30
PERSAMAAN DIFERENSIAL ELEMENTER Lecture Notes YULIAWAN RIZKA SYAFAAT FAKULTAS MATEMATIKA DAN ILMU PENGETAHUAN ALAM UNIVERSITAS GADJAH MADA

Persamaan Diferensial Elementer

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Persamaan Diferensial Elementer

Citation preview

PERSAMAAN DIFERENSIAL ELEMENTER

Lecture Notes

YULIAWAN RIZKA SYAFAAT FAKULTAS MATEMATIKA DAN ILMU PENGETAHUAN ALAM

UNIVERSITAS GADJAH MADA

Definisi Persamaan Diferensial Persamaan Diferensial adalah suatu persamaan yang memuat dari satu atau lebih variabel tak bebas

terhadap satu atau lebih variabel bebas.

Persamaan Diferensial Separabel Mempunyai bentuk umum :

๐‘‘๐‘ฆ

๐‘‘๐‘ฅ= ๐‘“(๐‘ฅ)๐‘”(๐‘ฆ)

Diperoleh

๐‘‘๐‘ฆ

๐‘”(๐‘ฆ)= ๐‘“(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ

โˆซ๐‘‘๐‘ฆ

๐‘”(๐‘ฆ)= โˆซ ๐‘“(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ

Contoh :

(๐Ÿ + ๐’™)๐’…๐’š โˆ’ ๐’š๐’…๐’™ = ๐ŸŽ

Untuk menyelesaikan, persamaan di atas

dibagi dengan ๐‘ฆ(1 + ๐‘ฅ) sehingga menjadi

๐‘‘๐‘ฆ

๐‘ฆโˆ’

๐‘‘๐‘ฅ

1 + ๐‘ฅ= 0

โˆซ๐‘‘๐‘ฆ

๐‘ฆโˆ’ โˆซ

๐‘‘๐‘ฅ

1 + ๐‘ฅ= ๐‘

ln |๐‘ฆ| โˆ’ ln|1 + ๐‘ฅ| = ๐‘

ln |๐‘ฆ

1 + ๐‘ฅ| = ๐‘

Untuk menyederhanakan, ruas kiri dan ruas

kanan diubah menjadi pangkat dari ๐‘’ sehingga

menjadi

๐‘’ln |๐‘ฆ

1+๐‘ฅ| = ๐‘’๐‘

๐‘ฆ

1 + ๐‘ฅ= ๐‘๐‘œ

๐‘ฆ = ๐‘๐‘œ(1 + ๐‘ฅ)

Contoh lainnya :

(๐Ÿ + ๐’™๐Ÿ’)๐’…๐’š + (๐Ÿ + ๐Ÿ’๐’š๐Ÿ)๐’™๐’…๐’™ = ๐ŸŽ

๐‘‘๐‘ฆ

1 + 4๐‘ฆ2+

๐‘ฅ๐‘‘๐‘ฅ

1 + ๐‘ฅ4= 0

โˆซ๐‘‘๐‘ฆ

1 + 4๐‘ฆ2+ โˆซ

๐‘ฅ๐‘‘๐‘ฅ

1 + ๐‘ฅ4= ๐‘

1

2๐‘Ž๐‘Ÿ๐‘ tan 2๐‘ฆ +

1

2๐‘Ž๐‘Ÿ๐‘ tan ๐‘ฅ2 = ๐‘

๐‘Ž๐‘Ÿ๐‘ tan 2๐‘ฆ + ๐‘Ž๐‘Ÿ๐‘ tan ๐‘ฅ2 = ๐‘

๐‘Ž๐‘Ÿ๐‘ tan 2๐‘ฆ = ๐‘ โˆ’ ๐‘Ž๐‘Ÿ๐‘ tan ๐‘ฅ2

Lalu, kedua ruas dikalikan dengan ๐‘ก๐‘Ž๐‘›

๐‘ก๐‘Ž๐‘›(๐‘Ž๐‘Ÿ๐‘ tan 2๐‘ฆ) = ๐‘ก๐‘Ž๐‘›(๐‘ โˆ’ ๐‘Ž๐‘Ÿ๐‘ tan ๐‘ฅ2)

2๐‘ฆ = ๐‘ก๐‘Ž๐‘›(๐‘ โˆ’ ๐‘Ž๐‘Ÿ๐‘ tan ๐‘ฅ2)

๐‘ฆ =๐‘ก๐‘Ž๐‘›(๐‘ โˆ’ ๐‘Ž๐‘Ÿ๐‘ tan ๐‘ฅ2)

2

Contoh lainnya lagi :

(๐’†๐’š + ๐Ÿ)๐Ÿ๐’†โˆ’๐’š๐’…๐’™ + (๐’†๐’™ + ๐Ÿ)๐Ÿ‘๐’†โˆ’๐’™๐’…๐’š = ๐ŸŽ

๐‘‘๐‘ฅ

(๐‘’๐‘ฅ + 1)3๐‘’โˆ’๐‘ฅ+

๐‘‘๐‘ฆ

(๐‘’๐‘ฆ + 1)2๐‘’โˆ’๐‘ฆ= 0

โˆซ๐‘‘๐‘ฅ

(๐‘’๐‘ฅ + 1)3๐‘’โˆ’๐‘ฅ+ โˆซ

๐‘‘๐‘ฆ

(๐‘’๐‘ฆ + 1)2๐‘’โˆ’๐‘ฆ= ๐‘

โˆซ๐‘’๐‘ฅ๐‘‘๐‘ฅ

(๐‘’๐‘ฅ + 1)3+ โˆซ

๐‘’๐‘ฆ๐‘‘๐‘ฆ

(๐‘’๐‘ฆ + 1)2= ๐‘

โˆซ๐‘‘(๐‘’๐‘ฅ + 1)

(๐‘’๐‘ฅ + 1)3+ โˆซ

๐‘‘(๐‘’๐‘ฆ + 1)

(๐‘’๐‘ฆ + 1)2= ๐‘

โˆ’1

2(๐‘’๐‘ฅ + 1)โˆ’2 โˆ’ (๐‘’๐‘ฆ + 1)โˆ’1 = ๐‘

1

๐‘’๐‘ฆ โˆ’ 1= ๐‘ โˆ’

1

2(๐‘’๐‘ฅ + 1)2

Persamaan Diferensial Linear Homogen Memiliki bentuk umum :

๐‘Ž1(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฆ

๐‘‘๐‘ฅ+ ๐‘Ž0(๐‘ฅ)๐‘ฆ = 0

Dengan penyelesaian :

๐‘‘๐‘ฆ

๐‘ฆ+

๐‘Ž0(๐‘ฅ)

๐‘Ž1(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ = 0

โˆซ๐‘‘๐‘ฆ

๐‘ฆ+ โˆซ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ = ๐‘, ๐‘ƒ(๐‘ฅ) =

๐‘Ž0(๐‘ฅ)

๐‘Ž1(๐‘ฅ)

ln|๐‘ฆ| + โˆซ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ = ๐‘

ln|๐‘ฆ| = ๐‘ โˆ’ โˆซ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ

๐‘ฆ = ๐‘’๐‘โˆ’โˆซ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ

๐‘ฆ = ๐‘’๐‘ . ๐‘’โˆ’ โˆซ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ

๐‘ฆ = ๐‘๐‘’โˆ’ โˆซ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ

Contoh :

(๐’™๐Ÿ โˆ’ ๐Ÿ—)๐’…๐’š

๐’…๐’™+ ๐’™๐’š = ๐ŸŽ

๐‘ƒ(๐‘ฅ) =๐‘ฅ

(๐‘ฅ2 โˆ’ 9)

โˆซ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ = โˆซ๐‘ฅ

(๐‘ฅ2 โˆ’ 9)๐‘‘๐‘ฅ

=1

2โˆซ

๐‘‘(๐‘ฅ2 โˆ’ 9)

(๐‘ฅ2 โˆ’ 9)

=1

2ln|๐‘ฅ2 โˆ’ 9| + ๐‘

Penyelesaian :

๐‘ฆ = ๐‘๐‘’โˆ’12

ln |๐‘ฅ2โˆ’9|

= ๐‘(๐‘ฅ2 โˆ’ 9)โˆ’12

Persamaan Diferensial Linear Homogen dengan bentuk

(๐‘Ž1๐‘ฅ + ๐‘1๐‘ฆ + ๐‘1)๐‘‘๐‘ฅ + (๐‘Ž2๐‘ฅ + ๐‘2๐‘ฆ + ๐‘2)๐‘‘๐‘ฆ = 0

Memiliki 2 cara penyelesaian yang berbeda, yang tergantung dari nilai ๐‘Ž1

๐‘Ž2 sama atau tidak

sama dengan nilai ๐‘1

๐‘2

Jika

๐‘Ž1

๐‘Ž2=

๐‘1

๐‘2

Maka substitusikan

๐‘ง = ๐‘Ž1๐‘ฅ + ๐‘1๐‘ฆ

Contoh :

(๐’™ + ๐Ÿ๐’š + ๐Ÿ‘)๐’…๐’™ + (๐Ÿ๐’™ + ๐Ÿ’๐’š + ๐Ÿ)๐’…๐’š = ๐ŸŽ

๐‘Ž1

๐‘Ž2=

1

2

๐‘1

๐‘2=

2

4

maka

๐‘ง = ๐‘ฅ + 2๐‘ฆ

๐‘ฆ =๐‘ง โˆ’ ๐‘ฅ

2

๐‘‘๐‘ฆ =๐‘‘๐‘ง โˆ’ ๐‘‘๐‘ฅ

2

Disubstitusikan ke soal sehingga

menjadi

(๐‘ง + 3)๐‘‘๐‘ฅ + (2๐‘ง + 1)๐‘‘๐‘ง โˆ’ ๐‘‘๐‘ฅ

2= 0

(๐‘ง + 3)๐‘‘๐‘ฅ + (2๐‘ง + 1

2) ๐‘‘๐‘ง โˆ’ (

2๐‘ง + 1

2) ๐‘‘๐‘ฅ = 0

(๐‘ง + 3 โˆ’ ๐‘ง โˆ’1

2) ๐‘‘๐‘ฅ + (

2๐‘ง + 1

2) ๐‘‘๐‘ง = 0

5

2๐‘‘๐‘ฅ + (

2๐‘ง + 1

2) ๐‘‘๐‘ง = 0

5๐‘‘๐‘ฅ + (2๐‘ง + 1)๐‘‘๐‘ง = 0

โˆซ 5๐‘‘๐‘ฅ + โˆซ(2๐‘ง + 1)๐‘‘๐‘ง = ๐‘

5๐‘ฅ + ๐‘ง2 + ๐‘ง = ๐‘

5๐‘ฅ + (๐‘ฅ + 2๐‘ฆ)2 + (๐‘ฅ + 2๐‘ฆ) = ๐‘

Jika

๐‘Ž1

๐‘Ž2โ‰ 

๐‘1

๐‘2

Maka substitusikan

๐‘ฅ = ๐‘‹ + โ„Ž

๐‘ฆ = ๐‘Œ + ๐‘˜

Dengan (โ„Ž, ๐‘˜) adalah solusi dari persamaan

๐‘Ž1โ„Ž + ๐‘1๐‘˜ + ๐‘1 = 0

๐‘Ž2โ„Ž + ๐‘2๐‘˜ + ๐‘2 = 0

Contoh soal yang bisa dicoba :

(๐’™ โˆ’ ๐Ÿ๐’š + ๐Ÿ)๐’…๐’™ + (๐Ÿ’๐’™ โˆ’ ๐Ÿ‘๐’š โˆ’ ๐Ÿ”)๐’…๐’š = ๐ŸŽ

Persamaan Diferensial Eksak

Derivatif Parsial ๐น(๐‘ฅ,๐‘ฆ) = sin(๐‘ฅ๐‘ฆ) + ๐‘ฅ2 + ๐‘ฆ2 + 5

๐œ•๐น

๐œ•๐‘ฅ= ๐‘ฆ cos(๐‘ฅ๐‘ฆ) + 2๐‘ฅ

๐œ•๐น

๐œ•๐‘ฆ= ๐‘ฅ cos(๐‘ฅ๐‘ฆ) + 2๐‘ฆ

๐œ•๐น

๐œ•๐‘ฅ,

๐œ•๐น

๐œ•๐‘ฆ disebut derivatif parsial. Fungsi F berturut-turut diturunkan terhadap variabel x dan y.

Derivatif parsial F terhadap x diperoleh dengan menurunkan F terhadap x dengan menganggap y

sebagai konstan, dinotasikan sebagai ๐œ•๐น

๐œ•๐‘ฅ.

Derivatif total dari suatu fungsi F dinyatakan sebagai

๐œ•๐น

๐œ•๐‘ฅ๐‘‘๐‘ฅ +

๐œ•๐น

๐œ•๐‘ฆ๐‘‘๐‘ฆ

Suatu ekspresi

๐‘€(๐‘ฅ,๐‘ฆ)๐‘‘๐‘ฅ + ๐‘(๐‘ฅ,๐‘ฆ)๐‘‘๐‘ฆ

disebut diferensial eksak jika ekspresi tersebut mempunyai diferensial total dari suatu fungsi F. Jika

ekspresi di atas mempunyai diferensial eksak, maka

๐‘€(๐‘ฅ,๐‘ฆ)๐‘‘๐‘ฅ + ๐‘(๐‘ฅ,๐‘ฆ)๐‘‘๐‘ฆ = 0

adalah persamaan diferensial eksak.

