1

Pháp luật Việt Nam về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong hợp đồng gia nhập : Luận văn ThS. Luật: 60 38 50 Lò Thùy Linh ; Nghd. : PGS.TS. Nguyễn Viết Tý

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trên thị trường, mối quan hệ giữa nhà sản xuất, kinh doanh

hàng hoá, dịch vụ và người tiêu dùng được thiết lập và duy trì thông

qua hợp đồng. Về nguyên tắc, hợp đồng là công cụ thiết yếu để ghi

nhận các thoả thuận và tạo lập sự cân bằng tương đối lợi ích giữa các

bên và do đó các bên trong quan hệ hợp đồng hoàn toàn được tự

nguyện thoả thuận trên cơ sở tự do ý chí nhằm thiết lập “luật chơi

chung”. Tuy nhiên, hầu hết các hợp đồng mà nhà sản xuất, kinh

doanh hàng hoá, dịch vụ ký kết với người tiêu dùng lại là những hợp

đồng được soạn thảo sẵn với các điều kiện giao dịch được thiết lập từ

trước đó, hay còn được gọi là hợp đồng gia nhập. Vì vậy, người tiêu

dùng thông thường vẫn là một bên yếu thế hơn so với nhà sản xuất,

kinh doanh hàng hoá, dịch vụ bởi thực chất người tiêu dùng chỉ là

bên gia nhập hợp đồng.

Tại Việt Nam, vấn đề bảo vệ người tiêu dùng được đặt ra kể

từ sau Đại hội toàn quốc lần thứ VI của Đảng năm 1986. Việc thừa

nhận nền kinh tế thị trường, hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay cũng

đang làm thay đổi căn bản những vấn đề về nhận thức và phương

pháp điều tiết của Nhà nước trong việc bảo vệ quyền lợi người tiêu

2

dùng ở Việt Nam. Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng được coi là một

trong những chính sách quan trọng của Đảng và Nhà nước ta nhằm

hiện thực hoá mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân

chủ, văn minh”. Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cũng đã thực sự

trở thành một lĩnh vực pháp luật độc lập, có vị trí đáng kể trong hệ

thống pháp luật Việt Nam, nhất là khi Pháp lệnh bảo vệ quyền lợi

người tiêu dùng được ban hành vào năm 1999, dự kiến sẽ được nâng

lên thành Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong năm 2010.

Tuy nhiên, thực tế hiện nay tại Việt Nam cho thấy quyền và

lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng trong hợp đồng gia nhập với

một bên là nhà sản xuất, kinh doanh hàng hoá, dịch vụ vẫn chưa được

đảm bảo và hiện người tiêu dùng vẫn phải chấp nhận sự thiệt thòi, bất

lợi khi giao kết hợp đồng mà không có cơ hội được đàm phán cũng

như cơ hội lên tiếng để bảo vệ chính mình. Pháp luật vẫn chưa đủ

mạnh và trở thành công cụ pháp lý hữu hiệu để bảo vệ người tiêu

dùng trong quá trình ký kết và thực hiện hợp đồng gia nhập. Vì vậy,

việc nghiên cứu đầy đủ các khía cạnh pháp lý về vấn đề bảo vệ quyền

lợi người tiêu dùng trong hợp đồng gia nhập nói riêng cũng như xây

dựng và hoàn thiện hơn các quy định pháp luật về bảo vệ người tiêu

dùng nói chung là một yêu cầu cấp thiết ở nước ta hiện nay.

Xuất phát từ lý do trên, tác giả đã lựa chọn chủ đề “Pháp luật

Việt Nam về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong hợp đồng gia

nhập” làm đề tài cho luận văn tốt nghiệp thạc sĩ luật học của mình.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Vấn đề bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng mặc dù xuất hiện và

được đề cập đến chưa lâu ở Việt Nam nhưng đã được nhiều tác giả

3

nghiên cứu. Tuy nhiên, nội dung của các công trình nghiên cứu mới

chủ yếu đề cập đến các vấn đề lý luận về người tiêu dùng và pháp

luật bảo vệ người tiêu dùng hoặc chỉ đề cập đến khía cạnh nào đó của

hợp đồng gia nhập, chứ chưa có một nghiên cứu tổng thể và toàn diện

về vấn đề bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong hợp đồng gia nhập

dưới góc độ pháp lý. Do vậy, vai trò và ý nghĩa của hợp đồng gia

nhập trong mối quan hệ giữa người tiêu dùng với nhà kinh doanh,

vấn đề bảo vệ người tiêu dùng khi gia nhập hợp đồng cần được tiếp

tục nghiên cứu và hoàn thiện.

3. Mục đích của đề tài Mục đích của đề tài là nhằm nghiên cứu lý luận và thực tiễn

về vấn đề bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong hợp đồng gia nhập

dưới góc độ pháp lý, góp phần hoàn thiện các quy định pháp luật về

bảo vệ người tiêu dùng. Do đó, trong phạm vi một luận văn thạc sĩ,

tác giả tập trung làm rõ một số nội dung sau:

- Nghiên cứu những cơ sở lý luận cũng như các vấn đề pháp

lý của hợp đồng gia nhập và vấn đề bảo vệ quyền lợi của người tiêu

dùng trong hợp đồng gia nhập.

- Phân tích các quy định pháp luật Việt Nam về bảo vệ người

tiêu dùng trong hợp đồng gia nhập, so sánh với pháp luật bảo vệ

người tiêu dùng của một số nước trên thế giới.

- Đưa ra nhận xét, đánh giá thực tiễn cũng như xu hướng của

vấn đề bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong hợp đồng gia nhập tại

Việt Nam.

- Kiến nghị nhằm hoàn thiện khuôn khổ pháp luật về bảo vệ

quyền lợi người tiêu dùng trong hợp đồng gia nhập cũng như các cơ

4

chế cho việc áp dụng pháp luật cho phù hợp với thực tiễn tại Việt

Nam cũng như thông lệ quốc tế.

4. Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phép biện chứng duy vật của triết học Mác

– Lê nin làm cơ sở phương pháp luận cho việc nghiên cứu. Trong quá

trình nghiên cứu, tác giả luận văn sử dụng một số phương pháp, bao

gồm: Phương pháp phân tích và tổng hợp; Phương pháp phân tích

quy phạm và Phương pháp so sánh pháp luật.

