p o l i t i k a k r i m i n a l e - f i n a l

8/15/2019 p o l i t i k a k r i m i n a l e - f i n a l

1/35

P O L I T I K A K R I M I N A L E

Politika kriminale përfshin politikën e luftimit të kriminalitetit dhe me të kuptojmë

organimin e plani!kuar të akti"itete"e të ndr#shme të sho$ërisë të drejtuaradrejt luftimit të kriminalitetit% Andaj në tersi politika kriminale kuptohet si sistem imasa"e pre"enti"e dhe represi"e më të &ilat m'rohet sho$ëria nga krimi dukepasur paras#sh edhe respektimin dhe m'rojtjen e të drejta"e të njeriut%Kon&eptimi i ngushte (reagim represi") denimi penal*% Kon&eptimi i gjere *perfshinedhe parandalimin dhe "eprimtarine e institu&ione"e shteterore*%(Politika kriminale eshte teresi e masa"e te karakterit penal dhe jo penal $es#nojne te parandalojne kriminalitetin si dukuri indi"iduale e kolekti"e ne nje "enddhe kohe te &aktuar*

1. OBJEKTI I POLITIKËS KRIMINALE

+illimisht o'jekt ka $ene denimi dhe masat represi"e ndaj autorit% AktualishtPolitika Kriminale eshte e orjentuar ne masat e parandalimit te kriminalitetit%+aktoret $e ndikojne ne politiken kriminale jane,

• Faktoret kulturore

• Faktoret demografike

• Faktoret ekonomike

• Faktoret politike

• Faktoret e sigurise

• Kriminaliteti

• Krimi nderkombetar

• Orjentimet e Politikes kriminale nderkombetare

• Opinioni publik

-uksesi i politikes kriminale "aret nga,• parimet mbi te cilat funksionon

• niveli i legjislacionit penal dhe zbatimi i tij

• sistemi i masave penale per luftimin e krimit

• standartet dhe eficenca e institucioneve

•

masat e parandalimit te pergjithshem e vecante• sistemi i ekzekutimit te vendimeve penale dhe institucionet e riedukimit

RENDESIA E POLITIKES KRIMINALERendesia e kesaj disipline eshte per objektin qe studjon dhe per instrumentat qe perdor. Snimi eshte qe

te mbahet rregulli shoqeror! te mbrohet shoqeria! persosja e funksioneve te denimit!frikesimi kolektiv!

individual! ndalimi i veprimtarise! risocializimi i autorit! kombinimi i masave penale me ato sociale.

Faqe " prej #$


2/35

POLITIKA KRIMINALE DHE E DREJTA PENALE .anë disiplina shumë të ndërlidhura% Politika kriminale është pasuruar gjatëhistorisë "etëm me 'urimet e së drejtës penale dhe të 'aës së sajë nëlegjisla&ionin penal% E drejta penale në kushtet e sotshme ka rëndësi të madhe

politike/ sepse në të drejtën penale është e theksuar forma juridike e politikëskriminal të 0do "endi% E drejta penale është e domosdoshme për luftimin ekriminalitetit% Me të drejtën penale janë për&aktuar "eprat penale dhe dënimet emasat e tjera $ë ndërmerren ndaj kr#es"e të t#re duke u lidhur me parimin enjohur të ligjshmërisë 1 Nullum &rimen sine lege dhe nullum poena sine lege2 s3kakrim pa ligj/ s3ka dënim pa ligj4% Në fund politika kriminale formohet dhe h"illohetnë 'aë të $ëndrime"e të së drejtës penale dhe ndihmon të drejtën penale përpërshtatjen e sajë me jetën praktike%

POLITIKA KRIMINALE DHE KRIMINOLOGJIA

Politika kriminale është e lidhur ngushtë me kriminologjinë% Politika e mëhershmemë shumë m'ështetej në politikën represi"e ndërsa sot më shumë në masatpre"enti"e% Andaj për këtë $ëllim politika kriminale shfr#tëon reultatet ekërkime"e kriminologjike% Kriminaliteti nuk mund të luftohet pa i ditur shka$et dhekushtet e para$itjes së tij dhe këto të dhëna politikës kriminale ja ofronkriminologjia e sidomos etiologjia kriminale% Pra mund të thuhet se kriminologjiashër'en si 'aë shken&ore2historike për politikën e luftës kundër kriminalitetit%

POLITIKA KRIMINALE DHE PENALOGJIA

5uke pas paras#sh se penologjia merret me studimin e ekekutimit të sanksione"epenale dhe me pro&esin e riso&ialiimit të persona"e të dënuar andaj asaj ine"ojitet dhe i përshtatet 'otëkuptimi politiko2kriminal m'i o'ligimet e sho$ërisë$ë ta riedukoje personin e dënuar dhe ta kthej si të përshtatshëm për sho$ërinë%

POLITIKA KRIMINALE DHE E DREJTA E PROCEDURËS PENALE

E drejta e pro&edurës penale se pjesë e sistemit juridik e ka për det#rë ta rregullojë

pro&edurën penale e &ila shër'en për të gjidhur 0ështjet penale% Ligji pro&eduralështë o'jekt i për'ashkët i studimit i politikës kriminale dhe i shken&ës sëpro&edurës penale%

POLITIKA KRIMINALE DHE KRIMINALISTIKA

Faqe % prej #$


3/35

-hken&a e kriminalistikës lidhet drejtpërdrejt me politikën kriminale% Kriminalistikaka rëndësi sepse ajo merret me 'ulimin e "epra"e penale dhe kr#es"e te t#reduke përdorur metoda dhe mjete të ndr#shme taktike/ metodike dhe teknike andajsi e tillë ka rëndësi të madhe për politikën kriminale%

POLITIKA KRIMINALE DHE POLITIKA SOCIALE

Luftimi i kriminalitetit si funksion themelor i politikës kriminale sendërtohet edhenë lëmin e akti"itete"e të politikës so&iale% Politika kriminale tregon interesim përgjidhjen e pro'leme"e të m'rojtjes so&iale në lëmin e politikës so&iale% Politikaso&iale $ë e përpunon një shtet ka efekt të drejtpërdrejtë në politikën kriminale%

2. BAZAT JURIDIKE TE POLITIKES KRIMINALE DHE SISTEMI IDREJTESISE PENALE

BAZAT JURIDIKEa% Kushtetuta e R%-h$iperise 2 rregullon institu&ionet kushtetuse/ te drejtat

dhe lirite themelore/ parimet kr#esore etj'% K!" #e$a% dhe ligje te tjera 2 'en inkriminimin e sjellje"e/ 'en

dekriminaliimin/ ligjet e reja te "e&anta%&% K!" " #&'e!u&es #e$a%e 2 'en regullimin e inst%ndjekjes penale/

drejtesise/%pro&edurat e punes/ ekekutimi i "endime"e penale/ pro&eduratper grupe sho$erore te "e&anta

d% L"()et e *e'a$ta + Per organiimin e pushtetit gj#$esor/per prokurorine e

repu'likes/per poli&ine gj#$esore/ ministrine e drejtesise/keshillin e larte tedrejtesise/ gj#katen e krime"e te renda/ per a"okatine/ Per perm'arimingj#$esor/ Per ekekutimin e "endime"e penale/ per te drejtat dhe trajtimin ete denuar"e%

e% A,tet $!e&,-eta&e + Kon"enta E"ropiane per te drejtat e njeriut/kunderterrorimit/ kunder krimit te organiuar/kunder tra!kut te $enje"e njerore/kunder pastrimit te parase/ kunder droga"e e lende"e psikotrope/ kunderkorupsionit%

SISTEMI I DREJTESISE PENALE DHE ORGANE/E TE TJERA LIGJZBATUSE

-istemi i 'atimit te Politikes kriminale 'ehet nga,a% organet e pushtetit gj#$esor'% organe te pushtetit ekekuti"

-istemi gj#$esor per'ehet nga,a% 6j#kata e larte'% 6j#kata e Apelit 7 6j#kata e krime"e te renda

Faqe # prej #$


4/35

&% 6j#kata e shk%pare 7 6j#kata administrati"e

GJ0KATAT 2 Kompeten&at e &do ni"eli te gj#kates jane,• +unksionimi administrati"• 5henja e drejtesise

• 5isa alternati"e permiresimi• Thjeshtimi i pro&edura"e penale• 8lja e &eshtje"e per gj#kim• -hfr#teimi i 'urime"e te sher'imit pri"at• -htimi i transparen&es• M'eshtetja !nan&iare• Perfor&imi i standarte"e profesionale• Perfor&imi i &ilesi"e te personalitetit

PROKURORIA + Eshte institu&ion i ndjekjes penale/ perfa$eson akuen dhe nukeshte pjese e sistemit gj#$esor% Eshte e org% prane sistemit gj#$esor

• kr#en hetime/ kontrollon ato• m'ron interesat e shtetit/ sho$erise• 'aton masat e sigurise• "endos !llimin ose jo te pro&edimit penal• ekekuton "endimet penale te gj#kates

POLICIA + Eshte institu&ion i administrates shteterore/ me mision te ruaje rendin esigurine pu'like/ 'atoje ligjet dhe hetoje krimin%

• te jape ndihmen $#tetare"e• sher'imet parandaluse•

'ashkepunimi me komunitetin• 'ulimi i krime"e 1funksionet e poli&ies gj#$esore4• ekekutimi i "endime"e penale e tj%

-istemi i ekekutimit te "endime"e,

• 9endet e para'urgimit per te arestuarit e ndaluarit• :urgjet per te denuarit me 'urgim• Programet e riedukimit

-her'imi i a"okatise m'ron te drejtat/ interesat e indi"idit si dhe 'ashkepunon megj#katen-her'imi i perm'arimit nuk eshte pjese e gj#$esorit dhe ekekuton "endimet

penale/ titujt/ denimet me gjo'e dhe ato plotesuse%

. ZH/ILLIMI HISTORIK I POLITIKES KRIMINALE

;%< POLITIKA KRIMINALE NE -=O>ERINE E LA-=TE;%? POLITIKA KRIMINALE NE ME-.ETE

Faqe & prej #$


5/35

;%; POLITIKA KRIMINALE NE KO=EN E RE;%@ POLITIKA KRIMINALE NE -=O>ERINE :A-=KEKO=ORE

.1 POLITIKA KRIMINALE NË SHOËRINË E LASHTË

Reagimet ndaj sjellje"e të rreikshme sho$ërore të kësaj periudhe kishin për $ëllimtë m'anin unitetin e sho$ërisë dhe ti shpëtonin indi"idët nga rreiku i kët#re"eprime"e% 5he këto reagime ishin të ashpra dhe të "rahda si p%sh rastet $ëgj#koheshin sipas* gj#$it h#nor* ku nëse d#shohej se një person kishte kr#er "epërtë rreikshme thirreshin fu$i m'inat#rore të &ilat do të duhej të tregonin të"ërtetën lidhur me d#shimin/ me këtë rast i shkaktoheshin edhe lëndime tëd#shuar"e/ më "onë kjo u ë"endësua me shpagimin apo me kompoi&ionin ku

reagimi pri"at ishte masë $ë aplikohej dhe do të këna$te të dëmtuarin andaj'ëheshin pajtime në mes të palë"e duke paguar sasi të &aktuar të sende"e/mallra"e dhe të tjera si kundër"lerë për krimin e kr#er%

REA6IMI N5A. KRIMINALITETIT N -=O>RIT KLA-OREMe ndërrimin e sho$ëri"e 'ëhen edhe ndërrime të reagime"e të sajë ndaj kr#es"etë sjellje"e të rreikshme për sho$ërinë% Në këtë pro&es for&ohet edhe roli dhepoita e personalitetit andaj edhe shprehet më shumë kujdes për jetën dhesigurinë indi"iduale% Në këta kushte "eprat e rënda më së pari godasin indi"idin si0 janë "rasjet dhe më pastaj me para$itjen e pronës edhe "eprat kundër pasurisë%

