Phn tch ngnh sa Vit Nam theo chui gi trTheo vietstock.vn - 2 nm
trc (Vietstock)- Trong vng 10 nm tr li y, ngnh sa Vit Nam c s pht
trin mnh m tt c cc khu trong chui gi tr ca n. Tuy nhin vic phn b gi
tr khng ng u gia nhng thnh phn tham gia chui gi tr to nn s pht trin
cha bn vng ca ngnh sa. - khu chn nui, s lng n b sa, sn lng sa cung
ng gia tng mnh m. Nm 2008, c nc c gn 100,000 b sa, tng sn lng sa t
235,000 tn/nm, nhng ch p ng khong 20% nhu cu nguyn liu sa cho cc nh
my ch bin. Do , tim nng ca ngnh chn nui b sa l rt ln. Mc d nc ta a
ra mc tiu n nm 2015 s nng s lng n b sa ln 500,000 con, tng ng to ra
1.1 triu tn sa/nm nhng cng ch p ng 40% nhu cu. - khu thu mua v ch
bin sa: Li nhun hp dn ca khu ch bin sa thu ht nhiu cng ty tham gia
vo ngnh sa. S lng nh my sn xut sa tng nhanh trong vng ba nm
2005-2007. - khu tiu th: Mc d mc tiu th sa ca ngi dn Vit Nam l tng
nhanh trong thi gian qua, nhng n nm 2007 mi ch t 12.3 kg/ngi, thp
hn nhiu so vi cc nc trong khu vc Chu v th gii. Do , ngnh sa Vit Nam
cn nhiu tim nng pht trin. Tuy nhin vic phn b gi tr khng ng u nh
nhau gia nhng thnh phn tham gia vo chui gi tr. Trong khi ngnh chn
nui b sa c nhiu tim nng pht trin nhng ngi chn nui li c mc sinh li
thp, thm ch l thua l. Nguyn nhn l do gi thc n chn nui nc ta qu cao.
Thng thng, gi 1 kg cm bng 80%-90% gi sa. khu bn sa, tc ng ca cn bo
Melamine trong nm 2008 cng khin cho vic tiu th sa ht sc kh khn,
nhiu h chn nui phi sa xung sng. Ngc li vi ngi chn nui, t sut sinh
li ca cc cng ty ch bin sa l kh cao. iu ny l do cc cng ty sa c kh
nng a ra cc mc gi bn cao m ngi tiu dng vn phi chp nhn. S bt hp l
trong phn b gi tr ca chui ang to nn s pht trin cha bn vng ca ngnh
sa. Phn 1: Gii thiu v phn tch chui gi tr ngnh sa Chui gi tr (do
Michael Porter a vo nm 1985) l mt chui cc hot ng. Sn phm i qua tt c
cc hot ng ca chui theo th t v ti mi hot ng sn phm s nhn thm mt s gi
tr tng thm. Tu theo mc chi tit ho cho mi qu trnh, chui gi tr c phn
thnh chui hai loi: gi tr gin n hoc chui gi tr m rng. H1 m t chui gi
tr gin n gm 3 khu ca ngnh sa. Khu u tin l chn nui b sa to ra sa ti
hoc nhp khu nguyn liu sa t nc ngoi. Khu th hai, cc cng ty ch bin sa
s thu mua sn phm sa t ngi chn nui. Qu trnh ny s mang n li nhun cho
ngi chn nui b sa. Sau khi ch bin xong, cc sn phm sa s c tung ra bn
trn th trng v qu trnh ny s mang li gi tr cho ngi ch bin sa.