5. Ý nghĩa lý luận và giá trị thực tiễn của luận văn

Về mặt lý luận, luận văn là một công trình nghiên cứu tương

đối hệ thống và toàn diện về pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu

dùng trong hợp đồng gia nhập ở Việt Nam hiện nay, đưa ra và phân

tích những vấn đề có tính lý luận về hợp đồng gia nhập làm cơ sở cho

các luận cứ khoa học của việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong

hợp đồng gia nhập bằng pháp luật hiện hành. Việc nghiên cứu pháp

luật bảo vệ người tiêu dùng sẽ góp phần hoàn thiện hơn pháp luật

Việt Nam về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong hợp đồng gia

nhập, nhất là khi quá trình pháp điển hoá Pháp lệnh bảo vệ quyền lợi

người tiêu dùng thành Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng đang

tích cực được hoàn thành.

Về mặt giá trị thực tiễn, luận văn phân tích, đánh giá thực

trạng của pháp luật Việt Nam về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

trong hợp đồng gia nhập, tìm ra nguyên nhân cũng như đưa ra các

giải pháp để khắc phục nhằm nâng cao tính khả thi, tính minh bạch

của pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; tạo hành lang

5

pháp lý thuận lợi để góp phần đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của

người tiêu dùng; nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực

bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; hoàn thiện cơ chế và các thiết chế

bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong hợp đồng gia nhập ở Việt

Nam hiện nay.

Chương 1

KHÁI QUÁT CHUNG VỀ VẤN ĐỀ BẢO VỆ QUYỀN LỢI

NGƯỜI TIÊU DÙNG TRONG HỢP ĐỒNG GIA NHẬP

1.1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ QUYỀN LỢI NGƯỜI TIÊU DÙNG

1.1.1. Khái niệm người tiêu dùng

Khái niệm người tiêu dùng hiểu theo nghĩa chung nhất là

người mua, sử dụng hàng hoá, dịch vụ nhằm mục đích phục vụ cho

các nhu cầu của chính bản thân, gia đình hoặc tổ chức của mình,

không nhằm mục đích lợi nhuận. Hàng hoá, dịch vụ được mua cho sử

dụng cuối cùng bởi các cá nhân, được coi là “người sử dụng cuối

cùng”,“người tiêu dùng cuối cùng”. Trong một nền kinh tế, sức mua

của người tiêu dùng chính là đòn bẩy, là động lực thúc đẩy các hoạt

động sản xuất kinh doanh dịch vụ phát triển. Bởi vậy, bảo vệ các

quyền lợi cơ bản của người tiêu dùng được đặt ra như một yêu cầu tất

yếu khách quan, cần có sự kết hợp của nhiều biện pháp, mà trước hết

là việc hoàn thiện các quy định của pháp luật bảo vệ người tiêu dùng.

1.1.2. Các quyền lợi cơ bản của người tiêu dùng

6

Quyền lợi người tiêu dùng là thuật ngữ pháp lý chỉ quyền và

lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng. Trên cơ sở Hướng dẫn của

Liên hợp quốc về bảo vệ người tiêu dùng, Chính phủ nhiều nước đã

đưa nội dung 8 quyền của người tiêu dùng vào pháp luật bảo vệ

người tiêu dùng của nước mình. Đó là các quyền: Quyền được thoả

mãn những nhu cầu cơ bản; Quyền được an toàn; Quyền được thông

tin; Quyền được lựa chọn; Quyền được lắng nghe còn được gọi là

quyền được đại diện hay quyền được bày tỏ ý kiến của người tiêu

dùng; Quyền được khiếu nại và bồi thường; Quyền được giáo dục,

đào tạo về tiêu dùng; Quyền được có môi trường sống lành mạnh và

bền vững. Trong 8 quyền nói trên, quyền quan trọng nhất là quyền

được thông tin của người tiêu dùng. Bởi vậy, bảo vệ quyền được

cung cấp đầy đủ thông tin là cơ sở rất quan trọng để hiện thực hóa

các quyền khác của người tiêu dùng.

1.2. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ VẤN ĐỀ BẢO VỆ QUYỀN LỢI

NGƯỜI TIÊU DÙNG TRONG HỢP ĐỒNG GIA NHẬP

1.2.1. Khái niệm và đặc điểm của hợp đồng gia nhập 1.2.1.1. Khái niệm hợp đồng gia nhập

Hợp đồng gia nhập (trong Tiếng Anh là Adhesion contract)

đôi lúc còn được gọi là hợp đồng dựng sẵn (Boilerplate contract),

hợp đồng mẫu tiêu chuẩn (Standard form contract) hay hợp đồng

không có thương lượng. Có thể định nghĩa về hợp đồng gia nhập như

sau: Hợp đồng gia nhập là hợp đồng mà các điều kiện và điều khoản

của nó do một bên thiết lập, được đưa ra nhằm mục đích giao kết

hợp đồng với nhiều người trên cơ sở các điều kiện và điều khoản đó.

7

Bên chấp nhận tham gia hợp đồng với các điều kiện và điều khoản đó

được gọi là bên gia nhập.

1.2.1.2. Đặc điểm của hợp đồng gia nhập

Hợp đồng gia nhập trước hết là một loại hợp đồng, vì thế nó

vẫn mang đầy đủ các đặc điểm của hợp đồng nói chung. Tuy nhiên,

loại hợp đồng này vẫn có những đặc điểm khác biệt sau:

Thứ nhất, tính “gia nhập” là đặc điểm quan trọng nhất của

hợp đồng gia nhập.

Thứ hai, hình thức của hợp đồng gia nhập: với hợp đồng gia

nhập, có lẽ hình thức thích hợp nhất cho sự ghi nhận các điều khoản hợp

đồng là văn bản. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy các nước trên thế giới khi

đưa ra các quy định pháp luật về hợp đồng gia nhập đều không coi trọng

vấn đề hình thức của hợp đồng gia nhập bởi bất kể chúng có hình thức ra

sao, nội dung của các điều khoản hợp đồng mới liên quan trực tiếp đến

quyền và lợi ích của các bên trong quan hệ hợp đồng.

