Upload
edlira-grabova
View
236
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
8/3/2019 Perspektiva e Votuesve ne Shqipri
1/29
Pergatiti:
Edlira GRABOVA
Mars 2010
"PRESPEKTIVAT E VOTUESVE NESHQIPERI"
PSE NUK VOTOJNE DHEPSE VOTOJNE SHQIPTARET
8/3/2019 Perspektiva e Votuesve ne Shqipri
2/29
PRESPEKTIVAT E VOTUESVE NE SHQIPERIPSE NUK VOTOJNE SHQIPTARET
2
Indeks:
Hyrje
1. Perse duhet te votohet2. Nje veshtrim mbi votuesit potencial qe nuk ushtrojne plotesisht te
drejten per te votuar
3. Pse grate nuk votojne3.1 Cfare thote legjislacioni
3.2 Rekomandime-Pjesemarrja e grave ne procesin zgjedhor
4. Pse te rinjte nuk votojne4.1 Zhvillimi i kapaciteteve te organizatave rinore
4.2 Bashkpunimi rajonal dhe ndrkombtar
4.3 Pjesmarrja e t rinjve n votime
4.4 Rekomandime- Pjesemarrja e te rinjve ne procesin zgjedhor
Pjesmarrja e t rinjve n votime dhe fushata elektorale
5. Pjesemarrja e personave me aftesi te kufizuar ne procesetzgjedhore- Pse PAK nuk votojne?
5.1 Respekimi dhe mbrojtja e t drejtave t personave me aftsi tkufizuara nga shteti shqptar
5.2 E drejta e vots5.3 T drejtat e personave me aftsi t kufizuara
8/3/2019 Perspektiva e Votuesve ne Shqipri
3/29
PRESPEKTIVAT E VOTUESVE NE SHQIPERIPSE NUK VOTOJNE SHQIPTARET
3
6. Emigrantet, potencial i munguar dhe vota te munguara6.1 T lehtsohet marrja e nnshtetsis shqiptare pr t gjith
Shqiptart
Konkluzione
8/3/2019 Perspektiva e Votuesve ne Shqipri
4/29
PRESPEKTIVAT E VOTUESVE NE SHQIPERIPSE NUK VOTOJNE SHQIPTARET
4
Hyrje
Edhe pse partit politike po iu bjn thirrje qytetarve t votojn nmas n zgjedhjet e ardhshme, verehet nje indiference e popullsise nelidhje me proceset zgjedhore. Votimet n shoqrit pluraliste prbjnushtrim t drejtprdrejt t pushtetit nga ana e qytetarve n moshn evotimit. Qytetart e Shqipris, prej shum vitesh, n mnyr masive,nuk e ushtrojn kt mundsi.Nese njerezit do te ndergjegjesoheshin per brishtesine qe jeta mbart nevetvehte, ne bote do te kishte me teper tolerance, mirekuptim, altruizemdhe bashkepunim. Ne kete thenie, nuk ndeshim ne asgje te re, deri ne momentin qe nendergjegjesohemi per brishtesine tone. E megjithate edhe kjo, nuksherben shume per te permiresuar relatat shoqerore dhe jeta vazhdon permes cinizmit, kundershtimit dhe indiferences perkundrejtproblemeve te ndryshme sociale dhe target grupeve ne fokus.Te drejtat njerezore, marrin sot, nje rendesi jetike, ku qenia njerezorevleresohet si nga kenveshtrimi i unanimitetit, ashtu dhe nga diversitetiqe e karakterizon. Jane pikerisht keta njerez te cilet perfaqesojnethemelet mbi te cilat ndertohet shoqeria ne cdo kohe.
N shoqri veprojn njerzit, asgj nuk bhet pa nj qllim tndrgjegjshm.Vet kushtet ekonomike e sociale, domosdoshmria politike e historikekrkojne nj ligj objektiv t veprimtaris njerzore. Ajo shfaqet si njtendenc e prgjithshme, si nj veti e personalitetit t njeriut pr trregulluar t drejtat, normat morale e juridike.E drejta, ashtu si e drejta e votes, jane te lidhura ngusht me pikpamjet
sunduese n shoqri dhe zhvillohet nn ndikimin e tyre. Nga ana tjetrt gjitha format e ndrgjegjes shoqrore, kan nje ndikim jo te vogelmbi t drejtn, ndoshta edhe per faktin se gjithnje e me teper shoqeriacivile, po ndergjegjesohet mbi mundesite per te nderhyre ne favor teshtresave te fokusuara, duke nderhyre ne legjislacion dhe dukembeshtetur projektligjet e ndryshme. Por, jo pak her, kto norma juridike e shoqrore trajtohen nn nj frym iracionale dhe ne te kaluaren jo pak here kane perfunduar teindoktrinuara. Ather, vetvetiu, lind pyetja:
8/3/2019 Perspektiva e Votuesve ne Shqipri
5/29
PRESPEKTIVAT E VOTUESVE NE SHQIPERIPSE NUK VOTOJNE SHQIPTARET
5
A pajtohen liria e individit me lirin sociale?
Teorikisht, prgjegjen e gjejm n modelin e demokracis s adaptuarku sipas ligjit kushtetues, populli ushtron sovranitetin duke zgjedhurprfaqsuesit e tij.N t njjtn koh, po sipas ksaj teorie, kur nj njeri, cnohet nga njveprim qeveritar, ai duhet t ket mundsine kur t jet e nevojshme tkundrshtoj ligjshmrine e ktij veprimi. Doktrina kushtetore pohon se t drejtat mbrojn qytetart jo vetm
ndaj dekreteve por edhe ndaj do veprimi shtetror q mund t ndrhyjen kto t drejta. Fatkeqsisht, ne te kaluaren kto t drejta jane nprkmbur ngaorganet burokratike dhe se prekonceptet e ngulitura nga sistemi 50
vjecar (prekoncepte t ngulitura jo vetm n sistemet administrative por edhe n mentalitetin e vet qytetarve), akoma sot pengojnpjesmarrjen dhe zhvillimin e demokracis s vrtet.
Megjithat, jo rrall her kam patur fatin te punoj me individ tendryshem, njerz t ndershm e t prkushtuar, t aft pr t breprpjekje serioze, pr t vepruar n mnyre t paanshme dhe objektive.Individ qoft nga institucionet shtetrore apo private si dhe nga radhte shoqris civile e qytetarve t ndryshm t cilt, mund t bjn shumpr zhdukjen e ktyre prekoncepteve dhe rrnjosjen e paanshmris n jetn e prditshme. Gjat gjith historis dhe ktu nuk flas vetm prShqiprin por edhe n vendet m t zhvilluara sot n bot, jo pak her
t drejtat shkelen, duke filluar nga liria e fjals, e shtypit, liria ebindjeve fetare politike apo racore. E drejta e liris s fjals sht nj e drejt themelore. Ajo sht
shembulli m i qart q mund t jepet per t ilustruar ato t drejta, tcilat bazohen n politikn dhe respektin.
T shkelsh t drejtat natyrore t nj personi do t thot ta degradoshat person, ta trajtosh at thjesht si instrument. sht njohja e sdrejts ajo q rrit vlerat e dinjitetin si individ. Aftsia per ta konceptuarat si duhet sjell formimin e individve t till q mund t jen njshembull pozitiv pr vet shoqrin. Ndoshta sht pak idealiste t mendosh se nj individ mund t
ndryshoj prekonceptet shoqrore, por nse do individ i shoqris kan vetvehte t njjtin qllim, dhe sht i ndrgjegjsuar pr kt, athermund t shpresojm n demokracin e vertet. Sepse, pikrisht prmesdiskutimit, dialogut dhe argumentimit ne e shfaqin vehten si qnie memendime racionale dhe t pavarura.
Vullneti i qytetarve sht dika e admirueshme dhe kur kanalizohet prmes degs ligjvnse t qeveris, krijon ato politika shoqrore q ilejojn qytetart t formulojn dhe t jetojn nn konceptin e tyrekolektiv t s mirs.
8/3/2019 Perspektiva e Votuesve ne Shqipri
6/29
PRESPEKTIVAT E VOTUESVE NE SHQIPERIPSE NUK VOTOJNE SHQIPTARET
6
Pr sa koh q t drejtat e posame mbshteten mbi krkesn eshoqris pr t siguruar informimin e opinionit publik, mund t thuhet
se ato mbshteten kryesisht n dshirn pr t uar prpara procesindemokratik dhe mirqnien publike.
