i 

 

ÖZET

Yüksek Lisans Tezi

FETHİYE KÖRFEZİ PLAJLARININ SEDİMANTOLOJİK, MİNERALOJİK VE JEOKİMYASAL ÖZELLİKLERİ

Zeynep ÖNAL

Ankara Üniversitesi

Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı

Danışman: Prof. Dr. Mustafa ERGİN

Bu tez çalışmasının amacı, Türkiye’nin güneybatısındaki Fethiye Körfezi (Fethiye-Dalaman arası sahilleri) güncel plajlarının sedimantolojik, mineralojik ve jeokimyasal özelliklerini tespit etmek ve elde edilebilecek verilerle bu körfezin plajlarında taşınma ve birikme süreçleri ile karasal kaynak koşulları ve denizel plaser olma özelliklerini araştırmaktır. Bu çerçevede plajlı Fethiye kıyılarının ön ve arka plajlarından toplamda 52 sediment örneği alınmıştır. Bu örnekler, tane boyu, ağır mineral ve jeokimyasal çoklu element analizlerine tabi tutulmuştur.

Plaj çökellerinde genellikle orta ve ince kum tane boyu baskın olmakla birlikte yer yer yüksek çakıl oranlarına da rastlanılmaktadır. Ortalama tane boyu, boylanma, yamukluk ve tepelenme değerlerindeki farklılıklar değişen morfolojik, hidrodinamik faktörler ve akarsu girdileri ile izah edilebilir. Ön plaj ve arka plaj çökellerindeki toplam karbonat içeriği ise ortalama % 14 olup, kaynak çoğunlukla kıyı ardı kireçtaşlarıdır.

Çökellerdeki toplam ağır mineral miktarları % < 1- 48 arasında değişmektedir. Nispeten yüksek ağır mineral birikimlerinin (> % 20) ortalama tane boyu 1.12-2.48 Φ (orta-ince kum) ve boylanması 0.66-1.05 (orta derecede boylanmış) arasında değişen çökellerde bulunmaktadır. Ağır mineral fraksiyonlarının % 14-47’sini opak mineraller oluştururken, diğer mineraller (piroksen grubu, olivin grubu, amfibol grubu, sfen) % 56-86’sını oluşturur. Bu dağılıma göre Marmaris Ofiyolit Napı, önemli bir karasal kaynak olduğu görülmektedir.

Tüm çökel örneklerinde yapılan çoklu element analizlerine göre Ni (657 ppm), Co (35,5 ppm), Cr (1605 ppm) ve Mg (% 9,41) değerleri kumtaşı ve yerkabuğu ortalamasına göre yüksektir. Fethiye Körfezinin arka kesiminde bulunan ofiyolitlerin ve zengin kromit içeriklerinin bu yüksek element miktarına neden olması muhtemeldir.

Örneklerin ağır mineral miktarlarındaki artış ve azalış, bazı elementlerin miktarlarındaki artış ve azalışla genellikle paralellik göstermektedir. Ayrıca körfezin batı kısmına doğru ortalama tane boyu değerlerinin genellikle orta kum- ince kum olması da, element artış miktarlarıyla birliktelik göstermektedir.

Mart 2011, 84 sayfa

Anahtar Kelimeler: Fethiye Körfezi, plaj, sediment, tane boyu, mineraloji, jeokimya, ağır mineral, plaser.

 ii 

 

ABSTRACT

Master Thesis

SEDIMENTOLOGICAL, MINERALOGICAL AND GEOCHEMICAL CHARACTERISTICS OF BEACHES OF THE FETHİYE GULF

Zeynep ÖNAL

Ankara University

Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Geological Engineering

Supervisor: Prof. Dr. Mustafa ERGİN

The aim of this thesis is to determine sedimentological, mineralogical and geochemical characteristics of coastal beaches of the Fethiye Gulf, southwest Turkey (between the Fethiye and Dalaman coast) and, along with these data obtained to investigate sedimentary transport and depositional processes, terrestrial resources, marine placer properties of these beaches. In this context, total of 52 sediment samples were collected along the shoreline and backshore parts of coastal beaches of Fethiye. Samples were subjected to grain size, heavy mineral and geochemical analysis.

Although grain size of beach deposits are usually dominated by medium- and fine – sand, locally higher proportions of gravel were also found. The differences in mean grain size, sorting, skewness and kurtosis values can be explained by changing morphological and hydrodynamic factors as well as riverrine inputs. Total carbonate content of shoreline and backshore sediments averaged at % 14, and limestones from coastal hinterland are the major source rocks. Total heavy contents generally varied between < 1 and % 48. Relatively higher heavy mineral contents (> % 20) are determined in sediments with mean grain size of between 1.12 and 2.48 Φ (medium to fine sand) and sorting from 0.66 to 1.05 (moderately sorted). According to multielemet analysis of sediments, Ni (657 ppm), Co (35,5 ppm), Cr (1605 ppm) and Mg (% 9,41) contents are found to be higher than average values of Earth’s crust and sandstones values. High concentrations of the elements can be related to the occurrences of ophiolites and bearing chromites on the coastal hinterland of the Fethiye Gulf. Increases or respectively decreases of total heavy mineral contents of the sediments showed parallel trend with an increase or decrease of some element contents. In the western part of the gulf, mean grain size was made up mostly by medium and fine sand and was associated with increasing contents of elements.

March 2011, 84 pages

Key Words: Fethiye Bay, beach, sediment, grain size, mineralogy, geochemistry, heavy mineral, placer

 iii 

 

TEŞEKKÜR

Tez çalışmam boyunca maddi ve manevi desteğini benden esirgemeyen ve çalışmalarımın her aşamasından benimle yakından ilgilenen danışman hocam Prof. Dr. Mustafa ERGİN’e, bu tez çalışmasına beni yönlendiren Prof. Dr. Yusuf Kağan KADIOĞLU’ na, ince kesitlerin incelenmesi ve yorumlanmasında bana yardım eden Yrd. Doç. Dr. Zehra KARAKAŞ’a, arazi çalışmalarımda ve örneklerimin toplanmasında yardımcı olan Dr. Koray SÖZERİ’ ye ve yine arazi çalışmalarımda, örneklerin analize hazırlanmasında ve grafiklerimin çizilmesinde bana her zaman destek olan Uzman Başak ESER DOĞDU’ ya, haritalarımın düzenlenmesinde yardımlarını esirgemeyen Uzman Sinan AKISKA’ya, çalışma alanı haritalarına ulaşmamda yardımcı olan Prof. Dr. Ergun GÖKTEN’e, mineral tayinlerinde yardımcı olan Araş. Gör. Kıymet DENİZ’ e, yüksek lisansa başladığım ilk günden bugüne kadar, bana sabırla her konuda destek olan ve bana güvenen sevgili aileme sonsuz teşekkürler. Bu tez çalışması, Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Ofisi tarafından desteklenen bir proje (09B4343019 nolu) çerçevesinde gerçekleştirilmiştir. Zeynep ÖNAL Ankara. Mart 2011

 iv 

 

