PEDAGOGJI SARANA

7/23/2019 PEDAGOGJI SARANA

http://slidepdf.com/reader/full/pedagogji-sarana 1/56

UNIVERSITETI SHTETËROR I TETOVËS

FAKULTETI I ARTEVE, TETOVË

P E D A G O GJ I

( D R E J T I M I - M U Z I K Ë )

1



(LIGJËRATA E PARË)

PEDAGOGJIA

Pedagogjia është shkencë që merret me parimet dhe metodat, sipas

të të cilave zhvillohet procesi edukativ-arsimor, përkatësisht është shkencë

që merret me edukimin dhe arsimimin në planin më të gjerë (në

institucionet arsimore, sportive etj.), si dhe me modat që përdoren për këtë

qëllim. Pedagog!a "a#$%&%o$o'e. Pedagog!a #$%oo'e. Padagog!a #o'*!+e.

Lëndë mësimore, që jep njohuritë e përgjithshme apo të veçanta nga

pedagogjia, që jep njohuri për metodat dhe parimet e punës pedagogjike.

Nga jala edagog! rrjedh emri edagoge - njeriu që merret me punë

pedagogjike, apo me edukimin dher arsimimin e ëmijëve dhe të rinjve dhe

m!iemri edagog!%e, që lidhet me pedagogjinë apo me pedagogun.

EDUKATA

Edukata (lat. e-d.e'e " n#jerr $jashtë% është tërësia e vetive apo e

cilësive shpirtërore, mendore e izike, e shprehive kulturore etj.

(!otëkuptimi, vetitë morale, tiparet e karakterit e të vullnetit, zakonet, shijet

etj.), që iton njeriu nën ndikimin sistematik të shkollës, të amiljes e të

shoqërisë dhe duke mësuar e punuar& ormimi i përgjithshëm e i veçantë i

njeriut.

'dukata si dukuri shoqërore o!jektive, ka ekzistuar në çdo shoqëri

njerëzore, madje edhe në shoqërinë më primitive. jo pra është e vjetër sa

edhe njeriu, prandaj në pikëpamje historike sot mund të litet për edukatën

2

http://sq.wikipedia.org/wiki/Shkenc%C3%AB

http://sq.wikipedia.org/wiki/Latinishtja

http://sq.wikipedia.org/wiki/Latinishtja

http://sq.wikipedia.org/wiki/Shkenc%C3%AB



sipas ormacioneve shoqërore historike në !ashkësinë primitive, në

shoqërinë skllavopronare, eudale, kapitaliste, ish socialiste etj., !renda të

cilave mund të përcaktohen variantet e edukatës nga më të ndrshmet.

Në kuptimin e shkencës së pedagogjisë, edukimi është një veprimtari

shoqërore e organizuar me vetëdije, një dukuri dialektike shumë e

ndërlikuar që maniestohet në mënra të ndrshme dhe kushtëzohet prej

shumë aktorësh të ndrshëm shoqëror. jo është në lidhje të ngushtë dhe

të pandashme me shoqërinë e caktuar si tërësi dhe me ekzistencën e saj.

'dukata është pjesë për!ërëse e punës dhe e jetës që maniestohet

pothuajse në të gjitha ormat dhe mënrat e veprimtarisë njerëzore është e

pranishme pothuajse në të gjitha marrëdhëniet midis njerëzve në shoqëri.

*randaj edukimi dhe edukata janë në lidhje të pandashme me punën e

cila është kusht themelor i ekzistencës dhe i zhvillimit të individit si qenie

njerëzore dhe të shoqërisë njerëzore në përgjithësi. Ndonëse është

veprimtaria më e gjërë, puna është rruga dhe mjeti themelor për zhvillimin

dhe ormimin e individit dhe të tërë shoqërisë në tërësi. Nga ana tjetër edhe

edukata ka rëndësi për vet punën dhe për rezultatet e punës, përkatësishtpër krerjen e saj me sukses.

*randaj themi se edukimi + është procesi i ormimit të njeriut, procesi i

ndërtimit të njeriut si qenie shoqërore me të gjitha tiparet e tij izike,

intelektuale, morale, estetike e punuese. + (aliç uzhiq, *edagogija,

agre!, /01/, q. /2).

'dukata është nevojë jetësoren çdo shoqëri njerëzore e cila m!ahet,

ripërtërihet, pasurohet e zhvillohet përmes gjeneratave. 3i e tillë ajo e ruan

të arriturën dhe zhvillon të rejën ( roli konservues dhe dinamik i edukatës).

3



*a edukatë e nuk do të ishte e mundur vazhdueshmëria !iologjike dhe

shoqërore e gjeneratave njerëzore.

'dukata pra është proces i zhvillimit të të gjitha mundësive pozitive

shoqërore, psikike e izike, proces i orcimit të !otëkuptimit, të !indjeve, të

qëndrimeve, të ormimit të cilësive të vullnetit dhe të karakterit të

personalitetit.

'dukata është një unksion i qenësishëm dhe i përhershëm i shoqërisë,

është një proces i pandërprerë dhe i pashkëputur kohor, konkret dhe i

përshtatshëm, e cila vë në shprehje unitetin e qëllimit dhe detrave, të

metodave dhe parimeve, ku në !ashkëveprim me ndikimin e aktorëve tëshumtë, snohet drejt ormimit të personalitetit të njeriut. 456N 789:

thoshte; /Ed%a*a &' e*&0 #$o1&'o'e do *& *$o*& #!%'#e #$1!2! d$e

#$2!2! &' e*&0 3!4!oog!%e56

'dukimi mundëson dhe ndihmon zhvillimin ekonomik dhe shoqëror, e

pasuron kulturën e një populli, i shpie përpara marrëdhëniet ndërnjerëzore

etj.

<illet e edukimit dhe të edukatës, mund të hetohen në ilogjenezë që

nga koha e dierencimit të qenies njerëzore nga qenia shtazore. 'dukata,

përveç tjerash u shaq edhe për këto arse;

• *ër shkak të nevojave të njeriut dhe të shoqërisë për

vazhdimësi dhe për ruajtjen e llojit të njeriut&• *ër shkak të nevojave të njeriut për të jetuar dhe ekzistuar.

*ër illet e edukatës mësojmë nga 'tnologu merikan L. organ me

veprën e tij; Shoqëria e lashtë , 7889 d$e 0ga +e'a e E0ge#!* - Roli i

punës në procesin e shëndrimit të majmunit në njeri.

4



*ër illet e edukatës mësojmë edhe nga monumentet e vjetra të

kulturës së njerëzimit, shënimet etnograike, etnologëve etj.

*a ndikimin edukativ të !rezit në !rez, të gjeneratës në gjeneratë, pa

trashëgiminë e të arriturave paraprake, njeriu do të kishte qenë i detruar të

illonte përvojën e tij gjithnjë nga illimi, në këtë mënrë qeniet njerëzore do

të kishin ngelur prej gurit, primitive shtazore. Njeriu me punë i ndrshon

kushtet e jetës dhe përmes saj e ndrshon dhe e zhvillon edhe vetëvehten.

(Nikola *otkonjak, *edagogija :,=eograd, /0>?.)

VE:ORITË ;ENËSORE TË EDUKATËS

'dukatë të përgjithshme nuk ka por ajo gjithmonë është veprimtari

konkrete që organizohet në kushte konkrete shoqërore. @ëtë veprimtari të

edukatës konkretisht e organizon shoqëria njerëzore si dhe individët.

Aeçoritë qenësore të edukatës janë;

Aetëdijëshmëria& Bëllimëshmëria& 3istematizimi dhe& 6rganizueshmëria.

Edukata si veprimtari e vetëdijshme dhe e qëllimshme

'dukata është një veprimtari dhe proces i qëllimshëm, ku shoqëria,klasat, individët që e organizojnë atë, gjithmonë i japin kahe të caktuar, e

drejtojnë kah realizimi i qëllimit të caktuar, që do të thotë se me edukatë

dëshirohet të arrihet diçka e caktuar, prandaj themi se edukata është

veprimtari e qëllimshme sepse me të dëshirohet të realizohet qëllimi dhe

5



detrat e parashtruara qsh më parë. *ër këtë arse, i tërë procesi i

edukimit si; organizimi, përm!ajtja, mjetet,metodat, ormat e punës etj.

: shtrohen qëllimit të cilin duam të realizojmë.

Aet parashtrimi i qëllimit dhe orientimi i edukatës në drejtim të

dëshiruar, tregon se edukata është proces i vetëdijshëm, është veprimtari

për vetëdijëshmërinë njerëzore, vetëdijëshmëria e individit për të cilin

organizohet edukimi.

Sistematizimi dhe organizueshmëria si veçori e edukatës

hvillimi i përshpejtuar, si në planin ekonomik, politik, shkencor-

teknik, kulturor etj. *o e shtron gjithnjë pro!lemin që të rinjtë të

përgatiten sa më mirë për jetën dhe punën në shoqëri dhe për shoqërinë.

u për këtë u shtrua pro!lemi që përm!ajtjet programore jo vetëm se të

sistematizohen por edhe të jenë sa më të organizuara. @uptohet, shoqëria

i kushton rëndësi organizimit të procesit edukativ që do të thotë se çdo

shoqëri i kushton rëndësi organizimit të procesit edukativ.

e zhvillimin e shoqërisë gjithnjë e më tepër rritet numri i aktorëve

edukativ ku në vazhdimësi paraqitet nevoja që të organizohen,

sistematizohen dhe orientohen drejt një qëllimi të caktuar.

ROLI I FAKTORËVE <IOLOGJIK NË EDUKATË

7ukuria e zakonshme se vetëm prindërit kujdesen për ëmijët e tre

nuk është karakteristikë që e hasim vetëm te njerëzit sepse edhe kashët

e shpezët interesohen për të vegjlit e tre. Lidhur me këtë pro!lem pati

shumë mendimtarë siç janë; 3h. Leturno dhe . Li!ert të cilët edukatën

6



nuk e konsideruan si veprimtari ekskluzive të njeriut dhe të shoqërisë

njerëzore, këta mendimtarë thonin se nuk janë vetëm njerëzit që

edukohen por edukohen edhe shtazët të gjitha gjallesat, ata mendonin

se edhe në !otën shtazore mund të lasim &' 2&#e# d$e 0=&0&#.

egjithatë mendimi i tre është i pa pranueshëm për shkencën e

pedagogjisë, kujdesi për të vegjlit në !otën shtazore, është ekskluzivisht i

natrës !iologjike jo veprimtari e vetëdijshme. *ra në nevojat !iologjike

instiktive të shtazëve nuk ka kurrarë veprimi të vetëdijshëm e të

qëllimshëm, prandaj nuk mund të lasim për edukatën në !otën shtazore.

=aza !iologjike e interesimit për ëmijët te njerëzit ka ndrshuar, ajogjithnjë e më tepër ka marrë karakter shoqëror.

Cshtë e vërtetë se motivi amnor ekziston edhe te njerëzit (këtu

qëndron !aza !iologjike e edukatës) por ai motiv sikurse edhe të gjitha

motivet e tjera !iologjike, te njerëzit janë socializuar.

@ashët mund ti ndrshojnë lëvizjet e sjelljet e veta, madje mund të

krejnë punë e lëvizje shumë të përkrera gjë që nuk janë rezultat i

nëmësuarit dhe i edukimit në kuptimin e mirëilltë. @ lloj i të Dmësuarit+

te kashët është i natrës instiktive e releksive i cili !ëhet në saje të

lidhjeve të ndrshme psiko -nervore, si rezultat i përsëritjeve të shpeshta

të lëvizjeve dhe veprimeve të njëjta të përcjellura e të stimuluara nga

aktorë të ndrshëm stimulativ prandaj, themi se ed%a*& 0& "o*&0

#$*a4o'e 0% %a6

@ëtë pro!lem më së miri e shpjegon MARKSI , i cili !ën krahasimin

mes bletës dhe arkitektit ku thotë se; !leta punon në !azë të instiktit

kurse arkitekti punon me plan të cilin e planiikon vetë për krerjen e

7



detrës së caktuar, arkitekti me vetëdije e zgjedh materialin dhe mjetet e

punës.

'79@:: : BCLL:35C - (:NE'NF:6NL) 75' : *BCLL:35C -

(<9N@F:6NL)

e nocionin intencional apo të qëllimshëm, kuptojmë edukatën e

qëllimshme, të planiikuar, të organizuar dhe të udhëhequr që krhet në

shkolla dhe institucione tjera edukative.

'dukimi i qëllimshëm është interesi i parë i pedagogjisë, por edukimi,

përgatitja dhe ormimi i të rinjëve nuk ndikon vetëm sipas ndikimeve

intencionale dhe të institucionalizuara. Në ormimin e personalitetit,

ndikojnë edhe shumë aktorë tjerë të cilat ndodhin dhe pranohen në

mënrë të rastësishme, të paplaniikuara e të paorganizuara gjatë jetës.

und të ndodhë që aktorët e rastësishëm të m!izotërojnë dhe të

ndikojnë më uqishëm se aktorët e organizuar të edukatës.

