IPAR EUSKALHERRIKOHITZA

GUIILAUME FAUVEAU

Eskualdeetako kontseiluen laguntzak lehenik, beste erakunde batzuenak ondotik: presondegienbehatokiak diru laguntza publikoen %66 galdu du bost urtean bHaren geroa arriskuan dela diote b 4-5

Presondegietakoeskubideak, diru publikorik gabe

Gizartea Elkarteak eta enpresakbatuko ditu Mezenasgok

Euskararen Urtaroaren karietara

3Hirigintza Kanboko hirigintzaplana salatu duten elkarteek

herritarrak informatu nahi dituzte

2Ostirala

2019ko azaroaren 22aX. urtea422. zenbakia

www.iparraldekohitza.eusieh@hitza.eus

Iñaki Etxeleku Kanbo

Marienia eta Mu-lenia lurren in-guruko kexuaez da itzali.Kanboko He-

rriko Etxeko gehiengoak eraiki-garri ezarri zituen hirigintza planberrian. Herritarrak asaldatu zi-ren hastetik, gaur egun laboran-tzarako erabiliak diren lur horie-tan bizitegiak eta lantegi eremuakegiteko xedea onartu baitzuenauzapezaren gehiengoak. Geroz-tik, joan den otsailaren 2ko He-rriarteko Batzordean, Euskal El-kargoko hautetsiek onetsi ziotenhirigintza plan berria, eta, hala,eraikitzeko baimena eman. Has-tetik, egitasmo horren kontra al-txatu dira Lurzaindia, Cade, StopMines eta Nahi Dugun Herria: ezdute onartzen herritar frankorennahikariaren kontra bidean dena.Eta Jean-Paul Alaman arkitektokanboarra juntatu zaie afera auzi-tara eramateko. Herritarrak jaki-nean atxiki nahi dituzte, eta go-mita zabala egin diete kanboarrei,baita laborantza lurren begiratze-az axola diren ipar euskal herrita-rrei ere, gaurko bilkurarako.

Helegite bat baino gehiago eza-rri zituzten Hirigune Elkargoanarraposturik gabe egon direnak.Ondorioz, beste lau helegite jarridituzte auzibide gisa Administra-zio Auzitegian. Bat, Cade eta StopMines elkarteek, ingurumenarrazoiengatik; beste bat, Lur-zaindiak, laborantza lurren ikus-pegitik; Jean-Paul Alamanek per-tsonalki, hirigintza ikuspegitik;eta, azkenik, Nahi Dugun Herriaoposizioko taldeak. Anartean,laurek erabaki dute bat egitea in-formazioaren zabaltzeko. «Kan-boarrek ez dakite sobera zertanden istorio hori. Anitz gauza erranzen inkesta publiko denboran.Batzuek uste dute bukatua dela,ez dela eraikuntzarik izanen hele-giteak egin direlako», esplikatudu Alamanek. Bizkitartean, Euskal Elkargoak

baia eman ondoan egitasmoa bi-dean da. Alta, inkesta publikoan153 kontrako ohar eginak izan zi-ren (gehiengoa). Denbora berean,2.000 sinadura bildu zirelarik lu-rrak eraikuntzatik babestea gal-deginez. Auzapezaren gehiengo-ko lauzpabost hautetsi ere xedea-ren kontra agertu ziren. Gaur egun, Marieniako lurrak

hazkuntzarako arrandan erabil-tzen dituzte bi laborarik. Pentzeeremu zabalak dira, izen berekopausa etxearen aitzinaldean, Itsa-suko bidetik jitean, errepidearenbi aldeetarik. Ez dira hiri ere-muan. Erran nahi baitu ez dela bi-zitegirik saihetsean. Galdera da:zergatik lur hauek ezarri nahiizan ditu eraikigarri auzapezarengehiengoak? Francis Salagoiti, Baionako

merkataritza auzitegiko lehenda-kari eta Aviron errugbi talde pro-fesionaleko lehendakarikideohiaren familiaren lurrak dira.Alaman, ahoan bilorik gabe min-tzo da: «Salagoiti adiskide daKanboko auzapezarekin (Chris-tian Deveze). Ez balira bi hauekhorren gibelean izan, nehori ez zi-tzaion bururatuko leku horretaneraikitzea. Bizpahiru hautetsi etajabeaz aparte, nehork ez du nahieraiki dadin hemen. Tratuaren ja-torria zein den jakinez, ahalke-zungarria da Kanborentzat». Es-kuinaldeko pezan 90 bizitegirenegiteko asmoa litzateke. Bestal-dean, berriz, lan eremua aipatuzen, baina iduri luke izozturikdela momentuko. Muleniako lurra Intermarche

saltegi handiaren parean da.Hauek ere laborantzarako erabi-liak diren lurrak dira. Lan eremubaten xedea balukete hautetsiek.Anne-Sophie Fernandez, StopMines elkarteko kidea: «Arazoada Mulenian lurpeko ur geruzabiziki handi eta inportantea dela.Beraz, eragin handia luke uraren-tzat, bioaniztasunarentzat eta,oro har, ingurumenarentzat». Argi du gaia Kanbotik harago

doala, arazo bera gertatzen baitalurralde osoan: «Tokiko Hirigin-tza Plan (THP) guzietan gertatzenari dena ongi irudikatzen du».Alamanek gehitu du horregatikbaduela munta Lurzaindia beza-lako egitura hor izateak: «Lur-zaindiak ikusi du sinbolo bat zela.Ezpeleta, Itsasu... denak ari diraberen THP egiten eta erakutsi be-har dugu hor garela, ez garelaados zimenta gose den edonor jindadin nahi duenaren egitera». Presiopean dira biztanleria ja-

danik azkarki emendatu zaienKanboren gisako hiriak, aspal-dian. «Itsasaldearen eta barneal-dearen artean gara», dio Alama-nek, «eta hiriaren hedatzearen-tzat argiki minbera gara. LasterKanbon ez da ardi edo behirik

ikusiko gehiago. Bidarrairat joanbeharko da ikustera. Anitzek du-ten kezka da gaur egun: nola eginEuskal Herria desitxuratzen duenhirigintza gelditzeko?».