İÇİNDEKİLER ÖZET…………………………………………………………………………... i ABSTRACT…………………………………………………………………… ii TEŞEKKÜR…………………………………………………………………… iii ŞEKİLLER DİZİNİ…………………………………………………………... vi ÇİZELGELER DİZİNİ ………………………….…………………………... viiiFOTOĞRAFLAR DİZİNİ……………………………………………………. ix 1. GİRİŞ……………………………………………………………………… 1 1.1 Çalışma Alanının Genel Jeolojisi………………………………………… 1 1.1.1 Yapısal birimler……………………………………………………...…. 1 1.1.2 Likya Naplarının formasyon ve litolojik birimleri………………….... 7 1.1.3 Maden yatak ve zuhurları…………………………………………..….. 14 1.2 Çalışma Alanının Morfolojisi, Hidrografisi ve Akarsu Drenaj

sistemi…………………………………………………............................... 17 2. KAYNAK ÖZETLERİ…………………………………………………... 24 2.1 Yurtdışındaki Çalışmalar………………………………………………… 24 2.2 Türkiye’deki Çalışmalar………………………………...………………... 26 3.MATERYAL VE YÖNTEM……………………………………………….. 29 3.1 Arazi Gözlemleri ve Örnek Toplama……………………………………. 29 3.2 Tane Boyu Analizi………………………………………………………… 34 3.3 Ağır Mineral Ayrım Analizi……………………………………………… 36 3.4 İnce Kesitte Ağır Mineral Tayinleri……………………………………... 36 3.5 El Mıknatısı ile Ağır Mineral Tayinleri…………………………………. 40 3.6 Çoklu Element Analizleri………………………………………………… 40 3.7 İstatiksel Değerlendirmeler………………………………………………. 40 4. BULGULAR VE TARTIŞMA…………………………………………... 42 4.1 Tane Boyu Dağılımı……………………………………………………...... 42 4.1.1 Ön plaj örnekleri……………..…………………………………………. 42 4.1.2 Arka plaj örnekleri ……………...……………………………………… 47 4.2 Toplam Karbonat İçeriği Dağılımı………………………………….…… 51 4.3 Toplam Ağır Mineral (TAM) Dağılımı………………………………….. 52 4.3.1 Ön plaj örnekleri …………….…………………………………………. 52 4.3.2 Arka plaj örnekleri …………….……………………………………….. 53 4.3.3 Ağır mineral türleri…………………………………………………….. 55 4.4 Çoklu Element Dağılımı………………………………………………...… 60 4.5 Elementler Arası Korelasyon…………………………………………….. 67 5.SONUÇLAR…………………………………………………………….…… 70 KAYNAKLAR………………………………………………………………… 72 EKLER………………………………………………………………………… 78 Ek 1 Fethiye Körfezi’nde çalışılan plajlarından alınan çökel örneklerinin

tane boyu dağılım tablosu…………………………………………….. 79 Ek 2 Fethiye Körfezi ön (A) ve arka (B) plaj çökellerinden alınan

örneklerin toplam karbonat, toplam ağır mineral miktarları ve ortalama tane boyu, boylanma, yamukluk ve tepelenme değerleri…..

80

 v 

 

Ek 3 Fethiye Körfezi plaj çökellerinden bazılarının kümülatif tane boyu dağılımları ……………….…………………………………………….... 81

Ek 4 Fethiye Körfezi ön plaj (A) ve arka plaj (B) örneklerinde tespit edilen element miktarları…………………………................................. 82

Ek 5 Fethiye Körfezi tüm çökel örneklerinde elementler arası ve bazı petrografik parametreler arasındaki korelasyon matriksi ………..…

83

ÖZGEÇMİŞ…………………………………………………………………… 84

 vi 

 

ŞEKİLLER DİZİNİ

Şekil 1.1 Çalışma alanının yer bulduru haritası…….…………………………….. 2

Şekil 1.2 Fethiye Körfezi kıyı ardında bulunan napların stratigrafik kolon

kesiti………………………………………………………………….. 4 Şekil 1.3 Fethiye Körfezi’nin kıyı ardı yapısal birimleri ……………….……….. 5 Şekil 1.4 Orta ve Batı Anadolu’nun neotektonik bölgeleri ……………………... 6 Şekil 1.5 Fethiye Körfezi ve Burdur Gölü arasındaki Burdur Fayı segmentleri ve

Pliny-Strabo Fayı (Rodos, Yunanistan) .................................................. 7 Şekil 1.6 Fethiye Körfezi ve çevresinin jeoloji haritası …………………………. 8 Şekil 1.7 Fethiye Körfezi ve çevresinin metalojeni haritası……………………… 16 Şekil 1.8 Kuzeybatıda Uzun burun ile güney batıda Çalış Burnu arasında kalan

çalışma alanının uydu fotoğrafı ………………………… …………..... 18 Şekil 1.9 Çalışılan plajlardan Akmaz Plajı’nın detaylı uydu görüntüsü………..... 19 Şekil 1.10 Fethiye Körfezi ve çevresinin morfoloji haritası …………….…….… 22 Şekil 1.11 Fethiye Körfezi’ne dökülen akarsuların drenaj ağı……………….….. 23 Şekil 3.1 Örnek numaralarının yerlerini gösterir uydu fotoğrafı ……………... ... 30 Şekil 3.2. Çökel örneklerinin alındığı plaj alt ortamlarını gösteren ölçeksiz şekil.. 31 Şekil 3.3 Fethiye Körfezi’nde çalışılan plajların isimleri ....................................... 32 Şekil 4.1 Fethiye Körfezi ön plajlarına ait (A) çökellerinin tane boyu, boylanma,

yamukluk ve tepelenme grafikleri.………………………………….….. 45 Şekil 4.2 Fethiye Körfezi arka plajlarına ait (B) çökellerinin tane boyu,

boylanma, yamukluk ve tepelenme grafikler..………………..………... 50 Şekil 4.3 Fethiye Körfezi tüm plaj örneklerinde toplam karbonat miktarı

dağılımı……………………...………………………………………..

51 Şekil 4.4 Fethiye Körfezi ön plaj çökellerinde toplam ağır mineral (TAM)

dağılım………………………………………………………………..