Në këtë rast shtrohet petja; Fila është detra e pedagogjisë ndaj

këtre ndikimeve negativeG @uptohet se detrë e saj është që të

hulumtojë dhe të vë nën kontroll edhe ndikimet e këtilla jo institucionale,

pra detyrë dhe objekt i pedagogjisë është edhe edukimi funksional i

qëllimshëm i edukatës.

e aspektin unksional të edukatës (të qëllimshëm) kuptojmë tërësinë

e ndikimeve të paqëllimshme, të paplaniikuara dhe të paorganizuara, që

ndikojnë tek të rinjtë gjatë kohës së lirë.

3ipas rekomandimeve të shkencës së pedagogjisë duhet insistuar sa

më shumë që të jetë e mundur për pedagogjizimin e jetës, që don të

8



thotë se duhet vënë nën kontroll tërë ato veprime që ushtrojnë ndikime

negative gjatë kohës së lirë, përndrshe mund të ndodhë që këta aktorë

të jenë jashtë kontrollit dhe të veprojnë në mënrë të rastësishme, të

pengojnë dukshëm ndikimet e qëllimshme pozitive që ndikojnë në

ormimin e personalitetit të shëndoshë me të gjitha tiparet njerëzore.

*'7H6H8: 75' LCN7 ' 38 - (*CI@9<::: 75' N<:LL)

e konstituimin e çdo teorie në shkencën e vet, gjithnjë shtrohet

çështja me interes për emërtimin adekuat të saj. 'mërtimi i drejtë e i

qëlluar i çdo shkence d$e* *& #$'e$& 1a'*& o"e%*!0 e #*d!2!* *& #a6

*ër këtë arse ill pas konstituimit të teorisë shkencore m!i edukatën, u

paraqit nevoja që të gjendet jala dhe emërtimi i tillë i cili do të

sugjeronte o!jektin që studion kjo teori shkencore.

3i çdo shkencë tjetër ashtu edhe pedagogjia në mënre të kjartë dhe

precize duhet të përcaktojë o!jektin e studimit, përkatësisht të përcaktojë

dukurinë të cilën ajo e studion. *a dshim përcaktimi i drejtë dhe i saktë i

o!jektit të studimit është një ndër pro!lemet më undamentale për

secilën shkencë si dhe për pedagogjinë. 'ngelsi me të drejtë thoshte se; D

Një ndër kushtet themelore që duhet ti plotësojë çdo shkencë, për të

qenë shkencë në vete, përkatësisht për ta gëzuar statusin e shkencës,

duhet të ketë o!jektin e studimit, lidhshmëritë e saja dhe metodologji të

posaçme.

*ër emërtimin e teorisë shkencore m!i edukatën u provua të merrte

jalët e caktuara nga greqishtja ose latinishtja. 3i pikënisje, për emërtimin

e kësaj teorie shkencore m!i edukatën, u morën jalët e vjetra paidos që

do të thotë ëmijë dhe again që do të thotë prijës, të udhëheqësh, të

9



drejtosh, të përcjellësh. ndaj me !ashkangjitjen e këtre d shprehjeve

u ormua emërtimi paidagogos. e këtë emër grekët e vjetër i

pagëzonin skllavët e tre detra e të cilëve ishte të përcjellin ëmijët e

skllavopronarit nga shtëpia në shkollë dhe anasjelltas.

'mri pedagog erdhi duke u !egatuar, si për nga përm!ajtja ashtu edhe

nga kuptimi. 3ot termi pedagog i nënkupton të gjithë ata persona që në

njëarë mënre merren me edukimin dhe arsimin e gjeneratave të reja.

'dhe sa i përket përkuizimit te pedagogjisë, nga autorët e ndrshëm,

nuk dalin mendime të njëjta sidomos duke u m!ështetur në !urimet e së

kaluarës. @ështu nëpër tekste !azë të pedagogjisë, gjejmë emërtime tëndrshme si;

-pedagogjia është shkathtësi e edukimit&

-pedagogjia studion edukatën, arsimin dhe mësimin&

-pedagogjia studion edukimin e ëmijëve dhe të rinjëve&

-pedagogjia studion edukatën etj.

egjithatë mendohet se pedagogjia si o!jekt studimi e ka edukatën pa

mare parassh moshën e su!jektit ne proces te edukimit edhe pse nuk do

të thotë se kundër këtij përkuizimi nuk pati dhe nuk ka mospajtim

sidomos nga andragogët (andragogjia &#$*& #$%e0.& e .!a #*d!o0

20d&#!*&, 'o"e2e*, 2e*oda* d$e *e%0!%a* e arsimimit dhe edukimit

të të rriturve) të cilët pedagogjinë e përkuizojnë si shkencë m!i

edukimin e ëmijëve dhe të rinjëve duke përshirë periudhen e m!arimit

te adoleshencës, d.m.th at ka mosha J/-K2 vjeç. Nga ana tjetër është

një tendencë e përgjithshme nga pedagoget e ndrshëm, që edhe me tej

10



të ruhet përkuizimi nismëtar dhe me i përgjithshm i o!jektit të studimit

të pedagogjisë.

Nga ana tjetër ekzistojnë mendimtar që pedagogjinë nuk e

përkuizojnë si shkencë m!i edukatën, por si disiplinë e për!ërjes së

shkencës m!i edukatën (të edukologjisë, antropologjisë, shkencës më të

përgjithshme m!i edukatën etj).

NO>IONET APO KATEGORITË THEMELORE NË PEDAGOGJI

'dukata dhe arsimi në shoqërinë tonë demokratike kushtëzohen në

mes veti dhe dialektikisht janë të lidhura në mes veti sepse, dallimet në

mes tre në punën e përgjithshme edukative nuk është lehtë për ta !ërë

e aq më tepër kur kjo është shumë e nevojshme.

egjithatë për pedagogjinë si shkence është e domosdoshme që në

mënrë të qartë ti !ëjmë dallimet mes edukatës dhe arsimit sepse vetëm

në këtë mënrë është e mundur të njohim esencën e këtre nocioneveapo kategorive me qëllim për të kuptuar sa më mirë se cilat komponente i

për!ën nocioni ed%a*& e cilat nocioni a'#!2 e 2&#!2.

Eermi edukatë rrjedh nga jala latine ed.a*!o0 që ka kuptimin

kultivim, rritje me përkujdesje, me të mësuarit, për tu kujdesur në

shoqëri, kultivimi i mirësjelljes sipas normave shoqërore. Në jalorin e

gjuhës së sotme shqipe, jala edukatë është e shpjeguar në këtë mënrë;

Dtërësia e vetive apo cilësive shpirtërore, mendore e izike, e shprehive

kulturore etj. (!otëkuptimi, vetitë morale, tiparet e karakterit e të

vullnetit, zakonet, shijet etj.) që iton njeriu nën ndikim sistematik të

shkollës, amiljes e të shoqërisë si dhe duke mësuar e punuar, ormimi i

përgjithshëm dhe i veçantë i njeriut+ .

11



egjithatë ne shkencën e pedagogjisë sot e kësaj dite gjejmë një

larmi te madhe në përcaktimin e nocioneve pedagogjike, në përkuizimin

e tre dhe në terminologjinë e përdorur. @ëto përkuizime mund të

përcaktohen dhe të determinohen vetëm pasi te jenë sqaruar nocionet e

termave edukimi, arsimi, dhe mësimi.

Eermi edukim ka kuptimin e ushtrimit te aktiviteteve edukative të

veprimtarisë edukative d.m.th. si proces i ndikimit të drejtpërdrejtë të

edukatorit ndaj edukantit, su!jektit në proces të edukimit dhe termi

edukatë si rezultat, si prodhim i përm!aruar i procesit te edukimit.

Lidhur me përcaktimin e nocionit edukatë, nga shumica e mendimevemë i pranueshëm na duket ai sipas të cilit Dedukata përcaktohet si

rezultat i ndikimit të njeriut në zhvillimin dhe ormimin e njeriut tjetër ose

njerëzve të tjerë si dhe në zhvillimin dhe ormimin e vetvetes+.

Nocioni edukim përshinë Dtërësinë e ndikimeve, që do të thotë të

gjitha ato ndikime apo veprime që ushtron individi, shoqëria, grupet

shoqërore dhe institucionet, me mjete, metoda e orma te ndrshme me

kusht që këto të gjitha të kenë si qëllim të undit realizimin e qëllimeve të

parashtruara për arritjen e një edukate të caktuar+

Nocionin edukatë para se gjithash duhet përcaktuar në d aspekte;

a) në aspektin personal, dhe

!) në aspektin shoqëror.

a) 3hikuar në aspektin personal themi se edukata është proces kompleks

dhe shume i qartë i ormimit të njeriut, është proces i kultivimit dhe i

zhvillimit të të gjitha cilësive dhe uqive psikike të individit, proces i ormimit

të mëtutjeshëm të !otëkuptimit të pavarur të individit, të ormimit të

12



qëndrimeve, të !indjeve, i cilësive të vullnetit dhe të karakterit, që do të

thotë se edukata përkatësisht edukimi është proces i ormimit të tërësishëm

të njeriut demokrat me pikëpamje, vizione e qëndrim që i kërkon me të

vërtetë sistemi shoqëror demokratik, kjo do të thotë se edukimi duhet të

illojë kur të paraqiten kushtet dhe të zgjatë sa të ketë nevojë.

!) 3hikuar në aspektin shoqëror themi se është një proces, veprimtari e

vetëdijshme, me plan dhe sistem, me qëllim të caktuar dhe i kushtëzuar në

mënrë e historiko- shoqërore.

'dukata si proces nënkupton organizimin e përgjithshëm të të gjitha

marrëdhënieve, ndikimeve dhe metodave, mjeteve, ormave të ndrshme tëorganizimit etj. me anë të së cilave realizohet qëllimi i edukatës.

Ndërkaq, nocioni arsim, përkatësisht arsimi, i përshinë këto komponente

kresore;

=artjen dhe përvetësimin e njohurive shkencore dhe vlerave shoqërore

e njerëzore. rsimi- arsimimi është një proces i danshëm i cili

nënkupton procesin e !artjeve të njohurive dhe të vlerave në individ

tjetër që arsimohet por edhe procesin e përvetësimit aktiv, të

vetëdijshëm dhe kritik të atre njohurive dhe vlerave nga ana e

su!jektit në procesin e edukimit. @ëto dituri që arrihen në procesin e

arsimimit nuk !ën të jenë të pa sistematizuara dhe parciale, ato duhet

te jenë të lidhura në një sistem të plotë. <ormimin dhe zhvillimin e shkathtësive dhe shprehive, intelektuale,

teknike, prodhuese, higjienike, kulturore, si dhe shprehi për punë tëpavarur izike dhe mendore.

<ormimi në një !azë të shëndoshë, solide për zhvillimin dhe ormimin

e mëtejmë të !otëkuptimit për zhvillimin e shumanshëm të

13



personalitetit me të gjitha ato cilësi që i rekomandon shoqëria dhe

qëllimi i edukatës sonë. hvillimin e cilësive dhe vetive psikike, në radhë të parë të atësive

intelektuale, me qëllim të atësimit të secilit për vetëarsimim dhe

arsimim gjatë gjithë jetës.

3humë pedagog arsimin e identiikojnë me edukatën intelektuale, gjë që

nuk është e drejtë, sepse edukata intelektuale ka përm!ajtje dhe kuptim me

të gjërë se arsimi, përkatësisht arsimim ka edhe jashtë shkollës.

3a i përket edukatës dhe arsimit si nocione themelore, mund te themi se

edhe pse janë të lidhura dialektikisht në mes vete megjithatë nuk janë

identike edhe pse snojnë drejt arritjes së një qëllimi.

*rocesi i edukimit dhe edukata si rezultat nënkuptojnë ormimin e

personalitetit të njeriut në njëarë shkalle (nivel të ulet ose të lartë), sepse

edukimi dhe ormimi i personalitetit nuk m!aron kurrë ai zgjatë gjatë tërë

jetës së njeriut.

*o kështu edhe nocioni arsim, përkatësisht arsimimi, si rezultatnënkupton njëarë sasie relativisht të ulët ose të lartë të njohurive,

shkathtësive dhe shprehive edhe pse procesi i përvetësimit të njohurive

kurrë nuk krhet ngase njeriu gjatë gjithë jetës mëson gjëra të reja.

3a i përket nocionit 2&#!2, edhe pse shumë pedagogë e marrin si nocion

(apo kategori) themelore ne pedagogji, !ashkë me nocionin e edukatës dhe

të arsimit, megjithatë disa mendimtarë të tjerë mendojnë se mësimi si

proces në vete nuk mund të merret si nocion themelor pedagogjik, sepse

mësimi është me të vërtetë një proces unik edukativo- arsimor, është orma

më e organizuar, më e planiikuar, më e sistematizuar, me të cilën dhe

përmes së ciës realizohet edukimi dhe arsimimi i të rinjve dhe i të rriturve.