AvokateEdlira GRABOVA
8/3/2019 Perspektiva e Votuesve ne Shqipri
7/29
PRESPEKTIVAT E VOTUESVE NE SHQIPERIPSE NUK VOTOJNE SHQIPTARET
7
1.Perse duhet te votohet?Sepse se pari e ushtrojme detyren tone te votes, dhe duke abstenuar percjellim njemesazh te qarte pakenaqesie kundrejt politikberjes. Shume hiqen si te rinj dhe si
politike e re,nderkohe qe fryma mbetet e njejte. Nje perqindje e larte abstenuesish ne
keto zgjedhje mund te behej "shuplaka e pare" qe do merte tranzicioni i pafund....
N demokracin prfaqsuese pjesmarrja e qytetarve n politikbrje nuk realizohet
vetm nprmjet zgjedhjeve politike. Pjesmarrja arrihet kryesisht me angazhimin e
vazhdueshm t qytetarve n veprimtarin politike t grupeve t interesit dhe
partive politike.Shqipria nga njra an renditet si histori suksesi prsa ka t bj me
angazhimin formal t qytetarve n grupime politike, por nga ana tjetr renditet si
histori dshtimi prsa ka t bj me nivelin e demokracis s partive politike dhe
aftsis s tyre pr t prthithur e prpunuar pikpamjet e aktivistve dhe
mbshtetsve t tyre. Kjo ben qe zgjedhjet per Kuvend t marrin nj rol shum t
rndsishm n procesin e pjesmarrjes s qytetarve n politikbrje.
N Shqipri pjesmarrja e zgjedhsve n zgjedhjet parlamentare t vitit 2001 (45%)
dhe t vitit 2005 (50%) tregon se afrsisht gjysma e popullats s vendit nuk merr
pjes n votim. Arsyet kryesore pr kt ka gjasa t jen mosndodhja n Shqipri,
mosinteresi ndaj politikbrjes dhe t ndjerit i paprfaqsuar nga alternativat politike
garuese n zgjedhje. Aktualisht sistemi zgjedhor n Shqipri nuk mundson pikasjene peshs specifike q ka secila prej ktyre kategorive.
Nj studim i viti 2005 tregon se 58 % e t intervistuarve shprehen se asnj parti
politike nuk prfaqson mir pikpamjet e tyre. Kjo shifr nuk rezulton n asnj
statistik zgjedhore pikrisht pr arsye se abstenuesit duke mos patur mundsin t
shprehen abstenim, ose nuk votojn, ose votojn pr nj parti q nuk prfaqson
pikpamjet e tyre.Arsyet kryesore pse qytetart e paknaqur duhet t shprehen me
votim abstenim jan tre:
S pari, shum qytetar q nuk marrin pjes n votim shtyhen ta bjn kt jo sepse
jan indiferent ndaj politikbrjes n Shqipri por sepse nuk e gjejn veten n asnj
nga ofertat politike garuese n zgjedhje. Duke votuar abstenim ata q ndihen t
paknaqur nga alternativat e ofruara nuk do t heshtin me mospjesmarrje n votim
por do t shprehin vullnetin e tyre politik.
8/3/2019 Perspektiva e Votuesve ne Shqipri
8/29
PRESPEKTIVAT E VOTUESVE NE SHQIPERIPSE NUK VOTOJNE SHQIPTARET
8
S dyti, shum zgjedhs q marrin pjes n votim jan t shtrnguar t votojn nj
parti politike edhe pse nuk e gjejn veten n ofertn e saj politike. Kshtu kta
qytetar bien pre e parimit rutin votoj t keqen m t vogl. Nse do t votonin
abstenim kta zgjedhs nuk do duhej t zhvlersonin t drejten e tyre pr tu shprehur
politikisht dhe nuk do t prodhonin legjitimitet t shtuar pr nj qeveri t ardhshme
q nuk i prfaqson pikpamjet e tyre q n ngjizjen e saj.
S treti, pikpamjet e zgjedhsve q nuk e gjejn veten n asnj ofert politike mbeten
t pakonsideruara nga partit politike dhe qeverit e rradhs. Nse zgjedhsit e
paknaqur do t votojn abstenim rezultati zyrtar i zgjedhjeve do t prodhoj nj
diskurs politik i cili do t nxis reformimin e partive politike ekzistuese dhe krijimin e
ofertave politike q synojn t thithin pikrisht elektoratin e paknaqur.
Pr ta prmbledhur, zgjedhsit q jan t paknaqur me alternativat politike garuese
n zgjedhje nuk duhet as t bojkotojn zgjedhjet, as t votojn pr nj parti q nuk
prfaqson pikpamjet e tyre. Zgjedhsit e paknaqur duhet t shprehin qndrimin e
tyre politik duke marr pjes n votim dhe duke votuar abstenim. Kshtu vota e tyre
do ket m shum ndikim edhe se vet votat e t vendosurve t cilt jan t ndar n
parti t ndryshme. Nese kjo do te ndodhte vota e zgjedhsve t paknaqur do t nxiste
nje riformim thelbsor t mardhnies qytetar parti politike n Shqipri.
2.Nje veshtrim mbi votuesit potencial qe nuk eushtrojne plotesisht te drejten per te votuar:
Popullsia e Shqipris karakterizohet nga nj mosh e re, mesatarja e s cils sht
31.7 vje dhe ndarja e popullsis sipas seksit sht e ekuilibruar, femrat zen rreth51% t popullsis
Mosha e re, proeset e urbanizimit, lvizjet migratore, emigracioni dhe faktor t
tjer ekonomik kan br q gjat viteve t tranzicionit, treguesit demografik t
jen dinamik. Kshtu, brenda nj kohe t shkurtr kan ndryshuar raportet midis
popullsis rurale dhe urbane. Aktualisht popullsia urbane sht rritur n 46% nga
36% q ka qen n fillim t viteve 90-t. Rritja e popullsis urbane ka ardhur si
pasoj e zhvendosjes s pakontrolluar t popullsis rurale drejt qyteteve t mdha,
por edhe nga lvizjet brenda t njjtit rreth. Sipas vlersimeve t bra nga INSTAT,
jasht Shqipris llogaritet t ken emigruar rreth 600.000 shqiptar ose 18% e
popullsis .
8/3/2019 Perspektiva e Votuesve ne Shqipri
9/29
PRESPEKTIVAT E VOTUESVE NE SHQIPERIPSE NUK VOTOJNE SHQIPTARET
9
Nj vshtrim i thell tek grupmoshat e popullsis tregon se tranzicioni ka ndikuar dhe
vazhdon t ndikoj strukturn e popullsis shqiptare. Gjithashtu nj ndryshim
themelor ai ka sjell edhe prsa i prket strukturs s familjes.
Prpjekjet pr nj jetes m t mir kan br q familja shqiptare t mos ndryshoj
vetm vendin ku do t jetoj por edhe mnyrn se si jeton. Brenda ktij dhjet
vjeari, ka ndryshuar ndjeshm mosha mesatare e martess nga 22,6 n 23 pr
femra, dhe nga 27,2 n 28.5 pr meshkuj
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
Potenciali
Femra
Popullsi Urbane
Emigrante
8/3/2019 Perspektiva e Votuesve ne Shqipri
10/29
PRESPEKTIVAT E VOTUESVE NE SHQIPERIPSE NUK VOTOJNE SHQIPTARET
10
3.Pse grate nuk votojneMbulojn kopertinat e revistave, hapsirat televizive dhe shfaqen me t gjith
atributet e prindrve t devotshm. Kjo sht tabloja q shikon n do fushat
zgjedhore dhe e gjitha kjo bhet pr t rrmbyer votat e femrave. Por pse vota e grave
fitohet n nj form krejt tjetr n krahasim me meshkujt?
