Petrography and geochemistry of the Paleocene sandstones ...journals.ui.ac.ir/article_23152_ac69dd1e238faac2345c5fb9354a99f3.… · In the provenance studies, that are performed by

Copyright©2018, University of Isfahan. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution License (http://creativecommons.org/licenses/BY-NC-ND/4.0), which permits others to download this work and share it with others as long as they credit it,

but they can’t change it in any way or use it commercially. DOI: 10.22108/jssr.2018.108716.1032

http://ui.ac.ir/en

Journal of Stratigraphy and Sedimentology Researches University of Isfahan

Vol. 34, Issue 2, No. 71, Summer 2018 pp. 15-18

Received: 25.12.2017 Accepted: 09.06.2018

Petrography and geochemistry of the Paleocene sandstones from north of Birjand: Implications for

provenance, tectonic setting and paleoclimate conditions

Zahra Hasani M.Sc. Student in Sedimentology and Sedimentary Petrology, University of Birjand, Iran

Maryam Mortazavi Mehrizi* Assistant Professor, Department of Geology, University of Birjand, Iran

Seyed Naser Raeisossadat Associate Professor, Department of Geology, University of Birjand, Iran

* Corresponding author, e-mail: [email protected].

Introduction

The relation between the tectonic setting, provenance and composition of siliciclastic deposits has been investigated by many researchers. The geochemistry of major and trace elements of siliciclastic deposits provides information about provenance, the

paleoweathering conditions and tectonic setting of sedimentary basins. In terms of structural division, the study area is located in the

Sistan Suture Zone (SSZ). The Paleocene- Eocene siliciclastic strata in the east of Iran have significant development, diversity and thickness lithologically. The studied section is located in the 17 kilometers of north of Birjand and 3 kilometers of east of Fariznuk

village the most important way to reach the study area is the main road of Birjand- Mashhad. The Fariznuk section with Paleocene

age is 113 meters in thickness and forms from three lithostratigraphic units consisting lower conglomerate, middle sandstone and upper carbonate units. The purpose of this study is to investigate the petrographic and geochemical properties of Fariznuk section in

the north of Birjand in order to determine the provenance, tectonic setting and paleoweathering conditions.

Materials and Methods

In this study, 90 rock samples were collected from the studied

sequence. The study of 35 sandstone samples components

composition (modal analysis) is performed by using the point

counting method of Gazi- Dickinson. Folk (1980)

compositional classification of sandstones is used for studied

samples. Geochemical analyses (major and some trace

elements) are carried out by XRF method for 15 fine grain

sandstone samples.

Discussion of Results and Conclusions

In the provenance studies, that are performed by petrographic

methods, by using the compositional and textural evidences,

the characteristics of provenance of sediments can be

investigated. Fine to coarse grain sandstones of the studied

sequence have angular to sub rounded grains with poorly to

well sorting. Based on mineralogical composition these

samples are litharenite (Q52.9, F7.3, RF39.8). The plutonic

monocrystalline quartz in the studied sandstone samples

confirms the presence of intrusive igneous rocks in the source

area. While the existence of straight to weakly undolatory

extinction in monocrystalline quartz together with

metamorphic rock fragments are indicative the presence of

metamorphic rocks with above igneous rocks in the source

area. Also, the presence of volcanic rock fragments such as

peridotite rock fragments from the underlying ophiolite set

and andesite rock fragments, plagioclase and zircon heavy

minerals can be suggested an igneous (intrusive and volcanic)

provenance for these sandstones. The high abundance of

sedimentary rock fragments such as sandstone, siltstone,

chert and carbonate in these samples indicate a sedimentary

source rock with above igneous and metamorphic rocks.

Regarding to the litharenite composition of studied

sandstones and high abundance of sedimentary rock

fragments, in particular chert rock fragments, it seems that

the erosion of older sedimentary deposits has the most role in

the formation of sandstones in this region. Drawing the point

counting results of the Fariznuk Sandstones on the QmFLt

and QtFL (Dickinson et al. 1983) diagrams indicate that the

most of samples plot in the recycled orogen area. The

quartzolithic composition of studied sandstones low amounts

of feldspars and high abundance of sedimentary rock

fragments relative to volcanic rock fragments, probably

suggest the collisional tectonic areas that are documented by

drawing the QpLvLs diagram (Dickinson et al. 1983) for

these samples.

In addition to petrographic data and modal analysis, the

major element geochemistry can be effective in the

classification of sedimentary rocks as well as separation

between mature and immature sediments. Based on major

http://jssr.ui.ac.ir/article_23566.html

http://ui.ac.ir/en

http://ui.ac.ir/en

Journal of Stratigraphy and Sedimentology Researches University of Isfahan, Vol. 34, Issue 2, No. 71, Summer 2018 16

oxides geochemical analysis, Fariznuk sandstone samples are

located in the litharenite area in the Pettijohn et al. (1987)

diagram that is correlated with petrographic data. By using

the geochemical data of the siliciclastic rocks also can be

obtained many information about the source rock types. The

plot of geochemical results of studied samples on the

presence diagrams indicates that the provenance of studied

siliciclastic rocks probably were quartzose sedimentary, felsic

and intermediate igneous rocks that are matched with

petrographic results. The results of the major oxides analysis

of Fariznuk sandstone samples are drawn in different

diagrams to determine the tectonic setting of these sediments.

The studied sandstone samples are plotted in the active

continental margin and island arc tectonic settings. The Sistan

Suture Zone (SSZ) during Cretaceous to Early Paleocene,

prior to sedimentation of the studied siliciclastic deposits,

was tectonically active and some researchers documented the

existence of magmatic arcs associated with subduction at this

time. Therefore, the results of geochemical and

petrographical data of the studied sandstone samples (active

continental margin and island arcs) can be correlated with the

Sistan Suture Zone tectono magmatic conditions at this time.

According to geological map of this region, the probable

source rocks of the studied siliciclastic deposits were

ophiolite units, felsic and intermediate igneous rocks (granite,

andesite and tuff) and cretaceous flysch rocks (shale,

sandstone, limestone and conglomerate) with cretaceous age

in the western and southwestern parts of the Fariznuk section.

The calculated chemical weathering index of Fariznuk

sandstone samples (CIA, PIA) indicates medium to high

paleoweathering conditions in the source area. According to

petrographical and geochemical studies and its integration

with world paleogeographic map during the Paleocene time,

the climatic conditions were semi-arid during the studied

siliciclastic rocks deposition.

Keywords: Provenance, Petrography, Geochemistry,

Paleocene sequence, north of Birjand

References Aghanabati A. 2004. Geology of Iran. Geological Survey

and Mineral Exploration of Iran, 586 p.

Ahmedali S.T. 1989. X-Ray Fluorescence Analysis in the

Geological Sciences. Advances in Methodology, vol.

7. Geological Association of Canada, Short Course,

308 p.

Akarish A. I. M. and El-Gohary A. M. 2008. Petrography and

geochemistry of lower Paleozoic sandstones, East

Sinai, Egypt: Implications for provenance and

tectonic setting. Journal of African Earth Sciences,

52: 43-54.

Armstrong-Altrin J.S. Lee Y.I. Verma S.P. and Ramasamy S.

2004. Geochemistry of sandstones from the upper

Miocene Kudankulam formation, Southern India:

implications for provenance, weathering, and tectonic

setting. Journal of Sedimentary Research, 74 (2):

285-297.

Armstrong-Altrin J. S. and Verma S. P. 2005. Critical

evaluation of six tectonic setting discrimination

diagrams using geochemical data of Neogene

sediments from known tectonic Settings. Sedimentary

Geology, 177: 115-129.

Armstrong-Altrin J.S. Machain-Castillo M.L. Rosales-Hoz L.

Carranza-Edwards A. Sanchez-Cabeza J.A. and Ruíz-

Fernández A.C. 2015. Provenance and depositional

history of continental slope sediments in the

southwestern Gulf of Mexico unraveled by

geochemical analysis. Continental Shelf Research,

95: 15-26.

Babazadeh S.A. and De Wever P. 2004. Early Cretaceous

radiolarian assemblages from radiolarites in the

Sistan Suture (eastern Iran). Geodiversitas, 26: 185-

206.

Barrier E. and Vrielynck B. 2008. Palaeotectonic maps of the

Middle East (Tectonic-sedimentary-palinspastic maps

from Late Norian to Pliocene). Commission for the

Geological Maps of the World (CGMW/CCGM),

Paris, 14 Maps.

Basu A. Young S.W. Suttner L.J. James W.C. and Mack

G.H. 1975. Re-evaluation of the use of undulatory

extinction and polycrystallinity in detrital quartz for

provenance interpretation. Journal of Sedimentary

Petrology, 45: 873– 882.

Bayet-Goll A. Monaco P. Jalili F. and Mahmudy-Gharaie

M.H. 2016. Depositional environments and ichnology

of Upper Cretaceous deep-marine deposits in the

Sistan Suture Zone, Birjand, Eastern Iran. Cretaceous

Research, 60: 28-51.

Bröcker M. Fotoohi Rad G. Burgess R. Theunissen S.

Paderin I. Rodionov N. and Salimi Z. 2013. New age

constraints for the geodynamic evolution of the Sistan

Suture Zone, eastern Iran. Lithos, 170-171: 17-34.

Benmansour S. Andreu B. and Yahiaoui A. 2016. The

CampanianeMaastrichtian of the Aures Basin,

Algeria: Paleobiogeographical distribution of

ostracod. Cretaceous Research, 58: 86-107.

Berra F. and Angiolini L. 2014. The Evolution of the Tethys

Region throughout the Phanerozoic: A Brief Tectonic

reconstruction, in L. Marlow, C. Kendall and L.

Yose, eds., Petroleum systems of the Tethyan region:

AAPG Memoir, 106: 1–27.

Bhatia M.R. 1983. Plate tectonics and geochemical

composition of sandstones. Journal of Geology,. 91:

611–627.

Bhatia M.R. and Crook K.A.W. 1986. Trace element

characteristics of graywackes and tectonic setting

discrimination of sedimentary basins. Contribution of

Mineralogy and Petrology, 92: 181–193.

Camp V. E. and Griffis R. J. 1982. Character, genesis and

tectonic setting of igneous rocks in the Sistan suture

zone, eastern Iran: Lithos, 15: 221-239.

Chamley H. 1990. Sedimentology. Berlin. Springer-Verlag,

285p.

Condie K.C. Boryta M.D. Liu J. and Qian X. 1992. The

origin of khondalites: Geochemical evidence from the

Archean to Early Proterozoic granulite belt in the

North China craton. Precambrian Research, 59: 207-

223.

Cullers R.L. 1994. The controls on the major and trace

element variation of shales, siltstones and sandstones

of Pennsylvanian - Permian age from uplifted

continental blocks in Colorado to platform sediment

in Kansas, U.S.A. Geochimica et Cosmochimica

Acta, 58: 4955-4972.


element evolution of shales, siltstones and sandstones

Petrography and geochemistry of the Paleocene sandstones from north of Birjand 17

of Ordovician to Tertiary age in the Wet Mountain

region, Colorado, U.S.A. Chemical Geology, 123 (1-

4): 107-131.

Cullers R.L. and Podkovyrov V.N. 2002. The source and

origin of terrigenous sedimentary rocks in the

Mesoproterozoic Uigroup, southeastern Russia.

Precambrian Research, 117: 157–183.

Das B.K. AL-Mikhlafi A.S. and Kaur P. 2006. Geochemistry

of Mansar Lake sediments, Jammu, India:

Implication for source-area weathering, provenance,

and tectonic setting. Journal of Asian Earth Sciences,

26: 649–668.

Dickinson W.R. 1970. Interpreting detrital modes of

greywacke and arkose. Journal of Sedimentary

Petrology, 40: 695-707.

Dickinson W.R. and Suczek C. 1979. Plate tectonics and

sandstone composition. American Association of

Petroleum Geologists Bulletin, 63: 2164–2182.

Dickinson W.R. 1985 Interpreting provenance relations from

detrital modes of sandstones. In: Zuffa, G.G. (Ed.),

Provenance of Arenites: Reidel, Dordreccht, 333–

361.

Dickinson W.R. Beard L.S. Brakenridge G.R. Erjavck J.L.

Ferguson R.C. Inman K.F. Knepp R.A. Lindberg,

F.A. and Ryberg P.T. 1983. Provenance of North

American Phanerozoic Sandstones in relation to

tectonic setting. Geological Society of America

Bulletin, 94: 225–235.

Dutta P.K. and Suttner L.J. 1986. Alluvial sandstone

composition and paleoclimate, II. Authigenic

mineralogy: Journal of Sedimentary Petrology, 56:

346- 358.

Eftekharnezhad J. 1972. A few article about the formation of

flysch sedimentary basin in the east of Iran and its

justification with plate tectonic theory. Report No.

11: 3-11.

Floyd P.A. Winchester J.A. and Park R.G. 1989.

Geochemistry and tectonic setting of Lewisian clastic

metasediments from the Early Proterozoic Loch

Maree Group of Gairloch, N.W: Scotland.

Precambrian Research, 45: 203-214.

Folk R.L. 1980. Petrology of Sedimentary Rocks. Hemphill

Publishing Co., Austin, Texas, 182p.

Fotoohi-Rad G.R. Droop G.T.R. and Burgess R. 2009. Early

Cretaceous exhumation of high-pressure

metamorphic rocks of the Sistan Suture Zone, eastern

Iran. Geology Journal, 44: 104–116.

Fouladi Talari H. 2017. Lithofacies analysis, depositional and

post depositional history of Eocene siliciclastic

deposits, North of Birjand. MSc Thesis, University of

Birjand, 155p.

Gabo J.A.S. Dimalanta C.B. Asio M.G.S. and Queaño K.L.

2009. Geology and geochemistry of the clastic

sequences from Northwestern Panay (Philippines):

Implications for provenance and geotectonic setting.

Tectonophysics, 479: 111–119.

Gazzi P. 1966. Le arenarie del flysh sopracretaceo

dell’Appennino modenese: Correlazioni con il flysh

di Monghidoro. Mineralogica Petrografica Acta, 12:

69-97.

Grantham J.H. and Velbel M. a. 1988. The influence of

climate and topography on rock-fragment abundance

in modern fluvial sands of the southern Blue Ridge

Mountains, North Carolina. Journal of Sedimentary

Research, 58(2): 219–227.

Ingersoll R.V. Bullard T.F. Ford R. Grimm J.P. Pickle J.D.

and Sares S.W. 1984. The effect of grain size on

detrital modes: a test of the Gazzi-Dickinson

pointcounting method. Journal of Sedimentary

Petrology, 54: 103–116.

Jafarzadeh M. and Hosseini-Barzi M. 2008. Petrography and

geochemistry of Ahwaz sandstone member of Asmari

Formation, Zagros, Iran: implications on provenance

and tectonic setting. Revista Mexicana de Ciencias

Geologicas, 25 (2): 247–260.

Jin Z. Li F. Cao J. Wang S. and Yu J. 2006. Geochemistry of

Daihai Lake sediments, Inner Mongolia, north China:

Implications for provenance, sedimentary sorting and

catchment weathering. Geomorphology, 80:. 147–

163.

McLennan S.M. 1993. Weathering and global denudation.

Journal of Geology, 101: 295–303.

Moetamedshariati M. and Raeisossadat S.N. 2005. Trace

fossils of flysch deposits of north of Birjand. 9th

conference of Geological Society of Iran: 343- 354.

Mohammadi H. Abbassi N. Raeisossadat S.N. and Heyhat

M.R. 2015. Study of graphoglyptid trace fossils of

Paleocene- Eocene flysch deposits from North of

Birjand, East Iran. Journal of Paleontology, 3: 73- 92.

Morton A. C. 1985. Heavy minerals in provenance studies,

In: Zuffa, G. G. (Ed.), Provenance of Arenite, Reidel,

Dordrecht, 249-277.

Nagarajan R. Madhavaraju J. Nagendra R. Armstrong-Altrin

J.S. and Moutte J. 2007a. Geochemistry of

Neoproterozoic shales of Rabanpalli formation,

Bhima Basin, Northern Karnataka, southern India:

implications for provenance and paleoredox

conditions. Revista Mexicana de Ciencias

Geologicas, 24 (2): 150-160.

Nagarajan R. Armstrong-Altrin J.S. Nagendra R.

Madhavaraju J. and Moutte J. 2007b. Petrography

and geochemistry of terrigenous sedimentary rocks in

the Neoproterozoic Rabanpalli formation, Bhima

basin, southern India: implications for

paleoweathering conditions, provenance and source

rock composition. Journal of the Geological Society

of India, 70 (2): 297-312.

Nagarajan R. Roy P.D. Jonathan M.P. Lozano-Santacruz R.

Kessler F.L. and Prasanna M.V. 2014. Geochemistry

of Neogene sedimentary rocks from Borneo basin,

East Malaysia: paleo-weathering, provenance and

tectonic setting. Chemie der Erde-Geochemistry, 74

(1): 139-146.

Nagarajan R. Armstrong-Altrin J.S. Kessler F.L. and Jong J.

2017. Petrological and Geochemical Constraints on

Provenance, Paleoweathering, and Tectonic Setting

of Clastic Sediments From the Neogene Lambir and

Sibuti Formations, Northwest Borneo. Sediment

Provenance, 123-153.

Nesbitt H.W. and Young G.M. 1982. Early Proterozoic

climates and plate motions inferred from major

element chemistry of lutites. Nature, 299: 715–717.

Nesbitt H. W. and Young G. M. 1984. Prediction of some

weathering trends of plutonic and volcanic rocks

based on thermodynamic and kinetic considerations.

Geochimica et Cosmochimica Acta, 48: 1523–1534.

Journal of Stratigraphy and Sedimentology Researches University of Isfahan, Vol. 34, Issue 2, No. 71, Summer 2018 18

Osae H. Asiedu D.L. Banoeng-Yakubo B. Koeberl C. and

Dampare S.B. 2006. Provenance and tectonic setting of

Late Proterozoic Beuem sandstones of southeastern

Ghana: Evidence from geochemistry and detrital

modes. Journal of African Earth Sciences, 44: 85-96.

