat gjith jets, si dhe n sigurimin e

financimit pr kt prioritet. Aktualisht nuk ka ndonj skem financimi apo formul t financimit

pr arsimin e t rriturve. Funksionimi dhe ndrtimi i kapaciteteve t Agjencis pr Arsim dhe

Aftsim Profesional dhe Arsimin e t Rriturve (AAAPARr), si dhe i Kshillit t saj sht nj sfid

dhe parakusht pr krijimin e nj qasjeje m koherente ndaj arsimit pr t rritur. Pr m tepr,

nuk ka kapacitete t stafit pr t adresuar nevojat e arsimit pr t rritur dhe zbatimi i

prioriteteve t ktij nn-sektori bhet kryesisht n kuadr t arsimit profesional, si dhe nga

organizatat jo-qeveritare dhe bizneset.

7. Sistemi arsimor karakterizohet me nj prdorim t ult t teknologjis s informimit dhe

komunikimit (TIK) dhe teknologjia bashkkohore nuk sht e integruar si duhet n kurrikul,

msimdhnie apo n menaxhim t arsimit. Zbatimi i strategjis pr prfshirjen e teknologjis s

informimit dhe komunikimit nuk ka prparuar si parashikohej me planin fillestar. Raporti

kompjuter-nxns n Kosov sht 1:46 dhe sht shum m i ult n krahasim me mesataren e

BE-s, ku 3-7 nxns prdorin nj kompjuter. Integrimi i TIK-ut n msimdhnie dhe t nxn

mbetet nj prioritet i rndsishm q duhet t adresohet n ciklin e ardhshm t planifikimit.

8. Sfida kryesore n menaxhimin e sistemit arsimor mbetet bashkrendimi i planeve dhe

prioriteteve brenda nj kornize t bashkrenduar t planifikimit dhe monitorimit. Prfshirja e

komunave, institucioneve t arsimit t lart dhe sektorit privat sht thelbsore pr avancimin e

zbatimit t planeve arsimore. Kapaciteti pr mbledhjen dhe prpunimin e t dhnave pr arsim

sht prmirsuar dukshm, por krkohet zhvillimi i mtejm i kapaciteteve pr sigurimin e t

dhnave m t detajuara pr studentt dhe nxnsit, pr integrimin e informatave nga raportimi

i t dhnave, pr rezultatet e vlersimit t jashtm dhe pr ndikimin e arsimit n punsim. Duhet

t promovohet nj qasje m e bashkrenduar e raportimit t t dhnave dhe e raportimit n

baz t praktiks dhe treguesve ndrkombtar (UNESCO/OBEZh/BE).

Raporti i vlersimit ka krijuar nj Indeks t zbatimit t PSAK-ut 2011-2016 shum t dobishm, i cili

ka vlersuar zbatimin n kuptimin e arritjes s objektivave, si dhe zbatimit t aktiviteteve t dhna

n kuadr t PSAK-ut, sipas nn-sektorve t ndryshm t tij. Edhe pse shkalla e indeksit nuk

prfaqson domosdoshmrish gjendjen n secilin nn-sektor, ajo ofroj nj pik referimi shum t

dobishme pr hartimin e PSAK-ut 2017-2021. Vlersimi ishte gjithashtu n gjendje t ofroj

rekomandime t qarta pr veprime t ardhshme n kuadr t sektorit t arsimit.

Megjithat, vlersimi nuk ka ofruar asnj analiz t faktorve q kan ndihmuar/vshtirsuar

zbatimin e PSAK-ut 2011-2016. Pr m tepr, procesi i vlersimit nuk ka provuar q formalisht t

vlersoj se si ka funksionuar PSAK-u 2011-2016 si nj plan strategjik. A ka qen struktura e

dobishme? A ka qen qasja efektive? Pr fat t mir, disa nga kto shtje jan ngritur n diskutime,

20

gjat t cilave jan siguruar udhzime t dobishme lidhur me ndryshimet n strukturn e PSAK-ut

2017-2021.

3.3. Organizimi dhe struktura e sistemit arsimor

Sistemi i arsimit publik n Kosov operon nprmjet nj rrjeti t prbr prej 43 institucioneve

parashkollore, 985 shkollave fillore dhe t mesme t ulta, 119 shkollave t mesme t larta, dhe 9

institucioneve publike t arsimit t lart. Prve ksaj, jan edhe 10 institucione private t licencuara

q ofrojn arsimim fillor dhe t mesm, si dhe 30 institucione t licencuara t arsimit t lart privat.

Po ashtu, jan edhe nj numr i institucioneve private q ofrojn shrbime parashkollore.

Sistemi arsimor n Kosov sht i strukturuar si n vijim:

Arsimi Parashkollor (ISCED 018, fmij t moshs < 6 vjeare)

Arsimi Fillor (ISCED 1, klasat 1-5, fmij t moshs 6-10 vjeare)

Arsimi i Mesm i Ult (ISCED 2, klasat 6-9, fmij t moshs 11-14 vjeare)

Arsimi i Mesm i Lart (ISCED 3, klasat 10-12, fmij t moshs 15-18 vjeare)

Arsimi i Lart (ISCED 5-8)

N vitet e fundit (shih grafikun m posht) sht arritur nj progres i konsiderueshm n

prmirsimin e qasjes n arsim, edhe pse ende nuk sht arritur nj ekuilibr gjinor, veanrisht n

arsimin e mesm t lart.

