Upload
others
View
9
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Seediscussions,stats,andauthorprofilesforthispublicationat:https://www.researchgate.net/publication/316455691
Oryantringsporcularındaaleksitimiveyalnızlıkdüzeyininçeşitlideğişkenleraçısındanincelenmesi
Article·September2011
CITATION
1
READS
54
2authors,including:
Someoftheauthorsofthispublicationarealsoworkingontheserelatedprojects:
THEEFFECTSOFLONELİNESSANDLİFESATİSFACTİONİNWOMENOFSPORTSViewproject
NurgülÖzdemir
AdnanMenderesUniversity
11PUBLICATIONS1CITATION
SEEPROFILE
AllcontentfollowingthispagewasuploadedbyNurgülÖzdemiron25April2017.
Theuserhasrequestedenhancementofthedownloadedfile.
https://www.researchgate.net/publication/316455691_Oryantring_sporcularinda_aleksitimi_ve_yalnizlik_duzeyinin_cesitli_degiskenler_acisindan_incelenmesi?enrichId=rgreq-4d988cdc38547ff7b3672f0da5c94ee3-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzMxNjQ1NTY5MTtBUzo0ODY5OTE0NzAwNDMxMzZAMTQ5MzExOTIyMzAxNA%3D%3D&el=1_x_2&_esc=publicationCoverPdfhttps://www.researchgate.net/publication/316455691_Oryantring_sporcularinda_aleksitimi_ve_yalnizlik_duzeyinin_cesitli_degiskenler_acisindan_incelenmesi?enrichId=rgreq-4d988cdc38547ff7b3672f0da5c94ee3-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzMxNjQ1NTY5MTtBUzo0ODY5OTE0NzAwNDMxMzZAMTQ5MzExOTIyMzAxNA%3D%3D&el=1_x_3&_esc=publicationCoverPdfhttps://www.researchgate.net/project/THE-EFFECTS-OF-LONELINESS-AND-LIFE-SATISFACTION-IN-WOMEN-OF-SPORTS?enrichId=rgreq-4d988cdc38547ff7b3672f0da5c94ee3-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzMxNjQ1NTY5MTtBUzo0ODY5OTE0NzAwNDMxMzZAMTQ5MzExOTIyMzAxNA%3D%3D&el=1_x_9&_esc=publicationCoverPdfhttps://www.researchgate.net/?enrichId=rgreq-4d988cdc38547ff7b3672f0da5c94ee3-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzMxNjQ1NTY5MTtBUzo0ODY5OTE0NzAwNDMxMzZAMTQ5MzExOTIyMzAxNA%3D%3D&el=1_x_1&_esc=publicationCoverPdfhttps://www.researchgate.net/profile/Nurguel_Oezdemir?enrichId=rgreq-4d988cdc38547ff7b3672f0da5c94ee3-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzMxNjQ1NTY5MTtBUzo0ODY5OTE0NzAwNDMxMzZAMTQ5MzExOTIyMzAxNA%3D%3D&el=1_x_4&_esc=publicationCoverPdfhttps://www.researchgate.net/profile/Nurguel_Oezdemir?enrichId=rgreq-4d988cdc38547ff7b3672f0da5c94ee3-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzMxNjQ1NTY5MTtBUzo0ODY5OTE0NzAwNDMxMzZAMTQ5MzExOTIyMzAxNA%3D%3D&el=1_x_5&_esc=publicationCoverPdfhttps://www.researchgate.net/institution/Adnan_Menderes_University?enrichId=rgreq-4d988cdc38547ff7b3672f0da5c94ee3-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzMxNjQ1NTY5MTtBUzo0ODY5OTE0NzAwNDMxMzZAMTQ5MzExOTIyMzAxNA%3D%3D&el=1_x_6&_esc=publicationCoverPdfhttps://www.researchgate.net/profile/Nurguel_Oezdemir?enrichId=rgreq-4d988cdc38547ff7b3672f0da5c94ee3-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzMxNjQ1NTY5MTtBUzo0ODY5OTE0NzAwNDMxMzZAMTQ5MzExOTIyMzAxNA%3D%3D&el=1_x_7&_esc=publicationCoverPdfhttps://www.researchgate.net/profile/Nurguel_Oezdemir?enrichId=rgreq-4d988cdc38547ff7b3672f0da5c94ee3-XXX&enrichSource=Y292ZXJQYWdlOzMxNjQ1NTY5MTtBUzo0ODY5OTE0NzAwNDMxMzZAMTQ5MzExOTIyMzAxNA%3D%3D&el=1_x_10&_esc=publicationCoverPdf
ARAŞTIRMA YAZILARI / ORIGINAL ARTICLES
Elit Sporcularda Beslenme Destek Ürünü Kullanımı ve Bilincinin DeğerlendirilmesiHakan YARAR ve ark.
Kayaklı Koşu Yıldız Milli Takımının Bazı Fiziksel ve Fizyolojik Özelliklerinin İncelenmesiSelami YÜKSEK ve Ark.
12 Haftalık Aerobik Egzersiz Programının Genç Bayanların Serum Mineral Düzeylerine EtkisiMustafa AKIL ve Ark.
Oryantring Sporcularında Aleksitimi ve Yalnızlık Düzeyinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesiNurgül ÖZDEMİR ve Ark.
Doğu Anadolu Bölgesinde Görev Yapan Atletizm Antrenörlerinin Görüşlerine Göre Atletizm SorunlarıMetin BAYRAM ve Ark.
CİLT : 13
VOLUME 13
SAYI : 3
NUMBER: 3
EYLÜL 2011
SEPTEMBER 2011
Editör/ Editor Chief
Prof. Dr. M. Sait KELEŞ
Editör Yardımcısı / Editor
Yrd. Doç. Dr .Elif ŞIKTAR
Yayın KoordinatörüPublishing Coordinator
Issn
:130
2-20
40Yrd. Doç. Dr. Erdinç ŞIKTAR
ISSN:1302 –2040
BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR BİLİMLERİ DERGİSİ Journal of Physical Education and Sport Sciences
CİLT / VOLUME: 13 SAYI / NUMBER: 3 YIL / YEAR:2011
ISSN:1302-2040
EDİTÖR/EDITOR
Dr. M.Sait KELEŞ, Erzurum
EDİTÖR YARDIMCISI/ASSOCIATE EDITOR
Dr. Elif ŞIKTAR, Erzurum
YAYIN KOORDİNATÖRÜ/PUBLISHING COORDINATOR
Dr. Erdinç ŞIKTAR, Erzurum
İNGİLİZCE DANIŞMANLARI/ENGLISH CONSULTANTS
Dr. Mustafa GÜL, Erzurum
Dr. Sedat AKAR, Erzurum
İSTATİSTİK DANIŞMANLARI/STATISTICAL CONSULTANTS
Dr.Başaran GENÇDOĞAN, Erzurum
Dr. Meltem Alkan MELİKOĞLU, Erzurum
BİLİMSEL DANIŞMA KURULU/ EDITORIAL BOARD
Dr. Caner AÇIKADA, Ankara Dr. Fatih AKÇAY, Erzurum Dr. Gül BALTACI, Ankara Dr. Şenol DANE, Ankara Dr. Gazanfer DOĞU, Bolu Dr. Güner EKENCİ, Ankara Dr. Mehmet GÜNAY, Ankara Dr. Özbay GÜVEN, Ankara Dr. Faik İMAMOĞLU, Ankara Dr. Suat KARAKÜÇÜK, Ankara Dr. Ahmet KIZILTUNÇ, Erzurum Dr. Osman İMAMOĞLU, Samsun Dr. Feza KORKUSUZ, Ankara Dr. Kazım ŞENEL, Erzurum Dr. Ömer ŞENEL, Ankara Dr. Kemal TAMER, Ankara
Dr. Azmi YETİM, Ankara Dr. İbrahim YILDIRAN, Ankara Dr. Mehmet Akif ZİYAGİL, Amasya Dr. Erdal ZORBA, Ankara Dr. Hülya AŞÇI, Ankara Dr. Akın ERDAL, Erzurum Dr. İlhami GÜLÇİN, Erzurum Dr. Recep GÜRSOY, Erzurum Dr. Nevin Atalay GÜZEL, Ankara Dr. Ayşe Kin İŞLER, Ankara Dr. Saliha KARATAY, Erzurum Dr. Kadir YILDIRIM, Erzurum Dr. Sema ALAY, Ankara Dr. Velittin BALCI, Ankara Dr. Şebnem CENGİZ, Şanlıurfa Dr. İbrahim CİCİOĞLU, Ankara
Dr. Zafer ÇİMEN, Ankara Dr. Erkan ÇALIŞKAN, Erzurum Dr. Hüseyin EROĞLU, Erzurum Dr. Zinnur GEREK, Erzurum Dr. Murat KALDIRIMCI, Erzurum Dr. Dursun KATKAT, Erzurum Dr. Necip Fazıl KİSHALI, Erzurum Dr. Hakan SUNAY, Ankara Dr. İlhan ŞEN, Erzurum Dr. Mehmet TUNÇKOL, Tokat Dr. Fatih YENEL, Ankara Dr. Ümit KARLI, Bolu Dr. H.Alper GÜNGÖRMÜŞ, Ağrı Dr. Önder ŞEMŞEK, Bolu Dr. Sümmani EKİCİ, Muğla Dr. Latif AYDOS, Ankara
Dr. Yunus ÖZTAŞYONAR, Erzurum Dr. Fatih KIYICI, Erzurum Dr. Arzu GÜLBAHÇE, Erzurum
Dr. A.Haktan SİVRİKAYA, Erzurum Dr. Murat TAŞ, Ağrı Dr. Nurcan DEMİREL, Erzurum
Dr. Murat AKYÜZ,Ağrı Dr. S. Erim ERHAN, Erzurum
Dr. Ahmet ŞİRİNKAN, Erzurum
Amaç ve Kapsam
Beden eğitimi ve spor bilimleri dergisinin temel hedefi uluslar arası düzeyde nitelikli, sürekli ve beden eğitimi ve spor alanında periyodik olarak bilimsel açıdan en üst düzeyde orijinal araştırmaları yayınlamaktır. Bununla beraber spor bilimleriyle ilgili temel yenilikleri kapsayan derleme yazıları, olgu sunumları, beden eğitimi ve spor camiasının konular hakkındaki deneyimlerini ve eleştirilerini içeren mektuplar ile güncel mesleki konular da yayınlanır.
Yayın Periyodu
Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, Atatürk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu’nun süreli yayın organı olup, bağımsız ve önyargısız hakemlik ilkesine dayanan bilimsel içerikli, yayın dili Türkçe olan, ulusal, periyodik bir dergidir. Mart, Haziran, Eylül ve Aralık aylarında olmak üzere yılda 4 kez yayınlanır.
Abone işlemleri Dergiye abone olmak isteyen kişiler Beden eğitimi ve spor bilimleri dergisi iletişim adresine başvurmalıdır. Reklam işlemleri Dergiye reklam vermek isteyen tüm kişi ve kurumların dergi iletişim adresine başvurmaları gerekmektedir Yazarlara bilgi Yazarlara bilgi, dergi sayfalarında ve [email protected] web sayfasında yayınlanmaktadır. Yayın hakkı Atatürk beden eğitimi ve spor bilimler dergisinde yayınlanan yazı, resim, şekil ve tablolar yayıncının izni olmadan kısmen veya tamamen herhangi bir nedenle basılamaz, çoğaltılamaz. Referans göstermek kaydıyla özetleme ve alıntı yapılabilir. Dergide yayınlanan yazı, şekil ve resimlerden yazarları, ilan ve reklamlardan firmaları sorumludur.
Yazışma Adresi / Correspondence Address Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi (atabesbd)
Atatürk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu 25240 ERZURUM/ TÜRKİYE
Tel:(0442) 2312234 • Faks:(0442) 2360985 e-posta: [email protected]
Dizgi, Baskı
Mega ofset, Erzurum
YAZARLARA BİLGİ
Yayın Kuralları
Atatürk Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisine gönderilen yazılar, yayın ve bilim kurulu üyeleri tarafından kapsam ve düzen açısından uygun görülmelidir. Yayın kurulu yayın koşullarına uymayan yazıları yayınlamamak, düzeltmek üzere yazarına geri göndermek ve biçimce düzenlemek yetkisine sahiptir. Yazının özüne dokunmadan her türlü düzeltme ve kısalmalar yapılabilir. Yayınlanmak üzere dergiye gönderildikten sonra yazarlardan hiçbiri, tüm yazarların yazılı izni olmadan yazar listesinden silinemez ve hiçbir isim yazar olarak eklenemez veya yazar sırası değiştirilemez. Tüm yazılar editör ve ilgili editör yardımcısı ile en az iki danışman hakem tarafından incelenir. Editör ofisi gerek gördüğünde makaleyi üçüncü bir hakeme gönderebilir.