Trong chui gi tr, hot ng ca mt ngnh c chia thnh hai nhm hot ng
ch yu: (1) hot ng trc tip l nhng hot ng trc tip lin quan n qu trnh
to ra sn phm dch v; (2) hot ng h tr l nhng hot ng qun tr doanh
nghip, ti chnh, marketing, R&D ti u ho ngun lc. Vy chui gi tr
ngnh sa Vit Nam ang hot ng nh th no? Khu 1: Phn tch nguyn liu u vo
1- Nhng c im trong hot ng chn nui b sa Vn u t ban u ln: Mt con b
cha c gi 20-30 triu ng. Gi thu t kh cao trong khi cn ti thiu
1,000m2/b cho sa. B sa khng phi l con vt c kh nng chu kh nn cn c
chm sc rt chu o. Chn nui b sa yu cu h thng ti mt tt, chung tri hp l
v h thng vt sa t ng. ng vn quay vng nhanh: C hai tun hoc 1 thng,
ngi chn nui c th thu c tin bn sa. Sn lng sa kh n nh v vy c th c tnh
c thu nhp ca nng dn trong 1 nm. Mt chu k tit sa ko di khong 305 ngy
theo l thuyt nhng trn thc t di hn tu thuc vo thi im cn sa, khong 2
thng trc khi b m sinh la tip theo. Trong chu k tit sa, khong 4-10
tun sau khi sinh b l lc b m t sn lng sa cao nht. K thut vt sa cng
rt quan trng tng nng sut sa. B tit sa di tc ng ca cht Oxytocin. Cht
ny c tit ra ch khi b c cm gic c thoi mi. Ngy nay, ngi chn nui c th
dng mi v, m nhc kch thch kh nng tit sa ca b.
Ch n ung ca b sa i hi rt cao v cc loi thc n cn phi ng t l, nu
khng s phn tc dng. Thc n cho b sa gm ba loi chnh: thc n tinh, thc n
th v cht khong. Tng n thc tinh c th lm tng nng sut sa nhng gim thc
n th c th lm gim cht lng sa. y l hin tng thng gp nc ta do cht n th
xanh cn thiu nn cc ch chn nui thng dng thc n tinh thay th. Trong
khi , gi thc n tinh li t hn nhiu ln so vi thc n th. 2- Thc trng chn
nui b sa Vit Nam C cu ging: b sa Vit Nam hin nay ch yu l b lai HF
(Holstein Friesian- t l mu lai HF t 50%;75% v 87.5%) chim gn 85%
tng s n sa b. S lng b HF thun chng chim khong 14% tng s n b v 1% cn
li thuc cc ging khc nh b Ayshire; b Brown Swiss; B Jersey. Ngun
ging b sa trong nc vn cha p ng nhu cu cho pht trin chn nui trong
nc. p ng cho nhu cu pht trin ngnh sa, c tnh mi nm nc ta kim ngch
nhp khu b sa gp 3.5 ln lng xut khu.
Phng thc chn nui nh, phn tn. Hn 95% s b sa hin nay c nui phn tn
trong cc nng h. C nc c khong 19,639 h chn nui b sa, trung bnh 5.3
con/h. Trong pha nam l 12,626 h, trung bnh khong 6.3 con/h v pha bc
c 7,013 h, trung bnh khong 3.7 con/h. Chnh iu ny ang hn ch vic u t
trang thit b cho hot ng chn nui b sa. My vt sa cn s dng hn ch, ch
yu cc trang tri quy m ln. i vi cc trang tri quy m nh t l s dng my
vt sa khong 10%. y l nguyn nhn dn n t l vim v b sa cao cc h kinh
doanh nh. Cc khu vc chn nui b sa tp trung ch yu min Nam, chim t l
khong 83% tng s n b trong c nc. Trong Tp.HCM vi khong 69,500 con,
chim 64% tng s n b c nc. Tip theo l cc tnh nh Long An (5,157 con);
Sn La (4,496 con) v H Ty (3,567 con). Nc ta c 5 a bn chn nui b sa
trng im l : huyn Ba V (H Ni); huyn Mc Chu (Sn La); Lt (Lm ng), x Ph
ng (huyn Gia Lm-H Ni) v ngoi Tp.HCM.
Quy m chn nui hin nay cn nh khi ch c 384 h gia nh v cng ty chn
nui c quy m n t 20 con tr ln (chim 1.95%). Tuy nhin, hin ang c s
dch chuyn v quy m theo quy m n di 5 con ang gim dn v quy m t 5-10
con tr ln ang tng. Ngun thc n cho chn nui b sa trong nc cn cha p ng
p ng nhu cu nn phi tin hnh nhp khu. D kin n nm 2020, lng thc n nhp
khu gp 3 ln so vi hin nay.