Thứ ba, hợp đồng gia nhập thường được sử dụng trong quan

hệ giữa người tiêu dùng và nhà kinh doanh chuyên nghiệp.

Thứ tư, hợp đồng gia nhập là hợp đồng có những điều khoản

được chuẩn bị từ trước cho việc sử dụng nhiều lần nhằm giao kết với

nhiều người.

Tóm lại, việc áp dụng hợp đồng gia nhập là nhu cầu thực tiễn

để “hợp lý hóa bán hàng” trong nền kinh tế thị trường. Vấn đề pháp

lý được đặt ra là cơ chế kiểm soát hợp đồng gia nhập nhằm bảo vệ có

hiệu quả quyền lợi của người tiêu dùng khi gia nhập hợp đồng.

1.2.2. Tính tất yếu của vấn đề bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

trong hợp đồng gia nhập

8

Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong hợp đồng gia nhập là

một yêu cầu khách quan và mang tính tất yếu bởi những lý do sau:

Trong hợp đồng gia nhập, giữa bên soạn thảo và bên gia

nhập rõ ràng có vị thế không bình đẳng với nhau. Bất cân xứng về

thông tin là nguyên nhân cơ bản nhất tạo nên sự bất bình đẳng giữa

các bên trong hợp đồng. Hiện tượng dòng thông tin không cân bằng

vì vậy đã làm “cán cân” lợi ích và thế mạnh nghiêng về nhà kinh

doanh, đẩy người tiêu dùng vào vị thế bất lợi hơn.

Trên thực tế, văn bản hợp đồng gia nhập rất ít được người ta đọc

bởi nhiều lý do khác nhau. Tuy nhiên, cũng có một thực tế là các điều

khoản dựng sẵn cũng không có ý nghĩa nhiều với người tiêu dùng. Đây

cũng là lý do khiến cho các điều khoản này ngày càng ít được đọc hoặc có

thể bị bỏ qua ngay cả khi họ có đọc chúng và cũng là lý do để nhà kinh

doanh không đưa ra các điều khoản hợp đồng có lợi nhất và công bằng

cho người tiêu dùng, kể cả trong thị trường có sự cạnh tranh. Ngoài ra,

việc độc quyền sản xuất hoặc cung cấp hàng hoá, dịch vụ cũng là một

trong những nguyên nhân hàng đầu tước bỏ cơ hội được đàm phán các

điều khoản của hợp đồng của người tiêu dùng. Đôi khi hợp đồng gia nhập

còn được soạn thảo bởi một hiệp hội nghề nghiệp và được cung cấp cho

các thành viên trong hiệp hội để tăng tính thống nhất của hợp đồng, làm

giảm khả năng lựa chọn, đàm phán hợp đồng của người tiêu dùng. Như vậy, bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng trong quan hệ

hợp đồng với nhà kinh doanh chuyên nghiệp chính là bảo vệ quyền

được bình đẳng khi ký kết hợp đồng và quyền giao dịch trung thực

của người tiêu dùng. Các quy định pháp luật về bảo vệ người tiêu

9

dùng phải tính đến việc khắc phục những yếu thế của người tiêu

dùng. Trong đó, vấn đề bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người

tiêu dùng khi họ không có cơ hội được đàm phán, thương lượng nội

dung của hợp đồng cần được điều chỉnh bằng một chế định đặc biệt

nhằm đảm bảo sự công bằng cho người tiêu dùng trong quan hệ hợp

đồng với một bên là nhà kinh doanh chuyên nghiệp, đảm bảo tự do

hợp đồng trong khuôn khổ của pháp luật, khắc phục khiếm khuyết

của tự do ý chí trong Luật hợp đồng truyền thống.

Chương 2

PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ BẢO VỆ QUYỀN LỢI

NGƯỜI TIÊU DÙNG TRONG HỢP ĐỒNG GIA NHẬP

2.1. KHÁI NIỆM, NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA PHÁP LUẬT BẢO

VỆ QUYỀN LỢI NGƯỜI TIÊU DÙNG

2.1.1. Khái niệm pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

Pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng là hệ thống các

quy phạm pháp luật do Nhà nước ban hành hoặc thừa nhận, điều

chỉnh quan hệ hợp đồng giữa người tiêu dùng và nhà kinh doanh

chuyên nghiệp nhằm bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của người

tiêu dùng.

2.1.2. Nội dung cơ bản của pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

Pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng có nội dung cơ

bản bao gồm các quy định về quyền và nghĩa vụ của người tiêu dùng,

trách nhiệm của nhà kinh doanh đối với người tiêu dùng, các quy

định về hợp đồng gia nhập, tổ chức bảo vệ người tiêu dùng, phương

10

thức giải quyết tranh chấp hợp đồng và vai trò của nhà nước trong

việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

2.2. THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ BẢO VỆ QUYỀN

LỢI NGƯỜI TIÊU DÙNG TRONG HỢP ĐỒNG GIA NHẬP

Trước đòi hỏi của thực tiễn phát triển kinh tế thị trường, pháp

luật hiện hành của Việt Nam đã bước đầu quy định về hợp đồng gia

nhập nhằm đảm bảo quyền tự do khế ước của người tiêu dùng khi gia

nhập hợp đồng với những nội dung cơ bản sau đây:

2.2.1. Khái niệm và các nguyên tắc cơ bản về hợp đồng gia nhập

Với khái niệm hợp đồng theo mẫu theo quy định tại Điều 407

khoản 1 Bộ luật dân sự, nhà làm luật mới tiếp cận được phần nào đó

“tinh thần” về hợp đồng gia nhập ở việc xác định đây là loại “hợp

đồng gồm những điều khoản do một bên đưa ra” nhưng không nêu

được những đặc trưng cơ bản nhất của hợp đồng gia nhập. Điều đó

đặt ra một yêu cầu pháp lý là cần phải có cách nhận thức và định

nghĩa thống nhất về hợp đồng gia nhập trong bộ luật này.