Dergide basılacak yazılar başka herhangi bir yerde yayınlanmamış olmalıdır. Bilimsel toplantılarda tebliğ edilen çalışmalarda bilimsel toplantının yeri ve tarihi belirtilmelidir. Yazıların bilimsel sorumluluğu yazara ait olup yazıların içeriğinden ve kaynakların doğruluğundan yazarlar sorumludur. Eğer makalede daha önce yayınlamış; alıntı yazı, tablo, resim vb. varsa makale sahibi yayın hakkı sahibi ve yazarlardan yazılı izin almak ve bunu belirtmek durumundadır. Yayına kabul edilmeyen makale, resim ve fotoğraflar eğer özel olarak yazarlar tarafından geri istendiği belirtilmemiş ise yazarlara geri gönderilmez.
Yazım Kuralları
1. Yazım PC uyumlu bilgisayarda Microsoft Word Windows programı ile Arial veya Tımes New Roman karakteriyle yazılmalı, A4 sayfa büyüklüğünde beyaz kağıda ve kâğıdın tek yüzüne kâğıdın sol kenarında 2,5, sağ kenarında 2,5, üst ve alt kenarlarında 2,5'er cm. boşluk bırakılacak şekilde yazılmalıdır. Tümünde harf büyüklüğü 12 punto olmalıdır. Ancak, çalışmanın adı 14 punto ve boldlanmış olmalı, metinde yer alan tablolarda tek sayfaya sığdırılması istendiğinde 8 veya 9 punto harfler kullanılabilir.
2. Ana yazımda 1.5 tam satır aralığı kullanılmalıdır. Şekillerin ve çizelgelerin açıklamaları ile alıntılar ve dip notların yazımında ise 1 satır aralık kullanılmalıdır. Özet, Abstract, Şekiller, Tablolar, Kısaltmalar Dizini ve Kaynaklar gibi, ana başlıklar, bölüm başlıkları ve alt bölüm başlıkları ile bunları izleyen ilk paragraf arasında kullanılan aralığa göre bir aralık; bir alt bölümün son satırı ile bir sonraki alt bölüm başlığı arasında da kullanılan aralığa göre bir aralık boşluk bırakılmalıdır. Metin içerisinde yer alan paragraflar arasında ilave aralık bırakılmamalıdır.
3. Makale kolay anlaşılır bir Türkçe ve yazım kurallarına uygun bir dille yazılmalıdır. Yazım kurallarında imla bakımından Türk Dil Kurumu'nun çıkardığı imla Kılavuzuna uyulması gerekmektedir. Anlatım üçüncü şahıs ağzından yapılmalı, kısa ve öz cümleler kullanılmalıdır. Yazımda virgül ve noktadan sonra, bir karakter boşluk bırakılmalıdır.
4. Araştırma yazıları sıra ile şu bölümlerden oluşmalıdır: Kapak başlığı, Türkçe başlık, Türkçe özet, anahtar kelimeler, İngilizce özet (konunun başlığı ile birlikte), key words, giriş, materyal ve metod, bulgular, tartışma, sonuç ve kaynaklar. Derleme ve olgu sunumları ise; kapak başlığı, Türkçe özet, anahtar kelimeler, İngilizce özet (İngilizce konu başlığı ile) ve key words sırası ile başlamalıdır. Kapak başlığı dışında isim ve kurum belirtilmemelidir. Türkçe özet bölümü azami 200 kelimeden oluşmalıdır. İngilizce özet ise Türkçe özete denk olmalıdır.
5. Kapak Başlığı: Makalenin başlığı (Türkçe ve İngilizce), tüm yazarların ad ve soyadları, akademik ünvanları, bağlı bulundukları kurumları, iş telefonu-GSM, e-posta ve yazışma adresleri, belirtilmelidir. Makale daha önce tebliğ edilmişse tebliğ yeri ve tarihi belirtilmelidir.
6. Araştırma yazıları ve derlemeler 10 sayfayı, olgu sunumları ise 5 sayfayı geçmemelidir.
7. Tüm tablolar grafikler veya şekiller yazının içinde yerleştirilmiş halde gönderilmemeli, her biri ayrı sayfaya basılmış şekilde gönderilmelidir. Her birine metinde geçiş sırasına göre numara verilmeli ve kısa birer başlık yazılmalıdır. Tablo, şekil ve grafiklerin yazıda nerede geçtiği belirtilmelidir. Kullanılan kısaltmalar alt kısımda mutlaka açıklanmalıdır. Özellikle tablolar metni açıklayıcı ve kolay anlaşılır hale getirme amacı ile hazırlanmalı ve metnin tekrarı olmamalıdır. Başka bir yayından alıntı yapılıyorsa yazılı baskı izni birlikte gönderilmelidir.
8. Kaynaklar listesi makale metninin sonunda ayrı bir sayfaya yazılmalıdır. Kaynaklar metinde geçiş sırası esas alınarak sıralanmalı, numara göstererek satır sonunda noktadan önce ve üst karakter şeklinde olmalıdır. (Örn1 2). Henüz yayınlanmamış veriler ve çalışmalar kaynaklar bölümünde yer almamalıdır. Bunlara metin içerisinde (isim(ler), yayınlanmamış veri, tarih) şeklinde yer verilmelidir. Kaynaklarda yazar sayısının 6 veya daha az olması durumunda tüm yazarların isimleri yazılmalıdır. Yazar sayısının altıdan fazla olması durumunda ise ilk altı yazarın ismi yazılmalı, sonrasında Türkçe makalelerde “ve ark.”, İngilizce makalelerde ise “et al.” ilave edilmelidir. Yazar isimlerinden sonra kaynak gösterilen yazının tam başlığı, dergi adı, yıl, cilt ve sayfa numaraları yazılmalıdır. Kaynaklar şu şekilde düzenlenmelidir:
a. Dergiler için; Brocq 0, Breuil V, Agopian V, Grisot C, Flory P, Bernard-Pomier G et al. Reactive arthritis induced by strongyloides stercoralis. Rev Rhum Engl Ed,1996;63:217-19.
b. Kitaplar için;
Ergen E. Egzersiz Fizyolojisi. Ankara: Nobel yayınevi, 2002:35-46.
c. Kitap bölümü için; Zvaifler NJ, Antimalarials. In: Mc Carty DJ, ed(s). Arthritis and Allied Conditions. Philadelphia: Lea and Febiger, 1985: 497-501.
d. Tez için; Kaplan SI. Post-hospital home health care: the elderly access and utilization (thesis). St. Louis (MO): Washington Univ; 1995.
9. Çalışma; 3 bilgisayar çıktısı (biri isimli, diğer ikisi isimsiz olacak şekilde) ve 8 gönderimlik
posta ederi kadar pul ile birlikte gönderilmelidir.
10. Hakemlerden gelmiş, düzeltme için geri gönderilen ve kabul edilen makaleler düzeltmeleri yapıldıktan ve CD ye kopyalandıktan sonra dergimize gönderilmelidir.
BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR BİLİMLERİ DERGİSİ
TELİF HAKKI DEVİR FORMU FORM FOR COPYRIGHT
...……/..……./20
MakaleBaşlığı: ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Sayın Editör,
Yayınlanması dileğiyle Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi’ne gönderdiğimiz yukarıdaki başlığı verilen makalenin yazarları olarak;
Bu çalışmanın:
1. Bilimsel ve etik sorumluluğunun bize ait olduğunu,
2. Daha önce yurtiçinde ve yurtdışında Türkçe veya yabancı bir dilde yayınlanmadığını,
3. Başka bir yayın organına yayınlanmak üzere gönderilmediğini,
4. Yayının kabulü halinde tüm yayın haklarının Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi’ne ait olduğunu kabul ve beyan ederiz.
Yazar(lar) İmza
………………………………………………………………………………… ………………………………………
………………………………………………………………………………. ………………………………………
………………………………………………………………………………. ………………………………………
………………………………………………………………………………. ………………………………………
………………………………………………………………………………. ………………………………………
………………………………………………………………………………. ………………………………………
BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR BİLİMLERİ DERGİSİ CİLT / VOLUME: 13 SAYI / NUMBER: 3 YIL / YEAR:2011
İÇİNDEKİLER /CONTENTS
Sayfa no Orijinal Makaleler / Original Articles
1-11 ELİT SPORCULARDA BESLENME DESTEK ÜRÜNÜ KULLANIMI VE BİLİNCİNİN DEGERLENDİRİLMESİ
Evaluation of The Use of Dietary Supplements and The Level of Awareness of Elite Athletes
Hakan YARAR Kadir GÖKDEMİR Günay ÖZDEMİR
13-20 KAYAKLI KOŞU YILDIZ MİLLİ TAKIMININ BAZI FİZİKSEL VE FİZYOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ
Determination of Some Physical And Physiological Properties of Female and Male Cross-Country Junior National Team Members
Selami YÜKSEK Hüseyin EROĞLU
21-26 12 HAFTALIK AEROBİK EGZERSİZ PROGRAMININ GENÇ BAYANLARIN SERUM MİNERAL DÜZEYLERİNE ETKİSİ
The Effect of 12-Week Aerobic Exercise Serum Mineral Levels of Young Women
Mustafa AKIL Ersan KARA Özcan YALÇINKAYA
27-34 ORYANTRİNG SPORCULARINDA ALEKSİTİMİ VE YALNIZLIK DÜZEYİNİN ÇEŞİTLİ DEĞİŞKENLER AÇISINDAN İNCELENMESİ
İnvestigate The Effects of The Different Personel Variable to The Alexitimia and Loneliness Level of Who Make Orienteering Sports
Nurgül ÖZDEMİR Ali GÜREŞ Şaheser GÜREŞ
35-45 DOĞU ANADOLU BÖLGESİNDE GÖREV YAPAN ATLETİZM ANTRENÖRLERİNİN GÖRÜŞLERİNE GÖRE ATLETİZM SORUNLARI
Athletics Problems According To The Views of Athletics Trainers Working In The Eastern Anatolia Region
Metin BAYRAM Elif ŞIKTAR
1
ELİT SPORCULARDA BESLENME DESTEK ÜRÜNÜ KULLANIMI VE BİLİNCİNİN DEGERLENDİRİLMESİ
Hakan YARAR1 Kadir GÖKDEMİR2 Günay ÖZDEMİR3
1Abant İzzet Baysal Üniversitesi BESYO, BOLU 2Gazi Üniversitesi BESYO, ANKARA 3Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, ANKARA ÖZET
Bu çalışmada, özellikle son yıllarda kullanımı giderek artan beslenme destek ürünlerinin, profesyonel düzeydeki elit sporcularda kullanımı araştırılmıştır. Farklı branşlardaki elit sporcuların hangi beslenme destek ürünlerini kullandıkları, kullanım sıklığı, kullanım amaçları ve bilinç düzeyleri belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırma: Basketbol, Voleybol, Futbol, Hentbol, Atletizm, Eskrim, Halter, Tenis, Tekvando, Güreş, Judo, Yüzme, Boks, Jimnastik, Badminton, Pentatlon, Kayak ve Okçuluk olmak üzere 18 farklı olimpik branşta rastgele seçilen elit düzey 334 sporcuya uygulanmıştır. Konu Uzmanı tarafından hazırlanan anket aracılığıyla toplanan verilere, yüzde frekans istatistikleri ve ki kare analizleri yapılmıştır. Sonuç olarak; Farklı branşlarda elit seviyedeki üst düzey sporcuların, büyük bir bölümünün beslenme destek ürünü kullandığı belirlenmiştir. Sporcular tarafından 40’ın üzerinde farklı beslenme destek maddesi kullanılırken, en çok tercih edilen ürünler ise; Protein tozları ve aminoasitlerdir. Sporculara beslenme destek ürünü kullanım amaçları sorulduğunda: ilk üç sırayı, performansı artırmak, kas kütlesini artırmak ve zindelik almıştır. Sporcuların büyük çoğunluğu akademik düzeyde eğitim görmüş, milli sporcu olmalarına rağmen, beslenme destek ürünü kullanımı hakkında yeterli bilgiye sahip olmadıkları söylenebilir. Ayrıca besin destek ürünü seçiminde büyük ölçüde antrenörlerin etkisi olduğu, sporcuların kişisel ihtiyaçlarına uygun ürün seçiminin olmadığı da belirlenmiştir. Özellikle bu konuda sporcuları ve spor adamlarını bilgilendiren eğitim çalışmalarına gerek olduğu ifade edilebilir. Anahtar kelimeler: Elit Sporcu, Beslenme Destek Ürünleri
EVALUATION OF THE USE OF DIETARY SUPPLEMENTS AND THE LEVEL OF AWARENESS OF ELITE ATHLETES
ABSTRACT
In this study, especially in recent years, the matter of an increase of dietary supplements, using in profesional-level elite athletes has been investigated. It is aimed to find out what dietary supplemets they use, why they apply to use of those supplements, how frequent they are used , and the level of their awareness.The study covers 18 branches all in all such as Basketball, Volleyball, Football, Handball, Track and Field, Fencing, Weightlifting, Tennis, Wrestling, Taekwondo, Judo, Swimming, Boxing, Gymnastics, Badminton, Pentathlon, Skiing, Archery, were randomly selected for the 334 elite athletes, of which the required data for the study were gathered by means of survey methods and chi square analysis was done on the frequency. As a result, from various branches of large amount of senior elite level athletes used dietary supplements. Substance used by athletes from over 40 different dietary supplements. The most preferred products were, protein powders and amino acids. Athletes used nutritional supports for the purposes of the first three places, improve performance, increase muscle mass and wellness. The vast majority of athletes trained in academic level, even though they are national athletes, it could be stated that they do not have enough information about the use of the dietary supplements. Besides, it was reached such a conclusion that the selection of which supplemet should be used for the athletes depended on merely the choice of the trainer and whether it would be beneficial was not considered professionally. It could also be suggested that the work of education is particularly necessary to make the athletes aware of the benefits and harms of the supplements.. Key words: Elite athletes, Dietary Supplements Atabesbd 2011; 13 (3) : 1-11
2
GİRİŞ
Sporcuların performansını
etkileyen temel faktörlerin başında
genetik yapı, uygun antrenman ve
beslenme gelmektedir1. Yüksek sportif
performansın oluşumunda, kişiye ait
fizyolojik ve psikolojik faktörler,
antrenman durumu, beslenme durumu,
sağlık, çevresel faktörler, spora özgü
özellikler rol oynamakla birlikte hangi
faktörün maksimum performansta daha
etkili olduğunu söylemek güçtür. Ancak
beslenmesi düzgün olmayan, sağlığı
bozulmuş bir sporcudan yüksek
performans beklemenin imkânsız
olduğunu söylemekte kuşkusuz bir
gerçektir2.