52

 vii 

 

Şekil 4.5 Fethiye Körfezi arka plaj çökellerinde toplam ağır mineral (TAM) dağılımı………………………………………………………………. 54

Şekil 4.6 Fethiye Körfezi kıyı çizgisinden alınan 32 A numaralı örneğe ait olan ince kesitteki kromit mineralinin raman sonuçları………………....... 56

Şekil 4.7 Fethiye Körfezi kıyı çizgisinden alınan 26 A numaralı örneğe ait olan

ince kesitteki magnetit mineralinin raman sonuçları………..……... 58 Şekil 4.8 Fethiye Körfezi kıyı çizgisinden alınan 31 A numaralı örneğe ait olan

ince kesitteki hematit mineralinin raman sonuçları……………….... 59 Şekil 4.9 Fethiye Körfezi ön plaj (A) ve arka plaj (B) çökellerinde ana ve iz

element dağılım grafikleri…………………………………...…….….. 66

 viii 

 

ÇİZELGELER DİZİNİ

Çizelge 1.1 Tavas Napının içerdiği formasyonlar………………………………. 10

Çizelge 1.2 Bodrum Napının içerdiği formasyonlar……………………………. 12 Çizelge 1.3 Marmaris Ofiyolit Napının içerdiği formasyonlar…………...……... 12

Çizelge 1.4 Gülbahar Napının içerdiği formasyonlar……………….…………… 13

Çizelge 3.1 Fethiye Körfezi’nden örnekler alındıktan sonra yapılan işlemleri

gösterir şema…………………………………………………………

33

Çizelge 3.2 Bazı önemli plaser ve diğer ağır mineraller………………………… 38

Çizelge 4.1 Fethiye Körfezi bazı plaj çökellerinde ağır mineral türleri ve dağılımı……...……………………………………………………….

60

Çizelge 4.2 Fethiye Körfezi kıyı çizgisi ve arka plaj çökellerinde (tüm kayaç) tespit edilen ana ve iz element miktarlarının ortalama kayaç verileri ile karşılaştırılması…………………………………………………... 64

 ix 

 

FOTOĞRAFLAR DİZİNİ

Foto 1.1 Fethiye Körfezi’nin güneydoğusunda ve kuzeybatısında bulunan plajlardaki akıntı yönlerini gösterir fotoğraf……………….....………… 20

Foto 3.1 Çökel örneklerinin alındığı alt ortamları gösterir fotoğraf……………...

31

Foto 4.1 Ön plajdan alınan sırayla 01 ve 03 nolu ön plajların fotoğrafları.…...….. 44

Foto 4.2 Fethiye Körfezi kıyı çizgisi (A) çökellerine (32 A) ait ince kesitte kromit ve forsterit (olivin grubu) …....................................……………..

56

Foto 4.3 32 A numaralı örneğe ait raman spektrometre analizine tabi tutulmuş kromitin, raman mikroskobundan çekilmiş fotoğraf…………………….

57

Foto 4.4 Fethiye Körfezi kıyı çizgisi (A) çökellerine (26 A) ait ince kesitte gözlenen magenitit minerali…………………………………..………….

57

Foto 4.5 26 A numaralı örneğe ait raman spektrometre analizine tabi tutulmuş magnetitin, raman mikroskobundan çekilmiş fotoğraf…………………..

58

Foto 4.6 Fethiye Körfezi kıyı çizgisi (A) çökellerine (31 A) ait ince kesitte gözlenen hematit minerali……………..…………………………………

59

Foto 4.7 31 A numaralı örneğe ait raman spektrometre analizine tabi tutulmuş hematit, raman mikroskobundan çekilmiş fotoğraf.…………………….. 60

  

ANKARA ÜNİVERSİTESİ

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

FETHİYE KÖRFEZİ PLAJLARININ SEDİMANTOLOJİK, MİNERALOJİK

VE JEOKİMYASAL ÖZELLİKLERİ

Zeynep ÖNAL

JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI

ANKARA 2011

Her hakkı saklıdır

1 

 

1. GİRİŞ

Bu tezin konusu ‘Fethiye Körfezi Plajlarının Sedimantolojik, Mineralojik ve

Jeokimyasal Özellikleri’ ni araştırmaktır.

Önerilen bu tezin esas amacı, Türkiye’nin güneybatısındaki Fethiye Körfezi (Fethiye-

Dalaman arası sahilleri) güncel plajlarının sedimentolojik, mineralojik ve jeokimyasal

özelliklerini tesbit etmek ve elde edilebilecek verilerle bu körfezin plajlarında taşınma

ve birikme süreçleri ile karasal kaynak koşulları ve denizel plaser olma özelliklerini

araştırmaktır. Bu amaca ulaşabilmek için, ayrıntılı tane boyu, ağır mineral ayırım,

mikroskopta mineral tanımlama ve çoklu element analizleri yapılmış ve sonuçları

mevcut her türlü karasal ve denizel veriler ile karşılaştırılmıştır.

1.1 Çalışma Alanının Genel Jeolojisi

1.1.1 Yapısal birimler

Çalışılan kıyı Fethiye Körfezi’nin doğusunda, kuzeybatıda Göcek ve güneydoğuda

Fethiye merkezi yerleşimi arasında kalan bir kıyısal şerit üzerinde yer almaktadır (Şekil

1.1)

Çalışma alanı Türkiye’nin güneybatısında, batı Toroslar ve Teke Yarımadası’ nın

jeolojik oluşum ve gelişiminde önemli bir yeri olan Likya Napları’na ait kaya

birimlerinin yüzeylediği bölgede bulunmaktadır. Doğuda Beydağları Otoktonu ve batıda

Menderes Masifi arasında kalan Likya Napları yerli ve yabancı birçok araştırmacı

tarafından incelenmiştir (Colin 1962, Graciansky 1968, Çapan 1980, Erakman vd. 1982,

Buffetaut vd. 1988, Ersoy 1990, Özkaya 1990, Price ve Scott 1994, Şenel 1997, Collins

ve Robertson 1999, Dilek vd. 1999, Çelik ve Delaloye 2003, Çelik ve Chiaradia 2008).