Bộ luật dân sự năm 2005 cũng đã bước đầu thiết lập nên các

nguyên tắc chung liên quan đến hợp đồng gia nhập phù hợp với nhận

thức chung của thế giới, đó là nguyên tắc giải thích hợp đồng theo

hướng có lợi cho bên yếu thế (bên gia nhập) trong quan hệ hợp đồng

gia nhập và nguyên tắc vô hiệu các điều khoản không công bằng của

hợp đồng gia nhập.

Như vậy, mặc dù mới chỉ đưa ra định nghĩa pháp lý chưa đầy đủ

và một vài nguyên tắc cơ bản về hợp đồng gia nhập, song Bộ luật dân sự

11

năm 2005 được coi là nền tảng pháp lý quan trọng trong việc điều chỉnh

vấn đề bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong hợp đồng gia nhập.

2.2.2. Quyền và nghĩa vụ của người tiêu dùng trong hợp đồng gia nhập

Tại Việt Nam, Pháp lệnh bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

năm 1999 được coi là văn bản pháp lý chính thức quy định các quyền

cơ bản của người tiêu dùng làm tiền đề cho việc bảo vệ quyền lợi

người tiêu dùng trong hợp đồng gia nhập. Trên cơ sở các quy định

này, một số văn bản pháp luật điều chỉnh về hợp đồng gia nhập trong

từng lĩnh vực cụ thể còn quy định người tiêu dùng có quyền bảo lưu

hay quyền thỏa thuận lại các điều khoản trong hợp đồng gia nhập.

Về nghĩa vụ, người tiêu dùng khi gia nhập hợp đồng với nhà

kinh doanh chuyên nghiệp nhìn chung phải tuân thủ các các điều

kiện, điều khoản hợp đồng đã ký kết. Hơn nữa, thông qua hợp đông,

hang hoa, dich vu được trao đôi, mua ban nhằm phuc vu cho mu c

đich tiêu dung, bởi thế người tiêu dung con có trách nhiệm chung

trong việc tiêu dùng hàng hoá, dịch vụ theo quy định của pháp luật.

Như vậy, pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng tôn

trọng và bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng trong hợp đồng gia

nhập trong khuôn khổ các quy định về quyền và nghĩa vụ chung nhất

của người tiêu dùng khi thực hiện mua sắm, tiêu dùng hàng hoá, dịch

vụ trên thị trường.

2.2.3. Trách nhiệm của nhà kinh doanh trong hợp đồng gia nhập

Chương III Pháp lệnh bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm

1999 không có những quy định mang tính nguyên tắc về nghĩa vụ của

nhà kinh doanh chuyên nghiệp trong hợp đồng gia nhập. Cho đến

nghị định 55/2008/NĐ-CP ngày 24/04/2008 quy định chi tiết thi hành

12

Pháp lệnh bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, người ta mới thấy bước

đầu có quy định về trách nhiệm của nhà kinh doanh trong hợp đồng

gia nhập tại Điều 5.

Như vậy, Pháp lệnh bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm

1999 còn thiếu vắng những quy định về trách nhiệm của nhà kinh

doanh chuyên nghiệp trong việc xây dựng và ban hành hợp đồng gia

nhập. Bởi thế, trong một số văn bản pháp luật chuyên ngành như

Luật kinh doanh bảo hiểm năm 2000, Luật cạnh tranh năm 2004,

Luật điện lực năm 2004, Bộ luật hàng hải năm 2005, Luật hàng

không dân dụng năm 2006, nhà làm luật Việt Nam cũng đã đưa ra

một số quy định liên quan tới trách nhiệm của nhà kinh doanh chuyên

nghiệp dựa trên các nguyên tắc của Luật hợp đồng truyền thống để

bảo đảm quyền tự do hợp đồng, bảo đảm lợi ích của bên yếu thế (bên

gia nhập) trước việc lạm dụng quyền tự do khế ước của bên soạn thảo

hợp đồng.

2.2.4. Quy định về kiểm soát hợp đồng gia nhập

Trong pháp luật Việt Nam hiện hành, nhà làm luật đã đưa ra

cơ chế kiểm soát hợp đồng gia nhập bằng việc ấn định các điều

khoản tối thiểu của hợp đồng gia nhập và quy định kiểm soát hợp

đồng gia nhập thông qua cơ chế phê duyệt hay ban hành hợp đồng

mẫu tiêu chuẩn để nhà kinh doanh chuyên nghiệp áp dụng. Ngoài ra,

các văn bản pháp luật chuyên ngành cũng có những quy định về trách

nhiệm của nhà kinh doanh trong việc đưa ra các điều khoản tiêu

chuẩn của hợp đồng và vai trò của các cơ quan Nhà nước trong việc

kiểm soát nội dung các điều khoản đó.

13

Nhìn chung, cơ chế kiểm soát hợp đồng gia nhập đã phần nào

được thiết lập song chưa đầy đủ trong hệ thống các văn bản pháp luật

về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Pháp luật các nước thường đưa

ra định nghĩa và nêu danh mục các điều khoản được coi là lạm dụng,

thiếu thiện chí hay bất bình đẳng trong hợp đồng gia nhập; quy định

vai trò và thẩm quyền của cơ quan kiểm soát hợp đồng gia nhập để

hạn chế sự vi phạm của nhà kinh doanh, bảo vệ quyền tự do hợp

đồng của người tiêu dùng. Các quy định này rất nên được tham khảo

trong quá trình xây dựng và hoàn thiện các quy định về hợp đồng gia

nhập trong Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng của Việt Nam.

2.2.5. Các cơ chế hiện hành giải quyết tranh chấp trong hợp đồng

gia nhập

Pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng đã quy định

thương lượng (khiếu nại trực tiếp), hòa giải tại cơ quan quản lý nhà

nước có thẩm quyền và khởi kiện tại Tòa án là ba phương thức giải

quyết tranh chấp giữa người tiêu dùng và nhà kinh doanh trong hợp

đồng gia nhập.

Tuy nhiên, Tòa án vẫn được coi là phương thức giải quyết

tranh chấp trong hợp đồng gia nhập hiệu quả nhất. Trình tự, thủ tục

khởi kiện tại Tòa án thực hiện theo quy định chung của pháp luật về

tố tụng, mà trước hết là Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004, bởi vậy

nhìn chung cơ chế giải quyết tranh chấp thông qua Tòa án chưa thực

sự phù hợp với đặc trưng các tranh chấp trong lĩnh vực tiêu dùng.