Sporcular performanslarını
artırmak için zamanlarının büyük
bölümünü antrenman yaparak
geçirmektedirler. Gerçekten de antrenman
yapmak için büyük çabalar sarf edilmekte,
bu çabaları boşa çıkarmamak ve
antrenmanlarda üst düzey etkinlik
sağlayabilmek için doğru beslenme büyük
önem taşımaktadır3.
Vücudumuzdaki hayati faaliyetlerin
enerjiye olan ihtiyacını karşılamak,
sağlığımızı korumak, fiziksel büyüme ve
gelişmeyi mümkün kılmak, antrenmana
uyum sağlamak ve antrenmanların
etkilerini maksimuma çıkarmak için temel
besin öğeleri olan karbonhidratlar, yağlar,
proteinler, vitaminler, mineraller ve suyun
dengeli bir şekilde tüketilmesi beslenme
olarak tanımlanabilir4.
Egzersiz yapan kişiler ve
sporcular; performanslarını arttırmak,
daha kuvvetli, daha hızlı ve dayanıklı
olmak için sürekli arayış içindedirler.
Çoğu da hiç uğraşmadan bu amaçlarına
ulaşmak için; bilinçsizce ilaç, yasaklı
madde, yiyecek ve besin destek ürünleri
kullanarak mucizevî bir şekilde
performanslarını arttırabileceklerini
düşünmektedirler5. Beslenme destek
ürünleri, sporcunun genel sağlığını ve
sportif performansını etkilediği için
üzerinde dikkatle durulması gereken bir
konudur.
Spora olan ilginin artması ile
birlikte sporcuların beslenmesi de giderek
daha fazla konuşulan ve araştırılan bir
konu olarak gündeme gelmektedir6 1996
da Amerika’da besin destek maddeleri
için harcanılan para 6.5 milyar dolar, 2000
yılında17.1 milyar dolar, 2002 de 18
milyar dolar, 2008 yılına gelindiğinde ise
bu miktar 25.5 milyar dolara çıkmıştır,7,8,9.
Özellikle son yıllarda kullanımı
giderek artan beslenme destek ürünleri ile
ilgili yapılan bu çalışmada, farklı
branşlarda ki elit sporcuların hangi
beslenme destek ürünlerini kullandıkları,
kullanım sıklığı, kullanım amaçları ve
bilinç düzeyleri belirlenmeye çalışılmıştır.
Elde edilecek bilgiler ışığında beslenme
destek ürünlerinin bilinçsiz kullanımı
sonucu oluşabilecek olumsuzlukların
önlenmesi sağlanabilir. Bu yönüyle
araştırmanın önemli olduğu
düşünülmektedir.
Hakan YARAR ve Ark.
3
MATERYAL VE METOD Araştırma Grubu
Araştırma grubu, Basketbol,
Voleybol, Futbol, Hentbol, Atletizm,
Eskrim, Halter, Tenis, Güreş,
Tekwando, Judo, Yüzme, Boks,
Jimnastik, Badminton, Pentatlon,
Kayak ve Okçuluk olmak üzere 18
farklı olimpik branştan rastgele seçilen
elit düzey, 277 si erkek 57 si ise
bayan 334 sporcudan oluşmuştur.
Verilerin Toplama Aracı
Veriler anket yöntemi
kullanılarak toplanmış olup, Anketler
sporculara takım kaptanları ve
antrenörler aracılığıyla ya da doğrudan
yüz yüze görüşülerek dağıtılmış ve
toplanmıştır.
Anket soruları, konuyla ilgili
uzman kişiler tarafından oluşturulmuş
olup, üç bölümden oluşmaktadır;
birinci bölümde kişisel bilgiler, ikinci
bölümde besin destek ürünleri ile ilgili
bilgi ve kullanımına yönelik sorular10,
üçüncü bölümde ise sporcuların
beslenme bilgilerini içeren sorular11
yer almaktadır.
Verilerin Değerlendirilmesi
Araştırmada kullanılan veriler
anket yöntemiyle toplanmış olup,
SPSS 15 programı kullanılarak, yüzde
frekans ve ki kare analizi yapılmıştır.
BULGULAR
Tablo 1. Çalışmaya Katılan Sporcuların Antropometrik Özellikleri, Spor Geçmişi ve Antrenman Sıklığı
Minimum Maksimum X SS Yaş (yıl) 15 39 22,58 4,79 Boy uzunluğu (cm) 150 206 177,93 10,40 Vücut ağırlığı (kg) 45 122 75,50 14,25 BKI (kg/m2) 16,33 33,95 23,72 3,20 Aktif olarak kaç yıldır spor yapıyorsunuz?
3 25 10,77 4,57
Haftada kaç gün spor yapıyorsunuz?
3 7 5,67 0,92
Günde kaç saat spor yapıyorsunuz?
1 8 3,31 1,28
Çalışmaya toplam 334 sporcu
katılmıştır. Katılanların % 82,9’u (n=
277) erkek, %17,1’i (n= 57) si ise
bayandır. % 2,4’ü (n= 8) ilköğretim, %
35,6’sı (n= 119) lise, % 55,7’si (n=
186) üniversite, % 6,3’ü (21) yüksek
lisans /doktora eğitim düzeyindedir. %
83,2’si (n= 278) milli sporcu, % 16,8’i
(n= 56) milli sporcu değildir.
Hakan YARAR ve Ark.
4
Tablo 2. Çalışmaya Katılan sporcuların Spor Branşlarına Göre Dağılımı
Sayı (n)
%
Voleybol 33 9,9 Basketbol 19 5,7 Futbol 38 11,4 Hentbol 18 5,4 Tekvando 15 4,5 Judo 7 2,1 Yüzme 7 2,1 Güreş 60 18,0 Eskrim 7 2,1 Tenis 6 1,8 Boks 21 6,3 Jimnastik 5 1,5 Halter 20 6,0 Atletizm 20 6,0 Badminton 19 5,7 Kayak 21 6,3 Pentatlon 8 2,4 Okçuluk 10 3,0
Aktif olarak hangi spor branşıyla uğraşıyorsunuz?
Toplam 334 100,0
Tablo 3. Çalışmaya Katılan Sporcuların Beslenme Destek Ürünü Kullanım Durumu
N % Evet 186 55,7 Hayır 148 44,3
Beslenme destek ürünü kullanıyor musunuz?
Toplam 334 100,0
Çalışmaya katılan sporcuların % 55,7’si (n= 186) beslenme destek ürünü
kullanmakta, % 44,3’ü ise (n= 148) beslenme destek ürünü kullanmamaktadır.
Hakan YARAR ve Ark.
5
Tablo 4. Sporcular Tarafından En Çok Tercih Edilen Ürünler ve Milli Olma Durumu
Milli sporcu musunuz? Beslenme destek ürünü evet hayır
Toplam p
n 45 3 48 Aminoasit % 93,8% 6,3% 100,0% n 3 3 6 Karbonhidrat tozu % 50,0% 50,0% 100,0% n 5 1 6 Karnitin % 83,3% 16,7% 100,0% n 21 6 27 Kreatin % 77,8% 22,2% 100,0% n 2 2 4 Mineral % 50,0% 50,0% 100,0% n 57 10 67 Protein tozu % 85,1% 14,9% 100,0% n 23 5 28
Vitamin % 82,1% 17,9% 100,0% n 158 28 186 Toplam % 84,9% 15,1% 100,0%
0.432
Protein tozu kullanan 67
sporcunun % 85,1’i (n= 57) milli
sporcudur. Aminoasit kullanan 48
sporcunun % 93,8’ i (n= 45) milli
sporcu, Vitamin kullanan 28
sporcunun % 82,1’i (n= 23) milli
sporcudur. Kreatin kullanan 27
sporcunun % 77,8 i (n= 21) milli
sporcudur. Karbonhidrat tozu kullanan
6 sporcunun % 50 si(n= 3) milli
sporcudur. Karnitin kullanan 6
sporcunun % 83,3 ü (n= 5) milli
sporcu. Mineral kullanan toplam 4
sporcunun % 50 si(n= 2) milli
sporcudur.
Sporcular beslenme destek
ürünlerine aylık % 47,3’ü (n= 88) 100
tl ve altı, %32,2’si (n= 60) 100-200 tl
arası, %11,8 ‘i (n= 22) 200-300 tl
arası, % 8,6’sı (n= 16) 300 tl ve üzeri
aylık para harcamaktadır.
Beslenme destek ürünleri
konusunda bilginiz var mı sorusuna
cevap veren Sporcuların % 56,5 ’inin
(n= 165) beslenme destek ürünleri
konusunda bilgisi vardır. % 33,5’inin
(n= 98) yeterli düzeyde değil. %
9,9’unun (n= 29) ise beslenme destek
ürünleri konusunda bilgisi yoktur.
Hakan YARAR ve Ark.
6
Tablo 5. Sporcuların Besin Destek Ürünleri ile İlgili Bilgi Kaynaklarına Göre Dağılımları. N %
Antrenörümden 95 28,4 Derslerden 23 6,9 Kitap ,gazete ve dergilerden
5 1,5
Radyo ve Televizyondan
4 1,2
Sağlık personelinden 13 3,9 Eski sporculardan 16 4,8
Beslenme destek ürünleri konusunda bilginiz varsa bunu nereden öğrendiniz?
Konferans ,seminer gibi bilimsel faaliyetlerden
9 2,7
Yanıt Vermeyen 169 50,6 Toplam 334 100,0
Sporcuların % 28,4ü (n= 95)
beslenme destek ürünü konusunda
bilgiyi antrenöründen, %6.9 u(n= 23)
derslerden, %4,8 i(n= 16) eski
sporculardan öğrenmişlerdir.
