Ord Prof Dr Ahmet Suheyl Unver in Turk Susleme Sanati Egitimine Katkilari the Contributions of Ord Prof Dr Ahmet Suheyl Unver to the Education of Turkish Decoration Art

8/6/2019 Ord Prof Dr Ahmet Suheyl Unver in Turk Susleme Sanati Egitimine Katkilari the Contributions of Ord Prof Dr Ahmet

1/175

T.C.

GAZ NVERSTES

ETM BLMLER ENSTTS

GELENEKSEL TRK SANATLARI ETM BLM DALI

ORD. PROF. DR. AHMET SHEYL NVERN

TRK SSLEME SANATI ETMNE KATKILARI

YKSEK LSANS TEZ

Hazrlayan

Ceylan Akgn Karaata

Tez Danman

Prof. Dr. Tevhide ZBAI

Ankara-2006


2/175

2

Eitim Bilimleri Enstits Mdrlne

Ceylan AKGN KARAATAYA

ait

Ord. Prof. Dr. Ahmet Sheyl nverin Trk Ssleme Sanat Eitimine Katklar adl

alma jrimiz tarafndan

Geleneksel Trk El Sanatlar Anabilim Dalnda YKSEK LSANS TEZ

olarak kabul edilmitir.

Bakan

ye

ye


3/175

I

ZET

Bu aratrmada; Ord. Prof. Dr. Ahmet Sheyl nverin Trk ssleme sanat

eitimine katklar tespit edilmeye allmtr. Sanatnn hayat, eserleri, kiilik

zellikleri ve Trk ssleme sanat eitimine katklar irdelenmeye allarak bu

ama dorultusunda hazrlanan grme sorular bata Sheyl nverin kz Glbn

Mesara olmak zere toplam 20 rencisine uygulanmtr.

Drt blmden oluturulan aratrmann birinci blmnde; problem,

aratrmann amac ve nemi hakknda ayrntl bilgi verilerek, konunun saytllar ve

snrllklar maddelenerek aklanmtr.

kinci blmde aratrmann yntemi anlatlm, ayrca aratrmann evreni ve

rnekleminin tanm yaplarak veri toplama teknii zerinde durulmutur.

Aratrmada nce ktphanelere gidilerek literatr taramas yaplmtr. Grme

sorular hazrlanarak Sheyl nverin ulalabilen rencileriyle grmelerde

bulunulmutur.

nc blm Ord. Prof. Dr. Ahmet Sheyl nver ile ilgili bilgiler

oluturmaktadr. Sanatnn bilgileri iki alt blm halinde sunulmutur. Birinci alt

blm kaynaklardan elde edilen bilgiler olup, Sheyl nverin hayat, eserleri, kiilik

zellikleri, sanat hakkndaki grler ve Trk ssleme sanat hakkndaki grleri

ve eitime katklar olarak aklanmtr ikinci alt blm sanatnn kz ve

rencileri ile yaplan grmelerden elde edilen bilgileri kapsamaktadr. Ayrca bu

blmde Sheyl nvere ait fotoraflara ve yapm olduu resim, minyatr, tezhip

almalarna yer verilmitir.


4/175

II

Drdnc blmde ise, aratrma ile ilgili sonular aklanm, elde edilen

sonular dorultusunda gerekli neriler sunulmutur.

Aratrma srasnda yararlanlan kaynaklar ise kaynaka ad altnda

verilmitir.

Ekler ksmnda, Sheyl nverin kz ve rencilerine yneltilen grme

sorular ayrca bu kiilere ait kaynak kii knyeleri yer almaktadr.


5/175

III

ABSTRACT

In this research, it has been tried to determine the contributions of

Ord.Prof.Dr.Ahmet Sheyl nver to the education of Turkish decoration art. The life

of the artist, his Works, his personality and his contributions to the Turkish

decoration art education have been tried to examined and the interview questions that

had been prepared through this aim, have been applied primarily to his daughter

Glbn Masera and to 20 of his students.

In the study which consists of four chapters, the first chapter give detailed

information about the aim and the significance of the problem and the quantities and

limits of the issue has been explained as elements.

In the seconds chapter, the method of the research has been described. In

additions, by identifying the space of the research and the exemplifying, it has been

focused on the technique of data collecting. Literature scanning has been done by

going to libraries. The interview questions have been prepared and interviews have

been carried out with the students of Suheyl nver, whom could be found

The third chapter is consisted of the acknowledgements about the artist has

been presented in two sub-parts. The first sub-part is the information that has been

obtained from the sources which gives information about Sheyl nvers life, his

works, his personality, the praises that have been told about him and the view of

Sheyl nver about the Turkish decoration that has been obtained by the interviewswhich have been done with his daughter and students. Moreover, in this part, it has

been mostly tired to give place to the pictures, miniature and gilding works of him.

Finally, in the fourth chapter, this results of the research have been

described and the necessary suggestions have been suggested through the obtained

results.


6/175

IV

The sources that had been used during the research have been presented in

the title of bibliography.

In the addition part, the interview questions which have been asked to

daughter and the students of Sheyl nver have been presented, and also the

bibliographic identities of these people have taken place in the additional part.


7/175

V

NSZ

Bu aratrma Gazi niversitesi, Eitim Bilimleri Enstits Geleneksel Trk

El Sanatlar Eitimi Bilim dal, Yksek Lisans Tezi gereince hazrlanmtr.

Aratrma konusu olarak Geleneksel Trk Ssleme Sanatlarnn rnesansn

gerekletiren Ord. Prof. Dr. Ahmet Sheyl nverin Trk Ssleme Sanat Eitimine

Katklar ele alnmtr.

Ahmet Sheyl nver, bu sanatmzn yaatlp sevilmesinde, gelecek nesillere

aktarlmasnda byk hizmetlerde bulunarak, tm zverisiyle renciler

yetitirmitir. Bu durum Ahmet Sheyl nverin Trk Ssleme sanatndaki

almalarnn aratrlmas sonucunu dourmutur.

Aratrmamn her aamasn dikkatle gzden geirip, almalarm

ynlendiren Sayn Hocam Prof. Dr. Tevhide ZBAIna, Ahmet Sheyl nver ile

ilgili gr ve bilgilerinden yararlandm bata kz Glbn Mesaraya, yeeni lker

Erkeye, Yrd.Do.Ylmaz zcana, Do.Dr.Vildan etintaa ve dier rencilerine

ayn zamanda manevi destekleri iin aileme teekkrlerimi sunarm.

ANKARA-2006 Ceylan KARAATA


8/175

VI

NDEKLER

ZET .......................................................................................................................... I

ABSTRACT............................................................................................................. III

NSZ.......................................................................................................................V

NDEKLER ....................................................................................................... VI

EKLLER LSTES........................................................................................... VIII

BLM I

I. GR....................................................................................................................... 1

1.1.1. Alt Problemler2

1.2. Aratrmann Amac...3

1.3. Aratrmann nemi.............................................................................................. 4

1.4. Aratrmann Sayltlar......................................................................................... 5

1.5. Aratrmann Snrllklar..5

BLM II

II. YNTEM...6

2.1. Aratrmann Yntemi...6

2.2. Evren ve rneklem ............................................................................................... 6

2.3. Veri Toplama Teknii ........................................................................................... 7

BLM III

III. BULGULAR VE YORUM ................................................................................. 9

3.1. ORD.PROF. DR. AHMET SHEYL NVERLE LGL BLGLER............. 9

3.1.1. Kaynaklardan Elde Edilen Bilgiler .................................................................... 9

3.1.1.1. Ahmet Sheyl nverin Hayat (1898-1986).................................................. 9

3.1.1.2. Ahmet Sheyl nverin Eserleri................................................................... 30


9/175

VII

3.1.1.3. Ord.Prof.Dr.A. Sheyl nverin Sanat almalar...................................... 38

3.1.1.3.1. Ord.Prof.Dr.A.Shayl nverin Resim almalar .................................. 39

3.1.1.3.2. Ord.Prof.Dr.A.Sheyl nverin Trk Tezyinat rnekleri........................ 64

3.1.1.3.3. Ord.Prof.Dr.A.Sheyl nverin Tezhip almalar ................................. 72

3.1.1.3.4. Ord.Prof.Dr.A.Sheyl nverin Minyatr almalar.............................. 87

3.1.1.3.5. Ord.Prof.Dr.A.Sheyl nverin Kat almas ....................................... 89

3.1.1.4. Ord.Prof.Dr.A. Sheyl nverin Kiilik zellikleri..................................... 90

3.1.1.4. Ahmet Sheyl nver Hakkndaki Grler .................................................. 96

3.1.1.5. Ahmet Sheyl nverin Trk Ssleme Sanat Hakkndaki Grleri ve

Eitime Katklar ........................................................................................................98

3.1.2. Grmeler Sonucunda Elde Edilen Bilgiler................................................. 115

3.1.2.1. Grme Yaplan Kiiler ............................................................................ 115

3.1.2.2. Grmelerden Elde Edilen Cevaplar......................................................... 116

3.1.2.3. Grmelerin Deerlendirilmesi................................................................. 141

BLM IV

IV. SONU VE NERLER ................................................................................ 144

4.1. Sonular ............................................................................................................ 144

4.2. neriler ............................................................................................................. 146

KAYNAKA........................................................................................................... 148

EKLER

EK-1: Grme Sorular

EK-2: Kaynak Kii Knyeleri


10/175

VIII

EKLLER LSTES

Sayfa

ekil 1: Sheyl nverin doduu konak ............................................................ 9

ekil 2: Mustafa Enver Bey (1860-1909)........................................................... 10

ekil 3: Safiye Rukiye Hanm (1875-1951)....................................................... 10

ekil 4: Sheyl nver, Mercan dadisi rencisi iken (1913-1914).................. 11ekil 5: Sheyl nverin ebru icazetnamesi (1923)........................................... 15

ekil 6: A. Sheyl nverin Tezhip cazetnamesi (1923).................................. 16

ekil 7: Medresetl Hattatinin diplomas (1923)............................................. 17

ekil 8: Medresetl Hattatindeki Diploma Treni (27 Ekim 1923) ................ 18

ekil 9: Tp Fakltesinden mezun olduu iin (1920)...................................... 18

ekil 10: Sheyl nver, Gureba Hastanesinde (1921)........................................ 18

ekil 11: Sheyl nver Hasekideki evinde (1930)............................................. 20

ekil 12: Olu aydn ve kz Glbn ile birlikte (1943)....................................... 22

ekil 13: stanbul niversitesi Tp Fakltesi Tp Tarihi Enstits Direktr

iken (1945)..................................................................................................22

ekil 14: Ressam Feyhaman Durann atlyesinde (1945) .................................. 23

ekil 15: Amerikada at sergide Ali Han ve rfan Kipman ile (1959) ........... 25

ekil 16: Gztepedeki evinde dostlaryla birlikte (1960) ................................... 25

ekil 17: Tp Tarihi Enstitsnde bir tren ncesinde (1962) ............................ 26

ekil 18: Hattat Halim zyazc ve Azade Akar ile birlikte (1962)..................... 26

ekil 19: Ktphanede bir kitab incelerken ........................................................ 29

ekil 20: Sheyl nver ailesiyle birlikte (1981) .................................................. 29

ekil 21: Sheyl nverin 1968de Edirne seyahatinde oluturduu 174

nolu Edirne defteri ............................................................................... 36

ekil 22: Sheyl nvere ait 153 nolu defter (Elyazlar-name)......................... 37

ekil 23: Eyp Sultanda Dkmeciler Oluklu Bayr Dergh Sokanda

(1921) .................................................................................................... 39