14



L:H8CIE ::

NO>IONI DHE RËNDËSIA E ARSIMIMIT

Ehënë shkurt, me nocionin arsim- mendohet në procesin e përvetësimit të

njohurive, shkathtësive dhe shprehive, të zhvillimit të atësive shkathtësive

psiko-izike dhe të ormimit të !otëkuptimit për !otën dhe jetën. 7isa

mendimtarë, nocionin e arsimit, përkatësisht të arsimimit, e identiikojnë me

edukatën intelektuale, gjë që nuk është e drejtë sepse nocioni i edukatës

intelektuale, përveç se i përm!an këto komponente të nocionit të arsimit ai

përm!an edhe disa komponente tjera më shumë se sa nocioni arsim si ;

- ormimin e njeriut si qenie intelektuale,

- zgjimin dhe zhvillimin e të gjitha uqive dhe atësive të tija intelektuale

- zhvillimin e kulturës së punës intelektuale etj.

rsimi, prandaj është kategori e dtë pedagogjike dhe si i tillë është një

pjesë për!ërëse e procesit të edukimit d.m.th. përm!ajtjet arsimore snojnërealizimin e procesit të edukimit.

'dukimi dhe arsimi janë të lidhura ngushtë dhe kushtëzohen në mes vete,

praktikisht janë të pandashëm sepse at ku kemi arsimimin kemi edhe

edukimin dhe anasjelltas, at ku kemi të !ëjmë me edukim kemi të !ëjmë

edhe me arsimim.

Ne jetën e përditshme, edukata dhe arsimi si kategori pedagogjike

shrtëzohen mjat shpesh si të pandara si psh. edukim dhe arsim. Në lidhje

me këtë na parashtrohet një petje; @u qëndron rëndësia në të vërtetë,

arë rëndësie ka arsimi, ku qëndron në realitet arsimimi për individin dhe

për shoqërinëG

15



rsimi është aktor shumë i rëndësishëm për emancipimin e njeriut dhe

të shoqërisë, të prodhimtarisë dhe të jetës në përgjithësi. rsimimi është

nevojë e të gjithëve dhe !ashkë me edukatën snon ormimin e njeriut

kreativ e të vetëdijshëm për ardhmërinë e tij. *a arsimim solid nuk mund të

!ëhet udhëheqje me proceset !ashkëkohore teknike e teknologjike që

imponohet si domosdoshmëri, siç janë; zhvillimi intensiv industrial,

automatizimi, kompjuterizimi, inormatika, ro!otika, interneti etj.

*ra arsimi është nevojë elementare e jetës së njeriut, është pjesë e

pandashme e tij dhe ai e përshinë tërë jetën e njeriut.

: arsimuar është ai njeri i cili mund të mendojë për atë që e ndien, tathotë atë që e mendon dhe ta dijë atë që e thotë HI9N7A:.

rsimi është një m!rojtje e hekurt kundër çdo propagande të huaj, a!

2"'o0 !'!0& 2& 2!'& #e 0& #$*'! d$e e 0g'!* a'*& +e*&d!e0 %o2"&*a'e6

rsimi e përparon dhe e vë në një shkallë të varërin me te pasurin,

shatarin me qtetarin. i ndikon në zhvillimin e trupit, të mendjes dhe të

zemrës dhe qëllimi i tij është të !ëjë njeriun njeri të ormuar dhe njeri me

karakter të qëndrueshëm.

7ituria që arrihet me arsimim dhe edukim, e thellon dhe e lartëson

mendjen e njeriut, madhëron zgjërimin e atmirësisë dhe hap !urime të pa

numërta për gëzime. @ishin të drejtë të moshuarit që !esonin se dituria

është më e vjetër se pasuria.

D Një njeri i ditur (i arsimuar dhe i edukuar), nuk e kalon jetën duke isjellë dëm vetvetes dhe të tjërëve. und të ndodhë por shumë rallë, që

njeriu i arsimuar tMu sjell dëm të tjerëve+.

Njeriu i arsimuar sjell një gëzim të përgjithshëm në mesin ku jeton dhe

punon. rsimimi dhe edukimi, e largojnë njeriun nga e keqja, i pasurojnë

16



mendjen duke e !ërë të jetë trim dhe i vendosur, qotë në gëzim apo

hidhërim.

Njeriu i arsimuar dhe i edukuar ka për themel parime të mira, mendja e

të cilit është ushtruar të !ashkëpunojë për përparimin e njerëzimit, këto

parime e mësojnë atë të veprojë drejtë sepse e ka për detrë të veprojë

ashtu siç kërkohet nga një mendje e kthjellët dhe e gëzuar.

rsimimi prandaj e orcon mendjen e njeriut dhe duke u arsimuar ai

mesohet te mendoje, te gjkoje drejte, mesohet te sheh vleren e te vertetes

dhe i jep uqi te punoje per nje parim te larte. Ne lidhje me kete me te

drejte thoshte se <asti Biriazi se; Ddituria qe eshte e vertete, e !en njeriunzemer !ardhe ne jete+ .

@uptohet, njeriu çdo pasuri tjetër që mund ta ketë në jetë, mund ta

hum!, vetëm pasurinë e mendjes nuk e hum!ë asnjëherë.

Bëllimi i arsimit dhe i edukimit është që të avansojë popullin në një

shkallë më të lartë, ta !ëjë atë të sjellshëm dhe të gëzuar. rsimi është i

domosdoshëm për të siguruar lirinë e një kom!i dhe për ta përgatitur të

jetojë me dinjitet, për tu !ërë i do!ishëm për vete dhe për kom!et e tjera.

ICN7C3: ' '79@EC3 *CI :N7:A:7:N 75' *CI 356BCI:NC

'dukata ka rol të rëndësishëm për zhvillimin e shoqërisë njerëzore dhe

individit si pjesëtarë i saj. 3hoqëria dhe edukata, janë të lidhura gushtë

sepse zhvillimi i shoqërisë gjithnjë çon kah ndrshimi dhe përsosja e

edukatës. 'dhe procesi i edukimit edhe edukata ndikojnë në zhvillimin

shoqëror. 3a më e zhvilluar që të jetë shoqëria, aq më i avancuar do të jetë

edukimi, si në zhvillimin dhe në ormimin e individit, ashtu edhe në zhvillimin

17



e shoqërisë dhe të përparimit të saj. jo për!ën njërin nga aktorët

përcaktues të këtij zhvillimi. 7uke qenë gjithnjë nevojë jetësore e çdo

shoqërie, edukimi ndikon dukshëm në zhvillimin, !egatinë dhe përparimin e

shkencës, të teknikës, të kulturës, të artit dhe qtetërimit në tërësi. 'dukimi

është i pa ndarë nga shoqëria dhe duke qenë gjithnjë nevojë jetësore e saj,

ajo !ëri të mundur që njeriu dhe shoqëria të dallohen thel!ësisht nga !ota

shtazore. 'dukimi ka rol të rëndësishëm për individin si pjesëtar i shoqërisë,

pastaj për zhvillimin, ormimin dhe vetë ormimin e tij në njeri të

njerëzishëm me të gjitha vetitë e tij pozitive.

'dukata në plan të parë është sinonim i njerëzisë. Aetitë ose tiparet

njerëzore pasqrohen përmes sjelljeve njerëzore, virtteve morale,

qëndrimit ndaj punës, pranimit dhe krerjes së detrave njerëzore me vlerë

shoqërore, nuk varet vetëm nga përvetësimi i njohurive dhe nga ormimi i

shkathtësive e i shprehive. =ie jala, individi mund të jetë i mësuar se ai

duhet të punojë, mundet të dijë are mirë se si duhet të krhen detrat e

caktuara shoqërore megjithatë, mundet të mos punojë si duhet, të mos i

krej detrat njerëzore si duhet prandaj, mund të thuhet se sjellja e mirë

njerëzore, kërkon shumë më tepër se përvetësimi i dukurive dhe

shkathtësive. *ër ti përm!ushur detrat njerëzore, njeriu duhet të ketë orcë

dhe atësi izike, gatishmëri emocionale në përputhje me !otëkuptimet,

motivimet pozitive, vullnetit të vendosur etj.

3ikur këto raporte ti paraqitnin në ormë të një !arazimi matematikor,

atëherë në anën e majtë të !arazimit do të kishim;

Dituri shkathtësi pranimi dhe vullneti në sjellje ! edukatë

*ra qëllimi i krejt kësaj është 1& *& '!0*& *& 4o*&'o0& 2e %o$& %*'&0 e

*& 0=&0!*, %*'&0 e 0&#, d$e %*'&0 e #ee#6

18



Ndërkaq pa kulturën e mësimit, pa kulturën e punës dhe pa kulturën e

sjelljes nuk mund të lasim për rezultate në ushën e arsimimit dhe të

edukimit. Në këtë mënre pastaj do të krijoheshin kushte që tërë pjesëtarët

e shoqërisë do të mund të punonin në mënrë sa më cilësore, të jetonin në

mënrë të kulturuar dhe të vepronin në pajtim me kërkesat morale të

shoqërisë dhe të kohës përkatëse.

7uhet pasur parassh rëndësinë e edukimit edhe shoqëria si nënë të

krijojë kushte maksimale për zhvillimin e potencialeve të individit

përkatësisht të pjesëtarëve të saj me qëllim që ata të zhvillohen dhe

vetëormohen për jetë e punë në shoqëri dhe për shoqërinë. :nteresat e

individit shprehin interesat e shoqërisë dhe anasjelltas, interesat e shoqërisë

i shprehin interesat e individit.

*ra edukimi gjithnjë është veprimtari e danëshme dhe qëllimi i tij është

që të zhvillojë ato cilësi që janë të për!ashkëta për llojin e njeriut, që janë

karakteristike për shoqërinë në kohën përkatëse por edhe ato cilësi që janë

karakteristike për çdo individ sepse çdo individ është një !otë në vete,

kështu që përmes edukatës krijohet kontinuiteti midis gjeneratave,individëve, shoqërive njerëzore dhe shoqërise si totalitet prandaj, duke e

ditur rëndësinë dhe rolin që ka edukimi për njeriun, shoqëria i kushton asaj

gjithnjë rëndësi të veçantë.

Nga unksioni i edukatës me një mase të madhe, varet ardhmëria jonë,

ardhmëria e tërë njerëzimit. *ikërisht për këtë qëllim shoqëria e organizon

edukatën dhe ka për qëllim që të përgatitë mirë të rinjtë për jetë dhe për

punë të ardhme në shoqëri dhe për shoqërin.

19



L:H8CIE - : : :

3:3E': : 7:3:*L:NA' EC *'7H6H8:3C

hvillimi i përshpejtuar dhe i hovshëm i shkencës, teknikës dhe

teknologjisë së diturisë m!i edukatën dhe arsimin në çdo lëmi të jetës dhe të

punës, diktoi si të domosdoshme nevojën për konstituimin dhe pavarësimin

shkencor të pedagogjisë si dhe të shumë shkencave tjera në përgjithësi.

egjithatë, si rezultat i zhvillimit dhe !egatimit shumë të përshpejtuar të

diturisë njerëzore m!i edukatën, pedagogjia në këtë azë të zhvillimit nuk

mundi të japë shpjegim adekuat për të gjitha çështjet që kërkoheshin

prandaj, u paraqit nevoja që ajo të pavarësohet dhe të ndahet në disa

disiplina të cilat do të kishin një o!jekt studimi '79@ECN, që do të thotë

se illuan të konstituohen usha teorike-shkencore të cilat për o!jekt studimi

do të kishin një aspekt të enomenit të edukimit. 'mërtimi më i mirë i këtre

ushave do të ishte disiplina pedagogjike.

3istemi i disiplinave pedagogjike ka rëndësi të njihet sepse duke e njohur

atë d. m. th. sistemin ekzistues të disiplinave, është e mundur që të

parashikohet më mirë si dhe të njihet zhvillimi i mendimit pedagogjik si dhe

sistemi i edukimit dhe arsimimit në të ardhmen.

Ndërkaq, për klasiikimin e disiplinave të pedagogjisë, autorët e ndrshëm

për !azë morën kritere të ndrshme, prej të cilave më shpesh u përdorën

sidomos këto;

- *eriudha kohore e përshirë me hulumtimin pedagogjik&- osha e individit&- Aendi ku organizohet veprimtaria pedagogjike&- @ushtet në të cilat organizohet edukimi.

20



3ipas cilitdo prej këtre kritereve që merret për !azë, mund të itojmë një

numër të caktuar të disiplinave pedagogjike, por asnjëri prej kritereve si i

vetëm, nuk mundet ti përshijë të gjitha disiplinat pedagogjike që janë sot të

airmuara, për këtë arse në dekadat e undit, gjithnjë e më tepër po

shrtëzohet i ashtuquajturi kriter praktik i sistemit të disiplinave të

pedagogjisë.

3ipas këtij kriteri, sistemi i disiplinave të pedagogjisë sot ka këto disiplina

të airmuara;

*edagogjinë e përgjithshme,

etodologjinë e pedagogjisë,

5istorinë e pedagogjisë dhe historinë e pedagogjisë kom!ëtare,

*edagogjinë amiljare,

*edagogjinë shkollore,

*edagogjinë e shkollimit illor, të mesëm, të lartë, universitar etj.