Tablo 6. Sporcuların Beslenme Destek Ürünü Kullanım Amacı ve Yüzdelik Dağılımı
N % Zindelik 72 17,0%
Bağışıklığı artırmak 28 6,6% Yaşlanmayı önleme 2 0,5% Performans artırma 171 40,3% Rahatlama 21 5,0% Zayıflama 5 1,2% Kas kütlemi artırmak
121 28,5%
Diğer 4 0,9%
Beslenme destek ürünü
kullanım amacınız
nedir?
Toplam 424 100,0%
Sporcuların % 40 ,3 ü (n= 171)
beslenme destek ürününü performans
arttırmak amacı ile, % 28,5 i(121) kas
kütlesini arttırmak, % 17,0 ı (n= 72)
zindelik amacıyla kullanmaktadır.
Sporcuların beslenme destek
ürünleri kullanım konusundaki
düşünceleri % 57,5’si(n= 192) faydası
olduğunu düşünmektedir. % 37,1 (n=
124)’ i hiç olumlu etkisi olduğunu
düşünmüyor. % 5,4 (n= 18)’ü zararlı
olduğunu düşünüyor. Yararı olduğunu
düşünenlerin % 55, 7 isi(n= 186)
performansını arttırmıştır. Zararlı
olduğunu düşünen sporcuların % 5.4
(n= 18) ünün vücut ağırlığı artmıştır.
Hakan YARAR ve Ark.
7
Tablo 7. Sporcuların Besin Destek Ürünleri Hakkındaki Bilgi Düzeylerinin Değerlendirilmesi Ve Yüzdelik Dağılımı.
N % Doğru 253 75,7 Bilmiyorum 55 16,5 Yanlış 26 7,8
Ek vitamin mineral
kullanımı mutlaka
gereklidir. Toplam 334 100,0
Doğru 226 67,7 Bilmiyorum 39 11,7 Yanlış 69 20,7
Vitaminler vücuda enerji
verir. Toplam 334 100,0 Doğru 35 10,5 Bilmiyorum 222 66,5 Yanlış 77 23,1
Antioksidanların bağışıklık
sistemine etkisi yoktur. Toplam 334 100,0
Doğru 86 25,7 Bilmiyorum 122 36,5 Yanlış 126 37,7
Bitkisel her ürün zararsızdır.
Toplam 334 100,0 Doğru 114 34,1 Bilmiyorum 129 38,6 Yanlış 91 27,2
Herkes multivitamin kullanabilir.
Toplam 334 100,0 Doğru 66 19,8 Bilmiyorum 61 18,3 Yanlış 207 62,0
Beslenme destek ürünleri
kullanmak için doktora
danışmak gerekmez.
Toplam 334 100,0
Doğru 34 10,2 Bilmiyorum 30 9,0 Yanlış 270 80,8
Beslenme destek ürünleri
kullanırken dozu bizim için önemli değildir.
Toplam 334 100,0
Doğru 110 32,9 Bilmiyorum 83 24,9 Yanlış 141 42,2
Kas kütlesini artırmak için
gereksinimden fazla protein
desteği kullanılmalıdır.
Toplam 334 100,0
Hakan YARAR ve Ark.
8
TARTIŞMA VE SONUÇ
Dünyada ve ülkemizde spora olan
ilginin giderek artması milyonlarca insanı
çeşitli amaçlar ile spor yapmaya sevk
etmiştir. Günümüzde spor, insanların iyi
vakit geçirmek ve sağlıklı bir yaşam
sürdürmek amacıyla yaptıkları bir uğraş
olmakla birlikte, aynı zamanda bazı
insanların tam zamanını alacak şekilde
meslekleştirerek yaptıkları ve bundan
maddi kazanç elde ettikleri bir faaliyet
olmuştur. Sporun bu kadar geniş bir
kitleyi içine alması ve buna bir de maddi
kazanç eklenmesi başarılı olmayı
kaçınılmaz kılmıştır12. Bu nedenle,
kazanmanın büyük bir amaç olduğu
sportif yarışmalarda, sporcular
antrenmanla kazandıkları performansın
ötesinde yarışmanın sonucunu etkileyecek
bir takım madde, malzeme ve
uygulamaların kullanımına
yönelmişlerdir13.
Bu çalışma bulguları göz önünde
bulundurulduğunda; sporcuların % 55,7’si
beslenme destek ürünü kullanmaktadır.
Benzer şekilde Göral ve arkadaşları
yapmış olduğu çalışmada Profesyonel
futbolcuların % 55,8’inin düzenli şekilde
destekleyici ürün kullandıklarını
belirtmişlerdir14.
Beslenme destek ürünü kullanan
sporcuların % 46,1’i beslenme destek
ürününü beslenme destek ürünleri satan
ilgili mağazalardan temin ettikleri tespit
edilmiştir. % 8’i eczanelerden, % 1,5’i
sporcu ise aktarlardan veya
arkadaşlarından temin etmişlerdir. Tian
ve arkadaşları singapurlu 63 atletle
yapmış olduğu çalışmada sporcuların %
50.8’i beslenme destek ürünlerini, ilgili
mağazalardan, % 20,6 sı eczanelerden, %
12,7’si süpermarketlerden temin
ettiklerini tespit etmişlerdir8.
Sporcular beslenme destek
ürünlerine aylık % 26,3’ü 100 tl ve altı, %
18,0’i 100-200 tl arası, % 6,6’sı 200-300
tl arası, % 5,1’in 300 tl ve üzeri para
harcamaktadır. Tian ve arkadaşları
singapur’lu 63 atletle yapmış olduğu
çalışmada sporcuların besin destek
ürünleri için harcadığı aylık para miktarı ;
% 28 (10 dolar ve altında),% 60 ı (11-50
dolar arası) %12 si ise (55 dolar üzeri)
aylık ortalama 33,81 dolardır8.
Sporcuların % 28,4’ü beslenme
destek ürünü konusunda bilgiyi
antrenöründen, % 6.9’u derslerden, % 4,8’
i eski sporculardan, % 3,9’u sağlık
personelinden faydalanmaktadır. Ersoy ve
Hasbay Farklı spor dallarındaki elit düzey
sporcuların besinsel ergojenik yardımcı
kullanım durumlarının değerlendirildiği
çalışmalarında da ergojenik yardımcıları
özellikle kondisyonerler (% 75.5) ve
antrenörlerin (% 51) önerdikleri
belirtilmiştir15. Çetin ve arkadaşlarının
Gazi üniversitesi beden eğitimi ve spor
yüksek okulu örgencilerinin ergojenik
yardımcılar, doping ve sağlık hakkındaki
bilgi ve alışkanlıklarının belirlenmesi’’
yapmış olduğu çalışmada Kullanılan
maddeler konusunda kimden yardım
alındığı sorusuna ise öğrencilerin, %
Hakan YARAR ve Ark.
9
56,8’lik oranla “Antrenörler” yanıtını
almıştır16. Arslan profesyonel
futbolcuların beslenme bilgi ve
alışkanlıklarını değerlendirdiği
çalışmasında sporcuların (% 55.4) ü
beslenme ile ilgili bilgi kaynağı olarak
antrenörlerini göstermiştir17.
Hem bu çalışma hem de yukarıda
ifade edilen literatür çalışmaları
incelendiğinde, hem beslenme hem de
besin desteği kullanımında bilgi kaynağı
ve yönlendirmede en fazla antrenör, okul
eğitimi, eski sporcular ve arkadaş
çevresinin etken olduğu söylenebilir.
Buna rağmen yapılan bazı araştırmalarda
(Bayraktar ve Yıldıran) antrenörlerin
beslenme bilgi düzeyleri de istenilen
seviyede bulunmamıştır18. Bunun için
sporcuların beslenme ve besin desteği
kullanımında sağlıklı bilgilere sahip
olduklarını söylemek oldukça güçtür.
Sporcuların % 40,3’ü beslenme
destek ürününü performans arttırmak
amacı ile, % 28,5’i kas kütlesini
arttırmak, % 17’si zindelik, amacıyla
kullanmaktadır. Hasbay ve Ersoy, yapmış
olduğu çalışmada Sporcuların, ürünleri
enerji sağlamak (% 45.8),
performanslarını (% 29.2) ve kas
kütlelerini arttırmak (%18.2) gibi farklı
nedenlerden dolayı kullandıkları
belirlemiştir15. İncelenen çalışmalar
gösterdiği üzere sporcuların beslenme
destek ürünleri kullanım amacı paralellik
göstermektedir.
Sporcuların beslenme destek
ürünleri kullanım konusundaki
düşünceleri ise şöyledir % 57,5’i faydası
olduğunu düşünüyor, kullanıp ta faydasını
görenlerin % 100’ ü performansımı
arttırdı. % 5,4’ü ne ise zararı olmuştur
şeklinde ifade etmişlerdir.. Zarar
görenlerin % 100’ü kilo aldığını
belirtmiştir. Hasbay ve Ersoy yapmış
olduğu çalışmada erkek sporcuların %
27.9’unda, bayan sporcuların da %
25.0’inde ürün kullanıma bağlı olarak yan
etkiler gözlenmiş ve bu yan etkilerin daha
çok kilo alma ve alerjik reaksiyonlar
olduğu görülmüştür15.
Yapılan çalışmaya katılan
sporcuların % 75,7‘si ek vitamin mineral
kullanımı mutlaka gereklidir demiştir. %
16,5’i ek vitamin mineral kullanımının
gerekli olup olmadığı konusunda bilgisi
yoktur. % 7,8’i ise ek vitamin mineral
kullanımı gerekli değildir demiştir.
Sporculara vitaminleri diyetleri ile
yeterli almaları önerilirse de bazı
durumlarda diyete ek vitamin
kullanmaları önerilmektedir. Bu durumlar:
Enerji sınırlaması, Alerji, Laktoz
intoleransı, Hamilelik ve Vejeteryanlıktır.
Ayrıca kötü beslenme alışkanlığı ,öğün
atlama, yetersiz uyku,sık fast-food
yiyecek tüketimi gibi durumlarda diyete
ek vitamin kullanımı gereklidir. Fakat
sağlıklı beslenmenin temel koşulu enerji
ve besin öğeleri yönünden yeterli ve
dengeli bir diyet tüketmektir3,19.
Çalışmaya katılan sporcuların %
67,7’ isi vitaminler vücuda enerji verir
demiştir. % 11,7’si vitaminlerin vücuda
enerji verip vermediği konusunda bilgisi
Hakan YARAR ve Ark.
10
yoktur. % 20,7’si ise vitaminler vücuda
enerji vermez demiştir.
Vitaminler hiçbir enerji
sağlamamaktadır. Bazı vitaminler vücutta
enerji elde edilmesine yardımcıdır ve
yeterli bir diyetle önerilen miktarda
tüketilebilmektedir. Vücudun
gereksiniminden fazla tüketilen C ve B
grubu vitaminlerin fazlası idrarla dışarı
atılmaktadır3
Serbest radikallere karşı ilk
savunma mekanizmamızı oluşturan
antioksidanlar20. Antioksidanlar hakkında
sporculara yöneltilen soruda Sporcuların
% 10,5’i ”antioksidanların bağışıklık
sistemine etkisi yoktur” demiştir. %
66,5’inin antioksidanların bağışıklık
sistemine etkisi olup olmadığı konusunda
bilgisi yoktur.
Antioksidanlar serbest radikal
temizleyicisi ve koruyucu görevi
yapmaktadır. Böylece risk minimum
düzeye inmekte, egzersizin olumlu etkileri
optimal düzeye çıkmaktadır. Yaptığımız
bu çalışmada sporcuların % 66,5 gibi
büyük çoğunluğu antioksidanların
bağışıklık sistemine etkisi olup olmama
konusunda yeterli bilgiye sahip değildir20.
Sporcuların % 62.0’si beslenme
destek ürünü kullanmak için doktora
danışmak gerekir demiştir. % 19,8’i
belenme destek ürünleri kullanımı için
doktora danışmak gerekmez demiştir.
%18,3’ünün beslenme destek ürünü
kullanımı için doktora danışıp danışmama
konusunda bilgisi yoktur.
Besin ve bitkisel desteklerini
doktora danışmadan kullanmamak en
doğrusudur. Sporcular besin desteği
kullanımı ile ilgili olarak sağlık
personeline danışmalı, doktor ve diğer
sağlık personeline kullandıkları ilaçlar ile
ilgili bilgi vermeli ve onlardan yardım
almalıdırlar.