Sepse votueset femra jan shum t interesuara pr politikat q shqetsojn jetn
familjare. Megjithat, kjo sht dika shum e vjetruar pr t vlersuar gjykimin e
grave. Gjysma e forcs puntore tani prbhet nga femrat dhe, pr sa i prket
rezultateve t shkollimit, femrat jan shum m prpara sesa meshkujt. Por a ka
kuptim nj qasje e till? N fakt, mund t ket. Politikisht, grat votojn ndryshe nga
meshkujt, ndonjher dhe n nj shkall t madhe. Kjo diferenc gjinore shihet
qartazi n do vend t bots kur ka zgjedhje. Shpjegimet pr ti dhn nj prgjigje se
prse kjo ndodh, jan shum t vshtira, por ne dim nj gj: her pas here grave u
plqen m shum se burrave pr t votuar por qe kushtet ekonomike, social
kulturore, apo interesa te caktuara peshojne jo pak ne jeten politike te grave apo qofte
edhe ne nje te drejte qytetare, sic eshte e drejta per te votuar.
3.1 Cfare thote legjislacioni?
Ne kushtetuten e Republikes se Shqiperise, legjislacioni shqiptar iu njeh t drejta t
barabarta si burrave, ashtu edhe grave,, q me mbushjen e moshs madhore 18 vje,
t zgjedhin dhe t zgjidhen (Neni 45). E drejta e vots sht nje e drejte e garantuar.
Vota sht vetjake, e barabart, e lir dhe e fsheht.
Historikisht gruaja e ka fituar t drejtn pr t zgjedhur dhe pr t'u zgjedhur pr her
t par n vitin 1928. Praktikisht t drejtn e vots grat e zbatuan n zgjedhjet e
para t paslufts n vitin 1945.
N Kodin Zgjedhor Ligji Nr. 8087 dat 19.06.2003, sanksionohet edhe njher pas
Kushtetuts parimi i mosdiskriminimit pr t zgjedhur dhe pr t'u zgjedhur, si dhe
garantohet e drejta e vots pr zgjedhsit. Lvizja e grave ka punuar pr t futur n
ligjin elektoral t vitit 2000 e m pas, nj kuot prej 30% prfaqsimi pr gjinin m
t diskriminuar. Por kjo ende nuk sht arritur. Sistemi mazhoritar q parashikon
legjislacioni yn nuk e lejon prfshirjen e kuots.
8/3/2019 Perspektiva e Votuesve ne Shqipri
11/29
PRESPEKTIVAT E VOTUESVE NE SHQIPERIPSE NUK VOTOJNE SHQIPTARET
11
Ndrkaq partit politike m t mdha kan sansksionuar n statutet e tyre kuotn pr
pjesmarrjen e grave n organet drejtuese t partive.
Parimi i barazis midis grave dhe burrave sht sanksionuar n Nenin 18 t
Kushtetuts s Shqipris: t gjith jan t barabart prpara ligjit dhe askush nuk
mund t diskriminohet pr arsye si seksi.... Sipas nj raporti pr barazin gjinore t
hartuar nga Programi i Kombeve t Bashkuara pr Zhvillimin (PNUD), legjislacioni
shqiptar e parashikon konceptin e barazis midis grave dhe burrave, por ende jo
konceptin pr shanse t barabarta.
Sistemi nuk merr parasysh faktin se duhen marr masa t posame pr t siguruar
shanse t barabarta pr grat. Ende nuk sht marr ndonj veprim konkret pozitiv
pr t prshpejtuar barazin.
Megjithse jan shum aktive n nivelin lokal t jets politike shqiptare dhe
megjithse disa parti politike u kan garantuar grave nj numr t caktuar postesh
partiake, grat prgjithsisht kan vshtirsi pr tu przgjedhur si kandadite dhe pr
t zn poste kryesore n partit politike. Vetm 78 e 1,114 kandidatve (7 prqind), t
cilt morrn pjes n zonat me votim t drejtprdrejt, dhe vetm 120 e 823
kandidatve (15 prqind) t listave proporcionale ishin gra. Numri i grave n vndet e
para t listave pr t patur shans real pr tu zgjedhur, ishte edhe m i vogl. Grat
nuk prfaqsoheshin si duhet edhe n strukturat administrative zgjedhore. Nuk
kishte asnj grua ndr antart e Komisionit Qndror t Zgjedhjeve dhe vetm 7
prqind e Komisioneve zonal zgjedhor (ZEC) dhe 8 prqind e komisioneve t
qndrave t votimit (VCC), t vizituara nga vzhguesit m 24 qershor, ishin gra. Kodi
zgjedhor nuk parashikon diskriminim pozitiv n favor t grave.
7%
93%
Perqindja e grave ne zonat me
votim te drejtperdrejte
Femra
Kandidate
8/3/2019 Perspektiva e Votuesve ne Shqipri
12/29
PRESPEKTIVAT E VOTUESVE NE SHQIPERIPSE NUK VOTOJNE SHQIPTARET
12
Megjithat pothuajse t gjitha partit dhe koalicionet politike prmbanin n
programet e tyre politike referenca q reflektonin problemet gjinore dhe disa
aktivitete elektorale drejtoheshin specifikisht te votuesit gra. Disa nga ktoaktivitete u
pasqyruan n gazetat kombtare. Televizioni publik gjithashtu transmetoi programe
t posacme pr votuesit gra, ku morrn pjes politikane t shquara.
Rezultati zgjedhor n zonat me votim t drejtprdrejt tregoi se vetm shtat gra
fituan vnde n parlament. Nga listat proporcionale vetm nj grua arriti t fitonte
nj vnd n parlament. Prandaj, parlamenti i ri do t prfshij tet gra (5.71 prqind),
n krahasim me 11 prqind n parlamentin e vitit 1997, i cili ishte pak m i madh. Ky
prfaqsim nuk pasqyron forcn reale t gruas n shoqrin shqiptare.
3.2 Rekomandime pjesmarrja e grave n procesin zgjedhor
1. Partit politike duhet t shqyrtojn marrjen e masave pr t inkurajuar nj
pjesmarrje m t madhe t grave n zgjedhje. Kto masa duhet t prfshijn rritjen e
transparencs n przgjedhjen e kandidatve, masa specifike pr t rritur numrin e
kandidatve gra n vndet e para n listat proporcionale, dhe rritjen e numrit t grave
n komisionin qndror dhe komisionet lokale.
2. Antart i Komisionit Qndror t Zgjedhjeve duhet t trajnohen pr t mos lejuar
votimin n grup. Programe t edukimit t votuesve duhet tu shpjegojn grave
rndsin e marrjes s vendimit personal n hedhjen e vots s tyre.
3. Duhen te merren masa qe te parandalohet i ashtuquajturi Votimfamiljar i cili
eshte shkelje e parimit t vots s fsheht. Kryetart e komisioneve t qndrave t
votimit duhet te nderhyjne ne kto raste, duke mos u perqendruar ne traditat
kultutore.
Dua te ndalem tek ky aspekt edhe per vete faktin qe kjo dukuri po shfaqet
vazhdimisht ne qendrat e votmit, dhe perben nje fenomen shqetesues m.q.se cenon
lirite individuale njerezore.
Votimi familjar, i cili ndodht atehere kur gruaja dhe burri, ose babai dhe fmijt
hynin s bashku n dhomn e fsheht dhe plotsojne flett e votimit s bashku. Kjo
sht natyrisht n kundrshtim me iden e vots s fsheht dhe, prve ksaj, sht
nj shkelje e t drejts individuale t grave dhe t rinjve pr votim.
8/3/2019 Perspektiva e Votuesve ne Shqipri
13/29
PRESPEKTIVAT E VOTUESVE NE SHQIPERIPSE NUK VOTOJNE SHQIPTARET
13
Kur u pyetn pr kt, komisionet e qndrave t votimit shpesh nuk reagonin, sepse
ata mendonin se kjo sht nj tradit kulturore ose e justifikonin duke thn se
shum gra apo t rinj nuk dinin t lexonin apo t shkruanin. Ky justifikim duket se
nuk ishte shum i sakt sepse, prve t tjerave, kjo gje duhej t ishte shnuar n
proesverbalin e komisioneve t qndrave t votimit dhe nj gj e till nuk ishte br.
Pr kt arsye, edukimi si i komisioneve ashtu dhe i votuesve pr kt shtje duhet
ti kushtohet rndsi t veant.