Fethiye Körfezi plajlarının gerisinde ve yaşlıdan gence doğru; Beydağları Otoktonu,

Yeşilbarak Napı ve Likya Napları içerisinde bulunan Tavas napı, Bodrum Napı,

2 

 

Şekil 1.1 Çalışma alnının yer bulduru haritası (Anonim 2008)

Marmaris Ofiyolit Napı ve Gülbahar Napı bulunmaktadır (Şenel, 1997). Beydağları

Otoktonu bölgede temel birim olarak bulunmaktadır (Şekil 1.2). (Şenel,1997). Bölgede

Beydağları Otoktonu, Yeşilbarak Napı ve Likya Napları’nın gözlemlendiği yerlerde,

tetonik pencereler olarak gözlenmektedir. Otoktonun üzerine, tektonik örtü olarak gelen

Yeşilbarak Napı, Beydağları Otoktonu ve Likya Napları arasında yanal yönde süreklilik

göstermekte ve Şenel vd. (1987) tarafından ara zon olarak isimlendirilmektedir.

3 

 

Yeşilbarak Napının üstüne, tektonik örtü olarak Likya Napları gelir. Alt Langiyen’de

kuzey – kuzeybatı yönünden Beydağları Otoktonu üzerine yerleşen Likya Napları, farklı

ortamlarda gelişen yapısal birimlerden oluşmaktadır. Çalışma bölgesinde Likya Napları

içerisinde yer alan Tavas Napı, Bodrum Napı, Marmaris Ofiyolit Napı, Gülbahar Napı

bulunmaktadır (Şekil 1.3) (Şenel, 1997)

Bölgede İzmir- Ankara- Erzincan Sütur Zonu boyunca Neotetis okyanusunun

kapanmasına bağlı olarak gelişen orojen (Şengör ve Yılmaz 1981, Collins ve Robertson

1999, Okay vd. 2001), K-G yönlü olan sıkışmaya neden olmuştur. Bu sıkışma

sonucunda Domuzdağı napı, Marmaris Ofiyolit Napı ve Gülbahar Napı bir araya

gelmiş, Senoniyen sonlarında ise hepsi Bodrum Napını üzerlemişleridir (Şenel 1997).

Eosen sonunda K-G yönlü sıkışma tekrarlanmış ve bu naplar Bodrum napılayla beraber

Tavas Napı üzerine sürüklenmişler, Alt Miyosen’de K-G yönlü sıkışmasının

tekrarlanması sonucu, Menderes Masifi’nin güneyinde bulunan Likya Napları Alt

Langiyen’de, Yeşilbarak Napınıda altına alarak, kuzeyden güneye doğru Beydağları

Otoktonu üzerine bindirmiştir (Şenel 1997). Pliyosen sonu ve sonrasında, büyük çapta

normal faylanmalar gelişmiştir (Şekil 1.3)

4 

 

Şeki

l 1.2

Fet

hiye

Kör

fezi

kıyı a

rdın

da b

ulun

an n

apla

rın st

ratig

rafik

kol

on k

esiti

(Şen

el 1

997a

) 

5 

 

                                                

Şeki

l 1.3

Fet

hiye

Kör

fezi

’nin

kıyı a

rdı y

apıs

al b

irim

leri

(Har

itada

Dum

anlıd

ağ N

apı g

özük

mem

ekte

dir)

(Şen

el 1

997’

den

d

d

eğiş

tirile

rek

alın

mış

tır).  

6 

 

Çalışma bölgesindeki önemli faylardan biri olan Fethiye- Burdur Fay Zonu, Pliny-

Strabo fayının (Rodos, Yunanistan) Anadolu’daki devamı olan ve normal bileşenli sol

yanal doğrultu atım özelliğindedir (Dumont vd. 1979, Şaroğlu vd. 1992, Price ve Scott

1994, Temiz, vd. 1997) (Şekil 1.4 ve Şekil 1.5). Bu zon güneybatı Anadolu ile Isparta

üçgeni arasındaki tektonik sınırı oluşturur (Barka vd. 1995) ve Geç Pliyosen’de

meydana gelmesinden sonra Ege bölgesinin güney bölümünde oldukça etkili bir fay

olmaya başlamıştır (Yağmurlu ve Şentürk 2005).

                  Şekil 1.4 Orta ve Batı Anadolu’nun neotektonik bölgeleri (Barka ve Reilinger 1997’den

değiştirilerek alınmıştır) Kuzeydoğuya doğru genişleyerek devam eden Fethiye-Burdur Fay Zonunun batı

kesiminde KD-GB ve KB-GD yönlerinde olmak üzere birbirine hemen hemen dik

7 

 

     Şekil 1.5 Fethiye Körfezi ve Burdur Gölü arasındaki Burdur Fayı segmentleri ve Pliny-

Strabo Fayı (Bozcu vd. 2007’den değiştirilerek alınmıştır).

yönde gelişmiş fay sistemleri mevcuttur. KD-GB doğrultulu faylar üzerinde Baklan,

Acıgöl ve Burdur havzaları gibi önemli havzalar gelişmiştir (Altunel vd. 1997).

1.1.2 Likya Naplarının formasyon ve litolojik birimleri

Toros kuşağı çoğunlukla Paleozoyik ve Erken Mesozoyik paltform karbonatları,

volkano-sedimenter ve epiklastik kayaçlar, Kretase ofiyolitleri ve Geç Kretase ve

çarpışma sonrası genç sedimentler ve volkanik kayaçlar içeren bir dizi nap

sistemlerinden oluşmaktadır (Özgül 1976) (Şekil 1.6).

8 

 

             Şekil 1.6 Fethiye Körfezi ve çevresinin jeoloji haritası (Şenel 1997’den sadeleştirilerek

alınmıştır)

Çalışma alanını karasal kırıntılarla başlayan Likya Naplarını, temsil eden naplar ve

içerdikleri litolojik birimleri aşağıda özetlenmiştir.

9 

 

Tavas napının içerdiği formasyonlar ve litolojileri alttan üste doğru aşağıda belirtilmiştir

(Çizelge 1.1).

Sazak Formasyonu (şelf ortamı); biyoklastik kireçtaşı, kuvarstik kumtaşı ve şeylerden

oluşmaktadır. Birimin yaşı Üst Devoniyen’dir.

Kiloluk Formasyonu (sığ şelf ortamı); biyoklastik kireçtaşı, dolomit, dolomitik

kireçtaşlarından oluşur. Birimin yaşı Karbonifer’dir.

Akkavak Formasyonu (sığ şelf ortamı); şeyl, kireçtaşı, biyoklastik kireçtaşı, dolomit ve dolomitik kireçtaşları içeren formasyon, Alt Permiyen yaşlıdır.

Çatakdere Formasyonu (sığ karbonat şelf ortamı); kireçtaşı ve rekristalize

kireçtaşlarından oluşan birim, Üst Permiyen yaşlıdır.

