PGU 5501:จิ�ตวิ�ทยาและการจิ ดการชั้ �นเร�ยน

Psychology and Classroomโดย

รองศาสตราจิารย�มาล� พั ฒนก�ลคณะคร�ศาสตร�

มหาวิ�ทยาล ยราชั้ภั ฎสวินส�น นทา

สาระการเร�ยนร$%o จิ�ตวิ�ทยาพัฒนาการo จิ�ตวิ�ทยาการศึ�กษาo จิ�ตวิ�ทยาการแนะแนวิo ทฤษฎี�การเร�ยนร� � และการประย�กต�ใช้�ทฤษฎี�การเร�ยนร� �o ป จิจิยท�!ส่#งผลต#อการเร�ยนร� �o การจิดส่ภาพัแวิดล�อมทางกายภาพัของช้+นเร�ยนเพั,!อ

ส่#งผลการเร�ยนร� �o การพัฒนาลกษณะท�!พั�งประส่งค์�ของผ��เร�ยนo วิ�นยในช้+นเร�ยน การบร�หารจิดการช้+นเร�ยน

จิ�ตวิ�ทยาการเร�ยนการจิ�ตวิ�ทยาการเร�ยนการส่อนส่อน

และค์วิามเป1นค์ร�และค์วิามเป1นค์ร�

จิ�ตวิ�ทยาการเร�ยนการจิ�ตวิ�ทยาการเร�ยนการส่อนส่อน

และค์วิามเป1นค์ร�และค์วิามเป1นค์ร�

จิ�ตวิ�ทยาการเร�ยนการส่อน

ค์วิามหมาย หลกการ จิ�ตวิ�ทยาค์ร� ค์วิามส่2าค์ญ

ควิามหมาย

“ ”จิ�ตวิ�ทยา เป็'นศาสตร�ท�(ศ)กษาเก�(ยวิก บพัฤต�กรรมและ

กระบวินการทางจิ�ต โดยศ)กษาวิ-าส�(งเหล-าน��ได%อ�ทธิ�พัลอย-างไรจิาก

สภัาวิะทางร-างกาย สภัาพัจิ�ตใจิและส�(งแวิดล%อมภัายนอก

แนวิทางในการศ)กษาแนวิทางในการศ)กษา

ศ)กษาและส งเกตพัฤต�กรรมการเร�ยนร$%อย-างเป็'นระบบในห%องทดลอง

น1าผลการทดลองไป็ใชั้%ในสถานการณ�จิร�งในห%องเร�ยน

ค%นหาวิ�ธิ�การเร�ยนการสอนท�(ม�ป็ระส�ทธิ�ภัาพั

ศ)กษาเก�(ยวิก บการวิ ดและการป็ระเม�นทางการศ)กษา

ศ)กษาพั ฒนาการด%านต-างๆของน กเร�ยน

จิ�ตวิ�ทยาก บการเร�ยนการจิ�ตวิ�ทยาก บการเร�ยนการสอนสอน

จิ�ตวิ�ทยาก บการเร�ยนการจิ�ตวิ�ทยาก บการเร�ยนการสอนสอน

จิ�ตวิ�ทยาการเร�ยนการสอนเป็'นจิ�ตวิ�ทยาการเร�ยนการสอนเป็'นศาสตร�อ นม�-งศ)กษาการเร�ยนร$%และศาสตร�อ นม�-งศ)กษาการเร�ยนร$%และ

พัฤต�กรรมของผ$%เร�ยนในสถานการณ�พัฤต�กรรมของผ$%เร�ยนในสถานการณ� การเร�ยนการสอน พัร%อมท �งหาวิ�ธิ�ท�(ด� การเร�ยนการสอน พัร%อมท �งหาวิ�ธิ�ท�(ด�

ท�(ส�ดในการสอนให%ผ$%เร�ยนได%เร�ยนร$%ท�(ส�ดในการสอนให%ผ$%เร�ยนได%เร�ยนร$%อย-างสอดคล%องก บพั ฒนาการของผ$%อย-างสอดคล%องก บพั ฒนาการของผ$%