11/175

IX

ekil 24: Aalar Cami (1956) ............................................................................. 40

ekil 25: Vacidiyye Rasathanesi (1960)............................................................... 41

ekil 26: Konya Htmiyye (1960)...................................................................... 42

ekil 27: Konya Sral Medrese (1960) .............................................................. 43

ekil 28: Konya-Huzurda Hcrenin Karsnda (1960) ....................................... 44

ekil 28: Konya-Huzurda Hcrenin Karsnda (1960) ....................................... 45

ekil 30: Gebzede oban Mustafa Paa Ktphanesi (1962)............................. 46

ekil 31: Bursa Pnarbanda (1963) .................................................................... 47

ekil 32: Sivrihisar Alemah Trbesi (1964) ....................................................... 48

ekil 33: Hamzabey Camii, Bursa (1964)............................................................ 49

ekil 34: Bursa Orhan Cami (1964).................................................................... 50

ekil 35: Bursa Ulu Cami Meydan (1964)......................................................... 51

ekil 36: narda Veli Efendi Hazretleri (1965).................................................. 52

ekil 37: Eyp Sultanda dris Kyknde Alaeddin Arebi ile birlikte

(1966) .................................................................................................... 53

ekil 38: zmit-Yukarpazar (1969)...................................................................... 54

ekil 39: Bursadaki Emir Sultana karken (1969)........................................... 55

ekil 40: Selimiye (1969)..................................................................................... 56

ekil 41: Krehirde Ah Evran Zaviyesi (1975) ................................................ 57

ekil 42: Haseki.................................................................................................... 58

ekil 43: Rumeli Hisar ii ................................................................................... 59

ekil 44: Akehir Ta Medrese-Mze.................................................................. 60

ekil 45: Eyp ...................................................................................................... 61

ekil 46: Vaniky................................................................................................. 62

ekil 47: Harem skelesi....................................................................................... 63

ekil 48-49-50-51-52-53: Sheyl nver tarafndan hazrlanan Kaplarda

Trk Tezyinat rnekleri ...................................................................... 64

ekil 54-55-56-57-58-59-60: Kaplarda Trk Tezyinat rnekleri ............................ 65

ekil 61-62-63-64-65-66-67: Kaplarda Trk Tezyinat rnekleri ............................. 66

ekil 68-69-70-71-72-73-74: Kaplarda Trk Tezyinat rnekleri ............................. 67

ekil 75-76-77-78-79: Kaplarda Trk Tezyinat rnekleri ........................................ 68ekil 80-81-82-83-84-85-86: Kaplarda Trk Tezyinat rnekleri ............................. 69


12/175

X

ekil 87-88-89-90-91-92: Kaplarda Trk Tezyinat rnekleri................................... 70

ekil 93-94-95-96-97: Kaplarda Trk Tezyinat rnekleri ........................................ 71

ekil 98: 1922 tarihli bir tezhibi........................................................................... 72

ekil 99: iek Buketi (1952) .............................................................................. 73

ekil 100: Edirnekr tarznda bir defter kab (1953)............................................. 74

ekil 101: Edirnekr tarznda bir buket (1953)..................................................... 75

ekil 102: Lake kap (1958) .................................................................................... 76

ekil 103: Frec Library (1959)............................................................................... 77

ekil 104: iek Buketi (1963) .............................................................................. 78

ekil 105: iek Buketi (1967) .............................................................................. 79

ekil 106: iek Buketi (1967) .............................................................................. 80

ekil 107: iek Buketi (1968) .............................................................................. 81

ekil 108: Tezyini ifte Besmele........................................................................... 82

ekil 109: Mustafa Rakm Efendiye ait cilt kapann zerine Sheyl

nver tarafndan yaplan tezhib almas ............................................ 83

ekil 110: Hoca Ali Rza Beye ait peyzajn.......................................................... 84

ekil 111: Edirnekri tarza lake cilt kapa............................................................ 85

ekil 112: Sheyl nvere ait cilt kapaklarndan eitli rnekler.......................... 86

ekil 113: Minyatr almas (1927) .................................................................... 87

ekil 114: Cem Sultan minyatr .......................................................................... 88

ekil 115: Yunus Emre konulu kat almas ...................................................... 89

ekil 116: Sheyl nver......................................................................................... 90

ekil 117: rencileriyle birlikte Topkap Saray Nakhanesinde...................... 99

ekil 118: Topkap Saray Nakhanesinde alrken (1940).............................. 100

ekil 119: Gebzede resim yaparken (1974) ........................................................ 101

ekil 120: rencileriyle birlikte Topkap Saray Nakhanesinde (1946) ......... 102

ekil 121: Tp Tarihi Enstitsndeki Trk sslemesi seminerinde .................... 102

ekil 122: Rauf Tuncayla Sleymaniye Camii n haziresinde (1964) ............... 103

ekil 123: Topkap Saray Nakhanesinde bir sergi gnnde ........................... 105

ekil 124: Tp Tarihi Enstitsnde at bir sergi (1964).................................. 106

ekil 125: Bursa, Emir Sultanda yolun stnde meydana bakan emeyannda resim yaparken (1950)........................................................... 108


13/175

XI

ekil 126: Sleymaniye Ktphanesinde Abdlbaki Glpnarl Sheyl

nver zerine konumasn yaparken (1981) ..................................... 109

ekil 127: Ord. Prof. Dr. A. Sheyl nvere verilen stn Hizmet

Berati ................................................................................................. 110

ekil 128: Sheyl nverin odasndan bir ke....................................................... 111

ekil 129: Sheyl nver emeklilik treninde (1973)........................................... 112

ekil 130: Sheyl nvere Tbitak tarafndan 1975 ylnda verilen Hizmet

dl Kltr Bakanl tarafndan 1985 ylnda verilen Kltr

ve Sanat Byk dl Kuveyt Bilim, Aratrma, Gelitirme

Kurumu dl ve deiik tarihlerde alm olduu beratlar................ 113

ekil 131: Kuveyt Bilim dl treninde (1985) ................................................ 114


14/175

1

BLM I

I. GR

Eitim, insandaki yetenekleri dengeli ve sistemli bir ekilde gelitiren,

toplumun gelimesini hzlandran, kalknmasn destekleyen, kltr deerlerini

koruyan, bu deerleri nesilden nesile aktaran, milli birlik ve btnl salayan en

etkin faaliyetlerden biri ve en nemlisidir. Eitimin genel amac, renciyi toplumun

yararl bir yesi haline getirmektir. Bu amacn gerekletirilmesi iin bireyin

davran ve yetenekleri eitim yolu ile milli eitimin amalar dorultusunda

gelitirilir (Var, 1994: 64).

Eitimin gerekleebilmesi iin, renme ve retme etkinliinin beraber

srdrlmesi gerekmektedir.retme, bireyin renmesini salama eylemidir.

Bireyin renmesi, onun davranlarnda nispeten kalc bir deime olmas anlamna

geldiine gre, retme de bireyin davran

nda byle bir deiiklik meydanagetirme iidir.

renmenin meydana gelebilmesi iin iyi bir reticinin rol ok nemlidir.

renen retene gre kendini ekillendirecek, onun dorultusunda deime

gsterecektir (Var, 1994: 65).

Sanat; kiilerin bilinalt gerilimlerini gidererek heyecanlarn, cokularn

darya aktarabilmelerine, insan ilikilerinin hogr ve bar iinde srdrlmesine

imkan veren insanca bir olgudur.

Sanat; insanla, uygarla hizmet idealinde olan grgl, bilgili ve

toleransl kiidir. Yine sanat; idealinden sapmayan, amacna bal kalmasn,

inandklarna sayg duymasn, evresine deer vermesini, dost olmasn, vefa

gstermesini bilen kiidir (Baar, 1990: 65). Sanat ve eitimi sentezleyerek, Trk


15/175

2

ssleme sanat eitimi veren nemli ahsiyetlerden biri olan Ord. Prof. Dr. A. Sheyl

nver de byle bir insandr.

Sheyl nver t p, bilim ve sanat geninin hakkn vererek yrten nadir

kiilerdendir (Baar, 1990: 65). Trk doktorlarnn yakalarna taktklar tp rozetini

izen Sheyl nver'dir (nver, 1943: 241).

Trk kltr ve sanatna saysz hizmetlerde bulunmu, gelecek kuaklarn

nn aarak, onlara rnek oluturmutur.

Trk ssleme sanatlarnda yalnz uygulama yapmakla kalmam, geni yayn

faaliyetinde bulunmu ve eitim alannda da etkili olmutur. nce uzun yllar Devlet

Gzel Sanatlar Akademisi'nde tezhip eitmenlii yapm, Tp Tarihi Enstits'nde ve

Cerrahpaa'daki ayn enstitde otuz yla yakn sistemli tezhip ve minyatr dersleri

vermi, yzlerce kii yetitirmi ve bu geleneksel sanatn tekniklerinin

kaybolmamasn salamtr(Sayar,1994:565).

Klasik sanatlarn her dalnn ncs olabilecek bir sanatkar olan Sheyl

nver, yetitirdii rencilere dn ile bugnn arasnda kpr kurmay baarmtr.

Bu aratrma, Trk kltrne gnl vermi ve bu konuda olaanst

almalara imzaatm Ord. Prof. Dr. A. Sheyl nver'in Trk ssleme sanat

eitimine katklarnn ortaya konulmasn gerekli klmtr.

1.1. Problem

Sheyl nverin Geleneksel Trk El Sanatlarna ilgisi, almalar ve

katklar zaman zaman deiik yaynlarda ele alnmakla birlikte Trk Ssleme

Sanatlar eitimine katklar ok fazla aratrlmamtr.Bu nedenle Geleneksel Trk

Ssleme Sanatlarnn yaamas, gelimesi ve derlenmesi yannda Ord.Prof.Dr. Ahmet

Sheyl nverin bu alann eitimine katklar problem olarak ele alnmtr.


16/175


17/175

4

c- rencilerine neler kazandrmtr?

d- Trk ssleme sanat eitimine ne gibi katklar olmutur?

e - Trk ssleme sanat eitimine ne gibi yenilikleri olmutur?

f- Kendisini dier eitimcilerden ayran zellikleri nelerdir?

