O_smrtnim_presudama_u_Banjoj_Luci_1945-1946_godine-libre.pdf

SPOMENICA IBRAHIMA KARABEGOVIA

ZBORNIK RADOVA

SPOMENICA IBRAHIMA KARABEGOVICA.indd 1 4/7/13 7:46 PM

POSEBNA IZDANJA

Knjiga 10

Izdava: Institut za istoriju, Sarajevo

Za izdavaa:Dr. Husnija Kamberovi

Glavni i odgovorni urednik:Dr. Husnija Kamberovi

CIP Katalogizacija u publikaciji Nacionalna i univerzitetska bibliotekaBosne i Hercegovine, Sarajevo

94(497.6)(082)929 Karabegovi I.(082) SPOMENICA Ibrahima Karabegovia : zbornikradova / [glavni i odgovorni urednik HusnijaKamberovi] ; [prijevodi rezimea na engleski jezikNermina Filipovi]. - Sarajevo : Institut zaistoriju, 2013. - 356 str. : ilustr. ; 24 cm. -(Posebna izdanja / Institut za istoriju, Sarajevo; knj. 10) Bibliograija i biljeke uz tekst. Summary. ISBN 978-9958-649-14-1

COBISS.BH-ID 20424198


SPOMENICA

IBRAHIMA KARABEGOVIA

ZBORNIK RADOVA

INSTITUT ZA ISTORIJU U SARAJEVU

Sarajevo, 2013.


SPOMENICA IBRAHIMU KARABEGOVIU 303

O SMRTNIM PRESUDAMA U BANJOJ LUCI 19451946. GODINE

Husnija Kamberovi

Institut za istoriju, Sarajevo, BiH

Apstrakt: Represija prema pripadnicima vojnih snaga poraenih u Drugom svjetskom ratu, u drugoj polovici 1945. ula je fazu u kojoj se kroz sudske procese davao legitimitet represivnim mjerama pobjednike strane. Na temelju sudskih presuda iz Banje Luke, u kojima su izreene smrtne kazne, autor u ovom radu tvrdi da su represiji bili izloeni prevashodno politiki gubitnici i pripadnici njihovih poraenih vojnih snaga, iz svih nacionalnih i vjerskih skupina, te svih socijalnih slojeva, a ne samo gornji i bogatiji slojevi graanskog drutva.

Kljune rijei: Represija, smrtne kazne, sudovi, Banja Luka

Postoji rasprostranjeno uvjerenje da su jugoslavenski komunisti poslije Drugog svjetskog rata provodili iroku represivnu politiku najvie pre-ma gornjim socijalnim slojevima drutva, kako bi doslovnom izikom likvidacijom obezglavili dotadanje vladajue strukture, a kroz nacionaliza-ciju imovine dotada vladajuih elita domogli se materijalne osnove na kojoj su dalje uvrivali svoju vlast. ak su i sami vladajui komunisti tvrdili da se oni obraunavaju sa kapitalistima koji su bili saradnici okupatora, te da drava zbog toga nacionalizira njihovu imovinu.1 Bio je to nain da se argu-

1 Vera Voduek Stari, Kako su komunisti osvojili vlast 1944.-1946. Sa slovenskog preveo


SPOMENICA IBRAHIMA KARABEGOVIA304

Husnija Kamberovi

mentira provedba socijalne revolucije, koju su komunisti obeali i koju su od-luno provodili. Time se, naravno, moe objasniti represivna politika prema graanstvu,2 ali ostaje da se utvrdi sudbina i ostalih socijalnih slojeva, jer se jedino na takav nain moe dati priblino valjan odgovor na pitanje motiva za represiju. Drugim rijeima, valja postaviti pitanje da li su dotada vladajui socijalni slojevi bili izloeni represiji samo zbog svoje imovine i socijalnog porijekla i statusa, ili su motivi te represije sadrani i u namjeri da se obrauna sa politikim snagama poraenim u ratu, bez obzira na socijalno ili drugo po-rijeklo. Periodizacija koja kroz deinirane cikluse nastoji odrediti ciljne grupe izloene represiji,3 moe lake objasniti represiju nad graanstvom, ali je od manje pomoi u razumijevanju represije nad socijalnim slojevima koji nisu pripadali graanskom drutvu.4