Penyelesaian Persamaan Diferensial Eksak memiliki syarat :

๐œ•๐‘€

๐œ•๐‘ฆ=

๐œ•๐‘

๐œ•๐‘ฅ

Contoh :

๐Ÿ๐’™๐’š ๐’…๐’™ + (๐’™๐Ÿ โˆ’ ๐Ÿ) ๐’…๐’š = ๐ŸŽ

๐œ•๐‘€

๐œ•๐‘ฆ= 2๐‘ฅ

๐œ•๐‘

๐œ•๐‘ฅ= 2๐‘ฅ

Maka bisa dilakukan 2 cara, yaitu:

๐น(๐‘ฅ,๐‘ฆ) = โˆซ ๐‘€(๐‘ฅ,๐‘ฆ)๐‘‘๐‘ฅ + ๐‘”(๐‘ฆ)

= โˆซ 2๐‘ฅ๐‘ฆ ๐‘‘๐‘ฅ + ๐‘”(๐‘ฆ)

= ๐‘ฅ2๐‘ฆ + ๐‘”(๐‘ฆ)

๐œ•๐น

๐œ•๐‘ฆ= ๐‘

๐‘ฅ2 + ๐‘”โ€ฒ(๐‘ฆ) = ๐‘ฅ2 โˆ’ 1

๐‘”โ€ฒ(๐‘ฆ) = โˆ’1

๐‘”(๐‘ฆ) = โˆ’๐‘ฆ

Maka :

๐‘ฅ2๐‘ฆ โˆ’ ๐‘ฆ = ๐‘ atau ๐‘ฅ2๐‘ฆ โˆ’ ๐‘ฆ โˆ’ ๐‘ = 0

๐น(๐‘ฅ,๐‘ฆ) = โˆซ ๐‘(๐‘ฅ,๐‘ฆ)๐‘‘๐‘ฆ + ๐‘”(๐‘ฅ)

= โˆซ(๐‘ฅ2 โˆ’ 1)๐‘‘๐‘ฆ + ๐‘”(๐‘ฅ)

= ๐‘ฅ2๐‘ฆ โˆ’ ๐‘ฆ + ๐‘”(๐‘ฅ)

๐œ•๐น

๐œ•๐‘ฅ= ๐‘€

2๐‘ฅ๐‘ฆ + ๐‘”โ€ฒ(๐‘ฅ) = 2๐‘ฅ๐‘ฆ

๐‘”โ€ฒ(๐‘ฅ) = 0

๐‘”(๐‘ฅ) = ๐‘

Maka :

๐‘ฅ2๐‘ฆ โˆ’ ๐‘ฆ = ๐‘ atau ๐‘ฅ2๐‘ฆ โˆ’ ๐‘ฆ โˆ’ ๐‘ = 0

Contoh lainnya :

(๐’†๐Ÿ๐’š โˆ’ ๐’š ๐’„๐’๐’” ๐’™๐’š)๐’…๐’™ + (๐Ÿ๐’™๐’†๐Ÿ๐’š โˆ’ ๐’™ ๐’„๐’๐’” ๐’™๐’š + ๐Ÿ๐’š)๐’…๐’š = ๐ŸŽ

๐œ•๐‘€

๐œ•๐‘ฆ= 2๐‘’2๐‘ฆ โˆ’ cos ๐‘ฅ๐‘ฆ + ๐‘ฅ๐‘ฆ sin ๐‘ฅ๐‘ฆ

๐œ•๐‘

๐œ•๐‘ฅ= 2๐‘’2๐‘ฆ โˆ’ cos ๐‘ฅ๐‘ฆ + ๐‘ฅ๐‘ฆ sin ๐‘ฅ๐‘ฆ

PD di atas adalah PD Eksak

๐น(๐‘ฅ,๐‘ฆ) = โˆซ ๐‘€(๐‘ฅ,๐‘ฆ)๐‘‘๐‘ฅ + ๐‘”(๐‘ฆ)

= โˆซ(๐‘’2๐‘ฆ โˆ’ ๐‘ฆ๐‘๐‘œ๐‘  ๐‘ฅ๐‘ฆ)๐‘‘๐‘ฅ + ๐‘”(๐‘ฆ)

= ๐‘ฅ๐‘’2๐‘ฆ โˆ’ sin ๐‘ฅ๐‘ฆ + ๐‘”(๐‘ฆ)

๐œ•๐น

๐œ•๐‘ฆ= ๐‘

2๐‘ฅ๐‘’2๐‘ฆ โˆ’ ๐‘ฅ๐‘๐‘œ๐‘ ๐‘ฅ๐‘ฆ + ๐‘”โ€ฒ(๐‘ฆ) = 2๐‘ฅ๐‘’2๐‘ฆ โˆ’ ๐‘ฅ๐‘๐‘œ๐‘ ๐‘ฅ๐‘ฆ + 2๐‘ฆ

๐‘”โ€ฒ(๐‘ฆ) = 2๐‘ฆ โ‡’ ๐‘”(๐‘ฆ) = ๐‘ฆ2

Maka:

๐‘ฅ๐‘’2๐‘ฆ โˆ’ sin ๐‘ฅ๐‘ฆ + ๐‘ฆ2 + ๐‘ = 0

Persamaan Diferensial Linear Non Homogen Memiliki bentuk umum

๐‘Ž1(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฆ

๐‘‘๐‘ฅ+ ๐‘Ž0(๐‘ฅ)๐‘ฆ = ๐‘“(๐‘ฅ)

Dan persamaan tersebut dibagi dengan ๐‘Ž1(๐‘ฅ) dengan ๐‘Ž1(๐‘ฅ) โ‰  0 sehingga menjadi

๐‘‘๐‘ฆ

๐‘‘๐‘ฅ+ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘ฆ = ๐‘”(๐‘ฅ), ๐‘ƒ(๐‘ฅ) =

๐‘Ž0(๐‘ฅ)

๐‘Ž1(๐‘ฅ), ๐‘”(๐‘ฅ) =

๐‘“(๐‘ฅ)

๐‘Ž1(๐‘ฅ)

Sebelum penyelesaian, kita akan membahas tentang faktor integral dahulu

Faktor Integral Pada PD linear homogen, diketahui

๐‘‘๐‘ฆ

๐‘‘๐‘ฅ+ ๐‘(๐‘ฅ)๐‘ฆ = 0

๐‘ฆ = ๐‘๐‘’โˆ’ โˆซ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ

Dua persamaan ini dikalikan, menjadi

๐‘’โˆ’ โˆซ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ ๐‘‘๐‘ฆ

๐‘‘๐‘ฅ+ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘’โˆ’ โˆซ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ๐‘ฆ = 0 . . . (1)

Sebenarnya persamaan ini hampir mirip dengan turunan dari

๐‘‘

๐‘‘๐‘ฅ(๐‘ฆ๐‘’โˆ’ โˆซ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ) = 0

Yaitu

๐‘’โˆ’ โˆซ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ ๐‘‘๐‘ฆ

๐‘‘๐‘ฅ+ (โˆ’๐‘ƒ(๐‘ฅ))๐‘’โˆ’ โˆซ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ๐‘ฆ = 0 . . . (2)

Namun, persamaan (1) dan persamaan (2) memiliki perbedaan yang cukup signifikan, yaitu pada

nilai โ€“P(x), sehingga kita akan mencoba mengubah pangkatnya dari โˆ’ โˆซ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ menjadi โˆซ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ

sehingga akan menjadi

๐‘‘

๐‘‘๐‘ฅ(๐‘ฆ๐‘’โˆซ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ) =

๐‘‘๐‘ฆ

๐‘‘๐‘ฅ๐‘’โˆซ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ + ๐‘ฆ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘’โˆซ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ = ๐‘’โˆซ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ (

๐‘‘๐‘ฆ

๐‘‘๐‘ฅ+ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘ฆ)

Selanjutnya, ๐‘’โˆซ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ disebut dengan faktor integral. Faktor integral ini hanya berlaku untuk PD

linear non homogen.

Untuk menyelesaikan PD linear non homogen, digunakanlah faktor integral dengan cara mengalikan

setiap ruas dengan faktor integral.

๐‘’โˆซ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ (๐‘‘๐‘ฆ

๐‘‘๐‘ฅ+ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘ฆ) = ๐‘”(๐‘ฅ)๐‘’โˆซ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ

๐‘‘

๐‘‘๐‘ฅ(๐‘ฆ๐‘’โˆซ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ) = ๐‘”(๐‘ฅ)๐‘’โˆซ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ

โˆซ ๐‘‘(๐‘ฆ๐‘’โˆซ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ) = โˆซ ๐‘”(๐‘ฅ)๐‘’โˆซ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ ๐‘‘๐‘ฅ

๐‘ฆ๐‘’โˆซ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ = โˆซ ๐‘”(๐‘ฅ)๐‘’โˆซ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ ๐‘‘๐‘ฅ

Contoh :

๐’…๐’š

๐’…๐’™+ ๐’š = ๐’™; ๐’š(๐ŸŽ) = ๐Ÿ’

๐‘ƒ(๐‘ฅ) = 1 โ‡’ โˆซ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ = ๐‘ฅ โ‡’ Faktor integral

= ๐‘’๐‘ฅ

๐‘’๐‘ฅ๐‘‘๐‘ฆ

๐‘‘๐‘ฅ+ ๐‘ฆ๐‘’๐‘ฅ = ๐‘ฅ๐‘’๐‘ฅ

๐‘‘

๐‘‘๐‘ฅ(๐‘ฆ๐‘’๐‘ฅ) = ๐‘ฅ๐‘’๐‘ฅ

๐‘ฆ๐‘’๐‘ฅ = โˆซ ๐‘ฅ๐‘’๐‘ฅ ๐‘‘๐‘ฅ

๐‘ฆ๐‘’๐‘ฅ = ๐‘ฅ๐‘’๐‘ฅ โˆ’ โˆซ ๐‘’๐‘ฅ ๐‘‘๐‘ฅ

๐‘ฆ๐‘’๐‘ฅ = ๐‘ฅ๐‘’๐‘ฅ โˆ’ ๐‘’๐‘ฅ + ๐‘

Jadi, persamaan umumnya adalah

๐‘ฆ =๐‘ฅ๐‘’๐‘ฅ โˆ’ ๐‘’๐‘ฅ + ๐‘

๐‘’๐‘ฅ

Dari soal, jika x = 0, maka y = 4, sehingga

persamaan khususnya adalah

4 =0๐‘’0 โˆ’ ๐‘’0 + ๐‘

๐‘’0

4 =โˆ’1 + ๐‘

1

๐‘ = 5

Maka, persamaan khususnya adalah

๐‘ฆ =๐‘ฅ๐‘’๐‘ฅ โˆ’ ๐‘’๐‘ฅ + 5

๐‘’๐‘ฅ

Persamaan Diferensial Non Eksak Persamaan Diferensial Non Eksak memiliki bentuk umum yang sama dengan Persamaan Diferensial

Eksak, yaitu

๐‘€(๐‘ฅ,๐‘ฆ)๐‘‘๐‘ฅ + ๐‘(๐‘ฅ,๐‘ฆ)๐‘‘๐‘ฆ = 0

Namun dengan perbedaan syarat yaitu

๐œ•๐‘€

๐œ•๐‘ฆโ‰ 

๐œ•๐‘

๐œ•๐‘ฅ

Untuk menyelesaikan PD di atas, kita harus menjadikan PD tersebut menjadi eksak dengan cara

mengalikan kedua ruas itu dengan faktor integral, namun faktor integral ini berbeda dengan faktor

integral yang telah dibahas sebelumnya.

Kita namakan faktor integral ini dengan ๐œ‡(๐‘ฅ,๐‘ฆ)

Maka akan diperoleh persamaan baru yaitu

๐œ‡(๐‘ฅ,๐‘ฆ)๐‘€(๐‘ฅ,๐‘ฆ)๐‘‘๐‘ฅ + ๐œ‡(๐‘ฅ,๐‘ฆ)๐‘(๐‘ฅ,๐‘ฆ)๐‘‘๐‘ฆ = 0

Dengan ๐œ‡(๐‘ฅ,๐‘ฆ)memenuhi persamaan

๐œ•(๐œ‡๐‘€)

๐œ•๐‘ฆ=

๐œ•(๐œ‡๐‘)

๐œ•๐‘ฅ

๐œ•๐œ‡

๐œ•๐‘ฆ๐‘€ + ๐œ‡

๐œ•๐‘€

๐œ•๐‘ฆ=

๐œ•๐œ‡

๐œ•๐‘ฅ๐‘ + ๐œ‡

๐œ•๐‘

๐œ•๐‘ฅ

๐œ‡ (๐œ•๐‘

๐œ•๐‘ฅโˆ’

๐œ•๐‘€

๐œ•๐‘ฆ) =

๐œ•๐œ‡

๐œ•๐‘ฆ๐‘€ โˆ’

๐œ•๐œ‡

๐œ•๐‘ฅ๐‘

PD di atas merupakan PD parsial, di mana tidak dibahas dalam perkuliahan PDE. Maka dilakukan

penyederhanaan dengan menganggap ยต adalah fungsi dari x saja atau fungsi dari y saja.

Jika ๐œ‡(๐‘ฅ,๐‘ฆ) = ๐œ‡(๐‘ฅ), maka

๐œ•๐œ‡

๐œ•๐‘ฅ=

๐‘‘๐œ‡

๐‘‘๐‘ฅ ๐‘‘๐‘Ž๐‘›

๐œ•๐œ‡

๐œ•๐‘ฆ= 0

Sehingga dapat diperoleh

๐œ‡ (๐œ•๐‘

๐œ•๐‘ฅโˆ’

๐œ•๐‘€

๐œ•๐‘ฆ) = โˆ’

๐œ•๐œ‡

๐œ•๐‘ฅ๐‘

๐‘‘๐œ‡

๐œ‡=

1

๐‘(

๐œ•๐‘€

๐œ•๐‘ฆโˆ’

๐œ•๐‘

๐œ•๐‘ฅ) ๐‘‘๐‘ฅ

๐œ‡ = ๐‘๐‘’โˆซ

1๐‘

(๐œ•๐‘€๐œ•๐‘ฆ

โˆ’๐œ•๐‘๐œ•๐‘ฅ

)๐‘‘๐‘ฅ

Dengan cara yang sama, jika ๐œ‡(๐‘ฅ,๐‘ฆ) = ๐œ‡(๐‘ฆ), maka dapat diperoleh

๐œ‡ = ๐‘๐‘’โˆซ

1๐‘€

(๐œ•๐‘๐œ•๐‘ฅ

โˆ’๐œ•๐‘€๐œ•๐‘ฆ

)๐‘‘๐‘ฆ

Untuk kemudahan, kita dapat tuliskan

๐œ•๐‘

๐œ•๐‘ฅ= ๐‘๐‘ฅ ๐‘‘๐‘Ž๐‘›

๐œ•๐‘€

๐œ•๐‘ฆ= ๐‘€๐‘ฆ

Contoh :