Burimi: Raporti i vlersimit t PSAK 2011-2016

Progresi m i dukshm n shkalln bruto t regjistrimit ka qen n nivelin e arsimit parafillor, t

mesm t lart, dhe n nivelin e arsimit t lart. Edhe pse nuk ka pasur ndonj rritje t

konsiderueshme n nivelin e regjistrimit t fmijve n edukimin parashkollor, megjithat ka pasur

nj prmirsim t dukshm n nivelin bruto t regjistrimit t fmijve t moshs 5 vjeare n

arsimin parafillor. Regjistrimi n arsimin fillor dhe t mesm t ult sht, pothuaj se, universal,

ndrsa shkalla bruto e regjistrimit n arsimin e mesm t lart sht 84.7%. Rreth gjysma e nxnsve

n arsimin e mesm t lart vijon profilet e arsimit profesional.

18

ISCED - Klasifikimi Standard Ndrkombtar i Arsimit, i miratuar n Konferencn e Prgjithshme t UNESCO n sesionin e 36-t n nntor

2011.

21

Numri i studentve n arsimin e lart sht rritur n rreth 122,000 duke e vn Kosovn n krye t

vendeve evropiane me 6,669 student pr 100,000 banor.

Struktura e prgjithshme e sistemit arsimor sht e ilustruar n Figurn 1.

Figura 1. Struktura e prgjithshme e sistemit arsimor n Kosov (marr nga Butler dhe t tjert 2009, dhe e

azhurnuar n vitin 2015)

Matura

Shtetrore

Niveli Parashkollor

Mosha 0-5

Shkolla Fillore

Parafillori dhe klasat 1-5

Shkolla e Mesme e Ult

Klasat 6-9

Arsimi i Mesm i Prgjithshm

Gjimnazi (Klasat 10-12)

Arsimi Profesional

Klasat 10-12

Arsimi Profesional

Terciar

Universiteti

Tregu i Puns

22

3.4. Sfidat dhe mundsit n arsimin e Kosovs

Analiza e gjendjes sht bazuar n vlersimin e PSAK-ut 2011-2016 t realizuar nga MASHT-i, si dhe

n analizn SWOT t shtat fushave tematike n t ciln kan marr pjes t gjitha palt me interes.

Rezultatet e analizs s gjendjes jan prezantuar n vijim.

3.4.1. Pjesmarrja dhe gjithprfshirja

T dhnat e MAShT-it tregojn se shkalla e prfshirjes s nxnsve n nivelin e arsimit fillor, t

mesm t ult dhe t mesm t lart sht prmirsuar. Megjithat, ende mbetet shqetsuese

prfshirja n nivelin parashkollor, n veanti n nivelin 0-3, q sht larg prmbushjes s

standardeve evropiane t pjesmarrjes. Nga t dhnat e MAShT-it vrehet se shkalla bruto e

regjistrimit t fmijve t grup moshs 0-5 vje n arsimin parashkollor dhe parafillor gjat vitit

shkollor 2014/15 ishte 15.7%19.

T dhnat tregojn se shkalla e regjistrimit t

fmijve n grup moshat 0-4 vje n institucione

parashkollore t licencuara sht vetm 2.8%,

ndrsa e grup moshave 3-5 vje sht 29.6%20.

Sidoqoft, prfshirja e fmijve n arsimin

parafillor, tregon nj situat m pozitive q

aktualisht arrin n 79.6%21.

Arsimi fillor dhe i mesm i ult sht shkollim i

detyrueshm, prandaj shkalla e prfshirjes s

nxnsve n kto nivele ka qen gjithmon e lart,

me 96% n arsimin fillor, prkatsisht me 98% n

arsimin e mesm t ult, ndrsa shkalla e

prfshirjes s nxnsve n arsimin e mesm t lart

gjat vitit shkollor 2014/15 ka qen 84.5%22.

sht vrejtur nj mobilizim pr t rritur prfshirjen

e fmijve me nevoja t veanta arsimore n shkolla t rregullta dhe gjat vitit 2013 jan prfshir

6093 nxns n shkolla t rregullta23. Prkundr ksaj, prfshirja e fmijve me nevoja t veanta n

arsimin e rregullt sht shum e vogl dhe MASHT-i ka prgatitur planin e veprimit pr arsimin

gjithprfshirs 2016-2020.

N Kosov komunitetet e ndryshme jan plotsisht t integruara n sistemin e arsimit, prve

fmijve q vijojn msimin n shkolla n gjuhn serbe. Megjithat, pavarsisht prpjekjeve t

konsiderueshme nga ana e MAShT-it, raportet e progresit t BE-s pr Kosovn vazhdojn t

theksojn vshtirsit me t cilat ballafaqohen fmijt e grupeve t margjinalizuara, si dhe t

grupeve t ndryshme etnike. Shkalla e ult e vijueshmris s shkollimit, n veanti t fmijve t

komuniteteve Rom, Ashkali dhe Egjiptian mbetet shqetsuese.

19

http://MAShTsmia-001-site1.smarterasp.net/Raport%20Statistikor%20me%20Tregues%20Arsimor%202014-15.pdf 20

Ibid. 21

http://MAShTsmia-001-site1.smarterasp.net/Raport%20Statistikor%20me%20Tregues%20Arsimor%202014-15.pdf 22

http://MAShT.rks-gov.net/uploads/2015/12/raport-statistikor-me-tregues-arsimor-2014-15.pdf 23

Prmbledhje e puns s Divizionit pr Arsimin me Nevoja t Veanta pr periudhn 2008 -2014.