Hirigintza planen dantzaScot Lurralde Koherentziako Es-kemak dio laborantza lurrakzaindu behar direla egin ahala.Horiek horrela, Euskal Elkargokohautetsiek Kanboko HerrikoEtxearen asmoaren alde bozkatudute. Alta, 2018ko urtarrilean,Lurzaindiarekin lehen elkarreta-ratzeak egin zirelarik, herri ttipie-tako hautetsi franko uzkur agertuziren, eta ez zuten alde bozkatu.Jean-Rene Etxegarai lehendaka-riak erran zuen ez zutela alde ba-teko bozka eginen, eta aztertukozutela auzia. «Harritu gaituenada urte bat berantago kontsignabat izan dela Kanboko HerrikoEtxearen kontra ez joateko», dioAlamanek. «Vincent Bru hor bai-ta ondoan, baitu eragin, eta lagu-na baita Etxegarairekin». Bigarren esplikazio bat gehitu

dio Fernandezek. Beste herrieta-ko auzapezek ere bazuketela in-teresa kontra ez bozkatzeko.«Hautetsiek egin dute: ‘THP ho-rren kontra bozkatzen badut...nik besten beharra ukanen duda-larik enearen baimentzeko nahinuke segi nazaten’. Horregatikhainbestek egin dute alde. THPaktrumilka agertzen dira hilabeteguziz».Ikustekoa da Administrazio

Auzitegiko jujeak zer erranenduen. Ez dela berehalako dio Fer-nandezek: «Cadekoek erran di-gute hain segur luze izanen dela.Urte bat edo biko epea izan daite-ke erabaki bat jin aitzin. Gainera,herriko bozak heldu dira; beraz,zintzilik utziko dute». Hautetsienestrategia bat izan daitekeela ustedu Alamanek: «Entseatuko diraluzarazten, kontrakoak akituarte». Horregatik antolatu dute bil-

kura publikoa: jendea informa-tzeko eta mobilizatzeko. «Ez ba-karrik kanboarrak, beste lurral-deko herritarrak ere bai»,Fernandezek. «Jendeak ikustendu ari direla lur jaten barnealderaburuz, baina anitzek uste dutediru gose diren promotoreak di-rela. Ez da ahantzi behar haute-tsiek eraikuntzekin duten lotura.Erakutsi nahi dugu herritarrekherriko bozen momentuan erebotere bat izan dezaketela».

Herriko etxeak Marienia eta Muleniako laborantza lurrak eraikigarri ezarri izanarenkontrakoek herritarrak informatu nahi dituzte gaurko bilkura publikoaren bidez.

Kanboko hirigintza, auzitan

Lurzaindiak Marieniako lurren ondoan antolatu zuen elkarretaratzea 2018ko irailean, herriko etxearen egitasmoaren salatzeko. ISABELLE MIQUELESTORENA

dGAURKO BILKURA PUBLIKOA

19:00etan. Kanboko Zabalki

gelan. Xehetasunak:

https://plu-kanbo-ez.frama.site

2 IPAR EUSKAL HERRIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 22aGaiak

Iñaki Etxeleku Baiona

Patxi Bellyk Lapurdiko Herri El-

kargoan lan egiten zuen duela bi

urte arte, kultur zerbitzuan. El-

kargo bakarra sortzearekin utzi

zuen, bere kontuko jartzeko. Bes-

talde, Pinpulka elkarteko kidea

da, eta Ezpeletan ekain oroz anto-

latzen duen Jokoz Kanpo karrika

ikuskizun jaialdiko taldean parte

hartzen du. Horrentzat hasi zen,

funtsean, Errobi aldeko enpresen

ikusterat joaten laguntza eskatze-

ko jaialdiarentzat. Eta lan horre-

tan gustatu.

Bere enpresa sorturik —Meze-

nasgo—, bezero dituen elkarteen-

tzat egiten du orain bitartekari lan

hori. Bitartekari edo zerbitzu sal-

tzaile baino gehiago, «harreman

egile» gisa ikusten du bere burua

Bellyk. Elkarren ondoan baina el-

kar zinez ezagutu gabe bizi diren

bi mundu hurbildu nahian.

«Gure munduan, denak gara

gure xokoan. Alde batetik, enpre-

sak; beste alde batetik, elkarteak;

gero, erakundeak. Ni erdian ema-

ten naiz loturak sortzeko. Gehia-

go hitz egin eta elkartu behar

dugu».

Ez du bakarrik dirua bilatzen

elkarteentzat, baitio beste lagun-

tza motarik eman diezioketela

enpresek tokiko elkarte bati. Hala

nola gaitasunak. «Konpetentzia

zer da? Adibidez, Hendaiako gel-

tokian kokatu den Borderline Fa-

brikarentzat, joan nintzen margo

saltzaile baten ikustera errateko:

‘Hara, behar genituzke hogei litro

margo pareta bat tindatzeko, bai-

ta pintzelak eta tresneria ttikia

ere’. Hori da nire lana».

Interes ekonomikoak duen ga-

rrantziaren jakitun izanik ere,

egitasmoaren defendatzea du le-

hentasun Bellyk. Solaskide duen

enpresako arduradunak beste ar-

gudio batzuk entzun ditzan. «Le-

hen argumentua da lurraldeare-

kin zinez konektatua izatea. En-

presa batzuek ulertua dute

lurralde batean direla eta ezin du-

tela beren munduan bizi baka-

rrik. Laguntzen dituzte hemengo

proiektuak, baitakite Iparraldean

direla. Laguntzen badute ikusga-

rri bat, badakite ongi dela herri

dinamikarentzat, alaitasun bat

ekartzen duela. Behar baititugu

horrelako momentuak hobeto

bizitzeko». Bai, baina arrazoi

ekonomiko zuzen bat ere badute.

«Ongi bizitzen bagara lurralde

batean, beharbada gehiago kon-

tsumitzen dugu; beraz, erosten

ditugu berek saldu produktuak

ere. Dinamika bat da».

Ohartu da enpresa batzuek, di-

tuzten hurbileko gaiak direla

kausa, alor bat dutela bereziki la-

guntzen. «Adibidez, Sokoak eus-

kara, euskal nortasunaren ingu-

ruko gauzak lagunduko ditu.