Krahas kësaj ndr#shohet dhe ngrihet edhe sistemi ndëshkimor sipas të &ilit dënimiduhet të shpreh shkallën e përgjegjësisë penale% Kon&epti kr#esor i kësaj periudhe$ëndron në moton lufta kundër kriminalitetit% 6jatë shek% Të B9III para$itet "ala epare kur sulmohen gj#$et dhe ndëshkimet në përgjithësi për shkak të "rahdësisë/pastaj "ala e d#të përmes shkollës poiti"iste dhe "ala e tretë në !llim të shek% tëBB%

MEN5IMI POLITIK2 KRIMINAL N -=O>RIN E 9.ETRMendimet m'i kriminalitetin dhe politikën kriminale në kohën e "jetër para$iten

kr#esisht përmes "epra"e të !loofë"e si psh% Platoni dhe Aristoteli% PLATONI 2i &ilitë gjithë kriminelët i ndan në d# grupe në ata $ë mund të riedukohen dhe në ata$ë nuk mund të riedukohen/ duke "ahduar se ata $ë nuk mund të riedukohen ju'ëjnë 'allë dënime"e dhe janë të pa përmirësueshëm dhe si të tillë duhet tëeliminohen nga sho$ëria dhe ata $ë mund të riedukohen përmes dënime"e ngasho$ëria% -ipas tij dënimet duhet të 'aohen në ligj dhe të godasin "etëm kr#esit e"eprës e jo edhe anëtarët e tjerë të familjes%

Faqe $ prej #$


6/35

ARI-TOTELI2është më i njohur për nga idetë ra&ionale dhe përparimtare si psh%Ideja e 'araisë së $#tetarë"e para ligjit duke thënë se poita/ pasuria dhe "arfërianuk do të duhej të ndikonin në dënim ndaj personit i &ili është kr#es i sjelljes sërreikshme%

;%< Politika kriminale ne sho$erine e lashteNe sho$erine primiti"e

• njerit jetonin se 'ashku/ m'roheshin se 'ashku• reagimi me de'im/ hakmarje/ shper'lim/ pajtim

Ne sho$erine sklla"opronare

• inkriminimi i "eprime"e/ sjellje"e• ngritja e sistemit te gj#kimit e denimit• dhenja e denime"e te ashpra• 1ligjet e =amura'it/ ato Manu ne Indi/ 5ragonit ne 6re$i/


7/35

;%? Politika kriminale ne mesjete 2 shek%BII2B9II eshte periudha e feudalimit dhe

• ndertoi ligje per m'rojtjen e pushtetit e interesa"e• ngriti institu&ionet $e do 'atonin ligjet• denime te ashpra 1s# per s#/ dhem' per dhem'4•

ndikimi i fu$ishem i kishes• inkuii&ioni kishterimit

. POLITIKA KRIMINALE NË KOHËN E RE

Prej shek% B9I deri në shek% BIB është faa e kapitalimit e me të edhe ejtaria/kapitali tregtar/ 'ulime të reja etj% Andaj ndr#shojnë edhe mendimet e politikëskriminale ku më së shumti në këtë kohë dallohen disa !loo! si ajo -KOLA-TIKE%OL5ECCOP i &ili ishte kundër miori"e dhe ar'itraritetit të dënime"e duke kërkuarnga gj#katësit $ë të jenë profesional në punën e t#re dhe të i njohim mirë

pro'lemet e së drejtës penale% Pastaj :EKONI i &ili i 'ëri kritika sistemit tëatëhershëm ligje"e penale si dhe kërkesën për punë të dhunshme ndaj kriminelë"eetj% Pastaj nga $ëndrimet e RACIONALIDMIT si =O:-I/ LOK8/ -PINODA dhe LA.:NICI/$ë trajtojnë kr#esisht me 0ështjet e përgjegjësisë dhe dënimit% MONTE-KIEmendimet "eta politike kriminale i ka shprehur në "eprën e tij ( +r#ma e ligje"e* kuligjet trajtohen si prodhim i mendjes së njeriut dhe $ë janë krijuar në kushte të&aktuara sho$ërore% Pastaj fran&ei R8-O i &ili shpreh mendimet e tij lidhur mendëshkimet në "eprat e tij%

Mendimtar tjetër është edhe VOLTERI i &ili ka dhënë një meritë të madhe në

h"illimin e ide"e përparimtare të politikës kriminale të &ilat kanë ndikuar nëreformën e ndëshkime"e nga fundi i shek% B9III% Autori më i rëndësishëm ështëBEKARIU i &ili në shkrimet e tij kërkon nga gj#katësit $ë të ju përm'ahen ligjit merastin e &aktimit të dënime"e dhe njiherit kërkon nga juridikatura $ë të respektojëparimin e ligjshmërisë% Ai ishte kundër dënimit me "dekje% Këto mendime kanëkrijuar kushtet për para$itjen e më"onshme të shkollës klasike të së drejtëspenale% Në 6jermani dallohen përfa$ësuesit e !loo!së klasike si KANTI i &ili ishteithtar i teorisë a'solute të dënimit e &ila e ars#eton dënimin me "et aktin ekr#erjes së "eprës penale sepse nëse dikush e 'ën një "epër penale atëherë

ekiston edhe e drejta morale $ë ai të dënohet në përpjesëtim me "eprën e tijkriminale% Andaj dënimi duhet të jetë e drejtë a'solute% 5allohet HEGELI me të &ilinështë arrit kulmi i h"illimit të mendime"e !loo!ke të "ite"e tridhjetë të shek% tëkaluar% 5allohet FOJERBAHU i &ili ka përpunuar shumë ide përparimtare tem'ështetura në arritjet shken&ore të kohës së tij/ të &ilat më "onë kanë h#rë 'aëe së drejtës penale/ andaj ai edhe njihet si ( 'a'a i shken&ës moderne të së drejtës

Faqe ( prej #$


8/35

penale*% Ai e shihte krimin si shkelje të ligjit dhe si rrjedhojë dënimin si parandalimtë përgjithshëm%Në këtë kohë shek% B9III !lloj të aplikohej edhe dënimi më he$jen e lirisë apo'urgimi si reultat i ide"e përparimtare dhe $ë ishin kundër dënime"e 'ar'are tësë kaluarës si tortura"e/ dënime"e të shtriga"e/ etj% Mirëpo përkundër kësaj në

shumë "ende sjelljet ndaj të 'urgosur"e nuk kishin ndr#shuar pra përdorej dhuna /tortura dhe në anën tjetër në 'urgje kishte korrupsion të madh $ë i 'ënte të pasur#rtarët e 'urgje"e% Andaj kjo gjendje kërkonte reforma të mëdha%

-=KOLLA KLA-IKEKjo shkollë niset nga ideja se "epra penale është shkelje e e rendit jetik tëpër&aktuar nga oti dhe të &ilin rend duhet të ri"endoset me ndihmën e së drejtëstë &ilin funksion e kr#en ndëshkimi% Ndëshkimi duhet të jetë i për&aktuar dhe iku!uar me ligj dhe "etëm si i tillë është i drejtë % Po ashtu edhe "epra penaleduhet të marr forme juridike% No&ionet rend juridik e drejta so&iale etj% m'ështetën

në 'otëkuptimin jetik te fu$isë kolekti"e si 'aë e h"illimit të së drejtës% Andaj nëpajtim me këtë $#tetarët mund të dënohen "etëm për atë "epër $ë ka $enë eparaparë dhe sanksionuar me ligj% Këtu $ëndron edhe prin&ipi i njohur i kësajshkolle2nullum &rimen/ nulla poena sine lege% Në përgjithësi mendimet e kësajshkolle m'ështetën në "ullnetin e lirë të njeriut $ë udhëhe$ me sjelljet e tij/ nëpërgjegjësin morale të kr#esit të "eprës penale/ dhe $ë kërkojnë $ë dënimi të jetënë propor&ion me "eprën penale dhe i rregulluar me norma juridike% K# dënim tëketë funksion frikësues dhe të represionit në drejtim të përgjithshëm tëpre"enti"ës%

-=KOLLA NEOKLA-IKE

Ne "ahdim te kesaj shkolle nga gj#sma e shek% te kaluar para$itet shkollaneoklasike e së drejtës penale si shprehje e marrëdhënie"e 'orgjee% Kjo shkollë'aohet më shumë në mendimin logjik dogmatik dhe formal e përfa$ësuar nga+ojer'ah% Me këtë shollë lind ideja e indi"idualimit të dënimit dhe para$itja einteresit për përmirësimin e delikuente"e dhe riso&ialiimin e t#re andaj me këtëshkollë edhe janë 'ërë hapa të mëdhenj në sferën e së drejtës penale dhe tëpolitikës kriminale% -i pasojë janë 'ërë reforma të mëdha në legjisla&ionet penaleku është ndikuar edhe te kodi i Napoleonit% Pastaj dënimi më i lehtë në 'aë tërrethana"e lehtësuese etj% Këto tenden&a për reformimin e së drejtës penale kanë"ahduar edhe pas luftës së d#të 'otërore%

-=KOLLA -OCIOLO6.IKE 5=E -=KOLLA E M:RO.T.E- - RE -=O>RORE

Faqe ) prej #$


9/35

Në gj#smën e d#të të shek% të kaluar para$itet edhe një pikëpamje e re lidhur metë drejtën penale e njohur si shkolla poiti"iste% Kjo shkollë e shikon krimin me s#tëe shken&a"e nat#rore% Kjo shkollë e kundërshton mendimin e përgjegjësisë morale/pastaj të "ullnetit të lirë në të &ilat m'ështetej e drejta penale klasike duke thënëse delikuentet 'ëjnë "epra penale nën ndikimin e gjendjes së t#re të 'rendshme

dhe të (sëmundje"e* në sho$ëri andaj edhe janë ku!uar edhe mundësit për të'ërë gjidhjen ne mes të së drejtës dhe jo të drejtës% Këta niseshin nga &ilësitë epersonalitetit të kr#esit të "eprës penale duke 'ërë një hap të madh drejthumanimit të së drejtës penale% Pra dënimi duhej rregulluar sipas "eti"eindi"iduale të kr#esit e jo sipas "eprës penale dhe për sho$ërinë nuk janë tërreikshme sjelljet e kaluara por ato të ardhme% -i pika kr#esore të kësaj shkolle janë mendimet poiti"iste $ë kriminaliteti të luftohet në d# fronte , kundërindi"idë"e dhe kundër shka$e"e so&iale të "eprës penale% Pra kjo shkollë nisej ngafakti se kriminalitetit nuk mund të luftohet sipas kon&eptit të represionit por duke unisur nga poita e aksionit të gjerë antikriminal% -hkolla so&iologjike ka ini&iuar ide

të reja të luftimit të krimit duke e kom'inuar me mjetet sho$ërore dhe mjetet juridike% 5ënimi nuk mund të jetë i "etmi mjet i kësaj lufte por edhe masa të tjerasi masa sho$ërore duke kërkuar reforma përkatëse ekonomike sho$ërore%Perfa$esuesit me te njohur te shkolles so&iologjike ishin PRI-I i &ili së 'ashku memendimtar tjerë dolën me mendimin e ri të rreikut sho$ëror në m'rojtje ngagjendja e rreikshme e kr#es"e te "epra"e penale% Andaj ndaj kr#es"e re&idi"ist/anormal dhe kriminale me shprehi duhet marr masa të posa0me duke i ioluarnga sho$ëria dhe duke i "endosur nën regjim të ashpër dhe për këtë $ëllim tëkrijohen ente te ndr#shme% Për"e0 kësaj të "eprohet edhe në drejtim të

përmirësimit të kushte"e te jetës duke ndërtuar 'anesa / pastaj lufta so&iale dheduke marr masë pre"enti"e ndaj persona"e të sëmur% Pra këta mendimtar ishin përeliminimin e kriminelë"e nga sho$ëria dhe jo për përmirësimin e t#re% AndajANCELI dhe mendimtar tjerë nisen të themelojne nje mendim te ri te politikëskriminale në kohën kur !llon të perëndoj kapitalimi klasik dhe rritet ndikimi ifor&ës punëtore% M'i 'aën e kësaj h"illohet edhe L9ID.A E M:RO.T.E- -=O>RORE $ë kaushtruar ndikim të madh edhe në praktikën e sotme juridike të 'otës kriminale% Nëmes të d# luftëra"e ajo hum' "lerën doktrinare por edhe më tutje m'esin disa

parime të së kaluarës së "jetër si dënimi retri'uti"/ përgjegjësit morale dheligjshmëritë% Nën ndikimin e këtij mendimi para$iten masa të reja të sigurisë esidomos në legjisla&ionet e E"ropës dhe Amerikës latine% Mirëpo m'i 'aën e kësajreforme ngrihet një lë"ije reformiste e &ila "uan nga një sistematiim ipamjaftueshëm% K# h"illim nis me mendimet e prof% 6RAMATIKE- mendimet e të&ilit u a!rmuan edhe në planin ndërkom'ëtar por të &ilat hasën edhe në kritika për