Jo pak here, n nj numr t madh t qndrave t votimit, n dhomat e fshehta hynin
njkohsisht m tepr se nj person: nganjhere, shoqronin t moshuar, nganjhere
ifte, ose baballar dhe vajza. Edhe sikur t merret n konsiderat argumenti i
kultures, duhet t merren masa pr t ndryshuar gradualisht mentalitetin n
mnyr q do votuesi ti garantohet me t vrtet e drejta pr votim t fshehtindividual.
Nga ana tjeter duhen marre masa ne lidhje me fletet e votimit. N zonat ku kishte
vshtirsi, shumica e problemeve konsistonin n flet votimi t pavulosura apo t
pannshkruara, votim familjar, ose raste kur kutit e votimit nuk ishin t dyllosura
si duhet. Kto nuk mund t konsiderohen shkelje serioze. Vetm n nj prqindje t
vogl t rasteve mund t flitet pr probleme akute.
T rinjt duhet veanrisht t orientohen dhe nxiten pr tiu nnshtruar programeve
edukative dhe kulturore. Grat n Shqipri ballafaqohen me shum probleme dhe
mund t behen lehtsisht viktim e llojeve t ndryshme t shfrytzimit.
Votimi familjar, deri n nj far shkall, sht fenomen q shfaqet n vende q nuk
kan tradita votimi. Nuk duhet lejuar n asnj rrethan q zyrtart zgjedhor ti japin
disa flet votimi nj votuesi t vetm, si u konstatua shpesh ditn e votimit.
4.Pse te rinjte nuk votojne
Sipas Legjislacionit mbi lirite dhe te drejtat politike, ne nenin 45 te Kushtetutes
sanksionohet qe do shtetas tetmbdhjet vje ka t drejtn t zgjedh dhe t
zgjidhet . Perjashtohen shtetasit e deklaruar me vendim gjyqsor t forms s prer
si t paaft mendrisht si dhe denuarit, per sa kohe q jan duke vuajtur dnimin me
heqje t liris.
8/3/2019 Perspektiva e Votuesve ne Shqipri
14/29
PRESPEKTIVAT E VOTUESVE NE SHQIPERIPSE NUK VOTOJNE SHQIPTARET
14
Shqipria sht nj nga vendet me prqindjen m t lart t t rinjve n raport
popullsie, por pavarsisht nga kjo, t rinjt nuk jan ende pjes e konsiderueshme e
vendimmarrjes. Pjesmarrja e t rinjve n vendimmarrje ende vazhdon t jet nj
shtje e predispozits vetjake t titullarve t institucioneve dhe jo detyrim ligjor ose
administrativ pr ta, duke br q her t merret mendimi i t rinjve dhe t mos
nnvlersohet krejtsisht.
Problem kan qen edhe mangsit n prfshirjen e perspektivs gjinore n programe
dhe projekte t zhvillimit rinor, t cilat marrin parasysh q vajzat dhe djemt kan
nevoja dhe akses t ndryshm ndaj burimeve n sfern shoqrore dhe publike.
Kshtu, mospjesmarrja e t rinjve (djem dhe vajza) n vendimmarrje dhe n jetn
publike sht jo vetm indikator i nj demokracie fiktive, por sjell pasoja t
konsiderueshme n jetn publike. Jo rrall her merren vendime pr t rinjt pa umarr mendimi i tyre, ka mund t oj n kundrshti nga kjo grupmosh pr vnien
n jet t ktyre vendimeve, duke br q reformat t mbeten n nivelin teorik pa
sjell pasoja reale.
Disa nga arsyet, q kan uar n nivelet e ulta t pjesmarrjes rinore n
vendimmarrje, jan mungesa e bazs ligjore q prcakton detyrimet prkatse pr
pjesmarrjen e t rinjve n vendimmarrje, mungesa e politikave t qarta dhe
funksionale nga ana e qeveris pr rritur prfshirjen e t rinjve n jetn publike dhe
vendimmarrje, nnvlersimi q i bhet ksaj grupmoshe nga pushtetart. Ktyre
faktorve u bashkngjitet edhe mosfunksionimi i mir i strukturave prfaqsuese
rinore, t cilat shpesh ojn n disbalancim gjinor, duke favorizuar pjesmarrje m t
madhe pr djemt.
4.1 Zhvillimi i kapaciteteve t organizatave rinore
OJF-t rinore kan nj nevoj t madhe pr mbshtetje n ndrtimin dhe forcimin ekapaciteteve rinore. Karakteristik e vet sektorit rinor sht prkohshmria e
lidershipit dhe antarsis si pasoj e zhvillimit moshor.
Nj gjenerat vjen, nj tjetr ikn, por ndryshe nga tradita n vendet e zhvilluara, nj
pjes e madhe e OJF-ve rinore (duke vuajtur simptomat e vet sektorit t OJF-ve n
Shqipri) funksionojn aktivisht pr aq koh sa lidershipi themelues sht i
angazhuar, gjendje prkoshmrie kjo, e cila kompensohet nga nj numr i ri
organizatash t reja q krijohen nga t tjer t rinj. Kjo ndrkoh sjell nj nevoj t
vazhdueshme t ndrtimit dhe forcimit t kapaciteteve n mnyr periodike t
lidershipit, stafit, aktivistve dhe vullnetarve.
8/3/2019 Perspektiva e Votuesve ne Shqipri
15/29
PRESPEKTIVAT E VOTUESVE NE SHQIPERIPSE NUK VOTOJNE SHQIPTARET
15
Nj problem tjetr karakteristik i sektorit t OJF-ve rinore sht mungesa e
shprndarjes s informacionit, n nivel OJF-je, donatorsh, institucionesh.
Megjithse t rinjt jan pionier t prdorimit t teknologjive t informacionit, ato
pak prdoren si nj burim i qndrueshm i shprndarjes s informacioneve t
dobishme q nxisin aktivizmin rinor dhe veprimtarit rinore. Po ashtu, bashkpunimi
midis gjith strukturave t OJF-ve rinore, institucioneve shtetrore dhe atyre
ndrkombtare ka qen i fragmentarizuar, sporadik dhe bazuar kryesisht n vullnete
individuale.
Nj nga problemet m tipike t sektorit t OJF-ve rinore ka qen edhe mungesa e
njohurive dhe aftsive t duhura n drejtim t marrdhnieve publike. Aftsia pr
marrdhnie publike sht nj fush ku duhet investuar realisht. Ndrkoh, shtjetjetr e mungess s kapaciteteve t sektorit t OJF-ve rinore sht mosnjohja dhe
mosprshtatja e e tyre nga filozofit dhe strategjit e donatorve shtetror dhe
ndrkombtar.
Nisur nga prkohshmria, por edhe nga burimet e pakta financiare, OJFt rinore nuk
kan kapacitete t mjaftueshme pr menaxhim t burimeve n baz t standardeve
dhe praktikave m t mira dhe t krkuara nga donatort.
4.2 Bashkpunimi rajonal dhe ndrkombtar
Me hapjen e Shqipris ndaj bots s jashtme pas rnies s sistemit totalitar
komunist, periudha e tranzicionit demokratik sht karakterizuar nga dukuria e
emigracionit masiv drejt vendeve t zhvilluara perndimore dhe proceset e integrimit
n ekonomin botrore dhe n struktura dhe organizma ndrkombtar. Imazhi
negativ, q vendi krijoi n opinionin ndrkombtar si pasoj e veorive t vals s
par t emigrantve dhe zhvillimit t krimit t organizuar, prbn nj nga prmasatm problematike t procesit t vshtir t tranzicionit.
Kriza Strategjia Kombtare e Rinis ballkanike dhe konflikti ndretnik gjat viteve
1990 konsoliduan skepticizmin dhe frikn e vendeve europiane t cilat reaguan, duke
izoluar vendet e rajonit nprmjet ngritjes s nj muri t ri t vizave Schengen, fill pas
shembjes s murit t Berlinit.
Megjithat, viti 2000 shnon nj moment t rndsishm pr zhvillimin e Shqipris
dhe t vendeve fqinje si pasoj e stabilizimit t situats n rajon dhe t prparimit
drejt zhvillimit t standardeve politike demokratike dhe ekonomive funksionale t
8/3/2019 Perspektiva e Votuesve ne Shqipri
16/29
PRESPEKTIVAT E VOTUESVE NE SHQIPERIPSE NUK VOTOJNE SHQIPTARET
16
tregut t lir. Bashkpunimi rajonal dhe ndrkombtar prbn nj aspekt tejet pozitiv
pr zhvillimin e paqes s qndrueshme dhe progresit politik dhe social-ekonomik. N
veanti, bashkpunimet nga qeverit e vendeve n rajon dhe aktorve nga shoqria
civile kan luajtur nj rol ky n intensifikimin e proceseve t integrimit rajonal dhe
atij europian.
