Plandáil in Éirinn

Ceard atá i gceist le plandáil?

Cé a rinne iad?

Cén fath?

Cén chaoi

Ceard tionchar a bhí aige ar an tír seo?

An rud maith no dona a bhí ann?

Cúlra

Uladh

Laoise-Uíbh FhailíCuige Mumhan

Plandáil Chromail (Connacht)

Talamh na

hÉireannaigh dúchasacha.

Talamh na Gaill-

Ghaelacha

An Pháil

Éire in 1450

Plandáil?

Modh a bhí anseo chun Éire a chuir faoi

chois agus a rialú. Bhí na Sasanaigh ag

iarraidh na Gaeil a ruaigeadh as a gcuid

tailte agus coilinígh dhilse ó Shasana a

chuir ina n-áit.

Plandáil

Duine a thagann ó thír eile chun cur faoi in áit

eile nach bhfuil aon bhaint acú leis. Rinne siad

é seo ar chupla chuis, (1) chun smacht a chuir

ar na daoine a bhí ann rompu, (2) chun

cumhacht agus tallamh a chuir faoina gcos

agus (3) i gcas na hÉireann, an

Phrotastúnachas a chuir chun cinn.

Coilíneach

Le linn an 6ú aois dheag, mhair thart air

750,00 – 800,000 sa tír seo. Is faoin tuath

den chuid is mó a mhair siad. Ní raibh

morán bailte mhóra ann mar gheall nar

tháinig na Rómhanaigh go dtí an tír seo.

Bhí Rí Shasana ina Rí air an tír seo ach i

ndáiríre ní raibh morán cumhacht aige ar

an tír. Bhí córas eile i bhfeidhm ag an am.

Mar sin, cén córas a bhí ann?

An Pháil. Seo é an phiosa talún a bhí timpeall ar

Bhaile Átha Cliath, o Dún Dealgan go Deilginis. Bhí

sé go hiomlan faoi smacht na Sasanaigh. Mhair

muintir na háite seo faoi riail Shasana, lean siad

nósanna na Sasanaigh, lean siad dlí Shasana agus

labhair siad Béarla. Bhí clais mhór cuirte timpeall an

pháil chun na clanna Gaeil a choinneáil amach de

bharr ionsaithe.

‘The Pale was a miniature England’

Trí cinn a bhí ann

Is clann clainne leis na Gall-Normannach (Anglo-Normans) a rinne ionsaí air Éirinn sa dara haois dheag (12th Century) a bhí iontú seo. Bhí orthú a bheith dilis don choróin ach faoi 1450, bhí siad meascaithe leis na Gaeil. Mar sin, is beag áird a chuir siad ar riail Shasana. Ach, bhí an-chumhacht acú. Is iad na dream ba chumhachtaí na,

Iarla Ormond (Na Buitléir)Iarla Chill Dara (Mac

Gearailt)Iarla Desmond (Mac Gearailt)

Na Tiarnaí Gall-Ghaelacha

Iarla Ormond le linn an phlandáil

Iarla Chill Dara le linn an Phlandáil

Iarla Desmond le linn an Phlandáil

Na GaeilAodh Ruadh Ó Domhnaill (Tír Chonaill)

Aodh Mór Ó Néill (Tír Eoghain)

MacCarthaigh (Corcaigh)

Bhí sé aitheanta

mar Rí na

hÉireann ag an

am. Bhí an-mheas

ag daoine air, na

Sasanaigh ina

measc. Bhí an-

chumhacht aige i

gCuige Uladh ag

an am.

Aodh Mór Uí Neill

Rí Thir Chonaill a

bhí anseo. Le linn

na plandáilacha

chuaigh sé féin

agus Uí Neill le

cheile chun a cuid

tailte a chosaint

agus an ruaig a

chuir ar na Gaill.

Aodh Ruadh Ó Domhnaill

Bhí sé laidir i

gContae

Chorcaigh le linn

na hama sin.

Bhíodh sé féin

agus Iarla

Desmond i

gcoinne a cheile

go minic ar

phairc an troda.

MacCarthaigh

Mar sin, is tír míshocair a bhí in Éirinn.

Bhíodh na Gaeil ag troid leis na Gaill.

Chomh maith leis seo bhíodh na Gaeil ag

troid leis na Gaeil, faoi thallamh agus

beithígh. Chomh maith leis seo, bhí faitíos

ar Rí Shasana go ndéanfadh an Spainn nó

an Fhrainc ionsaí ar Shasana trí thallamh

na hÉireann. Mar sin, rinne said cineadh

an tír a chuir faoi smacht iomlan an Rí

agus an t’aon bhealach chun é seo a

dhéanamh na trí Plandáil.

Bhí Anraí VIII agus na monarcaí a tháinig ina dhiadh

ag iarraidh an tír a phlandáil mar gheall,

* Sasana a chosaint

* An Protastúnachas a chuir i bhfeidhm sa tír,

* Cheap siad go raibh cultúr na hÉireann

barbartha agus bhí siad ag iarriadh deireadh a

chuir leis.

Éire a chuir faoi chois?

Anraí VIII

Laoise – Uíbh Fhailí, 1556

Plandáil a haon

Banríon Mháire a haon

‘Bloody Mary’

  Ag tús an 6ú haois deag, b’iad muintir Uí Chonchuir a

bhí i gceannas ar na háiteanna ar a dtugtar Laoise agus

Uíbh Fhailí orthú anois. Chuir na Clainne Gaeil seo

isteach go mór air muintir an Pháil, na Sasanaigh ach

go hairithe. Sa bhliain 1528, ghabh siad Fear Ionaid an

Rí agus choinnigh siad faoi ghlas é ar feadh tamaill.