7idaktikën,

etodikën,

ndragogjinë,

*edagogjia speciale dhe disiplinat e saj; -tyflo pedagogjia studion tëmetat në të parë, surd pedagogjia studion të metat në të dëgjuarit,

oligofreni pedagogjia studion të metat e individëve, logopedia studion të

metat e të olurit dhe zërit.

*edagogjia ushtarake,

21



*edagogjia industriale,

*edagogjia e kohës së lirë,

*edagogjia uturologjike,

:normatika,

@omunikologjia.

@ëtë klasiikim nuk duhet shikuar si të përm!aruar por gjithnjë duhet

shikuar në dritën e ndrshimit dhe të !egatimit edhe me ndonjë disiplinë

tjetër që doemos e kërkon koha, gjë që është rezultat i përshpejtimit tëshkencës, teknikës dhe të teknologjisë.

<9B: 75' @9<:8EC ' '79@::E

'dukimi pa dshim është aktorë i rëndësishëm për zhvillimin dhe

ormimin e njeriut mirëpo duke u !allaaquar me të vërtetën se përkundër

ndikimeve të njëjta edukative, njerëzit, megjithatë dallojnë nga njëri tjetri.

Ee shumë pedagog, ilozo e mendimtarë u shaqën dilema;

o ka i kushtëzon këto dallimeGo janë dallimet rrjedhojë e ndrshimeve në edukim apo ndikojnë

edhe aktorë të tjerë në ormimin e njeriutGo Nëse ekzistojnë aktorë të tjerë, cilët janë ata dhe çarë është

eekti i tre vepruesGo 3a i ndihmojnë dhe sa e pengojnë edukimin këta aktorëGo 'dukimi i plotuqishëm dhe i pakuishëm për ormimin e njeriut

apo edukata është e pauqishme para aktorëve të tjerëG

22



@ëto çështje mjatë herët e kanë preokupuar dhe vazhdojnë ta

preokupojnë vëmendjen dhe kërshërinë e studiuesve në ushën e edukatës

me qëllim që duke i njohur këto pro!leme të avancohen rezultatet

edukative. *ikëpamjet e këtilla në shkencën e pedagogjisë janë të njohura si

pesimizmi dhe optimizmi pedagogjik. ë e pranueshme është pikëpamja

sipas së cilës edukimi as nuk është i gjithëuqishëm e as nuk është i

pauqishëm. 'dukimi ka mundësi të mëdha në ormimin e njeriut por ato

mundësi megjithatë i kanë kuijtë e caktuar.

Ndër pikëpamjet pesimiste për rolin dhe mundësitë e edukimit në

ormimin e njeriut është e njohur teoria e nativizmit pedagogjik. @jo teori

zanaillën e ka nga antika ku !esonin se ëmija i trashëgon sjelljet e prindit.

@jo pikëpamje u shkonte për shtati edhe klasave dhe shtresave shoqërore.

e kalimin e kohës, shumë shekuj më vonë, teoria nativiste në pedagogji

itoi përaqësues të shumtë si; 3igmund <rojd, '. @reçmer, 3. Lom!roza,

3hopen 5auer, '. @rik etj.

' për!ashkët në pikëpamjet e këtre mendimtarëve është ati dhe

zhvillimi (ormimi) i njeriut cili paraprakisht është i përcaktuar ngatrashëgimi. @riminelët janë të tillë nga natra e tre përkatësisht lindin me

vetitë e trashëguara për të qenë të tillë.

'dukimi sipas tre i ka mundësitë e kuizuara dhe nuk mund ta

ndrshojë njeriun, kurse trashëgimit i jepet roli vendimtar, që don të thotë

se në qendër të vëmendjes së këtre studiuesve vëhet ëmija si qenie

!iologjike, kurse mënjanohen si të parëndësishëm aktorët shoqëror dhe

veprimet edukative të organizuara dhe të planiikuara.

*ërkundër teorisë nativiste na paraqiten teori të tjera të kundërta me

të cilat edukimin e shohin si aktor të gjithëuqishëm në ormimin e zhvillimit

të njeriut. @ëto pikëpamje në historinë e pedagogjisë i quajmë si pikëpamje

23



të m!ivlerësimit të rolit të edukimit. *ikëpamjet e këtilla ndeshen që nga

koha antike e gjer më sot. Eë përmendim këtu *LE6N:N i cili thoshte;-

D'dukata është detra më e rëndësishme shoqërore+, pastaj ristoteli

thoshte; DNjeriut natra i dhuron mundësinë për tu zhvilluar, kurse ai

zhvillohet dhe ormohet përmes edukatës.+

5umanistët në përgjithësi e çmuan lartë rolin e educates. 3i

përaqësues të këtillë janë; @omesnski, A. 7etere, <. Ia!le, Iusoi, *estalloci,

7istervergu, 4hon Loku etj. të cilët !esonin !indshëm në uqinë e edukatës.

*o kështu mendonin edhe E. or dhe E. @ampanella se; 'dukata është

parakusht themelor i jetës dhe i punës së suksesshme në ru!rikën ideale.

*ikëpamjet e këtilla optimiste për uqinë e edukatës kishin edhe

revolucionarët demokrat rus (5erceni, =ielinski etj.) si dhe materialistët

rançes (5elvecie, 7idëro, 5oll!ahu etj.) në kohën e revolucionit !orgjez-

rançes përveç tjerash theksohej thënia; Pas ushqimit " edukata është

nevoja më e rëndësishme për një popull# 5ellvecie thoshte; D 'dukata

është e gjithëuqishme dhe se ajo na !ën kështu siç jemi+

Nga pikëpamjet më të njohura si optimizëm pedagogjik shaqet teoria

empirike, e cila mohon aktorët e !rëndshëm (trashëgiminë) dhe :

m!ivlerëson aktorët e jashtëm si aktorë dominues në zhvillimin e

personalitetit. 3i përpjekje për ti pajtuar këto d pikëpamje ekstreme u

shaq teoria e konvergjencës, por kjo teori nuk arriti të jep shpjegimet e

pranueshme për këtë çështje.

Eeoria !ashkëkohore oron shpjegime shkencore për këtë pro!lem.

3ipas saj në zhvillimin e individit ndikojnë si trashëgimi, ashtu edhe aktorët

tjerë edukativ. Ndrshe nga pikëpamjet e mëherëshme, sipas kësaj teorie,

individi nuk shikohet si o!ject pasiv por, përkundrazi, si o!ject aktiv në

procesin e edukimit. *a aktivitetin e su!jektit nuk do të mund të ormohej

24



personaliteti i individit. Eeoria !ashkëkohore prandaj i hodhi poshtë

pikëpamjet e skajshme të pesimizmit dhe optimizmit dhe u ngrit si teori e re

m!i !aza shkencore sipas së cilës në ormimin e personalitetit ndikojnë;

parakushtet e caktuara gjenetike, aktorë të ndrshëm shoqëror si dhe

qëndrimi i individit ndaj të mirave- ndaj vlerave kulturore. *rej këtu del se

edukimi është aktorë i domosdoshëm për zhvillimin dhe ormimin e individit

dhe të shoqërisë.

'79@:: 7'6@IE:@

$%ështja e krijimit të demokracisë është diçka shumë e mirë

përpopullin# &irëpo ekziston një çështje tjetër që është shumë më e

mirë dhe më e rëndësishëm për të' ajo është çështja e edukimit të tij

për demokraci( 35. 6NE'3@'.

7emokracia është një sistem shoqëror që ka për!allë udhëheqjen me

vullnetin e shumicës në një !ashkësi të organizuar shoqërore që snon dhe

ka për qëllim të krijojë kushtet e !ara!arta për realizimin e të drejtave

njerëzore dhe të gjithë pjestarëve të shoqërisë.

HL7:

/. *arimi : vetëdishmërisë dhe : gjithanëshmërisë së edukimit izik,

J. *arimi harmonik : zhvillimit izik dhe orcimi : organizimit,

K. *arimi : përshtatjes së edukimit izik me mundësitë individuale të

organizimit dhe të nevojave shoqërore,

25



. *arimi : vleshmërisë praktike të edukimit izik,

?. *arimi : llojëllojshmërisë dhe : argëtimit.

Eë gjitha këto parime e posedojnë vendin e tre të duhur dhe natrisht

kanë rëndësi për punë të suksesshme edukative, vecmas në lëminë e

edukimit izik. *or vetëm në unitete dhe në !ashkëveprim reciprok ndërmjet

vete, këto parime paraqesin një !azë të gjërë, por gjithësesi edhe një !urim

të uqishëm për punë sa më të suksesshme në ushën e edukimit izik.

)# Parimi * vetëdijëshmërisë dhe * gjithanshmërisë " paraqet nevojën,ku të gjitha veprimet edukative që : dedikohen edukimit izik të edukantit

( :ndividit në proces të edukimit ), duhet ti parashikohet vetëdijëshmëria

dhe snimi kah gjithanshmëria. @ështu, aktiviteti edukativ do të arrinte

qëllimin dhe realizimin e detrave të edukimit izik, vetëm nëse individi me

vetëdije merr pjesë në këtë proces, po edhe nëse arrihet uniteti :

!ashkëveprimit të edukatorit dhe edukantit drejtë zhvillimit të gjithëanshëm

të komponentes izike të edukantit (apo individit në proces të edukimit).

'dukimi izik nuk do të duhej të kuizohej në kuptim të zhvillimit të

njëanshëm vetëm e vetëm në zhvillimin izik, por : dedikohet ormave të

ndrshme të edukimit izik, gjithsesi në !ashkëveprim edhe me komponentet

tjera të edukatës.

+# Parimi harmonik * zhvillimit fizik dhe forcimit të organizimit , @

parim përcakton rrugën e drejtë të organizimit të edukimit izik në të gjithaazat dhe drejtimet. *ra snimi : këtij parimi është që të orojë parakushte

që të rinjtë të zhvillohen në mënrë harmonike jo vetëm përmes

kompetencës së edukimit izik por edhe të orcojnë organizimin e tre,

pastaj ti zhvillojnë muskujt e tre etj.

26



-# Parimi * përshtatjes së edukimit fizik ndaj mundësive individuale

dhe nevojave shoqërore , *avarësisht se për edukimin izik, ormulimi :

qëllimit, detrave konkrete, aktorët e caktuar dhe mjetet m!rojtëse

paraqiten si tërësi të për!ashkëta për të gjithë, kjo natrisht nuk do të thotë

se edukimi izik duhet të jetë : njëjtë për individët e të gjitha moshave.

@uptohet se në edukimin izik cdo : ri do të duhej ta ketë tempon e tij të

zhvillimit vetanak dhe se njerëzit zhvillohen !renda kuijve të mundësive

individuale.

*asi që edukimi është proces unik, është më se e domosdoshme që

përvec respektimit të mundësive individuale duhet të marrë për !azë edhe

nevojat shoqërore në lëminë e edukimit izik. egjithatë, edukimi izik,

duhet që të realizojë asi të arritura që : përm!ushin në radhë të parë

nevojat e individit ashtu edhe nevojat e shoqërisë.

. Parimi * drejtimit praktik të edukmit fizik

@ parim ka të !ëjë me atë që të gjitha veprimet edukative duhet të

sigurojë lidhmërinë e drejtpërdrejtë të edukimit izik në jetën praktike.

@ështu në shumë maniestime të edukatës izike, ekzistojnë mundësi të

mëdha për zhvillimin e atësive izike të individit. *randaj veprimet edukative

në ushën e edukimit izik duhet drejtuar në zhvillimin e atësive praktike,

duke pereksionuar lëvizjen e duarëve dhe këm!ëve, pastaj lëvizshmërinë e

trupit, qëndrueshmërinë, pastaj zotërimin e shkathtësive në zgjedhjen e

pro!lemeve, në atësitë organizative etj. 7he kështu drejtimi në masë të

dëshiruar : përm!ajtjes së edukmit izik, : kontri!uon me të madhe zhvillimit

27



të atësive praktike dhe në këtë mënrë mund tM: sigurohet cdo individi një

qasje e suksesshme në jetën e përditshme.

.# Parimi * llojllojshmërisë dhe * argëtimit /dëfrimit0

'dhe k parim, sikurse edhe parimet tjera, ka rëndësi për realizimin

me sukses të përm!ajtjeve të edukimit izik tek të rinjtë. @ështu sigurimi :

llojllojshëm dhe përshkrimi : kthjelltësisë dhe : argëtimit përmes veprimeve

edukative dhe edukimi izik përshkon atë llojëllojshmërinë dhe

tërheqëshmërinë. Ndërkaq, pa këtë parim, edukimi izik do ti shtrohetmonotonisë dhe ushtrimeve të vrazhda. @ështu mjetet e edukimit izik

sigurojnë llojllojshmërinë e krerjes së aktiviteteve izike si dhe krijojnë

atmoserë të këndshme që është parakusht me rëndësi për cdo punë

edukative dhe prandaj edukimi izik duhet të jetë : organizuar në atë

mënrë, gjë që përmes tij i përm!ushë në një tërësi edhe elementet

llojëllojshmërisë si dhe të argëtimit.

Eë gjitha këto parime të përmendura paraqesin kërkesa të

përgjithëshme për organizimin e punës edukative në ushën e edukimit izik.