Faqe * prej #$


10/35

shkak të ide"e si duhet anuluar të drejtën penale dhe të dënime"e% K# kon&eptinsiston në riso&ialiimin e kr#es"e të "eprës penale për hapjen e humanimit në tëdrejtën penale/ m'i kujdesin ndaj delikuente"e dhe për hulumtimin e personalitetitgjatë trajtimit të t#re% Në fund h"illimi i ide"e të reja të m'rojtjes sho$ërore !tonfr#mëim të "e0antë edhe në parimet e deklaratës së përgjithshme për të drejtat

e njeriut në kuadër të OK:2së% M'rojtja e re sho$ërore nuk e ku!on politikënkriminale për trajtim dhe riso&ialiim të &ilat janë "etëm një pjesë e aksionit tëpërgjithshëm të luftës kundër kriminalitetit%

. P%"t",a ,&"-"$a%e $e ,he$ e &e 2 periudha nga shek% B9II deri ne BIB njihetsi faa e pare e kapitalimit ku kane ndikim idete e re"ulu&ionit fran&e


11/35

.4 POLITIKA KRIMINALE NË SHOËRIT BASHKËKOHORE

Lufta kundër kriminalitetit organiohet m'i 'aa shken&ore sepse kjo është dukurinegati"e e sho$ërisë dhe e &ila kërkon një trajtim shken&or për ta kuptuar drejt%Krahas kësaj të 'ëhet edhe organiimi i drejt i luftës kundër kriminalitetit duke um'ështetur në reultatet e arritura nga hulumtimet shken&ore% Kështu $ë shken&ate kriminologjisë dhe penologjisë duhet të 'ëjnë organiimin e tërësishëm të luftëskundër kriminalitetit% 5et#rë e "e0antë e politikës kriminale është $ë ajo të nisetnga orientimi i politikës dhe !loo!së së sho$ërisë së &aktuar dhe të reultate"enga shken&at praktike si dhe mundësi"e tjera të asaj sho$ërie me $ëllim tëorganiimit të luftës kundër kriminalitetit pra funksionimin e sistemit pre"enti" dherepresi"% Kjo politikë kriminale duhet të përfshijë përmirësimin e shumë aspekte"ete jetës so&iale / sigurimin so&ial m'rojtjen dhe kujdesin për familjen / fëmijët dherininë/ personat e moshuar etj% Në kuadër të parandalimit të krimit duhet tëpunohet $ë të "ogëlohet numri i papunësisë /shënimi i pika"e ku mund të kr#het

krimi/kontrollimi në doganë/ ndërtimi i o'jekte"e kulturore dhe sporti"e ku mund takalojnë kohën të rinjtë/ 'ashkëpunimi akti" i organiata"e të ndr#shme shtetëroreetj% Në fund 0do shtet duhet të ketë paras#sh edhe m'rojtjen e te drejta"e dheliri"e të njeriut dhe në për&aktimin e luftimit të kriminalitetit në shkallëndërkom'ëtare rëndësi kanë aktet juridike te asam'lesë së përgjithshme të OK:2së/ dhe kon"enta tjera 1(Për parandalimin dhe luftën kundër gjeno&idit*4 Kundërmarrjes së pengje"e* ( Kundër torturës dhe trajtime"e tjera 0njerëore* pastajedhe tri'unali i =agës%.4 P%"t",a ,&"-"$a%e $e sh5e&"$e ash,e,h&e2 P%kriminale eshte pjese e politikes shteterore2 Orjentimi i saj parandalimi i kriminalitetit2 Organimat nderkom'etare2 Instrumentat nderkom'etare % kon"entat e ndr#shme % gj#kata nderkom'etare e hages2 Roli i organima"e nderkom'etare % Komisionet e OK: per &eshtje te ndr#shme H%per &eshtjet so&iale H%per 'urgjet

% -ho$atat per m'rojtjen sho$erore % -ho$arta per te drejten penale % -ho$ata kriminologjike e tjLlojet e denime"e % denime me 'urgim % denime me gjo'e % he$je e lirise ne disa forma

Faqe "" prej #$


12/35

% entet shkollore % entet per naten % puna sho$erisht e do'ishme % he$ja e denimit me "dekje e tj

POLITIKA KRIMINALE6DISIPLINË TEORIKE DHE PRAKTIKE

Nga aspekti teorik politika kriminale e studion krimin dhe masat $ë merren përpengimin tij/ i propoon të drejtës penale mjete dhe masa të tjera më e!kase përluftimin e kriminalitetit e po ashtu edhe shken&a"e tjera% Në këtë mën#rë politikakriminale mundëson një h"illim dhe progres të së drejtës penale/ kriminologjisë/pro&edurës penale/ dhe shken&a"e tjera% Ndërsa si disiplinë praktike ajo 'atonmasa të ndr#shme pre"enti"e dhe represi"e me $ëllim të luftimit të kriminalitetit%Andaj det#rë e politikës kriminale është gjetje e forma"e më të suksesshme të

luftës kundër kriminalitetit% Në këtë drejtim politika kriminale është e "arur ngaarritjet e shken&a"e të tjera juridike/ so&iologjike% Në të kaluarën politika kriminalemë shumë është m'ështetur në h"illimin e legjisla&ione"e penale në mën#rë $ëme ndihmën e tij të luftoj më me sukses kriminalitetin/ pra politika e mëparshmeështë për$endruar në masa ndaj indi"idit kr#esit të "eprës penale/ si gj#kimi dhedënimi/ lirimi me 'esë/ falja / he$ja e lirisë etj% Pra pre"enti"a e mëparshme ështëpër$endruar në pre"en&ion penal%

POLITIKA KRIMINALE+ NË /ENDE TË NDR0SHME

Ajo në shumë "ende nuk është e njëjtë / pra ajo ka dallime diku më shumë e dikumë pak/ dhe kjo është pasojë e "eti"e sho$ërore/ historike/ kulturore dhena&ionale% Këto dallime janë kr#esisht sipërfa$ësore% Në periudhën e h"illimit tëkët#re shtete"e apo sisteme"e sho$ëritë e organiuara kanë 'ërë përpjekje nëplani!kim e politikës së drejtë kriminale në luftë kundër kriminalitetit% >ëllimi i sajka $enë në d# drejtime, në njërin drejtim në 'atimin ë të gjitha norma"e juridike$ë e luftojnë krimin dhe drejtim tjetër ku janë 'ërë hulumtime të ndr#shme nëorganiimin dhe rregullimin e su'jekte"e përkatëse sho$ërore me $ëllim të'ulimit të shka$e"e të para$itjes së kriminalitetit% -a i përket ish shtete"e

so&ialiste më e h"illuar ka $enë në :ashkimin -o"jetik ndërsa shtete e tjeraso&ialiste e kanë përdorur këtë për"oje% Mirëpo kjo politikë ka $enë si mjet isistemit ideopolitik e jo e 'auar në shken&ë dhe mund të thuhet se ndikimi i"etëm një faktori nuk mund të krijojë një sistem komplet ne luftë kundërkriminalitetit gjë $ë është treguar më "onë ku në këto "ende kriminaliteti ka $enë iho"shëm / rrënues dhe shumë i rreikshëm ku ka shkaktuar edhe ndr#shim etërësishëm politik% shtë e"idente se lufta kundër kriminalitetit mund të jetë e

Faqe "% prej #$


13/35

suksesshme me organiimin e për'ashkët dhe ndërkom'ëtar në pikëpamje të'ulimit/ parandalimit dhe luftimit në tersi të krimit% Rol te "e0antë në këtë drejtimkanë edhe organiatat ndërkom'ëtare si E9ROPOL dhe INTERPOL%

/ËSHTRIM KRITIK DHE PARIMET E NDËRTIMIT TË POLITIKËS SË REKRIMINALE

-ot politika kriminale niset nga orientimi i përgjithshëm i politikës shtetërore dhe!loo!së së sho$ërisë së &aktuar dhe nga reultatet e arritura shken&ore e praktik%Nëse u 'ëhet një analië politikës kriminale me rastin e "lerësimit poiti" të sajëduhet tu $asemi kritikisht të meta"e të saj në praktikën e funksionimit% Andaj edhepolitika kriminale është e det#ruar $ë kohë pas kohë të he$ dorë nga gjidhjet epërshtatshme $ë i ka në këtë periudhë% Këto "ërejtje janë në radhë të parë lidhur

me h"illimin e pamjaftueshëm të pre"en&ionit/ pra të akti"itete"e sho$ërore $ënuk merren kr#ekëput më këto pro'leme% Kjo ka të 'ëjë me parandalimin endikime"e nga faktorët kriminalogjen në një mjedis të &aktuar% Pra të 'ëhetparandalimi i krimit më anë të transformime"e të ndr#shme të marrëdhënie"esho$ërore duke përmirësuar kushtet sho$ërore/ duke h"illuar demokra&inë etj%Politika kriminale e kësaj kohe "uan nga aspekti juridike2penal nga shumë teksteligjore/ në shumë raste $#tetarët nuk janë në gjendje të ndjekin situatën emirë!lltë të sjellje"e të ndëshkueshme% 5he kjo politikë $on në dënim masi" të$#tetarë"e dhe dukuri"e tjera negati"e/ andaj sho$ëria është e o'liguar taeliminojë këtë dhe te hap rrugë port h"illimin dhe funksionim më të suksesshëm

të politikës kriminale% Në disa "ende të perëndimit po i kushtohet më pak"ëmendje judikaturës nga aspekti i !nan&imit të sajë / pastaj me ngarkimin etepërte të gj#kata"e me lëndë gjë $ë i pengon ato të ju 'ëjnë analia më tëhollësishme të lëndë"e të shkelje"e të lehta të ligje"e% Andaj kërkohet nga këtosisteme $ë të gjidhem këto pro'leme% Një politikë e!kase kundër krimit do tëmund të ndërtohej nëse nisemi nga 'aa etiologjike të para$itjes së kriminalitetit /pra nga rrënjët e tij/ nga shka$et dhe kushtet e drejtpërdrejta dhe nga kjo tëmerren masa për tu luftuar kriminaliteti si të përmirësohen kushtet e jetës/ masaso&iale/ kulturore/ edukuese/ mjekësore/ të eliminohet papunësia/ të themelohen

institute të spe&ialiuara/ të akti"iohet opinioni i gjerë për aksione pre"enti"e etj%Pos kësaj politika kriminale 'ashkëkohore përfshin edhe normat penale dhe ligjet/sanksionet penale dhe organet e juridikaturës penale si të domosdoshme nëtaktikën e luftimit të kriminalitetit% Karakteristik e politikës kriminale 'ashkëkohoreështë se në të po depërton gjithnjë e më shumë elemente te personalitetit dhe tëhumanimit% K# pro&es ka !lluar nga fundi i shek% të kaluar dhe ka arritur ni"el'ukur të lartë të h"illimit dhe të ligjshmërisë% Kjo politikë do të duhej të 'aohej

Faqe "# prej #$


14/35

në orientimin pre"enti" dhe të kërkojë gjidhje të pro'leme"e të kriminalitetit menjë theks të "e0antë edhe me riso&ialiimin e delikuente"e i &ili 'atohetinstitut&ionalisht% Lufta kundër kriminalitetit duke u udhëhe$ur nga shken&a dheanaliat shken&ore ofron mundësi më të mëdhaja për h"illimin e aksione"e tësuksesshme dhe të do'ishme%