N kt kontekst, ndikim pozitiv n zhvillimet n vend kan pasur pjesmarrja dhe
angazhimi i t rinjve shqiptar dhe i organizatave jofitimprurse rinore n veprimtari
dhe projekte n nivel rajonal dhe ndrkombtar. N veanti, t rinjt e angazhuar n
kto bashkpunime kan luajtur rolin e ambasadorve t kulturs shqiptare, duke
promovuar nj imazh pozitiv t Shqipris n bot. Gjithashtu, ata kan sjell me vete
prvojat e vendeve t tjera dhe botkuptime t reja, duke ofruar kshtu nj ndihmes
t mueshme n procesin e zhvillimit t vendit.
Ndrkoh q t rinjt shqiptar kan patur nj prfaqsim t gjer n nismat rajonale
dhe ndrkombtare, ende ka mjaft pr t br, si nga institucionet qeveritare, ashtu
edhe nga shoqria civile, pr t rritur mundsit e pjesmarrjes s t rinjve n t tilla
bashkpunime. shtje me rndsi t veant mbetet liberalizimi i regjimit t vizave
n rajon dhe m gjer n zonn Schengen, n mnyr q pjesa m e madhe e t rinjve,
t cilt aktualisht mbeten t margjinalizuar, t mund t gzojn lirin e lvizjes.
Gjithashtu, mbetet ende shum pun pr t br n drejtim t forcimit t
bashkpunimeve dhe programeve t shkmbimeve kulturore, si dhe t prdorimit t
teknologjis s informacionit pr shprndarjen e informacionit pr veprimtari dhe
projekte rajonale dhe ndrkombtare.
4.3 Pjesmarrja e t rinjve n votime
Ardhja e demokracis n Shqipri solli votn e lir dhe bashk me t edhe t drejtn
pr t abstenuar, nj e drejt kjo q sht shfrytzuar gjersisht nga t rinjt
shqiptar n zgjedhjet e zhvilluara gjat viteve t paskomunizmit.
Disa nga arsyet q i mbajn t rinjt larg kutis s votimit, prve inercis, jan lnia
pas dore e t rinjve nga politikant ose dhe zhgnjimi i tyre nga politika.
Paqndrueshmria politike, si dhe ngjarje t ndryshme kan br t humbas besimi i
t rinjve te politikant shqiptar, por edhe te politika n prgjithsi. Ky zhgnjim vjen
edhe si pasoj e faktit se politikant shpesh nuk i kan kushtuar ndonj vmendje t
veant t rinjve si nj grup interesi pr tu konsideruar n nj marrdhnie
ofertkrkes. Prve ksaj, shpesh t rinjt jan keqprdorur gjat fushatave
zgjedhore, duke shrbyer vetm si nj fasad. Pr kt arsye shum t rinj prej vitesh
i qndrojn larg kutis s votimit.
8/3/2019 Perspektiva e Votuesve ne Shqipri
17/29
PRESPEKTIVAT E VOTUESVE NE SHQIPERIPSE NUK VOTOJNE SHQIPTARET
17
Po t'i referohemi studimeve t bra mbi pjesmarrjen n votime, do t vm re se
grupmosha q nuk voton prbhet kryesisht nga t rinjt (35 vje e posht). Ky fakt a
tregon se mospjesmarrja e t rinjve n votime sht nj proces q e ka zanafilln
rreth 15 vjet m par (n vitet 90-91) dhe ka ardhur duke u thelluar si problem.
Duke qen se ksaj dukurie nuk i sht kushtuar vmendja e nevojshme, grupmosha
q nuk merr pjes n votime, pr shkak t inceris, por edhe t mungess s kulturs
s vots, ka ardhur duke u rritur, duke rrezikuar q n t ardhmen t kemi familje t
tra q nuk marrin pjes n votime. Nj dukuri e till do t bnte q shoqria jon t
qeverisej nga zgjedhja e pakics, duke dmtuar rnd sistemin e demokracis
4.4 Rekomandime- Pjesemarrja e te rinjve ne procesin zgjedhor
Ministria e Turizmit, Kulturs, Rinis dhe Sporteve, n bashkpunim meMinistrin e Arsimit dhe pushtetin vendor, duhet t krijoj mundsi,
nprmjet ngritjes s infrastrukturs s nevojshme, pr zhvillimin e
strukturave prfaqsuese t rinis n t gjitha nivelet. Gjithashtu, t mbshtes
n mnyr t vazhdueshme financiare ecurin dhe fuqizimin e strukturave
prfaqsuese rinore ekzistuese dhe atyre t sapongritura.
66%
34%
Grupmoshat e votuesve
Nen 35 vjec
Mbi 35 vjec
8/3/2019 Perspektiva e Votuesve ne Shqipri
18/29
PRESPEKTIVAT E VOTUESVE NE SHQIPERIPSE NUK VOTOJNE SHQIPTARET
18
Rishikimi i lndve Edukat qytetare dhe Njohuri pr shoqrin, nga bashkpunimi i MASH-it dhe OJF-ve rinore me synim riformulimin e
materialit pr rolin e t rinjve n jetn publike dhe rndsin e pjesmarrjes
rinore n vendimmarrje duke marr parasysh ndryshimet n ofrimin e
arsimimit, mentalitetin mbi arsimimin pr djemt dhe vajzat, zonat
gjeografike, ndryshimet n t ardhura, fe, etj.
Prfshirja e t rinjve n t gjitha bordet vendimarrse administrative tngritura pr shtje q prekin interesat e ksaj grupmoshe n nivel qendror
(ministrit e linjs) si dhe n nivel vendor (bordet qytetare pran Bashkive dhe
Komunave), duke kontribuar n nj mirqeverisje dhe n ndrtimin e nj
sistemi demokratik.
Zhvillimi i llogaridhnies s qeveris prball t rinjve nprmjet zhvillimit tinterpelancs s Ministrit t Rinis dhe Ministrit t Arsimit prball t rinjve
n mnyr periodike (do 6 muaj) me synim zgjimin e interesit t t rinjve mbi
politikat e qeveris dhe krijimin e mundsive pr nj komunikim m t mir
mes t rinjve dhe qeveris.
Ndrgjegjsimi i t rinjve pr t marr pjes n vendimmarrje, nprmjetorganizimit t workshop-eve, trajnimeve dhe edukimit t tyre t vazhdueshm
pr rndsin q ka pr zhvillimin e demokracis n vend pjesmarrja e tyre n vendimmarrje dhe n jetn publike. Zhvillimi i kapaciteteve t organizatave
rinore
Trajnimi pr lidership rinor dhe forcimin e pjesmarrjes demokratike nvendimmarrje dhe pjesmarrjes brenda vet organizatave rinore.
Nixitja e bashkpunimit mes organizatave rinore prmes tryezave trrumbullakta, mbledhjeve formale dhe joformale, n nivel vendor dhe
kombtar.
Institucionalizimi i rrugve t bashkpunimit t institucioneve shtetrore dhesidomos pushtetit vendor me shoqrin civile n prgjithsi dhe ato n
sektorin e rinis n veanti.
Ngritja e nj rrjeti pr shkmbimin e informacionit dhe prvojave mes t rinjvenprmjet prdorimit t teknologjis s informacionit dhe internetit.
8/3/2019 Perspektiva e Votuesve ne Shqipri
19/29
PRESPEKTIVAT E VOTUESVE NE SHQIPERIPSE NUK VOTOJNE SHQIPTARET
19
Angazhimi i institucioneve shtetrore n nivel vendor, rajonal dhe kombtarpr bashkrendimin e projekteve dhe t programeve me synim forcimin e
kapaciteteve planifikuese dhe bashkrenduese mes OJF-ve rinore.
Prdorimi i teknologjis s informacionit pr grumbullimin, prpunimin dheqarkullimin e informacionit mbi projekte bashkpunimesh dhe shkmbimesh
rajonale dhe ndrkombtare, si edhe mundsit pr mbshtetje financiare pr
pjesmarrje n kto veprimtarie.