U ovom radu elim kroz nekoliko smrtnih presuda izreenim na Okru-nom sudu u Banjoj Luci i Divizijskog vojnog suda u Banjoj Luci nakon Dru-gog svjetskog rata pokazati da su represiji bili izloeni ne samo slojevi gra-anstva zbog svoje imovine nego sve poraene snage bez obzira na socijalno porijeklo. Drugim rijeima, represiji su bili izloeni svi koji su u ratu pripadali neprijateljskim vojnim i politikim formacijama. Val represije koji je uslije-dio 1945. imao je osvetniki karakter, esto je praen ubistvima bez sudske presude, a i presude vojnih sudova najee su sadravale osudu na smrt bez valjanog i temeljitog suenje.5 Meutim, kada su civilni sudovi poeli suditi i

ivko Gruden. Zagreb: Naklada Pavii, 2006, 212.2 Nataa Milievi, Jugoslovenska vlast i srpsko graanstvo 1944-1950. Beograd: Institut za savremenu istoriju, 2009. 3 Isto, 263 266.4 O represiji u Srbiji poslije Drugog svjetskog rata, usmjerenoj prema svim socijalnim skupinama, posljednjih godina pie vie srpskih historiara. Vidjeti, na primjer, Sran Cvetkovi, Izmeu srpa i ekia. Represija u Srbiji 1944-1953. Beograd: Institut za savremenu istoriju, 2006. 5 Nada Kisi Kolanovi, Vrijeme politike represije: veliki sudski procesi u Hrvatskoj 1945. 1948. asopis za suvremenu povijest, br. 25, Zagreb: Hrvatski institut za povijest, 1993, 1-23; Josip Jurevi, Katica Ivanda, Ustrojavanje sustava jugoslavenskih komunistikih vo-jnih sudova tijekom Drugog svjetskog rata i poraa, Drutvena istraivanja, br. 4-5, Zagreb: Institut drutvenih znanosti Ivo Pilar, 2006, 891-915; Husnija Kamberovi, Smrtne pre-sude Vrhovnog suda Bosne i Hercegovine iz 1945. godine. Prilozi, br. 40, Sarajevo: Institut


SPOMENICA IBRAHIMA KARABEGOVIA 305


za dogaanja vezana za Drugi svjetski rat, bilo je potovanja procedura, ali su i njihove smrtne presude vrlo esto bile zasnovane na nedovoljno provjerenim informacijama. Iz primjera koje ovdje donosim jasno se moe zakljuiti da su najei argumenti bili izjave svjedoka, pri emu je rijetko dozvoljavano svje-doenje koje bi ilo u prilog optuenim, a ako bi se ta svjedoenja i dopustila, u pravilu im Sud nije vjerovao. Presude su izricane na temelju lana 3 Zakona o krivinim djelima protiv naroda i drave, to ga je 25. avgusta 1945. donije-la Privremena skuptina Demokratske federativne Jugoslavije. Nakon analize nekih dostupnih smrtnih presuda pred okrunim sudovima moe se zaklju-iti kako su optunice pravljene tako da se okrivljeni osude po svim takama predvienim za kaznu ovim lanom. Iz potrebe da se okrivljeni osudi za sva djela predviena za kaznu, tuilatva su vrlo esto isticala vrlo slabe argumen-te, ali su sudovi uglavnom pozitivno reagirali na stavove tuilatva.

U prvom primjeru na koji skreemo panju rije je o policajcu, Volksde-utscheru, koji je tokom 1941. i 1942. boravio u mjestu trbci kod Prijedora, potom u oktobru 1942. odselio u Njemaku, ali se poslije rata vratio u svoje mjesto predratnog boravita. Ubrzo je uhapen, organizirano je suenje i vrlo brzo izreena presuda. Radilo se o Hajnrihu Volfu, sinu Jaroslava i Elizabete roene Volf, rodom iz Dalmanhorsta u Njemakoj, star 36 godina, iz trbaca srez Prnjavor. On je presudom Okrunog suda u Banjoj Luci broj Ko: 102/45 od 28. decembra 1945. osuen na smrtnu kaznu strijeljanjem. Kanjen je na temelju lana 3, taka 3 Zakona o krivinim djelima protiv naroda i drave, a krivica koja mu se pripisivala sadrana je u pet taaka. U presudi sudskoga vijea najprije se konstatira da je Hajnrih Volf bio policajac u opini Glogovac, srez Prnjavor, te u tom svojstvu u u maju 1942. sa jo dvojicom neidentiicira-nih Nijemaca doao u kuu Mirka Stania u trbcima, uhapsio ga i otjerao u Glogovac, gdje je poslije muenja ubijen. Hajnrih je optuen i da je u prolje-e 1942. uhapsio Savu Radulovia iz trbaca, otjerao ga u kolu u Glogovac i tamo mu vezao oi o ruke i tukao do iznemoglosti. Radulovi je, prema optunici i vlastitom iskazu, podvrgnut represiji jer nije htio priznati da je u njemakoj umi posjekao brijest, zbog ega je odveden u podrum crkve i