1.3. Aratrmann nemi

Trk ssleme sanatnn en nemli isimlerinden olan Ord.Prof. Dr. A. Sheyl

nver, ok ynl alm, ura verdii alanlarda zne dnk kalmam, tersine

bakalarn yararlandrmay zevkli bir hizmet saymtr. Bu anlayla hibir karlk

beklemeden Trk ssleme sanatnn gemii ve gelecei ile iyi bir sentez kurarak

gelimesini salam ve byk emek vermitir.

Sz edilen konunun daha nce hi aratrlmam olmas ve Ahmet Sheyl

nvere kiisel ilgi ve hayranlmn bulunmas bu konunun seilmesinde etkendir.

Sheyl nver ile ilgili bir ok yayn bulunmaktadr. Bu yaynlarda Sheyl

nverin hayat, eserleri, kiilik zellikleri, Trk kltrne katklar konu olarak ele

alnm olup, Trk ssleme sanat eitimciliine gereince deinilmemitir. Yaplm

olan bu aratrmada deerli bir eitimci olan Ord.Prof. Dr. A. Sheyl nverin

hayat, kiilik zellikleri, Trk ssleme sanat hakkndaki gr ve dnceleri,

eitime katklar ve eitim sistemine getirdii yeniliklerle sanat eitimciliinin nemi

vurgulanmak istenmektedir.

Sheyl nver t p profesr olduu halde, Trk sanat ve sslemesine olan

sevgi ve yeteneini hibir zaman arka plana almam, t p ve sanat almalarn

birlikte yrtmeyi baarmtr.

Bu aratrma Trk ssleme sanatlarnda ok sayda eser vermi ve renci

yetitirmi olan Ord.Prof. Dr. A. Sheyl nverin Trk ssleme sanat eitimine

katklarn ortaya koymas bakmndan nem tamaktadr.


18/175

5

1.4. Aratrmann Sayltlar

Aratrmay tamamlayabilmek iin zaman ve kaynaklar yeterlidir. Aratrma iin Sheyl nver in ailesine, yaknlarna ve rencilerinden

bazlarna ulalabilir.

Sheyl nver, arivinin bir ksmna.ulalabilinir. Sheyl nver in yaynlarna eitli kaynaklardan ulalabilinir. Aratrmada belirlenen veri toplama aralar aratrmay sonuca ulatrabilecek

niteliktedir.

1.5. Aratrmann Snrllklar

Aratrma :

Ord. Prof. Dr. A. Sheyl nver' in hayat ve sanat almalar ile snrldr. Ord. Prof. Dr. A Sheyl nver'in eitimci yn ile snrldr. Ord. Prof. Dr. A. Sheyl nver'in ulalabilen rencilerinin grmeleri ile

snrldr.

Ord. Prof. Dr. A. Sheyl nver'in Trk ssleme sanatna katklar ilesnrldr.

Aratrma yerli ve yabanc kaynaklar ile snrldr.


19/175

6

BLM II

II. YNTEM

2.1. Aratrmann Yntemi

Bu aratrmada gerekli kaynak taramas yaplm ve grme teknii

uygulanmtr. Trk ssleme sanat ve Ord. Prof. Dr. A. Sheyl nver ile ilgili tm

kaynaklar tespit edilip, taranm; bulunan kaynaklardan elde edilen bilgilerden

nemli noktalar aratrmaya aktarlmtr.

Sheyl nverin kz Glbn Mesaraya ve yetitirmi olduu

rencilerinden ulalabilen belli bir gruba kiilere hazrlanan grme sorular

sorularak grme teknii uygulanmtr. Bylece sanatnn kiilii, eitimcilii,

rencilerine kazandrdklar, Trk ssleme sanat eitimine katklar hakknda

bilgiler elde edilmitir.

Sanatnn Trk ssleme sanatna dair bulunabilen eserleri incelenerek, bu

sanata ve eitimine getirdii yenilikler ortaya karlmaya allmtr.

2.2. Evren ve rneklem

Bu aratrmann alma evrenini Ord. Prof. Dr. A. Sheyl nver'in hayat

oluturmaktadr. alma evrenini iinde ayrca sanatnn kznn, rencilerinin,

arkadalarnn, onu tanyanlarn, yazarlarn, gazetecilerin gr ve dnceleri de yer

almaktadr.

Aratrmann rneklemini ise, Ord. Prof. Dr. A. Sheyl nver'in Trk

ssleme sanat eitimcilii yn, bu sanata getirdii yenilikler ve katklar

oluturmaktadr.


20/175

7

2.3. Veri Toplama Teknii

Aratrmada yararlanlmak zere Milli Ktphane, Ankara niversitesi

lahiyat Fakltesi Ktphanesi, Gazi niversitesi Merkez Ktphanesi, Bilkent

niversitesi Ktphanesi, Trk Tarih Kurumu Ktphanesi ve Sleymaniye

Ktphanesine gidilerek ilgili literatr aratrmas yaplm, konuyla ilgili kitap,

makale, dergi, ansiklopedi ve elektronik posta kaynaklar taranmtr.

Ayrca Sheyl nver hakknda bilgi edinmek iin kz Glbn Mesara ve

kendisinden Trk ssleme sanat eitimi alm rencilerle grlmtr. Kimi

zaman soru-cevap, kimi zaman sohbet nitelii tayan grme tekniinde

rencilerinin Sheyl nver hakkndaki gr ve dnceleri tespit edilmitir.

Bunun yan sra Trk ssleme sanatna getirdii yenilikler eserlerini

incelemekle mmkn olacandan, sanatnn ulalabilen eserlerine aratrmada yer

verilmitir.

Sheyl nverin sunulan eserleri ve grme tekniinden ortaya kan

sonular deerlendirilmitir. Genel bir yargya varlarak, Ord. Prof. Dr. A. Sheyl

nver'in Trk ssleme sanat eitimine katklar ortaya karlmtr.


21/175

8

Ord. Prof. Dr. A. Sheyl nver(1898-1986)


22/175

9

BLM III

III. BULGULAR VE YORUM

3.1. ORD.PROF. DR. AHMET SHEYL NVERLE LGL BLGLER

3.1.1. Kaynaklardan Elde Edilen Bilgiler

3.1.1.1. Ahmet Sheyl nverin Hayat (1898-1986)

Ahmet Sheyl nver 17 ubat 1898 tarihinde stanbul Hasekide annesinin

babas Hattat Mehmet evki Efendinin Bostan Hamam sokandaki 32 nolu

konanda, ailesinin ikinci ocuu olarak dnyaya gelmitir (oker: 1983: 554)

ekil 1: Sheyl nverin doduu konak

Babas, Posta Telgraf Nezreti stanbul Muhaberat- Umumiye Mdr

Trnoval Mustafa Enver Bey, byk babas Trnova Erafndan ticaretle megul ve


23/175

10

arada resimde yapan Daizade Hac Mehmet Efendidir. babas Mustafa Enver Bey

medrese mezunu, Franszca, Arapa ve Farsa bilen, iyi derecede ney alan, srekli

okuyan kltrl bir kiidir (Unat, 1986: 10). Annesi sanat ve kltr dolu bir ortamda

yetimi Hattat evki Efendinin kz Safiye Rukiye Hanmdr (Sayar, 1998: 56).

Ahmet Sheyl nverin ocukluu Saryerde gemi, ailesi Sheyl nveri

mahalle mektebine gndermemi, ilk hocalar anne-babas olmutur. Mustafa Enver

Bey, Sheyl nvere devaml olarak din dersleri, hesap, hat ve Kuran- Kerim

dersleri vermitir (Sayar, 1998: 65).

Sheyl nverin sanat olan ilgisi o yalarda kendini gstermeye balamtr.

1904-1907 yllar arasnda, alt ile dokuz yalarnda elinden kat-kalemi eksik

etmemi, srekli karalamalar yapm, resim almalarnda bulunmutur.

ekil 2: Mustafa Enver Bey (1860-1909) ekil 3: Safiye Rukiye Hanm (1875-1951)

Sheyl nver o gnleri yle anlatmaktadr:

Elime kalemi al p, katlar ilk karalamaya baladmda tren, vapur

resimlerini, bahe ieklerini yapmaya baladm. Resme merakm benimle

yarrcasna geliti. Bunun tek yolu bu gzel merak terk etmemekti (Yaln,

1978: 46).


24/175

11

Saryerden Sheyl nverin gidebilecei bir okul olmad iin aile 1908

ylnda Caaloluna tanm, Sheyl nver zel bir okul olan Menbsa-l rfann

nc snfna kaydolmutur (Sayar, 1998: 68).

Sheyl nver daha 10 yandayken 29 Mart 1909 gn babasn kaybetmi,

bu ac olay onu derinden sarsmtr. Babasnn lmyle, daha ok almas

gerektiini dnm, ailesini daha ok sahiplenmitir.

1910-1912 yllar arasnda Menba-l rfana devam ederken, Nazmi Tre

Efendiden Arapa dersleri almaya balam; bu hocadan grd iittii her eyi

kaydetme alkanln kazanmtr. Yine bu yllarda haftada bir gn enitesi Hasan

Rza Efendiden sls yaz dersleri almtr (nver, 1963: 5).

Sheyl nver, 1911 ylnda Menba-l rfan adl zel okuldan mezun

olmu, ayn yl snavla Mercan dadisi (Lise) rencisi olmaya hak kazanmtr

(Unat, 1986: 11).

Mercan dadisi son snf rencisi iken, resim retmeni almalarn ok

beendiini syleyerek, Sheyl nverin resimlerini ressam skdarl Hoca Ali Rza

Beye gstermitir. Hoca Ali Rza Bey de Sheyl nverin almalarn beenmi

ona iki tane karakalem resim hediye etmitir (Yaln, 1978: 40-41).

ekil 4: Sheyl nver, Mercan dadisi rencisi iken (1913-1914)


25/175

12

Ahmet Sheyl nver, Mercan dadisinden mezuniyetine drt ay kala, 1914

yl sonlarna doru Mekteb-i T bbiye-i Askeriye snavna girmitir. Mercan

dadisinden mezun olduktan hemen sonra 1915de Askeri T bbiyenin yatl

rencisi olmutur (Sayar, 1994: 95).

Sheyl nver, ailesinin erkeksiz olmas, annesi ile kz kardelerini haftada bir

gn grmesi nedeniyle yatl rencisi olduu Askeri Tbbiyeden bir smestr sonra

ayrlm, 1916 ylnn Haziran aynda Darlfun T p Fakltesine gemitir (Unat,

1968: 11).

Ahmet Sheyl nver, bir yandan hekimlik yolunda uzmanlarken, ayn

zamanda gnl verdii Trk ssleme sanatnn eitli dallarn tanma ve renme

imkanna kavumak iin, gerek hat sanatnn ve gerekse geleneksel Trk tezyinatnn

hayat bulmasnda nemli rol olan Medreset'l Hattatin'in 1916-1923 yllan arasnda

rencisi ve ardndan mezunu olmutur (Mesara, 1992:60).