Beste batzuek, elbarrituak edo

haurrak». Badira ere beren irudia

zaintzeko erabiliko dutenak me-

zenasgoa.

Horiek horrela, beste abantaila

bat ere badu elkarteen laguntzeak

enpresentzat: zergen apaltzeen

ahalbidetzea. Elkarte bati bere la-

guntza ekarriz, zergetan %60ko

kenketa lortzen du enpresak. Ba-

tzuek argiki horretan ikusten

dute interesa, baina Bellyk dio

hori proiektuaren interesa aur-

keztu ondotik ekartzen duela,

azen ontzeko bezala. «Enpresa-

buru bati beti azken momentuan

aipatzen diot hori. Batzuk erraten

didate: ‘Berdin zait zerga irabaz-

tea; ez dut horretako egiten’. Bes-

te batzuek, bai hartzen dituzte

paperak apaltzearen eskatzeko».

Elkarte anitzek bilatzen dute

mezenasgoa eta galde anitz badu

Mezenasgo enpresak berak, baina

enpresa sare aski ttipia ikusten du

lurralde eremu ez hain handian.

Gainera, enpresa ttipi edo ertai-

nak izanez, araberako ahalekin

ekartzen dituzte laguntzak. «So-

koa salbu, ez dut ezagutzen he-

men enpresa bat prest dena 5.000

euro emateko proiektu batean.

200-500 euro emanen dituzte».

Hein horretako emaitzen bider-

katzea delarik giltza, beraz.

Kaltearen alde onakKultura munduko ofiziokoek ez

dute beti ongi ikusi mezenasgoa,

erakunde publikoen ardura ba-

ten desbideratze modukoa irudi-

tu baitzaie. Pribatuari eskatzea

diru publikotik gehiago eman

nahi ez den diru laguntza. Bellyk,

berriz, begi onez ikusten du.

«Ongi dela uste dut. Zeren eta

jende desberdinak baldin baditu-

zu zure egitasmoan, gauza des-

berdinak ekartzen ditu. Ezin zara

beti lotua izan egitura bakar bati.

Egun batez egitura hori desagertu

edo diru gutiagorekin gertatzen

bada, bortxaz, eragina izanen du

zure egitasmoan. Hobeto da sos-

tengu desberdinen izatea». Era-

kunde publiko bateko kultura

saileko langile ohia izanagatik,

urrunago joan da. «Badakit —bi-

ziki polemikoa da erranen duda-

na—, baina ene ustez erakundeek

dituzten ahal gutitze horiek au-

kera izan daitezke batzuetan. Be-

hartzen baitzaitu beste iturri ba-

tzuen bilatzera. Dirua baduzula-

rik, xahutzen duzu aski aise.

Dirurik ez duzularik, ideiak behar

dituzu; zure baitarik egiten duzu

gehiago. Balio askoz handiagoa

du ezin ez eta zerbaiten erosteak.

Jokoz Kanpon, adibidez, altzari

guziak guhaurrek egin ditugu,

materiala berreskuratuz eta aste-

buruak egiten iraganez. Dirua

ukan bagenu, saltegian erosiko

genituen».

Ipar Euskal Herriko enpresa

gehienen izaria ikusirik, Bellyri ez

zaio iduri irudiaren zuritzeko jo-

koan direla hainbeste mezenas-

goan ari direnak. «Noski badela

greenwashingbezalako fenome-

noa. Bistan da enpresa batzuk ba-

liatzen direla irudi on baten eros-

teko. Baina hori gertatzen da, ez

dakit, Louis Vuitton bezalako

makina gotorrekin. Nik aipatzen

dizkizut Iparraldeko enpresa tti-

kiak». Anitzetan ez dira fama

gose, dioenez. Sokoaren adibidea

eman du berriz ere. «Sokoak la-

guntzen ditu berrogeita hamar

egitasmo urtean zehar. Nork ba-

daki? Ez dute erosten orri bat Be-

rria-n edo Sud Ouest-en errate-

ko: ‘Ikusten duzue zer laguntza

eman dugun?’. Haientzat beste

gauza bat da jokoan».

Hego Euskal Herria eredu gisa

ikusten du sail horretan. «Hego

Euskal Herrian ez dute ukan esta-

tu laguntzarik ekitaldien sortze-

ko. Haatik, enpresa sare handia

dute. Egun batez joanen naiz ha-

rremanen egiterat hara».

Topaketak ItsasunEuskararen Urtarorako euska-

razko ekitaldien proposatzeko

Euskal Elkargoak egin deialdiari

erantzunez, enpresa eta elkarteen

arteko topaketa antolatu du Me-

zenasgok atzo eta gaurko, Itsa-

sun, enpresa mintegian.

Ostiral honetan mezenasgoa-

ren medioz laguntza ekarle diren

tokiko enpresa batzuk gomitatu

ditu. «Esplikatuko dute zer egiten

duten, zergatik laguntzen dituz-

ten hemengo egitasmoak. Azke-

nean, ulertzeko enpresaburu ba-

tek nola pentsatzen duen. Gero,

galdera-erantzunen tartea izanen

da, modu lasaian». Xedea baita

zinez elkarte eta enpresa arteko

ezagutza akuilatzea. 09:00etarik

17:00etara iraganen da topaketa,

eta, nolaz ez, euskaraz.

Mezenasgok bi egunekotopaketa bat antolatu duelkarte eta enpresentzatEuskararen Urtaroaren karietara, enpresak eta elkarteak batzeragomitatu ditu Mezenasgoko Patxi Bellyk, euskaraz, Itsasunb Helburua da partaide izateko aukerez eta arrazoiez mintzatzea

Hendaiako Borderline fabrikak mezenasgoa erabili du, besteak beste, bere obrentzat. BOB EDME

«Dirua baduzularik,xahutzen duzu aski aise.Ez duzularik, ideiakbehar dituzu; zurebaitarik egiten duzu»Patxi BellyMezenasgoren sortzailea

3IPAR EUSKAL HERRIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 22a Gaiak