İncirbeleni Formasyonu (türbidit akıntılarının ve kısa süreli volkanik aktivitenin etkili olduğu havza ortamı); bazik volkanit, tabakalı çört ara düzeyli yeşil kumtaşlarından oluşmaktadır. Birimin yaşı tartışmalı olarak Üst Permiyen’dir.

Nişangahtepe Formasyonu (sığ karbonat şelfi); kireçtaşı, dolomit ve dolomitik

kireçtaşları içeren birim, Üst Permiyen yaşındadır.

Sarıtaş Formasyonu (transgresif- kıyı, kıyı gerisi ortamı); kuvarstik kumtaşlarından oluşan birim, Üst Aniziyen- Alt Ladiniyen yaşlıdır.

Karapınar Formasyonu (şelf ortamı); siyasımsı gri renkl kireçtaşlarından oluşan birim

Ladiniyen yaşlıdır.

Belenkavak Formasyonu (yamaç, havza kenarı ortamı); bitkili kumtaşı ve şeylerden

oluşan formasyon, Karniyen- Noriyen yaşlıdır.

10 

 

Çenger Formasyonu (altta karasal, üste kıyı-kıyı gerisi havza ortamı); kırmızı kumtaşı,

konglomera ve çamurtaşı birimlerinden oluşan birim Üst Noriyen- Resiyen yaşlıdır.

Ağaçlı Formasyonu (sığ karbonat şelfi); Algli kireçtaşlarından oluşan birim, Liyas

yaşlıdır.

Çizelge 1.1 Tavas Napı’nın içerdiği formasyonlar

N ap Formasyon Yaş Litolo ji Aç ıklama (Ortam)

Faralya Formasyonu Üst Paleosen- Orta Eosen

Bazik volkanit, mikrit, breş, kumtaşı

K ısa süreli bazik volkanizma aktivasyonlu havza

Babadağ Formasyonu Toarsiyen-Maastrihtiyen

Ç örtlü mikrit ve kalsitürbid itler

Yamaç havza kenarı

Ağaçlı Formasyonu Liyas A lgli kireçtaşıı S ığ karbonat şelfi

Ç enger Formasyonu Üst Noriyen- Resiyen

K ırm ızı kumtaşı,

konglomera ve

çamurtaşı

Altta karasal, üste kıyı-kıyı gerisi havza

Belenkavak Formasyonu Karniyen- Noriyen B itkili kumtaş ı ve şeyl Yamaç, havza

kenarı

Karap ınar Formasyonu Ladiniyen S iyas ımsı gri renkli kireçtaşı Şelf

Sarıtaş Formasyonu Üst Aniziyen- A lt Ladiniyen Kuvarstik kumtaşı Transgresif- kıyı,

kıyı gerisi

Nişangahtepe Formasyonu Üst Permiyen K ireçtaşı, dolomit ve

dolomitik kireçtaşı S ığ karbonat şelfi

İncirbeleni Formasyonu Üst PermiyenBazik volkanit, tabakalı çört ara düzeyli yeş i l kumtaşı

K ısa süreli volkan aktivitesi etkili havza

Ç atakdere Formasyonu Üst Permiyen K ireçtaşı ve rekristalize kireçtaşı S ığ karbonat şelf

Akkavak Formasyonu A lt Permiyen

Şeyl, kireçtaş ı, b iyoklastik kireçtaşı, dolomit ve dolomitik kireçtaşı

S ığ Şelf

K iloluk Formasyonu KarboniferB iyoklastik kireçtaşı, dolomit, dolomitik kireştaşı

S ığ Şelf

Sazak Formasyonu Üst D evoniyenB iyoklastik kireçtaşı, kuvarstik kumtaş ı ve şeyl

Şelf

TAVAS N API

11 

 

Babadağ Formasyonu (yamaç havza kenarı ortamı); çörtlü mikrit ve kalsitürbiditlerden oluşmakta ve Toarsiyen- Maastrihtiyen yaşlıdır

Faralya Formasyonu (kısa süreli bazik volkanizma aktivasyonlu havza ortamı); bazik

volkanit, mikrit, breş, kumtaşı gibi kaya türlerinden oluşmakta ve Üst Paleosen- Orta

Eosen yaşındadır

Bodrum Napı’ nın içerdiği formasyonlar ve litolojileri yaşlıdan gence doğru aşağıda

belirtilmiştir (Çizelge 1.2).

Karaköy dolomiti (sığ karbonat şelf ortamı); dolomitlerden oluşan birim Orta Triyas –

Liyas yaşlıdır.

Sandak Formasyonu (resif önü ); yersel çörtlü kireçtaşı, ara seviyeli dolomit, dolomitik

kireçtaşı ve kireçtaşından oluşmaktadır. Birimin yaşı Üst Liyas- Malm’dır.

Göçgediği Formasyonu (yamaç - havza kenarı); Kalsitürbidit ve çörtlü mikritlerden

oluşan formasyon, Dogger- Kretase yaşlıdır.

Karaböğürtlen Formasyonu (duraysız havza ortamında); birim genel olarak, bloklu fliş,

çok fazla renk değişimi gösteren konglomera, kumlu- killi kireçtaşı ve breş gibi kaya

türlerinden oluşmaktadır. Üst Senoniyen yaşlıdır.

Marmaris Ofiyolit Napı’ nın tabanında serpantinitlerle temsil edilen bir adlandırılmamış

melanj dilimi ve bunların üzerinde kalan peridotitlerden oluşan Marmaris peridotiti

bulunur (Çizelge 1.3).

Adlanmamış melanj; yeşil tonlarında serpantinit ve serpantinleşmiş harzburgit gibi kaya

türlerinden oluşan birim, Marmaris peridotitinin Bodrum Napı veya diğer birimler

üzerindeki hareketine bağlı olarak Üst Senoniyen- Eosen aralığında geliştiği kabul

edilmiştir.

12 

 

Çizelge 1.2 Bodrum Nap’ nın içerdiği formasyonlar

Nap Formasyon Yaş Litoloji Açıklama (Ortam)

Karaböğürtlen Formasyonu

Üst Senoniyen

Bloklu filiş, çok fazla renk değişimi gösteren konlomera, kumlu-killi kireçtaşı ve breş

Duraysız havza

Göçgediği Formasyonu

Dogger- Kretase

Kalsittürbidit ve çörtlü mikrit

Yamaç- havza kenarı

Sandak Formasyonu

Üst Liyas- Malm

Yersel çörtlü kireçtaşı, ara seviyeli dolomit, dolomitik kireçtaşı ve kireçtaşı

Resif önü

Karaköy Formasyonu

Orta Triyas- Liyas Dolomit Sığ karbonat

şelf ortamı

Bodrum Napı

Marmaris peridotiti; yer yer serpantinitleşmiş ultramafik kayaçlardan oluşan birim,

oldukça bol orta- iri taneli olivin, piroksen içerir Oluşum yaşı Alt Kretase (Thuizat vd.,

1981) olmakla birlikte, Üst Senoniyen, Eosen ve Langiyen’de yatay hareketlerin

etkisinde kalmıştır.