Sheyl nver, 'hayat- sanatmda ilk merhalem' olarak niteledii ve artk

tarihe gmlm bulunan Medreset'l Hattatin'e giriini ve buraya ait anlarnyle

anlatmaktadr:

"na ve baba ailemizde, bata dedem Hasekili Mehmet evki

Efendi olmak zere altdan fazla ince sanatkarmz var. Ben onlarn sz ve

eserleri ile mstefid oldum, tesirleri altnda bydm. 1909 ylnda henz 11

yanda iken enitem hattat Hasan Rza Efendi'nin yannda yaznn anas

saylan sls'e baladm. Her nedense bu yazda ilerlemek beni sarmad.iekler ve eitleri, ekiller ve onlarn bir araya toplanmasndan ileri gelen

terkipler, anlayabildiim nispette beni daha ok ilgilendirdi. Mahalle ve

ocukluk arkadam, seneler sonrasnn deerli yaz stadlarndan Mustafa

Halim (zyazc), bana tezhib iin altn varak ezmeyi gsterdiyse de laykyla

renemedim ve tezhiblerime ona hazrlattm altnlar kullanarak devam

ettim. Bylece yaptm rneklerden birini tesadfen gren sanatseven bir

bymn teviki ve aracl ile Medreset'l Hattatin'e takdim olundum.


26/175

13

1916 ylnn sonbaharnda bu okulun tezhib ve ebru ksmna yazldm. Ders

haftada bir gnd.

Medreseye balang ylmda Askeri Tbbiye'nin ikinci snfnda idim.

1923 ylna kadar muntazaman haftada bir gn medresedeki dersleri takip

ederek, dikkatli bir almayla bu sahada epey ilerledim" ( Mesara,1992:61).

Sheyl nver'in tezhipte esas hocas Yenikyl hattat Sim Efendizade Nuri

Bey'dir. Kendisinden iki ay gibi ksa bir zaman ierisinde tezhip usullerini

renmitir. Sheyl nver, medresedeki stadlardan nasl etkilendiini ise Mesara,

1992: 61 yazsnda u szleriyle anlatmaktadr:

-"Ben medresede yalnz tezhib ve teferruat zerinde megul oldumsa da dier

ince sanat dallarnda alanlar daima dikkatle izledim ve rendiklerimi bir

kazan sayarak asla unutmadm. Tezhipte ilerlemek iin onun yan dallarn

bilmenin lzumuna inandm. Her biri aheserler meydana getirmi olan bu

stadlar, bana hayatm boyunca her konunun zerinde durmann nemini

alam kiilerdir. Hayatlar ve metodlar bizlere ders olmaldr"

Bu eitim kadar Sheyl nver'i ilgilendiren bir dier husus da, hocalar

arasnda yaplan sanat sohbetleri ile eski stadlarn nefis eserlerinin elden ele

dolatrlmasyla kazand gz zevkidir. Ayrca o yllarda Yldz Ktphanesi

Mdr Sabri Kalkandelen ile tanmas ve Sultan II. Abdlhamid'in zel

ktphanesindeki ender yazma eserleri grmesi iin Yldz Saray'na davet edilmesi,

onun sanat ufkunun gelimesine neden olmutur. Burada muhafaza edilen tezhipli veminyatrl kitap ve albmleri yakndan inceleyerek bilgisini gelitirmi, tekniini

ilerletmitir. Minyatr sanatnn inceliklerini kavramasnda da, bu ktphanede

grd bir albmde bulunan bitmemi iki minyatrn kendisine yol gsterdiini ve

bu sanatta ilk hocas olduunu ifade etmitir ( Mesara, 1992:62).

Ahmet Sheyl nver, T p Fakltesinin son snfnda iken, 1919-1920

tarihlerinde, iki zel okul olan emsl-Mektib ve Mekte-i Gzin de hsn-i hat,


27/175

14

resim, el-ii ve msahabat- ahlkiye (ahlk konumalar) hocal yapmtr

(Yndemli, 1986: 85).

Sheyl nver o gnleri yle anlatmaktadr:

T bbiye o zaman Haydarpaada idi, devam edeceim ama bazen vapur

paras bulamaz, gidemezdim. O zaman civardaki hastahanelere devam etmeye

baladm. Bir iki doktor beni evlat gibi sevdiler. Faklteye gidemediim

gnlerde hocalarm da kolaylk gsterdi; ben bu msahamadan istifade ederek

iki hususi mektepte resim ve msahabt- ahlkiye hocal aldm. Bu ekilde

tbbiyeyi bitirdim (Kaplan, 1983: 71).

1923'de Medreset'l Hattatin'deki yedinci yln tamamlayan Sheyl nver, o

sonbahar okulun ikinci mezunlar arasnda yer almaya hak kazanmtr. 20 mezun

arasnda tezhib ve yazda ilk dereceyi alan Sheyl, Hamid ve Macid Bey'lere birer

altn saat, mze mdr ressam Ali Sami (Bayar) Bey tarafndan dl olarak

verilmitir (Parmakszolu,1975:380).

Ahmet Sheyl nver, 1920 yl Eyll aynda stanbul Darlfnunu Tp

Fakltesindeki eitimini tamamlam ve 1921de stajn da bitirerek 10 Nisan

1921de 3313 numaral diplomasn almtr (Unat: 1986: 11).

Ahmet Sheyl nver, hekimlikte uzmanlamaya ynelmi, uzmanlk alana

olarak dermatoloji ve zhrevi hastalklarda karar klmtr (Goode, 1965: 232).

Uzmanlk almalarna Yenibahede Gureb- Mslimin hastanesi cildiye veEfrenciye kliniinde Dr. Hac Kemal Beyin yannda asistanla atanarak, 8 Austos

1921de balamtr.

Gureba Hastanesindeki deri ve frengi ihtisasna 1923te tamamlam, 1

Haziran 1924te stanbul ehremati Haseki Nisa Hastanesi dahiliye ve intaniye

servisleri asistanlna atanmtr (Unat, 1986: 11).


28/175

15

ekil 5: Sheyl nverin ebru icazetnamesi (1923)


29/175

16

ekil 6: A. Sheyl nverin Tezhip cazetnamesi (1923)


30/175

17

ekil 7: Medresetl Hattatinin diplomas

(1923)


31/175

18

ekil 8: Medresetl Hattatindeki Diploma Treni (27 Ekim 1923)

ekil 9: Tp Fakltesinden mezun olduu iin (1920)

ekil 10: Sheyl nver, Gureba Hastanesinde (1921)


32/175

19

Sheyl nver, Hasekide ihtisasn yaparken 19 Aralk 1925te stanbul

Sanayi Mektebine (Sultanahmet Erkek Sanat Okulu) hekim ve retmen olarak

atanmtr. Sna Hfzsshhas derslerindeki notlarn bir kitap haline getirerek, 113

sayfalk ve 28 resimli Sna Hfzssha adl kitabn okulun matbaasnda bastrarak

yaynlamtr. Bu, Sheyl nverin baslan ilk kitabdr (Sayar, 1994: 172).

Ahmet Sheyl nver, Prof. Dr. Akil Muhtar Beyin yannda ihtisas yapmay

ve asistan olmay ok arzu etmi ama mmkn olmamtr. Onunla tanarak,

yannda almak istediini belitmi; alkanl, kibarl, terbiyesi, kendisine

verilen grevleri dikkatle yapmasyla Prof. Dr. Akil Muhtar Beyin gznde nemli

bir yere sahip olmutur (Unat, 1986: 12).

6 Ekim 1927de Sheyl nver. Prof. Dr. Akil Muhtar Beyin maddi ve

manevi desteiyle Parise, Pitik hastanesinde Prof. Dr. Marcel Labbenin yanna

gitmi ve burada dahiliye, ntrsyon ve tp digestif zerine almaya balamtr(Yndemli, 1986: 85). Ahmet Sheyl nver Pariste bulunduu sre ierisinde

sadece hekimlik konularyla ilgilenmekle kalmam, Paris Milli Ktphanesinde

Trkiye hakknda her trl aratrmalarda bulunmu, t p ve tarihi, sanat tarihi ile

ilgili, minyatr ve tezhip zerine ilk almalar burada balamtr.

Prof. Dr. Marcel Labbe ve ei Sheyl nvere iyi davranp, toplantlarna ve

gezmelerine davet etmilerdir. Bylece Sheyl nver, bir ok nl Fransz hekimi ile

tanma frsat bulmutur (Sayar, 1994: 203). Bu toplantlar srasnda kendisi, Trk

Tp Tarihine ait sorulara yeterli cevap veremediinden Trkiyeye dnnce bu konu

zerinde almaya karar vermitir (nver, 1970: 4).

Ahmet Sheyl nver, 29 Kasm 1928de Paris T p Fakltesi yabanc

asistanlna kabul edilmi, Trkiyeye dnene kadar bu grevi srdrmtr (nver,

1942: 60).


33/175

20

Sheyl nver, 1929 ylnn yaznda Prof. Marcel Labbenin ynetiminde

hazrlad iki fizyopatolojik tezle i hastalklar uzman nvann kazanmtr

(Goode, 1965: 232).

30 Eyll 1929da Trkiyeye dnen Ahmet Sheyl nver, 16 Kasm 1929da

Parise gitmeden nce ek bir grev olarak yrtt stanbul Sanayi Mektebi

hekimlii ve hfzshha retmenliine yeniden getirilmitir.

Bu arada Sheyl nver, hocas Prof. Dr. Akil Muhtar Bey tarafndan

aylna Viyanaya Dr. Lugerin dahiliye kliniinde pratik almalarda bulunmak

zere gnderilmitir. 1929 ylnn Aralk aynda stanbuldan Viyanaya hareket eden

Ahmet Sheyl nver, 1930 ylnn Mart ayna kadar burada mesleki almalarn

srdrmtr (Sayar, 1994: 216).

Sheyl nver, Trkiyeye dndkten sonra stanbul niversitesi Tp

Fakltesinin doentlik snavna hazrlanm, 28 Haziran 1930 gn yaplan snavda

baar gstererek, ayn gn stanbul Darlfununu T p Fakltesi Tedavi Klinii veFarmakodinami doentliine getirilmitir (oker, 1983: 555).

ekil 11: Sheyl nver Hasekideki evinde (1930)


34/175

21

Bu yllarda tp ve kltr tarihi zerine almalarna balamtr (Unat, 1986: 14).

Ahmet Sheyl nver 25 Austos 1932 tarihinde Mzehher Hanmla

evlenmitir (Sayar, 1994: 247).

1933 senesinde stanbul Darlfnnu reformla stanbul niversitesi olmu;

eitim-retimi, kadrosu, ders kitaplar deitirilerek yeniden ekillendirilmitir

(Sayar, 1991: 5).