4 IPAR EUSKAL HERRIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 22aAstekoa

Joanes Etxebarria Maule

Alarma piztu duFrantz iakoPresondegie-tako Behato-kiak (OIP), el-karteak jaso-

tzen zituen diru laguntzen %66kendu zaizkiolako. «Konkretukiez dugu gehiago dirurik soldatakpagatzeko», argitzen du elkarte-ko zuzendariak, Cecile Marcelek. Elkarteak adar bat badu Baio-

nan, lanean segitzen ahalko due-na lan bolondresean oinarrituabaita. Baina Lapurdiko presonde-giarekin egiten duten lana erekolpatua izanen da Danielle Mes-ple lekuko militantearen errane-tan: «Segur da Frantzia mailakoOIP arriskuan bada, gure loturahori hautsi daitekeela. Beharbadaatzeman daiteke beste elkarteeki-ko harremana presoekiko lanasegitu ahal izateko, baina argi daez lukeela eragin berdina».Behatokia ez da, beste elkarte

batzuk bezala, presondegi barne-ra sartzen. Presoak bisitatzera jo-aten direnekin lotzen ditu harre-manak barneko egoeraren berriukaiteko eta informazioak zabal-tzeko. Danielle Mesple: «Batzuek-arras gutxik- ez dute deus jakinnahi, badira deus aldatuko ez du-gula erraten digutenak, baina usuerraten dugularik pertsonen es-kubideak eta duintasuna ziurta-tzeko gaudela hor, gure lana esti-matua da».

Borondate politikoaOIPren diru laguntza publikoengainbehera aipatzean, CecileMarcelek ñabardurak azpimarra-tzen ditu: «Ez dakit gu isilarazte-ko borondate politikorik bade-nez, ez nintzateke horraino joa-nen, baina segur da badela gu ez

sostengatzeko borondate politi-koa». Fase desberdinak izan diradiru laguntza batzuk apalarazi etadesagerrarazi dituztenak. 2015.urteko eskualdeetako hautes-kundeen ondorengoa zen lehenfasea. Eskuinera pasa ziren es-kualdeetako kontseiluen diru la-guntzak galdu zituzten orduan,Marcelek oroitzen duenaz: «Pen-tsatzen dut haiek printzipioz ara-zo bat zutela presondegietako es-kubideez axolatzen den elkartebat laguntzeko».Berrikiago, aspaldiko finantza

iturri zen erakunde batek du gibelegin. Lurraldeen berdintasunera-ko agentziak 2018an jadanikapaldu zituen behatokiari emandiru laguntzak, eta aurten kenduditu. Agentzia hori, Marcelenerranetan, «Lurraldearen kohe-siorako ministerioaren parte da:hiriko politikaren ardura du etaerraten digute beren aitzin kon-tua hiriko politiketan lehentasu-nezko publikoarentzat gordetzendutela, eta presoak ez direla ho-rien parte. Alta badakigu, hainbatikerlek ere frogatu dute, badelalotura zuzena auzo behartsu etapresondegien artean; baina poli-tikariak ez dira horretan sartunahi ere». Aurten galdu dute ereItsasoz Haraindiko Ministerioa-ren laguntza, baina kasu horretannotifikazio ofizialik izan gabe etaazalpenik batere ukan gabe.Irakurketa orokor bat eskatu-

rik, bere sentimenduaren berri

ematen du OIPko Frantzia maila-ko zuzendariak: «Estatuak ezduela kontra botererik behar etaez dela, bere iduriko, bere betebe-harra kontra botere horien finan-tzatzea. Alta eztabaida demokra-tikoaren bermea da».Bere iraupena arrisku erreala

izanik, OIP laguntza pribatueneskean hasi da berriki. Bi aste es-kaseko epean, 80.000 eurokodiru zama bildu du. «Ez da askiizanen epe luzean ibilmoldeaziurtatzeko, baina erakusten duinteresa badela», ziurtatu du zu-zendariak. Badaki ekarpen priba-tuena ez dela egonkortzeko bideaizanen ere: «Gure galdera nagu-sia da zein eredu ekonomikore-kin segitu ez badugu laguntza pu-blikorik, eta gure kausa ez denezpribatuentzat ‘salgarria’. Argi daestatuak behar lituzkeela ahalakezarri».

Presoak eta eskubideak2014tik 2019ra, 282.000 eurokodiru laguntza publikoak galduditu behatokiak. Alta, presoenkopurua goraka joan da arte bere-an. 72.000 preso lirateke estatufrantziarrean orain; «bake ga-raietan» zenbatu izan den kopu-rurik gorena, OIPren arabera.«Argi da hazka eta traba eragitendugula. Erraten da ez dela janariaematen dizun eskua ausiki be-har», dio Marelek, ironikoki.Presondegien behatokiak argi-

tara ekartzen dituen datuak, ana-

lisiak, lekukotasunak edo txostengotorrak (izan Dedansdehors‘barneankanpoan’ aldizkarianedo www.oip.orgweb gunean)ez dira bortxaz instituzio publikoguztien gustukoak. Presoen es-kubideez informazioa zabaltzendu gainera, batzuetan aldaketakere eraginez. 1995 urtetik 1998ra Beauvaisko

presondegian (Frantzia) izan ger-takari larriak salatu zituen, adibi-dez, behatokiak. Horren ondo-rioz, presondegiek kanpoko kon-trol bat ukan zezaten kanpainabat egin zuen OIPk; diputatu ba-tzuek presondegiak bisitatzekoeskubidea bereganatu zutenegun batzuk berantago. 2008an,askatasun gabetze guneen kon-trolatzaile orokorraren figurasortu zen, hori ere behatokiak pu-satu zentzuan. Presondegietakosanotasun eskasia, presoen laneskubideen defentsa eta beste es-kubideen alde urteetako lana erebadarama elkarteak.«Europako giza eskubideen

gortera Estatuaren eta presonde-gietako administrazioen arau

Frantziako presondegietako behatokiak (OIP) urteetanerakutsi du bere funtzioa zein den: presondegietako egoerakikertu, presoen eskubideez informatu eta, behar delarik,defendatu ere. Azken bost urteetan laguntza publiko anitzkendu zaizkio, %66 orotara. Baionan lekuko talde bat duenelkartearen iraupena jokoan da orain, diru mentsez.