Yaptığımız çalışmada sporcuların
% 62.0’si beslenme destek ürünü
kullanmak için doktora danışmanın
gerekliliği konusunda bilgisi olmasına
rağmen büyük çoğunluğu besin desteği
kullanımda bilgi kaynağı olarak
antrenörlerinden yararlanmaktadır.
Sporcuların % 80,8’i beslenme
destek ürünü kullanım dozu bizim için
önemlidir demiştir. % 10,2’si beslenme
destek ürünü kullanım dozu bizim için
önemli değildir demiştir. % 9,0’u
beslenme destek ürünü kullanım dozunun
önemi hakkında bilgisi yoktur.
Beslenme desteklerinin gerekli
süre ve dozlarda sizin onlara gerçekten
gereksiniminiz olduğu durumlarda
kullanılmaları halinde sağlığınızı
destekleyecekleri, koruyup
güçlendirecekleri açık bir gerçektir. Ama
gereğinden fazla uzun sürelerle uygun
olmayan dozlarda kullanılmaları halinde
zararlı olabilecekleri de gerçektir21.
Zehirli bir maddeden az miktarda yemek,
faydalı bir yiyecekten çok yemekten daha
az zehirlidir (Hipokrat)22. Yapmış
olduğumuz çalışmada da sporcuların
büyük çoğunluğu kullanım dozunun
önemli olduğunun bilincindedir.
Hakan YARAR ve Ark.
11
Sporcuların % 42,2’si kas
kütlesini arttırmak için gereksiniminden
fazla protein desteği kullanılmamalıdır
demiştir. % 32,9’u kas kütlesini arttırmak
için gereğinden fazla protein desteği
kullanılmalıdır demiştir. % 24,9’u kas
kütlesini arttırmak için gereğinden fazla
protein alıp almama konusunda bilgisi
yoktur. Yeterli protein tüketimi kas
yapımı için önemli olsa da, gereğinden
fazla protein tüketimi daha büyük kaslara
sahip olmak için gerekli değildir. Fazla
alınan proteinin: mineral kayıpları,
istenmeyen kilolar gibi çeşitli zararları
vardır. Dolayısıyla proteinin yetersizliği
de fazlalığı da sporcu performansını
olumsuz etkiler23,19,24.
Sonuç olarak farklı branşlardaki
elit seviyedeki sporcuların büyük bir
bölümünün beslenme destek ürünü
kullandığı ancak bu konuda yeterli
düzeyde bilgi sahibi olmadıkları
söylenebilir.
KAYNAKLAR 1. Ersoy G. Hasbay A., Sporcu Beslenmesi, Ankara, Klasmat Matbaacılık, 2000. 2. Pehlivan A., Sporda Beslenme, İstanbul, Yaylacık Matbaası, 2005. 3. Ersoy G., Egzersiz ve Spor Yapanlar için Beslenme, 3.Baskı Ankara, Nobel Yayın Dağıtım, 2004. 4. Zorba E., Herkes İçin Spor ve Fiziksel Uygunluk. G.S.G.M.Eğitim Dairesi, Ankara, 1999. 5. Ersoy G. Alper R. Kargül A., Yüzücü Beslenmesi. Yüzme Atlama ve Su Topu Federasyonu Yayını, 1987. 6. Süel E. Şahin İ. Karakaya M.A. Savucu Y., Elit Seviyedeki Basketbolcuların Beslenme Bilgi ve Alışkanlıkları. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2006: 20 (4): 271 - 275 7. Kurdak S.S., Sporda Doping ve İlaç Kullanımı. Ankara, Bağırgan Yayımevi, 1996 8. Tian H.H. Ong W.S. Tan C.L., “Nutritional Supplement Use Among University Athletes in Singapore”, Singapore Med J., 2009; 50 (2): 165-172
9. Nutrition Business Journal.2009 (20.02.2010). http://nutritionbusinessjournal.com/supplements/web-seminars/nutrition-industry-overview-webinar/ 10. Özdemir G., Dumlupınar Üniversitesi Beden Eğitimi Ve Spor Yüksekokulunda Okuyan ve Aktif Spor Yapan Öğrencilerin Beslenme Alışkanlıklarının Tespiti ve Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Kütahya, Dumlupınar Üniversitesi; 2002 11. Ünsal G.N. Özdemir G. Ersoy G., “The Assessment of the Consumer Awareness in Nutritional Support Products Usage” Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Tıp Dergisi, 2010: 24 (2): 81 – 88 http://www.fusabil.org 12. Kurdak S.S., Sporda Doping ve İlaç Kullanımı. Sporsal Kuram Dizisi 7, Ankara, Birinci Baskı, 1996. 13. Karahan, M. L., “Karnitin Alımının 1500 m Koşu Performansı ve Kan Laktat Seviyesine Etkisi”, Ankara: G.Ü. Sağlık Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, 2002 14. Göral, K. Saygın Ö. Karacabey K: “Amatör ve profesyonel futbolcuların beslenme bilgi düzeylerinin İncelenmesi’’. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. (2010). 7:1. Erişim: http://www.insanbilimleri.com 15. Hasbay A. Ersoy G.,“Farklı Spor Dallarındaki Elit Düzey Sporcuların Besinsel Ergojenik Yardımcı Kullanım Durumlarının Değerlendirilmesi”. 7. Uluslararası Spor Bilimleri Kongresi Seminer Kitabı, Antalya: Spor Bilimleri Derneği, 27-29 Ekim 2001, s. 168 16. Çetin E. Dölek E.B.Orhan Ö.,Gazi Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksek Okulu Öğrencilerinin Ergojenik Yardımcılar, Doping ve Sağlık Hakkındaki Bilgi ve Alışkanlıklarının Belirlenmesi. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 2008, 6 (3) 129-132 17.Arslan F.N.,Profesyonel Futbolcuların Beslenme Bilgi ve Alışkanlıkları. Yüksek Lisans Tezi. Ankara.Gazi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü ;1995. 18. Yıldıran İ. Bayraktar I., “Antrenörlerin Beslenme Bilgi ve Alışkanlıkları”, Atletizm Bilim ve Teknoloji Dergisi. 2000:40, 21-38. 19. Ersoy G., Egzersiz ve Spor Performansı İçin Beslenme. Ankara: Sistem Ofset; 2010 20. Walji H., Vitaminler. 4.Baskı. Ankara: Pelin Ofset; 2005 21. Baron K., Sporcuların Optimal Beslenmesi. Ömeroğlu,S. (çev), Ankara, Bağırgan Yayımevi, 2002. 22. Ersoy G . Besinsel Ergojenik Yardım. 2.Baskı. Ankara: 2006 23. Ersoy G., Çocuk ve Genç Sporcular İçin Beslenme. Ankara: Ata ofset Matbaacılık; 2007 24. Güneş Z., Spor ve Beslenme. 2.Basım. Ankara: Star ofset; 2000 25. Ersoy G., Beslenme ile İlgili Ergojenik Yardımcılar. Spor ve Tıp. 1993; 1 (4), 12-15. 26. Konopka P., Spor Beslenmesi. Harputluoğlu H. Çev: Ankara: Bağırgan Yayımevi. S: 92-209, 2000 çev: 27. Peker S: Sporda Beslenme. 3.Cilt. Gen Matbaacılık ve Reklamcılık. S: 37-39, Ankara, 1996
Hakan YARAR ve Ark.
13
KAYAKLI KOŞU YILDIZ MİLLİ TAKIMININ BAZI FİZİKSEL VE FİZYOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ
Selami YÜKSEK1 Hüseyin EROĞLU2 1 Kars Kafkas Üniversitesi Sarıkamış BESYO, KARS 2Atatürk Üniversitesi BESYO, ERZURUM
ÖZET
Bu çalışmada kayaklı koşu yıldız milli takımının bazı fiziksel ve fizyolojik özelliklerini tespit etmek amaçlanmıştır.
Çalışmaya Türkiye Kayak Federasyonu kayak-kros yıldız milli takımında yer alan yaş ortalaması 14.00 ± 0.58 yıl olan 7 bayan sporcu yaş ortalaması 14.11 ± 0.78 yıl olan 9 erkek sporcu denek olarak katılmıştır. Deneklerin fiziksel ve fizyolojik özelliklerini tespit etmek için aşağıdaki test bataryası kullanılmıştır. Sporcuların boyları, vücut ağırlıkları tespit edilmiş ve vücut kitle indeksleri hesaplanmıştır. Deneklerin KAS (kalp atım sayıları), pençe kuvvetleri, anaerobik güçleri, esneklik değerleri, sprint değerleri, uzun atlama değerleri, penta sıçrama değerleri, şinav, mekik, ilinois testi değerleri, box sıçraması değerleri ve aerobik güç değerleri ölçülmüştür. Elde edilen verilerin analizi (aritmetik ortalama ve standart sapmaları) SPSS 11.5 for Windows paket programında yapıldı.
Sonuç olarak ölçülen değerlerin normal sınırlar içerisinde olduğu söylenebilir.
Anahtar kelimeler: Kayak-kros, fiziksel ve fizyolojik parametreler
DETERMINATION OF SOME PHYSICAL AND PHYSIOLOGICAL PROPERTIES OF FEMALE AND MALE CROSS-COUNTRY JUNIOR NATIONAL TEAM MEMBERS
SUMMARY
It is aimed to determine some physical and physiological properties of our women’s and men’s cross-country young national team members in this study.
7 sportswomen with the average age of 14.00 ± 0.58 years and 9 sportsmen with the average age of 14.11 ± 0.78 year, from Turkey Ski Federation cross-country young national team, have participated to this study as test subjects. The following testing battery was used in order to define the physical and physiological properties of the subjects. The body height, body weight and body mass indexes of the sportsmen/women have been calculated. The HR (Hearth Rate) hand grips, anaerobic capacities, elasticity values, sprint values, broad jump values, penta-jump values, push-up, pull-up, Illinois test values, box-jump values and aerobic force values of the subjects have been measured. The analysis of the obtained data (their arithmetic means and standard deviations) has been performed by SPSS 11.5 for Windows package software.
As a consequence, it can be said that the measured values are in the range of normal limits.
Key words: Skiing- cross-country, physical and physiological parameters
Atabesbd 2011; 13 (3) : 13-20
14
GİRİŞ
Günümüzde kış sporları
denildiğinde akla ilk başta kayak
gelmektedir. Boş zaman değerlendirme ve
turizm amaçlı olarak bir çok spor branşının
önünde gelmektedir. Ayrıca çok eski
tarihlere dayanan bir geçmişi vardır. Başka
bir deyişle bir spor dalı olarak icat
edilmemiş ve insan ihtiyaçlarını
karşılamak amacıyla mecburen başvurulan
bir yol olmuştur. Kar ve eğimin olduğu
coğrafi şartlara sahip yerleşim yerlerinde
insanların doğal yaşam biçimi olmuştur.
Kayak sporu “alp disiplini” ve “kuzey
disiplini” olmak üzere iki ana alt dala
ayrılmaktadır. Alp disiplininde ana alt
dalında İniş, Süper G, Büyük Slalom,
Slalom, Süper kombine ve Paralel
yarışmalar vardır. Kuzey disiplini ana alt
dalında Kayaklı koşu, Kayakla atlama,
Biatlon, Kuzey kombine yarışlarını
içermektedir1. Kuzey disiplini sporcuları
dünyada en fit sporculardan bazılarıdır.
Bu spor hem dayanıklılık hem de çabuk
kuvvet gerektirir. Koşucular ve
bisikletçiler gibi diğer dayanıklılık
sporcularına benzemezler. Kuzey disiplini
kayakçıları hem alt hem üst vücut
kuvvetinin kombinasyonuna ihtiyaç
duyarlar2. 10 ile 20 yaş arasındaki kuzey
disiplini kayakçılarında uzun süreli
performans gelişim sürecinde spora özel
performans kapasitesinin gelişimi çok
yüksek dinamiklerle karakterize edilir.
Performans seviyesindeki geçici önemli
değişiklikler birkaç hafta veya ay sürebilir.
Aynı zamanda benzer antrenman
geçmişine sahip aynı yaştaki sporcular
arasında performans seviyesindeki
farklılıkları görebilirsiniz. Bu farklılıklar
sadece iki cinsiyet arasında değil aynı
zamanda gelişmiş ve gelişmemiş sporcular
arasında da vardır3.
Buradan hareketle bu çalışmada
kayaklı koşu yıldız milli takımında yer
alan bayan ve erkek kayakçılarının fiziksel
ve fizyolojik parametreleri
değerlendirilmesi amaçlanmıştır.