Đối với vấn đề giải quyết tranh chấp trong hợp đồng gia

nhập, ngoài các quy định chung về thủ tục tố tụng, pháp luật Việt

14

Nam cũng chưa quy định rõ thẩm quyền của Tòa án trong việc sửa

đổi nội dung các điều khoản hoặc tuyên bố vô hiệu các điều khoản

không công bằng trong quá trình xét xử.

Tóm lại, các quy định pháp luật Việt Nam hiện hành về hợp

đồng gia nhập vẫn chưa đầy đủ. Pháp lệnh bảo vệ quyền lợi người

tiêu dùng năm 1999 còn thiếu những quy định cụ thể về hợp đồng gia

nhập. Các quy định trong hệ thống văn bản pháp luật chuyên ngành

về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong hợp đồng gia nhập còn

thiếu thống nhất với các quy định của Bộ luật dân sự. Điều này cho

thấy vấn đề bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong hợp đồng gia

nhập cần được đặt ra và điều chỉnh trực tiếp bằng những quy định đặc

thù mang tính nguyên tắc trong Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

2.3. THỰC TRẠNG VI PHẠM QUYỀN LỢI NGƯỜI TIÊU DÙNG

TRONG HỢP ĐỒNG GIA NHẬP Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

Có thể kể ra một số hình thức vi phạm quyền lợi người tiêu

dùng trong hợp đồng gia nhập tại Việt Nam như sau:

2.3.1. Sử dụng thuật ngữ chuyên môn khó hiểu trong hợp đồng

gia nhập

Trên thực tế, hợp đồng gia nhập thường có nhiều thuật ngữ

chuyên môn khó hiểu được trình bày với hình thức không phù hợp

gây nhiều khó khăn cho người tiêu dùng trong quá trình giao kết và

thực hiện hợp đồng. Đặc biệt, với phần lớn người tiêu dùng Việt

Nam, sự hạn chế về trình độ, nhận thức là một cản trở không nhỏ đối

với việc nhận thức bản chất của các thuật ngữ chuyên môn trong các

điều khoản, điều kiện mà nhà kinh doanh đưa ra. Nhiều người tiêu

15

dùng khi đọc hợp đồng không thể hiểu hay hiểu sai ý nghĩa của

những từ ngữ quy định trong hợp đồng đó, nhất là trong trường hợp

nhà kinh doanh cố ý sử dụng thuật ngữ chuyên môn nhằm “che mắt”

người tiêu dùng. Do vậy, khi xảy ra tranh chấp, căn cứ vào các điều khoản

của hợp đồng, phần thiệt thông thường lại thuộc về người tiêu dùng.

2.3.2. Sử dụng hình thức hợp đồng gia nhập không thuận lợi cho

người tiêu dùng

Với lợi thế là bên soạn thảo hợp đồng, nhà kinh doanh có thể

cố tình cản trở người tiêu dùng tiếp cận với hợp đồng gia nhập bằng

việc đưa ra hợp đồng với những hình thức không thuận tiện cho

người tiêu dùng. Nhiều người cho biết khi họ phải ký kết hợp đồng

gia nhập mà trong đó cỡ chữ cũng như cách trình bày rất khó đọc.

Hợp đồng loại này thường là rất dài, có khi lên đến cả chục trang, do

vậy trong nhiều trường hợp không thể đọc hết hợp đồng hoặc không

đủ “kiên nhẫn” để đọc hết hợp đồng, nhất là trong trường hợp hợp

đồng cần phải được ký ngay. Bởi thế, rõ ràng người tiêu dùng có

nguy cơ chịu rủi ro rất lớn nếu có tranh chấp phát sinh.

2.3.3. Sử dụng những điều kiện, điều khoản hợp đồng bất lợi cho

người tiêu dùng

Một trong những hình thức vi phạm quyền lợi người tiêu

dùng trong hợp đồng gia nhập phổ biến nhất hiện nay ở Việt Nam là

việc nhà kinh doanh chuyên nghiệp đưa vào hợp đồng gia nhập

những điều khoản, điều kiện bất lợi cho người tiêu dùng. Theo

nguyên tắc tự do hợp đồng của pháp luật dân sự, nếu người tiêu dùng

gia nhập hợp đồng với các điều khoản như vậy thì đương nhiên

chúng trở thành cam kết ràng buộc với họ và trên thực tế khi căn cứ

16

vào nội dung các điều khoản này, người tiêu dùng một mặt khó có

thể thực hiện quyền của mình theo quy định pháp luật; mặt khác cũng

phải chịu nhiều rủi ro hơn bởi sự mất cân bằng giữa quyền và nghĩa

vụ giữa các bên trong hợp đồng gia nhập.

2.3.4. Đơn phương thay đổi nội dung cơ bản của các điều khoản

trong hợp đồng gia nhập

Là bên soạn thảo hợp đồng, nhà kinh doanh chuyên nghiệp

trong nhiều trường hợp còn đơn phương thay đổi nội dung cơ bản của

các điều khoản trong hợp đồng. Khi nhà kinh doanh đã có thông báo,

người tiêu dùng đương nhiên buộc phải chấp nhận điều khoản thay

đổi dù có đồng ý hay không.

Hiện tượng vi phạm quyền lợi người tiêu dùng trong hợp

đồng gia nhập ở Việt Nam có những nguyên nhân mang tính thực

tiễn như sau:

Thứ nhất, hệ thống văn bản pháp luật về bảo vệ quyền lợi

người tiêu dùng trong hợp đồng gia nhập còn thiếu những quy định

thống nhất để điều chỉnh trực tiếp về hợp đồng gia nhập làm cơ sở

cho việc hình thành một cơ chế kiểm soát và thực thi hợp đồng gia

nhập có hiệu quả trên thực tế.

Thứ hai, hiệu quả hoạt động của cơ quan chuyên trách về bảo

vệ người tiêu dùng ở trung ương là Cục Quản lý cạnh tranh (Bộ Công

thương) chưa đáp ứng được yêu cầu mà thực tiễn công tác bảo vệ

người tiêu dùng nói chung cũng như vấn đề bảo vệ quyền lợi người

tiêu dùng trong hợp đồng gia nhập nói riêng đang đặt ra.