@ëto sigurojnë një unitet në realizimin e detrave të edukimit izik, pastaj në

zhvillimin iziko-shëndestësor të të rinjëve, për tM: atësuar ata si

personalitete, si për punë, ashtu edhe m!rojtjen dhe vetëm!rojtjen e vendit.

12345674 E ED83*&*4 1*9*3

28



'dukimi ka një !azë të organizimit të gjërë, që organizohet dhe krhet

përmes aktoreve të shumtë. @ështu, edukimi izik është : pranishëm në

amilje dhe si aktivitete speciike kuptohet edhe në rmatë.

Edukimi fizik në familje - : nënkupton veprimet e para edukative,

por që ndikojnë dhe vazhdojnë pastaj gjatë jetës dhe se k veprim edukativ

u dedikohet, jo vetëm ëmijëve por edhe anëtarëve tjerë të rritur për !renda

amiljes. Ndërkaq, parashikime më të domosdoshme të edukimit izik në

amilje janë ; kujdesi, ushqimi : rregullt, lojërat, punët e lehta izike,

ushtrimet trupore, pushimi aktiv, sportet, shetitjet etj.

Edukimi fizik në institucionet parashkollore - : dedikohet ëmijëve

të moshës parashkollore. @ështu në këtë moshë, duke organizuar lojëra të

ndrshme, mund të ndikohet në zhvillimin izik të kësaj moshe, pastaj

përmes ushtrimeve të lehta izike, përmes pushimit aktiv, pastaj përmes

shetitjeve dhe garave të ndrshme, etj.

Edukimi fizik në shkollë - ka mundësi shumë më të mëdha të

organizimit, : cili planiikohet me plan që organizohet në mënrë sistematike

për grupet e moshave të ndrshme të të rinjëve. Ndërkaq, programi :

edukatës izike në shkolla përshinë; lojërat, ushtrimet, sportet, garat e

ndrshme, organizimet (shaqjet), shetitje etj. Cshtë karakteristike edukimit

izik në shkolla, sepse ai ështe nje aktivitet, përkatësisht një veprimtari e

dierencuar, në të vërtetë e përshtatur sipas moshës së n#ënësve. @uptohet

edukimin izik duhet ta japin proesionistët që janë përgaditur në një masë

për këtë proesion.

Edukimi fizik në ndërmarrje shoqërore - ka karakter edhe më të

gjërë, sepse : përshinë të gjitha moshat, duke përshirë këtu një numër të

madh njerëzish apo grupesh. @ështu përm!renda ndërrmarjeve ormohen

klu!et sportive, duke : përshirë këtu të tëra grup moshat të cilat merren

me edukimin izik, pastaj organizimi : garave, : kërcimeve, : shetitjeve etj.,

29



të cilat ndikojnë dukshëm në përm!ushjen e kësaj komponente tek

punonjësit e ndërrmarjeve.

Edukimi fizik në 2rmatë - zë një vend të posacëm në sistemin e

edukimit izik. @ështu ushtrimet e përditëshme sistematike, marrja me

sporte, si dhe me gara të ndrshme sportive, tek të rinjtë rritet dhe

zhvillohet atësia e përgjithëshme izike dhe muskujt e organizimit, me

qëllim që ata të jenë përherë në gjendje gatishmërie për tu për!allur

pengesave e vështirësive jetësore, qotë në paqe, po nëse inponohet nevoja

edhe në lutë.

:*;<E6242 =

ED83*&* *>4E:E3482:

Njeriu për dallim nga qenjet tjera të gjalla, është qenie e arseshme -homo sapiens, perkatesisht qenije me intelekt, gje qe eshte karakteristike

thel!esore e tij. @eshtu duke : aleminderuar punes dhe intelektit ( d.m.th

intelegjentes), njeriu si qenije individuale dhe shoqerore u nda nga !ota

shtazore, dhe keshtu ne cdo pikepamje u ngrit dhe u lartesua m!i te gjitha

qenijet e !otes shtazore. Njeriu prandaj duke e vene ne veprim intelektin

dhe atesite rezultate te larta ne usha te ndrshme te ekonomise, te

shkences, te teknikes, te artit dhe ne usha te tjera.

7he jo vetem kaq, Dedhe : tere procesi : ardhshem : prosperitetit te

shoqerise njerezore dhe njeriut si individ, do te varej ne radhe te pare nga

uqia (potenciali) dhe mundesite intelektuale te njeriut D . /. *randaj kultivi :

intelektit, perkatesisht Dzhvillimi : uqive dhe : atesive intelektuale d.m.th

30



edukates intelektuale eshte nje prej detrave me shume rendesi ne ormimin

e njeriu si qenije shoqerore+.

Nga historia e pedagogjise mesojme se ormat e par ate punes kishin

karakter manuel ( izik) dhe se diku me shume qmohej orca izik se sa ajo

intelektuale, por me kalimin e kohes, edhe puna illoi te intelektualizohet,

edhe pse ne shoqerine skllavo pronare u !e nje ndarje gategorish e punes

izike dhe te asaj mendore, e cila ndarje ishe pastaj ne interes edhe per

shoqerite e tjera te mevoneshme klasore.

e zhvillimin e industries me te madhe ndrshohet karakteri : punes

dhe : krerjes se veprimtarive te tjera punonjese, ku gjithnji e me shpesh

illuan te posedojne vlerat uqite e njerezve.

/. Aukasovic. 7r a ., :ntelektualin odgoj, agre!, /0>O .>.

J. *o at, .>. te atesuar, te cilet do te dinin te udheheqin me prodhim

dhe keshtu te rrisin ne vazhdimesi rendimentet ne prodhim.

Nje perparim : perjashtuar sa : perket evitimit te ndasise ndermjet punes

izike dhe intelektuale, e !eri Ievolucioni tekniko shkencore

!ashkekohore, : cili : riti dhe : qmoji edhe me shume rendesite qe ka

komponenta intelektuale per organizimin dhe udheheqjen, po edhe per

pershpejtimin dhe !egatimin e prodhimit ne cdo veprimtari te jetes dhe te

punes.

3ot, k pershpejtim intensive : Ievolucionit tekinko shkencor e

zvogeloi dukshem punen izike, por me te madhe e rriti vleren e punes

intelektuale qe ka per njeriun. *randaj sot edukimi intelektual

perkatesisht orcimi dhe zhvillimi : uqive dhe : atesive intelektuale

trajtohet dhe vleresohet ne njeren nder detrat me shume rendesi ne

edukimin dhe arsimimin e te riturve, perkatesisht te n#enesve dhe te

rriturve, jo vetem ne shkallet e ndrshme te shkollimit, por edhe ne

pergjithesi ne jete.

31



3e kendemi, roli eshte rendesia e atesive dhe e uqive intelektuale te

njeriut, do te jete e pazavendesuar edhe per te ardhmen. Ne lidhje me

kete 7r <. @6I6N6LA thekson ; D puna intelektuale ne perspective,

shoqerore ne pergjithesi, pa dshim do te dominoj ne vazhdimesi+ /.

(shih per kete; Aukasovic, 7r . , intelektuale odgoj, g. /0>O . 1. P

@jo arritje ne te vertete tregon se uqite dhe atesite intelektuale,

perkatesisht potenciali intelektual : njeriut, eshte nje kapital dhe ne aritje

me te madhe, si per te ardhemen e tij ashtu edhe per te ardhmen e tere

njerezimit.

7uke pare rendesine dhe rolin qe ka edukimi intelektual (kuptohet ne

!ashkeveprim me komponentet tjere te edukates) ne edukimin dhe

arsimin e individit, duhet gjithesesi ti kushtojme rendesi qe ne amilje,

pastaj ne ente parashkollore, dhe permes aktoreve te tjere edukative,

me qellim te zhvillimit dhe te ormimit te atesive te njeriut si qenije e

arseshme njerezore.

'dukimi intelektual per kete qellim e ka kuptimin dhe arseshmerine e

veteplote, nga se siq thote 8. <ourastje D revolucioni tekniko shkencore ne

te ardhmen do te krijoje mundesine qe njeriu te posedoje me shume

kohe te lire, dhe se qtetrimi ne te ardhmen, gjithnje me pak do te jete

qtetrim material+ /. (shih me gjeresisht per kete ne; Aukasovic, 7r . ,

intelektuale odgoj, Q.. . 1 P

Nderkaq, mekanizmi dhe automatizimi : procesit te prodhimit dhe jetes ne pergjithesi, gjithnji me shume do ta shkarkoje njeriun nga punet

dhe detrimet e renda izike, po edhe nga krijimi : monotonise psiqike per

pune dhe keshtu ne vazhdimesi. 7o te kerkoje gjithnji nga cdo prodhues,

32



ti angazhoje sa me shume uqite dhe atesite e tij intelektuale ne punen e

krer. R . (*otkonjak, 7r N. , *edagogjia ::, !g, /0> . 1. P

>ocioni dhe kuptimi * edukates intelektuale

'dukimi intelektual eshte njere nga ushat (komponentet) thel!esore

te edukimit, sepse permes ndihmes se edukimit intelektual, personaliteti :

te rijut, arrin te ngritet e te ormohet ne nje personalitet qe : perket

kohes ne te cilen jeton dhe vepron, ne te vertete arin te !ehet nje qenije

e arseshme dhe e do!ishme jo vetem per vete, por edhe per shoqerine.

'dukimi intelektual si komponente me rendesi : edukimit te

pergjithshem, ka kuptimin dhe rendesine te shumeishte. i (edukimi

intelektual) ka kuptim dhe rendesi shume te gjere se sa nocioni arsim,

edhe pse me te ka lidhshmeri reciproke dhe kushtozohen ne mes vete.

'dukata intelektuale si nocion nenkupton teresine e ndikimeve

internacionale (qellimore), ne radhe te pare ne zhvillimin intelektual te

personalitetit te njeriut perkatesisht teresia e te gjitha atre veprimeveedukative me te cilat : kontri!uohet kresisht zhvillimi intelektual te

personalitetit. /. (shih ; =akovljev, 7r ilan, osnovi pedagogjike, =g. ,

/010, .?J) nderkaq, edukimi si proces mund te perkuizohet si atesi e

n#enesit per njohjen, kerkimin dhe z!ulimin e se vertetes D J. (shih per

kete ; grup autoresh, (Ied . 6. 3hilema). *edagogjia, *rishtine, /01K,

/2P.

'dukimi intelektual, si pjese per!erese e edukimit te gjithanshem te

personalitetit te n#enesit, po edhe te te rriturit, eshte sot mjate : pasur, si

per nga qellimi, ashtu edhe per nga perm!ajtja, ai (d.m.th. edukimi

intelektual) per!ere ne vete nje mori aktoresh me te cilet : realizon ne jete

komponente per!erese te saj. 3i komponente thel!esore te asaj, jane; D

33



diturite, shkathtesite dhe shprehite, atesite intelektuale, kultura e punes

intelektuale dhe dashuria ndaj te vertetes+ PK. (shih ne; 7ervis!egovic, 7r

. , 3ocialna pedagogjija sa andragogjijom, 3arajeve, /0>>, . 0.P.

@eto komponente qe snojne ne realizimin e edukates intelektuale,

neper tekstet !aze te *edagogjise, : gjejme te emertuara dhe si detra te

saj.

Nderkaq, snimi dhe qellimi : edukates perma!jtjes se edukates

intelektuale, ne snon ne rradhe te pare ne zoterimin e njohurive

shkencore tek n#enesi, te ormojne shprehi dhe gjendshmeri dhe

kureshtje intelektuale, te ormojne !otekuptimin per !oten dhe jeten, ti

zhvillojne atesite intelektuale, te zhgohet gjendshmeria dhe kureshtja

intelektuale, si dhe atesia per perm!ushjen vetanake te kesaj kureshtje,

perkatesisht atesia e pavarur e tre per te pervetesuar ne mesim. Ehene

shkrute qellimi : edukimit intelektual eshte qe te edukoje studjes dhe

nihjes se mireillte qe do te m!rojne ne te verteten, te krijoje nje unitet

ndaj diturise, ndaj !indjes se tij dhe nga veprimet.

Nga vete perm!ajtja e edukimit intelektual, na dalin detra te cilat

edukatori snon ti realizoje me n#enesit, keto detra jane pervetesimi :

sistemit te njohurive, ormimi : shkathtesive dhe shprehive, zhvillimi : uqive

dhe : atesive intelektuale, zoterimi : kultures se punes intelektuale dhe

ormimi : tripave positive te personalitetit, kurse kuptimit thel!esor :

edukimit intelektual ka te !eje me zhvillimin dhe persosjen e me tutjeshme

te seres intelektuale te njeriut.

=eshtrimi historic * edukates intelektuale

Aeprimtaria intelektuale, eshte karakteristike vetem e njeriut dhe duke iu

aleminderuar atesive, ai (njeriu) depertoi ne njohjen e gjithanshme te

34



ligjeve te natres dhe te ligjmerive te te menduarit njerezore. @eshtu

njeriu me intelegjencen e tij, nuk do te kuizoje vetem ne pervetesimin e

diturive, por do te percaktohet me vendosshmerine ne ndrshimin dhe

perparimin e tre.