8 Kasm 1933te Tp Fakltesi Tp Tarihi doentliine atanm, ayn zamandakurulmas iin ok emek vererek byk uralar sarfettii Tp Tarihi Enstitsnn

bana getirilmitir (Yndemli, 1986: 86).

Ahmet Sheyl nver, 9.7.1936 gn Aydn isminde bir erkek ocuk sahibi

olmutur (Sayar, 1994: 281).

Bu olayn hemen bir hafta sonrasnda 15.7.1936 tarihinde Gzel Sanatlar

Akademisinde Trk tezhibi, sslemesi, eski resim ve minyatr retmenlii

grevine balam, 1955e kadar burada aralksz 19 yl retmenlik yapmtr

(Ergin, 1940: 193).

1955 ylnda Gzel Sanatlar Akademisinden ayrlm, Trk sslemesi

derslerini Tp Tarihi Enstitsne tamtr (Sayar, 1994: 283).

Ahmet Sheyl nver, 4 Nisan 1939da stanbul niversitesi T p Fakltesi

Tp Tarihi ve Deontoloji profesrlne getirilmitir (Sayar, 1994: 288).

7 Ocak 1940 tarihinde Sheyl nverin alma ve giriimleriyle Trk Tp

Tarihi Kurumu kurulmu; bakanlna Prof. mer Besim Akaln, genel

sekreterliine Prof. Sheyl nver getirilmitir (Unat, 1989: 11).

Sheyl nver, 33 y

l bu grevde bulunmu, 1972de Trk T

p TarihiKurumunun bakan olmu ve be yl bakanlk etmitir (Unat, 1986: 18).


35/175

22

8 Austos 1940 tarihinde Sheyl nver tekrar baba olmann sevincini

yaam, Glbn isminde bir kz ocuk sahibi olmutur (Sayar, 1994: 297).

Sheyl nver, 15 ubat 1942de Trk Tarihi Kurumu asli yeliine

seilmitir (oker, 1983: 216).

Bu yllarda Sheyl nver, stanbulun ihmal edilmi, kk mimari eserlerin

kurtarlmas iin almalar yapmtr.

ekil 12: Olu aydn ve kz Glbn ile birlikte (1943)

ekil 13: stanbul niversitesi Tp Fakltesi Tp Tarihi Enstits Direktr iken (1945)


36/175

23

1945 ve 1950 yllar arasnda Sheyl nver, elindeki snrl kaynaklarla hi

bilinmeyen veya unutulmu sanatkrlara ait monografiler yaynlamtr. Bunlarn

banda smail Zhd Efendi, Mehmed evki Efendi, Karahisari Ahmed Efendi,

smail Hakk Altunbezer, Mehmed Esad Yesar, efik Bey, Mehmet Hulusi Efendi

gibi nemli kiilerin monografileri gelmektedir (Sayar, 1994: 338-339).

Sheyl nver, 1947 ylnda Lozanda toplanan Milletleraraslimler Tarihi

kongresine bir bildiri ile katlm, daha sonra Milletleraras limler Tarihi

Akademisi muhabir yeliine seilmitir (oker, 1983: 556).

1949 ylnda stanbul niversitesi diplomalarnn tezhibini hazrlamtr.

Benzer ekilde 1949 ylnda Mays aynda stanbulda toplanan 5. Patoloji

Kongresine katlan yelere verilen rozeti de yapmtr (Ergin, 1952: 3).

ekil 14: Ressam Feyhaman Durann atlyesinde (1945)


37/175

24

Sheyl nver, 19 Ocak 1951de Msr yolculuuna kmtr. Eiyle birlikte

yaptklar bu gezide dostlar Esad Fuad Tugayn rehberliinde gezmiler; bir ok

mze, tarihi yer grme frsat bulmulardr (Sayar, 1994: 344).

18 Mart 1951de mdr olduu T p Tarihi Enstitsne 2.000 kitap,

toplam olduu 100.000 arivi balam ve bir Dr. Ahmet Sheyl nver Arive

ve Ktphanesi kurulmutur (Sayar, 1994: 346).

Sheyl nver, 20-28 Mart 1952de Irak hkmetinin davetlisi olarak bni

Sina Kongresi iin Badata gitmi, burada da bir takm incelemelerde bulunmutur

(Unat, 1986: 15).

Ahmet Sheyl nver 1954 ylnda Ordinaryus profesr olmutur (oker,

1983: 555).

21 Nisan 1954 ylnda Tahranda yaplan baka bir bni Sina Kongresi iin

rana gitmi, ayr

ca burada bir de minyatr sergisi am

t

r (Grkan, 1954: 17).

Sheyl nver ailesiyle birlikte 1955 yl Haziran aynda Orta Anadolu gezisi

yapmtr. Kayseri, Nidede konferanslar vermi, ksa bir sre de Aksaraya

uram, buralardaki kltrel ve tarihi yerleri gezmi, sergiler amtr (Sayar, 1994:

370).

1958-1959 yllar arasnda bir yl ABDnde Columbia niversitesinde

ziyareti profesr olarak almtr. bu seyahati srasnda almalar ve

gzlemlerinde oluan 67 defter doldurmu ve 13 tane Trk Sanat Sergisi amtr.

Trkiyeye dnerken Roma niversitesi Fen Fakltesi davetlisi olarak 10 gn

talyada kalmtr. Trkiyeye geldikten sonar kendisinden istenen 60 resimle

ABDlerinin deiik niversite ve Yksek Sanat okullarnda 28 sergi almtr

(Unat, 1986).


38/175

25

ekil 15: Amerikada at sergide Ali Han ve rfan Kipman ile (1959)

ekil 16: Gztepedeki evinde dostlaryla birlikte (1960)


39/175

26

ekil 17: Tp Tarihi Enstitsnde bir tren ncesinde (1962)

Sheyl nver, rencileriyle birlikte s

k s

k stanbulun deiik semtlerindekltrel geziler dzenlemitir. Bu gezilerde ktphanelere gidilmi, deerli hattatlar,

sanatkrlar ziyaret edilmi, konferanslar izlenmi, trbelerin, camilerin mimarsi,

nileri incelenmi, fotoraflar ekilmitir.

ekil 18: Hattat Halim zyazc ve Azade Akar ile birlikte (1962)


40/175

27

1961-1971 yllar arasnda Kayseri, ankr, Kastamonu, zmir, Edirne,

Ktahya, Bandrma, Manisa, Sivas, Tokat, Amasya ve Konya gibi Anadolunun

eitli ehirlerine giderek kltrel ve sanat almalarn devam ettirmitir (Sayar,

1994: 429-430).

stanbul niversitesi Rektr v Senatosunun onayyla Roma niversitesine

stanbul niversitesinin mesajn ve madalyasn almakla grevlendirilmi ve bu

amala 3-20 Mays 1963 tarihleri arasnda talyada bulunmutur (Sayar, 1994: 441).

Sheyl nver, 1968 ylnda iki ay Hollanda Leydende niversite

Ktphanesi ark Yazmalar blmnde 3500 Trke ve Arapa kitap incelemi,

Londrada 15 gn Welcome T p Tarihi ve Mzesi Ktphanesinde ve dier

mzelerde aratrmalarda bulunmutur. Dnte Mnih Devlet Ktphanesinde

Trke yazmalar zerine alm ve bu gezinin ilim ve sanat bakmndan

izlenimlerini 27 defterde toplamtr (Unat, 1986: 15).

1967 ylnda stanbul niversitesi Tp Fakltesi ikiye blndnde, Sheylnver Cerrahpaa Tp Fakltesini tercih ederek buraya gemi ve bir ok deerli

materyalin dier fakltede kalmasna karlk Tp Tarihi ve Deontoloji Krssn

kurmu ve burasn gelitirmek iin elinden geleni yapmtr (Unat, 1986: 16).

Ord. Prof. Dr. A. Sheyl nver, 1 Austos 1973de stanbul

niversitesinden emekli olmutur (Yndemli, 1986: 86).

Emekliye ayrldktan sonra da stanbul niversitesi Cerrahpaa Tp Fakltesi

Tp Tarihi Enstitsne gelmi, burada genleri yetitirmeye aba sarfetmitir (Unat,

1986: 16). zellikle Cuma gnlerindeki Trk ssleme dersleri onun rehberliinde

yaplmtr. Bu derslerde Trk sslemesini retme ve aratrma atlyesinde, Trk

motif, ssleme ve resimlerini toplam, gruplandrm, deerlendirmi ayrca Trk

sslemesini yaatacak gen yeteneklerle sohbetlerde bulunmutur (Akar, 1977: 73).


41/175

28

Emeklilik yllarnda bile bir an bo durmam, almalarn srdrmtr.

1980 yl ve sonrasnda aadaki alma program ierisinde olmutur:

Sheyl nver, Sal gnleri Sleymaniye Ktphanesinde, Cuma gnleri de

stanbul niversitesi Cerrahpaa Tp Fakltesi Tp Tarihi Enstitsnde Trk ssleme

dersleri vererek, mrnn sonuna kadar renci yetitirmeye devam etmitir (Sayar,

1994: 462).

ekil 19: Ktphanede bir kitab incelerken

ekil 20: Sheyl nver ailesiyle birlikte (1981)


42/175

29

Hibir daveti bo evirmemi, bilimsel toplantlara katlmtr. Bu

toplantlarda onursal bakanlk yapm, bazen oturum bakanln da yrtt

olmutur (Sayar, 1994: 462).

Baz kurum ve kurulularn dl trenlerine ve anma gnlerine katlmtr.

Sheyl nver dzenli olmayan aralklarla yalnz veya bir grupla stanbul

gezilerine devam etmitir (Yndemli, 1986: 86-87).

Bunlarn dndaki gnleri Kalamtaki evinde almalarla gemitir. Ayrca bu yllarda sol hemiparazisi dolaysyla ayann aksamasna ramen almalarn

aksatmadan srdrmtr (Unat, 1986: 16).

Sheyl nver 1985 ylna salk ve huzur iinde girmi ancak bir hafta sren

genel gszlk, bitkinlik, sknt ve sinirlilikten sonra 13 Kasm 1985 tarihinde

rahatszlaarak yznde saa ekilme, fazla uyuma, iyi konuamama belirtileri ile

Cerrahpaa T

p Fakltesi Nroloji Anabilim Dal

na yat

r

lm

t

r. Yap

lan incelemelersonucu sa hemisferde lokalize infarkt alan tespit edilmi, hastanede kald sre

ierisinde bir iyileme olmad iin ailesi onu 29 Kasm 1985 tarihinde evine

gtrmtr (Unat, 1986: 16).

Evinde hastalk hali devam ederken 1985 yl Kltr Bakanl Byk dl

Sheyl nvere verilmitir. Rahatszl nedeniyle bu dl kz Glbn Mesara

almtr (Sayar, 1994: 472).

Sheyl nverin rahatszl hibir iyileme belirtisi gstermeden devam

etmi, araya giren sekondar bir infeksiyon sonucu kardiyovkler yetmezlikten 14

ubat 1986 gn vefat etmitir (Unat, 1986: 16).

