Upload
others
View
6
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Leefmilieu Brussel
DUURZAAM MATERIAALGEBRUIK:
PROBLEMATIEK EN UITDAGINGEN
Liesbet TEMMERMAN
cera|a| asbl
Opleiding Duurzaam Gebouw :
Duurzaam bouwen: kort overzicht
2
Doelstellingen van de presentatie
● De uitdagingen die verband houden met een
duurzame keuze van bouwmaterialen en
-producten en bouwtechnieken aanstippen.
● Herhalen wat we, in de eerste plaats, mogen
verwachten van een bouwproduct.
● Het begrip "Levenscyclus" voorstellen, dat de
sleutel is voor een objectieve beoordeling van de
milieu- en gezondheidsimpact van een materiaal,
een element, een gebouw.
● De principes van de Aanpak Duurzaam Bouwen
belichten vanuit de invalshoek van de
bouwmaterialen.
3
● Uitdagingen die verband houden met een
duurzame keuze van bouwmaterialen en
-producten
● Wat verwachten we van bouwmaterialen /
bouwproducten?
● De notie "levenscyclus" van een materiaal /
product.
● Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
► Bij het ontwerp van het project
► Bij de keuze van bouwmaterialen en -elementen die
worden gebruikt
Algemeen schema van de presentatie
4
UITDAGINGEN
5
Uitdagingen die verband houden met een duurzame keuze van bouwmaterialen en -producten
● De uitputting van de natuurlijke grondstoffen en de
afvalproblematiek
● De evolutie van de energieprestatiestandaard voor
gebouwen
● De hoge vlucht van de erkenningssystemen inzake
duurzaam bouwen
● De recuperatie en het hergebruik van materialen en
elementen
● De impact van de bouwmaterialen en -technieken op de
menselijke gezondheid
6
Uitdagingen die verband houden met een duurzame keuze van bouwmaterialen en -producten
● De uitputting van de natuurlijke grondstoffen
› Aanvoer van (grond)stoffen, gebruik van hulpbronnen (energie,
water), die al dan niet hernieuwbaar zijn.
› Op wereldschaal, bouwsector = het grootste deel van de
grondstoffen.
› In Europa: 31% van het gebruik van de natuurlijke hulpbronnen.
7
● De uitputting van de natuurlijke grondstoffen
Bron : Centre National de Recherche Scientifique, France (http://ecoinfo.cnrs.fr/article129.html)
8
Uitdagingen die verband houden met een duurzame keuze van bouwmaterialen en -producten ● De problematiek van het bouwafval
› 33% van het afval op schaal van Europa = bouw & afbraak
9
Uitdagingen die verband houden met een duurzame keuze van bouwmaterialen en -producten ● De evolutie van de energieprestatiestandaard
voor gebouwen
› ↓ energieverbruik
› ↑ gebruik van materialen (vooral thermische isolatie)
10
Uitdagingen die verband houden met een duurzame keuze van bouwmaterialen en -producten ● De hoge vlucht van de erkenningssystemen inzake
duurzaam bouwen
› ↑ systemen voor beoordeling / labeling / certificatie
11
Uitdagingen die verband houden met een duurzame keuze van bouwmaterialen en -producten ● De recuperatie en het hergebruik van
bouwmaterialen en -onderdelen
› Weinig toegepaste praktijk (neergehaald, voorbehoud gemaakt)
› Bouwmaterialen en -onderdelen die gerecupereerd kunnen worden,
kunnen opnieuw worden opgenomen in de cyclus van de
materialen en een tweede leven krijgen, in een ander gebouw of
op dezelfde projectsite
12
Uitdagingen die verband houden met een duurzame keuze van bouwmaterialen en -producten ● De recuperatie en het hergebruik van
bouwmaterialen en -onderdelen
Voorbeeld: de openluchtbibliotheek van Magdeburg, Duitsland (KARO Architekten, Leipzig):
Hergebruik van aluminium onderdelen afkomstig van het voormalige magazijn Horten dat werd afgebroken.