เร�ยนเร�ยน

ควิามร$%ท�(อย$-ในขอบข-ายการเร�ยนควิามร$%ท�(อย$-ในขอบข-ายการเร�ยนการสอนการสอน

1. 1. ควิามร$%เร6(องพั ฒนาการมน�ษย�ควิามร$%เร6(องพั ฒนาการมน�ษย�2. 2. หล กการของการเร�ยนร$%และการหล กการของการเร�ยนร$%และการ

สอนป็ระกอบด%วิยสอนป็ระกอบด%วิย ทฤษฎ�การเร�ยนร$%และการเร�ยนร$%ทฤษฎ�การเร�ยนร$%และการเร�ยนร$%

ชั้น�ดต-างๆชั้น�ดต-างๆ3. 3. ควิามแตกต-างระหวิ-างบ�คคลท�(ม�ควิามแตกต-างระหวิ-างบ�คคลท�(ม�

ผลต-อการเร�ยนผลต-อการเร�ยน4. 4. การน1าเอาหล กการและวิ�ธิ�การการน1าเอาหล กการและวิ�ธิ�การ

เร�ยนร$%ไป็ใชั้%ในการเร�ยนร$%ไป็ใชั้%ในการ แก%ป็7ญหาการเร�ยนการสอนแก%ป็7ญหาการเร�ยนการสอน

จิ�ดม�-งหมายของการน1าจิ�ตวิ�ทยามาจิ�ดม�-งหมายของการน1าจิ�ตวิ�ทยามาป็ระย�กต�ใชั้%ป็ระย�กต�ใชั้%

ก บการเร�ยนการสอนก บการเร�ยนการสอน

ป็ระการแรก ม�-งพั ฒนาองค�ควิามร$%เก�(ยวิก บการเร�ยนร$%ของมน�ษย�ในสถานการณ�การเร�ยนการสอน

ป็ระการท�(สอง น1าเอาองค�ควิามร$%ข%างต%นมาสร%างร$ป็แบบเชั้�งป็ฏิ�บ ต�เพั6(อคร$และผ$%ท�(เก�(ยวิข%องก บการ

จิ ดการศ)กษา สามารถน1าไป็ใชั้%ป็ระโยชั้น�ในการเร�ยนการสอน

หล กการส1าค ญ

1. ม�ควิามร$%ในเน6�อหาวิ�ชั้าท�(สอน2. ม�ควิามสามารถในการป็ระย�กต�หล ก

การจิ�ตวิ�ทยาเพั6(อการเร�ยนการสอน3. ม�ควิามสามารถในการป็ร บต วิให%เข%า

ก บสถานการณ�ใหม-4. ม�เจิตคต�ท�(ด�ต-อผ$%เร�ยน

จิ�ตวิ�ทยาคร$

คร$ หมายถึ�ง ผ��ส่อน มาจิากภาษาบาล�วิ#า“ ” คร� ภาษาส่นส่กฤตวิ#า “ ”ค�ร� แปลวิ#า หนก ส่�งใหญ#

- ค์ร�ต�องรบภารหนกในหน�าท�!และค์วิามรบผ�ดช้อบ

- ค์ร�ต�องม�ค์วิามหนกแน#น ส่�ข�ม ไม#วิ� #วิาม ท+งค์วิามค์�ดและการกระท2า

บทบาทและควิามส1าค ญของคร$บทบาทและควิามส1าค ญของคร$ในป็7จิจิ�บ นในป็7จิจิ�บ น

ธิ�รศ กด�: (2542 ) ได%กล-าวิถ)ง 4 ป็ระเด;น ด งน�� บทบาทและควิามส1าค ญต-อเยาวิชั้น บทบาทและควิามส1าค ญของคร$ในการพั ฒนา

ทร พัยากรมน�ษย� บทบาทและควิามส1าค ญของคร$ในการร กษาชั้าต� บทบาทและควิามส1าค ญของคร$ในเย�ยวิยาส งคม

ร$ป็แบบของคร$ ร$ป็แบบของคร$ (Models of (Models of Teachers)Teachers)Fenstermacher และ Soltis

(1992)ได�กล#าวิถึ�งร�ปแบบและบทบาทของค์ร� เป1น 3 ประเภทThe Executive Model ท2าหน�าท�!ค์ล�ายบร�หาร The Therapist Model ม�ส่#วินร#วิมในการเร�ยนการส่อน