Cenazesi 17 ubat 1986 gn Cerrahpaa Tp Fakltesinde yaplan bir tren

ve Fatih Camiinde klnan cenaze namaznn ardndan Edirnekap Sakzaa

ehitliinde topraa verildi (Sayar, 1994: 473-474).


43/175

30

Sheyl nverin vefatnn hemen ertesinde u cmle yazlmtr:

Tarihi kltrmzde onun kadar uram ve onun kadar ok eser vermi

baka birini gstermek mmkn deildir.

(Ayvazolu, 1986)

3.1.1.2. Ahmet Sheyl nverin Eserleri

Ahmet Sheyl nverin baslm eserleri hakknda bilgi sahibi olabilmek iin

onun bibliyografyalarn incelemek gerekmektedir. Onun hayatnda hazrlanm

bibliyografyalar 1920-1981 yllarn kapsayan be almadan meydana gelmektedir.

lk iki alma Osman Ergin tarafndan hazrlanm olup, Sheyl nverin 1920-1951

yllar arasndaki yaynlarn iermektedir. Bibliyografyalarnn ncs 1930-1969

yllar arasnda sadece yabanc dillerde yaynlanan almalarn derleyen Gnl

zdemire aittir. 1933-1971 yllar arasndaki yaynlarn kapsayan bibliyografya

Gnl zdemir, Belma Tanyeri ve Tlay lez tarafndan hazrlanmtr. Dier

alma Dr. Cevat Yaln tarafndan derlenen Sheyl nverin 1972-1981 yllar

arasndaki yaynlarn kapsamaktadr (Sayar, 1994: 525).

Sheyl nverin en kapsaml bibliyografya almas ise Aykut Kazancgil,

kz Glbn Mesara ve Ahmet Gner Sayar tarafndan hazrlanmtr. Bu

bibliyografya 1998de yaynlanmtr.

Sheyl nverin bibliyografyalar

na bak

ld

nda kitap, makale, bildiri,gazete yazlar da dahil olmak zere toplam 2101 eseri bulunmaktadr. Bu eserlerden

1835i Trke, 266 yaynn 166s Franszca, 70i ngilizce ve 25i ise Almancadr.

ayrca talyanca, spanyolca, Arapa ve Urdu dillerinde yaynlanm birer yayn da

bulunmaktadr (Yaln, 1985: 9). 1982 sonras yaynlar ise 20 civarndadr. Bunlardan

4 vefatndan sonra yaynlanmtr. Dier taraftan bibliyografyalarnda yer almayan

makalelerinin kesin olmayan says ise 200e yakndr. Dolaysyla Sheyl nverin

1920-1986 arasnda baslm yaynlarnn says 2300 rakamn bulmaktadr (Sayar,

1994: 526).


44/175

31

Sheyl nverin baz eserlerinden rnekler:

- Hekimba mer Efendi, hayat ve eserleri hakknda (stanbul-1955) adl

eserinde II.Sultan Mustafa ve III.Sultan Ahmet zamanlarnda 8 seneyi akn bir

sre, hekimba olan mer Efendi (1668-1723)nin hayat ve eserlerini

anlatmtr.

- Yahya Kemal'in Dnyas (stanbul-1980) adl eserinde, Yahya Kemal ile 1943-1958 yllar arasndaki sohbetlerini deerlendiren nver, airin deiik

konulardaki gr ve fikirlerini okuyucuya sunmutur.

- Trk nce Oyma Sanat Kat' (Ankara-1980) - Glbn Mesara ile- Trk inceoyma sanatn tarihi ve yaplm rnekleriyle tantan bu kitap, bu konuyu ilk defa

bir araya toplayan bir almadr. Kitapta kat' sanatnn teknii, kat' yapmnda

kullanlan aletler, oyulmu katlar yaptrma usulleri anlatlmaktadr.

- Trk Yaz eitleri ve Faideli Baz Bilgiler (stanbul-1953): Sheyl nver1953'lerde tamamyla unutulmu gibi duran Trk yaz eitlerini anlatan bu

kitap retim arac olabilecek bir zet eklinde hazrlamtr. Srasyla Trk-

slam yazs tarihi, hattat kime derler ve hattat ecereleri, sls, nesih, talik,

divani, aynal, siyakat v.b. yaz eitleri ksaca anlatlmaktadr.

- "Fatih Devrinde Gzel Sanatlar" Bilgi say:122 (1957): Sheyl nver buyazsnda, Fatih Sultan Mehmet'in balatt sanat faaliyetleri, zel ktphanesi

iin yazdrlan kitaplar, bu eserlerin ssleme sluplar ile mimari yaplarda, ta ve

tahta oymac

l

nda bu devrin tezyini zellikleri hakk

nda genel bilgilervermektedir.

- Mzehhib Karamemi (stanbul-1951) adl eserinde, XVI.yy'da Kanuni SultanSleyman'n Topkap Saray'ndaki nakhanesinin ba ustas olan Karamemi

tantlmtr. Ayrca Karamemi zamanndaki saray nakhanesinin kadrosu,

Karamemi'nin imzalar, ssledii eserler ve XVI.yy mzehhibleri anlatlmaktadr.

- Trk Sslemesinin Anahatlarndan rnekler ( stanbul-1977) - Glbn Mesara ile- Bu yaynn iinde yer alan 6 makalede, sslememizin ok nemli dallarndan


45/175

32

biri olan ince kat oymaclna dair baz rneklerle, Paris Bibliotheque

Nationale'de Glbn Mesara tarafndan tespit edilmi bir minyatr albmnn

ksa tantm ile Sivrihisar Ulu Cami'deki minberin ahap oymalarndan sz

edilmektedir.

- Kaplarda Trk Tezyinat rnekleri ( stanbul-1943) adl eserinde, Seluklu veOsmanl el yazmas kitap ciltlerinin zerlerinde bulunan ve "emse" olarak

adlandrlan yuvarlak ve oval ekilli sslemelere dair bilgi verilmektedir.

- bni Sina: Hayat ve Eserleri Hakknda almalar ( stanbul-1955): Sheylnver'in 1930 yllarndan itibaren, yaklak 25 ylda bni Sina hakknda farklyerlerde yaynlad makaleler bu kitapta bir araya getirilmitir (Kazancgil,

Mesara, Sayar, 1998).

Sheyl nverin yaynlar ile ilgili gzel bir deerlendirme Prof. Aykut

Kazancgil tarafndan yaplmtr. Prof. Kazancgil Sheyl nverin yaynlarn be

farkl grupta toplamaktadr:

1. Grup: Tbbi yaynlar olup bunlar 1936-1937 ylna kadar devam etmitir.

zellikle parazitlerle meydana gelen, hastalklar, eitli enfeksiyonlar ve dahili tp

konularn iermektedir. Akil Muhtar Beyin yannda doent olarak ve Pariste

alt yllara ait gzlemleridir. Btnyle basld zaman yalnz t p yaynlar

deerlendirildiinde bunlarn zamana gre orijinal ve bilgi verici olduklar

grlmektedir (Kazancgil, 1992: 29).

2. Grup: Burada t p tarihine ait almalar dikkati ekmektedir. nver,Trkiyenin ilk t p tarihi ve dolayl olarak bilim tarihi enstitsn kurmu bir kii

olarak 1933ten itibaren youn ekilde t p tarihi yaynlar yapmtr. Bunlar ikiye

ayrarak deerlendirmek mmkndr. Birinci grupta nl Trk hekimlerinin hayat

hikyeleri ve bilimsel katklarnn deerlendirilmesi gelmektedir. Hac Paadan Akil

Muhtara, Sabuncuolundan Ziya Hsn Beye kadar yzlerce Trk hekiminin

hayat hikayesini derlemitir. kinci grubu ise kurumlar tarihi yaynlar

oluturmaktadr. zellikle Seluklu dneminden gnmze t p fakltelerinintariheleri, eitim ekilleri, burada alan kiiler hakknda pek ok orijinal almas


46/175

33

bulunmaktadr. Bunlarn bir ksm Seluklular Dneminde T p (1940), Uygur

Hekimlii (1936) vb gibi konusunda ana kaynak olan eserlerdir. Tp tarihisi olarak

nver, dar bir ereve iinde konuya yaklam, bilimsel gelime ve kltr

konularna da bu ereve iinde geni apta yer vermitir. (Kazancgil, 1992: 29).

3. Grup: Bilim tarihilii konusunda pozitif bilimlerin gelimesini Seluklu

ve Osmanl dnemlerini merkez alarak incelemi ve bu konularda Ali Kuu

(1948), stanbul Rasathanesi (1972) gibi temel yaynlar olmutur. Bu konudaki

ilgisini ve bilgisini artran nemli bir faktr de byk enitesi olan nl astronom

Fatin Hoca ile olan yaknldr. Fatin Hocann pek ok gr ve almasnn gnna kmasnn nedeni olmutur (Kazancgil, 1992: 30).

4. Grup: Kltr tarihisi olan nver kendi bana orijinal ve bal bana ele

alnmas gerekli almalar yapmtr. Bu alanda nce t bbi folklorun uygulacs,

kurucusu ve aratrcs olmutur. Folklor konusundaki aratrmalar uluslar aras

ortamlarda olduu kadar Trkiyede de pek ok gen aratrcnn hareket noktasn

oluturmutur. zellikle M. Halit Bayr

, M. akir lkta

r ve son y

llarda da peksevdii Orhan Ac payan gibi nemli isimleri hem desteklemi hem de imkan

salamtr. Bu alandaki kendi zel ilgi alann oluturan Fatih Devri kltr

hareketleri olmutur. Bu noktadan hareketle Trk yaamna da beslenme konusu ile

eilenlerden biri olmutur (Kazancgil, 1992: 30).