Sfidat kryesore:

Shkalla e ult e prfshirjes n

edukimin parashkollor.

Mos funksionimi sistemit t licencimit

dhe monitorimit t institucioneve

private t edukimit parashkollor.

Prfshirja e pamjaftueshme n arsim e

fmijve me nevoja t veanta.

Prfshirja e ult n arsim e fmijve

nga grupet e margjinalizuara.

Fenomeni i braktisjes s shkollimit

ende i pranishm.

23

Masat e ndrmarra gjat viteve t fundit kan rezultuar me rnien e shkalls s braktisjes nga 0.48%,

sa ishte n vitin 2011, n 0.12% n vitin 201424. Megjithat, shkalla e braktisjes dhe shprputhja

ndrmjet t dhnave t t regjistruarve dhe vijueshmris mbetet shqetsuese. Shkalla e nxnsve

q braktisin shkollimin n fazn e hershme25 t shkollimit nuk sht monitoruar deri m tani.

Gjat dy viteve t fundit, migrimi dhe kthimi i mvonshm i nj numri t madh t qytetarve t

Kosovs ka shkaktuar probleme n integrimin e fmijve t kthyer n sistemin e arsimit.

Bashkpunimi ndrmjet MAShT-it dhe DKA-ve duhet t intensifikohet n mnyr q t koordinojn

aktivitetet pr nxnsit e rikthyer.

Sigurimi i mundsive pr msimin gjat gjith jets, si nj aspekt i rndsishm i pjesmarrjes dhe

gjithprfshirjes, sht trajtuar n 2.4.6.

3.4.2. Menaxhimi i sistemit arsimor

Korniza ligjore pr funksionimin e sistemit t arsimit fillor dhe t mesm sht rrumbullaksuar n

mas t knaqshme. Megjithat, sht i nevojshm zbatimi i plot dhe rishqyrtimi i pjesve t

legjislacionit, n mnyr q t shmangen politikat e

mundshme kontradiktore dhe t rritet ndikimi i

tyre n praktik me qllim t sigurimit t nj qasje

koherente ndaj reforms arsimore dhe t arritjes

s rezultateve maksimale me burimet n

dispozicion.

Kohve t fundit, vnia e theksit n autonomin e

nivelit komunal dhe shkollor n sistemin arsimor

n Kosov sjell me vete nevojn pr t zhvilluar

prgjegjshmrin dhe sigurimin e cilsis. Prandaj,

prmirsimi n menaxhimin e arsimit, duke

prfshir menaxhimin financiar, sht nj

komponent thelbsore e PSAK-ut 2017-2021. E

lidhur ngusht me t vjen edhe nevoja pr ngritjen

e konsiderueshme t kapaciteteve, sidomos n

nivelin komunal, ku struktura organizative n

kuadr t DKA-ve, n prgjithsi, sht n

shprputhje me fushat kryesore t prgjegjsive t

reja t marra nga ana e tyre pas hyrjes n fuqi, n vitin 2008, t Ligjit pr Arsim n Komuna, dhe

fillimit t reforms s vazhdueshme kurrikulare.

Ngjashm, sht e nevojshme t zhvendoset fokusi drejt zhvillimit t shkolls si organizat dhe

ndrtimi i mekanizmave m koherent dhe t qndrueshm pr vendosjen e llogaridhnies n nivel

shkolle. Njkohsisht, reforma e re kurrikulare, e cila synon autonomi n rritje pr nivelin e shkolls,

n kuptim t prcaktimit dhe ofrimit t prmbajtjes arsimore, rezulton me nevojn pr forcimin e

planifikimit dhe menaxhimit t proceseve n shkolla, duke prfshir punn e mtejshme pr

sqarimin e statusit t drejtorve t shkollave, si nj pozit e karriers, si dhe n zhvillimin e

24

Raporti i vlersimit t zbatimit t PSAK 2011-2015. 25

Nxnsit q braktisin shkollimin n fazn e hershme: t rinjt n moshat ndrmjet 16 dhe 24 vje t cilt kan prfunduar vetm shkolln e mesme t ult dhe q aktualisht nuk jan t regjistruar n ndonj institucion arsimor apo aftsues.

Sfidat kryesore:

Kapacitetet e kufizuara n nivel qendror,

komunal dhe shkoll pr zbatim t

reforms prmes nj qasje t

koordinuar dhe koherente.

Vshtirsi n implementimin e plot t

legjislacionit primar dhe jokoherenc e

nismave t legjislacionit sekondar dhe

politikave arsimore.

Munges e kulturs s politikbrjes s

bazuar n tregues dhe t dhna m

gjithprfshirse.

Progres i kufizuar drejt shndrrimit t

shkolls n ambient miqsor pr msim.

Vetdije e ult tek t gjitha palt n

perceptimin e shkollimit si prgjegjsi

publike.

24

mekanizmave t cilsis pr emrimin e drejtorve t shkollave dhe pr monitorimin e

performancs s tyre.

MASHT ka zhvilluar bazn e t dhnave GIS, e cila mban t dhnat e mbledhura pr gjendjen

infrastrukturore t t gjitha shkollave (klasat 1-12), si instrument kryesor pr planifikimin e

investimeve dhe hartimin e politikave. MASHT, po ashtu, ka zhvilluar standardet pr ndrtesa

arsimore pr nivelin 1-12, dhe standarde t tilla do t duhet t zhvillohen edhe pr nivelet tjera. Nga

viti 2011-2015, infrastruktura shkollore ka arritur n 3.6 m2 pr nxns. Megjithat, kjo mbetet nn

standardin kombtar dhe sht i nevojshm ndrtimi i godinave t reja shkollore. Kjo shtje

ndrlidhet, gjithsesi, me potencialin pr racionalizimin e rrjetit shkollor si rezultat i ndryshimeve

demografike.