17

Thứ ba, hệ thống các tổ chức bảo vệ người tiêu dùng, trong đó

đi đầu là Hội Tiêu chuẩn và Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam

(VINASTAS) hoạt động không có hiệu quả do những khó khăn về mặt

nhân lực và tài chính.

Thứ tư, nhận thức của về quyền và lợi ích hợp pháp của

người tiêu dùng Việt Nam còn nhiều hạn chế.

18

Chương 3 MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VIỆT NAM

VỀ BẢO VỆ QUYỀN LỢI NGƯỜI TIÊU DÙNG TRONG HỢP ĐỒNG GIA NHẬP

3.1. HOÀN THIỆN KHÁI NIỆM VÀ NGUYÊN TẮC CƠ BẢN VỀ HỢP ĐỒNG GIA NHẬP TRONG BỘ LUẬT DÂN SỰ

Điều 407, điều luật quan trọng nhất về hợp đồng gia nhập trong Bộ luật dân sự năm 2005 có thể “thiết kế” lại như sau:

1. Hợp đồng gia nhập là hợp đồng mà các điều kiện và điều khoản của nó do một bên thiết lập sẵn nhằm mục đích giao kết với nhiều người trên cơ sở các điều kiện và điều khoản đó.

Bên chấp nhận tham gia hợp đồng với các điều kiện và điều khoản được bên đề nghị đưa ra được gọi là bên gia nhập.

2. Hợp đồng gia nhập phải được giải thích không thiên vị phù hợp với nguyên tắc thiện chí, trung thực và nguyên tắc công bằng. Trường hợp nghĩa của điều khoản trong hợp đồng gia nhập không rõ ràng, nó phải được giải thích theo hướng có lợi cho bên gia nhập.

3. Trong trường hợp hợp đồng gia nhập có điều khoản miễn trách nhiệm của bên đưa ra hợp đồng gia nhập, tăng trách nhiệm hoặc loại bỏ quyền lợi chính đáng của bên gia nhập thì điều khoản này không có hiệu lực pháp luật. 3.2. XÂY DỰNG VÀ HOÀN THIỆN CÁC QUY ĐỊNH VỀ HỢP ĐỒNG GIA NHẬP TRONG LUẬT BẢO VỆ QUYỀN LỢI NGƯỜI TIÊU DÙNG 3.2.1. Hoàn thiện khái niệm người tiêu dùng Hoàn thiện khái niệm người tiêu dùng là vấn đề “chìa khoá”

đối với pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng nói chung và quy

19

định về hợp đồng gia nhập nói riêng. Bởi vậy, cần hoàn thiện khái

niệm người tiêu dùng trong Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng,

theo đó: Người tiêu dùng là tổ chức, cá nhân mua, sử dụng hàng hoá,

dịch vụ không nhằm mục đích hoạt động nghề nghiệp mà để đáp ứng

nhu cầu cá nhân. Cách định nghĩa như vậy sẽ làm sáng tỏ mọi vấn

đề, phù hợp với thông lệ quốc tế và thực tiễn tiêu dùng tại Việt Nam.

3.2.2. Quy định về trách nhiệm của nhà kinh doanh trong việc

công bố thông tin

Đối với việc điều chỉnh hợp đồng gia nhập, Luật bảo vệ

quyền lợi người tiêu dùng cần có quy định về nghĩa vụ của nhà kinh

doanh trong việc công khai, niêm yết các điều khoản, điều kiện có thể

được sử dụng khi giao kết hợp đồng. Dự thảo 5 Luật bảo vệ quyền lợi

người tiêu dùng cũng đã thể hiện rõ khuynh hướng đó. Tuy nhiên,

Luật nên bổ sung quy định cho phép người tiêu dùng được quyền

thoả thuận lại các điều khoản trong hợp đồng hoặc quy định một

khoảng thời gian hợp lý (từ 7 – 30 ngày) để người tiêu dùng có thể

nghiên cứu, xem xét lại hoặc yêu cầu sửa đổi nội dung các điều kiện,

điều khoản hợp đồng.

3.2.2. Cơ chế kiểm soát hợp đồng gia nhập

Pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cần có các quy

định sau:

Thứ nhất, Quy định về điều khoản không công bằng trong

hợp đồng gia nhập, bao gồm định nghĩa và danh mục các điều

khoản được coi là bất công với người tiêu dùng. Một nội dung nữa

đáng lưu ý đó là Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cần nêu

20

chi tiết những trường hợp điển hình về điều khoản không công

bằng trong hợp đồng gia nhập.

Thứ hai, Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng phải có

những quy định về thẩm quyền của cơ quan quản lý Nhà nước trong

việc kiểm tra, xem xét, yêu cầu huỷ bỏ, sửa đổi các điều khoản trong

hợp đồng gia nhập khi cơ quan này phát hiện có điều khoản không

công bằng theo quy định của Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

hoặc khi có yêu cầu từ phía người tiêu dùng và các tổ chức bảo vệ

người tiêu dùng.

Đối với vấn đề này, quy định tại Điều 16 và Điều 19 Dự thảo

5 Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng đã bước đầu thiết lập nên cơ

chế kiểm soát hợp đồng gia nhập phù hợp với thông lệ quốc tế. Để

cho quy định này hoàn thiện hơn, cần bổ sung định nghĩa khái quát

về điều khoản vô hiệu. Danh mục các điều khoản vô hiệu theo quy

định tại Điều 16 khoản 1 cũng cần được sửa đổi cho phù hợp hơn.

Đối với thẩm quyền của cơ quan Nhà nước trong việc kiểm

soát hợp đồng theo mẫu và điều kiện giao dịch chung, nên quy định

thêm thẩm quyền của Cục quản lý cạnh tranh trong việc nghiên cứu

về thực tiễn sử dụng hợp đồng gia nhập, thiết lập và công khai danh

mục các điều khoản vô hiệu, cập nhật và bổ sung các điều khoản vô hiệu

phù hợp với thực tiễn pháp lý sinh động trong nền kinh tế thị trường.