13
Uitdagingen die verband houden met een duurzame keuze van bouwmaterialen en -producten ● De recuperatie en het hergebruik van
bouwmaterialen en -onderdelen
Voorbeeld: de openluchtbibliotheek van Magdeburg, Duitsland (KARO Architekten, Leipzig):
Hergebruik van aluminium onderdelen afkomstig van het voormalige magazijn Horten dat werd afgebroken.
14
Uitdagingen die verband houden met een duurzame keuze van bouwmaterialen en -producten
● De recuperatie en het hergebruik van
bouwmaterialen en -onderdelen
Voorbeeld: Villa Welpeloo in Enschede, Nederland (2012Architecten, Rotterdam): 60% van het volume van de gebruikte materialen is afkomstig uit recuperatie
15
Uitdagingen die verband houden met een duurzame keuze van bouwmaterialen en -producten ● De recuperatie en het hergebruik van
bouwmaterialen en -onderdelen
Voorbeeld: Villa Welpeloo in Enschede, Nederland (2012Architecten, Rotterdam): 60% van het volume van de gebruikte materialen is afkomstig uit recuperatie
16
Uitdagingen die verband houden met een duurzame keuze van bouwmaterialen en -producten ● De impact van de bouwmaterialen en
-technieken op de menselijke gezondheid
› VOS (Vluchtige Organische Stoffen)
› Afwerkingsproducten: verf, vernis, lijm, olie, vezelplaten,
soepele vloerbekledingen …
17
Uitdagingen die verband houden met een duurzame keuze van bouwmaterialen en -producten ● De impact van de bouwmaterialen en -technieken op
de menselijke gezondheid
Initiatief ""Top Materialen & Menselijke Gezondheid"» United States Green Building Council (USGBC)
Aanbevelingen van de
Wereldgezondheidsorganisatie
18
Wat verwachten we van bouwmaterialen / bouwproducten?
● Elementaire eisen die worden gesteld aan een
bouwmateriaal / bouwproduct:
► het moet perfect voldoen aan de functie waarvoor het werd
ontworpen / gekozen
► …de technische kenmerken ervan moeten voldoen aan de
gekende / voorziene vereisten
› Stabiliteit op het vlak van afmetingen en structuur
› Brandgedrag
› Vochtgedrag
› Thermisch vermogen
› …
19
● Het betrokken product kan een niet te verwaarlozen
milieu- en/of gezondheidsimpact genereren:
► gedurende zijn hele levenscyclus, of
► in een welbepaalde fase ervan.
● Doelstelling:
► Uit de opties die technisch gezien in aanmerking komen, het
materiaal of product kiezen dat het best is voor het milieu en de
gezondheid (van de werknemers in/de bewoners van het
gebouw).
› Door de beperkingen en verwachte prestaties op een lijn te stellen met de
informatie betreffende de milieu- en gezondheidsimpact kunnen we een
objectieve duurzame keuze maken met kennis van zaken.
› Met dit doel wordt aanbevolen gebruik te maken van de keuzehulpmiddelen
die gebaseerd zijn op een levenscyclusanalyse.
Wat verwachten we van bouwmaterialen / bouwproducten?
20
DE LEVENSCYCLUS VAN MATERIALEN
VERVAARDIGING
VAN HET
MATERIAAL
HULPEBRONNEN
21
NATUURLIJKE
RIJKDOMMEN
(Bron: VITO nv)
De notie "levenscyclus" van een materiaal
22
De notie "levenscyclus" van een materiaal
EINDE
LEVENSDUUR
GEBRUIK VAN
HET
MATERIAAL
VERVAARDIGING
VAN HET
MATERIAAL
HULPBRONNEN
23
NATUURLIJKE
RIJKDOMMEN
(Bron: VITO nv)
De notie "levenscyclus" van een materiaal
24
AANPAK
25
● Bij het ontwerpen van het project:
› Streef naar een rationeel gebruik van materialen
› Integreer de notie bouwhiërarchie
› Ontwerp constructies die kunnen worden ontmanteld, en
vermijd zo afbraak
● Betreffende de toe te passen materialen en
producten:
› Overweeg het gebruik van materialen en producten uit
recuperatiekanalen
› Kies materialen en producten met een lage impact op het milieu
en de gezondheid
› Ga de te verwachten levensduur van de materialen en elementen
na
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
26
● Bij het ontwerpen van het project:
► Streef naar een rationeel gebruik van materialen
› Overweeg renovatie
› Vraag u af of de materiaalaanvoer effectief noodzakelijk
is
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
Voorbeeld: [065] Zeepziederij, hergebruik in situ van een bestaande metalen structuur.