Zhvillimi i mjediseve m miqsore, t shndetshme dhe t sigurta pr fmij duke prfshir edhe

zhvillimin dhe mirmbajtjen e infrastrukturs shkollore, sipas standardeve prkatse. si dhe zbatimi i

plot i protokollit pr parandalimin e dhuns n institucionet e arsimit parauniversitar, mbeten

prioritet i rndsishm pr periudhn vijuese.

N kontekstin aktual, ku MASHT-i sht prgjegjs pr planifikimin dhe menaxhimin e politikave dhe

monitorimin e sistemit t arsimit, vendimmarrja e bazuar n t dhna sht esenciale. MASHT-i

publikon raporte t rregullta statistikore vjetore dhe raporte periodike t brendshme, si dhe ka

zhvilluar nj korniz pr nj raport t ri statistikor vjetor q i jep publikut qasje n t dhna.

Megjithat, ka kufizime t konsiderueshme q ndrlidhen me t dhnat e nxnsve. Kredia prej 11

milion dollar e Banks Botrore do t mundsoj q fusha e mbledhjes s t dhnave t zgjerohet

n mnyr t konsiderueshme.

Zhvillimi i partneritetit n sektorin e arsimit midis niveleve dhe palve t ndryshme sht, po ashtu

prioritet, duke prfshir edhe lidhjet m t mdha me partnert e jashtm me qllim t rritjes s

prgjegjsis publike pr arsim dhe fuqizimin e bordeve udhheqse t shkolls dhe kshillave t

studentve.

3.4.3. Sigurimi i cilsis

Qeveria e Republiks s Kosovs ka aprovuar Strategjin e Sigurimit t Cilsis pr Arsimin

Parauniversitar n Kosov 2016-2020 n dhjetor t vitit 2015. Qllimi i ksaj strategjie sht t

prezantoj nj sistem t plot t sigurimit t cilsis n

nn-sektorin e arsimit parauniversitar t Kosovs pr

t kontribuar n prmirsimin e shrbimeve arsimore

dhe rezultateve t arsimit.

Kjo strategji ka katr komponente t ndryshme, t

prfaqsuara prmes objektivave strategjike

prkatse:

Objektivi 1: Ndrtimi i mekanizmave efektiv pr

sigurimin e cilsis.

Objektivi 2: Avancimi i planifikimit zhvillimor n nivel

shkolle dhe komune.

Objektivi 3: Ngritja e kapaciteteve pr sigurimin e

cilsis n t gjitha nivelet.

Sfidat kryesore:

Besueshmria e rezultateve t

testeve kombtare.

Cilsia e testeve kombtare.

Prezenca e dukuris s MAShTrimit

dhe kopjimit n shkolla dhe n teste.

Analiza e rezultateve t testeve

kombtare dhe shfytzimi i tyre pr

prmirsim t cilsis.

Pjesmarrja n teste ndrkombtare

dhe shfrytzimi i rezultateve pr

politikbrje arsimore.

25

Objektivi 4: Ngritja e vetdijes s palve t interesuara pr sigurimin e cilsis.

Secili objektiv strategjik sht i zbrthyer n masa. Buxheti pr zbatimin e Strategjis s Sigurimit t

Cilsis 2016-2020 sht rreth 8.2 milion euro.

Pr faktin se strategjia tanim ekziston dhe sht hartuar mbi bazn e nj analize t thell t

gjendjes, ideja ishte q ajo, thjesht, t integrohet n PSAK-un 2017-2021. Megjithat, gjat

planifikimit t PSAK-ut, pak m shum vmendje i sht kushtuar nj shtjeje e cila ka marr m

pak vmendje brenda Strategjis pr Sigurimin e Cilsis n Arsimin Parauniversitar - shtja e

vlersimit t jashtm t nxnsve.

MASHT-i dhe DKA-t tanim kan fituar prvoj n organizimin e disa provimeve kombtare.

Prkundr dobsive evidente, jan br prpjekje t vazhdueshme q t prmirsohet administrimi i

provimeve. N vitin 2015, Kosova ka marr pjes pr her t par n vlersimin ndrkombtar PISA.

Sidoqoft, mbetet t bhet edhe shum pun n administrimin e provimeve kombtare: fenomeni i

kopjimit masiv mbetet i pranishm, duhet t zhvillohet prdorimi i analizave t rezultateve t

provimeve kombtare si baz pr prmirsimin e cilsis. Po ashtu, sida pr periudhn e ardhshme

mbeten cilsia e administrimit t provimit, besueshmria e testeve si instrumente matse dhe

prshtatja e testeve pr fmijt me vshtirsi n nxnie.

3.4.4. Zhvillimi i msimdhnsve

Zhvillimi i msimdhnsve ka qen njri ndr

prioritetet e sistemit t arsimit n Kosov n vitet

e fundit. Licencimi i msimdhnsve ishte

menduar si nj nga mekanizmat kryesor pr

zhvillimin e cilsis s msimdhnies, motivimin

e msimdhnsve pr performanc t mir, si

dhe pr adresimin e rasteve kur performanca

nuk sht n nivelin e duhur. Sistemi i licencimit

t msimdhnsve, ashtu si sht planifikuar t

zbatohet, ngrthen n vete mekanizmin e

zhvillimit profesional t obliguar pr secilin

msimdhns dhe mekanizmin e vlersimit t

performancs t secilit prej tyre, si dy elemente

prcaktuese. Avancimi n skemn e licencimit

ishte menduar t ndrlidhej me rritjen e pags

pr msimdhnsit, si instrument motivues i

performancs s mir.