Prfshirja e prfaqsuesve t organizatave jofitimprurse rinore ndelegacionet prfaqsuese t vendit n konferenca ministrash prgjegjs pr
shtje t rinis, n nivele rajonale dhe ndrkombtare.
Liberalizimi progresiv i regjimit t vizave, pr t lehtsuar lvizjen e lir t trinjve n rajon dhe n Bashkimin Europian.
Promovimi i dialogut ndrkulturor dhe i bashkpunimit rajonal nprmjetprogrameve t shkmbimit, organizmit t seminareve dhe workshop-eve
edukative etj.
Pjesmarrja e t rinjve n votime dhe fushata elektorale
Organizimi i procesve mock-election npr shkolla t mesme, t larta, si dhe pr t
rinjt e komunitetit.
Organizimi i festave masivePop & Vote dheRock & Vote.
Organizimi i fushatave informuese dhe ndrgjegjsuese.
Organizimi i forumeve t diskutimit me kandidatt pr deputet.
Organizimi i fushatave kombtare ndrgjegjsuese.
Organizimi i emsioneve dhe debateve televizive, t cilat trajtojn nevojn e
pjesmarrjes s t rinjve n votime.
Ngritja dhe fuqizimi i website-ve zgjedhore informuese dhe orientuese pr t rinjt.
Publikimi i botimeve informuese pr pjesmarrjen e t rinjve n votime.
Bashkpunim me mediat rinore (gazetat e shkollave etj.) pr t ndrgjegjsuar t
rinjt pr pjesmarrjen e tyre n votime.
8/3/2019 Perspektiva e Votuesve ne Shqipri
20/29
PRESPEKTIVAT E VOTUESVE NE SHQIPERIPSE NUK VOTOJNE SHQIPTARET
20
Favorizimi dhe nxitja e t rinjve q monitorojn vullnetarisht zgjedhjet.
Ngritja e infrastrukturs dhe bashkpunimi me organizata dhe struktura
prfaqsimi t t rinjve pr angazhimin e sa m shum vzhguesve t rinj.
5. Pjesemarrja e personave me aftesi te kufizuar
ne proceset zgjedhore- Pse PAK nuk votojne?
Pergjithesisht, kuadri ligjor ne mbeshtetje te personave me aftsi t kufizuara eshte
perqendruar kryesisht ne specifikat e tyre, ne baze te aftesise se kufizuar qe ata
mbartin.
Aftesia e kufizuar ne historine e Shqiperise, sidomos ne periudhat tranzicionale, ka
njohur zhvillim ne trajtimin e problematikes se ceshtjeve dhe te drejtave te personave
me aftesi te kufizuar. Vetm pas ndryshimeve politike dhe ekonomike gjate viteve
90problematika sociale ekonomike e grupeve n nevoj prfshir edhe at t
personave me aftsi t kufizuar nisi t trajtohet n nj tjeter kndvshtrim, bazuar
n parimet e respektimit dhe mbrojtes s t drejtave t njeriut. Ky qe nje proces mjaft
gradual, i cili u shoqerua me hartimin e politikave dhe kuadrit ligjor sipas
standarteve ndrkombtare.
Kjo mundsoi nga njra an, trajtimin bazuar n ligj t nevojave t veanta t
personave me aftsi t kufizuara, por nga ana tjetr fragmentizoi zbatimin n
praktik t t drejtave t tyre. N fund te viteve 90, lvizja pr mbrojtjen e t drej
tave t per sonave me af ts i t kuf i zuar, s i pjes e nj shoqr ie pr t gjith,
njohu hop cilsor. Grupime t shoqris civile, prfaqsues t mbrojtjes dherespektimit t t drejtave t personave me aftsi t kufizuara, nisn t bjn publike
dhe t lobojn fuqishm pr t sjell n vmndje t politikbrsve n Shqipri
domosdoshmrin e vlersimit t personave me aftsi t kufizuara si njerz me
potenciale pr t kontribuar n shoqri dhe me t drejta pr tu mbrojtur dhe
respektuar.
Si rrjedhoj e ktyre prpjekjeve dhe iniciativave konkrete t ndrmarra nga shoqria
civile jan arritur rezultate t rndsishme n drejtim t prmirsimit t politikave
dhe kuadrit ligjor pr t prmbushur nevojat e personave me aftsi t kufizuara.
8/3/2019 Perspektiva e Votuesve ne Shqipri
21/29
PRESPEKTIVAT E VOTUESVE NE SHQIPERIPSE NUK VOTOJNE SHQIPTARET
21
5.1 Respekimi dhe mbrojtja e t drejtave t personave me aftsi t
kufizuara nga shteti shqptar
N Janar t vitit 2005 qeveria shqiptare miratoi Strategjin Kombtare t Personave
me Aftsi t Kufizuar, dokumentin m t rendsishm i cili synon t siguroj nj
prmirsim t dukshm n statusin dhe cilsin e jets s personave me aftsi t
kufizuara n Republikn e Shqipris, n prputhje me Standartet e OKB mbi
Mundsit e Barabarta.
Plani Kombtar i Veprimit n zbatim t ktij dokumenti ishte nj hap tjetr iprgjegjshmris s politiks shqiptare pr t ndjekur progresin e zbatimit t
detyrimeve q rrjedhin nga SKPAK pr mbrojtjen edhe respektimin e t drejtave t
personave me aftsi t kufizuara.
Prpjekjet dhe angazhimi i personave me aftsi t kufizuara e grupimeve q ato i
prfaqsojn pr t qen pjes aktive n proeset pr ndryshim t shoqris
shqiptare, por edhe zhvillimet ndrkombtare, kan br q politika t vlersoj
gjithperfshirjen e pak si domosdoshmri dhe detyrim ligjor.
Pr t patur zrin e tyre n vendimmarrjet politike t vendit, personave me aftsi t
kufizuara duhet tu garantohet e drejta pr t marr pjes n proeset elektorale, q
do t thot krijimi i t gjitha kushteve t nevojshme n prputhje me specifikat e tyre
pr pjesmarrje t plot n zgjedhje.
Legjislacioni shqiptar pr sistemin zgjedhor edhe pse nuk sht diskriminues ndaj
pjesmarrjes s zgjedhsve me aftsi t kufizuara n votime, nuk e mundson
plotsisht at. Mungon vullneti politik pr t gjetur zgjidhjet efiente t realizimit t
gjithprfshirjes s zgjedhseve me aftsi t kufizuara n proeset elektorale.
Megjithse n Shqipri ka nj klim pozitive pr t respektuar t drejtn e vots t
zgjedhsve me aftsi t kufizuara, prsri nj numri t madh t personave me aftsi t
kufizuara u shte mohuar kjo e drejt, si rezultat i mungess s alternativave ligjore,
q krijojn m shum mundsi votimi pr ta. Personave me aftsi t kufizuara iu
mohua e drejta e vots edhe si rezultat i mungess s masave administrative n
zbatim t Kodit Zgjedhor.
Personat me aftsi t kufizuara n Shqipri, me pjesmarrjen e tyre n t gjitha
hallkat e proesit zgjedhor kan konfirmuar se jan t aft dhe mund t marrin
prsipr prgjegjsi politike, civile e sociale dhe t arrijn rezultate.
8/3/2019 Perspektiva e Votuesve ne Shqipri
22/29
PRESPEKTIVAT E VOTUESVE NE SHQIPERIPSE NUK VOTOJNE SHQIPTARET
22
Politika e prgjegjshme shqiptare duhet t njoh potencialin n numr t personave
me aftsi t kufizuara dhe familjarve t tyre t cilt mund t influencojn rezultatet e
zgjedhjeve n vend. Respektimi dhe garantimi i pjesmarrjes n votime t personave
me aftsi t kufizuara do t mundsoj q ata direkt si t zgjedhur apo indirekt si
zgjedhs t prfshihen n proeset vendimarrse t vendit. Kjo do t ndikoj n
trajtimin e shtjeve t aftsis s kufizuara nga nj kndvshtrim i ri
5.2 E drejta e vots
T intervistuarit pyetjes A mendoni se Kodi Zgjedhor mundson votimin pr t
gjith zgjedhsit me aftsi t kufizuar dhe cilat vlersojn se jan pengesat pr
pjesmarrje t plot t personave me aftsi t kufizuara n votime?, iu prgjigjen:
PD Reforma zgjedhore nuk parashikon kushte pr pjesmarrjen e plot t personave
me aftsi t kufizuara n zgjedhje q do t thot parashikimi i t gjith lehtsirave t
domosdoshme pr personat me aftsi t kufizuara sipas specifikave t aftsis s
kufizuar q ata kan.