Pang K.N. Chung S.L. Zarrinkoub M.H. Khatib M.M.

Mohammadi S.S. Chiu H. Y Chu C.H. Lee H.Y. and

Lo C.H. 2013. Eocene– Oligocene post- collisional

magmatism in the Lut– Sistan region, eastern Iran:

Magma genesis and tectonic implications. Lithos,

180- 181:234- 251.

Pettijohn F.J. Potter P.E. and Siever R. 1987. Sand and

Sandstone (2nd edition). New York: Springer-Verlag,

553p.

Pittman E. D. 1970. Plagioclase as an indicator of provenance

in sedimentary rocks. Journal of Sedimentary

Petrology, 40: 591–598.

Roser B.P. and Korsch R.J. 1986. Determination of tectonic

setting of sandstone–mudstone suites using SiO2

content and K2O/Na2O ratio. Journal of Geology, 94:

635–650.

Roser B.P. and Korsch R.J. 1988. Provenance signatures of

sandstone– mudstone suites determined using

discriminant function analysis of major-element data.

Chemical Geology, 67: 119–139.

Shahidi A. Bahar Firoozi Kh. and Shafeii A. 2000.

Geological Map of Roum (1:100000): Geological

Survey and Mineral Exploration of Iran. Sheet

Number 7856.

Shaw D.M. 1968 A review of K–Rb fractionation trends by

covariance analysis: Geochimica et Cosmochimica

Acta, 32: 573–601.

Stoecklin J. Eftekharnejhad J. and Hushmand Zadeh A. 1972.

Central Lut reconnaissance, East Iran. Geological

Survey of Iran, Report, 22: 87.

Suttner L. J. and Dutta P. K. 1986. Alluvial sandstone

compositin and paleoclimate, I. Framework

mineralogy. Journal of Sedimentary Petrology, 56:

329-345.

Taylor S R. and McLennan S. 1985. The Continental Crust:

Its Composition and Evolution, Blackwell, Oxford,

312p.

Tirrul R. Bell I.R. Griffis R.J. and Camp V.E. 1983. The

Sistan suture zone of Eastern Iran. Geological Society

of American Bulletin, 94:134-150.

Tortosa A. Palomares M. and Arribas J. 1991. Quartz grain

types in Holocene deposits from Spanish Central

System: some problems in provenance analysis. In:

Morton AC, Todd SP, Haughton PDW, (Eds.).

Developments in Sedimentary Provenance Studies.

Special Publication Geological Society, 57: 47-54.

Velbel M.A. and Saad M.K. 1991. Palaeoweathering or

diagenesis as the principal modifier of sandstone

framework composition? A case study from some

Triassic rift-valley redbeds of eastern North America.

In: Morton AC, Todd SP, Haughton PDW, (Eds.)

Development in sedimentary provenance studies.

Geological Society of London. Special Publication.

57(1): 91-99.

Von Eynatten H.V. 2003. Petrography and chemistry of

sandstones from the Swiss Molasse Basin: an archive

of the Oligocene to Miocene evolution of the Central

Alps. Sedimentology, 50: 703–724.

Weltje G.J. 1994. Provenance and dispersal of sand-sized

sediments: Reconstruction of dispersal patterns and

sources of sand-sized sediments by means of inverse

modelling techniques. Faculteit Aardwetenschappen,

Universiteit Utrecht, 121: 208 p.

Zallaghizadeh Z. Raeisossadat S.N. Shokri M.H. and

Mortazavi M. 2013. Bioecology of Early Tertiary

foraminifera in the Fariznuk (North of Birjand). 7th

conference of the Iranian Paleontological Society.

Zarrinkoub M.H. Pang K.N. Chung S.L Khatib M.M.

Mohammadi S.S. Chiu H.Y. and Lee H.Y. 2012.

Zircon U-Pb age and geochemical constrints on the

origin of the Birjand ophiolite, Sistan suture zone,

eastern Iran. Lithos, 154: 392-405.

Zuffa G.G. 1985. Optical analyses of arenites: Influence of

methodology on compositional results, in Zuffa,

G.G., ed., Provenance of Arenites. Dordrecht, Reidel.

NATO ASI Series, 165- 189.

‌شناسي‌نگاري‌و‌رسوب‌هاي‌چينه‌پژوهش

‌‌7931تابستان،‌دوم،‌شماره‌17م،‌شماره‌پياپي‌چهارسال‌سي‌و‌

‌73/19/7931:‌تاريخ‌پذيرش‌‌‌‌‌4/71/7931:‌تاريخ‌وصول

‌34-‌13صص

کاربرد آن در : یخراسان جنوب رجند،یپالئوسن شمال ب یها سنگ ماسه یمیو ژئوش یپتروگراف

‌نهیرید یوهوا آب طیو شرا یکیتکتون تیمنشأ، موقع یۀناح نییتع‌

،‌ايرانشناسي‌رسوبي،‌دانشگاه‌بيرجند‌شناسي‌و‌سنگ‌دانشجوي‌کارشناسي‌ارشد‌رسوبزهرا حسنی،

،‌‌ايرانشناسي،‌دانشگاه‌بيرجند‌گروه‌زمين‌،اراستادي،‌سیده مریم مرتضوی مهریزی

ايران‌،دشناسي،‌دانشگاه‌بيرجن‌گروه‌زمين‌،استاد‌السادات،‌سید ناصر رئیس

چکیده

‌سنگ‌منشأ‌و‌شرا‌نييمنظور‌تع‌به‌رجنديپالئوسن‌شمال‌ب‌يها‌نهشته(‌يو‌فرع‌يعناصر‌اصل)‌ييو‌ژئوشيميا‌يپتروگراف‌‌يبررس ‌طيبرخاستگاه،

‌شد‌نهيريد‌يهوازدگ ‌انجام ‌پتروگراف. ‌کوارتزها‌يشواهد ‌خاموش‌شده‌گرد‌مهين‌نيستاليمونوکر‌يازجمله ‌يها‌سنگ‌خرده‌يفراوان‌م،يمستق‌يبا

روي‌نمودارهاي‌‌يآوار‌يها‌مودال‌ذره‌ليوتحل‌هيو‌همچنين‌رسم‌نتايج‌تجز‌يکيو‌ولکان‌يدگرگون‌يها‌سنگ‌مقدار‌کمتر‌خرده‌هو‌ب‌يرسوب

QtFLو‌‌QmFltيها‌بر‌اساس‌مطالعه.‌زايي‌هستند‌از‌کوه‌رسوبات‌پس‌ۀدوبار‌ۀشده‌حاصل‌چرخ‌پالئوسن‌مطالعه‌يها‌سنگ‌ماسه‌دهد‌نشان‌مي‌‌

‌موقع ‌قاره‌مطالعه‌يها‌سنگ‌ماسه‌يکينتکتو‌تيژئوشيميايي، ‌حاشيه ‌احتماالً ‌فعال‌است‌يا‌شده ‌‌CIAهوازدگي‌شيميايي‌‌يها‌انديس. ‌PIAو

ژئوشيميايي‌‌،يهاي‌پتروگراف‌داده.‌منشأ‌هستند‌ۀدر‌ناحي‌اديشرايط‌هوازدگي‌متوسط‌تا‌ز‌ۀدهند‌نشانبرش‌‌نيهاي‌ا‌سنگ‌شده‌براي‌ماسه‌محاسبه

.‌دهند‌يها‌نشان‌م‌سنگ‌‌ماسه‌نيشدن‌ا‌را‌در‌زمان‌نهشته‌خشک‌مهيوهوايي‌ن‌در‌زمان‌پالئوسن‌شرايط‌آب‌طقهمن‌ۀنيريد‌ييايجغراف‌يها‌و‌نقشه

‌رجنديپالئوسن،‌شمال‌ب‌يتوال‌،يميژئوش‌،يبرخاستگاه،‌پتروگراف‌:کلیدی های واژه

13700019110:‌نويسندۀ‌مسؤول‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌Email: [email protected]‌

Copyright©2018, University of Isfahan. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons

Attribution License (http://creativecommons.org/licenses/BY-NC-ND/4.0), which permits others to download this work and share it

with others as long as they credit it, but they can’t change it in any way or use it commercially.

7931ان تابستم، دو، شماره 17م، شماره پياپيچهارو شناسي، سال سي نگاري و رسوب هاي چينه پژوهش‌11

‌مقدمه

‌و‌شناسیي‌رسیوبات‌‌‌شامل‌تفسير‌منشأ‌سنگ‌ۀ‌برخاستگاهمطالع .Nagarajan et al)اسیت‌‌‌سيليسیي‌آواري‌‌هاي‌رسوبي‌يا‌سنگ

هاي‌سيليسي‌آواري‌از‌عواملي‌مانند‌نوع‌‌همواره‌نهشته.‌2017)

ونقییل،‌‌هییوازدگي،‌مسییافت‌حمییل‌‌وهییوا،‌آب‌سیینگ‌منشییأ،

گیذاري‌تیأرير‌‌‌‌از‌رسیوب‌‌ندي‌و‌تغييرات‌دياژنزي‌پسوبل‌پستي .VonEynatten 2003; Jin et al. 2006; Gabo et al)پذيرنید‌‌‌میي‌

(2009; Nagarajan et al. 2017.رسیوبات‌يیا‌‌‌‌برخاستگاهمطالعۀ‌‌شناسي‌‌هاي‌رسوبي‌بر‌اساس‌ترکيب‌ژئوشيميايي‌و‌کاني‌سنگ

‌امکان ‌موقعيت‌ميان‌رابطۀ‌بسياري‌پژوهشگران.‌پذير‌است‌آنها

‌آواري‌سيليسیي‌‌هیاي‌‌نهشته‌ترکيب‌و‌برخاستگاه‌ساختي،‌زمين

;Dickinson and Suczek 1979براي‌نمونیه،‌)اند‌‌کرده‌بررسي‌را

Bhatia and Crook 1986; Cullers 1994; Armstrong - Altrin et

al. 2004; Jafarzadeh and Hosseini- Barzi 2008)‌.ژئوشیيمي‌‌رسییوبات‌سيليسییي‌آواري‌اتیعییاتي‌عناصیر‌اصییلي‌و‌فرعییي‌‌

شرايط‌هیوازدگي‌ديرينیه‌و‌موقعيیت‌‌‌‌‌دربارۀ‌انواع‌سنگ‌منشأ، Nesbitt and)دهید‌‌هاي‌رسیوبي‌ارائیه‌میي‌‌‌‌ساختي‌حوضه‌زمين

Young 1982; Cullers 1995; Armstrong –Altrin et al. 2004; Nagarajan et al. 2007a,b; Nagarajan et al. 2014; Armstrong-

Altrin et al. 2015)‌.شده‌بخشي‌از‌پهنۀ‌ساختاري‌‌منطقۀ‌مطالعه

شرق‌ايران‌در‌مجاورت‌حاشیيۀ‌شیمال‌بیاختري‌بلیوت‌لیوت‌‌‌‌‌‌

سیاختاري‌‌‌-هاي‌رسیوبي‌‌بندي‌پهنه‌اين‌بخش‌در‌تقسيم.‌است

ايران‌با‌عنوان‌حوضۀ‌فليشیي‌خیاور‌ايیران‌نیام‌گرفتیه‌اسیت‌‌‌‌‌‌‌(Aghanabati 2004)ريختگیي‌‌‌هیم‌‌به‌و‌دسترسي‌علت‌نبود‌به‌و‌

‌در‌شناسیي‌‌زمیين‌‌هاي‌کشور،‌پيشينۀ‌مطالعه‌شرق‌شناسي‌مينز

‌از‌کرتاسیه‌‌تر‌قديمي‌هاي‌سنگ‌.اندت‌است‌ايران‌از‌بخش‌اين .Stoecklin et al )ندارند‌‌رخنمون‌ايران‌شرق‌فليشي‌حوضۀ‌در

‌از‌بيرجنید‌‌ناحيیۀ‌‌در‌پالئوژن‌رسوبي‌هاي‌سنگ‌تشکيل(.‌1972

شیده‌‌‌آغاز‌الراميد‌ييزا‌کوه‌فاز‌دنبال‌به‌ائوسن‌-پالئوسن‌زمانپايییان‌گرفتییه‌اسییت‌‌‌ميییاني‌ائوسیین‌اواخییر‌در‌سییرانجام‌و

(Aghanabati 2004) .دربییارۀ‌شییده‌هییاي‌انجییام‌هعمییده‌مطالعیی‌

‌هیاي‌‌بیه‌بررسیي‌‌‌شیمال‌بيرجنید‌‌‌ائوسن‌-‌هاي‌پالئوسن‌نهشته

محیدود‌شیده‌‌‌ها‌‌شناسي‌و‌تعيين‌سن‌با‌استفاده‌از‌فسيل‌فسيل

;Moetamedshariati and Raeisossadat 2005براي‌نمونه،) است

Zallaghizadeh et al. 2013; Mohammadi et al. 2015 .)‌

هیاي‌‌‌شناسي،‌پتروگرافي‌و‌ژئوشيمي‌نهشته‌هاي‌رسوب‌مطالعه

Fouladi)سيليسي‌آواري‌در‌اين‌منطقه‌بسيار‌محیدود‌هسیتند‌‌‌

(Talari 2017اي‌در‌اين‌زمينه‌در‌برش‌میدنظر‌‌‌و‌تاکنون‌مطالعه‌هیاي‌بيشیتر‌در‌ايین‌‌‌‌‌رو،‌انجام‌مطالعیه‌‌اين‌از‌انجام‌نشده‌است؛

هیاي‌پيشیين‌و‌بررسیي‌میوارد‌‌‌‌‌‌منظور‌تکميل‌مطالعیه‌‌منطقه‌به

هید ‌مطالعیۀ‌حاضیر،‌بررسیي‌‌‌‌‌.‌رسید‌‌يادشده‌الزم‌به‌نظر‌مي

هاي‌پالئوسین‌‌‌سنگ‌هاي‌پتروگرافي‌و‌ژئوشيميايي‌ماسه‌ويژگي

منظور‌تعيين‌سنگ‌منشأ،‌موقعيت‌تکتونيکي‌و‌‌شمال‌بيرجند‌به

‌.وهواي‌ديرينه‌است‌ط‌آبشراي‌

شده شناسی ناحیۀ مطالعه موقعیت زمینبنیدي‌سیاختاري‌در‌زون‌‌‌‌تقسیيم‌‌شیده‌ازنظیر‌‌‌مطالعیه‌ۀ‌محدود

‌درز‌زمییينيییا‌زون‌‌(Aghanabati 2004)فليشییي‌شییرق‌ايییران‌و‌‌Tirrul.‌واقع‌شده‌است(‌Tirrul et al. 1983)‌(SSZ)‌7سيستان

‌رار‌ايین‌پهنیه‌‌‌شناسیي‌د‌‌هاي‌زمیين‌‌ترين‌بررسي‌همکاران‌مهم

در‌‌7399در‌سیال‌‌‌آنهیا‌‌هیاي‌‌مطالعیه‌‌حاصیل‌‌و‌اند‌دادهانجام‌

شده‌درز‌سيستان‌در‌شرق‌ايران‌منتشر‌‌زون‌زمين‌نام‌بااي‌‌مقاله

کمربنیدي‌‌‌شکل‌درز‌سيستان‌در‌شرق‌ايران‌به‌زون‌زمين‌.است

کيلیومتر‌امتیداد‌‌‌‌111جنوبي‌و‌تول‌بیيش‌از‌‌‌-با‌روند‌شمالياي‌‌شين‌تا‌پالئوسن‌بين‌دو‌بلوت‌قیاره‌پي‌ۀدارد‌و‌از‌زمان‌کرتاس

Tirrul)‌لوت‌در‌غرب‌و‌بلوت‌افغان‌در‌شرق‌قرار‌داشته‌است

(et al. 1983‌(7شییکل‌‌.)يییک‌مجموعییه‌‌‌يادشییده،‌در‌زونشیدن‌اقيیانوس‌نئیوتتيس‌‌‌‌‌عنوان‌شیاهدي‌از‌بسیته‌‌‌فرورانش‌به

برخیورد‌‌علت‌‌به‌پيشين‌تا‌پالئوسن‌ۀسمت‌شمال‌تي‌کرتاس‌به

Tirrul)افغان‌وجود‌دارد‌‌ۀرکزي‌و‌ميکروقاربلوت‌لوت‌ايران‌م

(et al. 1983‌.ۀ‌يافت‌شکل‌تغيير‌ۀبرافزايند‌گوۀSSZتي‌تخريیب‌‌‌

‌اسیت‌‌اقيانوسي‌نئوتتيس‌کوچک‌جايگزين‌شدهۀ‌يک‌حوض‌با

‌يندر‌ا‌؛(Tirrul et al. 1983)‌شود‌ميکه‌اقيانوس‌سيستان‌ناميده‌و‌‌ته‌اسی‌رابطه،‌بلوت‌لوت‌در‌پليت‌ايران‌مرکزي‌واقیع‌شید‌‌

.‌شیود‌‌زون‌اقيانوس‌سيستان‌از‌بلوت‌افغان‌جدا‌میي‌‌وسيلۀ‌به

دو‌‌يناسیت‌کیه‌بی‌‌‌‌يا‌يمانیده‌باق‌يها‌از‌حوضه‌يکيزون‌‌ينا

و‌مهیاجرت‌‌‌يکيبرخیورد‌تکتیون‌‌‌يجیۀ‌در‌نت‌يکروقارهقطعه‌م

1 Sistan Suture Zone: SSZ

‌17 نهيريد‌يوهوا‌آب‌طيو‌شرا‌يکيتکتون‌تيمنشأ،‌موقع‌يۀناح‌نييکاربرد‌آن‌در‌تع:‌يخراسان‌جنوب‌رجند،يپالئوسن‌شمال‌ب‌يها‌سنگ‌ماسه‌يميو‌ژئوش‌يپتروگراف