Korniza ligjore pr licencimin, promovimin dhe

vlersimin e performancs s msimdhnsve26

sht zhvilluar por ende nuk sht zbatuar.

Megjithat, s fundi, aktivitetet pr zhvillimin

profesional t msimdhnsve jan zhvilluar n

baza t rregullta nga projekte t ndryshme. sht e qart q arritja e cakut q secili msimdhns t

26

Udhzimi Administrativ Nr. 14/2013: Vlersimi i performancs s msimdhnsve dhe Udhzimi Administrativ Nr. 25/2014: Licencimi i msimdhnsve 2014.

Sfidat kryesore:

Moszbatim i plot i sistemit t

licencimit t msimdhnsve: vlersimi

i bazuar n performanc dhe licencimi

ende mungojn.

Ofert e kufizuar e zhvillimit t

obliguar profesional t

msimdhnsve.

Munges e strategjis pr zbatimin e

vlersimit t bazuar n performanc.

Munges e qasjes koherente n

sistemin e zhvillimit t msimdhnsve

duke prfshir koherencn midis

zhvillimit 'para-shrbimit', 'fillimit t

karriers' dhe 'zhvillimit n karrier'.

Lidhja e pamjaftueshme midis

elementeve t ndryshme t

menaxhimit t karriers s

msimdhnsve, si dhe e lidhjes s

standardeve t msimdhnies s mir

me veprimet praktike n zhvillimin e

msimdhnsve dhe licencimin e tyre.

26

plotsoj nj numr t caktuar t orve t zhvillimit profesional (s paku 100 or gjat periudhs

pes vjeare) do t jet sfiduese.

Hapa t rndsishm jan ndrmarr n ndrtimin e mekanizmave pr realizimin e qndrueshm t

zhvillimit profesional. Po ashtu, sht zhvilluar mekanizmi pr prcaktimin e procedurave dhe

prgjegjsive t secils pal n zbatimin e nj sistemi t qndrueshm t zhvillimit profesional, duke

ndar rolet dhe prgjegjsit e secils pal n proces27.

N baz t dispozitave t Udhzimit Administrativ Nr. 16/2013, modeli ekzistues i zhvillimit

profesional, i drejtuar nga ofertuesit/oferta, duhet t zgjerohet edhe me alternativa t tjera, duke

prfshir qasjen e zhvillimit profesional me baz n shkoll, pa anashkaluar mekanizmat e

monitorimit dhe t akreditimit t programeve t zhvillimit profesional dhe integrimit brenda skems

s gjer t licencimit t msimdhnsve (n nivel qendror). Do t jet e domosdoshme t zhvillohet

nj proces i vazhdueshm i vlersimit t nevojave t msimdhnsve pr zhvillim profesional nga

niveli qendror, dhe n nivel shkolle dhe komune. Zhvillimi profesional duhet t menaxhohet nn nj

korniz m t gjer qendrore, e cila lidh zhvillimin profesional me reformn kurrikulare dhe

rezultatet e marra, si pr arritjet e nxnsve.

Sistemi i zhvillimit profesional dhe i licencimit duhet t udhhiqet nga nj seri parimesh dhe

standardesh t msimdhnies s mir, n mnyr q licencimi i msimdhnsve t shkoj drejt

avancimit, si mekanizm pr prmirsimin e cilsis s msimdhnies n Kosov. Prkundr

progresit t arritur n avancimin e profesionalizimit t rolit t msimdhnsit, nevojitet zhvillim i

mtutjeshm n dy drejtime. Fillimisht, duhet t sigurohet nj mekanizm q t gjitha institucionet

publike q prgatisin msimdhns t rinj t bazohen n standarde t unifikuara shtetrore. S dyti,

duhet t specifikohen standardet pr nivelin e 'para shrbimit' dhe atyre 'n shrbim', si dhe t

sigurohet ndrlidhja midis tyre.

3.4.5. Msimdhnia dhe t nxnit

Pr t ngritur cilsin e arsimit n Kosov dhe pr

t harmonizuar at me trendet e vendeve t

zhvilluara, MASHT-i, n vitin 2011, ka aprovuar

Kornizn e Kurrikuls s Kosovs (KKK). Kjo

korniz mundsoi kalimin nga msimdhnia dhe

t nxnit e bazuar n objektiva dhe prmbajtje

msimore, n metodologjin bashkkohore t

msimdhnies dhe t nxnit t bazuar n

rezultate dhe n zhvillimin e kompetencave t

nxnsve.

Pas aprovimit t Kornizs s Kurrikuls, u hartua

baza ligjore dhe dokumentet prcjellse pr

zbatimin e saj. Sipas planifikimit t MAShT-it pritej

q kurrikula t zbatohej n t gjitha shkollat e

Kosovs gjat periudhs 2011-2014. Gjat vitit

2013/2014 pilotimi i kurrikuls u realizua fillimisht

n 10 shkolla, ndrsa nj vit m von zbatimi i saj u zgjerua n 92 shkolla n 30 komuna. Disa nga

27

Udhzimi Administrativ Nr. 16/2013 pr zbatimin e zhvillimit profesional t msimdhnsve.

Sfidat kryesore:

Kapacitete t limituara pr zbatimin e kurrikuls s re.