LSI thekson se realisht nuk sigurohet pjesmarrje e plot e personave me aftsi t
kufizuara, si rezultat i mungess s prshtatshmris s qndrave t votimit dhe
mungess s lehtsirave pr ta, sipas specifikave t aftsis s kufizuar q ata kan.
PS vlerson se a priori e drejta e personave me aftsi t kufizuara pr t votuar
mundsohet nga Kodi Zgjedhor, por konstatohet qart si problematike mungesa e
prshtatshmris s qndrave t votimit, faktor q redukton pjesmarrje t plot t
personave me aftsi t kufizuara n votime.
PDK evidenton se Kodi Zgjedhor mundson votimin pr t gjith zgjedhsit meaftsi t kufizuara ne Shqipri dhe nuk vlerson nse ka barriera t cilat pengojn
pjesmarrjen e plot t zgjedhsve me aftsi t kufizuara n proesin zgjedhor.
8/3/2019 Perspektiva e Votuesve ne Shqipri
23/29
PRESPEKTIVAT E VOTUESVE NE SHQIPERIPSE NUK VOTOJNE SHQIPTARET
23
5.3 T drejtat e personave me aftsi t kufizuara
N intervistat e realizuara me prfaqsuesit e t katr partive politike pyetjes A do t
angazhohet partia juaj pr ratifikimin nga shteti shqiptar t Konvents pr mbrojtjen
e t drejtave t personave me aftsi t kufizuara? i prgjigjen pozitivisht, duke
konfirmuar rndsin e aprovimit t ktij dokumenti ndrkombtar nga shteti
shqiptar, i cili do t mundsoj rivlersimin e t gjitha politikave dhe kuadrit ligjor n
Shqipri n prputhje me detyrimet q rrjedhin nga kjo konvent, duke rritur
standartet pr mbrojtjen dhe respektimin e t drejtave t personave me aftsi t
kufizuara.
6.Emigrantet, potencial i munguar dhe vota te
munguara
Shqiptart nuk jan t shprndar n tre shtete, por n 133 shtete! Nuk duhet t
lejojm kurrsesi q shqiptart t shprndahen edhe m. Emigracioni sht n t
njjtn koh edhe zgjidhje (ekonomike) edhe plag (shoqrore).
Koha e emigracionit si zgjidhje ekstreme, ka kaluar. Ka ardhur koha e fillimit t
shrimit t plags. Ndr t ikurit nga vendet e varfra, sipas t gjitha shenjave,
shqiptart jan ndr m aktivt dhe m t vendosurit sa i prket ruajtjes s lidhjeve
me rrnjt. Kontributi i vazhdueshm ekonomik prej 15% t PBB mesatar pr do vit,gjat gjith ktyre viteve - q korrespondon me katrfishin e investimit t huaj n
vend - e dshmon m s miri.
Por rreziku q shqiptart jasht vendit t vazhdojn t alienohen, sht real.
Njzetvjeart e fillimviteve 90, sot jan mesogra e mesoburra me familje q
krkojn gjithnj e m shum koh e shpenzime, ka pakson gjithnj e m shum
kontributet e tyre ekonomike dhe njerzore pr Shqiprin e familjeve t tyre t para.
Emigrantt shqiptar jan mesatarisht 25-40 vje. Ky grup kaq i madh me
pjesmarrje politike zero, pra pa aksione n rrugn e demokratizimit dhe shtetbrjes,
e ka t pamundur q ashtu si merr e jep ekonomikisht, t ndikoj n aspektin tjetr
edhe m t rndsishm, n kulturn politike shqiptare.
8/3/2019 Perspektiva e Votuesve ne Shqipri
24/29
PRESPEKTIVAT E VOTUESVE NE SHQIPERIPSE NUK VOTOJNE SHQIPTARET
24
Nse kta t rinj nuk fillojn t bhen pjes e proceseve politike, dhe prmes tyre t
fateve t vendit, rrezikojn ta rrisin distancn, bashk me distancn edhe
indiferencn, dhe e gjitha do t'i afrohej harrimit, ka do t ishte me pasoja dramatike
pr fatet e kombit.
Duke jetuar prej vitesh kryesisht n vende me demokraci liberale t konsoliduar, vota
dhe komunikimi politik me ta do t sjell, pashmangshmrisht, ndikim pozitiv n
proceset dhe kulturn politike shqiptare n prgjithsi. Kur ta bjm t mundur q t
votojn, ata do jen sigurisht ndr bartsit m t sigurt t vlerave demokratike
perndimore.
Votimi i tyre do t ndihmonte n zbatimin e nj strategjie m t mir kombtare pr
emigracionin; mbrojtja e t drejtave, arsimimi n Gjuhn Shqipe, integrimi n vendet
pritse, konservimi dhe forcimi i lidhjeve me Shqiprin.
Jan 115 vende n bot, prej t cilave 41 n Europ, q u mundsojn shtetasve t tyre
t votojn edhe jasht kufijve t vendit, nje e drejte kjo qe do te ishte mjaft
domethenese per shqiperine.
74%
26%
Raporti i vendeve qe u mundesojneshtetasve te tyre te votojne jashte kufijve
Vende ne bote
Vende ne Europe
8/3/2019 Perspektiva e Votuesve ne Shqipri
25/29
PRESPEKTIVAT E VOTUESVE NE SHQIPERIPSE NUK VOTOJNE SHQIPTARET
25
6.1 T lehtsohet marrja e nnshtetsis shqiptare pr t gjith
shqiptart
Praktika e deritanishme ligjore e Republiks s Shqipris q nuk bn dallim midis
aplikuesve t nnshtetsis me kombsi shqiptare dhe joshqiptare, nuk sht
dinjitoze dhe shkon kundr interesave kombtare shqiptare. Veprimet institucionale
q do t lehtsonin kushtet q duhet t prmbushen pr t marr nnshtetsin e
Republiks s Shqipris nga aplikuesit me kombsi shqiptare, krahasuar me ata t
nj kombsie tjetr nuk jan t ndaluara as nga Kushtetuta e Shqipris dhe as ngastandartet ndrkombtare q Shqipria krkon t prmbush. Prkundrazi ato jan
atribut i vullnetit politik dhe plotsisht t mundshme n situatn ku gjendet sot
shteti.
Argumentet q i justifikojn veprimet e tilla jan disa:
1. Pavarsia e shtetit shqiptar u shpall n emr t t gjith kombit shqiptar dhe
automatikisht e drejta e qytetaris n shtetin shqiptar u ka takuar t gjith
shqiptarve q nga ai ast. Si rrjedhoj, n vitet e para t ekzistencs s shtetit
shqiptar, shqiptart e trojeve etnike q mbetn jasht shtetit shqiptar dhe diaspora
kan pasur prfaqsuesit e tyre n Kuvendin e Shqipris. M pas kjo e drejt nuk iunjoh shqiptarve jasht shtetit pr pjesn m t madhe t ekzistencs s tij.
2. Nocioni i Republiks s Shqipris prmend detyrn q ka shteti pr aspiratn
shekullore pr ruajtjen e identitetit dhe pr bashkimin kombtar, prandaj diferencimi
midis aplikuesve shqiptar dhe joshqiptar i prmbahet ksaj fryme.
3. Diferencimi kombtar n dhnien e nnshtetsis s Republiks s Shqipris
nuk sht nj praktik e re n Ballkan, ku disa shtete kan koh q e zbatojn kt
praktik. Njihen plot raste t dhnies s nnshtetsis nga vendet fqinje n mnyr tprivilegjuar pr pakicat etnike. Ka ndodhur q shqiptart etnik jan deklaruar se i
prkasin pakicave pr t prfituar nnshtetsi n kt form dhe madje kjo gj sht
nxitur n shum mnyra edhe nga shtetet fqinj.
