ORMAN

AMENAJMANI (2016-2017 BAHAR YARIYILI)

Ağaç Serveti ve Artım Envanteri

Ağaç Serveti ve Artım Envanteri

Ağaç servetinin;

a) ağaç türleri

b) yaş sınıfları ya da çap sınıfları, ve

c) gövde kalite sınıfları itibariyle miktarının

belirlenmesidir.

Neden Ağaç Serveti ve Artım Envanteri ?

1. Plan ünitesi/işletme sınıflarının hacim karşılığı kapitalini hesaplamak

2. Hacim ve artım değerlerinden uzun zamanda ulaşılabilecek hacim

değerlerini tahmin etmek

3. Benzer alanları hacim ve artım yönünden karşılaştırmak

4. Meşcerede meydana gelen değişmeleri gözlemlemek

5. Optimal kuruluşların hesaplanması

6. Kararlaştırılan eta tespitinde veri olarak kullanmak

Envanter Yöntemleri

Yersel Yöntemler Uzaktan Algılama Kombine Yöntemler

Günümüz orman envanterinde ağaç serveti ve artımının belirlenmesine

ilişkin ölçmeler, matematik ve istatistiğe dayalı çağdaş örnekleme

yöntemiyle gerçekleştirilmektedir. Bu amaçla dünyada üç değişik

envanter yöntemi uygulanmaktadır ki bunlar:

Ağaç Serveti ve Artım Envanteri

Örnekleme alanlarının şekli ?

Kare

Diktörgen

Daire

Alanları eşit olan daire, kare ve diktörgenden

çevresi en küçük olan dairedir.

Kare ve diktörgenin uygulaması daireye göre

daha zordur.

Örnek Alan Büyüklükleri

Aynı Yaşlı

1 kapalı (%11-40) 800 m2 15.96 m.

2 kapalı (%41-70) 600 m2 13.82 m.

3 kapalı (%71-100) 400 m2 11.28 m.

ab meşeceresi 100-400 m2 5.64 – 11.28 m.

Değişik Yaşlı (Seçme ve devamlı orman) 600 m2 13.82 m.

Baltalık işletme sınıfında 100 m2 10 x 10 m.

Örnekleme Alanı Sayısının Belirlenmesi

1. Örnekleme oranına bağlı olarak :

Örnek: 20 hektar büyüklüğündeki bir meşcerede % 5 örnekleme oranı ile

alınacak örnekleme alanı sayısını belirleyiniz.

Örnekleme Alanı

Büyüklüğü (m2) Sayısı (adet)

100 10.000/100 = 100

200 10.000/200 = 50

400 10.000/400 = 25

600

800

Örnekleme Alanı Sayısının Belirlenmesi

2. Belli bir güven düzeyi ve hata miktarına bağlı olarak :

n = örnekleme alanı sayısıCv= değişkenlik (varyasyon) katsayısıt = seçilen güven düzeyine göre güven katsayısım = hata yüzdesi (± % 10-30)

t Güven düzeyi (%)

1 67

2 95

3 99.7

Standart sapma =

Artimetik ortalama =

Varyasyon Katsayısı (Cv) ?

1. Populasyon daha önceki dönemlerde örneklenmiş ise, bu

değerin değişmediği varsayılarak aynen alınır.

2. Daha önce böyle bir değer yoksa, rastgele belli sayıda örnek alıp

(20-25 adet), bu örneklerden elde edilen değerler yardımıyla

hesaplanır.

3. İlk iki seçenekten hiçbiri yapılamıyorsa % 50 olarak alınabilir.

Alansal örnekleme(Örnekleme alanlarının dağıtımı)

Örnekleme alanlarının dağıtımı

Varyasyon katsayısı %20 olan Kncd2 meşceresinde %95 güven düzeyinde ±%10 temil

hatası ile alınacak örnek alan sayısını hesaplayarak, aralık mesafeyi belirleyiniz.

F=36.8 ha

152 m.

152 m.

Örnek Alanların Dağıtılması

Örnek alanlar, taslak meşcere haritasında

gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra bu

taslak harita üzerine dağıtılmalıdır.

Aynı yaşlı (2 ve 3 kapalı) 300 x 300 m.

Aynı yaşlı (1 kapalı) 600 x 600 m.

Değişik yaşlı seçme 300 x 150 m.

Devamlı orman 300 x 300 m.

Ekolojik Fonksiyon 600 x 600 m.

Sosyal-Kültürel Fonksiyon 600 x 600 m.

Örnek Alanların Dağıtılması

Endüstriyel plantasyonlarda en

yaşlı yıllık kesim parselinden en

az 5 adet (en az 100 m. aralık

mesafe ile).

Gençleştirmenin devam ettiği

alanlarda 300 x 300 m. Meşcere

tipine 5’ten az örnek alan

düşmemesi durumunda ek örnek

alan alınır.

Baltalık ormanlarında, bölmelerde

ormanı temsil edebilecek nitelikteki ve

envanter ünitesi meşcere tipi olmak

kaydıyla 1-3 yerden kare şeklinde

alınır.

Örnek Alanların Dağıtılması

Örnek AlanlarınınArazide Bulunması

Harita üzerinde yeri belli olan bir örnek alan merkezi veya

noktasının arazideki yeri uygulamada ya klasik yönteme göre pusula

ve mesafe ipleri yardımı ile, ya da çağdaş Küresel Konum Belirleme

“Global Positioning System (GPS) aletleri yardımı ile bulunur.

Klasik yöntemde ulaşılacak nokta veya alan merkezi, haritadaki yeri

arazide de kolayca bulunabilen sabit noktalardan hareketle bulunur.