๐’™๐’š ๐’…๐’™ + (๐Ÿ๐’™๐Ÿ + ๐Ÿ‘๐’š๐Ÿ โˆ’ ๐Ÿ๐ŸŽ)๐’…๐’š = ๐ŸŽ

๐‘€๐‘ฆ = ๐‘ฅ ; ๐‘๐‘ฅ = 4๐‘ฅ

๐‘€๐‘ฆ โˆ’ ๐‘๐‘ฅ

๐‘=

๐‘ฅ โˆ’ 4๐‘ฅ

2๐‘ฅ2 + 3๐‘ฆ2 โˆ’ 20

๐‘๐‘ฅ โˆ’ ๐‘€๐‘ฆ

๐‘€=

4๐‘ฅ โˆ’ ๐‘ฅ

๐‘ฅ๐‘ฆ=

3

๐‘ฆ

๐œ‡ = ๐‘’โˆซ๐‘๐‘ฅโˆ’๐‘€๐‘ฆ

๐‘€๐‘‘๐‘ฆ

๐œ‡ = ๐‘’โˆซ

3๐‘ฆ

๐‘‘๐‘ฆ

๐œ‡ = ๐‘’3๐‘™๐‘›๐‘ฆ

๐œ‡ = ๐‘ฆ3

PD di atas dapat ditulis

๐‘ฆ3[๐‘ฅ๐‘ฆ ๐‘‘๐‘ฅ + (2๐‘ฅ2 + 3๐‘ฆ2 โˆ’ 20)๐‘‘๐‘ฆ] = 0

๐‘ฅ๐‘ฆ4๐‘‘๐‘ฅ + (2๐‘ฅ๐‘ฆ3+3๐‘ฆ5 โˆ’ 20๐‘ฆ3)๐‘‘๐‘ฆ = 0

๐น(๐‘ฅ,๐‘ฆ) = โˆซ ๐‘ฅ๐‘ฆ4๐‘‘๐‘ฅ + ๐‘”(๐‘ฆ)

=1

2๐‘ฅ2๐‘ฆ3 + ๐‘”(๐‘ฆ)

๐œ•๐น

๐œ•๐‘ฆ= 2๐‘ฅ๐‘ฆ3+3๐‘ฆ5 โˆ’ 20๐‘ฆ3

2๐‘ฅ๐‘ฆ3 + ๐‘”โ€ฒ(๐‘ฆ) = 2๐‘ฅ๐‘ฆ3+3๐‘ฆ5 โˆ’ 20๐‘ฆ3

๐‘”โ€ฒ(๐‘ฆ) = 3๐‘ฆ5 โˆ’ 20๐‘ฆ3

๐‘”(๐‘ฆ) = โˆซ(3๐‘ฆ5 โˆ’ 20๐‘ฆ3)๐‘‘๐‘ฆ

=1

2๐‘ฆ6 โˆ’ 5๐‘ฆ4 + ๐‘

Solusi

1

2๐‘ฅ2๐‘ฆ3 +

1

2๐‘ฆ6 โˆ’ 5๐‘ฆ4 + ๐‘ = 0

Persamaan Diferensial Bernoulli Memiliki bentuk umum

๐‘‘๐‘ฆ

๐‘‘๐‘ฅ+ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘ฆ = ๐‘“(๐‘ฅ)๐‘ฆ๐‘›

Cara menyelesaikan persamaan ini adalah dengan melakukan substitusi

๐‘ข = ๐‘ฆ1โˆ’๐‘› โ‡’ ๐‘ฆ = ๐‘ข1

1โˆ’๐‘›

Kita tahu bahwa

๐‘‘๐‘ฆ

๐‘‘๐‘ฅ=

๐‘‘๐‘ฆ

๐‘‘๐‘ข

๐‘‘๐‘ข

๐‘‘๐‘ฅ

Kita masukkan nilai substitusi y

๐‘‘๐‘ฆ

๐‘‘๐‘ฅ=

1

1 โˆ’ ๐‘›๐‘ข

11โˆ’๐‘›

โˆ’1 ๐‘‘๐‘ข

๐‘‘๐‘ฅ

๐‘‘๐‘ฆ

๐‘‘๐‘ฅ=

1

1 โˆ’ ๐‘›๐‘ข

๐‘›1โˆ’๐‘›

๐‘‘๐‘ข

๐‘‘๐‘ฅ

Kita substitusikan nilai yang bisa disubstitusikan, yaitu nilai ๐‘ฆ dan ๐‘‘๐‘ฆ

๐‘‘๐‘ฅ. Maka persamaan tersebut

menjadi

1

1 โˆ’ ๐‘›๐‘ข

๐‘›1โˆ’๐‘›

๐‘‘๐‘ข

๐‘‘๐‘ฅ+ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘ข

11โˆ’๐‘› = ๐‘“(๐‘ฅ)๐‘ข

๐‘›1โˆ’๐‘›

Persamaan di atas dibagi kedua ruasnya dengan 1

1โˆ’๐‘›๐‘ข

๐‘›

1โˆ’๐‘›๐‘‘๐‘ข

๐‘‘๐‘ฅ menjadi

๐‘‘๐‘ข

๐‘‘๐‘ฅ+ (1 โˆ’ ๐‘›)๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘ข = (1 โˆ’ ๐‘›)๐‘“(๐‘ฅ)

Persamaan di atas menjadi berbentuk PD Linear non homogen

Contoh :

๐’™๐’…๐’š

๐’…๐’™+ ๐’š = ๐’™๐Ÿ๐’š๐Ÿ, ๐‘—๐‘Ž๐‘‘๐‘– ๐‘› = 2

Substitusikan

๐‘ข = ๐‘ฆ1โˆ’๐‘› = ๐‘ฆโˆ’1 โ‡’ ๐‘ฆ = ๐‘ขโˆ’1

๐‘‘๐‘ฆ

๐‘‘๐‘ฅ= โˆ’๐‘ขโˆ’2

๐‘‘๐‘ข

๐‘‘๐‘ฅ

๐‘ฅ(โˆ’๐‘ขโˆ’2)๐‘‘๐‘ข

๐‘‘๐‘ฅ+ ๐‘ขโˆ’1 = ๐‘ฅ2(๐‘ขโˆ’1)2

dapat dibagi dengan (โˆ’๐‘ฅ๐‘ขโˆ’2)

๐‘‘๐‘ข

๐‘‘๐‘ฅ+

โˆ’๐‘ข

๐‘ฅ= โˆ’๐‘ฅ

cara PD linear non homogen

๐‘ƒ(๐‘ฅ) =1

๐‘ฅโ‡’ ๐‘’โˆซ ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘ฅ = ๐‘’โˆซ

1๐‘ฅ

๐‘‘๐‘ฅ =1

๐‘ฅ

Persamaan tersebut menjadi

1

๐‘ฅ

๐‘‘๐‘ข

๐‘‘๐‘ฅ+

1

๐‘ฅ2๐‘ข = โˆ’1

๐‘‘

๐‘‘๐‘ฅ(

1

๐‘ฅ๐‘ข) = โˆ’1

โˆซ๐‘‘

๐‘‘๐‘ฅ(

1

๐‘ฅ๐‘ข) = โˆซ โˆ’1

1

๐‘ฅ๐‘ข = โˆ’๐‘ฅ + ๐‘

๐‘ข = โˆ’๐‘ฅ2 + ๐‘๐‘ฅ

Kita kembalikan nilai y

1

๐‘ฆ= โˆ’๐‘ฅ2 + ๐‘๐‘ฅ

๐‘ฆ =1

๐‘๐‘ฅ โˆ’ ๐‘ฅ2

Persamaan Diferensial bentuk ๐‘ฆโ€™ = ๐‘“(๐ด๐‘ฅ + ๐ต๐‘ฆ + ๐ถ) PD dengan bentuk

๐‘‘๐‘ฆ

๐‘‘๐‘ฅ= ๐‘“(๐ด๐‘ฅ + ๐ต๐‘ฆ + ๐ถ) dapat diselesaikan dengan mensubstitusikan

๐‘ข = ๐ด๐‘ฅ + ๐ต๐‘ฆ + ๐ถ

Contoh :

๐’…๐’š

๐’…๐’™=

๐Ÿ โˆ’ ๐’™ โˆ’ ๐’š

๐’™ + ๐’š

Substitusikan dengan

๐‘ข = ๐‘ฅ + ๐‘ฆ

๐‘‘๐‘ฆ

๐‘‘๐‘ฅ=

๐‘‘๐‘ข

๐‘‘๐‘ฅโˆ’ 1

Masukkan ke persamaan

๐‘‘๐‘ข

๐‘‘๐‘ฅโˆ’ 1 =

1 โˆ’ ๐‘ข

๐‘ข

๐‘‘๐‘ข

๐‘‘๐‘ฅ=

1

๐‘ข

๐‘ข ๐‘‘๐‘ข = ๐‘‘๐‘ฅ

โˆซ ๐‘ข ๐‘‘๐‘ข = โˆซ ๐‘‘๐‘ฅ

1

2๐‘ข2 = ๐‘ฅ + ๐‘

1

2(๐‘ฅ + ๐‘ฆ)2 = ๐‘ฅ + ๐‘

๐‘ฅ + ๐‘ฆ = ยฑโˆš2๐‘ฅ + ๐‘

๐‘ฆ = โˆ’๐‘ฅ ยฑ โˆš2๐‘ฅ + ๐‘

Persamaan Diferensial Order Tinggi Adalah persamaan diferensial dengan bentuk umum

๐‘Ž๐‘›(๐‘ฅ)๐‘‘๐‘›๐‘ฆ

๐‘‘๐‘ฅ๐‘›+ ๐‘Ž๐‘›โˆ’1(๐‘ฅ)

๐‘‘๐‘›โˆ’1๐‘ฆ

๐‘‘๐‘ฅ๐‘›โˆ’1+ โ€ฆ. + ๐‘Ž1(๐‘ฅ)

๐‘‘๐‘ฆ

๐‘‘๐‘ฅ+ ๐‘Ž0(๐‘ฅ)๐‘ฆ = ๐‘”(๐‘ฅ)

Teorema : Diketahui ๐‘Ž0(๐‘ฅ), ๐‘Ž1(๐‘ฅ), โ€ฆ , ๐‘Ž๐‘›(๐‘ฅ) dan ๐‘”(๐‘ฅ) kontinu pada interval ๐ผ, dan ๐‘Ž๐‘›(๐‘ฅ) โ‰  0, โˆ€๐‘ฅ โˆˆ

๐ผ. Jika ๐‘ฅ = ๐‘‹0 adalah titik di ๐ผ, maka suatu solusi ๐‘ฆ(๐‘ฅ) untuk PD diatas ada dan tunggal.

Cara menyelesaikan PD Order tinggi adalah dengan menggunakan Reduksi Order.

Contohnya jika diberikan PD order dua ๐‘Ž2(๐‘ฅ)๐‘ฆโ€ฒโ€ฒ + ๐‘Ž1(๐‘ฅ)๐‘ฆโ€ฒ + ๐‘Ž0(๐‘ฅ)๐‘ฆ = 0, dan ๐‘ฆ1(๐‘ฅ) adalah suatu

solusi PD tersebut, dan yang akan dicari adalah solusi lain, katakanlah ๐‘ฆ2(๐‘ฅ) yang independen

terhadap ๐‘ฆ1(๐‘ฅ), maka lakukan substitusi ๐‘ฆ2(๐‘ฅ) = ๐‘ข(๐‘ฅ)๐‘ฆ1(๐‘ฅ).

Contoh :

๐’šโ€ฒโ€ฒ โˆ’ ๐’š = ๐ŸŽ

Salah satu solusi adalah ๐‘ฆ1(๐‘ฅ) = ๐‘’๐‘ฅ, ๐‘ฅ โˆˆ

(โˆ’โˆž, โˆž)

๐‘ฆ2(๐‘ฅ) = ๐‘ข(๐‘ฅ)๐‘ฆ1(๐‘ฅ)

๐‘ฆ2(๐‘ฅ) = ๐‘ข(๐‘ฅ)๐‘’๐‘ฅ

๐‘ฆ2โ€ฒ (๐‘ฅ) = ๐‘ขโ€ฒ๐‘’๐‘ฅ + ๐‘ข๐‘’๐‘ฅ

๐‘ฆ2โ€ฒโ€ฒ(๐‘ฅ) = (๐‘ขโ€ฒโ€ฒ๐‘’๐‘ฅ + ๐‘ขโ€ฒ๐‘’๐‘ฅ) + (๐‘ขโ€ฒ๐‘’๐‘ฅ + ๐‘ข๐‘’๐‘ฅ)

Substitusikan ๐‘ฆ2 ke persamaan diatas

๐‘’๐‘ฅ(๐‘ขโ€ฒโ€ฒ + 2๐‘ขโ€ฒ + ๐‘ข) โˆ’ ๐‘’๐‘ฅ(๐‘ข) = 0

๐‘ขโ€ฒโ€ฒ + 2๐‘ขโ€ฒ =0

๐‘’๐‘ฅ

๐‘ขโ€ฒโ€ฒ + 2๐‘ขโ€ฒ = 0

Dimisalkan ๐‘ค(๐‘ฅ) = ๐‘ขโ€ฒ(๐‘ฅ), maka PD diatas

menjadi

๐‘คโ€ฒ + 2๐‘ค = 0

๐‘‘๐‘ค

๐‘‘๐‘ฅ= โˆ’2๐‘ค

โˆซ๐‘‘๐‘ค

๐‘ค= โˆซ โˆ’2 ๐‘‘๐‘ฅ

ln|๐‘ค| = โˆ’2๐‘ฅ + ๐‘

๐‘ค = ๐‘๐‘’โˆ’2๐‘ฅ

Diperoleh

๐‘ขโ€ฒ = ๐‘๐‘’โˆ’2๐‘ฅ

๐‘ข = โˆซ ๐‘๐‘’โˆ’2๐‘ฅ

= โˆ’1

2๐‘๐‘’โˆ’2๐‘ฅ = ๐‘๐‘’โˆ’2๐‘ฅ

Jadi

๐‘ฆ2 = ๐‘ข๐‘ฆ1

๐‘ฆ2 = ๐‘๐‘’โˆ’2๐‘ฅ. ๐‘’๐‘ฅ

๐‘ฆ2 = ๐‘๐‘’โˆ’๐‘ฅ

Solusi PD di atas adalah

๐‘ฆ = ๐‘1๐‘’๐‘ฅ + ๐‘2๐‘’โˆ’๐‘ฅ

Persamaan Linear Homogen dengan koefisien konstan ๐‘Ž๐‘›๐‘ฆ(๐‘›) + ๐‘Ž๐‘›โˆ’1๐‘ฆ(๐‘›โˆ’1) + โ€ฆ. + ๐‘Ž3๐‘ฆ(3) + ๐‘Ž2๐‘ฆโ€ฒโ€ฒ + ๐‘Ž1๐‘ฆโ€ฒ + ๐‘Ž0๐‘ฆ = 0