อย#างใกล�ช้�ดThe Liberationist Model ค์ร�ท�!ให�อ�ส่ระผ��เร�ยนในการ

เร�ยนร� �

Parsons and others (2001) กล-าวิวิ-าคร$ควิรม�หลายบทบาทตามควิามเหมาะสมของสภัาพัการณ� ม�ใชั้-ม�ควิามร$%หร6อเชั้�(ยวิชั้าญเฉพัาะเน6�อหา ด งน �นคร$อาจิม�บทบาท ด งน�� ร บผ�ดชั้อบการวิางแผนการสอนและวิ ดผล

ม�ควิามร$%เก�(ยวิก บวิ�ธิ�การสอนหร6อให%ข%อม$ลแก-ผ$%เร�ยนอย-างม�ป็ระส�ทธิ�ภัาพั

ท1าหน%าท�(ผ$%จิ ดการ หร6อบร�หารห%องเร�ยนให%เหมาะสมก บการเร�ยนร$%

ให%ค1าป็ร)กษา ร บฟั7งควิามค�ดเห;นแก-ผ$%เร�ยน

บทบาทด งกล-าวิน��ม�ควิามสอดคล%องก บแนวิค�ดของWoolfok และ Nicalich (1980) ท�(กล-าวิไวิ%หลายป็ระเด;นและม�คลอบคล�ม ด งน��

เป็'นผ$%ชั้1านาญการสอน เป็'นผ$%ท�(กระต�%นให%เก�ดแรงจิ$งใจิ

เป็'นผ$%จิ ดการ เป็'นผ$%น1า เป็'นผ$%ให%ค1าป็ร)กษาเป็'นวิ�ศวิกรส งคมเป็'นต วิแบบ

หลกการท�!ส่2าค์ญส่2าหรบค์ร�หลกการท�!ส่2าค์ญส่2าหรบค์ร�

Mamchak and Mamchak (1981) ได�กล#าวิถึ�งข+นตอนในการส่ร�างบรรยากาศึ ในห�องเร�ยนท�!เป1นร�ปธรรม เพั,!อให�เก�ดค์วิามเข�าใจิอนด�ระหวิ#างค์ร�และนกเร�ยน

การสร%างบรรยากาศในห%องเร�ยนการสร%างบรรยากาศในห%องเร�ยนไม-ร6�อฟั>� นป็7ญหาท�(เคยเก�ดข)�น

ให%ควิามย�ต�ธิรรมแก-เด;ก อย-างเท-าเท�ยมก น

ต �งเป็?าหมายท�(น กเร�ยนสามารถท1าได%

คร$ควิรบอกถ)งข%อจิ1าก ดของตน

คร$ควิรทราบข%อจิ1าก ดของเด;กแต-ละคน

คร$ควิรใส-ใจิเด;กท�กคน

ควิามส1าค ญของจิ�ตวิ�ทยาการควิามส1าค ญของจิ�ตวิ�ทยาการเร�ยนการสอนเร�ยนการสอน

- ท1าให%ร$%จิ กล กษณะน�ส ยของผ$%เร�ยน- ท1าให%เข%าใจิพั ฒนาการบ�คล�กภัาพับางอย-าง

ของผ$%เร�ยน- ท1าให%คร$เข%าใจิควิามแตกต-างระหวิ-างบ�คคล- ท1าให%คร$ทราบวิ-าม�องค�ป็ระกอบใดบ%างท�(ม�

ผลกระทบต-อส มฤทธิ�:ทางการเร�ยนเชั้-น แรงจิ$งใจิ ควิามคาดหวิ ง เชั้าวิน�ป็7ญญา ท ศนคต� ฯลฯ

ควิามส1าค ญของจิ�ตวิ�ทยาการควิามส1าค ญของจิ�ตวิ�ทยาการเร�ยนการสอนเร�ยนการสอน

- ท1าให%คร$ทราบทฤษฎ� หล กการเร�ยนร$% รวิมท �งหล กการสอนและวิ�ธิ�การสอน

- ท1าให%คร$วิางแผนการสอนได%อย-างเหมาะสม- ท1าให%คร$จิ ดสภัาพัแวิดล%อมของห%องเร�ยนได%

สอดคล%องก บพั ฒนาการ รวิมท �งสร%างบรรยากาศในชั้ �นเร�ยนท�(เอ6�อต-อการป็กครองชั้ �นเร�ยน (ส�วิร�, 2535)