REPRESIONI DHE POLITIKA NDËSHKIMORE NË LU7TIMIN E KRIMINALITETIT

>ë nga para$itja e historisë së klasa"e/ ka !lluar edhe reagimi sho$ëror ndajsjellje"e të inkriminuara % K# reagim është m'ështetur në 'aa penale2juridike/dënimin dhe ndëshkimin% E "etmja formë për një kohë të gjatë ishte lufta ndajkrimit/ e m'ështetur në norma dhe kode penale $ë janë 'atuar nga organet e judikaturës në mën#rë të ashpër dhe represi"e% Represioni është preent edhe nëditët e sotshme por nat#risht më shumë lehtësira krahasuar me të kaluarën/ tani

është edhe aplikimi i pre"enti"ës si formë e luftimit të kriminalitetit% Në të kaluarënndëshkimi kishte $ëllimin e dënimit dhe iolimit të kr#es"e te "epra"e penale ngasho$ëria andaj si i tillë edhe nuk ka pasur kujdes për personalitetin e të dënuar"e%Pra në $endër të interesit ishin elementet e "eprës $ë janë për tu gj#kuar% Andajkjo politikë duke e ioluar personin nga sho$ëria nuk mund të shër'ejë përrespektimin e ligjit por të kundërtën kjo ndarje nJit reisten&ë deri në përkrahjen e"lera"e kriminale% Pra kur në 'urg nuk ka kushte të mira mund të itet edhe përaftësimin e të dënuar"e për sjellje të reja kriminale e jo për përmirësim të tij%Lidhur me ars#etimin e dënime"e dhe masa"e te tjera të represionit penal janë tënjohura d# teori , RITRE:8TI9E dhe 8TILITARI-TE të &ilat kanë $enë "ahdimisht në

polemikë dhe të &ilat ndihmuan në para$itjen e teori"e EKLEKTIKE%

-IPA- TEORI-E A:-OL8TE 1 RITRE:8TI9E4>ëllimi i ndëshkimit është hakmarrja e jo edhe $ëllime të tjera/ është pra kthimi itë ke$es ndaj kr#esit për "eprën e kr#er/ pra dënimi është i orientuar kah e kaluarakah "epra penale $ë ka ndodhur/ ai dënohet pse ka ga'uar e jo $ë të mos ga'ojëmë% Kjo teori ka ana!llë të hershme / 'i'like dhe shtrihet deri te përfa$ësuesitmë të njohur të kësaj teori në kohët më te reja si Konti dhe =egeli të &ilët epërpunuar dhe e ars#etuan duke thënë se 'aa e dënimit gjendet në "eprën e

kr#er penale%

TEORIA 8TILATERI-TE2ka po ashtu prejardhje nga lashtësia/ ajo "jen nga Platoni nëpunimet e tij ( Protagora3 e edhe ne mendimet e reja dhe përparimtare% -ipas t#re'aa e dënimit $ëndron në pasojat e tij poiti"e duke ju pamundësuar at#re tekr#ejnë "epra të tjera penale% Kjo teori është kundërshtuar nga të tjerët se në'aën e sajë $ëndron relati"imi%

Faqe "& prej #$


15/35

Teorite 'ashkekohore ndahen ne,


16/35

"endosja e shishe"e ose shkopinj"e/ goditja ose tortura elektrike në këto organeetj% Tortura elektrike pro"okon kon"ulsione të &ilat janë shumë të dhim'shme/ dhe"iktima shpesh kafshon gjuhen/ 'uët etj% Tortura e m'#tjes duke e h#tur kokën e"iktimës ne ujë të ndotur/ urinë/ jashtë$itje të "jella dhe në momentin kur duke seka rreik të "desë ia nJjerrin kokën $ë "iktima të merr oksigjen dhe pastaj prapë

përsëritet h#tja dhe "iktima m'ahet nën tmerrin e "dekjes% 5jegia mund të 'ehetmë &igare ose hekur të sku$ur%

TORT8RA +ARMAKOL6O.IKE Torturuesi e det#ron "iktimën të gëlltisë ta'leta apo i 'ën asaj injeksione duke iahën "iktimës se këto janë medikamente të rreikshme ose të panjohura% Torturadentale2 Ku dhëm'ët th#hen me goditje apo edhe hi$en me mjete jofunksionale%5isa nga metodat e torturues psikologjike janë) pri"imi ose rraskapitja/ kër&ënimetpër tu torturuar/ gj#mtimet/ prania e njerë"e të tjerë gjatë torturimit / poshtërimetdhe torturat seksuale%

PRI9IMI2është metodë $ë konsiston në pri"imin e "iktimës nga ndijimetsh$isore1 tinguj/ drita4/ pastaj nga gjumi ose kontaktet me njerëit% Iolimi mund të'ëhet në një $eli shumë ët "ogël pa dritë ose me shumë dritë% Në shumë raste"iktimës i m'ulohet koka dhe e ush$ejnë në kohëra të ndr#shme% Me këtë rastshumë "iktima kalojnë në halu&ina&ione%%KRCNIMET2 9iktimat i kër&ënojnë "ahdimisht me tortura / "rasje u thonë sefamiljet e t#re do të torturohen në prani të t#re etj%

PRANIA E T T.ER9E 6.AT TORT8RIMIT5uke i torturuar familjarët dhe mi$të në preen&ë të "iktimës% 9iktimat $ë kanëpërjetuar një situatë të tillë tregojnë se ende kujtojnë 0do sekondë të at#rengjarje"e%

PO-=TRIMI 5=E TORT8RA -EK-8ALE9iktimat gjatë torturës janë të det#ruar të kr#ejnë akte poshtëruese/ të thonë gjëraposhtëruese/ të tallen duke kënduar për njerëit e t#re më të dashur% Torturuesi$esh dhe tallet m'i "iktimat $ë $ajnë / urinon m'i to/ i det#ron të hanë jashtë$itjete t#re etj% Tek 'urrat goditet aftësi e t#re për të $enë 'urra ndërsa gratë sulmohensi o'jekte seksuale%

Faqe "' prej #$


17/35

ORGANET E JUDIKATURËS PENALE DHE POLITIKA KRIMINALE

Politika kriminale 'atimin e saj është e "arur nga organet e jurispruden&ës penale%Një ndër orientimet e politikës 'ashkëkohore kriminale është $ë mjetet e luftës dhemetodat të respektojnë parimet demokratike/ kusht $ë 0do reformë në sistemin e

së drejtës / në poli&i dhe prokurori duket pasur paras#sh parimet e tilla% -h$iptimi idënimit dhe ekekutimi i tij 'ëhen me $ëllim të luftimit të krimit dhe riso&ialiimittë persona"e të dënuar% Në kuadër të kët#re akti"itete"e dallohen d# sfera tëposa0me) njëra ka të 'ëjë me legjisla&ionin dhe akti"itetet e lidhura me të dhefusha tjetër përfshin judikaturën penale me të gjitha elementet e saj% Të gjithakëto akti"itete m'ështetën në funksionimin e së drejtës penale dhe tëshfr#tëimit të sajë në luftën kundër kriminalitetit andaj në pajtim me këtë mundtë itet për politikën juridiko penale e &ila 'aohet kr#esisht në punën e organe"eshtetërore% Në lëmin e judikaturës 'ëjnë pjesë edhe organet shtetërore dhe

sho$ërore si0 janë organet poli&ore/ prokurorit dhe gj#$et/ pastaj institu&ionet e'urgje"e etj% Andaj këto organe duke kr#er funksionet e judikaturës kr#ejnëakti"itete të ndr#shme si / 'ulimi i "epra"e penale dhe k kr#es"e/ h"illimi ihetime"e/ sh$#rtimi lëndë"e në gj#kata/ kr#erja e punë"e të m'rojtjes etj% Të gjithakëto "eprime $ojnë drejt një $ëllimi shumë të rëndësishëm në sferën e akti"itetitpenale këtë $ëllimi janë të ndejat me politikën kriminale pra me $ëllim të luftimittë kriminalitetit dhe për riso&ialiimin e kr#es"e te "epra"e penale% Mirëpo fusha eakti"itetit të organe"e të judikaturës është edhe akti"itetit për for&imin e "etëdijes juridike dhe për përgjegjësi/ for&imin e ligjshmërisë etj% do njeri nga këto organee ka det#rën e "et, poli&ia të luftojnë kundër kr#erjes së "epra"e penale/ ti 'ulojnë

ato / ti hetojnë dhe akti"itetet e tjera të ne"ojshme% Prokuroria pu'like ti ndjekpenalisht kr#esit e sjellje"e inkriminuese dhe te rreikshme për sho$ërinë/ dhe tëkujdeset për m'rojtjen e kushtetutshmërisë dhe të ligjshmërisë% 6j#katat tëm'rojnë "lerat themelore sho$ërore nga sjelljet e rreikshme sho$ërore $ë kr#es"etë sjellje"e të tilla të ju sh$iptojnë dënime dhe sanksione të tjera Entet dheinstitu&ionet e tjera të 'urgje"e kanë për det#rë të organiojnë ekekutimin edënime"e të he$jes së lirisë dhe sanksione"e të tjera dhe të arritjes sëriso&ialiimit%

POLICIA DHE LU7TIMI I KRIMINALITETIT

Poli&ia është organ shtetëror $ë kujdeset për m'rojtjen e sho$ërisë ngakriminaliteti/ për m'ajtjen e rendit të &aktuar shtetëror% shtë një institu&iontradi&ional dhe i njohur në të gjitha "endet e 'otës% Në disa "ende ekistojnë edheorganima pri"atë të sigurimit 1 poli&it pri"ate4% Ato akonisht krijohen në sho$ëritë

Faqe "( prej #$


18/35

ku ka kriminalitet të lartë% Poli&a është e përafërt me institu&ionet e judikaturës%Poli&ia regjistron "eprat penale / e ndjek gjendje e kriminalitetit / e analionterritorin dhe kohën e kr#erjes së "epra"e penale dhe marr masa të &aktuarapre"enti"e% Andaj poli&ia jep "lerësime deh analia rreth gjendjes së sigurisë nërajonet e &aktuara% Në disa "ende poli&ia mund të jep propoime për ndr#shime në

sistemin normati"% +ushë të rëndësishme të akti"itete"e të poli&ë para$et edhepre"enti"a ndaj kriminalitetit $ë 'ëhet duke m'ikë$#rur dhe patrulluar terrenin/kr#erja e kontrollit në terren/ dhënia e këshilla"e $#tetarë"e/ kë$#rja ndaj të rinj"eetj% Pra poli&a është e o'liguar ti hetojë ato situata dhe "epra $ë janë tëpërshtatshme për para$itjen e "epra"e penale% :ashkëpunimi poli&or në planinndërkom'ëtar realiohet edhe përmes organiata"e të ndr#shme si INTERPOLI% Nëkuadër të "eprimtarisë së poli&ë dallohet edhe akti"iteti i poli&isë gj#$ësore/ të&ilat janë të autoriuara të ndihmojnë prokurorin dhe gj#katat dhe të hetojnë"eprat penale të kallëuara% -i rreik ndaj punës së poli&isë është korrupsioni i &ililajmërohet sidomos në ato "ende ku kriminaliteti është i organiuar% Andaj

autoriimet dhe kompeten&at e poli&isë janë të rregulluara hollësisht dhe ligjërisht%Politika kriminale duhet të plani!kojë dhe programoj masa për aftësimin dhepërsosjen poli&isë për parandalimin dhe luftimin me sukses të kriminalitetit% -ipas"lerësime"e të INTERPOLIT në shumë ish "ende so&ialiste janë formuar shtete neshtete nga ana e kriminalitetit të organiuar/ "eprimtaria e të &ila"e përfshinprostitu&ionin/ larjen e para"e/ tregtia ilegale me drogë dhe me armë/ "rasjet sipasporosisë etj dhe ne fund edhe lufta në mes të grupe"e kriminale për otërimin eterritore"e%