Architecten: MDW.
Voorbeeld: [112] Belle Vue, renovatie van een oude brouwerij tot een hotelcomplex. Architecten :A2M.
27
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
Bijzondere kenmerken:
● Renovatie van een bestaand
beschermd gebouw
● Behoud en herstel in oorspronkelijke
staat van de aanwezige
afwerkingselementen
● Renovatie van de bestaande ramen,
met vervanging van het enkel glas
door dubbel glas (U=1,1 W/m2.K)
● Isolatie van de buitenmuren langs
binnen, met studie van de risico’s van
condensatie en migratie van
waterdamp, en materiaalkeuze
afgestemd op de bestaande
gevelelementen (eigenschappen).
● Voorbeeld: Besme: Renovatie van een woongebouw,
1190 Brussel – Architecten: A-Cube architectes
28
● Bij het ontwerpen van het project:
► Integreer de notie bouwhiërarchie
› Hoewel een gebouw na afloop van de werken als een geheel wordt
afgeleverd, hebben niet alle onderdelen dezelfde levensduur.
Alvorens de assemblagewijze in detail te bestuderen, moet worden
stilgestaan bij de voorspelbare levensduur van de vaste onderdelen
van het gebouw.
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
De duurzaamheidslagen van een gebouw. Bron: "How buildings learn", Stewart Brand, 1994
29
● Betreffende de toe te passen materialen en
producten:
► Overweeg het gebruik van materialen en producten uit
recuperatiekanalen
› Reeds aanwezig in het geval van renovatie, of niet aanwezig maar
naar de bouwplaats gebracht
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
30
● Betreffende de toe te passen materialen en
producten:
► Kies materialen en producten met een lage impact op het
milieu en de gezondheid
› Ideaal: maak een analyse (studie) van de levenscyclus op
schaal van het gebouw (in het ideale geval) of op schaal van de
bouwonderdelen waaruit het bestaat.
› Is een dergelijke studie niet mogelijk? Houd dan een denkoefening
over de milieu-impact van de grondstoffen die zullen worden
gebruikt, op basis van de volgende aandachtspunten:
Voorkeur voor lokaal beschikbare grondstoffen
Voorkeur voor materialen en onderdelen uit duurzame productie /
exploitatie
Gebruik van materialen op basis van hernieuwbare grondstoffen
Gebruik van producten met een gerecycleerde inhoud
Gebruik van materialen en onderdelen met een lage impact op de
menselijke gezondheid
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
Bijzondere kenmerken:
● Initiatief tot groepsaankoop en
renovatie van een kantoorgebouw
(verenigingen)
● Thermische isolatie: houtvezel,
ingeblazen cellulose en
hennepwol
● Verf op waterbasis met ecolabel
● Soepele vloerbekleding: linoleum
● Raamwerk in thermisch
behandeld hout
● En ook: didactische tuin,
compost, mobiliteitsstrategie,
duurzame kantine
● Voorbeeld: Mundo-B: Renovatie van een kantoorgebouw,
1050 Brussel – Architecten: A+A+A+A architectes
Voorbeeld: [067] Ecorenovatie van een kantoorgebouw. Architecten:A+A+A+A.