OIP elkarteareniraupena jokoan

Baionako lekuko taldea lan bolondresean oinarrituada, baina OIP egitura behardute. GUIILAUME FAUVEAU

Gure galdera nagusia dazein ereduekonomikorekin segituez badugu laguntzapublikorik»Cecile MarcelOIPko Frantzia mailako zuzendaria

«OIP bete beteanpolitikoan ari da, etabere kontrakoerreakzioa politikoa da.Traba egiten du»Danielle MespleOIPko Baionako kidea

«Genepirekin ez bezala,politikarik egiten ezduten elkarteak badira.Ez dute deus salatzen,guk aldiz, egiten dugu»Kloe EtxamendiGenepi elkarteko Baionako kidea

‘‘

ITURRIA: OIP

OIP-REN BALIABIDEAK

Baliabide publikoak, eurotan Besteak, eurotan

424.211

142.107

387.354

450.040

811.565

592.147

2014

2019

5IPAR EUSKAL HERRIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 22a Astekoa

hausteak eramaten dituen elkar-te bat argi da are gutxiago sosten-gatua izanen dela», Danielle Mes-ple Baionako militantearen ustez.Ñabardurarik gabekoa da bere

irakurketa: «OIP bete betean ere-mu politikoan ari da, eta berekontrako erreakzioa politikoa da.Traba egiten du, agerikoa da». OIP ez bezala, Genepi elkartea

presondegietara sartzeko sortuzen: presoei kurtsoak edo aktibi-tate desberdinak proposatzeko.Baionako presondegian, haatik,azken bost bat urteetan sartugabeak dira elkarteko kideak.Presondegietako behatokiaribezala, diru laguntzak moztu ziz-kion gobernuak —zehazki JustiziaMinisterioak— duela bost urteinguru. Genepiko kide Kloe Etxa-mendik «pixkanaka gauza anitzkentzen» ari direla abisatu du:«Parekotasunik ezaren behato-kia bezala... Jendeek ez dituzteezagutzen gauza horiek, ondo-rioz ez dira ohartzen ere kentzendirela. Alta biziki inportanteakdira».

Salaketen eraginakGenepi ere Frantzia mailako el-kartea da, baina Baionan bestebide bat hartzeari pentsatzen ha-siak dira. Baionako presondegikozuzendari berriarekin bildu zireniaz eta, Etxamendik dionaz,«bera ados da sar gaitezen, bizikiirekia da gure aktibitateei». El-karteak, aldiz, erabakia du beste-

etan bezala Baionako presonde-gian ez sartzea. Kide lapurtarreklaster ezagutaraziko duten xedeberri batentzat, ondorioz, besteelkarte batekin lan egitea ereikertzen dute presoekin lan eginahal izateko.Duela 45 urte sortu zelarik,

presondegi barnera joaten zenbeste elkarterik kasik ez zen esta-tu mailan. Genepi elkartearendiru laguntzak kendu izanak ze-rikusia badu horrekin, Etxamen-diren erranetan: «Lehen beldurziren, Genepiri laguntzak moztuzgeroz nehork ez baitzien presoeiaktibitaterik proposatuko. Ge-roztik badira elkarte txikiak sar-tzen direnak eta, Genepirekin ezbezala, politikarik egiten ez dute-nak. Ez dute deus salatzen; gukaldiz, egiten dugu». Genepiko ki-deak berriz presondegira sartu

artean, adibidez, Gurutze Gorriakinformatzen ditu OIPko kideakbarneko egoeraz.Baionako presondegiko zuzen-

dari berriarekin jarrera aldaketabat sumatu dute presoekin lane-an ari diren elkarteek. «Iniziatibaberriak, argiagoak» onartzendizkio OIPko kide baionarrak,nahiz duda ukan «zer heinetarakomunikazioa ez ote den». Bainaziurtatzen du «baldintza preka-rioetan» izanik ere, aktibitategehiago egiten dela Baionako pre-sondegian, joan den udaberrianGraine de Liberte elkarteak eskai-ni baratzegintza tailerrarekin be-zala, besteak beste. Danielle Mesplek oroitarazten

du, halere, presondegiko baldin-tzak beti desberdinak direla:«Presoek aktibitateak ukan di-tzaten zaindariek utzi behar di-tuzte. Batzuetan arbitrarioki ezdituzte ziegatik ateratzen eta ezindute aktibitatera joan». Gainpo-pulazioak ere eragina du Baiona-ko presoen bizi baldintzetan,nahiz eta azken datuen berri ezukan: 75 lekuko presondegian,garaien arabera, 90 eta 110 presoartean zenbatu izan dituzte. Presondegietara elkartasuna

helarazteko lan egiten duten el-karteek, Cecile Marcelen arabera,beste elkarte guztien arazo berbe-rak dituzte: lan kontratu lagun-duen desagertzea eta, fundazioenfinantzazio apaltzearen ondorioz(ISF zerga desagertzearekin), itu-rri horretatik diru gutxiago kausi-tzea. «Elkarte mundua itotzen aridira neurri desberdinekin, eta,gurea bezalako batentzat, kausaez denez zabala...». Pribatutik fi-nantzatzeko esperantzak urriakdira Marcelen ustez. «Estatuak ezbagaitu laguntzen argi da priba-tuaren aldetik arrunt zaila izanendela». Dirua da bat, lan bolondresa

bestea. Kloe Etxamendik ez dulehen aldiz erraten: «Baionan ezda euskal presorik, baina badirapresoak halere. Baionako kartze-lan bada egitekoa».

OIP URTEZ URTE

Kronologia zehatzago bat ere

egin daiteke presondegien

behatokiaren lanak espetxe-

en arautegian ukan duen era-

gina agerian uzteko.

1997

Intimitatea.Preso diren per-

tsonen intimitate eskubidea-

ren aldeko kanpaina abiatu

zuen OIPk. 2003an familia bi-

zitzako lehen unitateen espe-

rimentazioan eragin zuen,

2009ko espetxe legearekin

orokortuak izan aitzin.

2003

Txostena.Frantziako preso

atxikitze baldintzen inguruko

lehen txostena argitaratu zuen

behatokiak. Geroztik egune-

ratua da txostena.

2015

Lan eskubideak.Presonde-

gira lanaren zuzenbidea sarra-

razteko kanpaina. Preso diren

langileen eskubideak aplika-

tuak izan daitezen lanean se-

gitzen du.