PROKURORIA DHE PENGIMI I KRIMINALITETIT

Prokuroria është institu&ion klasik i judikaturës penale dhe $ë është para$itur $#shpara


19/35

instruksionet e ministrisë së drejtësisë dhe prokurorisë supreme / e ndejat ështëedhe në Itali% Tipi gjerman në 'aë të ligjit m'i gj#katën ka autoriime të posa0mepër "ërtetimin e të dhëna"e% Në sistemin so"jetik prokuroria i takon mekanima"etë shtetit me det#rë të siguroj 'atimin e ligjit nga ana e te gjitha su'jekte"e tëdrejtësisë% Në shumë "ende të E"ropës sot autoriimet e prokurorisë janë të

rregulluara me legjisla&ionin penal ashtu $ë prokurori ka rol otërues në hetimetparaprake% Ai ka të drejt të kr#ej "et 0do "eprim hetimor $ë e 0mon të ars#eshëm%K# parim ndeshet edhe me d# parime tjera) se poli&ia gj#$ësore ka hapësirë tëmadhe për hetime me ini&iati"ë dhe në parimin se prokurori kërkon nga poli&iagj#$ësore të kr#ejë "eprime të deleguara% Prokuroria funksionon 'renda pushtetitgj#$ësor si organ unik dhe i &entraliuar / prokurorit i është e njohur e drejta $ë tëpushojë pro&edimin penal ne raste të parashikuara me kod% Prokurori duke $enëpërfa$ësues i shtetit dhe m'rojtës i interesa"e të sho$ërisë duhet të jetë o'jekti"dhe i pa anshëm në 0do rast%

GJ0KATAT DHE LU7TIMI I KRIMINALITETIT

Praktika e gj#kata"e është e ndërlidhur me legjisla&ioni penal dhe me $ëndrimet esë drejtës penale dhe kjo m'ështetet në gjidhjet ligjore në pro&esin e luftimit tëkriminalitetit dhe të sh$iptimit të sanksione"e penale% Kur gj#katësi e sh$#rton njëlëndë ai është i o'liguar të gjedhë në mes të shumë alternati"a"e $ë i ofronnorma penale dhe kështu indi"idualiohet politika gj#$ësore $ë 'uron nga politikaligjdhënëse% Kjo politik gj#$ësore do të thotë interpretim dhe 'atim i norma"e dhei disa raste"e inkriminuese% 6j#katësi po ashtu është i o'liguar gjatë punës së tij

$ë gj#kimin e tij ta harmoniojë edhe me kon&eptin e riso&ialiimit% Pa"arësia egj#katës është një parim i njohur 'otërisht dhe e rregulluar edhe me reolutën easam'lesë së përgjithshme në kom'e"e të 'ashkuara me


20/35

gjidhin% -i përfundim gj#kata"e duhet të ju kushtohet rëndësi e madhe sepse edhenëse në politikën kriminale programohet puna e su'jekte"e tjera në luftimin ekriminalitetit një mos2e!kasitet i gj#$ësisë do të sillte në p#etje luftimin e tillë tëkriminalitetit%

ROLI I ORGANE/E TË TJERA NË LU7TIMIN E KRIMINALITETIT

Me $ëllim të ekekutimit të dënimit të he$jes së lirisë dhe sanksione"e tjera në tëgjitha sistemet sho$ërore ka institu&ione në të &ilat realiohet riso&ialiimi dhe'ëhen trajtime tjera të posa0me% Këto institu&ione mund të jenë të përgjithshme/të përier dhe spe&ialiuara% Pastaj ka dhe ndarje tjera si entet ndëshkimore2përmirësuese për të rritur dhe për të mitur/ pastaj për meshkuj dhe për femra%% Nëtë gjitha sistemet e 'otës 'ëhet ndarja e të dënuar"e ne të mitur dhe madhorë/ nëtë femra"e dhe të meshkuj"e% Pastaj në "arësi të shkallës së sigurisë në

institu&ione të tipit të m'#llur/ gj#smë i m'#llur dhe i hapur% Pastaj institu&ione përdelikuent të sëmurë !ikisht dhe mentalisht% Pastaj institute si spitale pri"ate përshërimin e narkomanë"e dhe alkoolistë"e% Pastaj janë edhe institu&ionet espe&ialiuara për trajtim spe&ial të dënuar"e% Andaj suksesi i arritur në këtoinstitu&ione është pjesë për'ërëse e politikës kriminale%

RËNDËSIA E LEGJISLACIONIT PENAL DHE POLITIKËS NDËSHKIMORE PËRPOLITIKËN KRIMINALE

Në kuadër të akti"itete"e për luftimin krimit është me rëndësi normimi i sjellje"e tëinkriminuara si sjellje të rreikshme për sho$ërinë% Me këto norma ju 'ëhet me dije$#tetarë"e $ë të mos kr#ejnë "epra penale dhe këtu shprehet for&a pre"enti"e enormës dhe funksionimi i sajë% Nëse këto norma përkrahen nga një numër i madh i$#tetarë"e atëherë edhe for&a e t#re është më e madhe% Në këtë drejtim është merëndësi $ë norma të h"illohet në pajtim me ndërrimet sho$ërore dhe ta ndjekh"illimin e psikologjisë masi"e i &ili para$itet krahas ndr#shime"e so&iale dhe tëmendimit në tersi% Legjisla&ionit penal i përket një rol i rëndësishme për h"illimine politikës ndëshkimore dhe luftimin e kriminalitetit% Legjisla&ioni penal inkriminonme norma të "eta disa sjellje me të &ilat m'rohet sho$ëria dhe "lerat e sajë% 5hekur një organ i inkriminon sjelljet e tilla ai e 'ën këtë në pajtim me ne"ojën eruajtjes së sistemit të &aktuar politiko sho$ëror dhe të "lera"e të tij% Andaj kurinkriminohen disa sjellje me $ëllim $ë të m'rohet sho$ëria/ njeriu dhe "lerat e t#reduhet të kihet paras#sh $ë të jenë aso sjellje $ë sulmojnë "lerat themelore dhefundamentale të sho$ërisë% Në këtë drejtim duhet të për&aktohen kriteret dhesuaat e shpalljes së disa sjellje"e si të rreikshme dhe kr#esit e t#re të shpallen

Faqe %+ prej #$


21/35

përgjegjës në aspektin penal% Me rastin e inkriminimit të sjellje"e si të rreikshmeligjet penale i për&aktojnë edhe sanksionet penale për "eprat e &aktuara% 5hekushtet për &aktimin apo 'atimin e dënimit në raste të &aktuara% K# për&aktimshprehet "e0mas për dënimet e he$jes së lirisë dhe me të holla ku ekiston dënimidhe maksimumi i dënimit% Të gjitha këto gjidhje ligjore kanë tenden&ë të &aktuar

të politikës kriminale $ë është reultat i organit legjislati" të &ilin ai e 'atonpërmes ligjit penal dhe sistemit të judikaturës% Pra në mungesë të ligjit nuk mundtë realiohet funksioni gj#$ësor dhe të jetësohen $ëllimet e politikës kriminale nëkuadër të punës së organe"e të judikaturës në 0do sistem janë të parashtruaraprin&ipet themelore% Politika kriminale është e o'liguar $ë "ahdimisht ti ndjek dheti studioj $ëndrimet e ndr#shme të popullsisë në lidhje me ligjet penale në fu$i dhepastaj të harmoniojnë pastaj këto me $ëndrimet dhe 'otëkuptimet sho$ërore%legjisla&ioni penal është i ndërtuar sipas kushte"e dhe kërkesa"e të luftës kundërkriminalitetit duke u pasuruar me dispoita $ë parashikojnë "epra kriminale esidomos ato aktuale si tra!ku i drogës/ i armë"e/ korrupsioni etj% E drejta penale e

0do shteti është unike ajo është lindur dhe h"illuar me shtetin pa ndarë% Pro&esi ii përsosjes i legjisla&ionit penal është pro&es i përhershëm dhe dinamik ipër&aktuar nga $ëndrimet e politikës kriminale dhe nga kushtet e dhëna të jetëssho$ërore% Dgjidhja e norma"e ligjore është një gjë kurse sjelljet e praktikës nësh$iptimin dhe ekekutimin e dënimit është di0ka tjetër% LIGJI I PROCEDURËS PENALE

Për&akton rregullat më të &ilat sigurohet $ë askush i pafajshëm të mos dënohet

dhe $ë fajtorit ti ipet dënimi ne kushtet $ë i parasheh ligji penal dhe atë në 'aë tëpro&edurës në mën#rë ligjore% Në ligjin penal sanksionohen parimet kr#esore tëpro&edimit penal si, respektimi i ligjit/ pa"arësia e gj#kata"e/ preumimi ipafajësisë / e drejta e m'rojtjes/ ndalimi i gj#kimit d# herë për të tjetrën "epër/përdorimi i gjuhës etj% -u'jektet e pro&edimit penal janë) gj#kata/ prokuroria/poli&ia gj#$ësore/ i pandehuri dhe m'rojtësi i tij/ i dëmtuari/ paditësi/ dhe i padituri&i"il% Prokurori / poli&ia gj#$ësore dhe i dëmtuari akuues përfa$ësojnë palënakuuese $ë "ë në lë"ije ndjekjen penale ndërsa i pandehuri dhe m'rojtësi i tij janë pala $ë i kundër"ihen akuës% Prokurori dhe i pandehuri janë pjesëmarrës tëdomosdoshëm kurse paditësi dhe i padituri &i"il "etëm në disa raste të

parashikuara me ligj% Ndërsa gj#kata është su'jekti kr#esor i pro&edimit penal ajoduke u m'ështetur në "eprimtarinë e su'jekte"e të tjera 'ën "lerësimin e pro"a"edhe "endos nëse akua e ngritur nga prokurori është e drejtë apo jo% .uridiksioni1 jus2di&ere/ me thën ligjin ose / me 'atu ligjin4 është juridiksion administrati" dhegj#$ësor% Në juridiksionin gj#$ësor janë det#rat e ngarkuar me ligj të gj#kata"e%ështjet $ë kanë të drejtë të sh$#rtojnë gj#katat janë &i"ile dhe penale% Penal kanë

Faqe %" prej #$


22/35

të 'ëjnë me "eprat penale dhe ato &i"ile kanë të 'ëjnë me të drejtat &i"ile% Tëgjitha "eprat penale h#jnë në juridiksionin penal $ë ushtrohet nga gj#katat penale%6jatë ushtrimit të det#ra"e të t#re organet e pro&edimit penal duhet të "ërtetojnëkr#erjen e "eprës penale/ të 'ulojnë fajtorin dhe ti s$arojnë rrethanat e tjera%Mirëpo si0 dihet "eprat penal janë kr#er në të kaluarën andaj andaj edhe ngjarjet

nuk per&eptohen drejtë dhe si rrjellojë rrethanat e kr#erjes së "eprës penale dhefajtori duhet të s$arohen "etëm përmes pro"a"e% Pro"at kanë një "end tërëndësishëm dhe janë njoftime m'i faktet dhe rrethanat $ë lidhen me "epratpenale $ë merren në përputhje me ligjin sipas pro&edurës dhe shër'ejnë për të"ërtetuar fajsin apo mosfajsin e të pandehurit% Pro"at duhet të marren nga një prej'urime"e të parashikuara e ligj% :urimet duhet të garantojnë gjetjen e së "ërtetësnë pro&esin penal% Andaj mosrespektimi i dispoita"e për faktet e pro&edimit ështëshkak për pa"lefshmërinë "etëm në rastet e parashikuara e ligj% O'jekt i pro"a"e janë ato fakte $ë kanë lidhje me akuën $ë i 'ëhet të pandehurit / në këtë drejtim'ulimi i së "ërtetës kërkon konstatim me siguri të fakte"e $ë kanë lidhje me