Brocker et)سمت‌بلوت‌افغان‌واقع‌شده‌است‌‌بلوت‌لوت‌به

(al. 2013‌.Tirrul et al. (1983)يستان‌را‌به‌درز‌س‌زون‌زمين‌

‌ۀگیو‌)رتوت‌‌-نه‌ۀمجموع:‌دو‌واحد‌اصلي‌تقسيم‌کرده‌استجلوي‌قوسي‌سفيدابه‌يیا‌‌‌ۀتا‌غرب‌و‌حوض(‌مینژۀ‌برافزايند

درز‌‌زون‌زمییينتکامییل‌تکتییونيکي‌.‌زون‌اقيییانوس‌سيسییتان

مینژهاي‌کرتاسیه‌‌‌ها‌و‌افيوليت‌گيري‌افيوليت‌با‌جاي‌سيستان

‌ۀهیاي‌کرتاسی‌‌‌شگیذاري‌فلیي‌‌‌رسوب‌باو‌سپس‌‌يابد‌ميادامه‌

Babazadeh and De Wever)‌شیود‌‌ائوسین‌دنبیال‌میي‌‌‌‌-پسين

2004; Fotoohi-Rad et al. 2009)‌.رتوت‌و‌نه‌‌ۀهر‌دو‌مجموع

شییده‌و‌‌هییاي‌دگرگییون‌‌مینژهییا،‌نهشییته‌‌شییامل‌افيوليییت‌

هیاي‌‌‌نهشیته‌‌،در‌زون‌اقيانوس‌سيستان.‌نشده‌هستند‌دگرگونه‌ناپيوسییتشییکل‌‌بییه(‌ماستريشییتين‌تییا‌ائوسیین‌‌)فليشییي‌

اي‌از‌‌د‌کیه‌نشیانه‌‌نپوشیان‌‌هیاي‌رتیوت‌و‌نیه‌را‌میي‌‌‌‌‌مجموعه

.Tirrul et al)‌شیود‌‌میي‌رفته‌موقعيت‌جلوي‌قوسي‌در‌نظر‌گ

1983; Bayet- Goll et al. 2016).‌

‌

‌وجود ه که در حد بین بلوک لوت و افغان ب درز سیستان یا زون زمین زون فلیش شرق ایرانموقعیت .aنمایی از -1شکل

(Tirrul et al. 1983اقتباس‌با‌تغييراتي‌از‌)رتوک و سفیدابه در آن -دو واحد اصلی نه. b ،آمده است‌

ائوسین‌در‌‌‌-هیاي‌سيليسیي‌آواري‌پالئوسین‌‌‌‌توالي‌نهشتهشناسیي‌داراي‌گسیترش،‌تنیوع‌و‌‌‌‌‌شیرق‌ايیران‌ازنظیر‌سینگ‌‌‌‌

‌‌41در‌شیده‌‌هبیرش‌مطالعی‌‌.‌ضخامت‌درخور‌تیوجهي‌اسیت‌‌

ي‌خییاور‌روسییتاي‌کيلییومتر‌0کيلییومتري‌شییمال‌بيرجنیید‌و‌

مشیهد‌‌‌-‌و‌جادۀ‌اصلي‌بيرجند‌(1شکل‌)‌فريزنوت‌قرار‌دارد

شناسیي‌‌‌در‌نقشۀ‌زمیين‌.‌ترين‌راه‌دستيابي‌به‌منطقه‌است‌مهم‌شیده‌‌،‌محدودۀ‌مطالعیه‌(Shahidi et al. 2000)روم‌‌7:711111

عییرش‌شییمالي‌90/11"‌99°‌17'تییا‌‌99°‌17'‌94/71"بییين‌قییرار‌‌ول‌شییرقيتیی‌03°‌11'‌91/01"تییا‌‌03°‌11'‌90/49"ومتر‌‌117فريزنوت‌با‌سن‌پالئوسن‌داراي‌ضخامت‌برش‌.‌دارد

واحیید‌(‌7)اي‌شییامل‌‌چينییه‌اسییت‌و‌از‌سییه‌واحیید‌سیینگ‌‌

سنگي‌مياني‌‌واحد‌ماسه(‌1)سنگي‌زيرين،‌‌ماسه‌-کنگلومرايي.‌(9شیکل‌‌)واحد‌کربناتي‌فوقاني‌تشکيل‌شیده‌اسیت‌‌‌(‌9)و‌

شییکل‌فرسايشییي‌روي‌مجموعییۀ‌‌بییه‌7کنگلومراهییاي‌واحیید‌

بیا‌میرزي‌‌‌‌9گيرند‌و‌در‌مرز‌بیااليي‌واحید‌‌‌‌افيوليتي‌قرار‌مي

واحیید‌.‌شییوند‌هییاي‌مییارن‌تبییديل‌مییي‌تییدريجي‌بییه‌نهشییته

متیر‌از‌‌‌31/94سنگي‌زيرين‌بیا‌ضیخامت‌‌‌‌ماسه‌-کنگلومراييهیاي‌‌‌سینگ‌‌اليه‌و‌ماسیه‌‌هاي‌کنگلومرايي‌ضخيم‌تناوب‌تبقه

.‌شیکل‌تشیکيل‌شیده‌اسیت‌‌‌‌‌اي‌تیا‌عدسیي‌‌‌اليۀ‌ورقیه‌‌متوسط

ميکتيک‌و‌غني‌از‌قطعیه‌‌‌نگلومرايي‌اين‌واحد‌پليهاي‌ک‌تبقه.‌انید‌‌هاي‌آن‌از‌مجموعۀ‌افيوليتي‌زيرين‌هستند‌و‌بيشتر‌قطعه

هیاي‌‌‌متیر‌از‌اليیه‌‌‌39/31سنگي‌مياني‌با‌ضخامت‌‌واحد‌ماسه


هاي‌مارني‌و‌آهکي‌تشکيل‌شده‌‌اليه‌سنگي‌همراه‌با‌ميان‌ماسه

از‌متیر‌ضیخامت‌دارد‌و‌‌‌‌77/93واحد‌کربناتي‌فوقاني‌.‌است

هاي‌میارني‌تشیکيل‌شیده‌‌‌‌‌اليه‌هاي‌آهکي‌همراه‌با‌ميان‌سنگ

‌(.4شکل‌)است‌

‌

‌ موقعیت جغرافیایی و راه های دسترسی به برش فریزنوک -2شکل

سنگی ماسه -واحد کنگلومرایی .A شده؛ شناسی برش مطالعه تصویر صحرایی واحدهای چینه -3شکل

(3واحد )واحد کربناته فوقانی .C، (2واحد )سنگی میانی واحد ماسه .B، (1واحد ) زیرین


‌ شده شناسی برش مطالعه ستون چینه -4شکل

‌

هیاي‌پالئوسین‌بیرش‌‌‌‌‌گیذاري‌نهشیته‌‌‌تفسير‌محيط‌رسوب

هیاي‌سینگي‌و‌بررسیي‌‌‌‌‌فريزنوت‌بر‌مبنیاي‌تفکيیک‌رخسیاره‌‌‌هاي‌پتروگرافي‌‌اي‌و‌ويژگي‌تغييرات‌عمودي‌و‌جانبي‌رخساره

اي‌‌ين‌توالي‌در‌دو‌محيط‌قیاره‌هاي‌ا‌رخساره.‌انجام‌شده‌است

هیاي‌سيليسیي‌آواري‌‌‌‌نهشته.‌اند‌و‌دريايي‌بر‌جاي‌گذاشته‌شده

بريیده‌و‌‌‌اي‌بريیده‌‌در‌سيستم‌رودخانیه‌(‌مطالعۀ‌حاضر)اي‌‌قارهکربناتیۀ‌دريیايي‌بیرش‌يادشیده‌‌‌‌‌‌-هیاي‌سيليسیي‌آواري‌‌‌نهشته

انید‌‌‌اي‌از‌نیوع‌رمین‌نهشیته‌شیده‌‌‌‌‌فرم‌کربناتیه‌‌احتماالً‌در‌پلت


(Zallaghizadeh et al. 2013).‌

‌

‌مطالعه روش

شیده‌‌‌نمونیۀ‌سینگي‌از‌تیوالي‌مطالعیه‌‌‌‌‌31مطالعۀ‌حاضر،‌تعداد‌‌در

هیاي‌‌‌سینگي‌بیر‌اسیاس‌ويژگیي‌‌‌‌‌هاي‌ماسیه‌‌نمونه.‌آوري‌شد‌جمع

نبودن‌و‌پوشش‌کامل‌ضیخامت‌تیوالي‌میدنظر‌‌‌‌‌پتروگرافي،‌هوازدهسینگي‌‌‌نمونیۀ‌ماسیه‌‌‌90هیاي‌سیازندۀ‌‌‌‌ترکيب‌دانه.‌انتخاب‌شدند

-Gazziاي‌‌بییه‌روش‌شییمارش‌نقطییه‌(‌يییل‌مییودالوتحل‌تجزيییه)

Dickinson‌(Gazzi 1966; Dickinson 1970; Ingersoll et al. 1984;

Zuffa 1985)هیا‌بیر‌مبنیاي‌روش‌‌‌‌‌بندي‌انواع‌دانه‌تبقه‌.شدبررسي‌‌

Dickinson (1985)هیاي‌اصیلي‌بیر‌‌‌‌‌دانیه‌.‌(7جیدول‌‌)انجام‌شد‌‌

وپي‌شمارش‌در‌هیر‌مقطیع‌نیازت‌ميکروسیک‌‌‌‌‌901تا‌‌911اساس‌وتحليیل‌میودال‌کیه‌از‌شیمارش‌‌‌‌‌‌هاي‌تجزيیه‌‌شمارش‌شدند؛‌داده

‌‌9و‌‌1هیاي‌‌جیدول‌‌هاي‌چارچوب‌محاسبه‌شدند‌در‌اي‌دانه‌نقطه

Folk)بنیدي‌‌‌هیا‌از‌تبقیه‌‌‌سینگ‌‌گذاري‌ماسه‌نامبراي‌.‌اند‌ارائه‌شده

عناصر‌اصیلي‌‌)هاي‌ژئوشيميايي‌‌وتحليل‌تجزيه.‌استفاده‌شد‌(1980

بیه‌‌(‌هیاي‌ريزدانیه‌‌‌سینگ‌‌ماسیه‌)‌نمونه‌70(‌و‌برخي‌عناصر‌فرعيهیاي‌فشیرده‌و‌‌‌‌‌روي‌قرص‌(XRF)روش‌فلورسانس‌اشعه‌ايکس‌

در‌آزمايشگاه‌شیرکت‌آمتیيس‌‌‌‌Ahmedali (1989)بر‌مبناي‌روش‌

Philips PW (Uniquant- Software)دسیتگاه‌بیا‌‌‌(مشیهد‌)شیرق‌‌

XRF Spectrometerافیییزار‌‌و‌نیییرم‌And X40انجیییام‌شییید‌‌

وتحليل‌اکسيدهاي‌اصیلي‌بيشیتر‌‌‌‌دقت‌تجزيه(.‌‌0و‌‌4هاي‌ولجد)

.‌درصید‌بیود‌‌‌1درصد‌و‌خطاي‌نسبي‌عناصر‌اصلي‌کمتیر‌از‌‌‌0از‌از‌وزن‌کل‌نمونیه‌‌‌(Loss On Ignition: LOI)فقدان‌در‌ارر‌اشتعال‌

‌1میدت‌‌‌گراد‌به‌درجۀ‌سانتي‌7111حرارت‌‌از‌احتراق‌در‌درجه‌پس

بيیان‌‌‌Fe2O3شیکل‌‌‌اين،‌آهن‌کل‌بیه‌‌بر‌‌ساعت‌محاسبه‌شد؛‌عیوه‌.شد

شده در مطالعۀ حاضر و نمودارهای استفاده ها رفته در جدول کار های اختصاری به نشانه -1جدول

Non undulouse monocrystalline quartz. Qm non

Undulouse monocrystalline quartz. Qm un Qp>3 crystal units per grain. Qp>3 Qp2-3 crystal units per grain.‌ Qp2-3 Monocrystalline quartz (Qm non+Qm un). Qm Polycrystalline quartz (Qp2-3+Qp>3). Qp Total quartzose grains (Qm+Qp). Qt or Q Total feldespar grains.‌ F Sedimentary rock fragments. Ls Volcanic-metavolcanic rock fragments. Lv Metamorphic rock fragments. Lm Metavolcanic rock fragments. Lvm Metasedimentary rock fragments. Lsm Unstable siliciclastic lithic fragment (volcanic+sedimentary and Metasedimentary) L Total siliciclastic lithic fragments (L+Qp). Lt Total unstable rock fragments and chert used for Folk (1980) classification.‌ RF

پتروگرافی

‌هییاي‌روش‌برخاسییتگاهي‌کییه‌بییا‌اسییتفاده‌از‌هییاي‌مطالعییه‌در

رسیوبات‌بیا‌‌‌‌منشأ‌سنگ‌هاي‌شوند‌ويژگي‌مي‌انجام‌پتروگرافي

Pettijohn)شوند‌‌بافتي‌بررسي‌مي‌و‌ترکيبي‌استفاده‌از‌شواهد

et al. 1987)‌.هیاي‌‌هاي‌ميکروسیکوپي‌دقيیر‌روي‌دانیه‌‌‌‌مطالعه‌

‌،(Pittman 1970)هیا‌‌‌فلدسپات‌،‌انواع(Basu et al. 1975)کوارتز‌

سینگين‌‌‌هیاي‌‌کیاني‌‌و(‌Pettijohn et al. 1987)هیا‌‌‌سینگ‌‌خیرده‌

(Morton 1985)هستند‌هاي‌متداول‌پتروگرافي‌ازجمله‌روش‌.‌

هیا‌بیين‌‌‌‌انیدازۀ‌دانیه‌‌)درشت‌‌دانه‌تا‌ريز‌دانه‌هاي‌سنگ‌ماسه

شیده‌داراي‌‌‌مطالعیه‌‌واليتی‌(‌متر‌متغير‌است‌ميلي‌34/1تا‌‌13/1

‌تیا‌‌ضیعي ‌‌جورشیدگي‌‌شیده‌بیا‌‌‌گرد‌‌دار‌تا‌نيمه‌هاي‌زوايه‌ذره

‌ترکيییب‌ديییدگاه‌از‌شییده‌هییاي‌مطالعییه‌نمونییه.‌هسییتند‌خییوب

(‌(Q52.9, F7.3, RF39.8ليتارنايییت‌‌(Folk 1980)شناسییي‌‌کییاني

هیا‌‌‌سینگ‌‌ماسیه‌‌در‌ايین‌‌کیوارتز‌.‌(‌1جدول‌و‌‌0شکل)‌هستند


با‌خاموشي‌مستقيم‌و‌به‌‌)ونيکيپلوت(بلوري‌‌تک‌شکل‌به‌بيشتر

(‌<0خاموشیي‌میوجي‌ضیعي ‌‌‌‌)مقدار‌کمتر‌خاموشي‌موجي‌

از‌(‌تبلور‌مجیدد‌و‌کشیيده‌‌)‌چندبلوري‌همچنين‌و‌(B1شکل‌)

‌ديیده‌‌(Qp>3)دانیه‌‌‌9نوع‌کوارتزهیاي‌چنیدبلور‌بیا‌بیيش‌از‌‌‌‌‌

‌فراواني‌ترتيب‌به‌ها‌سنگ‌خرده‌(.‌B1و‌A1هاي‌‌شکل)شود‌‌مي

سنگي،‌سيلتستوني،‌چرتیي‌‌‌ماسه)رسوبي‌‌هاي‌سنگ‌خرده‌شامل

و‌(‌آنیدزيتي‌و‌افيییوليتي‌)سیینگ‌آتشفشیاني‌‌‌خیرده‌‌،(و‌کربناتیه‌

‌تا‌‌C1و‌‌A1هاي‌شکل)هستند‌(‌اسليتي(دگرگوني‌‌سنگ‌خرده

F1.)نسبت‌بیه‌کیوارتز‌‌‌‌ها‌فلدسپاتها،‌فراواني‌‌در‌بيشتر‌نمونه‌

اسیت‌و‌فراوانیي‌پیژيیوکیز‌نسیبت‌بیه‌‌‌‌‌‌‌سنگ‌کمتیر‌‌و‌خرده

ميکیروکلين‌بیه‌‌‌‌.(‌F1شیکل‌)ر‌بيشتر‌اسیت‌‌دا‌فلدسپات‌پتاسيم

شیود‌‌‌میي‌‌ديده‌ها‌در‌نمونه(‌درصد‌7کمتر‌از‌)مقدار‌بسيار‌کم‌

،‌گیکونيیت‌و‌زيرکیان‌بیا‌‌‌‌هاي‌اپیک،‌ميکیا‌‌‌کاني‌.(‌A1شکل)