za istoriju, 2011, 151-170; Josip Jurevi, Osnovne znaajke presuda jugoslavenskih vojnih sudova u Hrvatskoj 1944. i 1945. godine, Drutvena istraivanja, br. 4, Zagreb: Institut drutvenih znanosti Ivo Pilar, 2012, 1007-1026.



Husnija Kamberovi

zatvorenih oiju podvrgnut batinama, a kad su mu odvezali oi vidio je pred sobom optuenog Hajnriha Volfa. Takoer je optuen zbog toga to je u pro-ljee 1942, nakon to je primijetio da Milojica Teodor pokuava pobjei iz za-tvora, onemoguio bijeg, uhvatio ga, vezao i strano tukao, a poslije dan dva Milojica je nestao i kasnije naen ubijen u umi u trbcima. Takoer je optu-en to je u avgustu 1941, skupa sa vojskom i jo izvjesnim brojem pripadnika Kulturbunda uhapsio Duana i Nedu abi, koji su otjerani u Glogovac i za iju se sudbinu nije vie nikada doznalo. Na pretresu, Hajnrih je poricao da je sudjelovao u zloinima koji mu se stavljaju na teret, ali je priznao da je do-lazak okupatora u nau zemlju doekao radosno te se odmah 1941. upisao u kulturbund i u njemaku policiju u kojoj je ostao sve do oktobra 1942, kada se odselio u Njemaku, ali se vratio nakon njemake kapitulacije, i samim time pokazao da se ne osjea krivim. Sud, meutim, nije povjerovao u Hajnrihovu odbranu, te je izrekao kaznu smrt strijeljanjem.

Dokazi koje je sud imao bili su iskljuivo iskazi svjedoka, koji su ugavnom bili rodbina ubijenih. Hajnrih Volf je predlagao da sud u Banjoj Luci saslua i preivjelog Savu Radulovia, tvrdei da u vrijeme kada je Radulovi pretuen, on uope nije bio policajac pa nije mogao u tome niti sudjelovati. Sud, meu-tim, nije sasluao Radulovia nego je kao vjerodostojnu uzeo njegovu izjavu datu Sreskom sudu u Prnjavoru, u kojoj je teretio Volfa kao policajca.

Hajnirh se alio Vrhovnom sudu Bosne i Hercegovine, ali je njegova alba 4. februara 1946. odbaena i potvrena kazna smrti. Takoer je i Prezidijum Narodne Skuptine Bosne i Hercegovine 22. marta 1946. potvrdio tu presu-du, pa je kazna izvrena 23. avgusta 1946. u 4 sata u jutro.

Drugi primjer je vezan takoer za biveg policijskog inovnika. Rije je o Ibrahimu Koloniu, sinu umrlog Huseina i Hanke roene Mulabdi, iz Prijedora, starom 36 godina. Koloni je bio policijski inovnik sa posljednjim prebivalitem u Osijeku. On je presudom Okrunog suda u Banjoj Luci broj 1004/46 od 7. juna 1946. osuen na smrtnu kaznu vjeanjem. Njemu se u kri-vicu stavljalo ukupno 22 razna djela. Izmeu ostalog, optuen je da je od 1933. bio policijski agent u Banjoj Luci, te se u tom svojstvu isticao kao izraziti neprijatelj svih naprednih elemenata radnika i inteligencije. Nakon poetka Drugog svjetskog rata Koloni se stavio na raspolaganje ustakom policij-skom aparatu, te je na raznim policijskim dunostima sluio u Banjoj Luci, Karlovcu, Bjelovaru i Osijeku, odakle se ispred nadiranja Jugoslavenske armije