Aeshtruar historikisht, edukata intelektuale e ka evolucionin dhe

kushtezimin e saj shoqerore. @eshtu ne shoqerine skllavopronare edukata

intelektuale : dedikohej klases sunduese, po ashtu veprohej edhe ne

shoqerine <eudale, ku dominonte nje sasi ndermjet punes izike dhe

mendore. @eshtu me kalimin e kohes u pa se; D Fdo pune izike, sa do qe

te jete e thjeshte, duhet te kete !azen e vete ne edukaten intelektuale,

dhe se vete kultura e punes do te trajtohej si jo kulture pa edukim te

vazhdueshem intelektual, sidomos ne teknologjizmin e provimit te sotem

D .

Nga historia e pedagogjise mesojme se deri are vone, sidomos ne disa

tekste te autoreve ish-8ugosllave me te hershem, edukata intelektuale

nuk u kuptua e spjeguar mir e drejte.

Nje kohe pro!lematika e edukates intelektuale e trajtuar ne kunder te

didaktikes- d.m.th. u identiikua me arsimin edhe punen mesimore ne

shkolle. @urse ne 7ekatat e undit, ne disa tekste e !aze te pedagogjise

intelektuale na paraqet si komponentet e veqanta educative (psh. Ne

pedagogjine e /. Lernetes, te Eeodosiqit, ne pedagogjine e potkonjakut,

te Aukasovicit, etj. P .

Fka do te thote se edukata intelektuale nuk eshte studijuar, nga se iq

dihet se sa eshte : vjeter qteterimi, aq eshe : vjeter edhe edukimi

intelektual : personalitetit te individit. *o keshtu nje kohe mendoje se

vetem shkolla eshte : vetmi aktore qe ndikon ne zhvillimin intelektual te

n#enesit, d.m.th.

35



Nuk nenkuptohej edhe rendesia- a e aktoreve te tjere edukativ, qe

ndikojne me te madhe ne edukimin intelektual te emijeve, por edhe te

grupmoshave te tjera, si amilja, entet parashkollore, instutucionet

kulturore, mjetet e komunikimit masiv etj.

'dukimi intelektual iu kushtua rendesi qe nga ilozoia antike greke, po

edhe me heret. <ilozoet antic Hrek, si ; *latoni, ristoteli, etj treguan

me kohe rendesine e shkencave qe kane per edukimin intelektual te te

rinjeve. @eto ide te tre ndikuan edhe Dte humanistet, te cilet u perpoqen

(per kunder erresires intelektuale ne mesjete) qe te emijet tM: zhvillojne

atesite intelektuale permes mesimit. 5umanisti <ransua Ia!le mendonte

se Dedukimi duhet tM: zhvillohej te gjitha uqite truperore dhe shpirterore

te emijes dhe me shume vlene koka e ormuar se sa e m!ushur+ , edhe

@omendiki thote perveq tjerash se; D shkolla, thote ai, dihet tMia zhvilloje

mendjen emijes+.

'dukates intelektuale : kushtuan rendesi edhe pedagoget klasik, si ;

Loku, Iusoi, *estalovi, I.6veni, akarenko, pastaj social optoistet te

hershem e te vonshem, si ; E. ori, E.@ampanella, 3. 3imoni, 3h. <urie

etj.

akarenko sikurse edhe perdagoget tjere, : kujshtoi nje rendesi te

madhe rolit edukativ te amiljes. i ju drejtua prinderve me keto jale; D

'dukimi : emijeve eshte : nje leme : rendesishem : jetes sone, ata jane

qtetare te ardhshem te vendit tone dhe te =otes, prandaj prinderit duhet

te jene te vetedijshem cMpergjegjsi e madhe eshte para jush ; P (@erneta,

7r. L ., *edagogjia, *rishtine /0>K, /0. P .

'dhe akeristet (arakasi, 'nglesi e Lenili) e cmuan larte edukaten

intelektuale, po edhe komponentet tjera te edukates. arksi, edukates

36



intelektuale e ve ne vend te pare, : mendimit se ; D njohja e teorise

shkencore, eshte nje parakusht per ta kuptuar me lehte procesin e

prodhimit, tekniken dhe punen e sukseshme me prodhimin D. (shih per

kete; Aukasovic, 7r nte, :ntelektual odgoj, QQ.. . >/.

3e kendejmi, edukimi intelektual ka rendesi te shumeishte, dhe se

karakteristike themelore e cdo njeriu eshte intelegjenca e tij. @eshtu

puna, pikerisht ne saje te angazhimit te atesive intelektuale ne punen e

tij, perveq tjerash punon me koken a koka eshte nje regullsi e dores dhe

e kem!es. Ne lidhje me kete arksi thoshte; D puna e njeriut, dallohet

nga puna e shtazeve, nga kjo pune e tij me pare e paramendon ne kohen

e tij+. 7.m.th. : tere pervetesimi : diturive nga ushat e ndrshme, si

dhe z!ulimet e ndrshme ne shkencen, teknike dhe ne teknologji !ejne

pjese ne domenin e edukimit intelektual.

Ne kete menre, duke pervetesuar njohurine nga diturite natrore,

shoqerore dhe ne te menduarit njerezore po edhe duke ormuar !indje e

qendrim per to, ata (te rinjet) e ormorjne !otekuptimin e pavarur ne

!oten dhe jeten dhe se !ashku me kete, ata e krijojne raportin ndaj !otes

se jashtme, raporte ndaj dukurive natrore, pastaj ndaj ndodhive

shoqerore, pastaj ndaj !ashkesise shoqerore etj. 7he keshtu nga vete

ormimi : !otekuptimit te pavarur per !oten dhe jeten varet dhe qendrimi

: njeriut ndaj vetes dhe shoqerise.

ndaj duke pervetesuar gjinji njohuri duke ormuar !otekuptimin te

qarte e te pa varur, tek njeriu zhvillohen gjithnje atesite intelektuale, qe

kane rendesi te konsiderueshme per cdo pune intelektuale, interesimi dhe

motivacioni per te pervetesuar gjithnje njohuri te reja, pastaj per ta

pasuruar dhe zgjedhur perhere horizontin e tij intelektual. 'dukimi

intelektual prandaj nenkupton seren e teresishme intelektuale te

37



personalitetit te njeriut, dhe qellimi : tij ( : edukimit intelektual) eshte qe

te zhvilloje dhe tM: perunksionoi dhe me tej te gjitha uqite dhe atesite

intelektuale. 3e kendejmi, komponenta intelektuale luan rol vendimtar ne

procesin e orientimit jetesor te cdo personaliteti dhe se njeriu gjate

zhvillimit te tij, arrine deri ne ate shkalle te zhvillimit dhe te sukseseve

per aq sa jetojne edhe atesite e tija intelektuale.

Detyrat e edukimit intelektual

'dukimi intelektual si process nenkupton atesimin e individit per njohjen,

kerkimin dhe z!ulimin e te vertetes, si dhe ormimin e qendrimit te tij

personal ndaj vetevetes. po thone shkurt, qellimi : edukimit intelektual

eshte edukimi : kerkuesit (hulumtuesit) , : njohesit, do te duhej qe individi

te zhvilloj te menduarit kritik dhe reativ.

Nga vete perm!ajtja e edukimit intelektual, dalin edhe detrat

konkrete te edukimit intelektual te cilat jane;

/. *ervetesimi sistematik : njohurive per dukurite natrore dhe

shoqerore, si dhe per vete veten e tij.

J. hvillimi dhe ormimi : !otekuptimit per !oten dhe jeten,

K. hvillimin dhe ormimin e uqive dhe te atesive intelektuale te

individit,. hvillimi : perhershem : kurshtjes intelektuale dhe : shprehive te

pavarura intelektuale.

38



Ee tera keto detra te siperparamenduara per aq sa te jete : mundur,

snojne te arrihet akt individi permes perm!ajtjeve te edukimit

intelektual.

*er me teper, zhvillimi intelektual !ehet e krhet gjate tere jetes,

d.m.th. prej lindjes e deri ne vdekje. Ne kete zhvillim kuptohet se

ndikojne aktoret te shumte, ndikimet me shume te uqishme

perkatezimin e edukimit intelektual te individit, ndikojne !ukur shume

edhe aktore te tjere, siq jane; mjetet e komunikimit masiv,

institucionet kulturore, e me vone edhe institucionet per edukimin dhe

arsimin e te riturve.

Ee gjithe keta aktore jane te lidhur ngush ne mes vete, ata

harmonizohen, koordinohen, ploteson dhe ndihmon reciprokisht me

qellim per te arritur nje culture te individit dhe per te zhvilluar e

motivuar unksionet e tre intelektuale ne aktivitete dhe situatet : risin

kapacitetet intelektuale e te individeve, si pjestare te shoqerise dhe

keshtu te krijohen kushtet e volitshme per ritjen rendmentit ne pune,

perkatesisht per krijimin e vlerave materiale e shpirterore per

prosperitetin e qteterimit kulturor te shoqerise ne teresi.

:*;<E6242 =*

ED83*&* &562:

39



Ne cdo shoqeri kerkohet qe njerezit te posedojne nje izionomi (apo

iguren) te caktuar moral, e cila duhet te shihet e vleresohet tere jeten

e veprimtarise se tre. @eshtu, njerezit duhet ne nihen me kohe per

detrimet e tre qe kane ndaj njerezve te tjere, po edhe ndaj

!ashkesise shoqerore ne teresi d.m.th. ta (njerezit), dihet te njihen

me te drejtat dje ne pergjithesi me rregullat e jetes shoqerore.

*arashtrohet petja ; FMeshte morali G orali eshte nje prej

ormave te vetedijes shoqerore : cili rregullon raportet ndermjet njerezve,

si; raportin e meshkujve ndaj emrave dhe anasjelltas, pastaj raportin e

prinderve ndaj emijeve, mandej raportin e te rriturve ndaj te rinjeve etj.

orali eshte nje nga nevojat paresore jetesore dhe maniestohet ne

ormimin dhe vleresimin e veprimeve njerezore si te mira edhe te keqija.

*randaj, morali eshte teresi e nocioneve per te miren dhe te keqen, ashtu si

sstem : zakoneve shoqerore, : rregullave, idealeve, a ka te !eje me

sjelljen e njeriut ne nje !ashkesi te caktuar shoqerore. po thene me jale

te tjera- morali eshte sstem : pikepamjeve te njerezve per detrimet e

tre dhe se me kete regullohen ormat e caktuara te jetes ne shoqerine

konkrete. orali eshte pjese per!erese e praktikes jetesore dhe : rregullon

raportet ndermjet njerezve a etika : studion dhe : perparon, kurse edukimit

moral e avorizon (apo : m!ane, : perkrahe) dhe : realizon. e edukimin

moral nenkupton procesin e ormimit te personalitetit te moralshem-

procesin e ormimit te individit ne personalitete shoqerore. @ eshte nje

process : ormimit te cilesive morale te njeriut, : ormimit te vetedijes se tij,

pastaj te pikepamjeve te qendrimeve, po edhe te vullnetit dhe te karakterit.

Detyrat e edukimit moral

40



Nga vete perm!ajtja e edukimit moral, na dalin edhe detrat e edukimit

moral, te cilat snojne te arihen e jetesohen te individi ne procesin e

edukimit. @eto detra jane;

/. hvillimi : njiohjes morale te individit, perkatesisht arsimi moral :

tij.

J. hvillimi : !indjeve dhe : qendrimeve morale.

K. <ormimi : shprehise per sjelljen dhe veprimet morale.

. 'dukimi : tipareve pozitive te vullnetit dhe te karakterit.

?. <ormimi dhe kultivimi : kuptimit ( :dese ) per vlera etike.

)#>johja e moralit dhe teorite e tij

@uptohet, te rinjte se pari duhet te mesojne se pari se ceshte morali, care

jane kerkesat e tij, dhe sa pa te nuk do te ishte e mundur jeta ne shoqeri.

ndaj, eshte e nevojshme te njihen drejtat dhe detrimet e njeriut si anetar

: !ashkesise shoqerore. i ( njeriu ) duhet ti njoh parimet themelore te

moralit si dhe kategorite tjera te tij. Njohja e moralit ze nje vend te

rendesishem ne procesin e ormimit moral te individit. Normat morale u

ndihmojne individeve ti vleresojne drejte sjelljet e tre, si dhe sjelljet e

njerezve te tjere, perkatesisht te marrin qendrim kritik andaj asaj sjellje apo

veprimi.

@eshtu humanizmi shpreh e nenkupton !esimin ne vet njeriun, ne orcen

krijuese te tij. i (humanizmi ) kerkon qe njerezit te ndihmohen ne mes vete,ta respektojne e ta dojne njeri tjetrin.

7mth. *ermes perm!ajtjeve te edukimit moral, te ndikohet ne zhvillimin e

vetedijes morale te te rinjve, si andaj vetes, ashtu edhe ndaj shoqerise.