Nios measa fós, sé bliana ina dhiadh sin thug clan Uí

Chonchúir tacaíocht d’Iarla Chill Dara chun éirí amach

i gcoinne an Rí.

  

Plandáil Laoise – Uíbh Fhailí

Tar éis seo chuir sí Plandáil i bhfeidhm. Is iad na

haidhmeanna a bhí aicí leis an phlandáil seo ná,

Dlí Shasana a bhunú mar priomh dlí na háite sin

Chun an Pháil a chosaint

Chun na hÉireannaigh dúchasacha a chuir faoí smacht

Plandáil Laoise – Uíbh Fhailí

Mar sin, ghlac na Sasanaigh leis nach mbeadh aon

suaimhneas acu go dtí go mbeadh an ruaig cuirte

ar na Gaeil a bhí ag maireachtaíl le taobh agus

thart timpeall air Laoise agus Uíbh Fhailí. Leis sin,

chuir an Bhanríon Mháire (Bloody Mary) fórsa le

cheile chun iad a chuir go hiomlan faoi chois.

Plandáil Laoise – Uíbh Fhailí

Plandáil na Mumhan

1586

Uladh

Laoise-Uíbh FhailíCuige Mumhan

Plandáil Chromail (Connacht)

Plandáil na Mumhan

1586

1586 ar aghaidh

Talamh na

hÉireannaigh dúchasacha.

Talamh na Gaill-

Ghaelacha

An Pháil

Éire in 1450

Banríon Éilis 1

Thrial an Bhanríon Éilis a haon nosanna Sasanach agus an

chreideamh Phrotastúnach a chuir chun cinn i gCuige

Mumhan.

Chuaigh na Gaill-Ghaelacha agus na hÉireannaigh

dúchasacha ina choinne.

Tharla Éirí amach de bharr seo ach bhí an bua ag forsaí

Éilis agus bhí sí in ann an Cuige a phlandáil ansin.

Plandáil na Mumhan

Thrial an Bhanríon Éilis a haon nosanna Sasanach agus an

chreideamh Phrotastúnach a chuir chun cinn i gCuige

Mumhan.

Chuaigh na Gaill-Ghaelacha agus na hÉireannaigh

dúchasacha ina choinne.

Tharla Éirí amach de bharr seo ach bhí an bua ag forsaí

Éilis agus bhí sí in ann an Cuige a phlandáil ansin.

Plandáil na Mumhan

Ordaithe ag an Bhanríon Eilís a haon

Talamh tógtha ó Iarla Desmond.

(Fitzgerald)Corcaigh, Cill Chainnigh,

Luimneach agus Port Lairge.

D’eirigh siad amach i gcoinne Eilís agus d’iar

siad cunamh ar Rí na Spainne. Namhaid Eilís.

Dul siar ar phlandáil na Mumhan

Ceard a rinne sí sa phlandáil?

(1) Daoine a aistriú as Sasana.

(2) An Phrotastúnachas a scaipeadh ar fud

na tire

(3) Bailte a thogáil

(4) Gan talamh a ligean ar chios do na

hÉireannaigh dúchasacha

Dul siar ar phlandáil na Mumhan

Cheap sí go dtiocfadh nios mó Sasanaigh ach níor thainig.

Mar sin, bhí orthu talamh a ligean do na hÉireannaigh

arís.

Ní raibh na daoine a tháinig in ann a cuid estáit a chosaint

Déanamh go leor ionsaithe ar na Sasanaigh le linn cogadh

na naoi mbliana.

Cén fath gur theip ar an phlandáil seo?

Plandáil Uladh

Ba iad na dtaoisigh Gaelacha na daoine a

bhí i gceannas i gcuige Uladh.

Aodh Ó Néill

Aodh Ruadh Ó Domhnaill

Cogadh na naoi mbliana

Bhí sé aitheanta

mar Rí na

hÉireann ag an

am. Bhí an-mheas

ag daoine air, na

Sasanaigh ina

measc. Bhí an-

chumhacht aige i

gCuige Uladh ag

an am.

Aodh Mór Uí Neill

Rí Thir Chonaill a

bhí anseo. Le linn

na plandáilacha

chuaigh sé féin

agus Uí Neill le

cheile chun a cuid

tailte a chosaint

agus an ruaig a

chuir ar na Gaill.

Aodh Ruadh Ó Domhnaill

Thrial an Bhanríon Eilís 1 nosanna Shasana agus dlí

Shasana a chuir i bhfeidhm sa gcuige ach theip uirthí.

Toradh a bhí ar seo ná cogadh na naoi mbliana 0 1594

– 1603.

An cath ba thabhachtaí na Cath an Átha buí. (Yellow

ford)

Plandáil Uladh 1609

Roimh chogadh na naoi mbliana, ba é Cuige Uladh

an cuige ba Ghaelaigh in Éirinn. Ní raibh morán

boithre na báilte ann agus bhí go leor den chuige

ina bhforaois. Theip ar an iarracht a rinne Sasana

an áit a phlandáil in 1570 mar gheall ar troid ina

choinne ach de bharr cogadh na naoi mbliana,

faoin bhliain 1601, ní raibh ach idir 25,000 go

40,ooo fear fásta fagtha in Uladh.

James VI

Tuaisceart Éireann a shuaimniú agus a

dhéanamh nios sibhialta

An chreideamh a athrú go dtí an

Phrotastúnachas .

Talamh na nIarlaí a thogáil.

Fathanna leis an phlandáil

Dún na nGall

Na Contaetha faoi James VI

Tir Eoghain Fear

Manach

An ChabhaínArd Mhacha