povukao u Sloveniju. Posebno mu se stavljalo na teret to to je kao izvidnik upske redarstvene oblasti u Banjoj Luci tokom 1941. uestvovao u donoe-nju odluka o hapenju rodoljuba i lino sa agentima UNSA hapsio rodoljube. Takoer je optuen i da je lino pomogao prilikom strijeljanja u Banjoj Luci 22 srpska seljaka iz sreza Bosanska Gradika tokom 1941. godine, da je 1941. u Banjoj Luci udario revolverom majku Ferida i Muhameda Hasanbaia, te sudjelovao u hapenju Muniba eremia u istom gradu. Koloni je optuen i zbog toga to je stupio u ustaki pokret i kao agent ustakog pokreta pomogao u hapenju ljudi u Karlovcu i Osijeku tokom rata te sudjelovao u racijama i slanju zatvoreniku u logore koncem rata. Iako je na suenju poricao sve op-tube i tvrdio da su izjave svjedoka zlonamjerne, jer ga optuuju iz mrnje, Koloni je osuen na smrti vjeanjem. Nakon to su molbe za pomilovanje odbijene njemu je 22. avgusta u Okrunom zatvoru u Banjoj Luci saopeno da e se smrtna kazna izvriti sutradan. Meutim, istoga dana, dakle, 22. av-gusta 1946. oko 11:15, on je izvrio samoubistvo vjeanjem u zatvoru u Banjoj Luci. Prema izvjetaju Uprave Okrunog zatvora u Banjoj Luci od 22. avgu-sta 1946, Koloni je izrazio posljednju elju da klanja u eliji, te da mu se da njegovo ebe da na istom klanja, jer da oni nemogu klanjati na golom patosu. Ta Kolonieva elje je ispunjena, ali je on to iskoristio i objesio se. Dr. Franjo tumpf, ljekar na praksi u Okrunoj bolnici u Banjoj Luci, je na poziv Uprave Okrunog zatvora ve u 11:35 pregledao Kolonia i konstatirao da je smrt na-stupila oko 11:15, te da je u pitanje samoubistvo vjeanjem u polu-kleeem stavu. Ljekar je naveo da se tijelo osuenog (...) prilikom pregleda bilo [se] ve poelo hladiti. Osuenika sam naao u sobi na podu, na nogama [je] imao bukagije i na vratu jasan trag vjeanja. Kraj glave osuenika stajao je uzak komad deke, dok se drugi komad iste takve deke nalazio zakaen o baglamu na vratima. Prema izvjetaju Uprave zatvora, Koloni je imao bukagije na nogama dok su mu ruke bile slobodne. Sutradan, u petak 23. avgusta, njegov le je u 4,15 minuta donesen u mjesto Borik, gdje se trebala izvriti kazna, te je ljekar konstatirao da se radi o mrtvacu koji je izvrio smoubistvo. U zapisniku od 23. avgusta je konstatirano da je lje osuenika pokopan na odreenom mjestu poto se rodbina nije pojavila da sama izvri sahranu.

Osim bivih policijskih inovnika represiji su bili izloeni i drugi socijalni slojevi drutva. Tako je Hasan Dubica zvani Hasica iz Vrpolja, sin umrlog Hasana i majke Melke roene Redi, star 36 godina, po zanimanja kafa-



Husnija Kamberovi

nar [vjerovatno krmar, H.K.] presudom Okrunog suda u Banjoj Luci broj 313/46 od 21. februara 1946. osuen na smrt vjeanjem. On je optuen za osam ratnih zloina, meu kojima i to da je 1941. kao divlji ustaa sudjelo-vao u hapenju ljudi u selima Pitalice i Pei. Optuen je da je 1943. pljakao i palio po selima Kljevci i Pitalice, te sudjelovao u pokuajima ubistva nekih ljudi u Vrpolju i okolini. Dubica je poricao sve optube tvrdei da nikada nije bio u ustaama i da tokom 1941. uope nije imao i nije nosio nikakvo oruje. Meutim, svjedoci, kojima je Sud povjerovao, tvrdili su da je on bio u ustaa-ma i sudjelovao u zloinima, pa je osuen na najstroiju kaznu kaznu vjea-njem. Kao oteavajue okolnosti Sud je uzeo injenicu da je optueni poricao zloine, te posebno njegov zloinaki nagon koji se ocrtava u mnogobrojnim i raznovrsnim zlodjelima, koje je vrio konstantno za cijelo vrijeme okupacije. Nakon to je Vrhovni sud Bosne i Hercegovine potvrdio tu presudu, Prezi-dijum narodne skuptine FNRJ je odluio da se kazna izvri strijeljanjem. Kazna je izvrena 1. septembra 1946. u 5 sati.