MATERYAL VE METOD
Çalışma grubunu Türkiye Kayak
Federasyonu kayaklı koşu yıldız milli
takımında yer alan 7 bayan,9 erkek sporcu
oluşturmuştur. Deneklerin fiziksel ve
fizyolojik özelliklerini tespit etmek için
aşağıdaki test bataryası kullanılmıştır.
Deneklerin vücut ağırlıkları 0.1 kg hata
payı olan tıbbi tartı aleti ile ölçülmüştür.
Boy ölçümünde ise ±0.5cm hata payı olan
taşınabilir stadiometre kullanılmıştır. Boy
ölçümünde denekler çıplak ayak, bacaklar
bitişik şekilde ölçülmüştür. Vücut kitle
indeksleri vücut ağırlığı kg/Boy(m2)
formülü ile tespit edilmiştir4. Deneklerin
İKAS’ (istirahat kalp atım sayısı) yataktan
kalktıktan sonra ESKAS (Egzersiz sonrası
kalp atım sayıları) mekik koşusundan
sonra bradial arterden 15 saniye dinlenerek
dokunma yöntemi ile alınmıştır.
Deneklerin pençe kuvvetleri handgrip ile,
anaerobik güçleri dikey sıçrama testi ile
P=( 2) formülü
Selami YÜKSEK ve Ark.
15
kullanılarak, aerobik gücü 20 m mekik
koşu testi ile, esneklikleri otur-uzan
sehpası ile tespit edilmiştir 4.
20 M. Sprint Testi İki el start
direğinin yanında çizgide sabit posizyonda
başla komutu ile 20 m mesafe koşulur
kronometre ile başlangıç ve bitiş arası 20m
lik koşu mesafesinin zamanı saniye
cinsinden kaydedilir. Uzun atlama; kumda
huniyle bir başlama çizgisi işaretlenir,
sporcu ayak parmak uçlarını başlama
çizgisine getirir kollarını yana yanda
simultane bir şekilde sallayarak mümkün
olduğu kadar ileriye atlar. Atlama mesafesi
olarak başlama çizgisi ile topukların yere
değdiği arka noktası ölçülür. Bu üç kez
tekrarlanır ve en iyi değer kayıt edilir.
Penta (beşli) sıçrama; sporcular iki
topuğunu duvara yaslayarak 5 kez ard arda
sıçramalar arasında durmaksızın sıçrar.
Mesafe başlangıç çizgisi ile 5. Atlamanın
bittiği noktada topukların arkasından cm
olarak alınır. Penta (beşli) atlama sağ ayak,
sol ayak ve çift ayak olmak üzere üç farklı
şekilde gerçekleştirilir. Mekik hareketi;
sporcu yere sırt üstü yatar topuklar yerde
olacak şekilde dizlerini 90 derece kıvırır
her kalkıp yatma bir adet olarak sayılır.
Sporcu mekik ve şinav hareketini
yoruluncaya kadar yapar. Yaptığı değer
adet olarak kayıt edilir. Kayağa özgü bacak
gücü, anaerobik dayanıklılık ve dinamik
dengenin ölçülmesinde kullanılan high
boxtesti Kornexl tarafından
geliştirilmiştir17. High box’ın test aleti
boyutları 51 cm, 60 cm ve 40 cm olan bir
kutu şeklindedir. Denekler 40 cm
yüksekliğindeki kutunun üzerine 90 sn
içerisinde çift ayak olarak mümkün olduğu
kadar çok sayıda sıçrayıp inmeye çalışır.
90 saniye sonunda skor kayıt edilir.
Sporculara 20 dk arayla iki deneme
yaptırılır ve en iyi sonuç kayıt edilir.
İlinois testi çeviklik ve koordinasyonu
ölçen bir testtir. Bunun amacı bir
sporcunun çevikliğini ve gelişimini
izlemek. Alanın uzunluğu 10 metre ve
genişliği 5 metredir. Bir başlangıç noktası
ve bir bitirme noktası vardır. İki huni
başlangıç noktasında, 2 hunide bitiş
noktasındadır. Diğer 4 huni ortada
aralarında 3.3 m olacak şekilde dizilir.
Sporcu başlangıç noktasına gelir düdükle
10 metre sprint yapar ve sonra hunilerin
arasından slalom yapar tekrar slalom
yaparak başa gelir ve sprint atarak tekrar
karşı duvara gider ve sonra sprintle bitiş
noktasına gelir ve testi bitirir. Bunu
mümkün olan en kısa sürede yapmaya
çalışır5. İstatistiki analizi SPSS 18.0 for
Windows programı kullanılarak yapıldı.
Elde edilen değerlerin maksimum,
minimum, ortalama ve standart sapma
değerleri alındı.
Selami YÜKSEK ve Ark.
16
Şekil 1: İlinois testi5
BULGULAR
Tablo1. Bayan sporcuların fiziksel ve fizyolojik özelliklerinin ortalaması
N=7 Minimum Maximum X SS Yaş (yıl) 13.00 15.00 14.00 0.58 Boy (cm) 155.00 167.00 159.57 4.79 Vücut ağırlığı (kg) 46.00 56.00 52.14 3.53 Spor yaşı (yıl) 3.00 4.00 3.29 0.49 İKAS (atım/dk) 42.00 60.00 51.14 6.82 ESKAS (atım/dk) 150.00 188.00 168.57 14.03 BMİ (kg/m2) 19.14 23.30 20.49 1.34 Dikey sıçrama (cm) 33.00 45.00 38.71 4.39 Anaerobik güç (kg-m/sn) 62.50 81.70 71.71 5.92 Esneklik (cm) 28.00 41.00 32.50 4.71
Sağ el 20.50 32.90 27.01 5.57
Penç
e ku
vve
ti (k
g)
Sol el 21.10 32.30 26.53 4.47
Sprint (sn) 3.71 4.38 3.99 0.23 Uzun atlama (cm) 147.00 196.00 170.29 15.88
Sağ ayak 700.00 950.00 828.57 86.30 Sol ayak 630.00 950.00 868.57 117.82
Pent
a sı
çram
a (c
m)
Çift ayak 840.00 1000.00 921.43 56.10 Mekik (adet) 37.00 78.00 55.57 17.91 Şınav (adet) 5.00 37.00 18.86 10.95 İlinois (sn) 20.04 22.30 21.11 0.72 Box sıçraması (adet) 20.00 50.00 36.71 11.54 Aerobik güç (ml.kg/dk) 33.12 54.85 42.65 7.13
Selami YÜKSEK ve Ark.
17
Tablo2. Erkek sporcuların fiziksel ve fizyolojik değerlerinin ortalaması
N=9 Minimum Maximum X SS
Yaş (yıl) 13.00 15.00 14.11 0.78
Boy (cm) 162.00 181.00 170.22 6.08
Vücut ağırlığı (kg) 47.00 61.00 54.87 5.24
Spor yaşı (yıl) 2.00 4.00 2.44 0.73
İKAS (atım/dk) 48.00 76.00 64.56 8.59
EKAS (atım/dk) 158.00 190.00 176.33 14.02
BMİ (kg/m2) 15.88 20.19 18.89 1.38
Dikey sıçrama (cm) 39.00 61.00 50.56 7.37
Anaerobik güç (kg-m/sn) 71.90 100.30 86.03 9.39
Esneklik (cm) 19.00 37.00 32.33 5.89
Sağ el 28.90 39.70 34.07 3.99
Penç
e ku
vve
ti(k
g)
Sol el 27.70 39.60 32.99 4.08
Sprint (sn) 2.96 3.98 3.57 0.33
Uzun atlama (cm) 162.00 222.00 198.22 17.70
Sağ ayak 800.00 1165.00 1009.22
106.03
Sol ayak 900.00 1175.00 1018.33 85.51
Pent
a sı
çram
a (c
m)
Çift ayak 960.00 1250.00 1105.56 86.76
Mekik (adet) 30.00 95.00 63.44 23.24
Şınav (adet) 20.00 51.00 35.67 9.30
İlinois (sn) 18.63 20.39 19.39 0.47
Box sıçraması (adet) 44.00 78.00 66.22 11.61
Aerobik güç (ml.kg/dk) 47.41 57.12 51.88 4.14
TARTIŞMA VE SONUÇ
Bu çalışmada kayaklı koşu yıldız
milli takım kayakçılarının fiziksel ve
fizyolojik parametreleri değerlendirmek
amaçlanmıştır.
Bayan çalışma grubunu oluşturan
sporcuların yaş ortalaması 14.00±0.58
yıl, spor yaşları 3.29±0.49
yıl, boy ortalamaları 159.57±4.79 cm,
vücut ağırlığı ortalamaları 52.14±3.53 kg
ve BMİ (vücut kitle indeksi) ortalamaları
20.49±1.34 kg/m2 olarak tespit edildi.
Erkek deneklerin yaş ortalaması
14.11±0.78 yıl, spor yaşları 2.44±0.73 yıl
boy ortalamaları 170.22±6.08 cm, vücut
ağırlığı ortalamaları 54.87±5.24 kg ve BMİ
Selami YÜKSEK ve Ark.
18
(vücut kitle indeksi) ortalamaları
18.89±1.38 kg/m2 olarak tespit edildi.
Bu çalışmada bayan çalışma grubunun
İKAS 51.14±6.82 atım/dk, ESKAS
168,57±14.03 atım/dk, erkek deneklerin
64.56±8.59 atım/dk, ESKAS
176.33±14.02 atım/dk tespit edildi.
Kayakçılarla yapılan bir çalışmada İKAS
73.11±11.38 atım/dk olduğu tespit edildi2.
Bu değerin bu çalışmadaki değerle
benzerlik göstermemesinin sebebi bu
çalışmaya katılan kayakçıların dayanıklılık
sporcusu olması söylenebilir. Kuzey
disiplini kayakçıları dayanıklılık
sporcularından en iyileridir. Kuzey
disiplini kayakçılar maksimal aerobik gücü
en yüksek olan sporculardır7. Kalp atım
sayısını çeşitli faktörler etkilemektedir.
Bunlar; yaş, cinsiyet, vücut büyüklüğü,
duruş, yiyecek alımı, heyecan, vücut ısısı,
sigara ve genetik yapılardır. Kalp atım
sayısı kişiden kişiye farklılık gösterir.
Performansı yüksek olan sporcuların kalp
ve damar sistemleri daha ekonomik
çalıştığından, kalp atım sayıları daha
düşüktür8.
Bu çalışmaya katılan bayan
sporcularının anaerobik güç ortalamaları
71.71±5.92 kg-m/sn, aerobik güç
ortalamaları 42.65±7.13 ml/kg/dk, 20m
sprint değerleri 3.99±0.23 sn ve ilinois test
sonuçları 21.11±0.72 sn, erkek sporcuların
anaerobik güç ortalamaları 86.03±9.39 kg-
m/sn, aerobik güç ortalamaları 51.88±4.14
ml/kg/dk, 20m sprint değerleri 3.57±0.33
sn ve ilinois test sonuçları 19.39±0.47 sn
olarak tespit edildi. Bayanların İlinois testi
sonuçları bayanların ilinois testi
standartları ile karşılaştırıldığında ortalama
değerlerle (18.7-22.4 sn) paralellik
gösterdiği halde, erkeklerin değerleri
standartlarla (18.3 sn) karşılaştırıldığı
zaman paralellik göstermediği
görülmektedir5. Bayan ve erkek kayakçılar
üzerinde yapılan bir çalışmada bayanların
aerobik güç ortalaması 36.57±2.84
ml/kg/dk, erkeklerin 47.41±5.57 ml/kg/dk,
olarak tespit edilmiştir6. Bu değerin bu
çalışmadaki değerle benzerlik
göstermemesinin sebebi bu çalışmaya
katılan kayakçıların dayanıklılık sporcusu
olması söylenebilir. Son on yıldaki
çalışmalar kuzey disiplini kayakçılarının
alt ve üst vücut kuvvet ve güç gelişimleri
performanslarının geliştiğini göstermiştir.
Buna ek olarak kuzey disiplini
kayakçıların performansı ve üst vücut
aerobik ve anaerobik kapasitesi arasında
yakın bir ilişki bulunmuştur9,10,11,12. Sürat
disiplinlerinin son bilgilerinden dolayı,
kuvvet, gücün önemi ve böylece gelişime
özel test anlayışları artmıştır13.