5. Grup: Sanat tarihisi olarak, genlik yllarnda bir taraftan nl Hoca Ali

Rzadan resim dersi, dier taraftan kendi isteiyle Medresetl-Hattatine devam

ederek orada byk stadlardan tezhip dersleri alm bununla birlikte anne dedesi

hattat evki Beyden gelen bir yetenekle nver gzel resim ve tezhip yapan, haline

gelmitir. Tr ssleme sanatlarna ve mimarisine gnl vermi bir kii. Bu alanda

yalnz uygulama yapmakla kalmam, geni yayn faaliyetlerinde bulunmu ve eitim

alannda da etkili olmutur. nce uzun yllar Devlet Gzel Sanatlar Akademisinde

tezhip retmenlii yapm, T p Tarihi Enstitsnde ve Cerrahpaadaki ayn

enstitde otuz yla yakn sistemli bir ekilde tezhip ve minyatr dersleri vermi,

yzlerce kii yetitirmi ve bu geleneksel sanatn tekniklerinin kaybolmamasn


47/175


48/175

35

- Yurtii ve yurtdnda eitli yllarda am olduu sergilerdegelenlerin dnce ve imzalarnn topland

- 1965-1974 aras Demiryollar yaz-k tarife defteri notlar- eitli takvimler- Ssleme sanatlaryla ilgili (porselen, ini, mimari vb.)- iirler- Mzik-

Kahve, ttn, ay- Lle ve ieklerle ilgili- Yemeklerle ilgili- Tp tarihi, tbb folklorla ilgili- Mektuplarla ilgili- Matematik ve astronomiyle ilgili- Babas Enver Beye ait- Aburcuburnmeden Gzel Szlerle, Hemdemnmeden TarihteYangnlara kadar TOPLAM

: 14 defter

: 16 defter

: 76 defter

: 6 defter

: 8 defter

: 3 defter

: 4 defter: 5 defter

: 4 defter

: 9 defter

: 5 defter

: 4 defter

: 51 defter

1116 defter

DOSYALAR

- Ktphanelerle ilgili- Hattatlarla ilgili- Hat sanat ve kalem, kat, mstar vb. konuda- Tezhib, cilt, minyatr, ebru, mhr ile ilgili-

lke, ehir ve semtlere dair- ini, mahya, tura, hak ve hakkklk, divitilik, sedef hakknda- Ressamlar ve resimle ilgili- Alim ve sanatkarlara dair- Astronomi, matematik, corafya hakknda- Tp ve tbb folklorla ilgili- Kavuklar-balklar, Sahaflar ars, Deniz Tarihimiz gibidosyalarla TOPLAM

: 49 dosya

: 69 dosya

: 44 dosya

: 29 dosya

: 54 dosya: 10 dosya

: 14 dosya

: 52 dosya

: 8 dosya

: 9 dosya

: 5 dosya

:453 DOSYA

(zen, 1986: 20-21)


49/175

36

ekil 21: Sheyl nverin 1968de Edirne seyahatinde oluturduu 174 nolu Edirne

defteri


50/175

37

ekil 22: Sheyl nvere ait 153 nolu defter (Elyazlar-name)


51/175

38

Bu dosyalar ve irili ufakl defterler, Sheyl nverin Sleymaniye

Ktphanesine getirdii tarih srasna gre kaydedilmitir. Ord. Prof. Dr. A. Sheyl

nver ayrca, ailesindeki hattatlarn ve aile dostu hattatlarn yazlarndan 51 adet

levha ile, kalem, divit, kalemtra, makta vb. baz yaz malzemelerini de Sleymaniye

Ktphanesine, Kltr tarihine ait notlar ile resim arivini ise Trk Tarih

Kurumuna balamtr (Unat, 1986: 44-46).

Ayrca Sheyl nverin kesin saysn tam olarak bilemediimiz 5000in

zerinde olduu tahmin edilen tezhip, minyatr, ebru ve resim almalar

bulunmaktadr. Bu sanat almalarnn dnda pul, rozet, diplomalar, kymetli evrak

sslemeleri ve ila etiketleri hazrlamtr (Sayar: 1994: 567). Kendisinin tasnif

edilmemi notlar arasnda bulunan bir belgede unlar yazmaktadr:

Sheyl nver Neler izdi:

Son elli yl iinde PTTye minyatrl pullar hazrlad, Hilal- Amber hemire

lisesi rozetleri, TBMM (III. Devre) Mebus Hviyet varakalar; stanbul

Vilayeti Meclis-i Umumisi yeleri hviyet varakas (1925); stanbul Umumi

Meclisi yelerine mahsus hviyet varakas (1943); . . Tp Fakltesi ylanlalmetleri rozetleri ve baz diplomalar; baz bono ve diplomalar; sayasn

bilemediimiz ila etiketleri (nver, 1984).

Sheyl nverin unutulmaz eserlerinden biri de stanbul niversitesi

amblemidir.

3.1.1.3. Ord.Prof.Dr.A. Sheyl nverin Sanat almalar

Sheyl nver, Trk ssleme sanatlarnn hemen her dalyla ilgilenmi, ok

deerli eserler retmitir. 5000in zerinde olduu tahmin edilen tezhip, minyatr,

resim ve benzeri almalar bulunmaktadr. Aada sanatnn ulalabilen

almalar gruplandrlmtr:

- Resim almalar- Trk tezyinat rnekleri- Tezhip almalar- Minyatr almalar


52/175

39

- Kat almas3.1.1.3.1. Ord.Prof.Dr.A.Shayl nverin Resim almalar

ekil 23: Eyp Sultanda Dkmeciler Oluklu Bayr Dergh Sokanda (1921)


53/175

40

ekil 24: Aalar Cami (1956)


54/175

41

ekil 25: Vacidiyye Rasathanesi (1960)


55/175

42

ekil 26: Konya Htmiyye (1960)


56/175

43

ekil 27: Konya Sral Medrese (1960)


57/175


58/175

45

ekil 29: Rum Mehmed Paa (1961)


59/175

46

ekil 30: Gebzede oban Mustafa Paa Ktphanesi (1962)


60/175


61/175

48

ekil 32: Sivrihisar Alemah Trbesi (1964)


62/175

49

ekil 33: Hamzabey Camii, Bursa (1964)


63/175

50

ekil 34: Bursa Orhan Cami (1964)


64/175

51

ekil 35: Bursa Ulu Cami Meydan (1964)


65/175

52

ekil 36: narda Veli Efendi Hazretleri (1965)


66/175

53

ekil 37: Eyp Sultanda dris Kyknde Alaeddin Arebi ile birlikte (1966)


67/175

54

ekil 38: zmit-Yukarpazar (1969)


68/175

55

ekil 39: Bursadaki Emir Sultana karken (1969)


69/175

56

ekil 40: Selimiye (1969)


70/175

57

ekil 41: Krehirde Ah Evran Zaviyesi (1975)


71/175

58

ekil 42: Haseki


72/175

59

ekil 43: Rumeli Hisar ii


73/175

60

ekil 44: Akehir Ta Medrese-Mze


74/175


75/175

62

ekil 46: Vaniky


76/175

63

ekil 47: Harem skelesi


77/175


78/175

65

ekil 54-55-56-57-58-59-60: Kaplarda Trk Tezyinat rnekleri


79/175

66



80/175


81/175


82/175

69



83/175

70

ekil 87-88-89-90-91-92: Kaplarda Trk Tezyinat rnekleri


84/175

71

ekil 93-94-95-96-97: Kaplarda Trk Tezyinat rnekleri


85/175

72

3.1.1.3.3. Ord.Prof.Dr.A.Sheyl nverin Tezhip almalar

ekil 98: 1922 tarihli bir tezhibi


86/175

73

ekil 99: iek Buketi (1952)


87/175

74

ekil 100: Edirnekr tarznda bir defter kab (1953)


88/175

75

ekil 101: Edirnekr tarznda bir buket (1953)


89/175

76

ekil 102: Lake kap (1958)


90/175

77

ekil 103: Frec Library (1959)


91/175

78



92/175

79



93/175

80



94/175

81



95/175

82

ekil 108: Tezyini ifte Besmele


96/175

83

ekil 109: Mustafa Rakm Efendiye ait cilt kapann zerine Sheyl nver

tarafndan yaplan tezhib almas


97/175

84

ekil 110: Hoca Ali Rza Beye ait peyzajn


98/175

85

ekil 111: Edirnekri tarza lake cilt kapa


99/175

86

ekil 112: Sheyl nvere ait cilt kapaklarndan eitli rnekler


100/175

87

3.1.1.3.4. Ord.Prof.Dr.A.Sheyl nverin Minyatr almalar

ekil 113: Minyatr almas (1927)


101/175

88

ekil 114: Cem Sultan minyatr


102/175

89

3.1.1.3.5. Ord.Prof.Dr.A.Sheyl nverin Kat almas

ekil 115: Yunus Emre konulu kat almas


103/175

90

3.1.1.4. Ord.Prof.Dr.A. Sheyl nverin Kiilik zellikleri

Ahmet Sheyl nver imrenilecek derecede gzel alkanlklara, huylara ve

kiilik zelliklerine sahiptir. Kendisinde asla dnyevi ihtiras bulunmam, daima

temiz, sade, sohbet dolu bir hayatn peinde olmutur (Sayar, 1994: 521).

ekil 116: Sheyl nver

Onun szleriyle:

Karahisar Hattat Ahmet Efendinin hayat

nda h

rs yoktur. Bin mintan onayedi sene yetmiti. Eer btn insanlar Karahisar gibi olabilseydi, dnya

cennet olurdu. Nedir o suni yaratlan ihtiyacmz gn be gn artr p hayat

kendimize rahat ve feragatki yaanlr bir hale koymamak? Bu yzden trl

straplar ekmemiz? (nver, 1948: 3).

te bu nedenle Sheyl nver, tevaz ierisinde, meguliyetleriyle yaamtr.

Sheyl nver Huylarmdan Bir Ksm adl defterinde yle ifade etmektedir:


104/175

91

Ben daima tevaz iinde yaadm. Haddimi bildim ve pheli hibireye

sokulmadm. Yani kesret iinde vahdet leminde yaamak bu kadar olur

Sheyl nver, hereyi merak etmitir. O kadar ki onun merak etmedii bir

konu yoktur denilebilir. Dnyada grd, yedii, iittii, koklad hereye ilgi ve

merak inanlmaz lde olmutur (nver, Gzel Szler-Defter).

Meraklar onun alma alanlarn geniletmi, kt dnce ve duygularnbastrm, srekli olarak iyi bir insan olma yolundan sapmasna engel olmutur. Bu

konuda Sheyl nveru szleri aklamaktadr:

Evet, okeye merak ettim. Neden? Onu iime sorun. nk o beni tahrik

ediyor. Ne yapaym, iimdeki eytanm beni fena yollara, srklemesin diye

kimseye zarar dokunmayan ilere daha kk yata altm. Bunun bir

k

sm

n

iim sevdi. Mterek programa ald

k. Bir k

sm

na da raz

olur gibidavrand. O, ikimizi de sarmad m terk ettik. Bu cihetle onlardan uzak kaldk.

Ama uygunlar da bir hayli yekna vard (nver, 22.11.1976).

Ahmet Sheyl nver ok alkandr. Bununla ilgili dilinden dmeyen bir

sz vardr: Hayatta herey bo, fakat almak asla!. Sheyl nveryle devam

ediyor:

Hayatta bir gn olur her ey gider, fakat alma ve mahsulleri insann

hayatnda madd ve ruh mkafatna yarar. Ve lmden sonra da hakknda en

gzel anlmann sermayesi olur

Saate bak, bo vakit geirme! Daima al! Sana hakim olan kudreti

unutma mrn bir saattir; sen onu almakla geir! Saatin al vakti

bildirmek iin deildir, onun sesi sana mrnn bo getiini hatrlatr

(nver, 1947: 35).