Represiji su bili izloeni i ostali socijalni slojevi. Tako je Muho eerbe-govi, iz Sanice Gornje, sin Sulejmana i majke Devle roene Ceri, star 58 godina, po zanimanju zidar, presudom Okrunog suda u Banjoj Luci broj Ko: 324/46 od 25. februara 1946. osuen na smrt strijeljanjem. U optunici je navedeno da je kao pripadnik ustakog pokreta tokom 1941. sudjelovao u ma-sovnim ubistvima srpskog stanovnitva u Sanici i okolini. Kazna je izvrena 5. avgusta 1946. godine.

Da nisu samo graanski slojevi bili izloeni represiji pokazuju i smrtne presude izreene seljacima. Tako je, na primjer, Milan ivkovi, sin pokojnog Gavre i majke Vide roene Milijaevi, roen u selu Mravice, srez Prnjavor, star 33 godine, po zanimanju zemljoradnik, u vrijeme Kraljevine Jugoslavije dva puta osuivan zbog krae. On je u istranom zatvoru boravio od 11. av-gusta 1945, optuen je da je u aprilu 1945. u selu Vijae sudjelovao u ubistvu jednog partizana i nekoliko civila, te da je u decemrbu 1944. u selu Gajevci sudjelovao u ubistvu predsjednika narodnog odbora, zbog ega je presudom Okrunog suda u Banjoj Luci broj Ko: 837/46 od 1. maja 1946. godine osu-en na kaznu lienja slobode sa prinudnim radom od 18 godina. Meutim, Vrhovni sud BiH je 13. jula 1946. presudu preinaio u kaznu smrti vjeanjem. Naime, Vrhovni sud je Milana ivkovia okarakterizirao osobom sklonom zvjerskom postupanju navodei da je prilikom ubistva predsjednika narod-




nog odbora u selu Gajevci zlostavljao i dva puta ga ubo noem u stomak te da je ubivi jednog partizana mrtvog dovukao do vatre te mu je zatiok izgo-rio. Prezidijum Narodne skuptine FNRJ je potvrdio ovu presudu, a kazna je izvrena 7. oktobra 1946. u Banjoj Luci.

Ista je sudbina zadesila i Mehmeda Keranovia, sina Omerova i majke Sulte, roen u mjestu Hrustovo, srez Klju, star 40 godina, zemljoradnik, otac etvero djece, u zatvoru od 20. novembra 1945. godine. On je optuen da je odmah nakon uspostave NDH stupio u ustaki pokret i kao naoruani ustaa terorizirao stanovnike sela Vrpolje. Osim te naelne optube, optuen je da je sudjelovao u masovnom pokolju Srba u ljeto 1941, i to prilikom strijeljanja oko 200 Srba u mjestu Vrpoljske bare, a Keranovi je optuen da je lino strijeljao dvije osobe (Balaban Vladu i Tadi Milicu). Optuen je i za pljakanje stoke od srpskog stanovnitva u selu Hrustova u ljeto 1941. godine. Iako je negirao sve optube, Sud je povjerovao svjedocima koji su ga teretili za te zloine. Presudom Okrunog suda u Banjoj Luci broj Ko: 864/46 od 21. maja 1946. osuen je na smrtnu kaznu strijeljanjem. Kazna je izvrena 18. oktobra u 6 sati u jutro u Banjoj Luci.

Okruni sud u Banjoj Luci je 23. decembra 1946. presudom broj Ko: 1306/46. na smrt strijeljanjem osudio Pavu Ivankovi, sina Jakovova, roenog 1902. u Klijevcima, srez Sanski Most. Nisam pronaao podatke o tome da li je kazna i izvrena, osim informacija Odjeljenja za unutranje poslove pri Okrunom izvrnom odboru kojem se izvjetava Ministarstvo unutranjih poslova da su dobili presudu Okrunog suda o osudi na smrt. Takoer nisam pronaao informaciju o izvrenju smrtne kazne nad Huseinom Fetahovi, koji je takoer osuen na smrtnu kaznu. Iz obavijesti Uprave Okrunog zatvora Banja Luka upuene Odjeljenju unutranjih poslova okruga Banjaluka pov. br. 112 od 22. avgusta 1946. jasno se navodi da je to jutro njemu, kao i Volf Hajnrihu i Koloni Ibrahimu saopena vijest da e nad njima biti izvrena smrtna kazna. Volf je sutradan doista i objeen, Koloni je izvrio samoubistvo vjeanjem u zatvoru, pa pretpostavljam da je i Fetahovi objeen 23. avgusta skupa sa Volfom.

