Otwartość, mobilność i umiędzynarodowienie uczelni a

konkurencyjność szkolnictwa wyższego w Polsce

Tomasz Perkowski Fundacja na rzecz Nauki Polskiej

17 grudnia 2013

Gdzie jesteśmy – liczba studentów

Zmiany w systemie edukacji wyższej

Specjaliści

Użytkownicy wiedzy

Twórcy wiedzy

III stopień – studia doktoranckie – dofinansowywane publicznie w wybranych obszarach.

II stopień – studia magisterskie – finansowane w znaczącej części indywidualnie.

I stopień – studia licencjackie – możliwość finansowania ze źródeł publicznych.

Możliwość bezpośredniego przejścia

Zmiany w systemie edukacji wyższej

III stopień – studia doktoranckie – dofinansowywane publicznie w wybranych obszarach.

II stopień – studia magisterskie – finansowane w znaczącej części indywidualnie.

I stopień – studia licencjackie – możliwość finansowania ze źródeł publicznych.

Możliwość bezpośredniego przejścia

Duża swoboda w kształtowaniu własnej ścieżki edukacyjnej, umiejętność pracy zespołowej, sprawne wyszukiwanie i analizowanie danych, samodzielność myślenia, gotowość do dalszego rozwoju.

Specjalistyczna wiedza, praktyczne umiejętności, podstawy samodzielnej pracy naukowej.

Praca badawcza

Korzyści ze zmiany

•Szybsze wejście absolwentów na rynek pracy – dłuższy okres składkowy skorelowany ze stopniowym podnoszeniem wieku emerytalnego, prowadzący do zwiększenia stopy zastąpienia. •Poprawa relacji osób pracujących do niepracujących. •Niższa marnotrawność systemu, przy poprawie jego jakości (świadomy wybór +zwiększenie nakładów edukacyjnych na jednego studiującego). Zmniejszenie liczby studentów, bez zmniejszania liczby osób zdobywających wyższe wykształcenie. Mniejsza liczba studentów przypadających na wykładowcę akademickiego. •Możliwość pozyskania środków na projakościowe zmiany systemu oraz prowadzenie aktywniejszej polityki edukacyjnej i społecznej (stypendia za wyniki, stypendia dla osób z rodzin wielodzietnych, wsparcie strategicznych kierunków edukacji – opłaty za wybrany kierunek studiów nieskorelowane z kosztami ich prowadzenia, kredyty studenckie). •Lepsze dopasowanie do rynku pracy – czas na edukację „ad hoc”. Rozwój long-life learning. •Wcześniejsza decyzja o założeniu rodziny. •Obniżenie kosztów społecznych – mniejsze obciążenia dla studiujących i ich rodzin.

II stopień

I stopień

II stopień

I stopień

Czas

Stan obecny Stan pożądany

Zwrot z inwestycji

Warunki zmiany

Nakłady na edukacje wyższą – stabilne/rosnące w stosunku do PKB Aktywna polityka edukacyjna – parametryzacja dydaktyczna wydziałów, w przyszłości kierunków studiów (niezależnie od statusu podmiotu prowadzącego). osiągnięcia naukowe lub komercyjne (zawodowe) kadry osiągnięcia naukowe lub zawodowe absolwentów baza, współpraca międzynarodowa, kursy w języku angielskim, udział słuchaczy i wykładowców z zagranicy itd. Kategoria C – brak dofinansowania publicznego (co najmniej 50% podmiotów). Kategoria B – dofinansowanie ze środków publicznych tylko studiów I stopnia. Kategoria A – pełne dofinansowanie studiów I stopnia, możliwość częściowego dofinansowania studiów II stopnia, finansowanie studiów III stopnia. Specjalna dotacja projakościowa (nie więcej niż 25% podmiotów).