0ështjen dhe për këtë $ëllim është e ne"ojshme $ë të për&aktohet rrethi i fakte"edhe i rrethana"e $ë është i ne"ojshëm për 0do rast/ pra të për&aktohet o'jekti i tëpro"uarit me të &ilin kuptojmë tërsia e fakte"e $ë janë të ne"ojshme për gjidhjene drejtë të 0ështjes% Rëndësi të "e0antë ka edhe respektimi i norma"e pro&eduraletë &ilat ndalojnë "eprimet e paligjshme%

LIGJI MBI EKZEKUTIMIN E SANKSIONE/E PENALE

Rregullon parime të "e0anta në të &ilat 'aohet sistemi i ekekutimit të dënimit

për he$jen e lirisë% Në këtë sistem dominon parimi i riso&ialiimit me të &ilin edheështë &aktuar $ëllimi kr#esor i ekekutimit të dënimit me he$jen e lirisë% Kjo !loo!'ashkëkohore e dënimit të he$jes së lirisë si mjet i përmirësimit sho$ëror dheriadaptimit të dënuar"e i ka shtruar këtij sistemi kërkesa mjaft serioe % Për"e0parimit të riso&ialiimit dhe humanitetit dhe indi"idualimit parashihet edhe parimii përgjegjësisë penale/ pra realiimin e programit të riedukimit% Kjo duke pasurparas#sh se kr#esit e "epra"e penale e 'ëjnë aktin kriminal për ars#e se e kanëhum'ur ndjenjën e përgjegjësisë personale dhe sho$ërore% Andaj me anë tëriedukimit mund ndr#shohen këto ndjenja në drejtim të ndjenjës së përgjegjësisë%Pastaj në kuadër të sistemit të ekekutimit të dënime"e është paraparë edheaftësimi i të dënuar"e dhe profesionaliimi i t#re për të kr#er punë të ndr#shme%Në këtë drejtim h"illohet një program apo akti"itet / sporti"/ muikor/ edukues etj%Po ashtu parashihet edhe afrimi i ndihmës për inkuadrimin e të dënuar"e pasdënimit në jetën e rëndomtë ne liri% Ekekutimi i he$jes së lirisë përfshin/dënimet/ masat e sigurimit dhe masat edukati"e% Ekekutimi i dënimit !llon kur"endimi për të merr formën e prerë% Ndaj të dënuarit duhet të "eprohet duke

Faqe %% prej #$


23/35

respektuar dinjitetin njerëor të tij dhe duke e ruajtur shëndetin !ik dje psikik tëtij% Në lidhje me trajtimin e të dënuar"e me he$je të lirisë në kom'et e 'ashkuara janë një tersi rregullash% Ku mes tjerash parashihen se nuk duhet 'ërë asnjë trajtimme një paragj#kim/ si psh/ për shkak të ra&ës/ seksit gjuhës/ fesë etj% Pastaj në 0do"end ku m'ahen të 'urgosurit duhet të m'ahen regjistër ku për 0do të 'urgosur të

shënohen të dhënat e ne"ojshme% Trajtimi duhet të jetë i tillë $ë tek ata të nJisrespektin ndaj "etës dhe të h"illojë ndjenjën e përgjegjësisë etj%

SANKSIONET PENALE DHE POLITIKA KRIMINALE

Politika kriminale 'ashkëkohore edhe pse gjithnjë e më shumë po orientohet drejtpre"enti"ës dhe riso&ialiimit ajo nuk he$ dorë nga sanksionet penale / dënime"edhe at#re organe"e $ë 'atojnë ato % Në kushtet e sotshme pro&edimi i penal dhe'atimi i sanksione"e penale janë një mjet i domosdoshëm për m'rojtjen esho$ërisë dhe të indi"idë"e nga sjelljet e rreikshme sho$ërore% 5ënimet janë

sanksionet më të "jetra penale të &ilat edhe kanë ndr#shuar shumë në krahasimme kohët e kaluara e me të edhe $ëllimet e sho$ërisë në këtë drejtim% 5ënimet epërm'ajnë elementin represi" mirëpo ato sot shër'ejnë në radhë të parriso&ialiimin e delikuente"e dhe reha'ilitimin e t#re% :auar në këta struktura edënime"e është llojllojshme si dënimet kr#esore dhe ato të dorës së d#të% Tanidënimet më të shpeshta janë dënimet me he$jen e lirisë/ dënimet me të holla/kon!skimi i pasurisë/ dhe në disa "ende dënimi me "dekje% Përfshihen edhedënimet si masa sigurie etj% -i ndalimi i shtrimit të profesionit/ dë'imi i të huaj"enga "endi etj% Roli m'rojtës i dënime"e është parapengimi i kr#erjes së mëtejme të

"epra"e penale dhe në riso&ialiimin t#re dhe nëse arrihen këto d# o'jekti"aatëherë dënimi e ka arrit ars#eshmërine e "et% Tani gjithnjë e më shumë po itetdhe është e $artë se dënimet dhe represionet nuk kanë arrit efekte poiti"e nëpraktikën e deritashme të politikës kriminal e andaj kërkohen masa të reja të &ilat$ojnë drejt m'rojtjes së mirë!lltë të sho$ërisë dhe drejt riso&ialiimit të kr#es"e të"epra"e penale% Pra masat represi"e duhet të ja lëshojnë "endin politikës sëpre"en&ionit të gjerë sho$ëror/ edukimit/ përmirësimit dhe shërimit të njeriut/ngritjen e moralit/ kulturës dhe disiplinës etj% Për"e0 studimit të forma"e tëreagimit sho$ëror kundër kriminalitetit dhe metoda"e të ndëshkimit/ historia e sëdrejtës penale njeh $#sh nga kohërat e hershme edhe pro'lemin e 'aës juridike

dhe sho$ërore si dhe pro'lemin e $ëllimit të ndëshkimit% Pra të shpjegohet se 'asëtë kujt shteti ka të drejtë të të sh$iptoj dhe ekekutoj dënimet ndaj kr#es"e ndërsa$ëllimi ndëshkimit është parandalimi apo pengimi i "eprime"e të rreikshmesho$ërore dhe riedukimin e kr#es"e të "epra"e penale% 5ënimi penal është ajomasë $ë 'atohet nga shteti përmes gj#kata"e në 'aë të ligjit kundër persona"e$ë kanë kr#er "epër penale% 5ënimi penal duhet të ketë $ëllime të &aktuara /

Faqe %# prej #$


24/35

m'rojtjen e rendit kushtetues dhe të drejta"e themelore të njeriut nga "epratpenale% 5ënimi është edhe edukimi i shtetas"e për respektimin e ligjit%

PARIMET THEMELORE TË LU7TËS PRE/ENTI/E

Me parandalimin e kriminalitetit merren shumë organe shtetërore/ sho$ëri"e dheinstitu&ione"e si for&a të posa0me pre"enti"e% Në pro&esin e luftimit pre"enti"është me rëndësi të për&aktohen det#rat/ rolet dhe $ëllimet dhe sistemi ipre"en&ionit duhet të këtë m'ështetje shken&ore duke !lluar nga analiat dhepërpunimi i faktorë"e so&ial dhe dukuri"e antisho$ërore% +orma e luftimit tëkriminalitetit përmes luftës penale juridike është e domosdoshme por në këtëdrejtim kriminaliteti mund të luftohet edhe më suksesshëm edhe me anë tëpre"enti"ës% Për këtë na 'ind edh e kaluara% Për këtë ars#e mendimi politikkriminal i kohë"e të fundit orientohet gjithnjë e më shumë në drejtim të

riso&ialiimit pre"enti" për delikuentet duke konsideruar se këtu $ëndron thel'i igjidhjes së kësaj dukurie% K# pre"en&ion $ëndron në kuadër të d# drejtime"e tëkundërta së pari në pengimin e ndikime"e negati"e e kriminogjene $ë janë tëndërlidhura me mjedisin sho$ëror ose me personalitetin e indi"idit dhe do tëmund ta rrisin formimin negati" të personalitetit dhe ta kushtëojnë para$itjen eardhshme të kriminalitetit po $e se ai nuk luftohet% 5rejtimi i d#të ka të 'ëjë meriso&ialiimin e delikuente"e ekistues përmes trajtime"e te ndr#shme% Për"e0 këtijpre"en&ioni është edhe pre"en&ioni juridiko penal i &ili ka për det#rë ta parandalojëshkeljen e norma"e juridike nga personat e &aktuar% Në mesin e parime"e në të&ilat duhet të m'ështetet pre"en&ioni sho$ëror janë, ligjshmëria/ humaniteti/

angahimi i gjerë i $#tetarë"e/ pastaj $asje e diferen&uar në mjetet dhe metodat tëluftës kundër kriminalitetit/ harmoniimi i të gjitha "eprime"e dhe 'aueshmëriashken&ore% Plani!kimi i pre"en&ionit duhet 'ërë duke u nisur nga det#rat dhe$ëllimet% Masat pre"enti"e janë të shumëllojshme%

LLOJET E PARANDALIMIT SHOËROR

:ëhet një ndarje si,


25/35

Pre"en&ioni mund të ndahet në 'aë të &ilësi"e dhe elemente"e në a4 pre"en&ionine përgjithshëm so&ial/ '4 në pre"en&ionin e posa0ëm dhe &4 ne pre"en&ioninindi"idual%Pre"en&ioni i përgjithshëm është akti"itet me karakter sho$ëror $ë është iorientuar në drejtim të luftimit të kriminalitetit si dukuri negati"e sho$ërore të një

mjedisi të &aktuar so&io2kulturor% Pra ai ka të 'ëjë më ndr#shimin e atij mjedisidhe e"itimin e shka$e"e të përgjithshme të sjelljes së inkriminuar etj% Masat epre"en&ionit të përgjithshëm so&ial janë të shumta si, ekonomike/ so&iale/ politike/kulturore / edukati"e etj% Pra këto masa merren "arësisht nga pro'lemet eidenti!kuara $ë ndikojnë në para$itjen e sjellje"e inkriminuese% Këto masa tëpre"en&ionit të përgjithshëm do të duhej ta për&illnin normalisht h"illimin esho$ërisë pa"arësisht nga ndikimet kriminogjene në një mjedis të &aktuar%

PARANDALIMI INDI/IDUALK# pre"en&ion i &ili $uhet edhe ter&iar është i ndërlidhur me indi"idë të &aktuar

konkretë dhe me ndihmën e tij mënjanohen ndikimet negati"e të sjellje"ekriminale% shtë fjala për indi"idë të &aktuar apo grupe indi"idësh për të &ilëtduhet pasur kujdes $ë të shpëtohen% Kjo arrihet me masa të &aktuara me karaktertë përgjithshëm e sidomos kriminologjik dhe indi"idual $ë karakteriohen ndajpersona"e të &aktuar% K# parandalim ka të 'ëjë me personat të &ilat ende nuk kanëkr#er "epra penale por të &ilët mund të kishin sjellje kriminale në 'aë tëelemente"e rele"ante% K# është parandalim në 'aë të akti"itetet të judikaturëspenale dhe më së shpeshti aplikohet ndaj persona"e të mitur të &ilët shprehin nësjelljet e t#re de"ijime të ndr#shme por të &ilat sjellje ende nuk kanë !tuar karakter

të "eprime"e të inkriminuara% Kjo politikë 'aohet në kon&eptin e 'ulimit tëhershëm të delikunetë"e poten&ial në mën#rë $ë të merren masa pre"enti"e ndajt#re% K# pre"en&ion kërkon angahim jo "etëm të organe"e shtetërore por edhe tëorganiata"e sho$ërore dhe të institu&ione"e të posa0me me spe&ialistë tëfusha"e të ndr#shme%

BARTËSIT KR0ESOR TË PARANDALIMIT+PRE/ENCIONIT

ROLI PARANDALUES I 7AMILJES

+amilja është grup themelor i sho$ërisë i &ili m'ledh rreth "etës njerë të lidhur memartesë dhe pasardhësit e t#re/ e"entualisht një rreth më të ngushtë apo më tëgjer njerëish prej gjaku apo lidhje tjera me $ëllim $ë ti këna$in ne"ojat endr#shme 'iologjike/ ekonomike/ so&iale / edukati"e/ moti"e etj% +amilja si'ashkësi para$et faktorin me më rëndësi në h"illimin dhe formimin epersonalitetit të njeriut% :ashkësia familjare është 'ashkësi e &ila e m'ron dheorienton anëtarin e "et e sidomos fëmijët/ ajo kujdeset për fëmijët dhe të rinjtë /