41



+#9hvillimi * bindjeve dhe * qendrimeve morale

*ercjellshmerine e drejte morale, nuk eshte e !ollshme vetem njohja morale,

perkatesisht vetem arsimi moral : te rinjve dhe : te rriturve, por si nje hap :

metejme ne ormimin e personalitet te moralshem, eshte duhet te jete

ormimi : !indjeve dhe : qendrimeve morale te individit. *er te ardhur deri te!indjet morale, eshte e nevojshme qe nocionet morale te mos pervetesohen

vetem ormalisht, po as te mos mesohen permendesh deshmite shkencore

( psh. 3ecili e di se ceshte shoqeria, ceshte patriotizem, humanizem etj. P,

por krahas me kete te te rinjte te ormohen maredhenia e !renshme aktive,

si dhe qendrimi ndaj vlerave morale, me kusht qe ti pranojne keto si

qendrime te tre personale, per te qene pastaj si orce levizese e

veprimtarive te tre. 'dhe per ormimin e !indjeve morale, eshte :nevojshem qendrimi aktiv : su!jektiveve ne process te edukimit. @etu eshte

ort e pranishme edhe komponenta emocionale, si nga ana e edukatorit,

ashtu edhe nga ana e su!jektit.

-#1ormimi * shprehive dhe * sjelljeve morale

42



'dhe realizimi : kesaj detre ka rendesi per ormimin e personalitetit moral

te njeriut. 3hprehite e ormuara sigurojne qe individi ne rethana te caktuara

te sillet ashtu sic duhet. 3hprehite sigurojne veprime te sakta edhe edukata

ne situatat e ndrshme jetesore ( psh. Ne amilje, ne shkolle, ne rruge, gjate

ushqimit, etj ). ndaj su!jektin ne procesin e edukimit duhet ushtruar qe ai

te !eje veprime morale dhe te punoje sistematikisht ne ormimin e shprehive

morale, sepse shprehite jane !aze e sjelljes se njeriut.

Nga keto shprehi te ormuara morale, varet shume raporti : njeriut ndaj

njerezve te tjere, pastaj raporti ndaj punes, ndaj detrimeve te tjera, si dhe

ndaj o!ligimeve dhe te drejtave te jetes se per!ashket.

ndaj eshte detre e prinderve, po edhe e shkolles qe ti zhvillojne

shprehite positive kurse e shprehite eventuale te keqija qe jane ormuar tek

individi, te ecitohen sa me shpejte qe te jete e mundur. Ne procesin e

ormimit te shprehive morale, eshte me rendesi te !ehen ushtrime

sistematike, si dhe te vehet ne kontrolle gjate krerjes se disa prej

shprehive, si psh. 3hprehite e punes, sjellja kulturore, hugjenike etj.

?#Edukimi * cilesive positive te vullnetit e te karakterit

'shte gjithashtu detre me rendesi e edukimit moral sepse njeriu ne shume

situate jetesore duhet te veproje te sillet me harmoni me qendrimet morale.3jelljet e ketilla, kerkojne nga individi ne procesin e edukimit duhet shvilluar

me kohe cilesite e vullnetit; vendosshmerine, iniciativen e gu#imit,

qendrueshmerine, kem!engultesine etj. *or ne te njejten kohe duhet ecituar

43



dhe tiparet negative tek su!jekti ne procesin e edukimit, si; pasigurine, te

qenit : cekte, pastaj mos parvaresimin e tij, papergjegjesine etj.

@uptohet se vullneti eshte : lidhur ngushte me karakterin dhe se nuk

thuhet pa arse se vullneti eshte !oshti ( !aza ) e karakterit. *ra edukimi :

vetedijes morale, pastaj emocionet dhe vullneti, : japin njeriut izonomine e

caktuar morale. egjithate, karakteri zhvillohet gjate gjithe jetes, kurse

edukimi moral ne dinstancen e undit ka per qellim te ormoj karakterin

pozitiv. @eshtu tek su!jekti ne proces te edukimit dhe zhvillimn me kohe

cilesite positive te karakterit, si; njeshmerine, drejtesine, dashurine ndaj te

vertetes, dashamiresine (te qenit : shoqerueshem), konsekuencen,

zellshmerine, vetedijshmerine, saktesine, thjeshtesine, kuksekuencen dhe

panvaresine.

.# 1ormimi dhe kultivimi * kuptimit /i idese0 per vlerat etike

'dhe zhvillimi : kuptimit per vlerat etnike, eshte gjithashtu nje prej detrave

te edukimit moral, ku njohja morale, perkatesishte arsimi moral na paraqitet

si rezultat : procesit te trishem te edukimi moral. 'dukimi moral, ne nje

mase te madhe varet prej sistemit te vlerave etike, gje qe eshte nje detre

mjate me rendesi per te gjithe aktoret shoqerore ( per shkollen, amiljen,

shoqerine), qe te krijojne asi situate educative, permes te te cilave te

zhvillojne tek emijet dhe te rinjet kuptimi ( idene) per vlerat etike.

Permbajtja e edukimit moral

44



Ne edukimin moral eshte e domosdoshme qe te jete nje program :

perm!ajtjeve morale, : cili permes punes edukative do te kultivohet ne

cilesine (apo tipare) te caktuara morale.

-edukimi ne rmen e humanizmit

-edukimi ne !ashkesi dhe per !ashkesine

-edukimi ne rmen e patriotizmit

-edukimi ne rmen e nderimit te njerezve te tjere

-pergaditja per jete amiljare dhe

-ormimi : maredhenies positive ndaj vlerave materiale dhe shpirtetore.

Ee gjitha keto perm!ajtje te edukimit moral, duhet snuar qe sa te

jete jeta e mundur te realizohen permes aktoreve te ndrshem edukativ

dhe shpirterore.

1aktoret e edukimit moral

Ne edukimin moral, luajne rol te rendesishem dhe aktoret e edukimit moral.

Nder aktoret me te rendesishem te edukimit moral jane ;

/. Njeriu dhe puna e tij- eshte aktore : rendesishem : edukimit moral.

Ne pikepamje te arritjes se edukimit moral, njeriu deri diku arrine per aq sa

eshte aktiviteti dhe puna etij, sepse nese njeriu eshte sa me aktiv ne

pikepamje morale, kurse pune e tij e teresishme eshte homonizuar me

rregullat dhe normat morale, atehere edhe edukimi moral do te jete me :

suksesshem. 7mth shume here se sa individi gjate angazhimit te tij ne pune

misherohet me norma e vlera morale.

45



J. <amilja- si aktore : edukimit moral eshte e pa zavendesueshme por

nga rendesia qe ka sepse nisja e ormimit te njeriut, perkatesisht edukata e

pare illon qe ne amilje. jo !en ndikim te uqishem ne zhvillimin e

komponenetes morale te emijes. @eshtu, atmosera e amiljes sta!ile, eshte

nje nga am!ientet me te pershtatshme per zhvillimin e tipareve morale si

dhe venja e !azes etike te personalitetit. Nga ana tjeter, amilja jo sta!ile si

dhe atmosera e jo avorshme net e, ku jane te pranishme konliktet e

shpeshta, pastaj sjelljet negative te prinderve etj., jane pengese shume e

madhe per zhvillimin dhe ormimin moral te te rrinjeve.

K. 'dukatoret- ushtrojne ndikim te uqishem ne ormimin e pikepamjeve

morale tek n#enesit. @eshtu, tiparet morale dhe atesia pedagogjike e

edukatorit, paraqesin nje aktore te rendesishem te edukimit te teresishem

moral. @eshtu me shem!ujt e gjalle dhe ne aktivitetet e perditshme morale,

edukatori ushtron ndikim te perhershem ne su!jeketet ne proces te

edukimit. *randaj ai se pari duhet te jete moralisht : arsimuar e te veproje

me sjelljet e ti pozitivisht ne jete.

. 3hkolla- edhe shkolla si aktor : edukimit moral, eshte :

pazavendesueshem per nga vlera qe ka. @eshtu jeta dhe puna ne shkolle, e

veqmas atmosera e kthjellet jetesore, jane !urime te uqishme te edukimit

te suksesshem moral. Nderkaq shkolla, me organizimin dhe ormat e punes

se saj ka ne program per tM: realizuar shume detrat te rendesishme te

edukimit moral. *ra vetem ne keto kushte mund te arrihen rezultate te mira

ne ushen e edukimit moral dhe te zhvillimit te personalitetit, duke ndikuar

tek ai nen kultivim te vlerave morale.

?. jetet e inormimit si ; shtpi, radio, televizioni etj. Luajn rol te

rendesishem ne edukimin moral te te rinjeve. @eto mjete, sot nuk jane

vetem mjete te inormimit por mjete edhe te ormimit moral te te rinjeve.

46



@eshtu se qare rendesie do te kene ato per edukimin moral te n#enesve

varet ne rradhe te pare prej cilesive dhe karakterit te vet perm!ajtjeve qe

prezentohen permes programeve te ketre mjeteve.

O. Aeprimtaria !otuese- gjithashtu eshte nje nder aktoret me te

rendesishem qe me se miri i nje vendi : vet ne shoqeri. Li!ri : motivon te

rinjet qe te mendojne per pro!leme morale, u ndihmon qe tM: kuptojne

shume qeshtje te jetes, duke e hormonizuar rrugen e tre jetesore me

kerkesat morale te kohes e te shoqerise perkatese.

>. :nstitucionet kulturore- keshtu teatrot, kinot, !i!liotekat, sallat e

le#imit, muzet, galerite etj me programet dhe me perm!ajtjet qe kane,

ndikojne uqishem ne ormimin moral te su!jektit ne proces te edukimit.

1. Ndermarjet punuese- ku organizimin e tre, ne punen, disiplinen, me

mardhenjet personale, me zhvillimin e pergjegjesise, me kujdesin per

anetaret e vet, duke u solidarizuar me ata qe kane nevoje, etj., ku e tere

kjo ndikon ne edukimin e moralshem te tre.

0. 6rganizatat shoqerore- qoshin ato per emij, apo per te rinjet, sportive

apo teknike- me programin dhe aktivitetin e tre, duke pershire nje numer

te madh te te rinjeve G ndikohet shume ne realizimin e detrave te edukimit

moral.

/2. Ndikimi : kohes se lire- : nenkupton veprimet e tjera te rrethit qe

ushtrojne ndikim tek te rinjet gjate kohes se lire. @eto veprime mund te jene

negative dhe positive. *randaj kohen e lire per te rinjet nuk duhet kushtuar

stihise, sepse te rinjte mund te ndodhe qe te marrin ndonje rruge tega!ueshme, por duhet te shrtezohet qe sa te jete e mundur per te ndikuar

pozitivisht tek ata, ku sjell jeten e tre do te jene ne vazhdimesi ne pajtim

me kerkesat e shoqerise.

47



Pranimet e edukimit moral

*ranimet e edukimit moral paraqesin kerkesa te pergjithshme per

organizimin e edukimit moral dhe realizimim e detrave te tij. to

( parimet ) jane nje rregullator te procesit edukativ, gje qe nga z!atimi :

drejte : tre, varet edhe suksesti : realizimit te detrave te edukimit moral.

Ne edukimin moral, zakonisht : hasim keto parime;

/. *ranimi : pershtatshmerise ( dhe : drejtimit ) te edukimit moral

J. *ranimi : aktivitetit te vetedijshem per vlerat etike

K. *ranimi : socializimit

. *ranimi : unitetit te veprimeve te edukimit moral

?. *ranimi : shem!ullit dhe : individualizmit te edukimit moral dhe

O. *ranimi : orientimit pozitiv dhe : respektimit te personalitetit te

n#enesit ne process te edukimitP

Ee gjitha keto pranime, po u organizuan mire e drejte, ndikojne ne

realizimin e eektshem te perm!ajtjeve qe kane te !ejne me edukimin moral

tek te rinjte.

&etoda e edukimit moral

etoda e edukimit moral, eshte nje rruge dhe menre e punes permes te

cilave e realizojne detrat e edukimit moral. @eto metoda luajne rol te

rendesishem ne zhvillimin e komponentes morale te n#enesve.

48



*er edukimin moral, jane te rendesishme ato metoda, qe kane te !ejne

me zhvillimin e raportit te drejte te ( individit ) ndaj punes, ndaj pasurise,

ndaj !ashkesise shoqerore, ndaj te tjereve dhe ndaj vetvetes. 7uke mare

per !aze nderlikueshmerine e detrave te edukimit moral, sot lasim me

shume per keto metoda te edukimit moral;

/. metoda e mesimit ( e stervitjes, e edukimit )

J. metoda e analizes se idealit dhe te shem!ullit etik

K. metoda e n#itjes dhe e ndihmes

. metoda e ushtrimeve dhe e shprehive

?. metoda e pengimit dhe e detrimit dhe

O. metoda e gares dhe e krahasimit.

ED83*&* ES4E4*3 , :igjerata =**

'dukimi estetik eshte nje komponente e punes edukative permes se ciles te

rinjet atesohen qe duke e vrejtur natren, pastaj duke e analizuar veprat

artistike dhe jeten ne pergjithesi, ata shijojne, kuptojne dhe e perjetojne te

!ukuren, e shprehin te !ukuren, po edhe me orcen e gatitshmerise qe kane

duhet te krijojne te !ukuren, duke e plotesuar dhe z!ukuruar keshtu si jeten

e vete, ashtu edhe ate te mesit ku jeton dhe punon.