Çalışmaya katılan bayn
sporcularının esneklik değerleri
32.50±4.71 cm, uzun atlama değerleri
170,29±15.88 cm, penta sıçrama değerleri
sağ ayak 828.57±86.30 cm, sol ayak
868.57±117.82 cm ve çift ayak
921.43±56.10 cm, erkek sporcuların
esneklik değerleri 32.33±5.89 cm, uzun
atlama değerleri 108.22±17.70 cm, penta
sıçrama değerleri sağ ayak
1009.22±106.03 cm, sol ayak
1018.33±85.51 cm ve çift ayak
Selami YÜKSEK ve Ark.
19
1105.56±86.76 cm olarak tespit edildi.
Bayan ve erkek kayakçılar üzerinde
yapılan bir çalışmada 14.22±1.09 yaş
ortalamasına sahip bayan kayakçıların
esneklik değerleri 30.22±3.59 cm,
14.16±0.98 yaş ortalamasına sahip erkek
kayakçıların esneklik değerleri 28.08±8.07
cm olarak tespit edilmiştir6. Bu değerin bu
çalışmanın değerleriyle örtüştüğü
görülmektedir.
Çalışmaya katılan kuzey disiplini
bayan sporcuların pençe kuvvetleri sağ el
27.01±5.57 kg, sol el 26.53±4.47 kg,
mekik değerleri 55.57±17.91 adet, şınav
değerleri 18.86±10.95 adet ve Box sıçrama
değerleri 36.71±11.54 adet, erkek
sporcuların sağ el 34.07±3.99 kg, sol el
32.99±4.08 kg, mekik değerleri
63.44±23.24 adet, şınav değerleri
35.67±9.30 adet ve Box sıçrama değerleri
66.22±11.61 adet olarak tespit edildi.
CAN ve POLAT’ın kayakçılar üzerinde
yaptığı bir çalışmada elde edilen
bayanların box sıçrama değeri
(69.33±2.06 adet), erkeklerin (78.50±3.14
adet) tespit etmiştir6. Yine başka bir
çalışmada 12-14 yaş grubu bölgesel
kayakçıların box sıçrama değerini 56 adet
olarak tespit etmiştir15. Bu çalışmada elde
edilen box sıçrama değeri ile paralellik
göstermemektedir. Bunun bu çalışmaya
katılan deneklerin dayanıklılık sporcusu
olmasından kaynaklandığı söylenebilir.
Kuzey disiplini kayakta müsabaka
performansı bayan ve erkek sporcuların
karakteristikleri ve belirli yetenek
özelliklerinin gelişimine bağlıdır. Bu
faktörler arasında temel motor yetenekler
ve morfolojik karakteristikler özellikle
küçük yaşlarda önemli bir rol oynar. Motor
yeteneklerin ve morfolojik
karakteristiklerin gelişimi özellikle bayan
ve erkek müsabık sporcularda ergenlik
döneminde önemlidir16. Bundan dolayı bu
yaş kategorisindeki gelişim koçların
sistematik ve profesyonel bir antrenman
hazırlaması için önemlidir14.
Sonuç olarak bayan ve erkek
kayak-kros takımının fiziksel ve fizyolojik
değerleri diğer branşlarla uğraşan
sporcularla aynı değerlerde olduğu fakat
sedanterlerden farklı olduğu söylenebilir.
Yapmış oldukları sporun dayanıklılık
sporu olması dolayısıyla daha çok
dayanıklılık sporu ile uğraşan sporcularla
benzerlik gösterdiği görülmüştür. Aerobik
sporların tüm karakteristik özelliğini
göstermektedir.
KAYNAKLAR 1. http://en.wikipedia.org/wiki/Ski 01.04.2009 2. Kuzzy G . General Strength Training for Nordic Skiing Cross Country Skier, 2007; 27(2):46. 3. Ostrowski C, Ostroski G, Ziron R and Wicht P. Programme for the Objectivization of Spot-Specific Performance Preconditions, in the Long-term Development of Performance of Cross-Country Skiers. İn: Science and Skiing Müller E, Schwameder H, Kornexl E, Raschner C. Puplished by E&FN Spon, an imprint of Chapman & Hall, London, ENGLAND, 1997; pp:320-324. 4. Tamer K. Sporda Fiziksel-Fizyolojik Performansın Ölçülmesi ve Değerlendirilmesi., Bağırgan Yayımevi, 2. Baskı, Ankara, 2000. 5.www.bcalpine.com/dyndata/forms/files/42Field%20Test%20Protocols.pdf, BC Alpine Ski Association Physical Fitness Testing Protocol, 2004. 6. Can Y, Polat M., “Kayseri İli İlköğretim Öğrencilerinde Kayak Sporuna Yönelik Fiziksel Uygunluk Normlarının Araştırılması”, Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2004; 13(1):48-54. 7. Saltin, B. The physiology of competitive c.c. skiing across a four decade perspective; with a note on training induced adaptations and role of training at medium altitude. In: Science and Skiing, Erich Mu¨ ller, Hermann Schwameder, E. Kornexl, et al.
Selami YÜKSEK ve Ark.
20
(Eds).St. Christoph am Arlberg, London, UK, Chapman & Hall, 1997; pp. 435–469. 8. Plowman SA, Smith DL. Exercise Physiology for Health, Fitness and Performance, Puplishing as Benjamin Cummings, Second Edition, San Francisko, USA, 2003. 9. Mahood, N. V., Kenefick R. W., Kertzer, R. and T. Quinn J., “Physiological determinants of cross-country ski racing performance.” Med. Sci. Sports Exerc. 2001; 33:1379–1384. 10. Mygind, E., Larsson B., and Klausen T., “Evaluation of a specific test in cross country skiing.” J. Sports Sci. 1991; 9:249–257. 11. Nesser, T. W., Chen S., Serfass RC. and Gaskill SE., “Development of upper body power in junior cross-country skiers.” J. Strength Cond. Res. 2004; 18:63–71. 12. Staib, JL., Im J., Caldwell Z. and Rundell KW., “Crosscountry ski racing performance predicted by aerobic and anaerobic double poling power.” J. Strength Cond. Res. 2000; 14:282–288.
13. Stoggl T., Lindinger S. and Muller E., “Evaluation of an Upper-Body Strength Test for the Cross-Country Skiing Sprint.” Med. Sci. Sports Exerc., 2007; 39( 7): 1160–1169. 14. Telama R., Saarela P., “Factors influencing the competition outcome of young cross-country skiers”, Scand. J. Sports Sci., 1989; 11: 123-128. 15. Andersen RE., Montgomery DL., Turcotte RA., “An On-Site Test Battery to Evaluate Giant Slalom Skiing Performance”, The Journal of Sports Medicine and Physical Fitness, 1990; 30:276-282. 16. Pekkarinen H.A., Finne A.K., Mahlamäki S.T.,Hänninen O.O.P., “Motor fitness and its relation to body dimensions and growth in young male cross-country skiers and controls.” Scand. J. Sports Sci., 1990; 11:105-111. 17. Kornexl E. Das sportmotorische Eigenscaf t sni veau des Alp inenSchirennlaufers.Unpublished doctoral dissertation, University of Innsbruck, 1977.
Selami YÜKSEK ve Ark.
21
12 HAFTALIK AEROBİK EGZERSİZ PROGRAMININ GENÇ BAYANLARIN SERUM MİNERAL DÜZEYLERİNE ETKİSİ
Mustafa AKIL1 Ersan KARA1 Özcan YALÇINKAYA2
1Karabük Üniversitesi Hasan Doğan Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu, KARABÜK. 2Gazi Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Kimya Bölümü, ANKARA
ÖZET
Egzersizin bedeni fiziksel ve fizyolojik olarak nasıl etkilediğinin bilinmesi önemlidir. Bu çalışmanın amacı da; 12 haftalık aerobik egzersiz programının sedanter genç bayanların serum mineral düzeylerine olan etkilerini incelemektir.
Araştırma, düzenli egzersiz yapmayan sedanter genç bayanlar üzerinde gerçekleştirildi. Deneklerin yaş, boy ve kilo ortalamaları 19.87±1.12 (yıl), 162±0.53 (cm), 54.68±3.75 (kg) olarak tespit edildi. Egzersiz programı, 5 gün/hafta olmak üzere 12 hafta süresince Karvonen Formülüne göre belirlenen % 50-60’lık şiddette uygulandı. Deneklerin kan örnekleri, egzersizden başlamadan önce ve egzersizden 12 hafta sonra olmak üzere toplam da 2 kez alındı. Kan numuneleri alındıktan sonra 3000 rpm’de 10 dk santrifüj edilerek serumları ayrıldı. Serum örnekleri, %1’lik Triton X-100 (Sigma Chemical Co: T-9284) çözeltisi ile 1/20 oranında seyreltilmek suretiyle hazırlandı. Deneklerden elde edilen serum örneklerinde egzersiz öncesi ve egzersizden 12 hafta sonrası Kalsiyum (Ca), Demir (Fe), Potasyum (K), Magnezyum (Mg), Çinko (Zn), Sodyum (N) parametreleri incelendi. Analiz sonuçlarına göre Kalsiyum, Demir, Sodyum değerleri arasında egzersiz öncesi ve egzersiz sonrasında anlamlı farklılıklar (p0.05).
Sonuç olarak, bayanlara uygulanan 12 haftalık aerobik egzersiz programının, serum Kalsiyum, Demir, Sodyum parametrelerinde önemli değişikliklere neden olduğu, Potasyum, Magnezyum ve Çinko düzeylerini değiştirmediği, egzersiz yapan insanların beslenmesine dikkat etmesi gerektiği, dikkat edilmediği durumlarda mineral eksikliğine bağlı olarak sağlığın ve egzersiz performansının bozulabileceği söylenebilir. Anahtar Kelimeler: Aerobik Egzersiz, Mineraller, Sedanter, Bayan.
THE EFFECT OF 12-WEEK AEROBIC EXERCISE SERUM
MINERAL LEVELS OF YOUNG WOMEN ABSTRACT
It is important to know how the exercises affect the body physically and physiologically. The object of this study is to examine the effects of a 12-week aerobic exercise programme on serum mineral levels of sedentary young women.
The study was carried on the sedentary women who didn’t have regular exercises. The age, height and kilogram averages of the subjects were determined as 19.87±1.12 (year), 162±0.53 (cm), 54.68±3.75 (kg). The exercise programme was applied during 5 days/week in 12 weeks at the intensity of 50-60% determined according to Karvonen Formula. The blood samples of the subjects were taken totally 2 times as just before the exercise and 12 weeks after the exercise. After the blood samples were taken, they were separated into serums after being centrifuged at 3000 rpm for 10 minutes. The serum samples were prepared by means of being diluted with 1% Triton X-100 (Sigma Chemical Co: T-9284 ) solution by rate of 1/20. In the serum samples taken from the subjects, the Calcium (Ca), iron (Fe), Potassium (K), Magnesium (Mg), zinc (Zn), Sodium (N) parameters just before the exercise and 12 weeks after the exercise were examined. According to the analysis results, while significant changes (p0.05).
As a result, it can be said that the 12-week of exercise programme causes significant changes on serum, calcium, iron and sodium parameters, it doesn’t change the potassium, magnesium and zinc levels, the people who have exercises should pay attention to their nourishment and, in cases when it is not paid attention it may cause serious health problems and decrease in the exercise performance based on the lack of mineral. Key Words: Aerobic Exercise, Minerals, Sedentary, Women. Atabesbd 2011; 13 (3) : 21-26
22
GİRİŞ
Düzenli egzersiz yapmayan bireylerin kalp hastalıkları başta olmak
üzere, tansiyon, kolesterol, obezite gibi
hastalıklara yakalanma riski oldukça
yüksektir. Hareketsiz yaşam tarzları
vücutta dengenin bozulmasına, neden
olduğu gibi, vücut ağırlığının normal
sınırları aşması durumunda da ciddi sağlık
problemleri görülebilmektedir. Sağlık
risklerine göre en etkili çalışmalar aerobik
kapasiteyi arttıran egzersizlerdir 1.
Organizmanın sağlıklı olarak
fonksiyonlarını yerine getirebilmesi için
eser element olarak da nitelendirilen pek
çok mineral gereklidir 2. Mineral
maddeler, vücutta birçok fizyolojik ve
biyokimyasal olayda rol almaktadırlar.
Özellikle karbonhidrat, yağ, protein
metabolizmalarında ve kas kasılmasında
etkindirler. Bu nedenle egzersizin bu
elementlerin fonksiyonlarını etkileyip
etkilemediğinin incelenmesi önemlidir 3,4.