Din tch t trng c cn thp do qu t t i v gi t cao. Hin c nc c khong
45,000 ha din tch t trng c. c tnh lng c xanh v c th hin mi ch p ng
khong 30% nhu cu thc n xanh th cho b sa. Vit Nam ang hng n mc tiu
tng din tch t trng c ln 304,000 ha vo nm 2010; 430,000 ha vo nm
2015 v 526,000 ha vo nm 2020. Tuy nhin, lng c cng ch p ng khong 40%
nhu cu thc n th xanh. Tc tng n ca Vit Nam trong giai on 2001-2006 n
b sa vo khong 22.4%/nm, mc ln nht t trc ti nay. Tng s n b sa vo nm
2008 l khong 108,000 con. Mc tiu ca Vit Nam l nng tng s n b sa ln
200,000 con vo nm 2010; 350,000 con nm 2015 v 500,000 con vo nm
2020. Tc tng bnh qun c tnh trn 11%/nm.
Nng sut sa t nm 1990-2007 mi nm nng sut sa trung bnh c nc tng
thm 100 kg/chu k, tc tng hng nm t 2.8%-3.4%. Trong giai on t
2000-2006, nng sut sa n b lai HF tng t 3.1 tn/chu k 305 ngy vo nm
2000 ln 3.9 tn/chu k 350 ngy vo nm 2006. ng thi, nng sut sa ca b HF
tng t 3.8 tn/chu k vt sa ln 4.7 tn/chu k 305 ngy. Nng sut trung bnh
b sa ca Tp.HCM l 4.1 tn /chu k. Theo chin lc pht trin chn nui ca B
nng nghip v pht trin nng thn, nng sut sa hng ho (cha k b b v sa b
i) ca n b nc ta vo nm 2015 l 4.45 tn/chu k v nm 2020 l 4.5 tn/chu
k. Tuy nhin, trong nm 2008 mt s a phng vt c nng sut d kin ca nm
2020 nh k thut chn nui, ging tt. V d, nng sut b thun HF (nhp t c)
ti cng ty sa Tng Lai (Tuyn Quang) t 5.35 tn/chu k.
Sn lng sa trong 8 nm qua tng bnh qun 27.2%/nm do nng sut sa c ci
thin. Sn lng sa t 64,700 tn nm 2001 tng ln 262,000 tn nm 2008. Tuy
nhin cng ch p ng khong 22% nhu cu trong nc. Mc tiu ca nc ta l s t
380,000 tn sa vo nm 2010; 700,000 tn sa vo nm 2015 v trn 1,000,000
tn sa vo nm 2020.
Chnh ph c rt nhiu chnh sch h tr cho ngnh sa pht trin.Trong ,
quyt nh s 167/2001/QTTg ngy 26/10/2001 ca Th tng chnh ph v mt s bin
php v chnh sch pht trin chn nui b sa thi k 2001-2010 c ngha rt quan
trng. y l chnh sch mang ngha tm nhn v hoch nh chin lc pht trin ca
ngnh sa. Ngoi ra, chnh ph cn c nhiu chnh sch khc lin quan n vic pht
trin ging b, h tr tn dng, pht trin ngun chn nui thc n cho bnh: - D
n Pht trin ging b sa giai on 2000-2005 ca B Nng nghip v pht trin
nng thn c trin khai 29 tnh, thnh ph nhn ging b sa cung cp sn xut. -
Ngh nh s 56/2005/N-CP ngy 26/4/2005 v quy nh cng tc khuyn nng,
khuyn ng. - Ngh quyt 03/2000/NQ-CP ngy 02/02/2000 v pht trin kinh t
trang tri. Nhn nh: Trong thi gian qua, ngnh chn nui b sa ca Vit Nam
tng trng mnh m. Tuy nhin, ngnh chn nui b sa vn cha p ng nhu cu lng
sa cho cc nh my sn xut sa trong nc. Nhng nguyn nhn c k n nh sau:
Ngun thc n cho b sa cn hn ch v phi nhp khu (k c thc n tinh v thc n
th). Qui m chn nui nh, vic p dng cc bin php k thut chn nui hin i
(chng hn nh my vt sa) cn hn ch nn cht lng sa thp. u t nc ngoi vo
lnh vc chn nui tng chm so vi cc ngnh khc trong lnh vc nng, lm nghip
v thu sn. Tnh trung bnh ca giai on 1994-2005 u t vo chn nui ch chim
9.4% trong tng s u t nc ngoi vo lnh vc nng nghip v thu sn. Khu 2:
Hot ng thu mua v ch bin sa 1- Hot ng thu mua v ch bin sa H thng thu
mua sa ti hin nay do cc nh my t chc thng qua cc i l trung chuyn sa.