Hartimi i teksteve t reja shkollore t

bazuara n nevojat dhe krkesat e

kurrikuls pr zhvillimin e

kompetencave.

Kapacitete t limituara pr

shfrytzimin e TIK-ut dhe pr

prgatitjen e resurseve online.

Mungesa e mjeteve t konkretizimit

pr zbatimin e kurrikuls se re.

Mungesa e shrbimeve funksionale

profesionale n DKA dhe n shkolla.

27

problemet q shoqruan shtrirjen e ngadalshme t kurrikuls s re jan: numri i vogl dhe prgatitja

e pamjaftueshme e trajnerve t fushave lndore pr t aftsuar, mentoruar dhe monitoruar

msimdhnsit gjat zbatimit t kurrikuls n klasa, kapacitetet e kufizuara profesionale dhe

financiare n sistemin e arsimit, vonesat n prgatitjen e materialeve prcjellse pr zbatimin e

kurrikuls, si dhe mungesa e teksteve shkollore t prshtatshme.

Standardet pr hartimin e teksteve shkollore28 jan zhvilluar dhe ato mund t shrbejn si baz pr

rishikimin e teksteve ekzistuese, si dhe pr hartimin e teksteve t reja. Megjithat, MASHT-i duhet t

ofroj mjete financiare pr realizimin e ktij procesi. Pr t minimizuar shpenzimet dhe pr t ofruar

fleksibilitet maksimal, MASHT-i duhet t shqyrtoj prgatitjen e materialeve digjitale.

MASHT ka hartuar draft-Strategjin pr msimin elektronik dhe ka br pajisjen e shkollave me

mjete dhe pajisje t ndryshme msimore. Nj numr i konsiderueshm i shkollave n Kosov jan

pajisur me kompjuter, projektor, pajisje pr kabinete t ndryshme, si dhe mjete t tjera q

mundsojn zhvillimin e kompetencave t nxnsve. Statistikat e MAShT-it tregojn se 44.4% e

shkollave kan pajisjet pr teknologji t informacionit dhe t komunikimit. Megjithat, problemi i

mirmbajtjes s dobt t pajisjeve t TIK vazhdon t mbetet. Pr m tepr, prkundr investimeve,

numri i msimdhnsve q jan t aft t prgatisin prmbajtje elektronike dhe t prdorin ato n

procesin msimor sht shum i kufizuar.

3.4.6. Arsimi dhe Aftsimi Profesional dhe Arsimi i t Rriturve

AAP administrohet prmes nj numri t konsiderueshm t ligjeve dhe politikave arsimore t cilat

ndodh t jan kontradiktore dhe duhet t

harmonizohen sa me shpejt.

N prgjithsi, regjistrimi i nxnsve n

shkolla profesionale shihet si nj opsion i dyt

pr ata q nuk arrijn t regjistrohen n

shkollat e mesme t prgjithshme/gjimnazet,

dhe numri i nxnsve t regjistruar n shkollat

profesionale, n vitet e fundit ka rn nn

50% t numrit t prgjithshm t nxnsve n

shkollimin e mesm t lart. Raporti ndrmjet

arsimit profesional dhe tregut t puns

mbetet sfid q krkon trajtim t

menjhershm, sepse rreth 30% e shkollave

profesionale ofrojn profile t cilat nuk jan

shum t krkuara n treg.

Buxheti pr nxns n AAP sht i

pamjaftueshm pr t mbuluar nevojat

themelore. Pr m tepr, shkollat publike

profesionale kan kufizime serioze n

gjenerimin e t hyrave. Kufizimet financiare pr AAP-n zvoglojn mundsit pr investime n

infrastruktur dhe n pajisje, edhe pr ato aftsi specifike pr t cilat ka nj krkes n Kosov.

28

Udhzimi Administrativ Nr. 5/2011 pr zbatimin e standardeve t teksteve shkollore.

Sfidat kryesore:

AAP ekzistues nuk i prgjigjet krkesave

t tregut t puns.

Mungesa e Kurrikuls Brtham t

veant pr AAP.

Prfshirje e tr sistemit t AAP n KKK.

Mundsi t kufizuara pr trajnim praktik,

brenda shkolls dhe n ndrmarrje.

Buxheti i pamjaftueshm dhe formula joadekuate pr AAP.

Oferta shum e kufizuar pr nivelin e 5-

tt KKK.

Sigurimi i qndrueshmris i qendrave t

kompetencs.

Munges e sistemit efikas dhe t hapur

pr arsim pr t rritur.

28

Autoriteti Kombtar i Kualifikimeve (AKK) sht funksional, prkundr numrit t vogl t stafit dhe

sht prgjegjs pr sigurimin e cilsis s jashtme t shkollave t AAP. AKK ka ofruar trajnime pr

koordinatort e sigurimit t cilsis, dhe, po ashtu, deri m tani, ka prfunduar validimin e 19

kualifikimeve dhe akreditimin e mbi 33 institucioneve private q ofrojn arsim profesional dhe

verifikimin e mbi 40 standardeve t profesionit.

Themelimi i qendrave t kompetencs sht shoqruar me disa zhvillime pozitive pr sa i prket

infrastrukturs, ngritjes s kapaciteteve t tyre, zhvillimit t standardeve t profesionit, kurrikulave

modulare t bazuara n kompetenca dhe materialeve msimore. Megjithat, duhet t sigurohet

qndrueshmria e tyre financiare. Agjencia e Arsimit dhe Aftsimit Profesional dhe Arsimit t t

Rriturve (AAPARr) sht themeluar n vitin 2014 dhe aktualisht vazhdon t mbetet n faz pilotuese

deri n shtator 2016. Pas ksaj faze mbetet t qartsohet roli i mtejshm i saj n sistemin e AAP-s.