Dengan ๐‘Ž0, ๐‘Ž1, ๐‘Ž2, . . . , ๐‘Ž๐‘› โˆˆ โ„

๐‘ฆ = ๐‘1๐‘’๐‘š1๐‘ฅ + ๐‘2๐‘’๐‘š2๐‘ฅ + ๐‘3๐‘’๐‘š3๐‘ฅ

๐‘ฆโ€ฒ = ๐‘š1๐‘1๐‘’๐‘š1๐‘ฅ + ๐‘š2๐‘2๐‘’๐‘š2๐‘ฅ + ๐‘š3๐‘3๐‘’๐‘š3๐‘ฅ

๐‘ฆโ€ฒโ€ฒ = ๐‘š12๐‘1๐‘’๐‘š1๐‘ฅ + ๐‘š2

2๐‘2๐‘’๐‘š2๐‘ฅ + ๐‘š32๐‘3๐‘’๐‘š3๐‘ฅ

๐‘ฆโ€ฒโ€ฒโ€ฒ = ๐‘š13๐‘1๐‘’๐‘š1๐‘ฅ + ๐‘š2

3๐‘2๐‘’๐‘š2๐‘ฅ + ๐‘š33๐‘3๐‘’๐‘š3๐‘ฅ

๐‘Ž3๐‘ฆโ€ฒโ€ฒโ€ฒ + ๐‘Ž2๐‘ฆโ€ฒโ€ฒ + ๐‘Ž1๐‘ฆโ€ฒ + ๐‘Ž0๐‘ฆ

= (๐‘Ž3๐‘š1 + ๐‘Ž2๐‘š1 + ๐‘Ž1๐‘š1 + ๐‘Ž0)๐‘1๐‘’๐‘š1๐‘ฅ + (๐‘Ž3๐‘š2 + ๐‘Ž2๐‘š2 + ๐‘Ž1๐‘š2 + ๐‘Ž0)๐‘2๐‘’๐‘š2๐‘ฅ

+ (๐‘Ž3๐‘š3 + ๐‘Ž2๐‘š3 + ๐‘Ž1๐‘š3 + ๐‘Ž0)๐‘3๐‘’๐‘š3๐‘ฅ

Jika dapat ditemukan ๐‘Ž0, ๐‘Ž1, ๐‘Ž2, dan ๐‘Ž3 sehingga persamaan diatas berlaku, maka

๐‘ฆ = ๐‘1๐‘’๐‘š1๐‘ฅ + ๐‘2๐‘’๐‘š2๐‘ฅ + ๐‘3๐‘’๐‘š3๐‘ฅ

Untuk n = 2

๐‘Ž2๐‘ฆโ€ฒโ€ฒ + ๐‘Ž1๐‘ฆโ€ฒ + ๐‘Ž0๐‘ฆ = 0

Misalkan ๐‘ฆ = ๐‘’๐‘š๐‘ฅ adalah suatu solusi dari persamaan diferensial di atas, diperoleh

๐‘ฆโ€ฒ = ๐‘š๐‘’๐‘š๐‘ฅ; ๐‘ฆโ€ฒโ€ฒ = ๐‘š2๐‘’๐‘š๐‘ฅ

Diperoleh

(๐‘Ž2๐‘š2 + ๐‘Ž1๐‘š + ๐‘Ž0)๐‘’๐‘š๐‘ฅ = 0

๐‘Ž2๐‘š2 + ๐‘Ž1๐‘š + ๐‘Ž0 = 0

Persamaan di atas disebut Persamaan Bantu.

Ada 3 kemungkinan hasil yaitu

I. ๐‘š1, ๐‘š2 โˆˆ โ„ dan ๐‘š1 โ‰  ๐‘š2

II. ๐‘š1, ๐‘š2 โˆˆ โ„ dan ๐‘š1 = ๐‘š2

III. ๐‘š1, ๐‘š2 โˆ‰ โ„

Kasus Iโˆถ ๐‘š1, ๐‘š2 โˆˆ โ„ dan ๐‘š1 โ‰  ๐‘š2 Contoh :

๐’šโ€ฒโ€ฒ + ๐Ÿ‘๐’šโ€ฒ + ๐Ÿ๐’š = ๐ŸŽ

Persamaan bantu dari PD di atas adalah

๐‘š2 + 3๐‘š + 3 = 0

(๐‘š + 2)(๐‘š + 1) = 0

๐‘š1 = โˆ’2; ๐‘š2 = โˆ’1

Jadi ๐‘ฆ1 = ๐‘1๐‘’โˆ’2๐‘ฅ dan ๐‘ฆ2 = ๐‘2๐‘’โˆ’๐‘ฅ adalah

solusi dari PD di atas. Jadi, persamaan umum

PD di atas adalah ๐‘ฆ = ๐‘1๐‘’โˆ’2๐‘ฅ + ๐‘2๐‘’โˆ’๐‘ฅ

Order n?

Katakan ๐‘ฆ = ๐‘’๐‘š๐‘ฅ adalah solusi dari

๐‘Ž๐‘›๐‘ฆ(๐‘›) + ๐‘Ž๐‘›โˆ’1๐‘ฆ(๐‘›โˆ’1) + โ€ฆ. + ๐‘Ž2๐‘ฆโ€ฒโ€ฒ + ๐‘Ž1๐‘ฆโ€ฒ + ๐‘Ž0๐‘ฆ = 0

Persamaan bantunya

๐‘Ž๐‘›๐‘š๐‘› + ๐‘Ž๐‘›โˆ’1๐‘š(๐‘›โˆ’1) + โ€ฆ. + ๐‘Ž2๐‘š2 + ๐‘Ž1๐‘š + ๐‘Ž0 = 0

๐‘Ž๐‘›(๐‘š โˆ’ ๐‘š1)(๐‘š โˆ’ ๐‘š2) โ€ฆ (๐‘š โˆ’ ๐‘š๐‘›) = 0

Dengan ๐‘š1 โ‰  ๐‘š2 โ‰  โ€ฆ โ‰  ๐‘š๐‘›

Contoh :

๐’šโ€ฒโ€ฒโ€ฒ โˆ’ ๐’šโ€ฒโ€ฒ โˆ’ ๐Ÿ’๐’šโ€ฒ + ๐Ÿ’๐’š = ๐ŸŽ

Persamaan bantu

๐‘š3 โˆ’ ๐‘š2 โˆ’ 4๐‘š + 4 = 0

(๐‘š โˆ’ 1)(๐‘š2 โˆ’ 4) = 0

(๐‘š โˆ’ 1)(๐‘š โˆ’ 2)(๐‘š + 2) = 0

๐‘š1 = 1; ๐‘š2 = 2; ๐‘š3 = โˆ’2

Solusi PD di atas

๐‘ฆ = ๐‘1๐‘’๐‘ฅ + ๐‘2๐‘’2๐‘ฅ + ๐‘3๐‘’โˆ’2๐‘ฅ

Kasus IIโˆถ ๐‘š1, ๐‘š2 โˆˆ โ„ dan ๐‘š1 = ๐‘š2 Contoh :

๐’šโ€ฒโ€ฒ + ๐Ÿ’๐’šโ€ฒ + ๐Ÿ’๐’š = ๐ŸŽ

Persamaan bantu

๐‘š2 + 4๐‘š + 4 = 0

(๐‘š + 2)2 = 0

๐‘š1 = ๐‘š2 = โˆ’2

๐‘ฆ1 = ๐‘1๐‘’โˆ’2๐‘ฅ

Lalu, bagaimana cara mencari ๐‘ฆ2? Gunakan

Reduksi Order.

Setelah dicari, akan ketemu ๐‘ฆ2 = ๐‘2๐‘ฅ๐‘’โˆ’2๐‘ฅ

Jadi solusinya adalah ๐‘ฆ = ๐‘1๐‘’โˆ’2๐‘ฅ + ๐‘2๐‘ฅ๐‘’โˆ’2๐‘ฅ

Secara umum, solusinya akan berbentuk

๐‘ฆ = ๐‘1๐‘’๐‘š๐‘ฅ + ๐‘2๐‘ฅ๐‘’๐‘š๐‘ฅ

Order n?

Jika ๐‘š1 = ๐‘š2 = ๐‘š3 = โ€ฆ = ๐‘š๐‘˜; 0 < ๐‘˜ โ‰ค ๐‘›

Maka solusi persamaan diferensial di atas adalah

๐‘ฆ = ๐‘1๐‘’๐‘š1๐‘ฅ + ๐‘2๐‘ฅ๐‘’๐‘š1๐‘ฅ + โ€ฆ +๐‘๐‘˜๐‘ฅ(๐‘˜โˆ’1)๐‘’๐‘š1๐‘ฅ

Contoh :

๐’šโ€ฒโ€ฒโ€ฒ + ๐Ÿ‘๐’šโ€ฒโ€ฒ + ๐Ÿ’๐’š = ๐ŸŽ

๐‘š3 + 3๐‘š2 + 4 = 0

(๐‘š โˆ’ 1)(๐‘š2 + 4๐‘š + 4) = 0

(๐‘š โˆ’ 1)(๐‘š + 2)2 = 0

Solusi PD

๐‘ฆ = ๐‘1๐‘’๐‘ฅ + ๐‘2๐‘’โˆ’2๐‘ฅ + ๐‘3๐‘ฅ๐‘’โˆ’2๐‘ฅ

Kasus IIIโˆถ ๐‘š1, ๐‘š2 โˆ‰ โ„ Contoh :

๐’šโ€ฒโ€ฒ + ๐Ÿ๐’šโ€ฒ + ๐Ÿ’๐’š = ๐ŸŽ

Persamaan bantunya

๐‘š2 + 2๐‘š + 4 = 0

(๐‘š + 1)2 = โˆ’3

(๐‘š + 1) = ยฑโˆš3 ๐‘–

๐‘š = โˆ’1 ยฑ โˆš3 ๐‘–

RUMUS

๐’†๐’Š๐œฝ = ๐’„๐’๐’” ๐œฝ + ๐’Š ๐’”๐’Š๐’ ๐œฝ

Katakanlah, akar-akar persamaan bantu

adalah

๐‘š1 = ๐‘Ž + ๐‘๐‘–

๐‘š1 = ๐‘Ž โˆ’ ๐‘๐‘–

Maka, solusi umum dari PD dengan akar-akar

persamaan bantu di atas adalah

๐‘ฆ = ๐‘1๐‘’๐‘š1๐‘ฅ + ๐‘2๐‘’๐‘š2๐‘ฅ

๐‘ฆ = ๐‘1๐‘’(๐‘Ž+๐‘๐‘–)๐‘ฅ + ๐‘2๐‘’(๐‘Žโˆ’๐‘๐‘–)๐‘ฅ

๐‘ฆ = ๐‘1๐‘’๐‘Ž๐‘ฅ(๐‘’๐‘๐‘ฅ๐‘–) + ๐‘2๐‘’๐‘Ž๐‘ฅ(๐‘’โˆ’๐‘๐‘ฅ๐‘–)

๐‘ฆ = ๐‘1๐‘’๐‘Ž๐‘ฅ(cos ๐‘๐‘ฅ + ๐‘– sin ๐‘๐‘ฅ)

+ ๐‘2๐‘’๐‘Ž๐‘ฅ(cos(โˆ’๐‘๐‘ฅ)

+ ๐‘– sin(โˆ’๐‘๐‘ฅ))

๐‘ฆ = (๐‘1 + ๐‘2)๐‘’๐‘Ž๐‘ฅ cos ๐‘๐‘ฅ

+ (๐‘1 โˆ’ ๐‘2)๐‘– ๐‘’๐‘Ž๐‘ฅ sin ๐‘๐‘ฅ

๐‘ฆ = ๐‘1๐‘’๐‘Ž๐‘ฅ cos ๐‘๐‘ฅ + ๐‘2๐‘’๐‘Ž๐‘ฅ sin ๐‘๐‘ฅ

Jadi, solusi dari soal adalah ๐‘ฆ = ๐‘1๐‘’โˆ’๐‘ฅ cos โˆš3 ๐‘ฅ + ๐‘2๐‘’โˆ’๐‘ฅ๐‘ ๐‘–๐‘›โˆš3๐‘ฅ

Metode Koefisien Tak Tentu Diberikan PD Linear Non Homogen

๐‘Ž๐‘›๐‘ฆ(๐‘›) + ๐‘Ž๐‘›โˆ’1๐‘ฆ(๐‘›โˆ’1) + โ‹ฏ + ๐‘Ž1๐‘ฆโ€ฒ + ๐‘Ž0๐‘ฆ = ๐‘“(๐‘ฅ)

Langkah-langkah penyelesaian PD di atas adalah :

1. Tentukan Solusi Komplementer, ๐‘ฆ๐‘ (ex : ๐‘“(๐‘ฅ) = 0)

2. Tentukan Solusi Khusus, ๐‘ฆ๐‘ dari PD diatas

Solusi Umum : ๐‘ฆ = ๐‘ฆ๐‘ + ๐‘ฆ๐‘

Bentuk ๐‘“(๐‘ฅ) yang bisa diselesaikan dengan metode tebak :

Polinomial : ๐‘ƒ(๐‘ฅ) = ๐‘Ž๐‘›๐‘ฅ๐‘› + ๐‘Ž๐‘›โˆ’1๐‘ฅ๐‘›โˆ’1 + โ‹ฏ + ๐‘Ž1๐‘ฅ + ๐‘Ž0

Eksponensial : ๐‘’๐›ผ๐‘ฅ

Trigonometri : sin ๐›ฝ๐‘ฅ ; cos ๐›พ๐‘ฅ

Kombinasi linear dari perkalian fungsi-fungsi di atas. Contoh : 2๐‘Ž๐‘ฅ๐‘’๐‘ฅ sin ๐‘ฅ + ๐‘ฅ2๐‘’2๐‘ฅ cos 3๐‘ฅ

Contoh :

๐’šโ€ฒโ€ฒ + ๐Ÿ’๐’šโ€ฒ โˆ’ ๐Ÿ๐’š = ๐Ÿ๐’™๐Ÿ โˆ’ ๐Ÿ‘๐’™ + ๐Ÿ”