Za Zuhdiju Pupia, sina umrlog Osmana i majke Fate roene Zoni iz Gornje Sanice, srez Klju, nisam pronaao optunicu i sudsku presudu, ali se zna da je ubijen prilikom pokuaja bijega zatvorenika iz Okrunog zatvora u Banjoj Luci 19. oktobra 1946. godine. Iz Izvjetaja Okrunog zatvora o poku-



Husnija Kamberovi

aju bijega vidi da je od 30 osuenih na smrt njih 27 pokualo pobjei, ali su tom prilikom neki pobijeni, meu kojima i Zuhdija Pupi, pa je Okruni sud u Banjoj Luci 26. novembra 1946. zbog toga donio Rjeenje o obustavljanju daljeg postupka protiv njega.

Bilo je sluajeva da su Okruni sudovi izricali vremenske kazne, ali je nakon albe Vrhovni sud Bosne i Hercegovine donio smrtne presude. Takav je sluaj sa Jozom Boiem, sinom Marjana i Mare roene eni, star 50 go-dina, roen u Sasini, srez Sanski Most, trgovac, oenjen i otac dvoje djece. On je u istranom zatvoru boravio od 23. maja 1945, a presudom Okrunog suda u Banjoj Luci broj Ko: 1029/46 od 7. avgusta 1946. osuen je na kaznu lienja slobode sa prinudnim radom u trajanju od 20 godina. Meutim, Vrhovni sud Bosne i Hercegovine je 20. oktobra 1946. kaznu promijenio i osudio ga na kaznu smrti strijeljanjem. On je, naime, optuen da je skupa sa nekih dru-gim ustaama sudjelovao u donoenje odluke o masovnim ubistvima Srba u Sanskom Mostu i okolici koje je i izvreno o Ilindanu 1941. g. i kojom je prilikom na zverski nain pobijeno oko 7000 Srba /ljudi. Takoer je optuen da je 1942. u Sanskom Mostu postao aktivni lan gestapoa i denuncirao po-jedine pristae partizanskog pokreta, koji su zbog toga uhapeni, otpremljeni u logor Jasenovac gdje su likvidirani. Osim toga, optuen je da je 1943. pristu-pio u njemake SS odrede, a optuen je i da je sudjelovao u pljakama srpskih trgovaca i pravoslavne crkve u Sanskom Mostu. Kazna izvrena 20. decembra 1946, u 6,30 u jutro u Banjoj Luci.

Petar Petrovi, sin Luke i urije roene Vukovi, roen 1926. u Pribi-niu, srez Tesli, po zanimanju zemljoradnik, neoenjen, u zatvoru je boravio od 1. decembra 1945. godine. On je optuen da je u proljee 1944. pristupio etnicima, te neustanovljenog dana, u septembru 1944. g. uestvovao u na-padu na transport tekih ranjenih boraca J[ugoslavenske] A[rmije] koji su iz Teslia prevoeni za iprage. Nakon zavrene borbe izvrio streljanje dvojice ranjenih partizana ispalivi svakom metak u lea. Presudom Divizijskog voj-nog suda u Banjoj Luci Sud broj 210/46 od 29. aprila 1946. osuen na smrtnu kaznu strijeljanjem. Kazna izvrena 9. jula 1946. u pet sati u jutro u Banjoj Luci.

Postoji odreeni broj smrtnih kazni izreenih tokom 1946, ali ne zbog zloina poinjenih u ratu, nego pripadnosti odmetnikim skupinama posli-je rata. Tako je Redo Murti, sin umrlog Juse i majke Hate roene Hai,