3.2.4. Cơ chế giải quyết tranh chấp tại Tòa án

Toà án là một trong những phương thức giải quyết tranh chấp

giữa người tiêu dùng và nhà kinh doanh có hiệu quả nhất. Bởi vậy,

một mặt cần khẳng định thẩm quyền của Toà án đối với việc giải

21

quyết tranh chấp giữa người tiêu dùng và nhà kinh doanh, áp dụng

thủ tục tố tụng đặc biệt (thủ tục xét xử rút gọn) trong Luật bảo vệ

quyền lợi người tiêu dùng, mặt khác khuyến khích các thẩm phán vận

dụng các nguyên tắc cơ bản của Bộ luật dân sự, trên cơ sở các quy

định pháp luật có liên quan và tham khảo danh mục các điều khoản

không công bằng được công khai hàng năm để đánh giá tính bất công

của các điều khoản hợp đồng gia nhập cũng như khả năng gây thiệt

hại cho người tiêu dùng của các điều khoản đó. Luật bảo vệ quyền lợi

người tiêu dùng cần bổ sung quy định về thẩm quyền của Toà án

trong việc xem xét, sửa đổi nội dung các điều khoản hoặc tuyên bố

vô hiệu các điều khoản không công bằng.

3.3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP HỖ TRỢ KHÁC

3.3.1. Kiểm soát và chống độc quyền trong sản xuất và cung ứng

hàng hoá, dịch vụ trên thị trường

Cần tạo nên một cơ chế kiểm soát và chống độc quyền trong

sản xuất và cung ứng hàng hoá, dịch vụ, tạo nên một môi trường cạnh

tranh lành mạnh, công khai, minh bạch thông tin trên cơ sở các

nguyên tắc được quy định trong Luật cạnh tranh và các văn bản pháp

luật có liên quan. Trong việc thúc đẩy cạnh tranh, hoạt động của Nhà

nước không đơn thuần là điều tiết, mà còn khuyến khích và tạo động

lực thị trường, tạo lập một sân chơi bình đẳng cho mọi đối tượng có

khả năng sản xuất, cung ứng hàng hoá, dịch vụ, từ đó nâng cao chất

lượng hàng hoá, dịch vụ và người tiêu dùng được quyền lựa chọn nhà

kinh doanh có khả năng cung ứng sản phẩm họ cần với các điều kiện

có lợi nhất.

22

Bên cạnh đó, đối với việc cung ứng dịch vụ công cộng mang

tính cơ bản, thiết yếu với đời sống tiêu dùng như điện, nước sinh

hoạt, Nhà nước một mặt cần đẩy mạnh sự tham gia của khu vực tư

nhân trong một số lĩnh vực. Mặt khác, cải thiện chất lượng cung ứng

dịch vụ công trong khu vực Nhà nước bằng chế độ kiểm tra tài chính

và chế độ chịu trách nhiệm cá nhân cũng như nâng cao năng lực

chuyên môn, phẩm chất, đạo đức phục vụ khách hàng đối với đội ngũ

cán bộ quản lý, viên chức trực tiếp thực hiện cung ứng dịch vụ công.

3.3.2. Nâng cao vai trò của Hội tiêu chuẩn và bảo vệ người tiêu

dùng trong công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cần có quy định rõ

ràng, cụ thể vai trò của Hội tiêu chuẩn và bảo vệ người tiêu dùng

(VINASTAS) trong việc đại diện người tiêu dùng thực hiện các

quyền của người tiêu dùng và giúp đỡ họ trong quá trình giải quyết

khiếu nại, tranh chấp. Hội tiêu chuẩn và bảo vệ người tiêu dùng phải

có địa vị ngang bằng với các Hiệp hội ngành nghề và hiệp hội nghề

nghiệp, có khả năng tham gia nghiên cứu thực tiễn và hỗ trợ các cơ quan

có thẩm quyền kiểm soát hợp đồng gia nhập một cách có hiệu quả.

3.3.3. Tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật đối với người

tiêu dùng, các tổ chức, cá nhân kinh doanh và cán bộ làm công

tác bảo vệ người tiêu dùng

Đối với người tiêu dùng, cần tăng cường công tác tuyên

truyền, phổ biến giáo dục pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

để nâng cao nhận thức của người tiêu dùng về quyền và lợi ích hợp

pháp của mình, nhất là giúp người tiêu dùng hiểu và biết vận dụng

23

linh hoạt quyền bảo lưu các điều khoản bất lợi khi gia nhập hợp đồng

với nhà kinh doanh.

Đối với nhà kinh doanh chuyên nghiệp, việc tổ chức phổ

biến, tuyên truyền pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng nhằm

mục đích giúp họ nắm bắt được những vấn đề về người tiêu dùng nói

chung và pháp luật bảo vệ người tiêu dùng nói riêng, đảm bảo việc

tuân thủ các quy định pháp luật trong quá trình soạn thảo và công

khai các điều khoản của hợp đồng gia nhập áp dụng cho số đông

người tiêu dùng.

Ngoài ra, cần phải chú trọng tuyên truyền, phổ biến, giáo dục

pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cho đội ngũ cán bộ

chính quyền địa phương, vì đây là nhóm đối tượng đặc biệt, có vai

trò quyết định tới sự phát triển của công tác bảo vệ quyền lợi người

tiêu dùng ở các địa phương trong cả nước.

Tóm lại, để khắc phục những yếu thế của người tiêu dùng khi

gia nhập hợp đồng nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người

tiêu dùng, Bộ luật dân sự và Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng sẽ

đóng vai trò là hai đạo luật quan trọng nhất ghi nhận những quy tắc

đặc thù áp dụng cho hợp đồng gia nhập, trong đó các quy định của

Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng được ưu tiên áp dụng hơn.

Luật là cơ sở pháp lý vững chắc đối với việc bảo vệ quyền lợi người

tiêu dùng trong hợp đồng gia nhập, đáp ứng yêu cầu thực tiễn của

một nền kinh tế thị trường phát triển trong thời kỳ hội nhập kinh tế

quốc tế ngày càng sâu sắc.