Cari ๐‘ฆ๐‘

๐‘ฆโ€ฒโ€ฒ + 4๐‘ฆโ€ฒ โˆ’ 2๐‘ฆ = 0 โ‡” ๐‘š2 + 4๐‘š โˆ’ 2 = 0

โ‡’ ๐‘š12 = โˆ’2 ยฑ โˆš6

๐‘ฆ๐‘ = ๐‘1๐‘’(โˆ’2+โˆš6)๐‘ฅ + ๐‘2๐‘’(โˆ’2โˆ’โˆš6)๐‘ฅ

Cari ๐‘ฆ๐‘

๐‘ฆ๐‘ = ๐ด๐‘ฅ2 + ๐ต๐‘ฅ + ๐ถ

๐‘ฆ๐‘โ€ฒ = 2๐ด๐‘ฅ + ๐ต

๐‘ฆ๐‘โ€ฒโ€ฒ = 2๐ด

โˆด ๐‘ฆ๐‘โ€ฒโ€ฒ + 4๐‘ฆ๐‘

โ€ฒ โˆ’ 2๐‘ฆ๐‘ = 2๐‘ฅ2 โˆ’ 3๐‘ฅ + 6

2๐ด + 4(2๐ด๐‘ฅ + ๐ต) โˆ’ 2(๐ด๐‘ฅ2 + ๐ต๐‘ฅ + ๐ถ)

= 2๐‘ฅ2 โˆ’ 3๐‘ฅ + 6

โˆ’2๐ด๐‘ฅ2 + (8๐ด โˆ’ 2๐ต)๐‘ฅ + (2๐ด + 4๐ต โˆ’ 2๐ถ)

= 2๐‘ฅ2 โˆ’ 3๐‘ฅ + 6

โˆ’2๐ด = 2 โ‡’ ๐ด = โˆ’1

8๐ด โˆ’ 2๐ต = โˆ’3 โ‡’ ๐ต = โˆ’5

2

2๐ด + 4๐ต โˆ’ 2๐ถ = 6 โ‡’ ๐ถ = โˆ’9

โˆด Solusi Umum

๐‘ฆ = ๐‘1๐‘’(โˆ’2+โˆš6)๐‘ฅ + ๐‘2๐‘’(โˆ’2โˆ’โˆš6)๐‘ฅ โˆ’ ๐‘ฅ2 โˆ’5

2๐‘ฅ

โˆ’ 9

Contoh Lainnya :

๐’šโ€ฒโ€ฒ โˆ’ ๐’šโ€ฒ + ๐’š = ๐Ÿ๐’”๐’Š๐’ ๐Ÿ‘๐’™

๐‘ฆ๐‘ โˆถ ๐‘š2 โˆ’ ๐‘š + 1 = 0 โ‡’ ๐‘š12 =1 ยฑ โˆš3๐‘–

2

๐‘ฆ๐‘ = ๐ด sin 3๐‘ฅ + ๐ต cos 3๐‘ฅ

๐‘ฆ๐‘โ€ฒ = 3๐ด cos 3๐‘ฅ โˆ’ 3๐ต sin 3๐‘ฅ

๐‘ฆ๐‘โ€ฒโ€ฒ = โˆ’9๐ด sin 3๐‘ฅ โˆ’ 9๐ต cos 3๐‘ฅ

(โˆ’9๐ด sin 3๐‘ฅ โˆ’ 9๐ต cos 3๐‘ฅ)

โˆ’ (3๐ด cos 3๐‘ฅ โˆ’ 3๐ต sin 3๐‘ฅ)

+ (๐ด sin 3๐‘ฅ + ๐ต cos 3๐‘ฅ)

= 2 sin 3๐‘ฅ

โ‡” (โˆ’8๐ด + 3๐ต) sin 3๐‘ฅ + (โˆ’3๐ด โˆ’ 8๐ต) cos 3๐‘ฅ

= 2 sin 3๐‘ฅ

โˆ’3๐ด โˆ’ 8๐ต = 0 โ‡’ ๐ด = โˆ’8

3๐ต

64

3๐ต + 3๐ต = 2

73

3๐ต = 2

๐ต =6

73โ‡’ ๐ด = โˆ’

16

73

โˆด Solusi Umum

๐‘ฆ = ๐‘1๐‘’(

1+โˆš3๐‘–2 )๐‘ฅ

+ ๐‘2๐‘’(

1โˆ’โˆš3๐‘–2 )๐‘ฅ

โˆ’ 16

73sin 3๐‘ฅ

+6

73cos 3๐‘ฅ

Contoh Lainnya lagi :

๐’šโ€ฒโ€ฒ โˆ’ ๐Ÿ“๐’š + ๐Ÿ’๐’š = ๐Ÿ–๐’†๐’™

๐‘ฆ๐‘ โˆถ ๐‘š2 โˆ’ 5๐‘š + 4 = 0

(๐‘š โˆ’ 1)(๐‘š โˆ’ 4) = 0

๐‘ฆ๐‘ = ๐‘1๐‘’๐‘ฅ + ๐‘2๐‘’4๐‘ฅ

๐‘ฆ๐‘ = ๐ด๐‘ฅ๐‘’๐‘ฅ

๐‘ฆ๐‘โ€ฒ = ๐ด๐‘’๐‘ฅ + ๐ด๐‘ฅ๐‘’๐‘ฅ

๐‘ฆ๐‘โ€ฒโ€ฒ = 2๐ด๐‘’๐‘ฅ + ๐ด๐‘ฅ๐‘’๐‘ฅ

2๐ด๐‘’๐‘ฅ + ๐ด๐‘ฅ๐‘’๐‘ฅ โˆ’ 5๐ด๐‘’๐‘ฅ โˆ’ 5๐ด๐‘ฅ๐‘’๐‘ฅ + 4๐ด๐‘ฅ๐‘’๐‘ฅ

= 8๐‘’๐‘ฅ

โˆ’3๐ด๐‘’๐‘ฅ = 8๐‘’๐‘ฅ โ‡’ ๐ด = โˆ’8

3โ‡’ ๐‘ฆ๐‘ = โˆ’

8

3๐‘ฅ๐‘’๐‘ฅ

โˆด Solusi Umum

๐‘ฆ = ๐‘1๐‘’๐‘ฅ + ๐‘2๐‘’4๐‘ฅ โˆ’8

3๐‘ฅ๐‘’๐‘ฅ

Metode Variasi Parameter Diberikan PD linear Non Homogen

๐‘Ž๐‘›(๐‘ฅ)๐‘ฆ(๐‘›) + ๐‘Ž๐‘›โˆ’1(๐‘ฅ)๐‘ฆ(๐‘›โˆ’1) + โ‹ฏ + ๐‘Ž1(๐‘ฅ)๐‘ฆโ€ฒ + ๐‘Ž0๐‘ฆ = ๐‘”(๐‘ฅ)

Dengan ๐‘”(๐‘ฅ) adalah fungsi sembarang.

Untuk orde 2 (๐‘› = 2) dengan koefisien

konstan

๐‘Ž2๐‘ฆโ€ฒโ€ฒ + ๐‘Ž1๐‘ฆโ€ฒ + ๐‘Ž0๐‘ฆ = ๐‘”(๐‘ฅ)

Misalkan penyelesaian komplementernya

๐‘ฆ๐‘ = ๐‘1๐‘ฆ1+๐‘2๐‘ฆ2

Maka, ๐‘ฆ๐‘ adalah

๐‘ฆ๐‘ = ๐‘ข1๐‘ฆ1 + ๐‘ข2๐‘ฆ2

Dengan ๐‘ข1 & ๐‘ข2 yang memenuhi

๐‘ข1โ€ฒ ๐‘ฆ1 + ๐‘ข2

โ€ฒ ๐‘ฆ2 = 0

๐‘ข1โ€ฒ ๐‘ฆ1

โ€ฒ + ๐‘ข2โ€ฒ ๐‘ฆ2

โ€ฒ = ๐‘”(๐‘ฅ)

Untuk orde 3 (๐‘› = 3) dengan koefisien

konstan

๐‘Ž3๐‘ฆโ€ฒโ€ฒโ€ฒ + ๐‘Ž2๐‘ฆโ€ฒโ€ฒ + ๐‘Ž1๐‘ฆโ€ฒ + ๐‘Ž0๐‘ฆ = ๐‘”(๐‘ฅ)

Misalkan penyelesaian komplementernya

๐‘ฆ๐‘ = ๐‘1๐‘ฆ1+๐‘2๐‘ฆ2 + ๐‘3๐‘ฆ3

Maka, ๐‘ฆ๐‘ adalah

๐‘ฆ๐‘ = ๐‘ข1๐‘ฆ1 + ๐‘ข2๐‘ฆ2 + ๐‘ข3๐‘ฆ3

Dengan ๐‘ข1, ๐‘ข2, ๐‘ข3 yang memenuhi

๐‘ข1โ€ฒ ๐‘ฆ1 + ๐‘ข2

โ€ฒ ๐‘ฆ2 + ๐‘ข3โ€ฒ ๐‘ฆ3 = 0

๐‘ข1โ€ฒ ๐‘ฆ1

โ€ฒ + ๐‘ข2โ€ฒ ๐‘ฆ2

โ€ฒ + ๐‘ข3โ€ฒ ๐‘ฆ3

โ€ฒ = 0

๐‘ข1โ€ฒ ๐‘ฆ1

โ€ฒโ€ฒ + ๐‘ข2โ€ฒ ๐‘ฆ2

โ€ฒโ€ฒ + ๐‘ข3โ€ฒ ๐‘ฆ3

โ€ฒโ€ฒ = ๐‘”(๐‘ฅ)

Persamaan Diferensial Cauchy-Euler PD Cauchy-Euler memiliki bentuk umum

๐‘Ž๐‘›๐‘ฅ๐‘›๐‘ฆ(๐‘›) + ๐‘Ž๐‘›โˆ’1๐‘ฅ๐‘›โˆ’1๐‘ฆ(๐‘›โˆ’1) + โ‹ฏ + ๐‘Ž1๐‘ฅ๐‘ฆโ€ฒ + ๐‘Ž0๐‘ฆ = 0

Untuk ๐‘› = 2 โˆถ ๐‘Ž2๐‘ฅ2๐‘ฆโ€ฒโ€ฒ + ๐‘Ž1๐‘ฅ๐‘ฆโ€ฒ + ๐‘Ž0๐‘ฆ = 0

Kita misalkan

๐‘ฆ = ๐‘ฅ๐‘š

๐‘ฆโ€ฒ = ๐‘š๐‘ฅ๐‘šโˆ’1

๐‘ฆโ€ฒโ€ฒ = ๐‘š(๐‘š โˆ’ 1)๐‘ฅ๐‘šโˆ’2

Maka, PD di atas menjadi

(๐‘Ž2๐‘š(๐‘š โˆ’ 1) + ๐‘Ž1๐‘š + ๐‘Ž0)๐‘ฅ๐‘š = 0

๐‘Ž2๐‘š(๐‘š โˆ’ 1) + ๐‘Ž1๐‘š + ๐‘Ž0 = 0

๐‘Ž2๐‘š2 + (๐‘Ž1 โˆ’ ๐‘Ž2)๐‘š + ๐‘Ž0 = 0

Kasus Iโˆถ ๐‘š1, ๐‘š2 โˆˆ โ„ dan ๐‘š1 โ‰  ๐‘š2 ๐‘ฆ1 = ๐‘ฅ๐‘š1 ; ๐‘ฆ1 = ๐‘ฅ๐‘š2 โ‡’ ๐‘ฆ = ๐‘1๐‘ฆ1 + ๐‘2๐‘ฆ2 = ๐‘1๐‘ฅ๐‘š1 + ๐‘2๐‘ฅ๐‘š2

Contoh :

๐’™๐Ÿ๐’…๐Ÿ๐’š

๐’…๐’™๐Ÿโˆ’ ๐Ÿ๐’™

๐’…๐’š

๐’…๐’™โˆ’ ๐Ÿ’๐’š = ๐ŸŽ

๐‘Ž2 = 1 ; ๐‘Ž1 = โˆ’2 ; ๐‘Ž0 = โˆ’4

๐‘š2 + (โˆ’2 โˆ’ 1)๐‘š + (โˆ’4) = 0

๐‘š2 โˆ’ 3๐‘š โˆ’ 4 = 0

(๐‘š + 1)(๐‘š โˆ’ 4) = 0

๐‘ฆ = ๐‘1๐‘ฅโˆ’1 + ๐‘2๐‘ฅ4

Kasus IIโˆถ ๐‘š1, ๐‘š2 โˆˆ โ„ dan ๐‘š1 = ๐‘š2 ๐‘ฆ1 = ๐‘ฅ๐‘š ; ๐‘ฆ1 = ๐‘ฅ๐‘š ln ๐‘ฅ โ‡’ ๐‘ฆ = ๐‘1๐‘ฆ1 + ๐‘2๐‘ฆ2 = ๐‘1๐‘ฅ๐‘š + ๐‘2๐‘ฅ๐‘š ln ๐‘ฅ

Contoh :

๐Ÿ’๐’™๐Ÿ๐’…๐Ÿ๐’š

๐’…๐’™๐Ÿ+ ๐Ÿ–๐’™

๐’…๐’š

๐’…๐’™+ ๐’š = ๐ŸŽ

๐‘Ž2 = 4 ; ๐‘Ž1 = 8 ; ๐‘Ž0 = 1

4๐‘š2 + (8 โˆ’ 4)๐‘š + 1 = 0

4๐‘š2 + 4๐‘š + 1 = 0

(2๐‘š2 + 1)2 = 0

๐‘š = โˆ’1

2

๐‘ฆ = ๐‘1๐‘ฅโˆ’12 + ๐‘2๐‘ฅโˆ’

12 ln ๐‘ฅ

Kasus IIIโˆถ ๐‘š1, ๐‘š2 โˆ‰ โ„

๐‘š1 = ๐›ผ + ๐‘–๐›ฝ๐‘š2 = ๐›ผ โˆ’ ๐‘–๐›ฝ

โ‡’๐‘ฆ1 = ๐‘ฅ(๐›ผ+๐‘–๐›ฝ)

๐‘ฆ2 = ๐‘ฅ(๐›ผโˆ’๐‘–๐›ฝ)

RUMUS

๐’†๐’Š๐œฝ = ๐’„๐’๐’” ๐œฝ + ๐’Š ๐’”๐’Š๐’ ๐œฝ

๐‘ฅ๐‘–๐›ฝ = ๐‘’ln ๐‘ฅ๐‘–๐›ฝ= ๐‘’๐‘–๐›ฝ ln ๐‘ฅ = cos(๐›ฝ ln ๐‘ฅ) + ๐‘– sin(๐›ฝ ln ๐‘ฅ)

Solusi Umum :