Sheyl nveri tanyan herkes zellikle yakn evresi onu ok sevmitir. Onu


105/175

92

seven bir ok insan alacak bir duygu birlii iersinde kendi i elikilerini,

skntlarn, ailevi dertlerini ona tamlardr. Sheyl nverden duyduklar bir iki

gzel sz veya bir tarihi olay ya da fkra ile ykleri hafiflemiler, ferahlamlardr

(Felek, 1951).

Kz Glbn Mesara: Herkese evk, iyi duygular aklayan bir kiiydi. Bir

skntnz varsa, yannza gittiinizde size le bir sz eder ki, skntnzdan

kurtulduunuzu anlamazdnz szleriyle babasna olan zlemini dile getirmitir.

Prof. Dr. Zeki Zeren bir ansn anlatyor: Doentlik deneme dersini

beklenen zamanda bitirdim. Bu, dostum ve arkadam Sheyl nverdi. Elimi

skarken kulama yavaa Dersini gzel anlattn, numune bir ders dinledik senden

diyerek iltifatta bulununca, iimden duyduum rahatlk ve sevinli heyecan, hayatm

boyunca unutamayacam kadar kuvvetli ve etkili oldu. bu etkiyi krk yldan beri

devam eden retim yeliim sresince iimden uzaklatrmadm (Zeren, 1973:

25).

Sheyl nverin dilinden drmedii bir sz vardr: Kaldrm olmu, yere

yatm. Onu inersin. Lkin ayanla itmek olmaz. nsan kalbini krmamaya ar

zen gsterirken maddeye de sayg duymas sebepsiz deildir. Kendisine gelen

mektubu titizlikle am, zarf kendi arivi iin kullanmtr. Benzerekilde bir para

ipi de atmam, onu da bir yerde saklamtr (Sayar, 1994: 299).

Sheyl nver, Trk ulusu ile daima iftihar etmitir. D lkelere yapt bir

ok bilimsel amal gezide kendisini sadece Trk olarak tantmtr. ABDde bir sene

boyunca deiik eyaletlerde at, byk ilgi gren sergilerine Sheyl nver Sergisi

deil, Trk Sanat Sergisi gibi isimler vermi, Trk adn dnyaya tantmaya

almtr.

Sheyl nver, rnek alnabilecek derecede gzel ahlk sahibidir. Bilgisini

kskanmadan her isteyene vermi, ilmin verilmekle oaldn sylemitir.


106/175

93

Sheyl nver, hibir zaman nemelzmc olmam, grd her yanll

dzeltmek istemitir. Hollanda mzelerinde grd znik maml ini eserlerinin

Trk mal olduunu kantlam sonunda Kleinasie yazan etikete Trk eseri

yazdrmay baarmtr (Yndemli, 1986: 88).

Ord. Prof. Dr. Ahmet Sheyl nvere en belirgin kimliini stanbul efendilii

vermitir. Kendisi hal ve hareketleriyle, tavr ile, sahibi olduu stn ahlk

vasflaryla stanbul efendiliinin en gzde rneklerinden biri olmutur (Sayar, 1994:

533).

Sheyl nverstanbul efendiliini yle anlatmaktadr:

Nezaket, tevaz, bykleri tevkr, kklere yaknlk, incelik. Her hal ve

annda terbiye, vakar, hassasiyet, karsndakine deer vermek. Kimseyi herhangi bir

vesile ile krmamak. Gler yz soldurmamak. Nankrlk etmemek. Her yerde

haddini bilmek. Kimseyi incitmemek. Her yerde haddini bilmek. Kimseyi kendi

dncesi ile mkellef klmamak. Her eyi ho grmek. Kimseyi incitmemek,

manasz konumamak. Terbiye haricine kmamak. Her yerde iyi tesir brakmak

(nver, 20.7.1969 tarihli not).

Uur Derman, Sheyl nveri Has stanbullu olarak tanmlamaktadr:

Hoca, hliyle, kaaliyle stanbulluydu. Bir hadise karsnda taknaca rnek tavr

Anamz bizi stanbullu dourmu szyle belirtirdi. imdi ok kimse hakknda

stanbul Efendisi deniyorsa bu sz bilir-bilmez herkes kullanyor. Ben Hocay

onlardan ayrt edebilmek iin, ona Has stanbullu demek istiyorum. Neydi Hasstanbulluluk? stanbul iinde beraber dolatmz vakit, bilhassa pitoreskini

muhafaza eden semtlerde, mesela yolda grd-fakat tanmad-yal zevata selam

verir, bazen onlarn anlayaca gibi vakt-i erifiniz hayrolsun der, bazen sa elini

gsne koyar ve bana: Niye byle yaptm biliyor musun? Dikkat ettin mi, az

kmldyordu. Birey okuyordu o. Belki hatim sryordu, belki bir virdi vard. Eer

ben ona selam versem, o da bana selamla cevap verecekti ve ben onun virdini

bozmu olacaktm. Bakn nelere dikkat ediliyor Daima mtebbessim yrmek,atk kal grnmemek stanbulluluk icab bunlar (Derman, 1988: 34).


107/175

94

Sheyl nver hayat programn aadaki cmlelerle anlatmaktadr:

Benim hayatmn hususi ve umumi, gizli ve aikr taraflar yoktur.

izilmi bir hayat programm vardr. Tabiat kanunlarnn msaadesi

nisbetinde baarmaya uramaktaym. Btn emelim, asla mevki ve siyaset

hrslarna kaplmayarak faydal eyler renmek ve bunlar retmektir. Bu

yolda yrdm zannediyorum. Bugn iin muntazam uyuyabilmeye

ayrdm sekiz saatten baka boyuna alrm. Az konuur, ok yazarm.

Tandklarla toplanp lafla vakit geirmenin aleyhindeyim. Dnyada hereysayl ve ll yapmaldr. Az yerim. Dnyada hibir eyin esiri olmadm.

Fikren ok hr ve liberalim. Lakin vicdanm ve memleketimin kanunlarndan

harice kmam. Bunlar zaif drmek vatanm zayflatmaktr (nver,

Selametin Suallerine Cevaplarm: 4).

Ahmet Sheyl nver hayat felsefesini yle anlatmaktadr:

Hayat felsefem: nsanlardan uzak, tabiata yakn olmak,

- Hadiselerden ders almay bilmek,- Endieli insanlarn bu hallerini kaldrmaya almak,- Kimse ile mnazaa etmemek. Sktumuzla mukabele etmek. O ancak bu

silahla cezasn bulur.

- Hadiselerin zerinde durmamak. Tanr ileri kudretiyle yok eder. Onakaranlara felaket geleceinden phen olmasn.

- Kimseye bel okumamak. Yani silah ekmemek. O kendi belasnkendinden bulur. Elini ondan ek kfi,

- Gemi deerleri unutmamak,- Vatann menfaatini ahsi menfaatlerden stn tutmak,- Ar oturup kendisine molla dedirtmek (nver, Defter: Sheyl Hayat

Felsefesi).


108/175

95

Sheyl nverin kendi ahsna verdii tleri sralayacak olursak:

- Dikkatli ol. Zira karakterimizi onunla yaparz.- Yaptn iyilii kendine bile duyurman ayp ve gnahtr.- hret peinde koma. O sana muhta ise senin peinden gelir.- Felein gzne ban olup batmana ramen, ilim ve fazilet yolundan

ayrlma.

- Gemi byklerin ahlk, hep senin hayatnn bir nizamnamesihkmndedir.

- Hayatta daima herey, etme ve bulma mahsuldr.- Sade geici gzellere deil, gemeyen btn gzelliklere ak ol.- Bir insan yirmi yanda yzde yirmi mnasebetsiz ise altmnda yzde

altm olur. o cihetle kendinle mcadeleye giri ki, bu nispet her sene

yzde bir olsun azalsn.

- Gayet iyi siyaset bil, fakat siyasete girme.- Yksek tahsil de yapsan ahs olarak kalma. Daima ahsiyet sahibi

gzidelerden ol.

- Bugnne aldanma.- Herey boa gidebilir, almak asla.- Herkese kar daima glmser olmak asaletin ve soyluluun icabdr.- Hayatta ne insanlarla kayna, ne de onlara darl.- Sylemediin szden, yapmadn hareketten utanma.- Gnln istediini sevsin ve iinden ne isterse sylesin. Onu lisana ve

satrlara dkerek kirletme.

- Ancak kukulu olann akl bandadr (nver, 1976).


109/175

96

3.1.1.4. Ahmet Sheyl nver Hakkndaki Grler

- elik Glersoya gre: Yerine konmaz bir kymet olan Prof. Sheylnver (Glersoy 1976: 1)

- Muammer Dizer u cmleyle anlatyor Sheyl nveri: Trk bilim vekltrne yaam boyunca, durup dinlenmeden hizmet etmi byk adam Sheyl

nver (Dizer, 1988: 46).

- Feridun Nafiz Uzluka gre: O yksek ahsiyeti olan bir zattr. Yerinitutacak kimse yoktur. O dmanlarna bile iyilik eden bir insandr. (Sayar, 1994:632).

- Mehmet Akayn deerlendirmesine gre: Onun o kadar ok yn vehneri var ki her ynyle onu anlatmaya kalksak ciltler doldurmak icab edecektir

(Akay, 1982: 9 Ocak).

- Tahsin ze gre: Trk benliini her sanat blmnde ortaya koymakhususunda Prof. Dr. Sheyl nverin nderliine katlmak her mnevver Trk genci

iin bir bor olduu kanaatindeyim (nver, 1949: 11).

- smail Hami Danimende gre Sheyl nver: yle bir adam kt kizahiren birbiriyle hibir alks olmayan iki muhtelif ve mtehalif ilim sahasnda

nesiler yetitirmee muvaffak oldu. Dr. Sheyl nver t p tarihi profesrl ile

Gzel Sanatlar Akademisindeki Trk minyatr ve tezyinat hocaln milli kltr

mefhumunda telif ederek en ekici ilim tarihiye en zarif sanat tarihine ait birok

kymetli vesikalar neretmek suretiyle Osmanl medeniyetine en byk hizmetin

yolunu buldu (nver, 1953: 3).

- Reat Ekrem Kounun deerlendirmesi: Sheyl nver:: mrn bukonu (Trk sslemesi) zerinde almaya adam bir otorite. Ya yetitirdii

talebeler, Dr. Sheyl tek satr yaz yazmasayd, adnn ebediyen anlmas iin onlar

yeterdi (Kou, Tercman: 21.4.1974).

- Ylmaz zcann anlatmyla Sheyl nver: Durmadan grr akleder,keskin dikkatiyle tesbit eder, resmeder, kopyasn alr, kemsini ektirir, yazar, neiin? Ak oldu mill harsnn, madd manev varln ilm bir surette belgelemek


110/175

97

ve H

Documents

Ord Prof Dr Ahmet Suheyl Unver in Turk Susleme Sanati Egitimine Katkilari the Contributions of Ord Prof Dr Ahmet Suheyl Unver to the Education of Turkish Decoration Art