Genelde belirgin tepe, boyun, derelerin kesişme noktası, köprü ve

nirengi vb.gibi arazide hemen seçilebilen bu sabit noktalara orman

amenajmanı pratiğinde “Röper Noktası” denir.

1 2 34

5 6 7

8 910

R

K

75 m.

Grid kuzeyi ile magnetik kuzey arasında 3°20' ‘lık bir magnetik sapma ve 1960

yılı için ortalama yıllık artı 2 dakikalık değişim miktarı olduğuna göre toplam

sapma miktarı:

(2016-1960)x2=56x2

=112' = 1°52'

Toplam sapma = 3°20' + 1°52'

= 5°12' olarak hesaplanır.

Örnek:

ÖRNEK ALANLARDA YAPILAN

ÖLÇÜM VE TESPİTLER

Bölge müdürlüğü, işletme müdürlüğü ve plan ünitesi kodları,

Örnek alanın numarası, büyüklüğü ve koordinatları,

Örnek alandaki 1,30 m.deki çapı 7,9 cm’den fazla olan bütün ağaçların arazi eğimine

göre üst kısmından ölçülen çap (cm),

Yaş,

Dikili kabuklu gövde hacim artımı tablosu yenilenecek ise örnek alanlarda, Meyer’in

Enterpolasyon Metodu ile artım tayini için en az 3 ağacın 1,30 m’deki yüksekliğinden

artım kalemi alınarak, kabuktan itibaren ilk 10 halka ve çift kabuk kalınlıkları,

Bonitetin güncellenmesi gerektiğinde aynıyaşlı meşcerelerde, meşcere üst

boyundaki 1-3 adet hâkim ağacın boyları ve yaşları, değişikyaşlı ormanlarda bonitet

tayini Flury Metodu’na göre yapıldığından siper etkisinden kurtulmuş, serbest

büyüyen 38–52 cm veya 52–70 cm çap sınıflarına giren 1-3 adet ağacın çap ve boy,

Aynıyaşlı ormanlarda, silvikültürel etayı belirlemek üzere meşcerenin aktüel

kuruluşu incelenir, beklenen orman fonksiyonu da dikkate alınarak amaç

kuruluşuna ulaşabilmek için meşcereye uygulanması gereken silvikültürel

müdahalelerle çıkarılacak miktarlar belirlenir. Bu amaçla silvikültürel ilkelere göre

ilk 10 yılda çıkarılması belirlenen ağaçlar örnek alan envanter karnesine yazılır.

Silvikültürel durumuna göre:

İlk on yılda kalması gerekenler 1,

İlk on yılda çıkarılması gerekenler 2,

Dikili kuru, devrik ve hayatiyetini devam ettiremeyecek olan ağaçlar 3

Ölçülen tüm ağaçların sağlık durumu gözleme dayalı olarak;

1-sağlıklı,

2- hastalıklı ve

3 dikili kuru (ölmüş) şeklinde kodlanır.

Dikili kabuklu gövde hacim tablosu yapılacak ise örnek alanlarda, çap-boy eğrisini

çizebilmek için merkez kazığına en yakın olabildiğince değişik çaplarda en az 2

ağacın boyları da ölçülür.

Örnek alandaki meşcerenin kökeni itibarıyla doğal-yarı doğal ormanlardan;

Tohumdan gelenler “1”,

Sürgün kökenliler “2”,

Suni ormanlardan dikimle ve ekimle elde edilenler “3” olarak kodlanır.

Kalite sınıfları gövde boyunun dipten ibreli türlerde 1/3’ü, yapraklılarda 4-8 metrelik

kısmına göre belirlenir. Buna göre;

«1» Düzgün gövdeli, daire kesitli, dalsız veya az dallı ağaçlar (I. sınıf tomruk

verebilecek ağaçlar)

«2» Hafif eğri ve dallı, kesiti daireden farklı veyahut hafif buruk ağaçlar (II.

sınıf tomruk verebilecek ağaçlar)

«3» Çok eğri veya çok dallı veya çok buruk ağaçlar (III. sınıf tomruk

verebilecek ağaçlar)

«4» Fena şekilli ve hiçbir surette tomruk istihsaline elverişli olmayan ağaçlar

Envanterin Değerlendirilmesi

Dikili Kabuklu Gövde Hacminin Hesaplanması:

Her ağaç türünün dikili kabuklu tek girişli gövde hacim tablosunun hazırlanması için

ölçülen verilerden faydalanılarak çap-boy eğrisi çizilir. Bu eğri üzerinden 8 cm

çaptan başlayarak her çap kademesindeki boylar bulunur.

Elde edilen veriler çift girişli ağaç hacim denkleminde yerine koyularak her çap

kademesinin ortalama hacmi elde edilir ve Ek 10’daki Tablo doldurulur.

Dikili Kabuklu Gövde Hacm Artımının Hesaplanması:

Her ağaç türünün dikili kabuklu gövde hacim artım tablosunun hazırlanması için örnek

alanlarda bu amaç için ölçülen çift kabuk ve 10 yıllık halka kalınlığı değerlerinin çaplara

göre dökümü yapılır. Çap kademeleri için hesaplanan ağırlıklı orta çap, 10 yıllık halka

kalınlığı ve ortalama çift kabuk kalınlıkları hesaplanır. Meyer artım tablosuna geçirilir.

Meyer tablosunda yapılan hesaplamalar sonucunda çap kademelerine göre bulunan

değerlerden çizilen grafikler yardımıyla çap kademelerinin ortalama artım değerleri

bulunur (Ek 9/A, 9/B). Bulunan değerler Ek 10’daki tabloda gösterilir ve plana eklenir.

Elde edilen veriler çift girişli ağaç hacim denkleminde yerine koyularak her çap

kademesinin ortalama hacmi elde edilir ve Ek 10’daki Tablo doldurulur.