๐‘ฆ = ๐‘1๐‘ฆ1 + ๐‘2๐‘ฆ2

= ๐‘1๐‘ฅ(๐›ผ+๐‘–๐›ฝ) + ๐‘2๐‘ฅ(๐›ผโˆ’๐‘–๐›ฝ)

= ๐‘1๐‘ฅ๐›ผ(cos(๐›ฝ ln ๐‘ฅ) + ๐‘– sin(๐›ฝ ln ๐‘ฅ)) + ๐‘2๐‘ฅ๐›ผ(cos(๐›ฝ ln ๐‘ฅ) โˆ’ ๐‘– sin(๐›ฝ ln ๐‘ฅ))

= ๐‘ฅ๐›ผ(๐‘1 + ๐‘2) cos(๐›ฝ ln ๐‘ฅ) + ๐‘ฅ๐›ผ(๐‘1 โˆ’ ๐‘2) sin(๐›ฝ ln ๐‘ฅ)

= ๐‘ฅ๐›ผ(๐‘1 cos(๐›ฝ ln ๐‘ฅ) + ๐‘2 sin(๐›ฝ ln ๐‘ฅ))

Solusi dengan Deret Pangkat Bentuk Umum

โˆ‘ ๐‘๐‘˜(๐‘ฅ โˆ’ ๐‘Ž)๐‘˜ = ๐‘0 + ๐‘1(๐‘ฅ โˆ’ ๐‘Ž) + ๐‘2(๐‘ฅ โˆ’ ๐‘Ž)2 + โ‹ฏ + ๐‘๐‘›(๐‘ฅ โˆ’ ๐‘Ž)๐‘› + โ‹ฏ

โˆž

๐‘˜=0

Suatu Deret Pangkat dikatakan konvergen jika

lim๐‘›โ†’โˆž

โˆ‘ ๐‘๐‘˜(๐‘ฅ โˆ’ ๐‘Ž)๐‘˜ = ๐ฟ < โˆž

๐‘›

๐‘˜=0

Tes Rasio :

lim๐‘ฅโ†’โˆž

|๐‘๐‘›(๐‘ฅ โˆ’ ๐‘Ž)๐‘›

๐‘๐‘›โˆ’1(๐‘ฅ โˆ’ ๐‘Ž)๐‘›โˆ’1| = |๐‘ฅ โˆ’ ๐‘Ž| lim๐‘ฅโ†’โˆž

|๐‘๐‘›

๐‘๐‘›โˆ’1| = ๐œ€

Jika ๐œ€ < 1, maka deret pangkat konvergen

Operasi Deret Pangkat Misalkan

๐‘†1 = โˆ‘ ๐‘๐‘˜(๐‘ฅ โˆ’ ๐‘Ž1)๐‘˜

โˆž

๐‘˜=0

๐‘†2 = โˆ‘ ๐‘๐‘˜(๐‘ฅ โˆ’ ๐‘Ž2)๐‘˜

โˆž

๐‘˜=2

๐‘†1 ร— ๐‘†2 = (๐ถ0 + ๐ถ1(๐‘ฅ โˆ’ ๐‘Ž1) + ๐ถ2(๐‘ฅ โˆ’ ๐‘Ž1)2 + ๐ถ3(๐‘ฅ โˆ’ ๐‘Ž1)3 + โ‹ฏ ) ร— (๐ท2(๐‘ฅ โˆ’ ๐‘Ž2)2 + ๐ท3(๐‘ฅ โˆ’ ๐‘Ž2)3

+ ๐ท4(๐‘ฅ โˆ’ ๐‘Ž2)4 + โ‹ฏ

= ๐ถ0๐ท2(๐‘ฅ โˆ’ ๐‘Ž2)2 + [๐ถ0๐ท3(๐‘ฅ โˆ’ ๐‘Ž2)3 + ๐ถ1๐ท2(๐‘ฅ โˆ’ ๐‘Ž1)(๐‘ฅ โˆ’ ๐‘Ž2)2]

+ [๐ถ0๐ท4(๐‘ฅ โˆ’ ๐‘Ž2)4 + ๐ถ1๐ท3(๐‘ฅ โˆ’ ๐‘Ž1)(๐‘ฅ โˆ’ ๐‘Ž2)3 + ๐ถ2๐ท2(๐‘ฅ โˆ’ ๐‘Ž1)2(๐‘ฅ โˆ’ ๐‘Ž2)2] + โ‹ฏ

๐‘†1 + ๐‘†2 = ๐ถ0 + ๐ถ1(๐‘ฅ โˆ’ ๐‘Ž1) + โˆ‘[๐ถ๐‘˜(๐‘ฅ โˆ’ ๐‘Ž1)๐‘˜ + ๐ท๐‘˜(๐‘ฅ โˆ’ ๐‘Ž2)๐‘˜]

โˆž

๐‘˜=2

Deret Mc-Laurin

๐‘“(๐‘ฅ) = โˆ‘๐‘“(๐‘˜)(0)

๐‘˜!

โˆž

๐‘˜=0

๐‘ฅ๐‘˜; 0! = 1

๐‘’๐‘ฅ = 1 + ๐‘ฅ +๐‘ฅ2

2!+

๐‘ฅ3

3!+ โ‹ฏ = โˆ‘

๐‘ฅ๐‘˜

๐‘˜!

โˆž

๐‘˜=0

sin ๐‘ฅ = ๐‘ฅ โˆ’๐‘ฅ3

3!+

๐‘ฅ5

5!โˆ’

๐‘ฅ7

7!+ โ‹ฏ = โˆ‘

๐‘ฅ2๐‘˜+1

(2๐‘˜ + 1)!

โˆž

๐‘˜=0

๐‘’๐‘ฅ sin ๐‘ฅ = ๐‘ฅ + ๐‘ฅ2 + (1

2!โˆ’

1

3!) ๐‘ฅ3 + (

1

3!โˆ’

1

3!) ๐‘ฅ4 + โ‹ฏ = ๐‘ฅ + ๐‘ฅ2 +

๐‘ฅ3

3+

๐‘ฅ5

5!+ โ‹ฏ

๐‘’๐‘ฅ + sin ๐‘ฅ = 1 + 2๐‘ฅ +๐‘ฅ2

2!+

๐‘ฅ4

4!+

2๐‘ฅ5

5!+

๐‘ฅ6

6!+

๐‘ฅ8

8!+

2๐‘ฅ9

9!+ โ‹ฏ

Dengan menggunakan deret pangkat, akan diselesaikan PD dengan bentuk :

๐‘ฆโ€ฒโ€ฒ + ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘ฆโ€ฒ + ๐‘„(๐‘ฅ)๐‘ฆ = 0

Jika untuk ๐‘ฅ = ๐‘ฅ0, ๐‘ƒ(๐‘ฅ) dan ๐‘„(๐‘ฅ) analitis (ada nilainya), maka titik ๐‘ฅ0 disebut titik ordiner. Selain itu,

maka ๐‘ฅ0 disebut titik singular.

Teorema : Jika ๐‘ฅ = ๐‘ฅ0, suatu titik ordiner dari PD ๐‘ฆโ€ฒโ€ฒ + ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘ฆโ€ฒ + ๐‘„(๐‘ฅ)๐‘ฆ = 0, maka selalu dapat

ditemukan 2 solusi dalam bentuk deret pangkat yang linear independen yang berpusat di ๐‘ฅ0, ๐‘ฆ =

โˆ‘ ๐ถ๐‘˜(๐‘ฅ โˆ’ ๐‘ฅ0)๐‘˜โˆž๐‘˜=0 , terdapat minimal pada interval |๐‘ฅ โˆ’ ๐‘ฅ0| < ๐‘…

Contoh :

๐’šโ€ฒโ€ฒ + ๐’™๐’š = ๐ŸŽ

Deret Pangkat :

๐‘ฆ = โˆ‘ ๐ถ๐‘˜๐‘ฅ๐‘˜

โˆž

๐‘˜=0

, |๐‘ฅ| < โˆž

๐‘ฆโ€ฒ = โˆ‘ ๐‘˜๐ถ๐‘˜๐‘ฅ๐‘˜โˆ’1

โˆž

๐‘˜=1

๐‘ฆโ€ฒโ€ฒ = โˆ‘ ๐‘˜(๐‘˜ โˆ’ 1)๐ถ๐‘˜๐‘ฅ๐‘˜โˆ’2

โˆž

๐‘˜=2

PD di atas menjadi

โˆ‘ ๐‘˜(๐‘˜ โˆ’ 1)๐ถ๐‘˜๐‘ฅ๐‘˜โˆ’2

โˆž

๐‘˜=2

+ ๐‘ฅ โˆ‘ ๐ถ๐‘˜๐‘ฅ๐‘˜

โˆž

๐‘˜=0

= 0

โ‡” โˆ‘(๐‘˜ + 2)(๐‘˜ + 1)๐ถ๐‘˜+2๐‘ฅ๐‘˜

โˆž

๐‘˜=0

+ โˆ‘ ๐ถ๐‘˜โˆ’1๐‘ฅ๐‘˜

โˆž

๐‘˜=0

= 0

โ‡” 2๐ถ2 + โˆ‘[(๐‘˜ + 2)(๐‘˜ + 1)๐ถ๐‘˜+2 + ๐ถ๐‘˜โˆ’1]๐‘ฅ๐‘˜

โˆž

๐‘˜=1

= 0

Diperoleh ๐ถ2 = 0

๐‘˜ โ‰ฅ 1 โ‡’ ๐ถ๐‘˜+2 = โˆ’๐ถ๐‘˜โˆ’1

(๐‘˜ + 2)(๐‘˜ + 1)

๐ถ3 = โˆ’๐ถ0

(3)(2)= โˆ’

๐ถ0

6

๐ถ4 = โˆ’๐ถ1

(4)(3)= โˆ’

๐ถ1

12

๐ถ5 = โˆ’๐ถ2

(5)(4)= 0

๐ถ6 = โˆ’๐ถ3

(6)(5)= โˆ’

1

30(โˆ’

๐ถ0

6) =

๐ถ0

180

๐ถ7 = โˆ’๐ถ4

(7)(6)= โˆ’

1

42(โˆ’

๐ถ1

12) =

๐ถ1

504

Maka, Penyelesaian Umum PD adalah

๐‘ฆ = ๐ถ0 + ๐ถ1๐‘ฅ + ๐ถ2๐‘ฅ2 + ๐ถ3 + ๐ถ4๐‘ฅ4 + ๐ถ5๐‘ฅ5

+ ๐ถ6๐‘ฅ6 + ๐ถ7๐‘ฅ7 + โ‹ฏ

๐‘ฆ = ๐ถ0 + ๐ถ1๐‘ฅ โˆ’๐ถ0

6๐‘ฅ3 โˆ’

๐ถ1

12๐‘ฅ4 +

๐ถ0

180๐‘ฅ6

+๐ถ1

504๐‘ฅ7 + โ‹ฏ

๐‘ฆ = ๐ถ0 (1 โˆ’1

6๐‘ฅ3 +

1

180๐‘ฅ6 + โ‹ฏ )

+ ๐ถ1 (๐‘ฅ โˆ’1

12๐‘ฅ4 +

1

504๐‘ฅ7

+ โ‹ฏ )

Solusi di sekitar titik singular Sebuah PD

๐‘ฆโ€ฒโ€ฒ + ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘ฆโ€ฒ + ๐‘„(๐‘ฅ)๐‘ฆ = 0

Di sekitar ๐‘ฅ = ๐‘ฅ0, dengan ๐‘ฅ0 adalah titik singular ๐‘ƒ(๐‘ฅ)/๐‘„(๐‘ฅ) (๐‘ƒ(๐‘ฅ)/๐‘„(๐‘ฅ) tidak ada nilainya)

Klasifikasi titik singular

Titik singular ๐‘ฅ = ๐‘ฅ0, adalah titik singular biasa jika (๐‘ฅ โˆ’ ๐‘ฅ0)๐‘ƒ(๐‘ฅ) dan (๐‘ฅ โˆ’ ๐‘ฅ0)2๐‘„(๐‘ฅ) bersifat

analitis.

Contoh :

(๐’™๐Ÿ โˆ’ ๐Ÿ’)๐Ÿ๐’šโ€ฒโ€ฒ + ๐Ÿ‘(๐’™ โˆ’ ๐Ÿ)๐’šโ€ฒ + ๐Ÿ“๐’š = ๐ŸŽ

โ‡” ๐‘ฆโ€ฒโ€ฒ +3(๐‘ฅ โˆ’ 2)

(๐‘ฅ2 โˆ’ 4)2๐‘ฆโ€ฒ +

5

(๐‘ฅ2 โˆ’ 4)2๐‘ฆ = 0

โ‡” ๐‘ฆโ€ฒโ€ฒ +3

(๐‘ฅ โˆ’ 2)(๐‘ฅ + 2)2๐‘ฆโ€ฒ +

5

(๐‘ฅ โˆ’ 2)2(๐‘ฅ + 2)2๐‘ฆ = 0

Untuk ๐‘ฅ = 2, diperoleh

๐‘ƒ(๐‘ฅ) โ‡’ (๐‘ฅ โˆ’ 2)3

(๐‘ฅ โˆ’ 2)(๐‘ฅ + 2)2=

2

(๐‘ฅ + 2)2

๐‘„(๐‘ฅ) โ‡’ (๐‘ฅ โˆ’ 2)25

(๐‘ฅ โˆ’ 2)2(๐‘ฅ + 2)2=

5

(๐‘ฅ + 2)2

Titik ๐‘ฅ = 2 adalah titik singular biasa

Metode Penyelesaian

Teorema : Teori Frobenius

Jika ๐‘ฅ = ๐‘ฅ0 adalah sebuah titik singular biasa dari PD ๐‘ฆโ€ฒโ€ฒ + ๐‘ƒ(๐‘ฅ)๐‘ฆโ€ฒ + ๐‘„(๐‘ฅ)๐‘ฆ = 0, maka terdapat

paling tidak satu solusi berbentuk

๐‘ฆ = (๐‘ฅ โˆ’ ๐‘ฅ0)๐‘Ÿ โˆ‘ ๐ถ๐‘›(๐‘ฅ โˆ’ ๐‘ฅ0)๐‘›

โˆž

๐‘›=0

Dengan r adalah suatu nilai yang harus ditentukan. Deret pangkat tersebut konvergen paling tidak

pada interval 0 < ๐‘ฅ โˆ’ ๐‘ฅ0 < ๐‘…

Contoh :