Faqe %$ prej #$


26/35


27/35

pjesë e shkollës i nënshtrohen $ëndrimit te ke$ të sho$ërisë%/ familjes së parregulltdhe sjellje"e delikuent% Rruga e tillë nuk shpie në riedukim% Po ashtu nga shkollatkërkohet $ë planet mësimore ti harmoniojnë me ne"ojat emo&ionale dhe so&ialëtë njerë"e te rinj/ pra ne"oja $ë 0do "end ta përpunoj sistemin e arsimit $ë tipërgjigjet strukturës së tij so&iale% Për shkak të $asjes indi"iduale dhe $ë të

e"itohen pasoja e mossuksesit në arsim shumë "ende janë h"illuar shkollespe&iale për nJënësit me pengesa $ë punojnë në 'aë të programit i &ili jupërgjigjet at#re% Kështu janë hapur shkolla për persona të shurdhër/ su'normal/pastaj për përmirësimin e nJënës"e etj%

ROLI PARANDALUES I PËRGATITJES 3 ORIENTIMIT PRO7ESIONAL DHEPUNËSIMITNë mesin e kriminelë"e dhe delikuente"e të 0do "endi ka shumë persona paarsimim adekuat e pa profesion% Andaj konsiderohet se me ndihmën e formimit tërregullt profesional dhe me e"itimin e papunësisë mund të arrihen reultate të

konsiderueshme pre"enti"e% 6jendja e papunësisë ushtron efekte negati"e si ënaspektin se&ila ashtu edhe në atë indi"idual% Për shkak të pamundësisë tëplotësimit të ne"oja"e materiale për jetesë të anëtare"e të familjes / dhe tëpamundësisë së shkollimit dhe m'rojtjes shëndetësore "jen deri te para$itja esëmundje"e dhe e sjellje"e kriminale% Andaj për këtë $ëllim është me rëndësi tëformohen plane parandaluese për orientim profesionale dhe punësim $ë mund tindihmojë shumë persona në pro&esin e përshtatshmërisë nga aspekti profesional%Andaj në shumë "ende formohen $endra për arsimim profesional $ë ju sigurojnënjohje të ne"ojshme praktike dhe teorike at#re $ë dëshirojnë dhe u ne"ojiten këto

për tu punësuar%ROLI PARANDALUES I INSTITUCIONE/E TË SPECIALIZUARA .anë institu&ione ku akti"itetet përmirësuese 'ëhen në 'aë të njohuri"eprofesionale të &ilat njohuri i ofrojnë so&iologjia/ pedagogjia/ dhe disiplina të tjerashken&ore% Andaj kët#re institu&ione"e ju takon një rol i madh në pro&esin epre"en&ionit dhe të riso&ialiimit të persona"e me sjellje de"ijonte% Dakonisht këtoinstitu&ione krijohen për fëmijë dhe në kuadër të t#re 'ëjnë pjesë edhe klinikat endr#shme si këshilluese/ psikologjike etj% shtë me rëndësi $ë afër shkolla"e tëketë institu&ione të &ilat përkujdesen për fëmijët $ë kanë pro'leme me sjellje% Nëkëtë pro&es është me rëndësi edhe kontri'uti i punëtorë"e të shkolla"e dhe at#reso&ial % Në 0do sho$ëri të organiuar fëmijët dhe të rinjtë duhet të për&illen gjatëtërë jetës së t#re duke !lluar nga familja e deri në punësimin e t#re% Kjo për&jelljeduhet të përfshijë ehe ndihmëse në rast ne"oje për profesionaliimin e t#re% Andajkëto programe dhe funksione duhet të m'ështetën në politikën kriminale%

Faqe %( prej #$


28/35


29/35

Në fushën e luftës kundër kriminalitetit rol të rëndësishëm kanë edhe organiatatdhe sho$atat e ndr#shme ndërkom'ëtare% -epse krimi është dukuri $ë nuk është im'#llur por ka karakter ndërkom'ëtar% Kështu në këtë drejtim rol të rëndësishëmpre"enti" luajnë se pari Kom'et e :ashkuara dhe institu&ionet e t#re tëspe&ialiuar% Pastaj "ijnë edhe organiata të ndr#shme si organiata

ndërkom'ëtare e punës/ organiata 'otërore e shëndetësisë/ organiatandërkom'ëtare për të drejtat penale/ -ho$ata për ndihmë persona"e të dënuaretj% Në këto organiata janë m'ajtur dhe m'ahen takime ku diskutohet për masat endr#shme parandaluese ndaj kriminalitetit si strategjia e luftës kundërkriminalitetit / politika e përgjithshme so&iale / masat e respektimit të drejta"e tënjeriut etj%

OPINIONI PUBLIK SI 7AKTOR I PARANDALIMIT TË KRIMINALITETIT

ROLI DHE RËNDËSI E OPINIONIT PUBLIK Në luftimin e kriminalitetit nuk 'ën të ku!ohet "etëm në punën e aparatitshtetëror por duhet të 'ëhet mo'iliimi i ter masës në këtë luftë% Për"oja ederitanishme ka treguar se pa angahimin e këtij faktori/ pra pa pjesëmarrjen e$#tetarë"e nuk mund të luftohet me sukses krimi% Kjo do të thotë se politikës'ashkëkohore kriminale duhet të i interesojë jo "etëm funksionimi i organe"eshtetërore por edhe i gjithë opinioni% Kjo kërkesë shtrohet pasi $ë opinioni nukështë i përgatitur a$ sa duhet për funksione pre"enti"e ndaj kriminalitetit/ ars#ejae kësaj $ëndron se $#tetarët m'ështetën për së tepërmi në ligje dhe 'esimi në

fu$inë dhe for&ën e ligje"e% Kohë"e të fundit ka tenden&ë në shumë "ende tëangahimit të $#tetarë"e në këtë drejtim/ kjo po shprehet si ini&iati"ë e $#tetarë"e$ë të m'rohen nga sulmet e ndr#shme të inkriminuara nga dhuna dhe nëndihmesën e riso&ialiimit të dënuar"e% Për këtë $ëllim në shumë "ende ështëduke u 'ërë një 'ashkëpunim i ngushtë në mes të poli&isë dhe me $#tetarët dhe janë themeluar disa institu&ione të posa0me të &ilat kanë hartuar programespe&iale për përkujdesje ndaj të rinj"e%

MJETET E IN7ORMIMIT DHE PARANDALIMI I KRIMINALITETIT

Në drejtim të akti"iimit të opinionit për luftë kundër kriminalitetit rol tërëndësishëm luan edhe informimi i drejtë i $#tetarë"e në lidhje me sjelljetkriminale në një mjedis të &aktuar% Arritja e informimit të $#tetarë"e në lidhje mekëto 'ëhet në mën#ra të ndr#shme si mjetet informimit pu'lik 1 radio/ tele"iion/!lmi/ sht#pi etj4% Roli i t#re është i madh pasi $ë ato para$esin një rol tërëndësishëm edukati"% Me $ëllim të nJitjes së efekte"e poiti"e të $#tetarë"esht#pi nuk duhet të 'jerë nën ndikimin e efekte"e sensa&ionale por duhet të jep

Faqe %* prej #$


30/35

informata të sakta dhe o'jekti"e $oftë në lidhje me kriminalitetin si dukuri poredhe ne rastet e posa0me të akti"itetit kriminale% 9etëm me informime të sakta dotë gjohej interesimi poitë ndër $#tetarët për angahim në dhe rendësin epre"en&ionit sho$ëror kundër kriminalitetit%

POLITIKA KRIMINALE BASHKËKOHORE3MJETET DHE METODAT EPARANDALIMIT TË KRIMINALITETIT

Politika kriminale është politikë në luftimin e kriminalitetit andaj edhe ka karakterklasik dhe na&ional% Përm'ajtja e saj dhe esen&a nJjerrën nga esen&a e sistemitsho$ëror e politik dhe është e lidhur me politikën/ !loo!në/ kulturën dhe traditate sajë me sistemin e "lera"e të saja etj% 5et#ra themelore e politikës kriminaleështë organimi i luftës së suksesshme kundër kriminalitetit/ ajo përfshin d# fushatë ndërlidhura me parandalimin, fushën penalo2juridike dhe fushën e pre"en&ionittë përgjithshëm so&ial% Në fushën e par politika kriminale si shken&ë politike duhettë formoj modelin ë përgjithshëm të së drejtës penale/ ti shpreh dhe ti realiojprin&ipet e rendit sho$ëror dhe e gjithë kjo të sendërtohet me $ëllimet e sho$ërisësë &aktuar% Ndërsa fusha e d#të është pjesë e fushës së gjërë të politikës so&iale%Kjo luftë duhet të atakoj kriminalitetin në të gjitha drejtimet % Politika kriminaleduhet të ketë planin dhe programin e "et të &ilat lidhen edhe me planet e gjëra tëh"illimit të sho$ërisë% Politika kriminale duhet ti përfshijë dhe ti përsosë të gjithamjetet dhe metodat e saja në luftën kundër kriminalitetit dhe të gjitha këto të jenënë harmoni me normat dhe "lerat e sho$ërisë së &aktuar%

KRIMI I ORGANIZUAR 3 KORRUPSIONI DHE POLITIKA KRIMINALE

5isa forma të luftimit të krimit të organiuar2 Lufta kundër krimit të organiuar kë'ërë $ë politika kriminale të orientohet drejt futjes së rregulla"e dhe kon&epte"e tëreja si krimi i organiuar/ organiatë kriminale etj% Krimi i organiuar është dukurisa e "jetër dhe ere në "ende të ndr#shme te 'otës% >#sh në shekujt e kaluar itetpër grupe kriminale të organiuara $ë merreshin me kontra'andim/ korrupsion/shpërdorim/ tra!kimin e drogës etj% .o "etëm ekonomia 'otërore i shfr#tëonlehtësitë $ë ofrohen nga teknologjitë e reja por edhe grupe kriminale i shfr#tëojnë

këto mundësi / kët#re rrethana"e duhet shtuar edhe ndr#shimet politike e sidomosnë "endet në trani&ion% Në E"ropë për herë të par no&ioni i krimit të organiuarështë dhënë në Itali 1


31/35

dhe të kompeten&a"e të organe"e shtetërore% 6jatë luftimit të krimit të organiuarakonisht duhet pasur paras#sh se ai njërën palë e ka në pushtet për 0ka edhemund të $uhet krimi i shtetëuar% Rregullimi ligjor i luftimit të krimit të organiuarpërku!ohet me inkriminime të reja / plotësime dhe ndr#shime dhe me riorganiimtë organe"e të 'ulimit/ ndjekjes/ dhe gj#kimit% Pra krimi i organiuar si dukuri

mund të luftohet me një "eprimtari unike dhe të për'ashkët të ter sistemitsho$ëror pasi $ë njëra anë $ë e mundëson krimin e organiuar është edhepushteti%

KORRUPSIONI si dukuri shfa$et ne te gjitha sferat e jetes sho$erore shteterore% Korrupsioni shtrihet në "eprimtarin e parti"e/ në $e"erisjen $endroredhe në atë "endore pastaj ne organiatat shtetërore dhe jo$e"eritare pastaj nëekonomit shtetërore dhe pri"ate% Në korrupsion gërshetohen e drejta me moralin/'urokra&inë/ "eprimtaria me $ilim pasurimi/ diktaturat me demokra&inë/ krimindhe shkeljen ligjit/ kërkesa për jetesë më të mirë të $e"eritarë"e/ etj% Korrupsioni