Mineral maddeler, enzimlerin katalitik
veya yapısal bileşenleri olarak görev
yaparlar ve hücresel enerji intikalini, gaz
iletimini, antioksidan direnci, zar,
membran reseptör alıcı fonksiyonlarını,
ikinci iletim sistemlerini ve fizyolojik
sistemlerin bütünleşmesini düzenlerler 5.
Ancak, her mineralin vücutta kendisine
özgü bir rolü vardır. Bunlardan, Kalsiyum
kemiklerin sert yapılarının korunmasını
sağlarken, potasyum ve sodyum vücutta
su dengesini kontrol etmektedir. Demir
oksijen nakline yardımcı olmakta,
magnezyum enzimleri aktivite etmektedir.
Çinko ise büyüme ve iyileşme ile
yakından ilişkilidir 6. Bu elementlerin
insan sağlığı ve fizyolojisinde oynadığı
rolün belirlenmesi amacıyla çalışmalarda
yapılmaktadır 7. Minerallerin, beslenme
durumu ve fiziksel performans arsındaki
ilişkiyi açıklayan çalışmalarında yeni
bilgiler bulunmakta 8, özellikle egzersize
bağlı olarak vücutta bazı minerallerin
miktarları azalırken, mineral eksikliğinin
tamamlanamadığı durumlarda da
performans olumsuz yönde
etkilenmektedir 9. Egzersizin mineral
madde metabolizmasını bozarak
bağışıklık sisteminde baskılanmaya yol
açması, konunun sadece performans
yönüyle değil, sağlık fonksiyonlarını riske
atması bakımından da önemlidir 10.
Yapmış olduğumuz çalışmanın
amacı da; düzenli egzersiz yapmayan
bayan bireylere yaptırılan 12 haftalık
aerobik egzersiz programının serum
mineral düzeylerini nasıl etkilediğinin
araştırılarak sporcuların normal
beslenmelerinin dışında mineral
takviyesine ihtiyaç duyup
duymadıklarının belirlenmesidir.
MATERYAL VE METOD
Denekler
Araştırma; düzenli egzersiz
yapmayan, tamamı yurtta kalan, 18 bayan
üniversite öğrencisi üzerinde
gerçekleştirildi. Araştırmanın
başlangıcında deneklere antrenman ve
ölçüm düzeneklerini anlatan bilgi formu
Mustafa AKIL ve Ark.
23
doldurularak, imzalı onayları alındı.
Çalışma süresince deney kapsamında
yaptırılan antrenman ve ölçümlerin
dışında hiçbir fiziksel aktiviteye
katılmamaları sağlandı. Beslenme
programı konusunda yazılı ve sözlü bilgi
verildi. Antrenman programının
hazırlanmasında kullanılmak üzere
katılımcıların; yaş, aile öyküsü, sigara ve
alkol kullanımı hipertansiyon ve diyabetle
ilgili sorulara verdikleri cevaplar, adlarına
düzenlenen bireysel anket formuna
kaydedildi. Rahatsızlığı olanlar, ilaç
kullananlar ile sigara ve alkol kullananlar
çalışmaya dâhil edilmedi. Çalışma
grubunun vücut ağırlıkları 0.01 kg.
hassasiyeti olan banyo tipi terazide
kilogram cinsinden çıplak ayak tişört ve
tayt ile, boyları ise 0.01 cm.
hassasiyetinde sabit olan metal bir metre
ile denekler dik pozisyonda gözler karşıya
bakacak şekilde çıplak ayaklı ölçüldü.
Çalışma grubunun, yaşı 19.87±1.12 (yıl),
boyları; 162±0.53 (cm), kiloları
54.68±3.75 (kg) olarak tespit edildi.
Deneklerin, istirahat kalp atım sayıları,
Sırtüstü 15 dakikalık dinlenmeden sonra
stetoskop ile uzman kişi kontrolünde
belirlendi. Araştırma ön test ve son test
yöntemiyle değerlendirildi.
Uygulanan Antrenman Programı
Hızlı yürüme ve düşük şiddetteki
koşudan oluşan 12 Haftalık düzenli ve
planlı egzersiz programında; Antrenman
şiddeti Maksimal kalp atım sayısı
(MKAS) dikkate alınarak Karvonen
formülü ile hesaplandı. “Hedef Kalp Atım
Sayısı = (MKAS - İstirahat Kalp Atım
Hızı) x (%50-60) + İstirahat Kalp Atım
Sayısı”. Haftada 5 gün hafta içi uygulanan
egzersiz seanslarının her birinde; ısınma,
ana bölüm (30-50 dakika), ve soğuma
aşamaları takip edildi. Toplam süre
başlangıçta 45 dakika iken, 5. ve 9.
haftaların başında 10'ar dakika yükseltildi.
Egzersizin ısınma ve soğuma
bölümlerinde, düzenli ve planlı esneklik
(hareketlilik) ve stretching (germe)
egzersizleri yaptırıldı 11.
Kan Örneklerinin Alınması
Çalışmaya katılan bayanların kan
örnekleri; egzersizden hemen önce,
egzersizden 12 Hafta sonra olmak üzere 2
kez, 12 saatlik gece açlığı sonrası, 5
ml’lik düz tüplere alındı. Kan numuneleri
alındıktan sonra 3000 rpm’de 10 dakika
santrifüj edilerek serumları ayrıldı.
Ayrıştırılan serumlar plastik kapaklı tüpler
içerisinde analiz zamanına kadar -80 oC’de muhafaza edildi.
Biyokimyasal Analizler
Serum örnekleri, %1’lik Triton X-
100 (Sigma Chemical Co: T-9284 )
çözeltisi ile 1/20 oranında seyreltilmek
suretiyle hazırlandı. Serum örneklerindeki
Kalsiyum, Sodyum, Potasyum ve
Magnezyum içerikleri Varian 240FS
model “Flame atomic absorption
spectrometry (FAAS)” Cihazının alev
emisyon modunda, Demir ve Çinko
içerikleri ise Atomik Absorpsiyon
Spektrometresi modunda gerçekleştirildi.
Deneklerden elde edilen serum
Mustafa AKIL ve Ark.
24
örneklerinde Kalsiyum, Sodyum,
Potasyum, Magnezyum (mg/L), Demir
Çinko (ug/L), parametreleri incelendi.
Sonuçlar (mg/L) ve (ug/L) olarak verildi.
İstatistiksel Değerlendirmeler
Sonuçların istatistiksel
değerlendirilmesinde SPSS 15.0 paket
programı kullanıldı. Çalışmada Boy,
Kilo, Yaş verileri ortalama±standart
sapma, diğer verilerin tümü ise
ortalama±standart hata olarak verilmiştir.
Verilere normallik sınaması yapılmış
olup, ön ve son test değerlendirmelerinde
Paired-Samples T testi kullanıldı. Bu
çalışmada hata düzeyi P
25
kayıpları artmakta ve kalsiyum diyeti
konusunda dikkatli olmaları
gerekmektedir. Çalışmamızda 12 Hafta
sonunda Potasyum seviyesinde değişme
olmazken Sodyum seviyesinde anlamlı bir
düşme olduğu tespit edilmiştir (Tablo1).
Sodyum özellikle yüksek miktarlarda
terleyenler için kritik minerallerden biridir
ve ilave sodyum almaya ihtiyaç
duyulmaktadır 16. Çalışmamızda azalmış
sodyum düzeyleri literatürle uyumludur
ve çalışmalar 17 egzersiz sonrası sodyum
düzeylerindeki azalmaya dikkat
çekmektedir. Araştırmamız da anlamlı
fark tespit edemediğimiz ancak, gözle
görülür (Tablo 1) düşme yaşanan
Magnezyum konusunda yapılan
çalışmalar, egzersiz sonrası serum
düzeylerinde anlamlı eksilmeler
yaşandığını ve bunun performansı
etkilediği yönündedir 18, 19, 20.
Magnezyumun eksilmesi durumunda kas
kramplarının yaşanabileceği ve besin
alımına dikkat edilmesi gerektiği de
vurgulanmaktadır 21.
Yapmış olduğumuz çalışmada;
egzersiz sonrası serum demir
düzeylerinde, egzersiz öncesine göre
önemli şekilde düşme yaşanırken, Çinko
seviyelerinde ise değişme olmamıştır.
Uzmanlar uzun süreli egzersizin çinko
seviyelerinde düşmeye yol açtığını
belirtirken, beslenme programında yeterli
çinko alımının eksikliği gidereceğinin
belirtilmesi 22 çalışmayı desteklemesi
bakımından önemlidir. Egzersizin
vücuttaki demir stoklarını tükettiği
bilinirken 23, 24, 25 bu eksilmenin birçok
sebepten kaynaklanabileceği (hemoliz,
gastrointestinal kayıplar, miyoglobin
sızıntısı ve menstural kayıplardan) ileri
sürülmektedir 26. Bayanlardaki demir
eksikliğinin erkeklere oranla fazla olduğu,
bayanların erkeklere oranla daha az demir
tükettikleri ve demir takviyesinin durumu
düzeltebileceğine dair bilgilerin yanı sıra
demir eksikliğinin performansı bozacağı
da unutulmamalıdır 27.
Yapmış olduğumuz çalışmanın
sonuçları ve ilgili literatürler bir arada
değerlendirildiğinde, yapmış olduğumuz
12 haftalık aerobik egzersiz programının
Kalsiyum, Demir, Sodyum
parametrelerinde önemli değişikliklere yol
açarken, Potasyum, Magnezyum, Çinko
seviyelerinin bundan etkilenmemiştir.
Düzenli egzersiz yaparken besin alımına
dikkat edilmesi gerektiği, dikkat
edilmediği durumlarda mineral eksikliği
yaşanabileceği ve mineral eksikliğinin
oluştuğu durumlarda performansın
bozulacağı unutulmamalıdır.
KAYNAKLAR 1. Çolakoğlu FF, Karacan S. Genç bayanlar ile orta yaş bayanlarda aerobik egzersizin bazı fizyolojik parametrelere etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 2006; 14(1): 277-284. 2. Jobom H, Akerstrom G, Ljunghall S. Effects of exogenous catecholamines and exercise on plasma magnesium concentrations, Clin Endocrinol. 1985; 23: 219-226. 3. Cordova A, Alvarez-Mon M. Serum Magnesium and İmmune Parameters After Maximal Exercise in Sportsmen, Magnesium Bulletin, 1996; 18: 66-70. 4. Mumtaz M, Sıddıque A, Mukhtar N, Mehboob T. Status of trace elements level in blood samples of different age population of karachi. Turk J Med Sci, 1999; 29, 697-700.
Mustafa AKIL ve Ark.
26
5. Lukaski HC. Magnesium, zinc and chromium nutrition and athletic performance. Can J Appl Physiol, 2001; 26: 13-22. 6. Pehlivan A. Sporda Beslenme. Morpa Kültür Yayınları, Ankara. 2005. 7. Bohl CH, Volpe SL. Magnesium and exercise, University of Massachusetts, Department of Nutrition, Crit Rev Food Sci Nutr, 2002; 42(6); 533-63. 8. Lukaski HC. Micronutritiens (magnesium,zink and cupper): are mineral suplements needed for athletes? Sport Nutrition, 1995; 2: 74-83. 9. Finstad EW, Newhouse IJ, Lukaski HC, McAuliffe JE, Stewart CR. The effects of magnesium supplementation on exercise performance. Med Sci Sports Exerc, 2001; 33: 493 – 498. 10. Tellford RD, Catchpole EA, Deakin V, Hahn AG, Plank AW. The effect of 7 to 8 months of vitamin/mineral supplementation on athletic performance. Int Sports Nutr. 1992; 2: 135-53. 11. Karadağ A, Cicioğlu İ, Balin M, Yavuzkır M. Aerobik egzersiz programının kardiyak rehabilitasyon ve koroner risk faktörlerine etkisi. F.Ü. Sağ. Bil. Derg. 2007: 21 (5): 203 – 210. 12. Grimston SK, Tanguay KE, Gundberg CM, Hanley DA. The calciotropic hormone response to changes in serum calcium during exercise in female long distance runners. J Clin Endocrinol Metab. 1993;76(4):867-72. 13. Ashizawa N, Ouchi G, Fujimura R ,Yoshida Y, Tokuyama K, Suzuki M. Effects of a single bout of resistance exercise on calcium and bone metabolism in untrained young males. Calcif Tissue Int. 1998; 62(2): 104-8.