Warunki zmiany

Otwarcie się uczelni – możliwość kształtowania ścieżki dydaktycznej przez studenta. Bon edukacyjny – dofinansowanie publiczne niezależne od danych historycznych. Przykład : Student otrzymuje na początku roku 500 punktów do zrealizowania na dowolnym Wydziale dowolnej uczelni. 500 punktów (bezpłatne na I stopniu, płatne na II stopniu, istnieje możliwość dokupienia punktów) Podstawy chemii fizycznej Mikrozarządzanie Kultura Mezopotamii Kat. Wydziału A Kat. Wydziału C Kat. Wydziału B Koszt kursu: 100 punktów Koszt kursu: 50 punktów Koszt kursu 40 Koszt dla studenta: 10 punktów Koszt dla studenta: opłata indywidualna Koszt dla studenta: 40 punktów

System punktów „płatnościowych” musi być skorelowany z systemem punktów ECTS (początkowe 500 punktów „płatnościowych” wystarczy do realizacji wybranej ścieżki edukacyjnej, pod warunkiem wyboru odpowiedniej części zajęć na Wydziale Kat. A).

Warunki zmiany

•Wprowadzenie systemu kredytów studenckich oraz systemu wsparcia (np. dla studentów z rodzin wielodzietnych). •Stworzenie systemu wsparcia dla absolwentów tworzących własne firmy innowacyjne. •Bon na doszkalanie zawodowe absolwentów współfinansowany przez pracodawcę. •Rozwój studiów/kursów podyplomowych uzupełniających. •Działania promujące polski system edukacji zagranicą. Systemowe wsparcie dla katedr studiów polskich (tworzenie funduszy żelaznych), pod warunkiem ich współpracy z uczelnią krajową. •Sprawny system monitorowania jakości edukacji. •Zmiany zasad funkcjonowania uczelni wyższych.

Zmiany zasad funkcjonowania uczelni wyższych

Model pull- Rozwiązanie pilotażowe Powołanie jednostki wspólnej pomiędzy co najmniej dwoma polskimi uniwersytetami i jednostką PAN (kat. A+).

Model push Zmiana systemowa wymagająca kompleksowych rozwiązań legislacyjnych

Rozwiązanie pilotażowe – Uniwersytet Centralnej Europy (polski Caltech)

•Wybór jednostek w wyniku otwartego konkursu. Ustanowienie UCE na mocy ustawy. •Osobowość prawna jednostki wspólnej – preferowana fundacja •Finansowanie w ramach POWERa (co najmniej 500-800 mln PLN na pierwsze 5 lat) + dotacja dydaktyczna. Stworzenie zalążka kapitału żelaznego. Granty badawcze. •Za funkcjonowanie UCE odpowiada Kanclerz wybrany przez Radę Powierniczą. •Rada Powiernicza – przedstawiciele otoczenia Uniwersytetu, reprezentanci partnera zagranicznego, reprezentanci instytucji partnerskich (nie więcej niż 1/3). •Współpraca z zagranicznym uniwersytetem. Wspólny dyplom. •Do 1500-2000 studentów II i III stopnia (Caltech ~ 2100). Studia bezpłatne dla większości. Stypendia dla najlepszych. •Zatrudnienie kontraktowe – kadra dydaktyczna - 1/3 ze współpracujących jednostek, 1/3 pozyskana w otwartych konkursach, 1/3 – visiting professors (w tym przedstawiciele I, II i III Sektora). Tenure tylko po objęciu katedry. Pozycje dydaktyczne (mniejszość) i badawcze. Kadra akademicka/studenci= 1: 6-8 (Caltech 1: 4 studentów II stopnia). •Brak pensum, konkurencyjne wynagrodzenie. Coroczna ocena. •Zajęcia wyłącznie w językach obcych. Stypendia dla obcokrajowców. I rok na campusie. •Wykorzystanie infrastruktury partnerów (odpłatne). • Trzy „szkoły” w ramach Uniwersytetu – Nauk ścisłych i technicznych, Nauk biologicznych, Nauk humanistycznych, społecznych i projektowania (sztuk pięknych) (Caltech – 6). Studia interdziedzinowe. •Ścisła współpraca z otoczeniem. Jasno wyznaczone kryteria ewaluacji kadry i kanclerza. Sprawna administracja.