دهنیدۀ‌ايین‌‌‌‌درصید‌ديگیر‌اجیزاي‌تشیکيل‌‌‌‌‌7فراواني‌کمتر‌از‌

هیا‌‌‌سینگ‌‌اين‌ماسه‌(.‌E1تا‌‌C1هاي‌شکل)ها‌هستند‌‌سنگ‌ماسه

هیا‌بیا‌‌‌‌کس‌رسي‌هستند‌و‌فضاي‌خیالي‌بیين‌دانیه‌‌‌بدون‌ماتري

شییکل‌مییوزائيکي‌دروزي،‌بلییوکي‌و‌‌‌‌بییه)سییيمان‌کربناتییه‌‌

‌مي(‌پويکيلوتوپيک ‌اسیاس‌‌بیر‌‌و‌بافتي‌بلوغ‌ديدگاه‌از.‌شود‌پر

‌بلیوغ‌‌هیا،‌‌دانه‌شدگي‌گرد‌و‌جورشدگي‌ماتريکسي،‌رس‌ميزان

.است‌بالغ‌تا‌بالغ‌نبمه‌شده‌مطالعه‌هاي‌سنگ‌ماسه‌بافتي

؛ بیشتر (Folk 1980)ها سنگ بندی ترکیبی ماسه نمودار طبقه -5شکل

محدودۀ لیتارنایت و یک نمونه در محدودۀ شده در های مطالعه نمونه

.گیرند لیتارنایت قرار می ساب

هییاي‌‌بلییور‌پلوتییونيکي‌در‌نمونییه‌هییاي‌کییوارتز‌تییک‌دانییه

احتمیاالً‌‌)هیاي‌آذريین‌نفیوذي‌‌‌‌‌شده‌مؤيد‌وجود‌سینگ‌‌مطالعه

کیه‌وجیود‌‌‌‌حیالي‌‌در‌ناحيۀ‌منشأ‌رسوبات‌هسیتند؛‌در‌(‌گرانيتي

بلور‌با‌خاموشي‌مستقيم‌تا‌موجي‌ضیعي ‌‌‌هاي‌کوارتز‌تک‌دانه

بلییور‌تبلییور‌مجییدد‌و‌کشییيده‌همییراه‌بییا‌‌‌و‌کوارتزهییاي‌چنیید

هیاي‌‌‌دهنیدۀ‌حضیور‌سینگ‌‌‌‌هیاي‌دگرگیوني‌نشیان‌‌‌‌سنگ‌خرده

هیاي‌آذريین‌نفیوذي‌در‌ناحيیۀ‌منشیأ‌‌‌‌‌‌‌دگرگوني‌همراه‌با‌سنگ

‌هیاي‌‌دانیه‌‌انیواع‌‌هاي‌پتروگرافي،‌مطالعه‌نتايج‌بر‌اساس.‌است

بلیور‌در‌برابیر‌‌‌‌کوارتز‌و‌اسیتفاده‌از‌درصید‌کوارتزهیاي‌چنید‌‌‌‌

‌بلور‌داراي‌خاموشي‌مستقيم‌و‌موجي‌ضیعي ،‌‌کوارتزهاي‌تک

.Basu et alنمیودار‌دو‌ملللیي‌‌‌‌در‌شیده‌‌مطالعه‌هاي‌سنگ‌ماسه

ر‌دو‌و‌در‌نمیودا‌‌پلوتیونيکي‌‌منشیأ‌‌سنگدر‌محدودۀ‌‌(1975)

‌گنايسیي‌‌منشأ‌سنگ‌در‌محدودۀ‌Tortosa et al. (1991)لي‌ملل

؛‌همچنییين‌وجییود‌(‌b1و‌‌a1هییاي‌شییکل)گيرنیید‌‌قییرار‌مییي

هاي‌پريیدوتيتي‌از‌مجموعیه‌‌‌‌خرده)هاي‌آتشفشاني‌‌سنگ‌خرده

،‌پیژيیوکیز‌و‌کیاني‌‌‌(هیاي‌آنیدزيتي‌‌‌افيوليتي‌زيرين‌و‌خیرده‌

‌را‌براي‌ايین‌(‌نفوذي‌و‌ولکانيکي)سنگين‌زيرکان‌منشأ‌آذرين‌

هیاي‌‌‌سینگ‌‌فراوانیي‌زيیاد‌خیرده‌‌‌.‌کند‌ها‌پيشنهاد‌مي‌سنگ‌ماسه

سنگي،‌سيلتستوني،‌چرتي‌و‌کربناته‌در‌ايین‌‌‌رسوبي‌مانند‌ماسه

هیاي‌‌‌هاي‌سنگ‌منشأ‌رسوبي‌همراه‌بیا‌سینگ‌‌‌ها‌از‌نشانه‌نمونه

شیکل‌‌)‌‌Weltje (1994)رآذرين‌و‌دگرگوني‌اسیت‌کیه‌نمیودا‌‌‌

يیب‌ليتارنیايتي‌‌‌بیه‌ترک‌‌توجیه‌‌بیا‌.‌کنید‌‌نيز‌آن‌را‌تأييید‌میي‌‌(‌70

هیاي‌رسیوبي‌‌‌‌شده‌و‌فراواني‌زياد‌خیرده‌‌هاي‌مطالعه‌سنگ‌ماسه

‌رسید‌فرسیايش‌‌‌میي‌‌نظیر‌‌هیاي‌چرتیي‌بیه‌‌‌‌سینگ‌‌ويژه‌خرده‌به

بيشیترين‌نقیش‌را‌در‌تشیکيل‌‌‌‌‌تیر‌‌رسیوبي‌قیديمي‌‌‌هاي‌نهشته

Dickinsonبراي‌نمونه،‌)است‌‌هاي‌اين‌منطقه‌داشته‌سنگ‌‌ماسه

1985; Morton 1985; Osae et al. 2006.)‌

‌


کریستالین تبلور مجدد کوارتز پلی. Aشده؛ های مطالعه سنگ از اجزای ماسه (XPLنور )پالریزان تصاویر میکروسکوپ -6شکل(RQ) خرده کربناته ،(Ca) و میکروکلین(Mic) ،B . کوارتز مونوکریستالین پلوتونیکی(Pl) کریستالین کشیده و کوارتز پلی(StQ) ،

C . خرده سیلستونی(Sil) خرده چرتی ،(Ch) ،زیرکان (Zr) و خرده کربناتهCa)) ،D .سنگی خرده ماسه(Sa) کانی اپک ،(Op)،E . .(Gl)، گالکونیت (Pla)، پالژیوکالز (Vo)، خرده ولکانیکی ((Ortدار فلدسپات پتاسیم. F،(Sl)، خرده دگرگونی (Mic)میکا

‌

مودالوتحلیل تجزیه

شییده‌روي‌‌هییاي‌مطالعییه‌سیینگ‌شییماري‌ماسییه‌نتییايج‌دانییه

‌(b9شیییکل‌)‌QtFLو‌‌(a9شیییکل‌)‌‌QmFLtنمودارهیییاي

(Dickinson et al. 1983)زايیي‌بیا‌چرخیۀ‌‌‌‌‌کیوه‌‌در‌محیدودۀ‌‌

‌ديیده‌‌(1)در‌جیدول‌‌‌کیه‌‌تیور‌‌همان.‌گيرند‌مي‌مجدد‌قرار

رسوبي‌داراي‌فراواني‌زيادي‌نسبت‌‌هاي‌سنگ‌شود‌خرده‌مي

ني‌دگرگیو‌‌هیاي‌‌سنگ‌خرده‌و‌آتشفشاني‌هاي‌سنگ‌به‌خرده

ترکيیب‌کیوارتز‌و‌ليتيیک‌‌‌‌‌.انید‌‌شیده‌‌هیاي‌مطالعیه‌‌‌در‌نمونه


درصید‌‌‌ها‌و‌فلدسپات‌کم‌شده،‌مقدار‌هاي‌مطالعه‌سنگ‌ماسه

بییه‌‌نسییبت‌رسییوبي‌هییاي‌سیینگ‌خییرده‌بيشییتر‌فراوانییي

منییاتر‌تکتییونيکي‌‌آتشفشییاني‌احتمییاالً‌هییاي‌سیینگ‌خییرده

‌QpLvLsکننیید‌کییه‌نمییودار‌‌‌‌مییي‌پيشیینهاد‌را‌برخییوردي

Dickinson et al. (1983)‌(شیکل‌‌C9)شیده‌بیراي‌‌‌‌رسیم‌‌

‌.کند‌سنگي‌نيز‌آن‌را‌تأييد‌مي‌هاي‌ماسه‌‌نمونه

شده مطالعه های سنگ ماسه دهندۀ تشکیل اجزای شماری دانه نتایج -2 جدول

SUM Carbonate Cements

Opaque m. Heavy m. Mica MRF VRF silt sand carb chert P K Qp Qm un

Qm non

Sample N.

350 57 4 3 3 17 4 11 42 30 22 13 8 10 12 114 F4‌349 56 5 3 3 4 4 19 25 58 10 2 8 21 12 119 F6‌350 52 6 3 3 7 11 9 25 58 22 3 4 25 8 114 F9

350 35 7 3 3 10 14 30 40 22 18 5 9 28 6 120 F11

350 49 5 0 3 10 0 22 25 55 20 3 4 21 10 123 F13

350 34 14 1 2 6 3 48 30 28 20 7 7 24 10 116 F14

350 35 10 0 1 10 14 37 15 33 28 7 10 28 10 112 F15

347 33 17 0 1 14 3 30 15 37 26 7 14 21 10 119 F16

331 29 13 1 3 13 6 30 26 23 16 9 14 26 10 112 F17

302 45 3 1 1 12 6 32 15 30 19 7 8 12 5 106 F19

300 34 6 1 1 15 3 32 14 30 26 7 8 6 10 107 F20

304 31 6 1 1 18 1 32 16 31 17 7 11 12 10 110 F21

302 36 9 1 1 12 9 31 18 20 18 7 11 24 10 95 F23

300 45 6 1 1 9 12 30 15 20 18 7 11 11 11 103 F24

303 30 15 1 1 15 3 30 13 18 20 8 10 18 11 109 F25

300 37 6 1 1 15 9 30 20 16 18 7 8 24 10 98 F26

299 44 3 1 1 12 9 28 18 14 22 7 8 18 5 109 F27

302 54 7 1 1 5 6 27 22 14 18 5 7 15 10 110 F28

299 42 9 1 1 6 9 22 18 41 15 3 6 18 10 98 F30

299 33 12 1 1 11 3 22 9 18 35 4 9 12 10 119 F31

297 39 6 1 1 10 9 8 18 16 33 3 9 15 10 119 F32

300 36 3 1 1 8 2 22 8 27 30 2 8 14 10 128 F33

304 40 11 1 1 13 7 23 8 14 30 2 7 15 10 122 F34

301 45 6 1 1 10 5 24 8 16 33 2 10 14 14 112 F35

295 42 8 1 1 12 5 27 22 16 14 3 10 17 10 107 F38

301 54 6 1 1 5 10 16 10 21 33 3 6 21 8 106 F39

348 70 7 0 0 2 14 47 17 14 20 3 8 17 10 119 F40

347 68 7 0 0 6 14 45 17 22 10 3 1 21 13 120 F41

349 87 6 0 1 3 6 41 18 22 14 4 6 18 13 110 F46

343 105 6 1 1 2 4 26 16 18 20 4 7 14 13 106 F48

346 73 2 0 0 1 24 16 28 47 11 6 13 19 10 96 F50

352 28 3 0 1 7 10 30 22 109 11 6 12 25 10 78 F51

350 88 25 0 0 0 2 5 10 33 22 6 15 8 20 116 F52

303 49 16 0 1 0 2 4 14 30 15 7 15 9 18 123 F54

298 51 18 0 1 0 1 4 4 36 10 7 16 12 17 121 F58


سنگی منطقۀ فریزنوک های ماسه نمونهدهندۀ درصد فراوانی اجزای تشکیل -3جدول

Lt=Qp+L L=Lvm+Lsm Lm Lv Ls Silt Sand Carb Chert F P K Qt Qp>3 Qm

un

Qm

non

Sample

N.

38.5 35.7 4.8 1.1 29.8 3.1 12.0 8.5 6.2 6.0 3.7 2.3 38.7 2.8 3.4 32.5 F4

34.9 34.1 1.1 1.1 31.9 5.4 7.1 16.6 2.8 1.1 0.5 0.6 38.3 0.8 3.4 34.1 F6

44.5 37.4 2 3.1 32.3 2.5 7.1 16.5 6.2 1.9 0.8 1.1 41.9 7.1 2.3 32.5 F9

46.0 38.0 2.8 4.0 31.2 8.5 11.4 6.2 5.1 3.9 1.4 2.5 43.9 8.0 1.7 34.2 F11

43.5 37.5 2.8 0.0 34.7 6.2 7.1 15.7 5.7 1.9 0.8 1.1 43.9 6.0 2.8 35.1 F13

45.2 38.4 1.7 0.8 35.9 13.7 8.5 8.0 5.7 4.0 2.0 2.0 42.7 6.8 2.8 33.1 F14

46.9 38.9 2.8 4.0 32.1 10.5 4.2 9.4 8.0 4.8 2.0 2.8 42.8 8.0 2.8 32.0 F15

41.9 35.8 4.0 0.8 31.0 8.6 4.3 10.6 7.5 6.0 2.0 4.0 43.1 6.1 2.8 34.2 F16

42.1 34.3 3.9 1.8 28.6 9.1 7.8 6.9 4.8 6.9 2.7 4.2 44.6 7.8 3.0 33.8 F17

41.3 37.4 3.9 1.9 31.6 10.5 4.9 9.9 6.3 4.9 2.3 2.6 40.7 3.9 1.7 35.1 F19

41.8 39.8 5.0 1.0 33.8 10.6 4.6 10.0 8.6 4.9 2.3 2.6 40.9 2.0 3.3 35.6 F20

41.5 37.6 5.9 0.3 31.4 10.5 5.2 10.2 5.5 5.9 2.3 3.6 43.2 3.9 3.2 36.1 F21

43.3 35.4 3.9 2.9 28.6 10.2 5.9 6.6 5.9 5.9 2.3 3.6 42.6 7.9 3.3 31.4 F23

38.2 34.6 3.0 4.0 27.6 10.0 5.0 6.6 6.0 5.9 2.3 3.6 41.5 3.6 3.6 34.3 F24

38.4 32.5 4.9 0.9 26.7 9.9 4.3 5.9 6.6 5.9 2.6 3.3 45.6 5.9 3.6 36.1 F25

43.9 35.9 5.0 3.0 27.9 10.0 6.6 5.3 6.0 4.9 2.3 2.6 43.9 8.0 3.3 32.6 F26

40.2 34.2 4.0 3.0 27.2 9.3 6.0 4.6 7.3 4.9 2.3 2.6 44.0 6.0 1.6 36.4 F27

35.3 30.4 1.9 1.9 26.6 8.9 7.2 4.6 5.9 3.9 1.6 2.3 44.6 4.9 3.3 36.4 F28

43.0 37.0 2.0 3.0 32.0 7.3 6.0 13.7 5.0 3.0 1.0 2.0 42.0 6.0 3.3 32.7 F30

36.7 32.7 3.7 1.0 28.0 7.3 3.0 6.0 11.7 4.3 1.3 3.0 47.0 4.0 3.3 39.7 F31

35.7 20.7 0.3 3.4 17.0 3.0 2.6 6.1 5.3 4.0 1.0 3.0 48.5 5.1 3.3 40.1 F32

36.7 32.1 2.6 0.6 28.9 7.3 2.6 9.0 10.0 3.2 0.6 2.6 50.5 4.6 3.3 42.6 F33

28.4 23.5 4.2 2.3 17.0 2.3 7.5 2.6 4.6 2.9 0.6 2.3 48.2 4.9 3.2 40.1 F34

36.2 31.6 3.3 1.6 26.7 7.9 2.6 5.3 10.9 3.9 0.6 3.3 46.4 4.6 4.6 37.2 F35

36.8 31.1 4.1 1.6 25.4 9.1 7.4 5.4 3.5 4.3 1.0 3.3 45.2 5.7 3.3 36.2 F38

38.2 31.3 1.6 3.3 26.4 5.3 3.3 6.9 10.9 2.8 0.9 1.9 44.7 6.9 2.6 35.2 F39

37.3 32.5 0.5 4.0 28.0 13.5 4.8 4.0 5.7 3.0 0.8 2.2 41.7 4.8 2.8 34.1 F40

38.6 32.5 1.7 4.0 26.8 12.9 4.8 6.3 2.8 1.0 0.8 0.2 44.3 6.1 3.7 34.5 F41

34.7 29.6 0.8 1.7 27.1 11.7 5.1 6.3 4.0 2.8 1.1 1.7 40.3 5.1 3.7 31.5 F46

28.9 24.8 0.5 1.2 23.1 7.5 4.6 5.2 5.8 3.1 1.1 2.0 38.7 4.1 3.7 30.9 F48

41.8 36.4 0.2 6.9 29.3 4.6 8.1 13.5 3.1 5.4 1.7 3.7 35.9 5.4 2.8 27.7 F50

57.4 50.3 1.9 2.8 45.6 8.5 6.2 30.9 3.1 5.1 1.7 3.4 32.0 7.1 2.8 22.1 F51

22.5 20.3 0.0 0.5 19.8 1.4 2.8 9.4 6.2 5.9 1.7 4.2 41.0 2.2 5.7 33.1 F52

24.2 21.3 0.0 0.6 20.7 1.32 4.6 9.9 4.9 7.2 2.3 4.9 49.3 2.9 5.9 40.5 F54

22.3 18.3 0.0 0.3 18.0 1.3 1.3 12.1 3.3 7.6 2.3 5.3 50.3 4.0 5.7 40.6 F58


‌ منشأ سنگ Tortosa et al. (1991)نمودار .bپلوتونیکی و منشأ سنگ Basu et al. (1975)نمودار . a -7شکل

.دهد نشان می شده های مطالعه سنگ را برای ماسه گنایسی

‌در محدودۀ b .QtFLو Dickinson et al.، a .QmFLt (1983)مودال در نمودارهای لیوتحل هیتجزهای حاصل از داده -8شکل

.گیرند تراستی و درزه برخوردی قرار می - خورده در محدودۀ منبع کمربند چین c .QpLvLsزایی با چرخۀ مجدد و در نمودار کوه‌