จิ�ตวิ�ทยาพั ฒนาการ (Developmental

Psychology)

เราต �งใจิวิ-าจิะสร%างให%เขาเป็'นบ�คคลท�(พั)งป็รารถนาต-อท�กคนมาก

ท�(ส�ด แต-... “ ”เราจิะท1าได%อย-างไร

แนวิค�ดเก�(ยวิก บจิ�ตวิ�ทยาพั ฒนาการ

(Concepts of Developmental

Psychology)

“ควิามหมายของค1าวิ-า จิ�ตวิ�ทยา”พั ฒนาการ

จิ�ตวิ�ทยา ( Psychology) หมายถึ�ง วิ�ช้าหน�!งท�!ศึ�กษาเก�!ยวิกบพัฤต�กรรมของมน�ษย� โดยม�การศึ�กษาพัฤต�กรรมหร,อการกระท2าของส่ตวิ� เพั,!อน2าผลท�!ได�จิากการศึ�กษาดงกล#าวิมาประย�กต�ใช้�และเปร�ยบเท�ยบกบลกษณะการกระท2าของมน�ษย�ต#อไป นอกจิากน+น จิ�ดม�#งหมายของจิ�ตวิ�ทยาท�!ส่2าค์ญอ�กประการหน�!ง ค์,อเพั,!อช้#วิยให�เก�ดค์วิามเข�าใจิในพัฤต�กรรมต#างๆของบ�ค์ค์ลได�ง#ายข�+น และประส่บค์วิามส่2าเร9จิได�อย#างรวิดเร9วิ

พั ฒนาการ(Development) หมายถึ�ง ลกษณะของการเปล�!ยนแปลงท�!ม�การเปล�!ยนแปลงไปอย#างม�ระเบ�ยบแบบแผน งานพัฒนาการต#างๆจิะเป1นกระบวินการเฉพัาะอย#าง ซึ่�!งจิะม�ผลต#อการเปล�!ยนแปลงในหลายๆแง# เช้#น ทางด�านส่ร�ระทางโค์รงส่ร�างของร�ปร#างและอ,!นๆ

จิ�ตวิ�ทยาพั ฒนาการ (development psychology)

เป1นจิ�ตวิ�ทยาแขนงหน�!งท�!ม�#งศึ�กษามน�ษย�ท�กวิยต+งแต#ปฏิ�ส่นธ�จินกระท!งวิาระส่�ดท�ายของช้�วิ�ต ในท�ก ๆ ด�าน ท+งด�านการเจิร�ญเต�บโตทางร#างกาย ค์วิามค์�ด อารมณ� ค์วิามร� �ส่�ก เจิตค์ต� พัฤต�กรรมการแส่ดงออก ส่งค์ม บ�ค์ล�กภาพั ตลอดจินส่ต�ป ญญาของบ�ค์ค์ลในวิยต#างกน เพั,!อให�ทราบถึ�งลกษณะพั,+นฐาน ค์วิามเป1นมา จิ�ดเปล�!ยน จิ�ดวิ�กฤตในแต#ละวิย

จิ�ดม�-งหมายของการศ)กษาพั ฒนาการของมน�ษย�1 .เพั,!อให�เก�ดแรงจิ�งใจิในการท�!จิะเข�าใจิลกษณะ

ของพัฒนาการในระยะเวิลาต#างๆวิ#าเป1นอย#างไร และจิะม�ส่#วินช้#วิยในการแก�ไขและเข�าใจิป ญหาท�!เก�ดข�+น ตามค์วิามเหมาะส่มของแต#ละอาย�

2. เพั,!อให�ส่ามารปรบตวิให�เข�ากบค์วิามยากล2าบากของการพัฒนาการในแต#ละช้#วิงอาย�วิ#าม�ค์วิามแตกต#างกนได�เป1นอย#างด�

จิ�ดม�-งหมายท�(สอดคล%องก บหล กการทางวิ�ทยาศาสตร�อ6(นๆเพั,!อการบรรยาย (Description) เพั,!อการอธ�บาย (Explanation) เพั,!อการท2านาย (Prediction) เพั,!อการค์วิบค์�ม (Control)