V mc ch li nhun, cc im thu mua ch c thit lp khi c s lng b, lng sa t
bn
v khng qu xa nh my gim chi ph vn chuyn v an ton v sinh sa. y l
kh khn m rng a bn chn nui n nhng vng c tim nng t ai v lao ng. Mi
quan h gia nh my ch bin v ngi chn nui b sa: Hin nay, Vit Nam c 2
cng ty thu mua v ch bin sa ch yu l Vinamilk trn 50% v Dutchlady
khong 20% lng sa sn xut trong nc. Nm 2007, cng ty Vinamilk thu mua
114,000 tn, Dutch Lady 38,000 tn, Mc Chu 10,000 tn trong tng s
234,400 tn sa ti trong nc. V vy cc cng ty ln rt d c quyn quyt nh gi
mua vo v sn phm bn ra. Gia ngi chn nui b sa v cc nh my ch bin lun c
s tranh ci v cht lng sa do vic kim nh cha c cng khai (ch do cc cng
ty ny tin hnh v thng bo t hay khng t). S lng nh my ch bin sa : Trc
nm 1990, Vit nam ch c mt s t nh my ch bin sa do nh nc qun l. Tuy
nhin, s pht trin ca ngnh sa khin cho s lng nh my khng ngng m rng.
Tnh n nm 2005 c 8 cng ty vi tng cng 17 nh my ch bin sa. T nm
2006-2007 mt s cng ty mi c m nng s nh my sa trn c nc ln con s 22.
Trong , cng ty VNM l ln nht vi 9 nh my vi tng cng sut thit k quy ra
sa ti trn 1.2 t lt/nm. Tip sau l nh my sa Dutch Lady (xem bng
5)
Nng lc sn xut sa: n nm 2007, tng sn phm sa ton quc quy ra sa ti
t trn 1 t lt sa. Sn lng sa sn phm trong nc hin mi p ng khong 22%
nhu cu sa tiu dng trong nc. Theo chin lc pht trin ca ngnh sa, mc
tiu sn phm sa c bn c ch bin theo cng nghip s t 216,000 tn nm 2006
ln 377,000 tn nm 2010; ln 701,000 tn nm 2015 v 1,012,000 tn vo nm
2020. n nm 2020 s p ng khong 40% nhu cu tiu th trong nc. 2- Li nhun
ca ngi chn nui b sa. Trong nhng nm trc y, chn nui b sa gip nhiu h
nng dn thot ngho nh hiu qu kinh t cao. Tuy nhin, trong nm 2008,
nhiu h chn nui b sa ri vo cnh thua l. gii thch iu ny, trc ht chng
ta hy th c tnh li nhun t chn nui b trong iu kin bnh thng:
Ngun thu ca mt ch trang tri b n ch yu t tin bn sa. Mt phn nh cn
li l t bn b v nu nh tn dng c cc ph phm km theo s thu c c tin bn
phn. Nng sut trung bnh ca mt con b sa l vo khong 4,000 kg sa/b/nm.
Mi kg sa cht lng tt c gi trung bnh khong 6,000 ng/kg. iu ny c ngha
l ngi nui b c th thu c 24 triu ng/b/nm.
i a s cc ch nui b khng thu c nhiu tin t bn b. Ch yu h bn nhng
con b c v b sa gi lm tht v hu ht gi li con b ci t. Gi trung bnh
khong 2 triu ng/con. mt s ni phn b c gi tr kh cao. Trung bnh thu
nhp t phn b vo khong 2 triu ng/con/nm. Nh vy ngi chn nui c th thu v
khong 28 triu ng/nm/con b.