2019

Salaketa.Funtzionarioen bor-

tizkeriaz urte bateko inkesta-

ren emaitza argitaratu zen.

Aurten OIPk inkesta argitaratu du zaindarien bortizkeriak agerian utziz. G.FLAVEAU

20ESTIA INGENIARI ESKOLAREN IKASTURTE KOPURUA

Hogeigarren urteko Estia eskolako 230 ikaslek ukan zituzten ofizialki be-

ren urteko diplomak joan den azaroaren 16an, Biarrizko Midi Geltokian

egin gaualdian. Hogeigarren ikasle aldia du, beraz, Bidarteko ingeniari

eskolak. Horiekin, 18 masterdunek jaso zuten aitortza.

«Gizonek bizi ez dituztengauzak bizi dituzte emazteek.Inportantea da haien ikuspegiaukaitea arlo guzietan: lanean,elkarteetan, politikan...»

Claire LatailladeEgiazko Berdintasunaren Alde koordinazio taldekoa

Ipar Euskal Herriko Hitzak irakurleen eskutitzak plazaratzen ditu. Ez dituzte 1.400

karaktere baino gehiago izan behar, tarteak barne, eta Ipar Euskal Herriko Hitzak

mozteko eskubidea du. Helbide honetara bidali behar dira, izen-abizenak eta herria

adierazita: Lisses karrika, 3, 64100 Baiona. Eskutitzak Internet bidez bidaltzeko:

ieh@hitza.eus.

%

Baxenabarren egiten ari diren PACkontrolak salatu ditu ELB sindikatuak

AINHIZE-MONJOLOSE bPAC diru laguntzak, ontsalaz, urri erditsuan

eskuratzen dituzte laborariek. Egun hauetan, diru laguntza horien in-

guruko kontrolak egiten dituen ASP erakundeko ikuskariak ibilki dira

Baxenabarreko etxalde batzuetan. «Kontrolak pairatzen dituzten la-

borariak diru laguntzen beha dira; etxaldeen egoera ekonomikoa kin-

ka txarrean jartzen du eginmolde honek», salatu du ELBk.

Irudia b Izura

Beilari-turisten eta elbarrituen guneaOstavals inguruaren aipamen zentro baten xedea aurkeztu berri du Daniel Oltzomendi Izurako auzapezak Eus-

kal Elkargoan, bere herrirako. Laborantza inguru horren ezagutza, etxe ekoizpenez hornitu jatetxea eta elbarri-

tuentzat «bizi gune bat» (Evah elkartearekin) bilduko lituzke 1,7 milioi euroko egitasmo horrek. «Bazterren aipa-

men gune baten egiteko helburu orokorra dugu, aiputik azietaraino. Ulertarazi nahi diegu bisitariei laborantzak

nola moldatzen eta eraldatzen dituen bazterrak», esplikatu du Oltzomendik. GUILLAUME FAUVEAU

6 IPAR EUSKAL HERRIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 22aIritzia

MARRAZKIRITZIA Galtzagorri

BERTSOA

ITSASUAitor Sarasua, bertso ira-

kasle eta Bertsularien Elkarteko

lehendakari zenari omenaldia.

Amets Arzallus, Andoni Egaña,

Ainhoa Agirreazaldegi eta Maddi

Sarasua bertsolariekin, eta Ortzi

Idoate gai-emaile.

b Igandean, 16:30ean, Sanoki gelan.

URRUÑABertso afaria, Odei Ba-

rroso, Jon Maia, Irati Alcantarilla

eta Aner Peritz Euzkitze-rekin.

bGaur, 20:30ean, Pausu Xaia

ostatuan.

MUSIKA

AINHARBEHerriko besten karieta-ra, Edantza taldea, zikiro jaterako.

bBihar, 20:00etan, plazan.

BAIONAHeckel & Jeckel

eta Done.

bGaur, 21:30ean, Magneton.

DONIBANE LOHIZUNE Jesus Aured (akordeoia) eta Jesus

Martin Moro (organoa).

bGaur, 16:30ean, elizan.

DONIBANE LOHIZUNEEkiza eta Joseba Irazoki & Lagunak.

bBihar, 21:00etan, gaztetxean.

UZTARITZEOtxalde. bBihar, 20:30ean, Heraitzeko

kaperan.

URRUÑAEñaut Elorrieta

eta ikastoletako haurrak.

b Igandean, 16:00etan,

kiroldegian.

KANTUA

BAIONABaionan kantuz.

bBihar, 11:00etan, Lakarra plazan.

MAULE-LEXTARREXiberotarrak. b Igandean, 15:30ean, Maule

Baithan.

SARAOlhain ikastolako burasoen

kantaldia.

bBihar, 17:00etan, Lur Berri gelan.

ANTZERKIA

BAIONABakean dagoena bakean

utzi, Mirari Martiarena eta Idoia

Torregarairen umore bakarrizketa.

bGaur, 19:00etan, Epaiskan.

DONAPALEUKoldo Ameztoiren

Biderditan.

bBihar, 10:30ean, mediatekan.

LARRESOROAxut!, Artedrama

eta Dejabu Panpin Laborategiaren

Zaldi urdina.

bBihar, 20:30ean, herriko gelan.

LARRESORO Iduzkilore taldearen

Herriko Bozaketa Rubik konpai-

niaren Babesleku arrotzak eta

animalia bakartien hotsakantzez-

lanen emanaldia.

b Igandean, 16:30ean eta

18:00etan, herriko gelan.

UZTARITZE Ikasen 60. urtemuga

kari, Jokin Irungarairen eta Kattalin

Salaberriren ipuin emanaldia.

bBihar, 11:00etan, Ikas zentroan.

UZTARITZE Isturitzeko Gazteriataldeak David Ondartsen Eusko

dorreaeta Pantzo Hirigarairen

Dentistaemanen ditu.

b Igandean, 18:30ean, Lapurdi gelan.

HITZALDIAK

AIZIRITZE-GAMUE-ZOHAZTIEtxetiargoa Amikuzen, Jean-Clau-

de Mailharin Zabalik elkarteko ki-

dearen mintzaldia.

bBihar, 10:30ean, Gamueko

jauregian

MAULE-LEXTARREEmaztearenlekua euskal dantzan, Oier Araola-

za dantzari eta antropologoaren-

ren hitzaldia.

bBihar, 10:00etan, mediatekan

BESTELAKOAK

AZKAINEPirritx, Porrotx eta Marimototsen Bizi dantza.

b Igandean, 11:00etan, Kiroletan.