Prkundr disa prparimeve n zhvillimin e praktiks s mbledhjes s t dhnave t tregut t puns

dhe hartimit t Strategjis pr Arsim dhe Kshillim n Karrier 2015-2019, mungesa e orientimit dhe

qendrave t kshillimit t karriers n shkoll, n nivel komunal dhe n nivel kombtar, si dhe

mungesa e informatave nga tregu i puns, mbeten sfida t rndsishme. N mnyr t ngjashme,

prkundr puns s mir t MASHT n Strategjin pr Praktikn Profesionale 2013-2020 dhe

zhvillimin e dy udhzuesve pr ndrmarrjet dhe shkollat profesionale me qllim q t ofrohen

mundsi pr bashkpunim m t madh, deri m tani ende nuk ka ndonj marrveshje

ndrministrore pr t lehtsuar kt bashkpunim dhe pr t mundsuar zhvillimin e praktiks

profesionale t nxnsve.

shtjet t tjera t cilat kan nevoj pr vmendje n AAP prfshijn ngritjen e kapaciteteve t stafit

msimdhns, sigurimin e bashkpunimit ndrmjet shkollave dhe ndrmarrjeve, rishikimin e

standardeve ekzistuese t profesionit dhe zbatimin e standardeve q mungojn. Sfidat e tjera jan

zhvillimi i kurrikulit brtham pr AAP-n, korniza pr profilet profesionale, modularizimi i

kurrikulave ekzistuese t AAP-s dhe zhvillimi i kurrikuls s re modulare t bazuar n kompetenca

sipas standardeve profesionale, cilsia e msimit praktik dhe trajnimi n shkollat profesionale dhe

mbshtetja pr msimdhnsit e AAP-s nga programet e zhvillimit profesional.

N arsimin pr t rritur, ekziston nj vetdije se "brja e msimit gjat gjith jets dhe e mobilitetit

realitet sht objektivi i par i ET 2020. Megjithat, mungesa, pothuajse, totale e strukturave dhe

ekspertizs n fushn e arsimit pr t rritur n Kosov, e kombinuar me nevojn urgjente pr t

prmirsuar cilsin e dispozitave ligjore, bjn t pamundur q zhvillimi i msimit gjat gjith jets

n Kosov t jet prioritet brenda nj periudhe afatmesme. Megjithat, do t bhen disa prpjekje

prmes PSAK-ut 2017-2021 pr t filluar angazhimin n kt fush.

3.4.7. Arsimi i lart

Aktualisht, n Kosov veprojn 39 institucione t akredituara dhe t licencuara t arsimit t lart,

prej t cilave 9 jan institucione publike dhe 30 institucionet private. Kshtu, Kosova ka 20

institucione t arsimit t lart pr 1 milion banor q tejkalon shumfish mesataren e Bashkimit

Evropian29.

Numri i studentve n arsim t lart sht rritur nga rreth 40,000 student n vitin 2004 n 122,000

n vitin 2015. Kosova ka 6,669 student n 100 mij banor, q sht, pothuajse, dyfishi i mesatares

29

T dhnat nga Agjencia e Akreditimit e Kosovs, Eurostat dhe www.webometrics.info.

29

s BE-s30. Pjesmarrja e femrave n arsimin e lart sht rritur dhe tani 50.2% e popullsis

studentore jan femra. Po ashtu, Kosova ofron trajtim preferencial pr regjistrim n arsim t lart

pr kandidatt nga radht e komuniteteve etnike joshqiptare.

Numri i programeve t studimit ka shnuar rritje domethnse. Megjithat, t gjitha hulumtimet n

Kosov tregojn se ekziston nj shprputhje e madhe ndrmjet oferts s arsimit t lart dhe

krkesave t tregut t puns, si bhet e qart nga shqyrtimi i tabels m posht:

Prqindja e studentve sipas fushave t studimit

Fusha Studimore Publik Privat Total

Edukimi 9.2% 0.0% 6.8%

Shkencat humane dhe artet 10.8% 6.4% 9.7%

Shkencat shoqrore, biznesi dhe drejtsia 48.1% 63.7% 52.1%

Shkencat e natyrs, matematika dhe kompjuterika 5.5% 10.2% 6.7%

Inxhinieria, prodhimtaria dhe ndrtimi 14.0% 7.5% 12.3%

Bujqsia dhe veterina 2.6% 0.0% 2.0%

Shndeti dhe Mirqenia 6.9% 7.7% 7.1%

Shrbimet 2.8% 4.5% 3.3%

Burimi: T dhnat e pjesshme nga institucionet e arsimit t lart

Pr m tepr, mungesa e komunikimit t mjaftueshm n mes t institucioneve t arsimit t lart

dhe t komunitetit t biznesit ka rezultuar n

vshtirsi pr studentt n kryerjen e praktiks

profesionale.

Rritja e numrit t stafit akademik n

institucionet publike t arsimit t lart n vitet e

fundit ka qen tejet e ult n krahasim me

numrin n rritje t studentve dhe programeve.