Chi ph ln nht trong chn nui b sa l thc n, c bit l thc n tinh
(chng hn nh cm go, cm hn hp, ng cc). B sa n rt nhiu thc n tinh mi
thu c 1 kg sa, trung bnh 500-600 gr cm/1kg sa. S d cn nhiu thc n
tinh nh vy l do nc ta cn thiu c cho b v cht lng c cng thp. Do , ngi
nui b phi tng thc n tinh khng lm gim sn lng sa. Nh vy, bnh qun mi
con b cho 4,000 kg sa/nm s cn lng cm l: 4,000 kg sa/nm x 600 gr cm=
2,400 kg cm/b/nm. Vi mc gi gi cm hin nay l khong 5,500 ng/kg, chi
ph thc n tinh c tnh trung bnh 13 triu ng/b/nm. Thc n th xanh (ch yu
l c) chim khong 60%-70% lng n hng ngy ca b. Trung bnh mi nm mt cn
khong 8.7 tn thc n xanh. Ngoi ra cn c thc n b sung (cc loi
vitamin), cc chi ph lin quan n nc ung cho b
Nh vy, trong iu kin bnh thng (b khng b cht v bnh tt, gi thu mua
sa, chi ph thc n n nh), ngi chn nui c th li khong 6-8 triu ng/con
b/nm. Tuy nhin, ngi chn nui b sa li b thua l trong nm 2008. C cc
nguyn nhn k n nh sau: Chi ph thc n tng cao do nc ta phi nhp khu thc
n chn nui. Thng thng, gi cm hn hp chim n 80%-90% gi sa. Do , vic gi
ca nhiu loi thc n chn nui khc cng tng nh nm 2008 khin cho cc ch nui
b cm chc thua l. nh hng t cc v scandal v sa. Khi cc v vic v
Melamine xy ra, cc cng ty sa hn ch thu mua sa nguyn liu khin ngi
chn nui khng c ni tiu th. B p gi bi nhng nh my ch bin sa: Vic kim
tra cht lng sa cn cha minh bch gia ngi dn v nh my ch bin sa. Kt qu
kim nh li do chnh ngi mua tin hnh khin ngi dn cha tin tng. Hn na,
ngi mua cn cha nhiu nn sinh ra tnh trng c quyn nhm, p gi ngi chn
nui trong khu thu mua. B ti chnh gim thu nhp khu sa ti t 20% xung
cn 10% khin cho cc cng ty chuyn sang nhp khu sa ngoi. Khu 3: Tiu th
sa Mc tiu th sa ca ngi dn Vit Nam ang gia tng nhanh chng. T mc 3.7
kg/ngi vo nm 1995 ln 6 kg/ngi vo nm 2000 v nm 2007 t khong 12.3
kg/ngi. D kin vo nm 2020, mc tiu sa bnh qun u ngi t khong 20
kg/ngi. Tng doanh thu sn phm sa ton ngnh nm 2007 tng 53.6% t 418
triu USD nm 2003 ln 642 triu USD nm 2007. iu ny cho thy, sc tiu th
sa th trng Vit Nam l rt ln.
Li nhun ca cng ty ch bin sa. Nh my mua vo sa ti vi gi cao nht
khong 7,500/kg sau khi tit trng gi bn 20,000/kg. Do t sut li nhun
ca khu ch bin cao hn nhiu so vi ngi chn nui. i vi sa bt, sa nguyn
liu nhp khu chim khong 60%-70% gi thnh sn xut sa. Gi nguyn liu sa
hin nay vo khong 54,000-90,000/kg. Ngi tiu dng thng c tm l tr gi
cao cho loi sa c cc thnh phn cht dinh dng nh DHA, canci...cao. Nhng
thc t, cc thnh phn trn ch chim t l nh trong 1 kg sa v gi thnh cng
khng qu mc. V d, DHA- mt thnh phn t trong sa nhng ch c t l khong
0.2%-0.5% trong 1 kg sa. Vi mc gi khong 80 USD/kg, chi ph DHA trong
mi kg sa ch vo khong 5,000-7,000 ng. Tu theo t l pha trn m mi loi
sn phm c gi thnh khc nhau nhng trung bnh gi thnh sn xut sa ch vo
khong 80,000-100,000 ng/kg. Trong khi , gi 1 kg sa ni li ln n
140,000-150,000 ng/kg v gi 1 kg sa ngoi ln n khong 300,000 ng/kg.