ล กษณะพั ฒนาการของมน�ษย� พัฒนาการท�!เป1นท�ศึทาง(Developmental

direction)1. Cephalo caudalพัฒนาการจิากบนส่�#ล#าง(ศึ�รษะ

ล2าตวิ)2. Proximo distalพัฒนาการจิากส่#วินกลางส่�#

ภายนอก พัฒนาการของมน�ษย�ในลกษณะต#อเน,!อง

Continuity(ทารก เด9ก วิยร� #น ผ��ใหญ#) พัฒนาการของมน�ษย�จิะเก�ดข�+นตามล2าดบข+น

Sequence(ค์วิ2!า ค์ลาน น!ง ต+งไข# ย,น เด�น)

พัฒนาการของค์นแต#ละวิยจิะแตกต#างกนวิยก#อนค์ลอดอตราของพัฒนาการจิะส่�งท�!ส่�ด ช้�าลงในวิยผ��ใหญ#(Different growth rate)

พัฒนาการของแต#ละค์นจิะแตกต#างกนบางค์นจิะเป1นหน�#มส่าวิเร9วิ บางค์นเป1นหน�#มส่าวิช้�า(Different Ratio)

พัฒนาการของมน�ษย�ในส่#วินต#างๆของร#างกายจิะม�การพัฒนาไม#พัร�อมกน (Different parts)

วิ�ธิ�ศ)กษาพั ฒนาการของมน�ษย�D.G. Marquis ส่ร�ปไวิ�วิ#า ข+นตอนของการศึ�กษา

จิ�ตวิ�ทยาพัฒนาการ ประกอบด�วิย 6 ข+นตอนข �นท�( 1 ข+นป ญหา (Problem)ข �นท�( 2 การทบทวินค์วิามร� � (Review of knowledge)ข �นท�( 3 การส่งเกต (Observation)ข �นท�( 4 การต+งส่มมต�ฐานหร,อการต+งทฤษฎี�ข�+นมา (Hypothesis)ข �นท�( 5 ทดส่อบส่มมต�ฐาน (Testing)ข �นท�( 6 การประย�กต�ใช้� (Application)

Allport ได�กล#าวิถึ�งวิ�ธ�การศึ�กษาทางด�านจิ�ตวิ�ทยาพัฒนาการไวิ�วิ#า จิ�ตวิ�ทยาพัฒนาการจิะม�วิ�ธ�การศึ�กษา 2 วิ�ธ� ค์,อ

1. Nomothetic approach2. Idiographic approach

นอกจิากวิ�ธิ�การศ)กษาแบบ Nomothetic และ Idiographic ย งม�วิ�ธิ�การอ6(นๆ 1 . การศึ�กษาระยะยาวิ (Longitudinal

approach)รวิบรวิมข�อม�ลเด9กระยะยาวิ2. การศึ�กษาแบบภาค์ตดขวิาง (Cross-

sectional approach)ช้#วิงระยะเวิลาของการศึ�กษาระยะส่+น

วิ�ธิ�การเก;บข%อม$ลในจิ�ตวิ�ทยาพั ฒนาการ

1 . การส่งเกต(Observation)2. รายงานระเบ�ยนพัฤต�การณ�(Anecdotal

report)3. การเข�ยนช้�วิประวิต�ส่#วินตวิ

(Authobiography)4. การใช้�แบบส่อบถึามหร,อแบบส่2ารวิจิ

(Questionnaires or Check lists)5. การส่มภาษณ� (Interview)

6 . มาตราส่#วินประมาณค์#า (Rating scale)7. กลวิ�ธ�ระบายค์วิามในใจิ (Projective

techniques)8. วิ�ธ�การทดลอง (Experimental

techniques)9. วิ�ธ�การศึ�กษาทางส่ร�ระ (Psychophysical

study)10. วิ�ธ�การศึ�กษาเด9กเป1นรายกรณ� (Clinical case

Study)

วิ�ฒ�ภัาวิะ (Maturity)

ค์วิามส่ามารถึท�!ส่มองค์�ดท2างานเหน,อส่มองส่#วินหยาบ ค์วิามส่ามรถึในการค์วิบค์�มใจิตวิเอง ค์วิามส่ามารถึในการยบย+งช้!งใจิตวิเอง หร,อท�!เข�าใจิกนวิ#า อ�ค์�วิ (Emotional Quotient)