Çizelge 1.3 Marmaris Ofiyolit Napı’ nın içerdiği formasyonlar

Nap Formasyon Yaş Litoloji

Marmaris Peridotiti Kretase

Yer yer serpantinitleşmiş ultramafik kayaçlar ve oldukça bol, orta- iri taneli olivin, piroksen

Adlanmamış Melanj

Üst Senoniyen- Eosen

Yeşil tonlarında serpantinit ve serpantinleşmiş harzburgit

Marmaris Ofiyolit Napı

Gülbahar Napı’ nın içerdiği formasyonlar ve litojileri yaşlıdan gence doğru sıralanmıştır

(Çizelge 1.4).

13 

 

Çövenliyayla volkaniti (havza ortamı); Kızıl, koyu yeşil tonlarında spilit, spilitleşmiş

bazalt, olivinli bazalt ve diyabazlardan oluşmuştur. Birimin yaşı ise Orta- Üst Triyas’

tır.

Orluca Formasyonu (şelf, yamaç ve havza ortamları); Çörtlü kireçtaşı, dolomit ve

kumtaşı gibi kaya türlerinden oluşan formasyon Orta- Üst Triyas yaşlıdır.

Orhaniye Formasyonu (bazik volkanizmanın etkili olduğu havza ortamı); bazik

volkanit, radyolarit ve çört (tabakalı çört üyesi) ara düzeylerini kapsayan birim, Jura-

Kretase yaşlıdır.

Çizelge 1.4 Gülbahar Napının içerdiği formasyonlar

Nap Formasyon Yaş Litoloji Açıklama (Ortam)

Orhaniye Formasyonu

Jura- Kretase

Bazik volkanit, radyolarit ve çört (tabakalı çört üyesi) ara düzeyleri

Bazik volkanizmanın etkili olduğu havza

Orluca Formasyonu

Orta- Üst Triyas

Çörtlü kireçtaşı, dolomit ve kumtaşı

Şelf, yamaç ve havza

Çövenliyayla Volkaniti

Orta- Üst Triyas

Kızıl, koyu yeşil tonlarında spilit, splitleşmiş bazalt, olivinli bazalt ve diyabaz

Havza

Gülbahar Napı

14 

 

1.1.3 Maden yatak ve zuhurları

Şenel (1997) ve Anonim (2009)’a göre çalışma alanının kıyı ardında, Tavas napına ait

olan Üst Permiyen yaşlı İncirbeleni Formasyonu içerisindeki volkanitlerde lokal olarak

mangan ve demir zenginleşmeleri, tabakalı çörtlü birimlerinde ise ender olarak mangan

mercekleri görülmektedir. Yine Tavas Napına ait olan Üst Noriyen-Resiyen yaşlı

Çenger formasyonu ender de olsa boksit, Toarsiyen-Maastrihtiyen yaşlı Babadağ

Formasyonunda ise yer yer mangan oluşumları, Üst Paleosen-Orta Eosen yaşlı Faralya

Formasyonunda mercekler halinde mangan gözlemlenmiştir. Gülbahar Napına ait olan

Orta-Üst Triyas yaşlı Çövenliyayla volkaniti biriminde ende olarak pirit, kalkopirit vb.

cevherleşmeler gözlenmiştir. Gülbahar Napına ait olan Jura-Kretase yaşlı Orhaniye

Formasyonunun tabakalı çört üyesinde yersel olarak küçük mangan merceklerine

rastlanmaktadır. Marmaris Ofiyolit Napı içerisindeki serpantinleşmiş ultramafik

kayaçlardan oluşan Alt Kretase yaşlı Marmaris peridotiti pek çok krom yatağı içermekle

beraber birimde bol miktarda olivin bulunmaktadır.

Çalışma alanını besleyen karasal kırıntılıların kaynak kayaçları ve içerdikleri mineral-

maden yatakları Şekil 1.7’ de (Anonim 2000) gösterilmektedir. Bölgede ayrıca, peridotit

kayalar, karbonatlı, kumtaşı ve konglomeralı karasal seriler gözükmektedir. Peridotitçe

zengin ultramafik sokulum kayaçları oldukça yaygındır. Bu haritada volkanik, volkano-

sedimenter ve erken evre eo-orojenik magmatizmayla ilişkili, büyük ve küçük şekilsiz

kütleler halinde ve çoğunlukla da Cr ve biraz da Mn türü cevherleşmeler görülmektedir.

Bölgede hala işletme halinde bulunan krom ve manganez ocakları bulunmaktadır.

Uysal vd.’ nin (2005) yaptığı çalışmada, kromitler lens şekilli olarak gözlemlemiştir.

Krom cevherleşmelerinin ise dunit ve harzburgit tarafından çevrelendiğini ve keskin

kontaklar yaptığını belirtmektedir. Kromitlerin matriksi olivin, serpantin mineralleri ve

ek olarak metal alaşımları, sülfüdler ve arsenitlerden oluşmaktadır. Ortaca kromitleri

depolarındaki kromit kompozisyonları oldukça çeşitli geniş bir aralık sunmaktadır;

Cr2O3, Al2O3, MgO, FeO, Fe2O3 daha az oranlarda ise TiO2, MnO’de bulunmuştur.

Platinyum grup elementleri ise (Ir, Ru, Rh, Pt, Pd) düşüktür.

15 

 

Anonim (2000,2009)’me göre; Fethiye ilçesinde krom, manganez madenleri ve

kaplıcalarda bulunmaktadır.

16 

 

Şeki

l 1.7

Fet

hiye

Kör

fezi

ve

çevr

esin

in m

etal

ojen

i har

itası

(Ano

nim

200

0) 

17 

 

Şekil 1.7 Fethiye Körfezi ve çevresinin metalojeni haritası’nın lejandı

1.2 Çalışma Alanının Morfolojisi, Hidrografisi ve Akarsu Drenaj Sistemi

Fethiye Körfezi, Muğla iline bağlı olup, oşinografik konumu ile Ege ve Akdeniz

bölgeleri arasında geçiş bölgesi durumundadır (Şekil 1.1.)