نتایج ژئوشیمی

سنگي‌منطقۀ‌‌نمونۀ‌ماسه‌70نتايج‌تجزيۀ‌عناصر‌اصلي‌و‌فرعي‌

که‌‌تور‌‌همان.‌اند‌ارائه‌شده‌(0)‌و‌(4)‌هاي‌فريزنوت‌در‌جدول

سینگي‌‌‌هاي‌ماسیه‌‌شود‌در‌اين‌نمونه‌مشاهده‌مي‌(4)‌در‌جدول

تییا‌‌Al2O3‌(74/3،‌(درصیید‌17/11تییا‌‌49/01)‌SiO2مقییدار‌

‌MgO‌‌(47/7،‌(درصید‌‌90/1تا‌‌14/7)‌Na2O،‌(درصد‌93/77


‌Fe2O3‌(17/1،‌(درصید‌‌10/1تا‌‌97/7)K2O ،‌(درصد‌14/9تا‌

.‌در‌تغيير‌اسیت‌(‌درصد‌3/1تا‌‌31/1)‌CaOو‌‌(درصد‌99/0تا‌

در‌‌(P2O5و‌‌TiO2،‌MnO)‌مقییدار‌اکسییيدهاي‌عناصییر‌اصییلي

‌.استدرصد‌‌1درمجموع‌کمتر‌از‌‌يادشدههاي‌‌نمونه

‌اديزيی‌فريزنوت‌حاوي‌مقادير‌‌ۀسنگي‌منطق‌هاي‌ماسه‌هنمون

Ba‌(ppm‌491-19)‌ ،Cr‌(ppm‌793-11)‌ ،Cu‌(ppm‌019-

91)‌ ،Cl‌(ppm‌149-10)‌ ،Sr‌(ppm‌439-14)‌ ،Zr‌(ppm‌

174-09)‌،Zn‌( ppm911-09‌)مقیادير‌‌‌است‌وRb‌(ppm‌91-

04)‌ ،Ni‌(ppm‌01-73)‌ ،Co‌(ppm‌70-0)‌ ،Nb‌(ppm‌71-

1)‌ ،Ni‌(ppm‌01-73)‌ ،Th‌(ppm‌9-1)‌ ،Ce‌(ppm‌10-3)‌،

Pb‌(ppm‌91-71)‌ ،Y‌(ppm‌99-19‌)‌ ‌وMo‌(ppm‌71-1‌)و

U‌(ناچيز‌)(.0جدول‌)است‌‌شده‌کم‌هاي‌مطالعه‌نمونه‌بيشتردر‌‌

های برش فریزنوک سنگ ماسه( عناصر اصلی بر حسب درصد وزنی)عنصری لیوتحل هیتجزنتایج -4جدول

LOl PIA CIA Fe2O3 P2O5 CaO MnO TiO2 K2O MgO Na2O Al2O3 SiO2 Sample N. 11.12 75.04 69.88 3.38 0.06‌6.9‌0.08‌0.35‌1.57‌2.38‌1.51‌10.65‌61.92‌F4‌10.20 87.13 71.68 3.71 0.04‌4.39‌0.07‌0.34‌1.13‌2.95‌1.24‌9.14‌66.67‌F6‌9.3‌77.02 72.29 4.67‌0.05‌3.32‌0.05‌0.48‌1.31‌3.07‌1.42‌10.83‌65.40‌F11‌9.93‌77.09 72.55 4.83‌0.05‌4.02‌0.06‌0.45‌1.49‌3.24‌1.36‌11.13‌63.35‌F14‌9.35‌77.57 72.33 5.33‌0.06‌5.09‌0.06‌0.58‌1.38‌3.22‌1.32‌10.51‌63.00 F16

9.37‌72.87 68.59 4.33‌0.05‌2.96‌0.07‌0.47‌1.39‌2.22‌1.64‌10.20‌67.21 F19

10.14‌76.03 69.94 3.17‌0.07‌6.01‌0.06‌0.39‌1.99‌1.68‌1.56‌11.89‌62.93 F21

9.86‌75.5 70.28 4.35‌0.07‌4.97‌0.06‌0.43‌1.65‌2.68‌1.57‌11.33‌62.93 F24

10.03‌73.68 71.59 4.91‌0.05‌4.60‌0.05‌0.56‌1.30‌3.13‌1.49‌10.79‌62.98 F25

11.71‌73.08 67.04 2.71‌0.06‌6.48‌0.07‌0.26‌2.05‌1.46‌1.56‌10.52‌62.95 F27

10.21‌73.01 67.89 3.42‌0.06‌4.58‌0.06‌0.33‌1.93‌1.83‌1.82‌11.78‌63.80 F32

8.06‌72.75 65.62 3.78‌0.05‌5.54‌0.05‌0.36‌1.53‌2.04‌1.93‌10.29‌66.26 F34

12.25‌73.52 68.67 3.19‌0.06‌6.83‌0.06‌0.39‌1.61‌1.53‌1.64‌10.72‌61.61 F38

14.09‌73.5 68.89 3.06‌0.06‌5.63‌0.08‌0.35‌1.53‌1.41‌1.66‌10.74‌61.22 F41

14.10‌63.79 60.65 5.83‌0.09‌4.34‌0.12‌0.78‌1.91‌2.61‌2.35‌10.19‌57.43 F52

6 - - - 0.16‌1.3‌0.11‌1‌3.7‌2.2‌1.2‌18.9‌62.8 PAAS

0 - - - 0‌4.2‌0.08‌0.5‌3.4‌2.2‌3.9‌15.2‌66 UCC

رش فریزنوکهای ب سنگ ماسه( ppmعناصر فرعی بر حسب )عنصری لیوتحل هیتجزنتایج -5جدول

Mo Zn Zr Y V Sr Rb Pb Cl Ni Nb Cu Cr Co Ba Sample 6‌53‌73‌29‌56‌134‌66‌22‌153‌19‌4‌32‌101‌8‌106‌F4‌10‌278‌58‌24‌52‌74‌54‌20‌35‌50‌4‌302‌36‌9‌68‌F6‌8‌84‌107‌23‌65‌78‌62‌20‌84‌36‌7‌86‌32‌9‌140‌F11‌6‌90‌104‌26‌66‌115‌61‌22‌56‌24‌14‌66‌40‌11‌186‌F14‌7‌141‌60‌25‌80‌119‌59‌17‌81‌22‌6‌85‌77‌11‌228‌F16

12‌102‌81‌24‌65‌103‌61‌22‌50‌36‌11‌121‌48‌9‌176‌F19

10‌87‌102‌27‌54‌89‌80‌21‌74‌28‌4‌92‌34‌7‌204‌F21

9‌122‌91‌28‌63‌171‌67‌18‌99‌27‌4‌104‌64‌7‌180‌F24

8‌118‌150‌23‌75‌169‌59‌22‌37‌29‌4‌56‌66‌11‌177‌F25

10‌365‌72‌33‌41‌197‌79‌29‌51‌22‌7‌573‌71‌5‌200‌F27

9‌272‌80‌30‌51‌208‌74‌23‌91‌25‌5‌310‌27‌7‌225‌F32

8‌152‌79‌26‌55‌221‌70‌24‌121‌25‌1‌191‌47‌8‌190‌F34

8‌116‌89‌28‌55‌245‌67‌17‌25‌25‌0‌152‌41‌6‌184‌F38

7‌337‌82‌23‌54‌271‌67‌28‌243‌47‌5‌449‌28‌7‌81‌F41

8‌367‌214‌31‌93‌489‌70‌30‌96‌35‌16‌454‌139‌15‌430‌F47


‌

تعیییین ترکیییب، ناحیییۀ منشییأ و موقعیییت تکتییونیکی

هییای شییده بییا اسییتفاده از داده هییای مطالعییه سیینگ ماسییه

ژئوشیمیایی

‌هییاي‌روش‌بییر‌عیییوه‌اصییلي‌عناصییر‌ژئوشییيمي‌از‌اسییتفاده

‌و‌رسیوبي‌‌هیاي‌‌سنگ‌بندي‌تبقه‌در‌مودال‌تجزيۀ‌و‌پتروگرافي

Das et)است‌‌نابالغ‌مؤرر‌و‌بالغ‌رسوبات‌ميان‌تفکيک‌همچنين

(al. 2006‌.عناصیر‌‌ژئوشیيميايي‌‌هیاي‌‌تجزيه‌هاي‌بر‌اساس‌داده‌

‌Pettijohnنمیودار‌‌هاي‌برش‌فريزنوت‌روي‌سنگ‌ماسه‌اصلي،

et al. (1987)‌(‌3شکل)گيرنید‌‌‌در‌محدودۀ‌ليتارنايت‌قرار‌میي‌‌

‌.‌مطابقت‌دارد‌(‌0لشک)هاي‌پتروگرافي‌‌که‌با‌داده

‌

ها سنگ بندی ژئوشیمیایی ماسه شده در نمودار طبقه سنگی مطالعه های ماسه نمونه -9 شکل

Pettijohn et al. (1987) گیرند در محدودۀ لیتارنایت قرار می. ‌

هیاي‌سيليسیي‌‌‌‌هاي‌ژئوشیيميايي‌سینگ‌‌‌با‌استفاده‌از‌مطالعه

Taylor and)شیود‌‌آواري‌اتیعاتي‌دربارۀ‌سنگ‌منشأ‌حاصل‌مي

McLennan 1985; Condie et al. 1992; Cullers and Podkovyrov

‌بییراي‌‌Roser and Korsch (1988)تیابعي‌‌نمودارهیاي‌.‌2002)

هیاي‌آذريین‌بازيیک،‌‌‌‌‌رسوباتي‌که‌منشأ‌اوليیۀ‌آنهیا‌سینگ‌‌‌‌تمايز

رسیوبات‌داراي‌کیوارتز‌اسیت‌چهیار‌‌‌‌ يیا‌ حدواسط‌يا‌اسيدي‌و

کننید‌کیه‌شیامل‌بازيیک،‌‌‌‌‌‌میي‌معرفیي‌‌‌را‌محدودۀ‌برخاستگاهي

‌بیر‌‌نمیودار‌‌در‌ايین‌.‌کوارتزي‌است‌رسوبي‌حدواسط،‌اسيدي‌و

‌Al2O3‌،TiO2‌،Fe2O3‌،MgO‌،CaO‌،Na2Oاکسییيدهاي‌‌اسییاس

هیاي‌‌‌داده.‌شیوند‌‌جدا‌میي‌‌يکديگر‌از‌يادشده‌منشأ‌چهار‌K2Oو‌

‌شیده‌‌بررسیي‌‌هاي‌وتحليل‌ژئوشيميايي‌عناصر‌اصلي‌نمونه‌تجزيه

هاي‌کوارتزي‌با‌حمل‌مجدد،‌‌محدوده‌در‌تمايزي‌تابع‌نمودار‌در

.‌(‌a71شیکل‌)گيرنید‌‌‌آذرين‌حدواسط‌و‌آذرين‌اسيدي‌قرار‌میي‌

هیاي‌‌‌سنگ)همچنين‌براي‌تشخيص‌سنگ‌منشأ‌آذرين‌رسوبات‌

نمیودار‌‌از‌(‌هیاي‌بازيیک‌‌‌آذرين‌اسیيدي‌و‌حدواسیط‌از‌سینگ‌‌‌

Shaw (1968)‌(درصیید‌K2Oدر‌برابییر‌‌Rb (ppm)‌)اسییتفاده‌

هیاي‌‌‌نزديک‌به‌محیدودۀ‌خیاص‌سینگ‌‌‌‌ها‌بيشتر‌نمونه.‌شود‌مي

يیا‌‌(‌هاي‌آذرين‌اسیيدي‌و‌حدواسیط‌‌‌‌سنگ)يافته‌‌‌ماگمايي‌تفرير

شیکل‌‌)گيرنید‌‌‌قرار‌مي‌K/Rb=230نزديک‌روند‌اصلي‌با‌نسبت‌

b71).منشأ‌نييتع‌نمودار‌Floyd et al. (1989) ‌(درصد‌TiO2در‌‌

‌کند‌يم‌دييرا‌تأ‌ادشدهي‌ريتفس‌زين(‌‌Zr(ppm)و‌‌‌Ni(ppm)‌برابر

هیاي‌‌‌در‌ايین‌نمیودار،‌مقیادير‌نمونیه‌‌‌‌‌؛(d71و‌‌‌c71يهیا‌‌شکل)

هیاي‌اسیيدي‌و‌‌‌‌سنگي‌بیرش‌فريزنیوت‌بیا‌ترکيیب‌سینگ‌‌‌‌‌‌ماسه

هیاي‌‌‌حدواسط‌سازگار‌است‌و‌تنها‌يک‌نمونه‌در‌محدودۀ‌سنگ

هیاي‌‌‌هاي‌منشأ‌سینگ‌‌بنابراين‌سنگگيرد؛‌‌آذرين‌مافيک‌قرار‌مي

ا‌حمیل‌‌احتمیاالً‌از‌نیوع‌کیوارتزي‌بی‌‌‌‌‌شده‌سيليسي‌آواري‌مطالعه

اين‌نتايج‌با‌.‌هاي‌آذرين‌اسيدي‌و‌حدواسط‌هستند‌مجدد،‌سنگ

.پتروگرافي‌مطابقت‌دارند‌هاي‌هاي‌حاصل‌از‌مطالعه‌داده


‌ در Roser and Korsch (1988)تمایزی تابع نمودار در شده بررسی های وتحلیل ژئوشیمی عناصر اصلی نمونه های تجزیه داده. a -11شکل

Rb (ppm) Shaw (1968) برابردر K2Oنمودار درصد . bگیرند، ا حمل مجدد، آذرین حدواسط و آذرین اسیدی قرار میهای کوارتزی ب محدوده

یا نزدیک روند اصلی با نسبت ( های آذرین اسیدی و حدواسط سنگ)یافته های ماگمایی تفریق خاص سنگۀ ها نزدیک به محدود اغلب نمونه که

K/Rb=230 دنگیر قرار می .c وd. نمودار تعیین منشأFloyd et al. (1989) ( درصدTiO2 در برابر(ppm) Ni و (ppm) Zr ) که در آن، مقادیر

.های اسیدی و حدواسط سازگار است شده با ترکیب سنگ سنگی مطالعه های ماسه نمونه

‌

‌فراينییدهاي‌ماننیید‌از‌عییواملي‌متییأرر‌موقعيییت‌تکتییونيکي

;Bhatia 1983)سیت‌ترکيیب‌رسیوب‌ا‌‌‌و‌دياژنز‌گذاري،‌رسوب

(Pettijohn et al. 1987; Chamley 1990‌.اصییلي‌عناصییراز‌‌

اسیتفاده‌‌‌آنهیا‌‌موقعيیت‌تکتیونيکي‌‌‌تعيیين‌‌ها‌بیراي‌‌سنگ‌ماسه

Bhatia 1983; VonEynatten 2003; Armstrong-Altrin)شیود‌‌مي

(and Verma 2005‌.نتییايج‌تجزيییۀ‌اکسییيدهاي‌عناصییر‌اصییلي‌

براي‌تشخيص‌موقعيیت‌‌سنگي‌برش‌فريزنوت‌‌هاي‌ماسه‌نمونه

.شود‌ترسيم‌مي تکتونيکي‌اين‌رسوبات‌در‌نمودارهاي‌مختل

‌SiO2برابییر‌‌در‌K2O/Na2Oهییاي‌‌نسییبت‌مقییادير‌ترسییيم

Roser and Korschرا‌دومتغيیره‌‌‌شیکل‌نمیودار‌‌‌بیه‌‌هیا‌‌نمونه

‌کرده‌ارائهها‌‌سنگ‌براي‌تعيين‌موقعيت‌تکتونيکي‌ماسه‌(1986)

‌11کمتیر‌از‌‌‌‌SiO2مقیدار‌‌بیا‌شده‌‌مطالعه‌هاي‌سنگ‌ماسه.‌است

نمییودار‌‌در‌7نزديییک‌بییه‌‌‌K2O/Na2Oدرصیید‌و‌بییا‌نسییبت‌

در‌محیدودۀ‌حاشیيۀ‌‌‌‌‌Roser and Korsch (1986)پراکنیدگي‌

‌گيرنیید‌‌فعییال‌قییاره‌و‌جزايییر‌قوسییي‌اقيانوسییي‌قییرار‌مییي‌‌‌‌

‌(.a77شکل‌)

‌هییاي‌سیینگ‌وتحليییل‌ماسییه‌تجزيییه‌ژئوشییيميايي‌هییاي‌‌داده

کیه‌بیر‌اسیاس‌نسیبت‌‌‌‌‌‌Bhatia (1983)شده‌در‌نمودار‌‌مطالعه

TiO2،‌Al2O3/SiO2و‌‌K2O/Na2Oبرابیییر‌در‌‌(Fe2O3+MgO)‌

اي‌و‌جزايیر‌قوسیي‌‌‌‌دو‌محدودۀ‌حاشيۀ‌فعیال‌قیاره‌‌‌هستند‌در

‌(.‌d77تا‌‌b77هاي‌شکل)گيرند‌‌اي‌قرار‌مي‌قاره


ۀ حاشیۀ فعال در محدودها سنگ ساختی ماسه ینبرای تعیین موقعیت زم Roser and Korsch (1986)متغیره دو نمودارهای ژئوشیمی در داده. a -11شکل

در دو محدودۀ Bhatia (1983)ها در نمودارهای سنگ ماسه وتحلیل تجزیه از حاصل ژئوشیمیایی های داده. dتا bگیرند، قاره و جزایر اقیانوسی قرار می