วิ�ฒ�ภัาวิะ (Maturation)

เป1นการบรรล�ถึ�งค์วิามพัร�อม ซึ่�!งเป1นผลของการเจิร�ญเต�บโตท�!เป1นไปตามพัฒนาการของวิยต#างๆ จินบรรล�ถึ�งค์วิามส่ามารถึในการปรบตวิ ส่ามารถึท2าหน�าท�!ต#างๆได�ส่2าเร9จิ ได�ม�การแบ#งวิ�ฒ�ภาวิะออกเป1น 2 ประเภท ค์,อ1.วิ�ฒ�ภาวิะทางกาย (Mature Growth)2. วิ�ฒ�ภาวิะทางใจิ (Maturity)

1.วิ�ฒ�ภัาวิะทางกาย (Mature Growth)

เป1นการบรรล�ถึ�งค์วิามพัร�อมด�าน ร#างกาย ท+งการเจิร�ญเต�บโตด�าน

โค์รงส่ร�างร#างกาย ระบบประส่าทท�!ส่ !ง การให�อวิยวิะและกล�ามเน,+อท2างาน เช้#น

เด9กท�!ม�วิ�ฒ�ภาวิะทางกายพัร�อมท�!จิะเข�า เร�ยนได�แล�วิ ส่มองจิะต�องส่ามารถึบงค์บ

กล�ามเน,+อ แขน ม,อ และน�+วิให�จิบด�นส่อได�ตาส่ามารถึมองเห9นได�ช้ดเจิน

2. วิ�ฒ�ภัาวิะทางใจิ (Maturity)

เป1นการบรรล�ถึ�งค์วิามพัร�อมในการค์วิบค์�ม อารมณ�และการใช้�เหต�ผล ส่#วินมากเก�ดจิาก

การเร�ยนร� �เอง และการได�รบการอบรมฝึ?กฝึนฉะน+นวิ�ฒ�ภาวิะทางใจิอาจิไม#เท#ากนในค์นอาย�

เท#ากน ค์นอาย�น�อยอาจิม�วิ�ฒ�ภาวิะทางใจิส่�ง กวิ#าค์นอาย�มากกวิ#าได� วิ�ฒ�ภาวิะทางใจิจิะ

เจิร�ญเต9มท�!ในวิยกลางค์น ในขณะท�!วิ�ฒ�ภาวิะ ทางกายจิะเจิร�ญถึ�งข+นส่�งส่�ด เม,!อส่�+นส่�ดวิย

ร� #น

ล กษณะของงานพั ฒนาการในข �นต-างๆของชั้�วิ�ต ช้#วิงท�! 1 วิยทารกแรกเก�ด และวิยเด9ก

ตอนต�น ช้#วิงท�! 2 วิยเด9กตอนกลาง ช้#วิงท�! 3 วิยร� #น ช้#วิงท�! 4 วิยผ��ใหญ#ตอนต�น ช้#วิงท�! 5 วิยผ��ใหญ#ตอนกลาง ช้#วิงท�! 6 วิยช้รา

ค1าถาม1. จิ�ตวิ�ทยาพั ฒนาการม�ควิามหมายวิ-าอย-างไร2. เพัราะเหต�ใดจิ)งต%องศ)กษาจิ�ตวิ�ทยา

พั ฒนาการ3. ข �นตอนในการศ)กษา จิ�ตวิ�ทยาพั ฒนาการเป็'น

อย-างไร4. วิ�ธิ�การศ)กษาจิ�ตวิ�ทยาป็ระกอบด%วิยส�(งใดบ%าง5. การเก;บรวิบรวิมข%อม$ลในจิ�ตวิ�ทยาพั ฒนาการ

ม�อย-างไรบ%าง แต-ละวิ�ธิ�ม�ควิามส1าค ญและม�รายละเอ�ยดอย-างไร

6 . การเก;บรวิบรวิมข%อม$ลในจิ�ตวิ�ทยาม�อย-างไรบ%าง แต-ละวิ�ธิ�ม�ควิามส1าค ญและม�รายละเอ�ยดอย-างไร

7 . องค�ป็ระกอบท�(ม�ผลต-อพั ฒนาการของบ�คคลเป็'นอย-างไร