Çalışma alanını oluşturan plajların Fethiye Körfezi’ndeki toplam uzunluğu takriben 9

km’dir ve genellikle KB-GD yönünde uzanmaktadırlar (Şekil 1.8). Kıyı çizgisi

gerisindeki güncel-modern plajların genişliği ise yer yer 100 metreye ulaşmaktadır

(Şekil 1.9). Körfez hilal şeklinde olup, irili ufaklı birçok ada içermekte ve oldukça uzun

bir kıyı şeridine sahiptir. Adalardan bazılarının isimleri Kızıl Ada, Tavşan Adası ve

18 

 

Şeki

l 1.8

Kuz

eyba

tıda

Uzu

n bu

run

ile g

üney

batıd

a Ç

alış

Bur

nu a

rası

nda

kala

n ça

lışm

a al

anının

uyd

u fo

toğr

afı (

http

://ea

rth.g

oogl

e.co

m)

 

19 

 

Şeki

l 1.9

Çalışıla

n pl

ajla

rdan

Akm

az P

lajı’

nın

deta

ylı u

ydu

görü

ntüs

ü (h

ttp://

earth

.goo

gle.

com

) 

20 

 

Deliktaş Adaları’dır. Çalışılan bölgenin KB ucunda Uzun Burun bulunurken, orta

bölümünde Karataş Burnu, GD kısmında ise Çalış Burnu bulunmaktadır. Bu adalar ve

burunlar, Körfezde plaj oluşum, gelişim ve korunmasını sağlamaktadır.

Körfezdeki kıyı boyu akıntı, kıyı morfolojisine bağlı olarak körfezin güneydoğu

kısmında, KB-GD yönünde iken, kuzeybatıya doğru ise yer yer GB-KD yönündedir

(Foto 1.1)

Foto 1.1 Fethiye Körfezi’nin güneydoğusunda (üstteki fotoğraf) ve kuzeybatısında

(alttaki fotoğraf) bulunan plajlardaki akıntı yönlerini gösterir fotoğraf

21 

 

Fethiye Körfezi genel olarak etrafı yüksek dağlar ve tepelerle sarılmıştır (Şekil 1.10).

Körfeze yakın olanlardan bazıları, B-KB’da Gölgeli Dağı, kuzeyde Kızıldağ, Boncuk

Dağı, D-KD’da yer alan Akdağlar, Katrancı Dağı ve Beydağları’dır. Bunların dışında

Fethiye Körfezi’nin K-KD’sunda Haticeana Dağı, Ahat Dağı, KD’ da Geyran Dağı,

GD’ da Mendos Dağı, hemen güneyinde Karumca Dağı, Geymene Dağı, Belen Dağı ve

Karadağ bulunmaktadır.

Bölgede birçok daimi ve mevsimlik akarsu bulunmaktadır. Bunlardan körfeze

dökülenlerin başlıcaları; Çayboğazı Deresi, Değirmenboğazı Deresi, Sinekli Dere, Çerçi

Deresi, Üzümlü Dere ve Eşen Çayı’nın Fethiye Körfezine dökülen kolu olan Murtbeli

Deresidir (Şekil 1.11).

 

 

22 

 

      

Şeki

l 1.1

0 Fe

thiy

e K

örfe

zi v

e çe

vres

inin

mor

folo

ji ha

ritası (

Erol

199

1) 

23 

 

Şekil 1.11 Fethiye Körfezi’ne dökülen akarsuların drenaj ağı (1/100.000 lik Fetihye O22 topoğrafik haritasından yaralanılmıştır).

24 

 

2. KAYNAK ÖZETLERİ

Bilindiği gibi, dünyada plajlar ile ilgili çok sayıda sedimantolojik, mineralojik ve

jeokimyasal çalışmalar yapılmış ve halen de yapılmaktadır.

Karasal ve denizel süreçler arasındaki etkileşimler, çökel taşınma, erozyon ve birikim

koşulları, terijenik kaynak alan ve jeolojik birimler, kıyıların hidro ve morfodinamikleri,

kıyıların kullanımları ve antropojenik girişimler, kıyı mühendisliği ve veri oluşturma,

maden – mineral etüdleri gibi bilimsel ve teknik araştırmalar plajlarda yapılan bazı

çalışmalara örnek verilebilir.

2.1 Yurtdışındaki Çalışmalar

Komar (1976) plajlarda taşınma ve birikme süreçleri ile akıntılar arasındaki ilişkileri

genel hatları ile açıklamıştır.

Visher (1969), Komar (1976), Rice vd. (1976), Asar vd. (1997), Jennings ve

Shulmeister (2002) tane boyu ve boylanma gibi parametreleri incelemişlerdir. Davis

(1978), Frihy vd. (1995), Elfrink ve Baldock (2002), Jennings ve Shulmeister (2002 )

plaj ortamını temsil eden, morfolojik ve dinamik faktörler üzerinde çalışmıştır.

Edwards (2001) modern plaj kumlarında tane boyu ve boylanma arasındaki ilişkileri ve

etkileyen karasal ve denizel faktörleri incelemiştir. Bilhassa plajların kıyı çizgisindeki

dalga çarpma bölgesinde hidrodinamik süreçler ve çökel taşınımını Elfrink ve Baldock

(2002) genel anlamda tanımlamışlardır.

Diğer taraftan, Frihy ve Komar (1990), Frihy vd. (1995), Banna (2007) sediment tane

boyu ve ağır mineral analizleri yardımı ile Mısır’ın Nil Deltası kıyı plajlarında

erozyonla taşınan sedimentin başka kıyılarda biriktiğini tesbit etmişlerdir. Anfuso vd.

(1999), İspanya’nın Cadiz kıyılarında kıyı sedimanlarında tane boyu analizleri yaparak,

kıyıların dinamiğini incelemişlerdir.

25 

 

Carranza-Edwards (2001), Pasifik, Kalifornia, Karayipler, ve Meksika Körfez

plajlarında tane boyu analizleri sonuçları ile kıyıboyu taşınma süreçlerini

incelemişlerdir.

Kıyıda çökel taşınımını kontrol eden süreçler ve etkileri, plaj yönetimi ve ıslahı gibi

mühendislik konularını da yakından ilgilendirmektedir. Örneğin, Lotfy ve Frihy (1993),

Mısır’ın Nil deltası kıyılarında sediman dokusundaki değişimleri mühendislik açısına

göre modellemişlerdir. Cipriani vd. (1999) korunan kıyılarda yakın kıyı sedimanları ile

plajların suni beslenimini araştırmışlardır. Hanson vd. (2002) ise Avrupa’da plaj

beslenimi proje ve uygulamaları üzerine ayrıntılı bilgi vermişlerdir.