24

KẾT LUẬN

Hợp đồng gia nhập là một minh chứng cho thực tiễn pháp lý đầy sinh động, nơi mà Luật hợp đồng với những nguyên tắc truyền thống của nó không thể trang bị cho người tiêu dùng phương tiện hữu hiệu để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình trước các nhà kinh doanh chuyên nghiệp. Bởi vậy, mặc dù hợp đồng gia nhập là vấn đề pháp lý nằm tại biên giới của pháp luật hợp đồng và pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng song nó đã trở thành một nội dung quan trọng trong pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Với vai trò bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng là một bên yếu thế hơn trong hợp đồng gia nhập, pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng Việt Nam đã bước đầu thiết lập nên một trật tự đặc biệt dùng cho việc ký kết, huỷ bỏ, kiểm tra nội dung và trách nhiệm theo hợp đồng có sự tham gia của người tiêu dùng. Tuy nhiên, các quy định của pháp luật hiện hành, trong đó quan trọng nhất là Pháp lệnh bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 1999 vẫn chưa đưa ra một cơ chế hữu hiệu để kiểm soát hợp đồng gia nhập trong giao dịch giữa nhà kinh doanh chuyên nghiệp và người tiêu dùng trên thị trường. Chính vì vậy, nhiều hành vi vi phạm quyền lợi người tiêu dùng trong hợp đồng gia nhập vẫn đã và đang diễn ra theo chiều hướng tăng lên. Đặc biệt, việc sử dụng hợp đồng gia nhập trong quá trình kinh doanh một số loại hàng hóa, dịch vụ thiết yếu phục vụ sinh hoạt hàng ngày của người tiêu dùng như: điện, nước, dịch vụ viễn thông rất phổ biến, trong khi người tiêu dùng hầu như không có cơ hội được thỏa thuận, đàm phán hợp đồng và cũng không có nhiều sự lựa chọn tiêu dùng khác, ngoài việc chấp nhận mọi điều khoản của nhà kinh doanh để có được hàng hoá, dịch vụ đó.

25

Do vậy, việc tăng cường hoàn thiện các quy định pháp luật

về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong hợp đồng gia nhập cũng

như cơ chế thực thi pháp luật trong lĩnh vực này cho phù hợp với

thực tiễn phát triển kinh tế thị trường là một yêu cầu tất yếu. Luật bảo

vệ quyền lợi người tiêu dùng sắp được ban hành với các quy định

điều chỉnh một cách toàn diện về hợp đồng gia nhập áp dụng cho

người tiêu dùng khi tham gia giao dịch trên thị trường sẽ bước đầu

đáp ứng được yêu cầu đó. Các quy định này sẽ là cơ sở pháp lý vững

chắc để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, thiết lập và duy trì sự cân

bằng trong mối quan hệ giữa người tiêu dùng và nhà kinh doanh

chuyên nghiệp. Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng sẽ góp phần gây

dựng niềm tin nơi người tiêu dùng, bảo vệ động lực kinh tế quan

trọng thúc đẩy các hoạt động sản xuất kinh doanh hàng hoá, dịch

vụ phát triển trên thị trường, đồng thời cũng là sứ mệnh của Nhà

nước pháp quyền vì mục tiêu xã hội công bằng, dân chủ, văn

minh, vì con người và sự tiến bộ của con người.

26

MỤC LỤC

Trang

Lời cam đoan

Mục lục

MỞ ĐẦU 1

Chương 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ VẤN ĐỀ BẢO VỆ

QUYỀN LỢI NGƯỜI TIÊU DÙNG TRONG

HỢP ĐỒNG GIA NHẬP

7

1.1 Khái quát chung về quyền lợi người tiêu dùng 7

1.1.1 Khái niệm người tiêu dùng 7

1.1.2 Các quyền lợi cơ bản của người tiêu dùng 12

1.2 Khái quát chung về vấn đề bảo vệ quyền lợi

người tiêu dùng trong hợp đồng gia nhập

16

1.2.1 Khái niệm và đặc điểm của hợp đồng gia nhập 16

1.2.2 Tính tất yếu của vấn đề bảo vệ quyền lợi người

tiêu dùng trong hợp đồng gia nhập

28

Chương 2: PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ BẢO VỆ

QUYỀN LỢI NGƯỜI TIÊU DÙNG TRONG

HỢP ĐỒNG GIA NHẬP

35

2.1 Khái niệm, nội dung cơ bản của pháp luật bảo

vệ quyền lợi người tiêu dùng

35

2.1.2 Nội dung cơ bản của pháp luật bảo vệ quyền lợi

người tiêu dùng

35

2.2 Thực trạng pháp luật Việt Nam về bảo vệ quyền

lợi người tiêu dùng trong hợp đồng gia nhập

37

27

2.2.1 Khái niệm và các nguyên tắc cơ bản về hợp

đồng gia nhập

41

2.2.2 Quyền và nghĩa vụ của người tiêu dùng trong hợp

đồng gia nhập

41

2.2.3 Trách nhiệm của nhà kinh doanh trong hợp

đồng gia nhập

45

2.2.4 Quy định về kiểm soát hợp đồng gia nhập 46

2.2.5 Cơ chế hiện hành giải quyết tranh chấp trong

hợp đồng gia nhập

50

2.3 Thực trạng vi phạm quyền lợi người tiêu dùng

trong hợp đồng gia nhập ở Việt Nam hiện nay

56

2.3.1 Sử dụng thuật ngữ chuyên môn khó hiểu trong

hợp đồng gia nhập

61

2.3.2 Sử dụng hình thức hợp đồng gia nhập không

thuận lợi cho người tiêu dùng

62

2.3.3 Sử dụng những điều kiện, điều khoản hợp đồng

bất lợi cho người tiêu dùng

64

2.3.4 Đơn phương thay đổi nội dung cơ bản của các

điều khoản trong hợp đồng gia nhập

66

Chương 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP

LUẬT VIỆT NAM VỀ BẢO VỆ QUYỀN LỢI

NGƯỜI TIÊU DÙNG TRONG HỢP ĐỒNG

GIA NHẬP

69

3.1 Hoàn thiện khái niệm và nguyên tắc cơ bản về

hợp đồng gia nhập trong Bộ luật dân sự

73

28

3.2 Xây dựng và hoàn thiện các quy định về hợp

đồng gia nhập trong Luật bảo vệ quyền lợi

người tiêu dùng

73

3.3 Một số giải pháp hỗ trợ khác 74

KẾT LUẬN 88

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 90