roen 1911. u Brezovoj Kosi, srez Cazin, po zanimanju zidar, u zatvoru od 31. maja 1946, zbog pripadnosti odmetnicima poslije Drugog svjetskog rata, presudom Divizijskog vojnog suda u Banjoj Luci broj 330/46 od 7. juna 1946. osuen na smrt strijeljanjem. Njemu se u krivicu stavljalo pristupanje bandi nakon rata, te napad i pljakanje jedne grupe seljaka i napad na jednu kolonu vojnika Jugoslavenske armije u maju 1946. u blizini oralia. On se odrekao prava na albu Prezidiju Narodne skuptine FNRJ, pa je kazna izvrena 2. jula 1946. u 5 sati u jutro na brdu zvanom Islamovac iznad pravoslavnog groblja u Bihau. S njim je istodobno osuen i Haim Sabljakovi, sin erifov i majke Sae roene Nadarevi, roen 1909. u selu Luka, srez Cazin, po zanimanju zemljoradnik. I on je optuen zbog pripadnosti odmetnicima poslije Drugog svjetskog rata. Presudom Divizijskog vojnog suda u Banjoj Luci broj 330/46 od 7. juna 1946 osuen je na smrt strijeljanjem. Njemu se na teret nije stavljao ni jedan konkretan zloin, nego to to se kao predsjednik Mjesnog narodnog odbora u Skokovima nije dovoljno angairao u borbi protiv odmetnika, nego je informacije o njihovom kretanju prikrivao i ak im pripremao peene janjce i provodio vie vremena u njihovom drutvu. I on se odrekao prava na molbu Prezidiju Narodne skuptine FNRJ, pa je kazna izvrena 2. jula 1946. u 5 sati u jutro na brdu zvanom Islamovac iznad pravoslavnog groblju u Bihau.

Ista je sudbina zadesila i Saliha Okanovia, sina Omerova i majke Bej-ze roene Miljkovi, roen 1896. u Velikoj Kladui. I on je po zanimanju bio zemljoradnik, a zbog saradnje sa odmetnicima poslije rata (banda Emi-na Okanovia) presudom Divizijskog vojnog suda u Banjoj Luci broj Sud 272/46 od 17. maja 1946, osuen na smrt strijeljanjem. On je optuen zbog ubistva dvojice oicira UDB-e u Velikoj Kladui. Zanimljivo je da se u presudi priznaje da Okanovi direktno nije prisustvao izvrenju ubistva, ali je u noi 26/27. aprila 1946. primio u svoju kuu grupu odmetnika i prenio im vijest o odravanju politike konferencije u selu Vrnogra. Na temelju te informacije banditi Emina Okanovia su postavili zasjedu na cesti Velika Kladua Vr-nogra i tom prilikom ubili i opljakali dvojicu oicira UDB-e koji su ili na politiku konferenciju u Vrnogra.

Skupa sa Salihom Okanoviem, zbog suradnje sa bandom Emina Oka-novia, u istom procesu su na smrtnu kaznu osueni jo i Meka Karaji Hani, ena umrlog Huse Karajia, ki Omerova i majke ulke roene Ri-zvi, roena 1910. u iljkovai, srez Velika Kladua, boravi u selu Trnovo,



Husnija Kamberovi

po zanimanju domaica, kao i Sulejman Pehli, sin Mujin i majke Hane roene abi, roen 1890. u selu Trnovo, srez Velika Kladua, po zanimanju zemljoradnik. Za sve troje kazna je izvrena 3. juna 1946. u 5:30 u jutro na brdu Islamovac iznad pravoslavnog groblja u Bihau.

DEATH SENTENCES IN BANJA LUKA 1945-1946

Husnija Kamberovi

(Summary)

After gaining power in the Second World War by armed struggle, the communists in Bosnia and Herzegovina, during 1945 and 1946, sought additional legitimacy through parliamentary elections promoting the idea of socialist democracy. Parallel to this, they also used various measures, including repressive ones, to suppress any signiicant political opposition. he most severe actions were directed against the members of the defeated military forces who were immediately after the war brutally repressed and whose prosecution at the end of 1945 and during 1946 reached its epilogue in court. After the open repression, the authorities organized a number of judicial proceedings in which it dealt with the losers of the war. In our literature detailed research of the breadth of these repressive measures has not yet been conducted, but the data presented in this paper, on the ba-sis of some examples of delivered death sentences in Banja Luka in 1945 and 1946 show that the members of the military forces which lost the war were primarily repressed regardless of their national, religious or social ad-herence. It is shown that death sentences were read out to Serbs, Croats, Muslims, peasants, merchants and police oicials. By this it is attempted to dismiss the thesis, widespread in certain circles, according to which the repressive measures were aimed primarily at the richer upper layers of the urban society.


Documents

O_smrtnim_presudama_u_Banjoj_Luci_1945-1946_godine-libre.pdf