4. Lehtsimi relativ i procedurave pr marrjen e nnshtetsis pr aplikuasit
shqiptar nuk do t thot se e nnshtetsia iu jepet automatikisht t gjith
shqiptarve kudo ku jan. E drejta e dhnies dhe e refuzimit t nnshtetsis rast pas
rasti mbetet atribut sovran i institucioneve t shtetit shqiptar. Rrjedhimisht
lehtsimi i procedurave nuk do t sjell pasoja negative pr interesat e Republiks s
Shqipris dhe angazhimet e saj ndrkombtare.
8/3/2019 Perspektiva e Votuesve ne Shqipri
26/29
PRESPEKTIVAT E VOTUESVE NE SHQIPERIPSE NUK VOTOJNE SHQIPTARET
26
KONKLUZIONE
Sondazhet e shpalosura s fundmi tregojne se shqiptart jan t shqetsuar s pari
pr papunsin, pastaj pr ekonomin dhe logjikshm edhe pr varfrin, prpara se
pr korrupsionin, inflacionin, shndetsin dhe arsimin.
Pa rn pre e tundimit nse kto t dhna jan t vrteta apo jo, t besueshme dhe sa,
fakti q ekonomia n prgjithsi z vendin e par t shqetsimit t shqiptarve, vlen
t analizohet pikrisht n kt prizm, n prizmin se prse do t votojn shqiptart,
pr oferta ata do t jen m t ndjeshm dhe pr far m pak t ndjeshm.
Respektivisht kjo do t thot se pr cilin program qeveriss ata do t angazhojn dhe
delegojn pushtetin e tyre, thn ndryshe votn. Nse treguesit e msiprm do t
konsideroheshin t vrtet, logjika ta do q ksaj radhe, ndryshe nga m prpara,
shqiptart pr her t par do t votojn si qytetar t bots. Por sa ka mundsi q kjo
t ndodh? Sa ka mundsi q ktyre orientimeve tu prgjigjen programet qeverisse
q do t ofrojn partit politike n fushatn e radhs?
Logjika e thjesht t shtyn t mendosh se nse kjo do t ishte e vrtet, do t thot q
struktura e marrdhnieve mes individit dhe pushtetit t ket ndryshuar rrnjsisht,
domethn q shqiptart tashm, ndryshe nga 18 vjet t shkuara, jan prfshir n
nj marrdhnie kontraktuale evidente me qeverin e vet.
Thn m thjesht, kjo do t thot q t gjith shqiptart, apo shumica e tyre, jan n
marrdhnie ekonomike me qeverin, pra paguajn taksat, e din efektivitetin e
programeve qeveritare, njohin grafikun e projekteve t punsimit, t s ardhmes s
diplomave t pafundme q po marrin npr shkollat po aq t pafundme q janhapur, din se si do t shkoj fati i mimit t mollve q i kan mbjell thjesht dhe
vetm sepse kshtu ka br edhe fqinji, din n raport do t jet mimi i mishit "bio"
q ata prodhojn krahasuar me mishin pa shije q vjen "zhaba" nga fundi i bots, din
efektet e zbatimit t marrveshjeve t tregtis s lir, din se si prthyhet n koston e
jets s tyre aplikimi i tarifave t reja doganore, din pra shum gjra q e orientojn
ekonomin e tyre t tukequr dhe q ndikojn drejtprsdrejti n nivelin e tyre t
jetess.
8/3/2019 Perspektiva e Votuesve ne Shqipri
27/29
PRESPEKTIVAT E VOTUESVE NE SHQIPERIPSE NUK VOTOJNE SHQIPTARET
27
Duke pasur parasysh se shum llogaritje nga t lartprmendurat nuk jan n gjendje
ti bjn as zyrat e specializuara, sht e leht t kuptohet se shprehja e tyre sipas s
cils shqetsimet kryesore mbeten ato ekonomike, nse nuk jan t trukuara, jan
thjesht dhe vetm reflektim i asaj q jetojn gjith ditn: kushteve t jetess n t
cilat ndodhet m shum se 60 pr qind e familjeve shqiptare.
Mjafton t mbash parasysh se m shum se popullsia e Shqipris jeton n fshat, q
t rikujtosh se kjo pjes e popullsis sht e lidhur me pushtetin vetm emocionalisht,
pasi sa koh askush nuk paguan taksa, sa koh nuk prfiton subvencione, sa koh nuk
paguan - ose paguan nn dor, - pr shndetsin dhe arsimin, ksaj pjese t
popullsis i mbetet t mos ket marrdhnie ekonomike t llogaritshme me qeverine vet.
Sigurisht, ka nj lidhje jo t drejtprdrejt t ksaj shtrese t popullsis me
qeverisjen, nj lidhje q ka t bj me TVSH-n, me taksat indirekte etj., por aspak e
leht t kuptohet dhe t prllogaritet
Po, ather, prse do t votojn shqiptart ksaj radhe?
N radh t par, ashtu si edhe n votimet pararendse, shqiptart do t angazhohenn kto votime fal vendeve t puns n shtet. N renditjet e rndsis s ktyre
vendeve t puns vendin e par do ta zn doganiert, polict, polict tatimor,
inspektort, faturistt e energjis elektrike, drejtort e t gjitha niveleve.
Nse numri i t punsuarve n shtet sht diku rreth 120 mij persona, do t thot se
t paktn dyfishi, pra 240 mij persona do t angazhohen seriozisht pr nj
pjesmarrje aktive n kto votime.
Arsyeja e dyt pse shqiptart do t votojn ksaj radhe mbetet nj ndjenj
prgjegjsie tashm t edukuar ndr ne pr sa u prket detyrimeve qytetare pr sa i
perket te ardhmes se vendit. N kt ndjesi prgjegjsie vijn e kokolepsen edhe
faktor dytsor, sikundr jan tradita familjare, pastaj jan marrdhniet me fqinjin
e kshtu me radh nj pafundsi "shkaqesh" q vetm arsye serioze pr votim nuk
jan.
Duket se nj tjetr arsye e rndsishme e pjesmarrjes n votime eshte dhe premtimi
i "lvizjes s lir" n bot. Liberalizimi i vizave nje hap perpara ne pranimin e
shqiperise ne Shoqerine Europiane dhe kudo ne bote, faktor qe sjell me vehte dhe
prmirsimin e nivelit social-kulturor dhe t jetess n vend.
8/3/2019 Perspektiva e Votuesve ne Shqipri
28/29
PRESPEKTIVAT E VOTUESVE NE SHQIPERIPSE NUK VOTOJNE SHQIPTARET
28
Ndrkaq, fakti se m shum se 200 mij familje shqiptare jan n proces legalizimi t
banesave t tyre, ka pr t qen nj tjetr "grem" q do t mbrthej interesin e
votuesit shqiptar.
Kshtu, radha e arsyeve se prse do t shkojn dhe pr ka do t votojn shqiptart
ksaj radhe, duket se nuk ka asnj ndryshim nga votimet pararendse: ka pr t qen
n nj shkall tejet t madhe nj votim m s shumti emocional, ose i kontrolluar nga
ca interesa t vogla e t pjesshme, pa ka se tepr t rndsishme pr jetn e thjesht
njerzore.
Problemi fillon pikrisht ktu, te fakti se njerzit srish nuk do t votojn pr ktointeresa parciale, ku interesi i prbashkt i zhvillimit humbet e tretet e mbetet pamision.
Megjithate, ne konkluzion te gjithe asaj sa permendem me siper, nuk duhet teharrojme se pr sa koh q t drejtat e posame mbshteten mbi krkesn e shoqrispr t siguruar informimin e opinionit publik, mund t thuhet se ato mbshtetenkryesisht n dshirn pr t uar prpara procesin demokratik dhe mirqnienpublike.
Shkoder, Mars 2010
8/3/2019 Perspektiva e Votuesve ne Shqipri
29/29
PRESPEKTIVAT E VOTUESVE NE SHQIPERIPSE NUK VOTOJNE SHQIPTARET
REFERENCA
Kushtetuta e RSH
Strategjia per Barazine Gjinore
Strategjia Kombetare e Rinise
Strategjia Kombetare per PAK
ADRF
Raporte mbi vezhgimet Zgjedhore OSCE/OHDIR