BAIONAPijama gaualdia: irakur-

ketak eta kantuak.

bGaur, 19:30ean, Libreplume

elkartearen egoitzan.

DUZUNARITZE-SARASKETAEHKolektiboak, BLEk eta Argia

astekariak antolaturik: 100 urteko

paisaian 111 pauso. Inguruen bisi-

ta gidatua Jakoba Errekondorekin;

Idiartia etxaldearen eta Arto Go-

rriaren ezagutza Jon Harluxetekin;

bazkaria; Jakoba Errekondoren

111 hostoz eta orriz jantzi liburua-

ren aurkezpena; Buztinezko etorki-

zunaemanaldia Sustrai Colina,

Itxaro Borda, Ibon RG eta Pantxika

Maitiarekin

bBihar, 10:30etik goiti, Idiartian.

GABADIElirale konpainiaren en-tsegu publikoa O ikuskizunarekin.

bBihar, 15:00etan, herriko gelan.

KANBOPantxix Bidarten Odisea,

Kiribil konpainiarekin.

bGaur, 19:00etan, mediatekan.

UZTARITZEMaialen Alfaroren

Altxorraren bila liburuaren irakur-

keta.

bBihar, 10:30ean, mediatekan.

Irudiab Hazparne

Zinegin jaialdia hasia da,igande arteDantza—irudian—, Lou. Dantzan jo ta ke, Oinak lehertu nahian, Bi txiru-

la, Napardeath, Paseko txoriak, Soinujolearen semea, Teresaeta Galtza-

gorrifilm eta dokumentalak ikusten ahalko dira 8. Zinegin jaialdian, Haz-

parnen. Ikuska laburrak, 48 oreneko KliKlap, dantza poteoa, zine kon-

tzertua, eta gau absurdo bat izanen dira. www.zinegin-festibala.eu. BERRIA

Izerditan #9. Izerditankirol ema-

naldia parapenteari interesatu

zaio, Sebastien Arrietarekin para-

pente jauzi bat eginez. Bestalde,

Txomin Zubietak US Nafarroa

errugbi taldeko Beñat Seychal eta

Beñat Goikoetxea gomitatu ditu

elekatzera.

Gaur

17:45.Kulturalea, Mikel Markez

musikariarekin bere disko berriaz.

Bihar

18:00.Pilota zuzenean: Milafran-

gako Eskulari finala.

Etzi

09:05.Gure BazterrakLezotik.

7IPAR EUSKAL HERRIKO HITZAOstirala, 2019ko azaroaren 22a Agenda

Joanes Etxebarria Hazparne

«Garaiak aldatu ditun», errandio Ttattolako lehen belaunaldikoMaialen Etxartek (Izturitze, 1978)Hegoa Banos Olabarriri (Hazpar-ne, 1996), irri artean. Gauza ba-tzuk ez dira aldatu, haatik: Haz-parne eta inguruetako herrietatikgazte saldoa juntatzen da orainoere Ttattola gaztetxeko dinami-kan. Duela hemezortzi urte aitzi-neko egoitzarekin gertatu bezala,gainera, jabeak egoitza berresku-ratu nahi duelako lokala utzi etabeste baten xerkatzen hasiakdira. Orain arteko egoitza utzi ai-tzin besta andana bat antolatzenari dira, azaroaren 29an hasirikurtarrileko azken astebururaino.Nola sortu zen Ttattola?

Maialen Etxart:Bazen Hazparnenelkarte bat, Hitzordu batzokiadeitzen zena, abertzaleen elkartebat. Bazuten lokal bat ostatu bate-kin, gela aski handi batean etahola... Uztekotan zuten eta gazte-ei proposatu ziguten hori hartzea.Guk pentsatu genuen gaztetxebat egitea leku horretan. Bildu gi-nen inguruko herrietako 60 batgazte edo, eta bilkuretan 30 elkar-tzen ginen. 1996an hasi zen, eta2000. urtea arte han egon ginen.Pribatu batena zen eta saltzekoasmoa ukan zuen, beraz hetsi zenhango Ttattola. Hasi ginen lokalbaten xerkatzen: nahi genuen le-hengoan bezala aski herri barne-an izatea, eta, aldi berean, askihandia kontzertuak antolatzeko.Atzeman genuen hau, berriz erepribatu batena, eta hasi ginen alo-katzen 2002an. 2004an ama izaneta ez nuen segitu.Nola gertatu da belaunaldien ar-

teko transmisioa?

M.E.: Justuki ez da izan hainbes-teko transmisiorik. Berriki aipatudugu politago izanen zela gehiagozaindu izan bagenu, ez baitugusobera egin. Guk utzi genuen,pentsatuz ez zela gehiago gureadinekoa, ondotik heldu zirengazteei, haiek berdin besteei...Pixka bat motibazioa galtzen ze-larik pasatzen zen eskua, trans-misio handirik gabe. Hegoa Banos Olabarri: Sartu etabaziren zaharrago batzuk. Gurelagun taldearekin sartu ginen, etaurte bat geroago haiek utzi zuten.Eginez ikasten da.Zer da orain arteko ibilbidean

gogoan atxikitzen duzuena?

H.B.O.:Bi mila gauza heldu zaiz-kit burura... Gogoan atxikitzendudana, gaztetxea beterik, bete-betea; Berri Txarrak-en kontzer-tuan bezala. Gure arteko bilku-rak, aperitifak, inauteriak.

M.E.:Oroitzen naiz hastapenekoTtattolan ginelarik gure ideia zelazinez gaztetxea merkea izatea;anitz ibiltzen ginen Hegoaldekogaztetxeetan —hemen ez zen so-bera eredurik— eta handik helduideietan beti ahal bezain merkeanahi genuen egin. Hori zen pixkabat gure ideologia. Oroitzen naizlau liberetan zela edaria eta joatenginela zigarretak erostera bestealdera eta merke-merke saltzenzirela, denek erretzeko eta edate-ko barne hartan. Gero oroitzape-nik onena enetzat, [lehen egoitza]hetsi genuelarik izan zen besta(Potato, Skunk, Etsaiak taldee-kin...). Anitz-anitz diru bildu zen,oroit naiz kontatzen eta irriz ari-tzeaz, ez baikenuen sekula hain-beste sos ikusi. Gero bilkura bategin genuen eta txekeak: txekeak

presoei, txekeak AEKri, txekeakXuriateari —proiektua hastean—. Inguruetako gaztetxeekin ha-

rremanak izan dira?