.گیرند ای قرار می ای و جزایر قوسی قاره حاشیۀ فعال قاره‌

بحث

درز سیستان ی زون زمینمل تکتونیکتکا

شناسیي‌‌‌بنیدي‌بیراي‌زمیين‌‌‌‌در‌ارائۀ‌تقسیيم‌(‌7901)افتخارنژاد‌

کننیدۀ‌ايیران‌‌‌‌ايران،‌شرق‌ايران‌را‌جیزو‌بخیش‌فليشیي‌احاتیه‌‌‌‌

احتماالً‌)مرکزي‌دانسته‌و‌تاريخ‌تشکيل‌آن‌را‌به‌کرتاسۀ‌پسين‌

او‌معتقد‌است‌تي‌اين‌میدت،‌تمیام‌‌‌.‌ربط‌داده‌است(‌سنونين

هیاي‌ژرفیي‌‌‌‌ي‌کششي‌متأرر‌شده‌و‌جیدايي‌ايران‌از‌نوعي‌نيرو

هیاي‌موجیود‌در‌‌‌‌شکل‌ريفیت‌در‌امتیداد‌برخیي‌شکسیتگي‌‌‌‌‌به

در‌ريفیت،‌پوسیتۀ‌اقيانوسیي‌‌‌‌.‌انید‌‌مجموعه‌پیي‌تشیکيل‌شیده‌‌‌

هییاي‌‌در‌حوضییۀ‌شییرق‌ايییران،‌سیینگ.‌گسییترش‌يافتییه‌اسییت

آتشفشییاني‌زيردريییايي‌بازيییک‌همییراه‌بییا‌رسییوبات‌فلییيش‌‌‌

هاي‌‌ري‌ريفت،‌سنگدر‌بخش‌محو.‌اند‌آتشفشاني‌انباشته‌شده

انید‌کیه‌‌‌‌مجموعۀ‌افيوليتي‌مربوط‌به‌باالي‌گوشیته‌ایاهر‌شیده‌‌‌

شکل‌آميزۀ‌رنگیين‌يیا‌کیالرد‌مینیژ‌مشیهود‌اسیت؛‌‌‌‌‌‌‌‌امروزه‌به

تشکيل‌آميزۀ‌رنگين‌بیا‌آغیاز‌فشیارهايي‌در‌اواخیر‌کرتاسیه‌و‌‌‌‌‌‌

در‌ارییر‌عمییل‌فییرورانش،‌.‌اوايییل‌سیینوزوئيک‌متییراد ‌اسییت

و‌قشیر‌‌(‌الترامافيیک‌‌هاي‌سنگ)باالترين‌بخش‌گوشتۀ‌فوقاني‌

آمفيبوليت،‌متادياباز،‌گدازۀ‌بالشي،‌دياباز،‌آندزيت‌و‌)اقيانوسي‌

هاي‌دگرگوني‌حاصل‌از‌فیرورانش‌‌‌با‌سنگ(‌رسوبات‌پیژيک

.‌انید‌‌انید‌و‌موجیب‌ايجیاد‌آميیزۀ‌افيیوليتي‌شیده‌‌‌‌‌‌‌آميخته‌‌هم‌‌به

هییاي‌گرانيتییي‌در‌ارییر‌عمییل‌زيررانییدگي‌رسییوبات‌‌‌‌پلوتییون

پيوسیتن‌کامیل‌‌‌‌هیم‌‌بیه‌.‌انید‌‌وجود‌آمدهژئوسينکلينال‌واقعي‌به‌

شدۀ‌ايران‌در‌شمال‌و‌غرب‌ايیران‌مرکیزي‌‌‌‌اي‌جدا‌اجزاي‌قاره

شدن‌حوضۀ‌رسوبي‌فليش‌منجر‌شده‌است؛‌‌رخ‌داده‌و‌به‌بسته

هرچند‌در‌شرق‌ايران‌تشکيل‌رسوبات‌فليش‌در‌پیالئوژن‌نيیز‌‌‌

اين‌باورند‌که‌بلیوت‌‌‌بر‌Tirrul et al. (1983).‌ادامه‌يافته‌است

در‌اين‌.‌است‌از‌بلوت‌لوت‌در‌زمان‌سنومانين‌جدا‌شده‌افغان

از‌کامپانين‌‌پيش‌ريفتي‌شرق‌ايران‌ۀحوض‌،ژئوديناميکي‌الگوي

شیدن‌آن‌در‌‌‌شروع‌عمل‌فیرورانش‌و‌بسیته‌‌‌.يافته‌استتکامل‌

وجیود‌‌.‌داده‌شیده‌اسیت‌‌غرب‌بلوت‌افغان‌به‌کامپانين‌نسبت‌


لوت‌‌هاي‌کالک‌آلکالن‌پالئوژن‌در‌شمال‌حجم‌زيادي‌از‌سنگ

شرق‌)سمت‌غرب‌‌باعث‌اين‌تصور‌شده‌است‌که‌فرورانش‌به

‌دهد‌ميها‌نشان‌‌اما‌رانش‌ساختانجام‌شده‌است‌(‌بلوت‌لوت

.‌بوده‌اسیت‌(‌بلوت‌افغان)شرق‌‌سمت‌شمال‌جهت‌فرورانش‌به

مخلوط‌درهیم‌‌‌شکل‌آرار‌فرورانش‌در‌غرب‌بلوت‌افغان‌که‌به

حضور‌.‌دشو‌ميراتوت‌معرفي‌‌ۀمجموع‌عنوان‌به‌افيوليتي‌است

وجیود‌‌‌ۀگلوکوفان‌شيست‌در‌غرب‌بلوت‌افغان‌نتيجی‌‌ۀرخسار

حضور‌چنیين‌‌‌و‌استاي‌افغان‌‌قاره‌ۀاقيانوسي‌زير‌پوستتۀ‌پوس

بیر‌‌.‌اسیت‌‌کیم‌حیرارت‌‌‌فشار‌زيیاد‌و‌درجیه‌‌ۀ‌اي‌نشان‌رخساره

‌دارايهیاي‌‌‌گیدازه‌‌Camp and Griffis‌(1982‌)ۀاساس‌نظريی‌

رورانش‌عمیل‌فی‌‌‌ۀترکيب‌کالک‌آلکالن‌در‌ايین‌مرحلیه‌نتيجی‌‌‌

در‌.‌اسییت‌کییه‌در‌جزايییر‌قوسییي‌بییه‌وجییود‌آمییده‌‌هسییتند‌

غرب‌حوضیه‌تغييرمکیان‌‌‌‌سمت‌بهماستريشتين‌محل‌فرورانش‌

‌.نه‌را‌به‌وجیود‌آورده‌اسیت‌‌‌ۀشدن،‌مجموع‌از‌بسته‌داده‌و‌پس

در‌زمان‌پالئوسن‌و‌ائوسن‌زيرين‌در‌ارر‌ذوب‌بخشیي‌پوسیتۀ‌‌‌

اسیت‌‌اقيانوسي،‌پي‌سنگي‌با‌ترکيب‌کالک‌آلکالن‌شکل‌گرفته‌

هاي‌موجود‌در‌منطقه‌احتماالً‌در‌ارر‌ايین‌‌‌که‌تعدادي‌از‌پلوتون

از‌برخورد‌منطقه‌نه‌با‌بلیوت‌لیوت،‌‌‌‌پس.‌اند‌پديده‌حاصل‌شده

عمیل‌فیرورانش‌در‌پیالئوژن‌خاتمییه‌يافتیه‌اسیت‌و‌رسییوبات‌‌‌‌‌‌

زيردريايي‌در‌ارر‌فشار‌ناشي‌از‌برخورد‌دو‌بلوت‌لوت‌و‌افغان‌

در‌.‌ي‌ايجاد‌شده‌اسیت‌ذوب‌شده‌و‌ماگمايي‌با‌ترکيب‌آناتکس

بر‌ماگماي‌کالک‌آلکیالن،‌فعاليیت‌ماگمیايي‌‌‌‌‌عیوه‌،اين‌مرحله

شود‌که‌منشأ‌آن‌را‌به‌باالي‌گوشته‌و‌يا‌‌آلکالن‌نيز‌مشاهده‌مي

سیرانجام‌در‌تیول‌‌‌‌.دهنید‌‌اقيانوسي‌زيرين‌ارتباط‌مي‌ۀبه‌پوست

خییوردگي‌شییديد‌در‌حوضییۀ‌فليشییي،‌‌بییر‌چییين‌نئییوژن‌عیییوه

شیوند‌کیه‌محیل‌خیرو ‌‌‌‌‌‌تشکيل‌مي‌هاي‌راستالغز‌عمير‌گسل

بیا‌‌‌Zarrinkoub et al. (2012).‌هاي‌آلکالن‌بعدي‌هستند‌گدازه

ي‌سيسیتان،‌نتیايج‌‌‌ۀهیاي‌شیمالي‌زون‌خردشید‌‌‌‌بررسي‌بخش

دسیت‌‌ه‌تکامیل‌ماگمیايي‌و‌تکتیونيکي‌شیرق‌ايیران‌بی‌‌‌‌‌‌‌بارۀدر

سینجي‌بیه‌روش‌‌‌‌به‌نتايج‌سن‌توجه‌با(‌‌7:آوردند‌که‌عبارتند‌از

،‌اقيانوس‌بين‌بلوت‌لوت‌و‌افغیان‌در‌‌سرب‌-اورانيوم‌-زيرکن

(‌ميليون‌سیال‌پیيش‌‌‌779از‌‌پيش)خاور‌ايران‌در‌اوايل‌کرتاسه‌

‌؛‌اقيانوسییي‌را‌ايجییاد‌کییرده‌اسییت‌‌ۀ‌کییر‌‌بییاز‌شییده‌و‌سیینگ‌

شیدن‌اقيیانوس‌سيسیتان‌از‌اوايیل‌تیا‌اواخیر‌کرتاسیه‌‌‌‌‌‌‌‌‌بسته(‌1

ينییدها،‌ارخ‌داده‌و‌در‌ارییر‌ايیین‌فر‌(‌ميليییون‌سییال‌‌779-91)

ژئوشیيميايي‌آداکيتیي‌‌‌‌ويژگیي‌رانيتوئيدي‌با‌هاي‌نفوذي‌گ‌توده

در‌اواخیر‌کرتاسیه‌تیا‌‌‌‌(‌9؛‌اند‌بروز‌کرده(‌ميليون‌سال‌91-17)

اتفاق‌اي‌‌برخورد‌دو‌بلوت‌قاره(‌ميليون‌سال‌00-91)پالئوسن‌

آن‌بیروز‌‌‌ۀو‌رژيم‌فشارشي‌به‌کششي‌تغيير‌يافته‌و‌نتيج‌افتاده

(‌سیال‌‌ميليون‌01سن‌)‌Aماگماتيسم‌از‌نوع‌گرانيتوئيدي‌تين‌

کشش‌باعیث‌‌‌ۀزايي،‌ادام‌به‌دنبال‌فرونشيني‌کوه(‌‌4؛شده‌است

شدگي‌ليتوسیفر‌ضیخيم‌و‌بیروز‌ماگماتيسیم‌گسیترده‌و‌‌‌‌‌‌‌نازت

ولکانيسم‌کالک‌.‌حجيم‌کالک‌آلکالن‌در‌شرق‌ايران‌شده‌است

لیوت‌از‌‌‌ۀدر‌غرب‌پهنی‌‌وسيستان‌‌ۀشد‌آلکالن‌درون‌زون‌خرد

گيیري‌‌‌جیاي‌‌(ميليیون‌سیال‌‌‌10-40)ائوسن‌مياني‌تا‌اليگوسن‌

آمیدگي‌استنوسیفر‌‌‌‌شدگي‌ليتوسیفر‌و‌بیاال‌‌‌نازت(‌0ست؛‌ا‌شده

اي‌از‌اواسط‌ميوسین‌تیا‌‌‌‌صفحه‌هاي‌درون‌باعث‌تشکيل‌بازالت

هیا‌عمیدتاً‌بیا‌‌‌‌‌اين‌فعاليت.‌کواترنري‌در‌شرق‌ايران‌شده‌است

،‌تیورکلي‌‌بیه‌‌.هسیتند‌لغز‌راسیتگرد‌میرتبط‌‌‌‌هاي‌امتداد‌گسلش

اقيانوسیي‌نقیش‌‌‌‌ۀمعتقدند‌فرورانش‌پوسیت‌‌بيشتر‌پژوهشگران

تیاکنون‌‌‌.مهمي‌در‌تحوالت‌تکتونيکي‌اين‌منطقه‌داشیته‌اسیت‌‌

‌:اند‌ژئوديناميکي‌مربوط‌به‌فرورانش‌ارائه‌شده‌الگويدو‌

برخیي‌فیرورانش‌را‌بیه‌زيیر‌بلیوت‌افغیان‌در‌نظیر‌‌‌‌‌‌‌‌(‌ال

اقيانوسي‌بیه‌زيیر‌‌‌‌ۀاي‌معتقدند‌پوست‌که‌عده‌حالي‌در‌گيرند؛‌مي

هاي‌جديد‌عناصر‌کمياب‌و‌‌داده.‌يده‌شده‌استبلوت‌لوت‌کش

‌هیاي‌نفیوذي‌اليگوسین‌منیاتر‌ده‌‌‌‌‌ژئوشيمي‌ايزوتوپي‌از‌توده

زيیر‌بلیوت‌‌‌را‌شلغمي‌وجود‌يک‌محيط‌فرورانش‌‌سلم‌و‌چاه

‌.اند‌لوت‌اربات‌کرده

فرورانش‌به‌زيیر‌بلیوت‌‌‌‌ۀدهند‌شواهد‌ساختاري‌نشان(‌ب

هیاي‌‌‌يتیرين‌ويژگی‌‌‌منظور‌توضیي ‌مهیم‌‌‌به.‌دنافغان‌وجود‌دار

فییرورانش‌‌ۀتکتونوماگماتيسییم‌و‌متییالوژي‌بلییوت‌لییوت‌نظريیی

هیاي‌‌‌نامتقارن‌به‌زير‌دو‌بلوت‌لوت‌و‌افغان‌با‌سرعت‌ۀدوسوي

‌.شود‌متفاوت‌ارائه‌مي


(2012‌)Zarrinkoub et al.سنجي‌بیه‌روش‌‌‌سن‌ۀبا‌مطالع‌

لوکوگییابروي‌‌ۀسییرب‌روي‌دو‌نمونیی‌‌-اورانيییوم‌-زيییرکن

ريفتينیگ‌‌‌ندکردبيان‌‌بيرجندافيوليتي‌‌ۀشده‌از‌مجموع‌برداشت

شیدگي‌اقيیانوس‌سيسیتان‌در‌‌‌‌‌بين‌بلوت‌لوت‌و‌افغیان‌بیه‌بیاز‌‌‌

منجر‌(‌ميليون‌سال‌‌3/711±7/7و‌‌9/771±3/1)مياني‌‌ۀکرتاس

(‌سییمت‌غییرب)شییده‌و‌بخشییي‌از‌آن‌بییه‌زيییر‌بلییوت‌لییوت‌

‌‌هییاي‌هاسییاس‌مطالعیی‌همچنییين،‌بییر.‌فییرورانش‌کییرده‌اسییت

Pang et al. (2013)علییت‌‌بییه‌ا‌ميییانيزيییرين‌تیی‌ۀاز‌کرتاسیی‌

فوقیاني‌بیه‌‌‌ۀ‌سمت‌غرب،‌گوشیت‌‌فرورانش‌اقيانوس‌سيستان‌به

لوت‌و‌افغان‌در‌امتیداد‌زون‌‌.‌زير‌بلوت‌لوت‌رانده‌شده‌است

بیااليي‌برخیورد‌‌‌‌ۀبه‌احتمال‌زياد‌در‌کرتاس،‌برخوردي‌سيستان

ميليون‌‌91هاي‌دروني‌آداکيتي‌به‌سن‌‌گيري‌توده‌جاي.‌اند‌کرده

ميليییون‌سییال‌در‌زون‌‌00ن‌بییه‌سیی‌Aسییال‌و‌گرانيییت‌تيیین‌

‌(.71شکل‌)هستند‌برخوردي‌سيستان‌شواهدي‌از‌برخورد‌

‌‌

‌ .Pang et alاقتباس از )درز سیستان شده برای تکامل تکتونوماگمایی زون زمین الگوی ژئودینامیک ارائه -12 شکل

2013 .)a .آن در اثر فرورانش بازشدگی اقیانوس سیستان و تخریب بعدی : کرتاسۀ پیشین تا کرتاسۀ میانیبرخورد دو بلوک لوت و افغان با یکدیگر و : کرتاسۀ پسین تا پالئوسن پیسین. bسمت غرب به زیر بلوک لوت، به

حرکت واگرای : گوسن پسینیائوسن میانی تا ال. cشدگی لیتوسفر زیرین، های شرق ایران و ضخیم کوه ایجاد رشته های شرق ایران کوه ت رشتهشده همراه با فرونشس ریشه لیتوسفری ضخیم


درز‌سيسیتان‌در‌زمیان‌‌‌‌تور‌که‌گفته‌شید‌زون‌زمیين‌‌‌همان

هیاي‌‌‌گیذاري‌نهشیته‌‌‌از‌رسیوب‌‌پيش)کرتاسه‌تا‌اوايل‌پالئوسن‌

ازنظییر‌تکتییونيکي‌فعییال‌بییوده‌و‌برخییي‌(‌شییده‌آواري‌مطالعییه

هاي‌ماگمايي‌مرتبط‌بیا‌فیرورانش‌‌‌‌پژوهشگران‌به‌وجود‌قوس

هییاي‌‌بنییابراين،‌نتییايج‌داده‌انیید؛‌در‌ايیین‌زمییان‌اذعییان‌داشییته‌

شیده‌‌‌سینگي‌مطالعیه‌‌‌هاي‌ماسه‌ژئوشيميايي‌و‌پتروگرافي‌نمونه

و‌نییواحي‌مجییاور‌(‌اي‌فعییال‌و‌جزايییر‌قوسییي‌حاشییيه‌قییاره)