32
● Betreffende de toe te passen materialen en
producten:
Materiaal – Aanpak Duurzaam Bouwen
0 20 40 60 80 100 120
Funderingen, muren
Hydraulische pleister
Synthetische pleiste
Compacte isolatie
Houten ramen
Koperen plaatwerk
Verwarmingsketel
Stookoliebrander
Warmtepomp
Radiatoren
Stookolietank
Pleisterwerk
Rolluiken
Rolgordijnen
Tapijt
Parket
Behangpapier
Verf voor binnen
Ceramiek
[Jaren]
Levensduur bouwonderdelen
► Ga de te verwachten
levensduur van de
materialen en elementen na
33
Om te onthouden van de presentatie
● Eerste criterium voor keuze van een
bouwmateriaal of -product: voldoet het aan de
technische eisen en kan het de verwachte
prestaties leveren?
● Zodra de mogelijke keuzes vastliggen, moet
worden gekozen voor het materiaal / product met
de laagste milieu- en gezondheidsimpact
● Maak uw keuze met kennis van zaken, op basis
van een effectenbeoordeling met behulp van een
tool die een analyse van de volledige
levenscyclus van de bouwmaterialen en
-producten maakt.
Referentie Gids Duurzame Gebouwen:
http://gidsduurzamegebouwen.leefmilieubrussel.be
34
› G_MAT00: Duurzaam materiaalgebruik
› G_MAT01: De levenscyclus van materialen: analyse, informatiebronnen en
keuzehulpmiddelen
› G_MAT02: Duurzame keuze van bouwtechnieken en structuurmaterialen en
-elementen
› G_MAT04: Duurzame keuze van thermische isolatiematerialen
› G_MAT05: Duurzame keuze van materialen voor dakbedekking
› G_MAT06: Duurzame keuze van materialen voor gevelbekleding
› G_MAT07: Duurzame keuze van raamkaders
› G_MAT09: Duurzame keuze van niet-dragende muren en
tussenwanden
› G_MAT10: Duurzame keuze van bekledingsmaterialen voor binnenmuren
en plafonds
› G_MAT11: Duurzame keuze van binnenvloerbekleding
35
● Aanbevelingen - Thema "Materiaal":
Referentie Gids Duurzame Gebouwen:
36
NASLAGWERKEN: ● ANDERSON, J., THORNBACK, J., (2012), A guide to understanding the embodied impacts
of construction products, Construction Products Association, Londen
● BORDEN, G. (ed.), (2011), Matter: Material Processes in architectural production,
Routledge
● BRADY, J., EBBAGE, A., LUNN, R., (2011), Environmental management in organizations,
The Institure of Environmental Management and Assessment (IEMA), Earthscan, New York
● CRAWFORD, R., (2011), Life Cycle Assessment in the Built Environment, Routledge
● DEPLAEZ, A. et al, (2005), Constructing architecture": materials – processes – structures,
Birkhaüser, Bazel
● HEGGER, M., AUCH-SCHWELK, V., FUCHS, M., ROSENKRANZ, T., (2009), " Construire:
atlas des matériaux, Presses polytechniques et universitaires romandes, Lausanne
● HEGGER, M., DREXLER, H., ZUEMER, M., (2007), Matérialité, Birkhaüser, Bazel
● KÖNIG, H., KOHLER, N., KREIBIG, J., LÜTZKENDORF, T., (2010), A life cycle approach to
buildings, Institut für international Architektur-Dokumentation, München
● KUR, Friedrich, (1999), L’habitat écologique – Quels matériaux choisir, Terre Vivante, Metz
Nuttige hulpmiddelen, websites, enz.
37
NASLAGWERKEN (vervolg): ● OLIVA, J.-P., COURGEY, S., (2010), L’isolation thermique écologique, éditions Terre
Vivante, Mens
● SCHWARTZ, Jutta, (1998), L’écologie dans le bâtiment – Guides comparatifs pour le choix
des matériaux de construction
● SNELL, C., CALLAHAN, T., (2006), Manuel de construction écologique, La Plage, Parijs
Nuttige hulpmiddelen, websites, enz.:
38
Contactpersoon
Liesbet TEMMERMAN
Afgevaardigd bestuurder & Onderzoekscoördinator
Ernest Allardstraat 21 – 1000 Brussel
: 02 537 47 51
E-mail: [email protected]