Kapacitetet e administrats n institucionet

publike t arsimit t lart jan t kufizuara. Pr

m tepr, infrastruktura dhe pajisjet adekuate

jan t nevojshme pr t prmirsuar cilsin e

msimdhnies dhe t krkimit. Aktualisht, qasja

n literatur t prditsuar n bibliotekat e

institucioneve t arsimit t lart mbetet nj

sfid, si dhe ka nj numr shum t kufizuar t

laboratorve. N prgjithsi, t gjitha

investimeve n infrastruktur ju mungon nj

plan operativ i mirmbajtjes dhe

qndrueshmris.

Kosova ende nuk e ka t zhvilluar nj metodologji pr financimin e institucioneve t arsimit t lart

q nxit efektivitetin dhe llogaridhnien, prkundr faktit q korniza ligjore e arsimit t lart

prcakton zhvillimin e mekanizmave efektive pr financim t bazuar n performanc. Nga viti 2011,

financimi pr arsimin e lart sht n rritje si prqindje e bruto-produktit vendor dhe buxhetit t

Kosovs. Si total, shpenzimet publike pr arsim t lart jan n kufi t standardeve evropiane,

ndrkoh q shpenzimet pr kok studenti jan n rnie, pr shkak t shtimit t numrit t

30

Kalkulimet jan br bazuar n t dhnat e Eurostat dhe MASHT 2015.

Sfidat kryesore

Shprputhje e programeve t studimit me

krkesat e tregut t puns.

Raport i disfavorshem ndrmjet numrit t

stafit akademik dhe studentve.

Mosinkurajimi i puns krkimore-

shkencore n IAL.

Mungesa e t dhnave n IAL.

Kapacitete t ulta pr hartimin e

projekteve.

Mungesa e formuls pr financimin e IAL

bazuar n performanc.

Mungesa e praktiks profesionale pr

studentt.

Numri i vogl i t diplomuarve n arsim t

lart.

30

studentve dhe rritjes s vazhdueshme t BPV-s. N ann tjetr, institucionet publike t arsimit t

lart n Kosov shum pak i shfrytzojn mundsit pr krijimin e mjeteve vetanake.

Kosova ishte nj nga vendet e para n Evrop q ka miratuar sistemin e tri cikleve t arsimit t lart,

Sistemin Evropian t Transferit t Kredive (ECTS), dhe ka ndjekur dhe zbatuar t gjitha

rekomandimet e procesit t Bolonjs. Megjithat, Kosova e ka pasur t pamundur te antarsohet

n Procesin e Bolonjs, pasi q nuk sht antare e Kshillit t Evrops.

N dimensionin e sigurimit t jashtm t cilsis, AKA sht antarsuar n ENQA dhe EQAR dhe

ndrmjet periudhs 2009-2015 ka realizuar 276 raunde t vlersimit t jashtm n institucionet e

arsimit t lart. Procesi i akreditimit ka ndikuar n themelimin dhe funksionalizimin e zyrave pr

sigurim t cilsis n t gjitha institucionet e arsimit t lart n Kosov, t cilat i zbatojn procedurat

e brendshme pr sigurimin e cilsis.

Kosova merr pjes n skema t mobilitetit akademik si jan: CEEPUS, Erasmus Mundus dhe prfiton

mbshtetje nga forma t ndryshme t prkrahjes bilaterale dhe multilaterale n arsimin e lart.

Mundsit e mobilitetit pr stafin dhe studentt jan t shumta, prkundr q mosnjohja e

mjaftueshme e gjuhs angleze nga stafi dhe studentt kufizon mundsit pr shfrytzimin e ktyre

skemave. Kosova merr pjes me nj numr mjaft t vogl t projekteve n programin e BE-s pr

krkim dhe inovacion "Horizon 2020".

N fushn e krkimit shkencor, Kosova mbetet prapa vendeve t tjera evropiane: me 0.1 % t bruto

produktit vendor t investuar n hulumtim dhe me 826 publikime t indeksuara n dy bazat e t

dhnave m prestigjioze (Scopus dhe Web of Science) n periudhn 2003-2013, Kosova sht larg

nga arritja e standardeve evropiane pr zhvillimin e krkimit shkencor. Megjithat, Strategjia e

Inovacionit t Kosovs 2016-2020 sht hartuar s fundi, e cila prcakton objektivat dhe aktivitetet

pr krijimin e infrastrukturs s nevojshme pr t lidhur komunitetin shkencor me industrin dhe

ekonomin. Pr m tepr, n katr vitet e fundit, n kuadr t Fondit t Shkencs, MASHT-i ka

mbshtetur punn krkimore shkencore prmes disa skemave t granteve. Sfid mbetet shfrytzimi

i ktyre granteve n mnyr efektive.

31

3.5. Financimi i arsimit n Kosov

Shpenzimet publike n Sektorin e Arsimit n Kosov jan rritur n mnyr t qndrueshme nga 3.3%

e BPV-s n vitin 200731 n 4.7% t BPV-s n vitin 201432 gj q e bn Kosovn t krahasueshme me

vendet e tjera t rajonit. Megjithat, pr shkak t BPV-s s ult dhe popullats s re, Kosova

mbetet prapa vendeve t tjera n kuptimin e shpenzimeve pr kok banori pr nxns. Shpenzimet

pr kok banori n arsimin parauniversitar n vitin 2014 ishin 477 Euro33 (ose 16.1% e BPV-s pr

kok banori), ndrsa n arsimin e lart - 703 Euro34 (ose 23.8% e BPV-s pr kok banori). N vendet

e OBEZh-it, shpenzimet pr nxns nga institucionet arsimore shkojn mesatarisht n 21% t BPV-s

pr kok banori n niv