๐Ÿ‘๐’™๐’šโ€ฒโ€ฒ + ๐’š โˆ’ ๐’š

= ๐ŸŽ , ๐š๐ค๐š๐ง ๐๐ข๐œ๐š๐ซ๐ข ๐ฌ๐จ๐ฅ๐ฎ๐ฌ๐ข ๐๐ข๐ฌ๐ž๐ค๐ข๐ญ๐š๐ซ ๐’™ = ๐ŸŽ

3๐‘ฅ๐‘ฆโ€ฒโ€ฒ + ๐‘ฆโ€ฒ โˆ’ ๐‘ฆ = 0

โ‡” ๐‘ฆโ€ฒโ€ฒ +๐‘ฆโ€ฒ

3๐‘ฅโˆ’

๐‘ฆ

3๐‘ฅ= 0

๐‘ƒ(๐‘ฅ) โ‡’ ๐‘ฅ (1

3๐‘ฅ) =

1

3

๐‘„(๐‘ฅ) โ‡’ ๐‘ฅ2 (โˆ’1

3๐‘ฅ) = โˆ’

1

3๐‘ฅ

Titik ๐‘ฅ = 0 adalah titik singular biasa. Karena

๐‘ฅ = 0 adalah titik singular biasa, maka solusi

dalam deret pangkat berbentuk

๐‘ฆ = ๐‘ฅ๐‘Ÿ โˆ‘ ๐ถ๐‘›๐‘ฅ๐‘›

โˆž

๐‘›=0

= โˆ‘ ๐ถ๐‘›๐‘ฅ๐‘›+๐‘Ÿ

โˆž

๐‘›=0

Maka

๐‘ฆโ€ฒ = โˆ‘(๐‘› + ๐‘Ÿ)๐ถ๐‘›๐‘ฅ๐‘›+๐‘Ÿโˆ’1

โˆž

๐‘›=0

๐‘ฆโ€ฒโ€ฒ = โˆ‘(๐‘› + ๐‘Ÿ โˆ’ 1)(๐‘› + ๐‘Ÿ)๐ถ๐‘›๐‘ฅ๐‘›+๐‘Ÿโˆ’2

โˆž

๐‘›=0

Sehingga PD di atas dapat ditulis menjadi

3๐‘ฅ โˆ‘(๐‘› + ๐‘Ÿ โˆ’ 1)(๐‘› + ๐‘Ÿ)๐ถ๐‘›๐‘ฅ๐‘›+๐‘Ÿโˆ’2

โˆž

๐‘›=0

+ โˆ‘(๐‘› + ๐‘Ÿ)๐ถ๐‘›๐‘ฅ๐‘›+๐‘Ÿโˆ’1

โˆž

๐‘›=0

โˆ’ โˆ‘ ๐ถ๐‘›๐‘ฅ๐‘›+๐‘Ÿ

โˆž

๐‘›=0

= 0

โ‡” โˆ‘[3(๐‘› + ๐‘Ÿ)(๐‘› + ๐‘Ÿ โˆ’ 1)(๐‘›

โˆž

๐‘›=0

+ ๐‘Ÿ)]๐ถ๐‘›๐‘ฅ๐‘›+๐‘Ÿโˆ’1 โˆ’ โˆ‘ ๐ถ๐‘›๐‘ฅ๐‘›+๐‘Ÿ

โˆž

๐‘›=0

= 0

โ‡” ๐‘Ÿ(3๐‘Ÿ โˆ’ 2)๐ถ0๐‘ฅ๐‘Ÿโˆ’1

+ โˆ‘(๐‘› + ๐‘Ÿ + 1)(3๐‘› + 3๐‘Ÿ

โˆž

๐‘›=0

+ 1)๐ถ๐‘›+1๐‘ฅ๐‘›+๐‘Ÿ โˆ’ โˆ‘ ๐ถ๐‘›๐‘ฅ๐‘›+๐‘Ÿ

โˆž

๐‘›=0

= 0

Maka

๐‘Ÿ(3๐‘Ÿ โˆ’ 2)๐ถ0๐‘ฅ๐‘Ÿโˆ’1 = 0

๐‘Ÿ = 0 | | ๐‘Ÿ =2

3

Untuk ๐‘Ÿ = 0

๐‘› = 0 โ‡’ ๐ถ1 = ๐ถ0

๐‘› = 1 โ‡’ ๐ถ2 =1

8๐ถ0

๐‘› = 2 โ‡’ ๐ถ3 =1

168๐ถ0

๐‘› = 3 โ‡’ ๐ถ4 =1

6720๐ถ0

๐‘ฆ1 = ๐ถ0 + ๐ถ0๐‘ฅ +1

8๐ถ0๐‘ฅ2 +

1

168๐ถ0๐‘ฅ3

+1

6720๐ถ0๐‘ฅ4 + โ‹ฏ

Untuk ๐‘Ÿ =2

3

๐‘› = 0 โ‡’ (5

3. 3) ๐ถ1 โˆ’ ๐ถ0 = 0 โ‡” ๐ถ1 =

1

5๐ถ0

๐‘› = 1 โ‡’ (8

3. 6) ๐ถ2 โˆ’ ๐ถ1 = 0 โ‡” ๐ถ2 =

1

16๐ถ1

=1

80๐ถ0

๐‘› = 2 โ‡’ (11

3. 9) ๐ถ3 โˆ’ ๐ถ2 = 0 โ‡” ๐ถ3 =

1

33๐ถ2

=1

2640๐ถ0

๐‘› = 3 โ‡’ (14

3. 12) ๐ถ4 โˆ’ ๐ถ3 = 0 โ‡” ๐ถ4

=1

56๐ถ3 =

1

147840๐ถ0

๐‘ฆ2 = ๐ถ0๐‘ฅ23 +

1

5๐ถ0๐‘ฅ

53 +

1

80๐ถ0๐‘ฅ

83 +

1

2640๐ถ0๐‘ฅ

113

+1

147840๐ถ0๐‘ฅ

143 + โ‹ฏ

Solusi PD

๐‘ฆ = ๐ถ1 (1 + ๐‘ฅ +1

8๐‘ฅ2 +

1

168๐‘ฅ3 +

1

6720๐‘ฅ4

+ โ‹ฏ )

+ ๐ถ2 (๐‘ฅ23 +

1

5๐‘ฅ

53 +

1

80๐‘ฅ

83

+1

2640๐‘ฅ

113 +

1

147840๐‘ฅ

143

+ โ‹ฏ )

Sistem Persamaan Diferensial ๐‘‘๐‘ฅ

๐‘‘๐‘ก= ๐‘ฅ + ๐‘ฆ + ๐‘ง + ๐‘“1(๐‘ก)

๐‘‘๐‘ฆ

๐‘‘๐‘ก= 2๐‘ฅ โˆ’ ๐‘ฆ + 2๐‘ง + ๐‘“2(๐‘ก)

๐‘‘๐‘ง

๐‘‘๐‘ก= ๐‘ฅ โˆ’ ๐‘ฆ + 3๐‘ง + ๐‘“3(๐‘ก)

Sistem persamaan di atas disebut dengan Sistem Persamaan Diferensial

Jika,

๐‘Ž11๐‘ฅ1 + ๐‘Ž12๐‘ฅ2 + ๐‘Ž13๐‘ฅ3 = ๐‘1

๐‘Ž21๐‘ฅ1 + ๐‘Ž22๐‘ฅ2 + ๐‘Ž23๐‘ฅ3 = ๐‘2

๐‘Ž31๐‘ฅ1 + ๐‘Ž32๐‘ฅ2 + ๐‘Ž33๐‘ฅ3 = ๐‘3

Didefinisikan sebagai

๐‘‹ = (

๐‘ฅ1

๐‘ฅ2

๐‘ฅ3

) ; ๐ด = (

๐‘Ž11 ๐‘Ž12 ๐‘Ž13

๐‘Ž21 ๐‘Ž22 ๐‘Ž23

๐‘Ž31 ๐‘Ž32 ๐‘Ž33

) ; ๐ต = (

๐‘1

๐‘2

๐‘3

)

Sehingga SPL dapat ditulis menjadi

(

๐‘Ž11 ๐‘Ž12 ๐‘Ž13

๐‘Ž21 ๐‘Ž22 ๐‘Ž23

๐‘Ž31 ๐‘Ž32 ๐‘Ž33

) (

๐‘ฅ1

๐‘ฅ2

๐‘ฅ3

) = (

๐‘1

๐‘2

๐‘3

)

Maka, Sistem PD di atas juga bisa didefinisikan sebagai

๐‘‹ = (

๐‘ฅ(๐‘ก)๐‘ฆ(๐‘ก)๐‘ง(๐‘ก)

) ; ๐ด = (1 1 12 โˆ’1 21 โˆ’1 3

) ; ๐ต = (

๐‘“1(๐‘ก)๐‘“2(๐‘ก)๐‘“3(๐‘ก)

)

Sehingga, Sistem PD dapat ditulis sebagai

๐‘‹โ€ฒ = ๐ด๐‘‹ + ๐ต

Menyelesaikan Sistem Persamaan Diferensial Jika diketahui

๐‘‹ = (

๐‘ฅ1๐‘ฅ2

โ‹ฎ๐‘ฅ๐‘›

)

๐ด = (

๐‘Ž11 ๐‘Ž12 โ‹ฏ ๐‘Ž1๐‘›

๐‘Ž21 ๐‘Ž22 โ‹ฏ ๐‘Ž2๐‘›

โ‹ฎ๐‘Ž๐‘›1

โ‹ฎ๐‘Ž๐‘›2

โ‹ฑ โ‹ฎโ‹ฏ ๐‘Ž๐‘›๐‘›

)

Akan diselesaikan Sistem Persamaan Diferensial Linear Homogen ๐‘‹โ€ฒ = ๐ด๐‘‹

Katakanlah, Solusi PD

๐‘‹ = (

๐‘˜1

๐‘˜2

โ‹ฎ๐‘˜๐‘›

) ๐‘’๐œ†๐‘ก = ๐พ๐‘’๐œ†๐‘ก

๐‘‹โ€ฒ = ๐พ๐œ†๐‘’๐œ†๐‘ก

Jadi,

๐‘‹โ€ฒ = ๐ด๐‘‹ โŸบ ๐ด๐‘‹ โˆ’ ๐‘‹โ€ฒ = 0

๐ด๐พ๐‘’๐œ†๐‘ก โˆ’ ๐พ๐œ†๐‘’๐œ†๐‘ก = 0

๐ด๐พ โˆ’ ๐œ†๐พ = 0

(๐ด โˆ’ ๐œ†๐ผ)๐พ = 0

Dengan

๐ผ = (

1 0 โ‹ฏ 00 1 โ‹ฏ 0โ‹ฎ0

โ‹ฎ0

โ‹ฑโ‹ฏ

โ‹ฎ1

)

Agar diperoleh solusi non trivial (๐พ โ‰  0), maka harus dipenuhi det(๐ด โˆ’ ๐œ†๐ผ) = 0. Nilai-nilai yang

memenuhi persamaan det(๐ด โˆ’ ๐œ†๐ผ) = 0 disebut nilai Eigen, dan Nilai ๐พ yang ditentukan dari nilai

Eigen ๐œ† disebut Vektor Eigen.

Nilai Eigen dapat bernilai Real dan Berbeda, Real kembar dan Kompleks.

Kasus Iโˆถ ๐‘š1, ๐‘š2 โˆˆ โ„ dan ๐‘š1 โ‰  ๐‘š2 Contoh :

๐’…๐’™

๐’…๐’•= ๐Ÿ๐’™ + ๐Ÿ‘๐’š

๐’…๐’š

๐’…๐’•= ๐Ÿ๐’™ + ๐’š

Solusi :

๐‘‹ = (๐‘ฅ๐‘ฆ) ; ๐ด = (

2 32 1

)

๐ด โˆ’ ๐œ†๐ผ = (2 32 1

) โˆ’ ๐œ† (1 00 1

)

= (2 โˆ’ ๐œ† 3

2 1 โˆ’ ๐œ†)

det(๐ด โˆ’ ๐œ†๐ผ) = |2 โˆ’ ๐œ† 3

2 1 โˆ’ ๐œ†|

0 = (2 โˆ’ ๐œ†)(1 โˆ’ ๐œ†) โˆ’ 6

0 = (2 โˆ’ 3๐œ† + ๐œ†2) โˆ’ 6

0 = ๐œ†2 โˆ’ 3๐œ† โˆ’ 4

โ‡” (๐œ† + 1)(๐œ† โˆ’ 4)

๐œ† = โˆ’1| |๐œ† = 4

Katakanlah ๐พ = (๐‘˜1

๐‘˜2), dan harus dipenuhi

(๐ด โˆ’ ๐œ†๐ผ)๐พ = 0

Untuk ๐œ† = โˆ’1

๐ด โˆ’ ๐œ†๐ผ = (3 32 2

)

โ‡” (3 32 2

) (๐‘˜1

๐‘˜2) = 0

โ‡” {3๐‘˜1 + 3๐‘˜2 = 02๐‘˜1 + 2๐‘˜2 = 0

} โ‡” ๐‘˜1 = โˆ’๐‘˜2

Diambil ๐‘˜2 = 1, maka ๐‘˜1 = โˆ’1. Jadi, salah

satu solusinya adalah ๐‘‹1 = (โˆ’11

) ๐‘’โˆ’๐‘ก

Untuk ๐œ† = 4

๐ด โˆ’ ๐œ†๐ผ = (โˆ’2 32 โˆ’3

)

โ‡” (โˆ’2 32 โˆ’3

) (๐‘˜1

๐‘˜2) = 0

โ‡” {โˆ’2๐‘˜1 + 3๐‘˜2 = 02๐‘˜1 โˆ’ 3๐‘˜2 = 0

} โ‡” ๐‘˜1 =3

2๐‘˜2

Diambil ๐‘˜2 = 2, maka ๐‘˜1 = 3. Jadi, salah satu

solusinya adalah ๐‘‹2 = (32

) ๐‘’4๐‘ก

Maka, Solusi Umumnya adalah

๐‘‹ = ๐‘1 (โˆ’11

) ๐‘’โˆ’๐‘ก + ๐‘2 (32

) ๐‘’4๐‘ก

Kasus IIโˆถ ๐‘š1, ๐‘š2 โˆˆ โ„ dan ๐‘š1 = ๐‘š2 Jika terdapat 2 nilai Eigen real yang sama, maka