është një kër&ënim serio për të gjitha regjimet politike e po ashtu edhe përregjimet demokratike% Korrupsioni trajtohet si një krim i 'ardhë pasi $ë ngj#ra e'ardhë është më e përshtatshmja% Në luftën kundër korrupsionit janë përfshi edheshumë organiata ndërkom'ëtare si një kriter për administrim të mirë ekonomik%Korrupsioni është një epidemi shtetërore kriminale me rreik për shtetin dhesho$ërinë $ë e ka lejuar% K# fenomen duhet të luftohet $ë në !llim sepse nëse aithellohet duke mposhtur shtetin dhe duke e 'ërë sistem korruptim do të jetë më"ështirë% Korrupsioni si dukuri kriminale është i lidhur me krimin e organiuar dheështë kër&ënim më i madh për sta'ilitetin politik dhe ekonomik të 0do "endi% Në

këtë drejtim nga #rtarët e"ropian :allkani konsiderohet si derë përmes të &ilëskalon droga dhuna dhe tra!kimi% Korrupsioni e dëmton rendë ekonominë enjështeti dhe ndikon në uljen e e!kasitetit të luftës kundër krimit të organiuar% Nëkëtë drejtim sipas analia"e organet tatimore renditën të parët G pastaj doganat dhe poli&ia @F me mitmarrje% 5he fusha ku kr#het më së shumti korrupsioniështë kalimi i mallra"e në dogana dhe tek marrja e llisen&a"e për ushtrimprofesioni dhe për leje ndërtim% Në këtë drejtim -=:A llogariten në mesin e


32/35

parandalimin e kriminalitetit në përgjithësi% Pra në një gjendje të sigurisë $ë ështëme e 'rishtë do të jetë më "ështirë 'ulimi dhe luftimi krimit% D'atimi ilegjisla&ionit eksitus dhe nJjerrja e norma"e të reja është s!dë e madhe për 0doshtet% shtë me rëndësi $ë për"e0 miratimit të ligje"e të reja në këtë fushë ështëme rëndësi $ë të rritet ndërgjegjja politike dhe pu'like më luftën kundër

korrupsionit k# është edhe një rekomandim i Këshillit e"ropian për "endet eE"ropës juglindore% Një nga tiparet më të akonshme të këtij legjisla&ioni ështëedhe parashikimi për, përgjegjësin dhe det#rimet e persona"e #rtarë përdeklarimin e të ardhura"e dhe pasurisë/ ndalimi i koniktit të interesa"e/parandalimi i 0do lloj korrupsioni gjatë prokurorimit në $e"eri/ sanksione te "e0antaadministrati"e/ pastaj formimi i komisione"e te "e0anta për monitorimin e punëssë organe"e të 'atimit të ligje"e dhe "eprimtarisë gj#$ësore dhe duke propouarstrategjitë të reja të punës% Përmës kon"enta"e të ndr#shme parashihet edhe njëpunë e për'ashkët ndërkom'ëtare për hetim të për'ashkëta hetimore / ngrirja ellogari"e 'ankare/ sekuestrimi i mallit për të parandaluar transferimin e tij etj% Të

gjitha këto me $ëllim të luftimit dhe parandalimit të kriminalitetit / krimit tëorganiuar dhe akte"e terroriste% Në drejtim të luftimit të korrupsionit parashihenedhe autoritete të "e0anta anti2korrupsion det#rë e të &ila"e është të ndërmarrinpro&edura të "e0anta dhe duke përdorur mjete të posa0me në luftën dheparandalimin e korrupsionit%

DISA 7ORMA TË LU7TIMIT TË KORRUPSIONIT

Në këtë drejtim 5r% 6jon$a si det#ra të përhershme të 'ashkëpunimit

ndërkom'ëtar rekomandon, afrimin e legjisla&ionit kom'ëtar me atëndërkom'ëtar/ rati!kimin dhe nënshkrimin e instrumente"e ndërkom'ëtare nëfushën penale / 'ashkëpunimi gj#$ësor/ 'ashkëpunimi në fushën e dorëimit dheekstradimit të kriminelë"e/ 'ashkëpunimi ndërkom'ëtar në fushën e krime"e!nan&iare/ etj% Lufta kundër krimit të organiuar dhe korrupsionit kërkon trajtim tëgjithanshëm/ organiim dhe i rregullim si në rrafshin na&ional ashtu edhe në atëndërkom'ëtar% Reformimi i poli&isë dhe gj#$ësisë në drejtim të organiimit tëorgane"e spe&iale për luftimin e krimit/ rolin e theksuar të media"e etj% Korrupsionidhe efektet e tij ekonomike dhe so&iale janë tejet serioe/ ai prodhon "arfëri dhe

rënie të përgjithshme ekonomike e sho$ëruar me pakëna$ësisë sho$ërore ndajreforma"e dhe h"illime"e demokratike dhe hum'jen e 'esimit te organet eshër'imit pu'lik shtetëror% Dgjidhja dhe tejkalimi i pro'leme"e në luftën kundërkrimit të organiuar dhe korrupsionit arrihet me analiën e gjendjes ekistuese tëkësaj dukurie/ masat spe&i!ke / formimi i institu&ione"e të spe&ialiuar për luftimine krimit të organiuar dhe korrupsionit / $e"erisje e mire/ ligjshmëri në kr#erjen efunksione"e/ $asje shken&ore e profesionale në 'ulimin dhe luftimin e korrupsionit

Faqe #% prej #$


33/35


34/35

t#re për tu adaptuar më mjedisin so&ial ngase "uajnë nga dëmtime në sistemin$endror ner"or dhe në tjetrën $ë këto sjellje i shpjegon si pasojë e ndikimit negati"të mjedisit so&ial në formimin e t#re emo&ional dhe moral / pra si pasojë elëshime"e gjatë edukimit të t#re në etapa të ndr#shme% E "ërteta shken&ore$ëndron në sinteën e kët#re d# pikëpamje"e % -hka$et e sjelljes de"ijonte mund

të jenë në "etë fëmijën/ ne "et familjen apo jashtë sajë/ pastaj nën ndikiminnegati" të programe"e !lmore tele"ii"e/ në sht#pin e "erdhë në literaturë etj% Iriu i len pas dore nga familja/ i mohuar dhe pa dashuri prindërore/ i papranuar ngamoshatarët dhe nga të tjerët/ duke mos pasur për"ojë të mjaftueshme jetësore i$aset përdorimit të mjete"e dhe forma"e më të lehta / sjellje"e de"ijonte e të &ilatnuk i pranon mjedisi sho$ëror% Këto ai i përdor për padrejtësitë $ë i 'ëhen ose përtu "et2"ërtetuar% -imptomat e sjelljes de"ijantë duken në familje/ fëmija i trajtuarke$/ / pa ush$im të mjaftueshëm/ pa "eshm'athje si shokët/ pa lodra për lojë/ pamundësi të luaj me shokë/ i lënë pas dore/ i për0muar/ pa dashuri prindërore/ nuk i jepet mundësi për të "epruar ai do të !llojë më sjellje de"jinatë për tu hakmarrë

prindër"e/ sillet në mën#rë arrogante dhe më kokëfortësi/ trajton ke$ "ëllain apomotrën / 'redhë rrugë"e në "end se të shkoj në shkollë/ mëson gjëra të pa miranga anëtaret e grupit/ duke !lluar të "jedhë sende% Nëse këto simptoma nukkuptohen herët dhe drejt fëmija do ti përfor&ojë këto sjellje de"ijonte dhe do tukundër"ihet norma"e morale dhe ligjit dhe "eprimet e tij shëndrrohen nedelikuen&ë% +jala adoleshen&ë "jen nga latinishtja dhe do të thotë rritem osepi$em% shtë një etapë e h"illimit so&ial/ emo&ional dhe intelektual $ë e h"endostë miturin drejt te rriturit% Pu'erteti është periudha kur indi"idi arrin pjekurinseksuale dhe 'ëhet i aftë të riprodhojë "etën% Adoloshen&a është një periudhë

gjatë së &ilës ndodhin ndr#shime në organiëm të &ilat manifestohen me dukuri tërëndësishme dhe kritike% Këto ndr#shime mund të kenë edhe karakter të rëndëpatologjik% Indi"idët $ë nga lindja deri në moshimin e t#re kalojnë nga kria nëkrië% Në rast se tek adoleshen&a mungon kria atëherë kemi të 'ëjmë me njëdukuri patologjike/ pra të shfa$jes se disa dukuri"e jo të akonshme% Kria eadoleshen&ës është 0rregullim i 'rendshëm dhe i jashtëm dhe $ë përjetohet jonjëlloj nga të gjithë dhe është një pro&es e"oluti" gjatë të &ilit adoleshentët mundtë pësojnë hgënjime ose mund të shkojnë drejt konsultimit të identitetit të t#re%Andaj riedukimi i fëmijë"e dhe i të rinj"e duhet të !llojë $ë nga etapa e par me tëhetuar sjelljet de"ijonte dhe të "ahdohet derisa i riu të kuptojë për pasojat esjellje"e të tilla%

POZITA E 7EMRËS SI /IKTIMË DHE DËSHMITARE DHE POLITIKA KRIMINALE

Poita e femrës si "iktimë dhe dëshmitare duhet studiuar nga ana so&iologjike /psikologjike/ !loo!ke dhe juridike në drejtim të hartimit të programe"e dhe ligje"e

Faqe #& prej #$


35/35

për m'rojtjen e t#re% Përparimi i gra"e dhe arritja e 'araisë mes gra"e dhe'urra"e është #shtje e te drejta"e të njeriut dhe kusht për drejtësinë so&iale% nësho$ëri ratë dhe "ajat i nënshtrohen dhunë !ike/ seksuale dhe psikologjike/ pragrat shpesh 'ëhen "iktima të dhunimit dhe a'uime"e nga&mime"e seksuale dhekër&ënimit / këto i pengojnë ato $ë të gëojnë të drejtat dhe lirit e t#re themelore%

Andaj këto rrethana tregojnë rëndësinë e trajtimit të sigurisë dhe m'rojtjes së"iktima"e dhe dëshmitarë"e në sistemet gj#$ësore të 0do "endi% Pasojat e"eprime"e si të lëndime"e trupore dhe psikike para$esin "iktimiimin primarndërsa "iktimiimi sekondar para$et reagimin negati" të mjedisit so&ial përmesreagimit joadekuat ose te ga'uar të organit të ndjekjes% Andaj me $ëllim të"ogëlimit të "iktimiimit sekondar rekomandohen këto "eprime, P#etja në poli&i2nga punonjësi i gjinisë së njëjtë/ p#etja në pranin e personit të 'esueshëm/ dhe tëangahohen njësit spe&iale të poli&isë për artet e dhunime"e dhe të dhunësfamiljare% P#etja në 6j#katë2 p#etja në mungesë të akuuarit/ ndalimi i p#etjes m'i jetën seksuale të "iktimës/ regjistrimi me "ideo2kamerë si pro"ë për gj#katë% Pastaj

masat për m'rojtje si dëshmitarë2 ndr#shimi i identitetit/ ndr#shimi i "end'animit/m'rojtja e përkohshme e të dhëna"e të dëshmitarit/ masa të m'rojtjes !ike dheteknike/ reha'ilitimi so&ial/ rikuali!kimi profesional/ dhënia e këshilla"e e mën#ratjera të &aktuara me ligj% -ipas ligjit "iktimë $ë para$itet në &ilësinë e dëshmitaritështë se&ili person të &ilit me "epër penale i është &enuar apo rreikuar ndonjë ëdrejtë e tij personale apo pronësore dhe i &ili posedon informatat me rëndësi përpro&edurën penale dhe me para$itjen e së &ilës jeta/ shëndeti/ liria ose prona e tijdo ti ekspoohej rreikut dhe i &ili është pajtuar të 'ashkëpunoj me organet e jurispruden&ës% Në fund duhet të theksohet se trajtimi i gruas si "iktimë apo

dëshmitare sipas shumë fakte"e dhe rrethana"e ka &ilësi të dalluara në krahasimme meshkujt / andaj edhe "ende të ndr#shme kanë hartuar programe të ndr#shmenë këtë drejtim%

Documents

p o l i t i k a k r i m i n a l e - f i n a l