H.B.O.: Joan den urtean bildu gi-nen Iparraldeko gaztetxe guztie-kin, pixka bat ikusteko nola anto-

latzen garen eta partekatu ahalizateko gaztetxe bakoitzean egi-ten dena. Kanbon hasi zen; izanziren bizpahiru bilkura eta gurearteko afariak.Eta beste elkarteekin?

H.B.O.: Ikastolek gaualdiak anto-latu dituzte hemen, AEK-k ere,Aman Komunak gaualdi bat izan

zen, Hernandorena bertso finalaizan zen...M.E.:Presoen elkarteekin betida-nik, etorkinekin sostenguzko el-karteekin...H.B.O.: Eihartzearekin, Zineginfestibala... Beti beste elkarteekin

lan egin dugu. Batek he-men zirkoa egiten du, kan-tu errepikak egin dira...M.E.:Beti prestatu da Tta-ttola, izan dadin bilkuren-tzat edo bestak egiteko…

elkarte guztiek badakite ongi eto-rriak direla. Hastapenetik alokairuan hartu

da gaztetxea. Hautu bat zen?

M.E.:Hastapenetik eskainia izanzaigun aukera baldintza horietanzen: gure aitzinekoek jabe batipagatzen zioten lantegi zaharhura. Segida hartu genuen, ez zen

hautu bat, aukera bat izan zen, bi-ziki merkea baitzen. Garaian,dena den, ez genuen aukerarikikusten herriko etxearekin fitsiklortzeko. Ez genuen laguntzarikdeusetan, arrunt independentekiari ginen. Gero hetsi zelarik, egiaerran, gure lehentasuna lokal batatzematea zen ahal bezainbat he-rri barnean kokatua eta handia...Ez genuen beste aukerarik ikus-ten, pribatuengana joan ginen. Zergatik itxiko da Ttattola?

H.B.O.:Jabeek lokala berreskura-tu nahi baitute.Eta zuen xedea zein da?

H.B.O.:Ahal bezain fite beste gaz-tetxe baten ukaitea. Egia erran,hori jakin dugu urriaren 25 ingu-ru, eta ez genuen batere espero.Orain, talde bat ari da urtarril bu-kaera arte gaualdiak antolatzen,eta beste bat pentsatzen lokalari,zer ukaiten ahalko genukeen...Ikusten Euskal Herrian zer alter-natiba baden alokatzeari: Hen-daian okupazioa, Donibane Gara-zin erosi zuten, besteak herrikoetxeenak dira... Aztertzen ari garaaukera hoberena eta gure artekomotibazioa, aterabide bakoitzakez baitu suposatzen ber indarra.Zaharragoentzat zer erran nahi

du Ttattola zerratzeak?

M.E.:Denak pil-pilean, anitz aipa-

tzen da. Elkartzen garelarik, ez

dugu bilkurarik egin, baina hori

da gure aipagaia azken denbore-

tan. Atxikiak baikara leku honi

eta belaunaldiz belaunaldiko isto-

rio bat da. Oroitzen naiz hauek

[Hegoa erakutsiz] heldu zirela

Olentzero antolatzen genuelako

ttipientzat; orain, gure haurrak

gazte dira, eta, beharbada, sartu-

ko dira gaztetxean laster... Histo-

ria aski luzea da. Ohartzen gara

Hazparnen halako leku bat ukai-

tearen garrantziaz.

Lokal hau utzi aitzin bestak ira-

garri dituzue.

H.B.O.: Bai, alimalekoak! Azaroa-ren 29an gaualdia izanen da [An-tton Larrandaburu eta Bitxilore-ak, Entrexatak, Tristan Murgi,Horeba eta Laparretan]; aben-duaren 5ean Les Ramoneurs deMenhirs ariko da. Eguberriz etaurtatsez besta izanen da, eta urta-rrileko azken asteburuan alima-leko besta izanen da, alimalekoa. Azken hitza?

H.B.O.:Gaztetxeak segituko due-la eta lortuko dugula manera ba-tean ala bestean beste gaztetxe ba-ten ukaiten. Beharbada, Ttattola-ren bukaera da, baina beste zer-baiten hastapena; horrek ekar le-zake beste proiektu bat, positiboikusten dut. Beste borroka bat...lortuko dugu, ez dut dudatzen!

«Ttattolan elkarteguztiek badakite ongi etorriak direla»

Hegoa Banos eta Maialen Etxart b Ttattola gaztetxeko kideak

Berriki jakin da Hazparneko Ttattola gaztetxeak ateak itxiko dituela2020ko urtarril hondarrean. Lehen belaunaldiko kide ohi bat eta gauregungo taldeko kide bat elkartu dira orain arteko ibilbideari so egiteko.

J.E.

«Beharbada, Ttattolarenbukaera da, baina bestezerbaiten hastapena; ekarlezake beste proiektu bat»

IPAR EUSKAL

HERRIKOHITZA

OSTIRALA, 2019ko azaroaren 22a b0.50 €

Zuzendaria/Directeur de publication: Iñaki Etxeleku. Argitaratzailea/Editeur: SARL Euskal Komunikabideak.

Egoitza nagusia/Adresse: Lisses karrika, 3, 64100 Baiona / 3, rue des Lisses, 64100 Bayonne.

Inprimategia/Imprimerie: Bidasoa Inprimatzeko Zentroa SA Sansinenea erreka, A1 sektorea, 20740 Zestoa (Gipuzkoa).

Lege gordailua/Depot legal: SS-1527-2010 / ISSN 2491-1666. Batzorde parekidea/Commission paritaire: 0623 C 90915.

Tel: 0559-25 62 20. Fax: 0559-25 43 03. Posta e.: ieh@hitza.eus