Nderkac atesia per te jetuar, verejtur, perjetuar, vleresuar dhe krijuar

te !ukuren, eshte nje nder kualitetet speciike te njeriut. @jo cilesi e tij ka

!azen e vete estetike. @ete cilesei speciike te njeriut. E6LL3E6: e shprehime keto jale; Dnevojat per perjetimin dhe krijimin e te !ukeres, eshte e

pranishem tek cdo njeri+. @eshtu duke ndjere kenaqesine per te !ukuren dhe

per krijimin e saj njeriu e jeton nje jete !ujare, isnike. @eshtu !ukuria : !en

njerezit me !ujar, me isnik : zhvillon emocionet e tre, thellon kuptimin e

49



jetes dhe ndikon ne persosjen, si te individit ashtu edhe te !ashkesise

shoqerore. ndaj pa perjetime estetike, pa zhvillimin e kuptimin e perjetimin

dhe ndijimin (ndjenjen) e se !ukures, pastaj pa atesi krijuese per krijimin e

se !ukures nuk mund te mendohet zhvillimi : teresishem : personalitetit.

*er me teper, komponenta estetike nenekupton nje karakteristike te

rendesishme te personalitetit te njeriut dhe sa detrat e saj realizohen

permes edukimit estetik.

e gjithate, rendesia e edukimit estetik, ka rendesi te shume ishte.

e kete nenkuptohet ane te jetes psiqike te emijes (si; vetedije, kuptimi,

imagjinata, ndjenja dhe vullneti). e kete komponent te edukimit,

zgjerojme, jo vetem horizontin intelektual te gjeneratave te reja, duke :

kqur nelemi te reja te diturive njerezore, por me edukim estetik edhe

pasurojme jeten e tre emocionale.

=azat per te ndjere dhe perjetuar te !ukuren, gjenden ne o!jektet dhe

diturite natrore te jetes dhe ne veprat artistike. ' !ukura eshte shprehje

o!jektive otograio su!jective e krijimtarise o!jektive.

'dukimi estetik ndikon edhe ne pasurimin e jetes emocionale te te

rinjeve. @jo komponente ju oron mundesite qe ti shaqe dhe tM: zhvillojne

krirjet e tre per ndonje lemi te krijimtarise artistike. 3hume talente kane

lind, kane jetuar dhe kane vdekur, pa pasur mundesi tM: zhvillojne prirjet dhe

dispozitat e tre. 'dukimi estetik oron mundesi te konsiderueshme per te

njohur psiqiken e emijes dhe tiparet e tij permes krijimeve artistike.

Detyrat e edukimit estetik

50



'dhe detrat e edukimit estetik, dalin nga vete perm!ajtja e edukimit

estetik. @eto me poshte po : veqojme disa nga ato;

/. EMa edukosh te rijun ne pikepamje estetike, do te thote ne rend te

pare ta atesosh qe te jete ne gjendje tM: perjetoje vlerat estetike qe

gjenden gjithkund ne =ote, po edhe ne veprat artistike, te cilat natrisht

duhet tM: pranoje si te tilla me kusht qe te jene si !urimi : perjetimeve dhe :

dhe : ndijimeve perkatesisht. te tij.

J. Nuk eshte e mjatueshme qe ta atesojme dike qe ai nuk te ndijen,

te hetoi dhe ta vereje te !ukuren, por eshte e nevojshme qe tek : riu te

zhvillohet atesia e perjetimit per cilesine e se !ukures. *ra nuk mjaton

vetem te verejme te !ukuren, kur edhe ta perjetojm ate, dmth. Eek te rinjet

duhet zhvilluar me kohe atesine e perjetimit te se !ukures, me qellim per

tMu kenaqur me te duke shrtezuar ate.

K. 7etre tjeter e edukimit estetik, eshte edhe vleresimi : perjetimeve

estetike, d.m.th duhet te pranohet, vleresohen e interpretohen drejt vlerat e

veprave artistike.

. hvillimi : atesis se te rinjeve per shprehjen dhe krijimin e te

!ukures, te kuptimit per jeten e tij dhe per rrethin, ne menre qe te

perm!ushet e te pasurohet sa me shume me perm!ajtjen e se !ukures.

ndaj atesia per perjetimin e drejte te se !ukures dhe per tMu kenaqur

me vlerat e se !ukures, arrihet me arsimin estetik, perkatesisht duke

pervetesuar njohuri themelore nga ushat e edukimit estetik. 'shte i njohur

mendimi se; D nese deshiron te kenaqesh apo derehesh ne ate, duhesh te jesh patjeter artistikisht : arsimuar si njeri+.

51



Parimet e edukimit estetik

Nder parimet me rendesi te edukimit estetik : vecojme;

/. *arimi : vleres edukative te veprave artistike

J. *arimi : cilesive se veprave artistike

K. *arimi : konkretizmit

. *arimi : interesit dhe

?. *arimi : sistematizimit dhe : gradualitetit

/. Pranimi * vleres edukative te veprave artistitike-7etrat e

edukimit estetik,mund te realizohen vetem permes perm!ajtjeve dhemjeteve adekuate.@erkesat me te rendesishme jane qe keto

perm!ajtja dhe mjete te kene vlera te larta artistike,pra ato vlera

artistike te cilat jane te njemendeta dhe te verteta e kursesi ato vlera

te cilat kane perm!ajtje iluzore.7mth.ato te cilat kane perm!ajtje

educative ne radhe te pare.

J. Pranimi * cilesive * veprave artistike- *erm!ajtjet dhe mjetet e

edukimit estetik duhet te jene te tilla qe ne menre te drejte e te

shumellojshme te shprehin jeten reale, te orojne mundesi per

zhvillimin e isnikerise (!ujqesise) se perjetimeve, qe ato perjetime te

jene te moralshme qe ti kontri!ojne realizimit te qellimit te edukates.

*randaj vetem veprat e ketilla qe kane perm!ajtje dhe vlere

edukative, mund te konsiderohen si ne jete te edukimit estetik.

K. Pranimi * arritshmerise- shprehe kerkesen, qe perm!ajtjet dhe

mjetet e edukimit estetik duhet te jene te arrithshme me uqite dhe

atesite e su!jektit apo individit.

. Pranimi * interesit- shprehe kerkesen, ku detrat e edukimit estetik

mund te realizohen vetem duke zhvilluar interesin e individit. *randaj

52



gjate edukimit estetik, duhet zhguar interesin e te rinjeve per tu marre

me vullnet me keto usha.

?. Pranimi * konkretizmit dhe * gradualitetit- nenkupton te kuptuarit

dhe te perjetuarit e !azave estetike duke : perceptuar vlerat estetike

ne natre, ne arte dhe ne pergjithesi ne jete.

O. Pranimi * sistematizimit dhe * pradualitetit- 'dukimi estetik mund

te realizohet me sukses, vetem nese e tere puna edukativo arsimore

zhvillohet ne menre graduale, qe : pergjigjet shkallishmerise se

zhvillimit te individit, duke udhehequr ne menre sistematike.

@urimet dhe mjetet e edukimit estetik

=urimet e edukimit estetik jane; natra, mesi shoqeror dhe veprat artistike

(otograimet, muzika, letersia, teatri, ilmi etj.) keshtu nga kjo !egati e

ketre !urimeve dhe mjeteve, !ehet zgjedhja e atre, te cilat per nga

vellimi dhe menra, me se shumti : pergjigjen individeve te moshave te

ndrshme dhe te cilat tek ata (tek individet) me se shumti lene ndikim dhe

zhvillojne atesine e perjeteimeve te tre. 3i mjete te edukimit izik jane ;

veorat e mira letrare, muzika, arti igurativ, ilmi etj.

Edukimi punues

<ormimi : personaliteti te njeriut ne njeri te njerezishem nenekupton qe ai te

kete edhe nje kulture te punes, gje qe edukimi punues konsiderohet dhe

eshte nje nder komponentet thel!esore te krijimit te njeriut.

'dukimi punues si nocion e nenkupton cdo veprimtari praktike te te

rinjeve dhe te te riturve qe eshte ne unksion te edukimit dhe te arsimtarit.

53



@uptohet edukimi punues organizohet dhe krhet ne shkolle, ne

amilje, ne puntori te ndrshme dhe ne pergjithesi ne jete.

3iq mesojme nga historia se puna krijoji vetem njeriun dhe se ajo

eshte kusht themelor : egzistimit dhe : zhvillimit te njeriut dhe te shoqerise.

Ne procesin e punes njeriu : zhvilloj duart dhe trurin, pastaj te olurit

dhe mendimin, atesite dhe se ne kete proces te punes njeriu gjate histories

: edukoi dhe : pergaditi gjeneratat per jeten e punes ne shoqeri.

e zhvillimin e shoqerise erdhi deri tek ndarja e punes ne ate izike

dhe ne ate mendore. *una izike konsiderohej dikur me pak e vleshme dhe

keshtu edukimi : punes po thuaj e hum!i vleren qe kishte dhe ne vend te tij,ne planet e para u vu edukimi intelektual.

@eshtu, pedagoget e epokes se humanizmit theksuan nevojen dhe

rendesine qe ka edukimi punues (si E, or, E.@ampanella, Iusoi *estaltoci

etj.

'dhe social- utpistet e vonshem e theksuan rendesine e edukimit

punues, nderta posaqerisht duhet ta permendim Io!er 6veni.

'dhe mendimet pedagogjike !ashkekohore sot : japin mundesite e

konsiderueshme te edukimit punes, te cilit kontri!oi nje gje te uqishme te

vetijimit te ndasive ne mes te punes izike dhe mendore.

*ra kuptimi : edukimit punues qendron ne edukimin e maredhenjeve

ndaj punes dhe per punen, ne ormimin e kultures se punes, ne atesimin e

te rinjeve per ti krjer me sukses drtrat e punes, pastaj per te shrtezuarme sukses mjetet dhe kohen e punes, per ta m!ajtur dhe avansuar

disiplinen per pune, pastaj per te zhvilluar kem!engulesine, per tM: krer me

suksese veprimtarite e ndrshme- d.m.th. qe me kohe te rinjeve tu

ormohet nje sstem : tere : shkathtesive dhe : shprehive per pune.

54



Detyrat e edukimit punues

'dukimi punues ka keto detra;

/. d. edukative

J. detrat arsimore

K. detra rekrative dhe

. inormimi dhe orientimi proessional

/. Detyra e edukative- 3hume pedagoge ne te kaluaren e theksuan

rendesine edukative te punes. @eshtu Iosso theksoi se D puna ndikon

uqishem ne ormimin e personalitetit te lire+. 'dhe pestaloci

gjithashtu e theksoi vleren edukative te punes sepse De meson njeriunqe te jete : perpikte (: sakte) perkatesisht te jete : vetedijshem, :

ndergjegjshem D. *astaj akarenko ne edukimin punes e she mjetin

me te rendesishem per risocializimin e personalitetit, sepse ne

sistemin e tij edukativ puna ishte per te nje mjet themelor per

edukimit e te miturve.

'dhe shkenca e pedagogjise !ashkekohore e ve ne pah rolin e punes ne

procesin e ormimit te personalitetit te te rinjeve. @eshtu edukimi punuesoron mundesi te shumta te ndikimit edukativ, si ; zhvillimin e qendrimit

pozitiv te te rinjeve ndaj punes, e veqanerisht ndermarja e qendrimit te

drejte ndaj punes izike dhe intelektuale, pastaj zhvillimi dhe !egatimi :

55



jetes emocionale, si dhe ormimi : veqorive positive te vullnetit dhe te

karakterit.

J. Detyra arsimore, ka te !eje me pervetesimin e sistemit te njohurive

nga usha e shkencave teknike, prodhuese dhe e shkencave te

njohurive nga usha e shkencave teknike, prodhuese dhe e shkencave

ekonomike. *erveq kesaj, detrat arsimore kane te !ejne edhe me

ormimin e shprehive dhe shkathtesive te caktuara (psh. *erdorimi :

mjeteve themelore : mekanizmave dhe : instrumenteve te

ndrshme ), si dhe zhvillimin e atesive te caktuara, si ; te verejturit,

pastaj vizatime teknike etj.

K. Detyra rekretive, nenkupton lidhshmerine e edukimit punues dhe

kohen e lire. @eshtu duke mare me aktivitete te ndrshme teknike :

kontri!uohen shrtezimit te eektshem te kohes se lire, si dhe

zhvillimit te me tejshem te atesive dhe shkathtesive ne kete ushe.

. *nformimi dhe orientimi profesional, 'shte nje nder detrat e

edukimit punues- teknik dhe realizohen ne shkolle me karaktere te

arsimit te pergjithshem. @eshtu ne aktivitete te ndrshme punuese, te

rinjet me se miri kane mundesi te njohin veteveten, pastaj mundesite

dhe prirjet e tre psikoizike gje ne qe keto njohuri pastaj me vone u

ndihmojne ne zgjedhjen e drejte te proesionit.

Documents

PEDAGOGJI SARANA