(Fouladi Talari 2017)تا‌حدودي‌با‌وضیعيت‌تکتونوماگمیايي‌‌‌‌

بیه‌‌‌توجیه‌‌با.‌درز‌سيستان‌در‌اين‌زمان‌مطابقت‌دارند‌زون‌زمين

واحیدهاي‌‌‌(Shahidi et al. 2000)نطقیه‌‌شناسیي‌م‌‌نقشیۀ‌زمیين‌‌

شامل‌پريیدوتيت،‌گیابرو،‌بازالیت،‌ديابیاز،‌شيسیت،‌‌‌‌‌‌)افيوليتي‌

،‌واحدهاي‌آذرين‌حدواسط‌(سنگ‌فيليت،‌اسليت،‌شيل‌و‌ماسه

و‌واحییدهاي‌فليشییي‌(‌گرانيییت،‌آنییدزيت‌و‌تییو )و‌اسییيدي‌

با‌سن‌کرتاسه‌در‌(‌سنگ،‌آهک‌و‌کنگلومرا‌شيل،‌ماسه)کرتاسه‌

شییده‌وجییود‌دارنیید‌و‌‌ب‌بییرش‌مطالعییهغییر‌غییرب‌و‌جنییوب

کنندۀ‌سنگ‌منشیأ‌رسیوبي،‌دگرگیوني‌و‌آذريین‌بازيیک،‌‌‌‌‌‌‌تأييد

اسيدي‌و‌حدواسطي‌هستند‌که‌با‌استفاده‌از‌نتايج‌ژئوشيميايي‌

تور‌که‌گفتیه‌شید‌‌‌‌همان.‌و‌پتروگرافي‌نيز‌به‌دست‌آمده‌است

درز‌سيستان‌يافت‌‌تر‌از‌کرتاسه‌در‌زون‌زمين‌واحدهاي‌قديمي

‌.نشده‌است

‌

هیای ناحییۀ منشیأ و شیرایط تعیین میزان هوازدگی سینگ

های ژئوشیمیایی وهوای دیرینه بر مبنای داده آب

بیر‌‌‌کیه‌‌است‌متغيرهايي‌يکي‌از‌منشأ‌ناحيۀ‌در‌هوازدگي‌ميزان

.McLennan et alگیذارد‌‌‌میي‌‌تیأرير‌‌ها‌سنگ‌شيميايي‌ترکيب

‌از‌رسیوبي‌‌هیاي‌‌سینگ‌‌هوازدگي‌براي‌محاسبۀ‌ميزان.‌(1993)

اسیتفاده‌‌‌(Nesbitt and Young 1982)‌(CIA)هیوازدگي‌‌‌انديس

‌بيیان‌‌مولي‌شکل‌نسبت‌به‌اکسيدها‌آن،‌که‌در‌7رابطۀ‌)شود‌‌مي

‌:(شوند‌مي

‌CIA: [Al2O3/Al2O3+CaO+Na2O+K2O]*100(7)رابطه‌‌اجیزاي‌‌در‌حاضیر‌‌کلسیيم‌‌رابطیه،‌‌اين‌در‌‌CaOاز‌منظور

ا‌زيیاد‌‌آنه‌CaOهايي‌که‌ميزان‌‌است‌و‌در‌نمونه‌سنگ‌سيليکاتۀ

هاي‌دياژنتيکي‌مربوط‌است؛‌ايین‌ميیزان‌تبیر‌‌‌‌‌است‌به‌سيمان

مقیادير‌‌.‌تصحي ‌شده‌اسیت‌‌McLennan et al. (1993)روش‌

CIAسنگي‌بیرش‌فريزنیوت‌‌‌‌هاي‌ماسه‌شده‌براي‌نمونه‌محاسبه‌

در‌تغييیر‌‌(‌19/13بیا‌ميیانگين‌‌‌)‌00/11تیا‌‌‌10/11بين‌مقیادير‌‌

شيميايي‌‌هوازدگي‌کنندۀ‌‌‌‌بيان‌CIAاين‌مقدار‌(.‌4جدول‌)است‌

‌.است‌منشأ‌زياد‌سنگ‌متوسط‌تا

Nesbittشرايط‌هوازدگي‌ديرينه‌با‌استفاده‌از‌نمودار‌ملللي‌

and Young (1984)در‌نمیودار‌‌‌(.79شیکل‌‌)شود‌‌ارزيابي‌مي‌

هییاي‌‌سیینگ‌Al2O3-(CaO+Na2O)-K2O (A-CN-K)ملللییي‌

Nesbitt and)فلدسپات‌‌-هوازده‌زير‌خط‌اتصال‌پیژيوکیز‌غير

(Young 1984; Akarish and El-Gohary 2008‌(79شییکل)و‌‌

شده‌نزديک‌به‌خیط‌‌‌وتحليل‌سنگي‌تجزيه‌هاي‌ماسه‌بيشتر‌نمونه

سینگي‌بیرش‌‌‌‌هیاي‌ماسیه‌‌‌نمونیه‌.‌گيرند‌قرار‌مي‌A-CNاتصال‌

‌-باالي‌میرز‌پیژيیوکیز‌‌‌A-CN-Kفريزنوت‌در‌نمودار‌ملللي‌

‌شیکل‌روند‌خطي‌نقاط‌در‌.‌گيرند‌دار‌قرار‌مي‌فلدسپات‌پتاسيم

اين‌روند‌هیوازدگي‌خطیي‌‌‌.‌شود‌نزديک‌مي‌Aنهايتاً‌به‌لبۀ‌‌77

شده‌حالت‌پايدار‌شرايط‌هوازدگي‌را‌‌هاي‌مطالعه‌سنگ‌در‌ماسه

کند؛‌جايي‌که‌سرعت‌انتقال‌مواد‌هوازده‌تقريبیاً‌بیا‌‌‌‌پيشنهاد‌مي

‌ Nesbitt andبیراي‌نمونیه،‌‌‌)سیرعت‌توليید‌آنهیا‌برابیر‌اسیت‌‌‌‌‌‌

Young 1984.)‌

سنگي‌بیرش‌‌‌هاي‌ماسه‌شده‌براي‌نمونه‌محاسبه‌PIAمقادير‌

با‌ميیانگين‌‌)‌79/91تا‌‌13/19بين‌مقادير‌(‌4جدول‌)فريزنوت‌

شییدت‌هییوازدگي‌‌PIAايیین‌مقییدار‌.‌در‌تغييییر‌اسییت(‌11/14

در‌.‌دهید‌‌نشیان‌میي‌‌را‌منشیأ‌‌‌ۀهاي‌ناحيی‌‌سنگ‌زيادمتوسط‌تا‌

و‌‌Naبا‌سرعت‌بيشتري‌نسبت‌بیه‌‌‌Caهوازدگي،‌‌ۀمراحل‌اولي

Kبیا‌افیزايش‌‌‌.‌شیود‌‌وي‌فلدسپات‌شسته‌مياز‌سنگ‌منشأ‌حا‌

با‌افیزايش‌نسیبت‌‌‌‌(K2O+Na2O)هوازدگي،‌مقدار‌آلکالي‌کل‌

K2O/Na2Oشییدن‌‌هییا‌و‌جییدا‌علییت‌تخريییب‌فلدسییپات‌‌بییه‌

يابیید‌‌يدار‌کییاهش‌میی‌هییاي‌پتاسییيم‌پیژيوکیزهییا‌از‌فلدسییپات

(Nesbitt & Young 1984).‌


‌ Al2O3-(CaO+Na2O)-K2O Nesbitt and Young (1984) (A-CN-K) در نمودار مثلثی -13شکل

فلدسپات -و باالی مرز پالژیوکالز A-CNشده نزدیک خط اتصال سنگی مطالعه های ماسه نمونه

.شود نزدیک می Aنهایتاً به لبۀ 11روند خطی نقاط در شکل . گیرند دار قرار می پتاسیم

‌

هیاي‌‌‌تحرت‌عناصر‌تیي‌هیوازدگي‌شیيميايي‌فلدسیپات‌‌‌‌

‌ۀبا‌استفاده‌از‌نمودارهاي‌دومتغيیر‌‌شده‌ههاي‌مطالع‌سنگ‌ماسه

Na2O‌،K2Oو‌‌CaOبرابردر‌‌‌PIAدر‌.‌شیود‌‌میي‌نشیان‌داده‌‌‌

،‌افییزايش‌مقییادير‌نسییبت‌‌PIAبرابییردر‌‌K2O/Na2Oنمییودار‌

K2O/Na2Oبییا‌افییزايش‌‌‌PIA‌74شییکل)اسییت‌همییراه‌‌A‌،

r=0.17‌.)ۀدر‌نمییودار‌دومتغيییر‌K2O+Na2Oبرابییردر‌‌‌PIA‌،

شیکل‌‌)يابید‌‌‌کیاهش‌میي‌‌‌PIAايش‌ها‌با‌افیز‌‌مقدار‌کل‌آلکال

74B‌،r=0.81‌.)در‌نمودارهاي‌Na2O‌،K2Oو‌‌CaOبرابردر‌‌‌

PIAبا‌افزايش‌مقدار‌‌PIAمقیادير‌‌‌Na2Oو‌‌K2Oکیاهش‌و‌‌‌

‌E74‌،rو‌‌C74‌،D74هاي‌‌شکل)‌يابد‌ميافزايش‌‌CaOمقدار‌

‌،تي‌هوازدگي‌شیيميايي‌(.‌0.07و‌‌‌0.86‌،0.58برابر‌ترتيب‌به

‌متغيیره‌هاي‌فرومنيزين‌در‌نمیودار‌دو‌‌‌کاني‌MgOانتقال‌‌شيوۀ

MgOبرابردر‌‌‌CIAافیزايش‌‌‌،ايین‌نمیودار‌‌شود؛‌‌ميبررسي‌‌

‌شیکل‌)دهید‌‌‌‌ينشان‌م‌CIAرا‌با‌افزايش‌مقدار‌‌MgOمقدار‌

F74‌،r=0.45.)‌

‌

هییای آواری بییرش ارتبییاط پتروگرافییی و ژئوشیییمی سیینگ

‌گذاری وهوایی منطقه در زمان رسوب فریزنوک با شرایط آب

‌شیرايط‌‌آریار‌‌کننیدۀ‌‌نسیبي‌بيیان‌‌‌تیور‌‌بیه‌‌ها‌سنگ‌ماسه‌ترکيب

‌هیوازدگي‌‌ضیريب‌‌.(Velbel and Saad 1991)است‌‌وهوايي‌آب

(Wi)آواري‌را‌‌سيليسییي‌هییاي‌بییراي‌سیینگ‌(Grantham and

(Velbel 1988شکل‌رابطۀ‌‌به‌ Wi=c.rتعريی ‌کیرده‌اسیت؛‌در‌‌‌‌

‌میدت‌‌rو‌(‌وهیوا‌‌آب)هیوازدگي‌‌‌سرعت‌و‌ميزان‌cرابطه،‌‌اين

‌در‌.اسییت‌هییوازدگي‌شییرايط‌در‌رسییوبات‌اقامییت‌زمییان

پايیۀ‌نمیوداري‌‌‌‌بیر‌‌rو‌‌cميیزان‌‌‌ديرينیه،‌‌رسیوبي‌‌هیاي‌‌سيستم

.ارائه‌کرده‌است‌Weltje (1994)شوند‌که‌‌مي‌محاسبه

‌شیده‌در‌‌هیاي‌مطالعیه‌‌‌سنگ‌وتحليل‌مودال‌ماسه‌تجزيهنتايج‌

‌Qt/RF+F‌Suttner and Duttaدر‌برابییر‌Qp/RF+Fنمییودار‌

ه‌کی‌‌‌Weltje (1994)نين‌در‌نمودارهمچو‌(‌a70شکل‌)‌(1986)

‌(b70شیکل‌‌)‌اسیت‌‌‌Ln(Q/L)برابیر‌‌در‌‌Ln(Q/F)نسبت‌ۀبر‌پاي

و‌تعییدادي‌در‌محییدودۀ‌‌0هییا‌در‌محییدودۀ‌شییمارۀ‌‌بيشییتر‌داده)

هیا‌‌‌سینگ‌‌سنگ‌منشأ‌اين‌ماسه‌وهواي‌آب‌(قرار‌گرفتند‌1شمارۀ‌

.کند‌خشک‌پيشنهاد‌مي‌را‌نيمه


‌ شده؛ های مطالعه سنگ ماسه ایتحرک عناصر طی هوازدگی اجز ۀددهن نشان ۀنمودارهای دومتغیر -14شکل

A. نمودارK2O/Na2O برابردر PIA ،B .نمودار K2O+Na2O برابردر PIA ،C. نمودارNa2O برابردر PIA ،

D. نمودارCaO برابردر PIA ،E. نمودارK2O برابردر PIA ،F. نمودارMgO برابردر CIA

b. Weltje (1994)و a .Suttner and Dutta (1986)سنگی در نمودارهای های ماسه ماری نمونهش نتایج دانه -15شکل

.دهند خشک نشان می ها را نیمه سنگ هوای سنگ منشأ این ماسه و آب


Dutta & Suttner (1986)وهیواي‌‌‌براي‌تعيين‌شیرايط‌آب‌‌

هیاي‌ژئوشیيمي‌ايین‌‌‌‌‌هاي‌آواري‌با‌استفاده‌از‌داده‌ديرينۀ‌سنگ

در‌برابیر‌‌‌SiO2ها،‌نمیودار‌دومتغيیره‌بیر‌مبنیاي‌درصید‌‌‌‌‌‌‌سنگ

اند‌که‌بیر‌اسیاس‌آن،‌‌‌‌ارائه‌کرده‌(Al2O3+K2O+Na2O)درصد‌

ترسیيم‌‌.‌شیود‌‌بينیي‌میي‌‌‌وهواي‌ديرينۀ‌منطقه‌پیيش‌‌شرايط‌آب

سینگي‌‌‌هیاي‌ماسیه‌‌‌وتحليل‌ژئوشیيميايي‌نمونیه‌‌‌هاي‌تجزيه‌داده

دهیید‌شییرايط‌‌مییي‌نمییودار‌نشییانبییرش‌فريزنییوت‌روي‌ايیین‌

هیاي‌آواري‌‌‌گذاري‌ايین‌ذره‌‌ي‌منطقه‌در‌زمان‌رسوبوهوا‌آب

؛‌اين‌نتايج‌با‌شیواهد‌‌(71شکل‌)خشک‌بوده‌است‌‌احتماالً‌نيمه

شییده‌و‌‌هییاي‌مطالعییه‌سیینگ‌پتروگرافییي‌و‌ژئوشییيميايي‌ماسییه

‌Weltje (1994)و‌‌Dutta & Suttner (1986)نمودارهییاي‌

ژئوشیيميايي‌چیون‌‌‌‌هاي‌تبر‌داده.‌(70شکل‌)همخواني‌دارند‌

هییوازدگي‌متوسییط‌تییا‌زيییاد‌‌(4جییدول‌)‌PIAو‌‌CIAر‌مقییادي

دهند‌و‌شرايط‌تکتیونيکي‌منطقیه‌نيیز‌در‌‌‌‌‌رسوبات‌را‌نشان‌مي

اين‌زمان‌فعال‌بوده‌است‌بايستي‌رتوبت‌کافي‌براي‌هوازدگي‌

وهیوايي‌‌‌رسوبات‌وجیود‌داشیته‌باشید‌و‌بنیابراين‌شیرايط‌آب‌‌‌‌‌

هیاي‌‌‌کیه‌تبیر‌داده‌‌‌بايستي‌گرم‌و‌مرتوب‌بوده‌باشد؛‌درحالي

وگرافي‌و‌نمودارهاي‌فیوق‌وجیود‌چنیين‌شیرايطي‌اربیات‌‌‌‌‌‌پتر

‌.نشده‌است

Dutta andدر نمودار شده سنگی مطالعه های ماسه نمونه -16شکل

Suttner (1986) گیرند خشک قرار می وهوای نیمه در محدودۀ آب.

جهان‌در‌زمیان‌پالئوسین‌‌‌‌ۀجغرافيايي‌ديرين‌ۀبه‌نقش‌توجه‌با

بلیوت‌لیوت‌در‌‌‌اند‌‌کردهارائه‌‌Berra & Angiolini (2014)که‌

30-0در‌اين‌زمان‌نزديک‌عرش‌جغرافيايي‌(‌71شکل‌)ايران‌°‌

هیاي‌پیالئوژئوگرافي‌‌‌‌همچنیين‌در‌نقشیه‌‌.‌گيیرد‌‌شمالي‌قرار‌مي

& Barrierپسين‌و‌ائوسن‌پيشیين‌کیه‌‌‌‌ۀجهان‌در‌زمان‌کرتاس

Vrielynck (2008)فليشي‌شرق‌ايران‌در‌‌ۀحوضاند‌‌کردهارائه‌‌

‌بلوت‌لیوت‌و‌افغیان‌در‌عیرش‌جغرافيیايي‌‌‌‌محل‌برخورد‌دو‌

15-30حیرارت‌در‌ايین‌‌‌‌بنیابراين‌درجیه‌‌؛‌گيرد‌شمالي‌قرار‌مي‌°

از‌نظیر‌شیرايط‌‌‌‌شیده‌‌مطالعیه‌‌ۀو‌منطقی‌اسیت‌‌بیوده‌‌‌زيادزمان‌

‌.گيرد‌خشک‌قرار‌مي‌هوايي‌در‌نيمهو‌بآ

‌ نتیجه

‌پالئوسین‌‌هیاي‌‌سنگ‌هاي‌پتروگرافي‌و‌ژئوشيميايي‌ماسه‌مطالعه

دهنیید‌ايیین‌‌نشییان‌مییي(‌مال‌بيرجنییدشیی)فريزنییوت‌‌بییرش‌در

.‌ليتارنايییت‌هسییتند‌هییا‌از‌نییوع‌ليتارنايییت‌و‌سییاب‌سیینگ‌ماسیه‌

‌روي‌شییماري‌دانییه‌نتییايج‌هییاي‌پتروگرافییي‌و‌رسییم‌مشییاهده

د‌رسیوبات‌پالئوسین‌‌‌نده‌مي‌نشان‌‌QmFltوQtFL نمودارهاي‌

زايیي‌‌‌از‌کیوه‌‌رسیوبات‌پیس‌‌‌ۀدوبیار‌‌ۀاين‌برش‌حاصل‌چرخی‌

کنندۀ‌‌ساختي‌بيان‌موقعيت‌زمينکنندۀ‌‌نمودارهاي‌تعيين‌.هستند

هیاي‌‌‌هاي‌برش‌فريزنیوت‌در‌بخیش‌‌‌سنگ‌گذاري‌ماسه‌رسوب

هیاي‌پتروگرافیي،‌‌‌‌بیا‌تلفيیر‌داده‌‌‌.اي‌هسیتند‌‌حاشيه‌فعال‌قیاره‌

سینگي‌‌‌هیاي‌ماسیه‌‌‌شناسیي‌منطقیه‌نمونیه‌‌‌‌ژئوشيميايي‌و‌زمیين‌

شده‌داراي‌سینگ‌منشیأ‌احتمیالي‌رسیوبي،‌دگرگیوني،‌‌‌‌‌‌‌مطالعه

‌هیوازدگي‌‌هیاي‌‌انیديس‌‌.دآذرين‌حدواسیط‌و‌اسیيدي‌هسیتن‌‌‌

هیاي‌بیرش‌فريزنیوت‌‌‌‌‌سینگ‌‌ماسیه‌‌براي‌شده‌محاسبه‌شيميايي

(CIAو‌‌PIA‌)در‌هوازدگي‌متوسط‌تا‌زياد‌شرايط دهندۀ‌نشان‌

هاي‌پتروگرافي،‌ژئوشيميايي‌و‌تلفيیر‌‌‌مطالعه.‌منشأ‌است‌ناحيۀ

‌آنها‌با‌نقشۀ‌جغرافيايي‌ديرينۀ‌جهان‌در‌زمیان‌پالئوسین‌مؤيید‌‌‌

‌شیدن‌ايیین‌‌نهشیته‌‌زمیان‌‌خشیک‌در‌‌هوهیوايي‌نيمی‌‌‌آب‌شیرايط‌

‌.رسوبات‌آواري‌هستند


دهد که شمالی را نشان می °30-0در عرض جغرافیایی ( مربع سبز)قرارگیری بلوک لوت پالئوسن ۀجغرافیایی دیرین ۀنقش -17شکل

.(‌2014‌Berra & Angioliniبرگرفته از)در آن زمان است خشک وهوایی نیمه و شرایط آب زیادحرارت درجهکنندۀ بیان

‌

‌


References Aghanabati A. 2004. Geology of Iran. Geological

Survey and Mineral Exploration of Iran,

586 p.