Sa bt chnh l sn phm c mc sinh li cao nht trong cc mt hng sa. Trong
khu bn sa, marketing l mt vn quan trng to nn gi tr tng thm cho cng
ty ch bin sa. c tnh, phn ln gi tr tng thm ca cc cng ty bn sa c c l
nh hot ng marketing. Do , cc cng ty sa hng u trn th gii chi rt mnh
tay vo vic thit k, qung b v gii thiu sn phm. Bng vic nhn mnh s hiu
qu ca mt s cht chng hn nh DHA i vi s pht trin ca tr, cc nh bn sa c
th bn vi gi cao hn rt nhiu so vi sn phm sa thng thng. Trong khi ,
chi ph DHA tng thm trong mi kg sa l kh thp.
Phn 2: Phn tch SWOT ngnh sa Vit Nam Thun li Nng sut sa ca cc h
chn nui b sa Vit Nam tng ng vi nhiu nc trong khu vc ng Nam T sut
sinh li trong khu sn xut ch bin sa cao. Chnh ph ang c chnh sch h tr
cho ngi chn nui b sa v ngnh sa pht trin. Mc thu nhp khu nguyn liu
sa tm thi cao hn cam kt vi WTO. Kh khn Ngnh chn nui b sa cn kh mi,
ngi nng dn t kinh nghim nn cht lng sa cha cao. Quy m cn nh l nn kh
p dng khoa hc cng ngh vo vic chn nui b sa. 80% ngun thc n chn nui b
sa phi nhp khu nn chi ph chn nui cao. Hin nay nng lc sn xut sa ca
khu vc chn nui ch p ng khong 20% nhu cu ch bin ca cc nh my nn ngnh
sa nc ta vn cn phi nhp khu nguyn liu sa. T sut sinh li ca khu chn
nui b sa thp nn ngi chn nui khng c kh nng m rng quy m sn xut (hoc
thm ch l t b ngh chn nui b sa). iu ny s khin tnh trng thiu ht ngun
nguyn liu sa s tip tc din ra. iu kin kh hu nng m Vit nam khng thch
hp lm vi vic chn nui b sa. Ch rt t vng c kh hu n ho thch hp cho vic
chn nui b sa. Trin vng
Vit Nam l mt trong nhng quc gia c mc tng trng kinh t cao trn th
gii do sc mua ca ngi dn ngy cng tng dn, trong c c sn phm sa. Hin
nay, mc tiu th sa bnh qun u ngi ca Vit Nam mi ch t khong 12 kg/ngi
thp hn so vi mc 35 kg/ngi ca khu vc Chu . Mt khc, nng lc sn xut ca
cc nh my trong nc vn cha p ng nhu cu. C th nhn nh rng, ngnh sn xut
sa Vit Nam ang trong giai on tng trng. Ri ro Do phi nhp khu nguyn
liu sa nn gi thnh sn xut trong nc ph thuc vo bin ng ca th gii. Vn
an ton cht lng sa l mt trong nhng nhn t tc ng mnh n ngnh sa. Thi
gian qua, cc scandal nh sa c Melamine; sa c cht thuc sng ang khin
cho hot ng tiu th sa gp kh khn. Theo cam kt gia nhp WTO, mc nhp khu
sa bt thnh phm n nm 2012 mc 25% nhng hin nay vn cn thp hn cam kt
khin cho cc sn phm sa nhp khu cnh tranh d hn i vi cc sn phm ni a.
Phn 3: So snh ngnh sa Vit Nam vi Chu v th gii S lng b sa ca Vit Nam
cn thp so vi khu vc chu . Tng ng, sn lng sa ca Vit Nam cng mc thp
so vi cc nc trn.
Chi ph sn xut sa ca Vit Nam (hay gi sa ti cng tri) vo khong
40-45 USD/100 kg. So snh vi th gii (Xem H5), chi ph ph sn xut sa ca
Vit Nam cao hn so vi cc nc khu vc Chu v Chu c; Chu Phi nhng thp hn
so vi Chu u. V d, chi ph sn xut sa ca c l khong 60 USD/100kg nhng
Indonesia l khong 30 USD/100kg v New zealand l 20 USD/100 kg.
Nng sut sa ca Vit Nam cao hn so vi cc nc khc trong khu vc nhng
cn thp hn so vi i Loan.
Mc tiu th sa ca Vit Nam ang cn mc thp so vi cc nc trong khu vc
Chu . iu ny cho thy, th trng sa Vit Nam vn cn rt nhiu tim nng.