Zmiana systemowa

W I etapie wsparcie zmian projakościowych na uczelniach

Przeprowadzenie konkursu dla szkół wyższych bądź konsorcjów szkół wyższych na przygotowanie kompleksowego planu zmian, mających na celu: -Podniesienie jakości dydaktyki (podniesienie jakości badań, wprowadzenie visiting lecturers, zewnętrzna, jakościowa ocena curriculów, zwiększenie liczby zajęć laboratoryjnych, polepszenie kontaktu z kadrą dydaktyczną, szkolenia dla pracowników dydaktycznych). -Zmiany administracyjne (zwiększenie zatrudnienia, szkolenia dla administracji, wprowadzenie dwujęzyczności, outsorcing, wsparcie naukowców w pozyskiwaniu i rozliczaniu projektów, outplacement - odprawy). -Umiędzynarodowienie (wprowadzenie języka angielskiego jako wykładowego, pozyskanie zagranicznej kadry, promocja zagraniczna, zachęty dla studentów zagranicznych, wsparcie dla studentów w ramach Erasmusa). -Wymianę kadry (zatrudnianie nowych osób – niepowiązane z pensum, system wsparcia dla osób odchodzących na wcześniejszą emeryturę, mobilność kadry – w tym międzysektorowa) -Zmianę struktury (powołanie rad powierniczych, otwarty wybór kanclerza, zmiana statutów, tworzenie funduszy żelaznych) -Wewnętrzne i zewnętrzne otwarcie uczelni (powołanie studiów międzywydziałowych i międzyuczelnianych, wspólne projekty edukacyjne z jednostkami zagranicznymi, współpraca z jednostkami PAN, mobilność studentów) -Polepszenie współpracy z otoczeniem (systemy wsparcia dla komercjalizacji, tworzenia spin-offów, zakładania firm przez absolwentów, aktywne pozyskiwanie 1% CIT, wspólne programy studiów z biznesem, międzynarodowe praktyki studenckie) Finansowanie: POWER, POIG Nie więcej niż 2-3 znaczące granty (do 100 mln złotych).

Zmiana systemowa

W II etapie zintegrowana zmiana legislacyjna Zmiana struktury studentów studiów wyższych – położenie nacisku na I

stopień studiów – wprowadzenie powszechnej odpłatności za studia II stopnia.

Dostępność finansowania publicznego dla wszystkich szkół wyższych, niezależnie od ich statusu prawnego, pod warunkiem spełnienia kryteriów jakościowych.

Wprowadzenie oceny jakości dydaktycznej. Oddzielenie ścieżki edukacyjnej od struktury uczelni (międzywydziałowość studiów). Finansowanie idące za studentem.

Zmiana statusu publicznych uczelni wyższych – przekształcenie ich w podmioty prawa prywatnego (fundacje) – model fiński. Konsolidacja uczelni. Większa samodzielność, większa, jasno zdefiniowana odpowiedzialność. Majątek uczelni przekazany fundacjom. Wsparcie dla pozyskiwania środków prywatnych (lewarowanie pozyskanego finansowania prywatnego ze środków publicznych).

Proponowana sekwencja zmian

Powołanie Uniwersytetu Centralnej Europy.

Wprowadzenie odpłatności za studia II stopnia.

Wsparcie projakościowych zmian funkcjonowania wybranych szkół wyższych.

Zmiana zasad finansowania szkolnictwa wyższego –parametryzacja dydaktyczna.

Zmiana struktury szkół wyższych –finlandyzacja.

tomasz.perkowski@fnp.org.pl

Dziękuję za uwagę.