Ahmedali S.T. 1989. X-Ray Fluorescence Analysis in

the Geological Sciences. Advances in

Methodology, vol. 7. Geological Association

of Canada, Short Course, 308 p.

Akarish A. I. M. and El-Gohary A. M. 2008.

Petrography and geochemistry of lower

Paleozoic sandstones, East Sinai, Egypt:

Implications for provenance and tectonic

setting. Journal of African Earth Sciences,

52: 43-54.

Armstrong-Altrin J.S. Lee Y.I. Verma S.P. and

Ramasamy S. 2004. Geochemistry of

sandstones from the upper Miocene

Kudankulam formation, Southern India:

implications for provenance, weathering,

and tectonic setting. Journal of Sedimentary

Research, 74 (2): 285-297.

Armstrong-Altrin J. S. and Verma S. P. 2005. Critical

evaluation of six tectonic setting

discrimination diagrams using geochemical

data of Neogene sediments from known

tectonic Settings. Sedimentary Geology,

177: 115-129.

Armstrong-Altrin J.S. Machain-Castillo M.L. Rosales-

Hoz L. Carranza-Edwards A. Sanchez-

Cabeza J.A. and Ruíz-Fernández A.C. 2015.

Provenance and depositional history of

continental slope sediments in the

southwestern Gulf of Mexico unraveled by

geochemical analysis. Continental Shelf

Research, 95: 15-26.

Babazadeh S.A. and De Wever P. 2004. Early

Cretaceous radiolarian assemblages from

radiolarites in the Sistan Suture (eastern

Iran). Geodiversitas, 26: 185-206.

Barrier E. and Vrielynck B. 2008. Palaeotectonic maps

of the Middle East (Tectonic-sedimentary-

palinspastic maps from Late Norian to

Pliocene). Commission for the Geological

Maps of the World (CGMW/CCGM), Paris,

14 Maps.

Basu A. Young S.W. Suttner L.J. James W.C. and

Mack G.H. 1975. Re-evaluation of the use

of undulatory extinction and

polycrystallinity in detrital quartz for

provenance interpretation. Journal of

Sedimentary Petrology, 45: 873– 882.

Bayet-Goll A. Monaco P. Jalili F. and Mahmudy-

Gharaie M.H. 2016. Depositional

environments and ichnology of Upper

Cretaceous deep-marine deposits in the

Sistan Suture Zone, Birjand, Eastern Iran.

Cretaceous Research, 60: 28-51.

Bröcker M. Fotoohi Rad G. Burgess R. Theunissen S.

Paderin I. Rodionov N. and Salimi Z. 2013.

New age constraints for the geodynamic

evolution of the Sistan Suture Zone, eastern

Iran. Lithos, 170-171: 17-34.

Benmansour S. Andreu B. and Yahiaoui A. 2016. The

CampanianeMaastrichtian of the Aures

Basin, Algeria: Paleobiogeographical

distribution of ostracod. Cretaceous

Research, 58: 86-107.

Berra F. and Angiolini L. 2014. The Evolution of the

Tethys Region throughout the Phanerozoic:

A Brief Tectonic reconstruction, in L.

Marlow, C. Kendall and L. Yose, eds.,

Petroleum systems of the Tethyan region:

AAPG Memoir, 106: 1–27.

Bhatia M.R. 1983. Plate tectonics and geochemical

composition of sandstones. Journal of

Geology,. 91: 611–627.

Bhatia M.R. and Crook K.A.W. 1986. Trace element

characteristics of graywackes and tectonic

setting discrimination of sedimentary basins.

Contribution of Mineralogy and Petrology,

92: 181–193.

Camp V. E. and Griffis R. J. 1982. Character, genesis

and tectonic setting of igneous rocks in the

Sistan suture zone, eastern Iran: Lithos, 15:

221-239.

Chamley H. 1990. Sedimentology. Berlin. Springer-

Verlag, 285p.

Condie K.C. Boryta M.D. Liu J. and Qian X. 1992.

The origin of khondalites: Geochemical

evidence from the Archean to Early

Proterozoic granulite belt in the North China

craton. Precambrian Research, 59: 207-223.


element variation of shales, siltstones and

sandstones of Pennsylvanian - Permian age

from uplifted continental blocks in Colorado

to platform sediment in Kansas, U.S.A.

Geochimica et Cosmochimica Acta, 58:

4955-4972.


element evolution of shales, siltstones and

sandstones of Ordovician to Tertiary age in

the Wet Mountain region, Colorado, U.S.A.

Chemical Geology, 123 (1-4): 107-131.

Cullers R.L. and Podkovyrov V.N. 2002. The source

and origin of terrigenous sedimentary rocks

in the Mesoproterozoic Uigroup,


southeastern Russia. Precambrian Research,

117: 157–183.

Das B.K. AL-Mikhlafi A.S. and Kaur P. 2006.

Geochemistry of Mansar Lake sediments,

Jammu, India: Implication for source-area

weathering, provenance, and tectonic

setting. Journal of Asian Earth Sciences, 26:

649–668.

Dickinson W.R. 1970. Interpreting detrital modes of

greywacke and arkose. Journal of

Sedimentary Petrology, 40: 695-707.

Dickinson W.R. and Suczek C. 1979. Plate tectonics

and sandstone composition. American

Association of Petroleum Geologists

Bulletin, 63: 2164–2182.

Dickinson W.R. 1985 Interpreting provenance relations

from detrital modes of sandstones. In: Zuffa,

G.G. (Ed.), Provenance of Arenites: Reidel,

Dordreccht, 333–361.

Dickinson W.R. Beard L.S. Brakenridge G.R. Erjavck

J.L. Ferguson R.C. Inman K.F. Knepp R.A.

Lindberg, F.A. and Ryberg P.T. 1983.

Provenance of North American Phanerozoic

Sandstones in relation to tectonic setting.

Geological Society of America Bulletin, 94:

225–235.

Dutta P.K. and Suttner L.J. 1986. Alluvial sandstone

composition and paleoclimate, II.

Authigenic mineralogy: Journal of

Sedimentary Petrology, 56: 346- 358.

Eftekharnezhad J. 1972. A few article about the

formation of flysch sedimentary basin in the

east of Iran and its justification with plate

tectonic theory. Report No. 11: 3-11.

Floyd P.A. Winchester J.A. and Park R.G. 1989.

Geochemistry and tectonic setting of

Lewisian clastic metasediments from the

Early Proterozoic Loch Maree Group of

Gairloch, N.W: Scotland. Precambrian

Research, 45: 203-214.

Folk R.L. 1980. Petrology of Sedimentary Rocks.

Hemphill Publishing Co., Austin, Texas,

182p.

Fotoohi-Rad G.R. Droop G.T.R. and Burgess R. 2009.

Early Cretaceous exhumation of high-

pressure metamorphic rocks of the Sistan

Suture Zone, eastern Iran. Geology Journal,

44: 104–116.

Fouladi Talari H. 2017. Lithofacies analysis,

depositional and post depositional history of

Eocene siliciclastic deposits, North of

Birjand. MSc Thesis, University of Birjand,

155p.

Gabo J.A.S. Dimalanta C.B. Asio M.G.S. and Queaño

K.L. 2009. Geology and geochemistry of the

clastic sequences from Northwestern Panay

(Philippines): Implications for provenance

and geotectonic setting. Tectonophysics,

479: 111–119.

Gazzi P. 1966. Le arenarie del flysh sopracretaceo

dell’Appennino modenese: Correlazioni con

il flysh di Monghidoro. Mineralogica

Petrografica Acta, 12: 69-97.

Grantham J.H. and Velbel M. a. 1988. The influence of

climate and topography on rock-fragment

abundance in modern fluvial sands of the

southern Blue Ridge Mountains, North

Carolina. Journal of Sedimentary Research,

58(2): 219–227.

Ingersoll R.V. Bullard T.F. Ford R. Grimm J.P. Pickle

J.D. and Sares S.W. 1984. The effect of

grain size on detrital modes: a test of the

Gazzi-Dickinson pointcounting method.

Journal of Sedimentary Petrology, 54: 103–

116.

Jafarzadeh M. and Hosseini-Barzi M. 2008.

Petrography and geochemistry of Ahwaz

sandstone member of Asmari Formation,

Zagros, Iran: implications on provenance

and tectonic setting. Revista Mexicana de

Ciencias Geologicas, 25 (2): 247–260.

Jin Z. Li F. Cao J. Wang S. and Yu J. 2006.

Geochemistry of Daihai Lake sediments,

Inner Mongolia, north China: Implications

for provenance, sedimentary sorting and

catchment weathering. Geomorphology, 80:.

147–163.

McLennan S.M. 1993. Weathering and global

denudation. Journal of Geology, 101: 295–

303.

Moetamedshariati M. and Raeisossadat S.N. 2005.

Trace fossils of flysch deposits of north of

Birjand. 9th

conference of Geological

Society of Iran: 343- 354.

Mohammadi H. Abbassi N. Raeisossadat S.N. and

Heyhat M.R. 2015. Study of graphoglyptid

trace fossils of Paleocene- Eocene flysch

deposits from North of Birjand, East Iran.

Journal of Paleontology, 3: 73- 92.

Morton A. C. 1985. Heavy minerals in provenance

studies, In: Zuffa, G. G. (Ed.), Provenance

of Arenite, Reidel, Dordrecht, 249-277.

Nagarajan R. Madhavaraju J. Nagendra R. Armstrong-

Altrin J.S. and Moutte J. 2007a.

Geochemistry of Neoproterozoic shales of

Rabanpalli formation, Bhima Basin,

Northern Karnataka, southern India:

implications for provenance and paleoredox


conditions. Revista Mexicana de Ciencias

Geologicas, 24 (2): 150-160.

Nagarajan R. Armstrong-Altrin J.S. Nagendra R.

Madhavaraju J. and Moutte J. 2007b.

Petrography and geochemistry of

terrigenous sedimentary rocks in the

Neoproterozoic Rabanpalli formation,

Bhima basin, southern India: implications

for paleoweathering conditions, provenance

and source rock composition. Journal of the

Geological Society of India, 70 (2): 297-

312.

Nagarajan R. Roy P.D. Jonathan M.P. Lozano-

Santacruz R. Kessler F.L. and Prasanna

M.V. 2014. Geochemistry of Neogene

sedimentary rocks from Borneo basin, East

Malaysia: paleo-weathering, provenance and

tectonic setting. Chemie der Erde-

Geochemistry, 74 (1): 139-146.

Nagarajan R. Armstrong-Altrin J.S. Kessler F.L. and

Jong J. 2017. Petrological and Geochemical

Constraints on Provenance,

Paleoweathering, and Tectonic Setting of

Clastic Sediments From the Neogene

Lambir and Sibuti Formations, Northwest

Borneo. Sediment Provenance, 123-153.

Nesbitt H.W. and Young G.M. 1982. Early Proterozoic

climates and plate motions inferred from

major element chemistry of lutites. Nature,

299: 715–717.

Nesbitt H. W. and Young G. M. 1984. Prediction of

some weathering trends of plutonic and

volcanic rocks based on thermodynamic and

kinetic considerations. Geochimica et

Cosmochimica Acta, 48: 1523–1534.

Osae H. Asiedu D.L. Banoeng-Yakubo B. Koeberl C.

and Dampare S.B. 2006. Provenance and

tectonic setting of Late Proterozoic Beuem

sandstones of southeastern Ghana: Evidence

from geochemistry and detrital modes.

Journal of African Earth Sciences, 44: 85-96.

Pang K.N. Chung S.L. Zarrinkoub M.H. Khatib M.M.

Mohammadi S.S. Chiu H. Y Chu C.H. Lee

H.Y. and Lo C.H. 2013. Eocene– Oligocene

post- collisional magmatism in the Lut–

Sistan region, eastern Iran: Magma genesis

and tectonic implications. Lithos, 180-

181:234- 251.

Pettijohn F.J. Potter P.E. and Siever R. 1987. Sand and

Sandstone (2nd

edition). New York:

Springer-Verlag, 553p.

Pittman E. D. 1970. Plagioclase as an indicator of

provenance in sedimentary rocks. Journal of

Sedimentary Petrology, 40: 591–598.

Roser B.P. and Korsch R.J. 1986. Determination of

tectonic setting of sandstone–mudstone

suites using SiO2 content and K2O/Na2O

ratio. Journal of Geology, 94: 635–650.

Roser B.P. and Korsch R.J. 1988. Provenance

signatures of sandstone– mudstone suites

determined using discriminant function

analysis of major-element data. Chemical

Geology, 67: 119–139.

Shahidi A. Bahar Firoozi Kh. and Shafeii A. 2000.

Geological Map of Roum (1:100000):

Geological Survey and Mineral Exploration

of Iran. Sheet Number 7856.

Shaw D.M. 1968 A review of K–Rb fractionation

trends by covariance analysis: Geochimica

et Cosmochimica Acta, 32: 573–601.

Stoecklin J. Eftekharnejhad J. and Hushmand Zadeh A.

1972. Central Lut reconnaissance, East Iran.

Geological Survey of Iran, Report, 22: 87.

Suttner L. J. and Dutta P. K. 1986. Alluvial sandstone

compositin and paleoclimate, I. Framework

mineralogy. Journal of Sedimentary

Petrology, 56: 329-345.

Taylor S R. and McLennan S. 1985. The Continental

Crust: Its Composition and Evolution,

Blackwell, Oxford, 312p.

Tirrul R. Bell I.R. Griffis R.J. and Camp V.E. 1983.

The Sistan suture zone of Eastern Iran.

Geological Society of American Bulletin,

94:134-150.

Tortosa A. Palomares M. and Arribas J. 1991. Quartz

grain types in Holocene deposits from

Spanish Central System: some problems in

provenance analysis. In: Morton AC, Todd

SP, Haughton PDW, (Eds.). Developments

in Sedimentary Provenance Studies. Special

Publication Geological Society, 57: 47-54.

Velbel M.A. and Saad M.K. 1991. Palaeoweathering or

diagenesis as the principal modifier of

sandstone framework composition? A case

study from some Triassic rift-valley redbeds

of eastern North America. In: Morton AC,

Todd SP, Haughton PDW, (Eds.)

Development in sedimentary provenance

studies. Geological Society of London.

Special Publication. 57(1): 91-99.

Von Eynatten H.V. 2003. Petrography and chemistry

of sandstones from the Swiss Molasse

Basin: an archive of the Oligocene to

Miocene evolution of the Central Alps.

Sedimentology, 50: 703–724.

Weltje G.J. 1994. Provenance and dispersal of sand-

sized sediments: Reconstruction of dispersal

patterns and sources of sand-sized sediments


by means of inverse modelling techniques.

Faculteit Aardwetenschappen, Universiteit

Utrecht, 121: 208 p.

Zallaghizadeh Z. Raeisossadat S.N. Shokri M.H. and

Mortazavi M. 2013. Bioecology of Early

Tertiary foraminifera in the Fariznuk (North

of Birjand). 7th

conference of the Iranian

Paleontological Society.

Zarrinkoub M.H. Pang K.N. Chung S.L Khatib M.M.

Mohammadi S.S. Chiu H.Y. and Lee H.Y.

2012. Zircon U-Pb age and geochemical

constrints on the origin of the Birjand

ophiolite, Sistan suture zone, eastern Iran.

Lithos, 154: 392-405.

Zuffa G.G. 1985. Optical analyses of arenites:

Influence of methodology on compositional

results, in Zuffa, G.G., ed., Provenance of

Arenites. Dordrecht, Reidel. NATO ASI

Series, 165- 189.

Documents

Petrography and geochemistry of the Paleocene sandstones ...journals.ui.ac.ir/article_23152_ac69dd1e238faac2345c5fb9354a99f3.… · In the provenance studies, that are performed by