๐‘‹1 = ๐พ๐‘’๐œ†1๐‘ก

๐‘‹2 = ๐พ๐‘ก๐‘’๐œ†1๐‘ก + ๐‘ƒ๐‘’๐œ†1๐‘ก

Dengan ๐‘ƒ memenuhi

(๐ด โˆ’ ๐œ†1๐ผ)๐‘ƒ = ๐พ

Contoh :

๐‘ฟโ€ฒ = (๐Ÿ‘ โˆ’๐Ÿ๐Ÿ–๐Ÿ โˆ’๐Ÿ—

) ๐‘ฟ

๐ด = (3 โˆ’182 โˆ’9

)

(๐ด โˆ’ ๐œ†๐ผ) = (3 โˆ’ ๐œ† โˆ’18

2 โˆ’9 โˆ’ ๐œ†)

๐‘‘๐‘’๐‘ก (๐ด โˆ’ ๐œ†๐ผ) = 0 โ‡” |3 โˆ’ ๐œ† โˆ’18

2 โˆ’9 โˆ’ ๐œ†| = 0

โ‡” (3 โˆ’ ๐œ†)(โˆ’9 โˆ’ ๐œ†) โˆ’ 2(โˆ’18) = 0

โ‡” ๐œ†2 + 6๐œ† + 9 = 0

โ‡” (๐œ† + 3)2 = 0

๐œ† = โˆ’3

๐พ = (๐‘˜1

๐‘˜2) โ‡’ (๐ด โˆ’ ๐œ†๐ผ)๐พ = 0

โ‡’ (6 โˆ’182 โˆ’6

) (๐‘˜1

๐‘˜2)

= (6๐‘˜1 โˆ’ 18๐‘˜2

2๐‘˜1 โˆ’ 6๐‘˜2) = 0

Jadi ๐‘˜1 โˆ’ 3๐‘˜2 = 0, ambil ๐‘˜2 = 1, maka ๐‘˜1 =

3, sehingga diperoleh ๐พ = (31

), dan ๐‘‹1 =

(31

) ๐‘’โˆ’3๐‘ก

Selanjutnya, akan dicari ๐‘ƒ = (๐‘1

๐‘2) yang

memenuhi (๐ด โˆ’ ๐œ†1๐ผ)๐‘ƒ = ๐พ

(6 โˆ’182 โˆ’6

) (๐‘1

๐‘2) = (

31

)

(6๐‘1 โˆ’ 18๐‘2

2๐‘1 โˆ’ 6๐‘2) = (

31

)

Jadi 2๐‘1 โˆ’ 6๐‘2 = 1, ambil ๐‘2 = 1, diperoleh

๐‘1 =7

2, maka ๐‘ƒ = (

72โ„

1), dan ๐‘‹2 =

(31

) ๐‘ก๐‘’โˆ’3๐‘ก + (7

2โ„

1) ๐‘’โˆ’3๐‘ก

Solusi Umumnya

๐‘‹ = ๐ถ1 (31

) ๐‘’โˆ’3๐‘ก

+ ๐ถ2 [(31

) ๐‘ก๐‘’โˆ’3๐‘ก

+ (7

2โ„

1) ๐‘’โˆ’3๐‘ก]

Kasus IIIโˆถ ๐‘š1, ๐‘š2 โˆ‰ โ„

Contoh :

๐‘ฟโ€ฒ = (๐Ÿ” โˆ’๐Ÿ๐Ÿ“ ๐Ÿ’

) ๐‘ฟ

(๐ด โˆ’ ๐œ†๐ผ) = (6 โˆ’ ๐œ† โˆ’1

5 4 โˆ’ ๐œ†)

det(๐ด โˆ’ ๐œ†๐ผ) = |6 โˆ’ ๐œ† โˆ’1

5 4 โˆ’ ๐œ†|

0 = (6 โˆ’ ๐œ†)(4 โˆ’ ๐œ†) + 5

๐œ†2 โˆ’ 10๐œ† + 29 = 0

๐œ†12 =10 ยฑ โˆš100 โˆ’ 4 ร— 29

2

= 5 ยฑ โˆšโˆ’4 = 5 ยฑ 2๐‘–

Untuk ๐œ† = 5 + 2๐‘–

(๐ด โˆ’ ๐œ†๐ผ)๐พ = 0 โ‡’ (1 โˆ’ 2๐‘– โˆ’1

5 โˆ’1 โˆ’ 2๐‘–) (

๐‘˜1

๐‘˜2) = (

(1 โˆ’ 2๐‘–)๐‘˜1 โˆ’ ๐‘˜2

5๐‘˜1 โˆ’ (1 + 2๐‘–)๐‘˜2) = 0

Jadi

๐‘‹1 = (1

1 โˆ’ 2๐‘–) ๐‘’(5+2๐‘–)๐‘ก

Untuk ๐œ† = 5 โˆ’ 2๐‘–

(๐ด โˆ’ ๐œ†๐ผ)๐พ = 0 โ‡’ (1 + 2๐‘– โˆ’1

5 โˆ’1 + 2๐‘–) (

๐‘˜1

๐‘˜2) = (

(1 + 2๐‘–)๐‘˜1 โˆ’ ๐‘˜2

5๐‘˜1 + (โˆ’1 + 2๐‘–)๐‘˜2) = 0

Jadi

๐‘‹1 = (1

1 + 2๐‘–) ๐‘’(5โˆ’2๐‘–)๐‘ก

Dengan rumus ๐’†๐’Š๐œฝ = ๐’„๐’๐’” ๐œฝ + ๐’Š ๐’”๐’Š๐’ ๐œฝ, diperoleh solusi umum

๐‘ฆ = ๐ถ1 [(11

) cos 2๐‘ก + (02

) sin 2๐‘ก] ๐‘’5๐‘ก + ๐ถ2 [(0

โˆ’2) cos 2๐‘ก + (

11

) sin 2๐‘ก] ๐‘’5๐‘ก

Transformasi Laplace

Definisi Diberikan fungsi f yang didefinisikan sebagai

๐‘“(๐‘ก) ; ๐‘ก > 0

Transformasi Laplace didefinisikan dengan

โ„’(๐‘“(๐‘ก) = โˆซ ๐‘’โˆ’๐‘ ๐‘ก๐‘“(๐‘ก)๐‘‘๐‘กโˆž

0

Contoh :

๐’‡(๐’•) = ๐Ÿ

โ„’(1) = โˆซ ๐‘’โˆ’๐‘ ๐‘ก1๐‘‘๐‘กโˆž

0

= lim๐‘โ†’โˆž

โˆซ ๐‘’โˆ’๐‘ ๐‘ก๐‘‘๐‘ก๐‘

0

= lim๐‘โ†’โˆž

[โˆ’1

๐‘ ๐‘’โˆ’๐‘ ๐‘ก ]

๐‘

0

= lim๐‘โ†’โˆž

[โˆ’๐‘’โˆ’๐‘ ๐‘

๐‘ โˆ’ (

๐‘’0

๐‘ )]

1

๐‘  ; ๐‘  > 0

Ingat :

โ„’(๐›ผ๐‘“(๐‘ก) + ๐›ฝ๐‘”(๐‘ก))

= โˆซ [๐›ผ๐‘“(๐‘ก)โˆž

0

+ ๐›ฝ๐‘”(๐‘ก)] ๐‘’โˆ’๐‘ ๐‘ก ๐‘‘๐‘ก

= ๐›ผ โˆซ ๐‘“(๐‘ก)โˆž

0

๐‘’โˆ’๐‘ ๐‘ก ๐‘‘๐‘ก + ๐›ฝ โˆซ ๐‘“(๐‘ก)โˆž

0

๐‘’โˆ’๐‘ ๐‘ก ๐‘‘๐‘ก

= ๐›ผ โ„’(๐‘“(๐‘ก)) + ๐›ฝ โ„’(๐‘”(๐‘ก))

Invers Transformasi Laplace Jika F(s) adalah Transformasi Laplace dari f(t), maka

๐น(๐‘ ) = โ„’(๐‘“(๐‘ก))

Sehingga f(t) disebut invers Transformasi Laplace dari F(s), dan ditulis

๐‘“(๐‘ก) = โ„’โˆ’1(๐น(๐‘ ))

Contoh :

๐“›โˆ’๐Ÿ (โˆ’๐Ÿ๐’” + ๐Ÿ”

๐’”๐Ÿ + ๐Ÿ’)

โˆ’2๐‘  + 6

๐‘ 2 + 4=

โˆ’2๐‘ 

๐‘ 2 + 4+

6

๐‘ 2 + 4

= โˆ’2 cos 2๐‘ก + 3 sin 2๐‘ก

Beberapa Rumus Dasar Persamaan Dasar Persamaan Transformasi Laplace

1 1

๐‘ 

๐‘ก๐‘› ๐‘›!

๐‘ (๐‘›+1) ; ๐‘› = 1, 2, 3, โ€ฆ

๐‘’๐‘Ž๐‘ก 1

๐‘  โˆ’ ๐‘Ž

sin ๐‘˜๐‘ก ๐‘˜

๐‘ 2 + ๐‘˜2

cos ๐‘˜๐‘ก ๐‘ 

๐‘ 2 + ๐‘˜2

sinh ๐‘˜๐‘ก ๐‘˜

๐‘ 2 โˆ’ ๐‘˜2

cosh ๐‘˜๐‘ก ๐‘ 

๐‘ 2 โˆ’ ๐‘˜2

Menyelesaikan Persamaan Diferensial dengan Transformasi Laplace

๐‘ฆ = ๐‘“(๐‘ก)

โ„’(๐‘“(๐‘ก)) = ๐น(๐‘ )

๐‘ฆโ€ฒ = ๐‘“โ€ฒ(๐‘ก)

โ„’(๐‘“โ€ฒ(๐‘ก)) = โˆซ ๐‘“โ€ฒ(๐‘ก)๐‘’โˆ’๐‘ ๐‘ก๐‘‘๐‘กโˆž

0

= โˆซ ๐‘’โˆ’๐‘ ๐‘ก๐‘‘๐‘“(๐‘ก)โˆž

0

lim๐‘โ†’โˆž

[๐‘’โˆ’๐‘ ๐‘ก๐‘“(๐‘ก)]๐‘0

โˆ’ ๐‘  โˆซ ๐‘“(๐‘ก)๐‘’โˆ’๐‘ ๐‘ก๐‘‘๐‘กโˆž

0

= โˆ’๐‘“(0) + ๐‘ ๐น(๐‘ ) = ๐‘ ๐น(๐‘ ) โˆ’ ๐‘“(0)

๐‘ฆโ€ฒโ€ฒ = ๐‘“โ€ฒโ€ฒ(๐‘ )

โ„’(๐‘“โ€ฒโ€ฒ(๐‘ก)) = โˆซ ๐‘“โ€ฒโ€ฒ(๐‘ก)๐‘’โˆ’๐‘ ๐‘ก๐‘‘๐‘กโˆž

0

lim๐‘โ†’โˆž

[๐‘’โˆ’๐‘ ๐‘ก๐‘“โ€ฒ(๐‘ก)]๐‘0

โˆ’ ๐‘  โˆซ ๐‘“โ€ฒ(๐‘ก)๐‘’โˆ’๐‘ ๐‘ก๐‘‘๐‘กโˆž

0

= โˆ’๐‘“โ€ฒ(0) + ๐‘ [๐‘ ๐น(๐‘ ) โˆ’ ๐‘“(0)]

= ๐‘ 2๐น(๐‘ ) โˆ’ ๐‘ ๐‘“(0) โˆ’ ๐‘“โ€ฒ(0)

Teorema :

โ„’ (๐‘“(๐‘›)(๐‘ก)) = ๐‘ ๐‘›๐น(๐‘ ) โˆ’ ๐‘ ๐‘›โˆ’1๐‘“(0) โˆ’ ๐‘ ๐‘›โˆ’2๐‘“โ€ฒ(0) โˆ’ ๐‘ ๐‘›โˆ’3๐‘“โ€ฒโ€ฒ(0) โˆ’ ๐‘ ๐‘›โˆ’4๐‘“โ€ฒโ€ฒโ€ฒ(0) โˆ’ โ‹ฏ โˆ’ ๐‘“(๐‘›โˆ’1)(0)

Contoh :

๐’…๐’š

๐’…๐’•+ ๐Ÿ‘๐’š = ๐Ÿ๐Ÿ‘ ๐ฌ๐ข๐ง ๐Ÿ๐’• ; ๐’š(๐ŸŽ) = ๐Ÿ”

โ„’ (๐‘‘๐‘ฆ

๐‘‘๐‘ก+ 3๐‘ฆ) = โ„’(13 sin 2๐‘ก)

๐‘ ๐น(๐‘ ) โˆ’ ๐‘“(0) + 3๐น(๐‘ ) = 132

๐‘ 2 + 4

๐น(๐‘ ) โˆ’ (๐‘  โˆ’ 3) โˆ’ 6 = 26

๐‘ 2 + 4

๐น(๐‘ ) = 26

(๐‘ 2 + 4)(๐‘  + 3)+

6

๐‘  + 3

Dari F(s) akan dicari f(t) yang merupakan

solusi dari PD tersebut

26

(๐‘ 2 + 4)(๐‘  + 3)=

๐ด๐‘  + ๐ต

๐‘ 2 + 4+

๐ถ

๐‘  + 3

Jadi, (๐ด๐‘  + ๐ต)(๐‘  + 3) + ๐ถ(๐‘ 2 + 4) = 26

Jika s = -3

26 = ๐ถ((โˆ’3)2 + 4) โ‡’ ๐ถ = 2

Jika s = 0

26 = ๐ต(3) + 2(4) โ‡’ ๐ต = 6

Jika s = 1

26 = (๐ด + 6)(4) + 2(5) โ‡’ ๐ด = โˆ’2

Jadi,

๐น(๐‘ ) =โˆ’2๐‘  + 6

๐‘ 2 + 4+

2

๐‘  + 3+

6

๐‘  + 3

= โˆ’2๐‘ 

๐‘ 2 + 4+ 3

2

๐‘ 2 + 4+ 8

1

๐‘  + 3

โ„’โˆ’1(๐น(๐‘ )) = โˆ’2 cos 2๐‘ก + 3 sin 2๐‘ก

+ 8 ๐‘’โˆ’3๐‘ก

Jadi, solusinya adalah

๐‘ฆ = โˆ’2 cos 2๐‘ก + 3 sin 2๐‘ก + 8 ๐‘’โˆ’3๐‘ก