Wilson (1965), Bowman (972), Schott (1976), Packer (1988), Cook vd. (1992), Clark

ve Li (1993) kromit, magnetit ve ilmenitçe zengin siyah plaj kumlarını çalışmışlardır.

Bouysse (1972) Japonya plajlarında, Hidalgo (1975) ise Filipinler plajlarında magnetitli

kumları incelemişlerdir. Bowman (1972) Kaliforniya-Oregon kıyılarında yer yer

kromitçe zengin plaj kumlarını incelemiştir.

Plaj çökellerinin kimyasal ve mineralojik bileşimleri dünyanın birçok bölgesinde

ekonomik açıdan da değerlendirilmektedir. Nitekim, bazı kayaçların jeolojik ayrışma

sürecinde serbest kalan ağır mineralleri, uygun koşullarda, akarsu, göl ve deniz

tabanlarına taşınarak buralarda birikmekte ve önemli ekonomik potansiyel

oluşturmaktadırlar (“Ağır Mineral Plaserler” gibi). Dünyanın önemli plaser kalay

yatakları Endonezya ve Malezya; radyoaktifçe zengin toryum yatakları Endonezya,

Avustralya ve Hindistan; altın yatakları Alaska, Sibirya ve Kanada; demir yatakları

Japonya ve ABD; krom yatakları ABD; titanyum yatakları Avustralya ve Yeni Zelanda;

zirkon yatakları Avustralya, Hindistan ve Çin denizel kıyılarında bulunmaktadır. (Riech

1982, Grosz 1987, Berguist 1990, Razjigaeva ve Naumova 1990, Clark ve Li 1993,

Schwartz vd. 1995).

Riech (1982) Mozambik ve Doğu Avustralya kıyılarında, Hong-bin (1985) ise Güney

Çin plajlarında ağır mineral etüdleri gerçekleştirmiştir. Grosz (1987) ABD’nin Atlantik

26 

 

kıyılarında ağır mineral yataklarının potansiyel değerlerini incelemiştir. Razjigaeva ve

Naumova (1990) kuzeybatı Japon Denizinin kıyı sedimanlarında detritik magnetitlerin

kimyasal bileşimini incelemişlerdir. Clark ve Li (1993) Güney Çin Denizi kıyılarında

denizel mineral kaynakları araştırmıştır. Roy (1999) güneydoğu Avustralya plaj

plaserlerinde ağır mineral incelemeleri yaparak, köken ve oluşumlarını tartışmıştır.

2.2 Türkiye’ deki Çalışmalar

Türkiye’deki plaj çalışmaları genelde az da olsa giderek artmaktadır. Andaç ve Mücke

(1976), Biga Yarımadası ağır mineral parajenezini kumlar üzerinde mineralojik

yöntemlerle incelemiştir. Önal (1981) Türkiye’nin Kuzeybatı kıyılarındaki ağır mineral

kumlarının değerlendirilmesi ile ilgili araştırmalar yapmıştır. Mange-Rajetzky (1983),

Mersin Körfezi plajlarında sediment dağılımını kontrol eden kıyıboyu akıntı faktörlerini

ve kaynak koşullarını araştırmak amacı ile bazı plajlardan aldığı kum örneklerinde tane

boyu ve ağır mineral analizleri yapmıştır. İğneada Plaj kumları ile ilgili etüdler

Amcaoğlu (1983) tarafından rapor edilmiştir. Karadeniz’in Şile kıyı plajlarında önemli

miktarlarda zirkon, magnetit, ilmenit, rutil, kromit gibi ağır mineraller bulunmuş ve

bunların çeşitli tekniklerle zenginleştirilerek kazanılması üzerine araştırmalar

yapılmıştır (İpekoğlu 1988). Hakyemez ve Erkal (1994), Bulgaristan sınırı ile İstanbul

Boğazı arasında kalan Karadeniz kıyılarında rutil içeriklerinin ve kaynak alan

belirlenmesi üzerine Ti-plaser araştırması yapmışlardır. Hakyemez ve Erkal (1994)

Trakya’nın Karadeniz kuşağındaki ağır mineral, özellikle rutil, içeriğinin belirlenmesi

amacı ile çalışmalar yürütmüştür.

Mugan ve İpekoğlu (1995), Kefken-Akçakoca arasındaki sahil kumlarının tane boyu

dağılımlarını ve ağır mineral içeriklerini incelemişler ve bunların birikimini kontrol

eden hidrodinamik ve litolojik faktörleri araştırmışlardır. Gültekin vd. (1996), Ege’de

plaser titanyum yataklarını incelemişlerdir. Sayılı vd. (1997), Güney Marmara Kocasu

deltası plajlı kıyı tortullarının sedimantolojik ve mineralojik özelliklerine ait önbulguları

tartışmışlardır. Kırkgöz vd. (1998), Yakacıktaki kıyı erozyonu ve sediment taşınımı

arasındaki ilişkileri tesbit etmişlerdir. Ergin vd. (1999, 2006), Büyük Menderes ve

27 

 

Küçük Menderes Deltaları sahil kumlarında tane boyu ve ağır mineral dağılımını

araştırmışlar ve kaynak, kıyıboyu akıntılar ve mineral türleri arasında ilişkiler ortaya

koymuşlardır. Kazancı vd. (1999), Marmara Denizi güneyinde Kocasu ve Gönen Çayı

deltalarının güncel morfolojilerini ve tortul fasiyeslerini incelemişlerdir. Turan (1999),

Güney Marmara plajlarında sedimanların tane boyu ve mineralojik özelliklerini

inceleyerek kaynak kaya ve birikim koşullarına ait yorumlar yapmıştır.

Bal (2000), Türkiye’nin kıyı çizgisi değişimleri ile bunların çevre ve mühendislikleri

etkilerini hava fotografları yardımı ile tespit etmeye çalışmıştır. Ergin vd. (2001b)

Güneybatı Karadeniz plajlarının sedimentolojik-petrografik özellikleri tane boyu

analizleri ile tesbit edilmiş ve taşınma faktörleri, kıyıboyu akıntıları ve akarsu drenaj

sisteminin öneminden bahsedilmiştir. Türkiye kıyılarının bazı plajlarından alınan

sedimanlarda demirce-magnetitçe zengin kum birikimlerinin varlığından

bahsetmişlerdir. Güneybatı Karadeniz plajlarının sedimentolojik-petrografik özellikleri

tane boyu analizleri ile tesbit edilmiş ve taşınma faktörleri, kıyıboyu akıntıları ve akarsu

drenaj sisteminin öneminden bahsedilmiştir (Ergin vd. 2001b).

Alçiçek (2005), sunumunda Gelibolu Yarımadası ve Biga Yarımadası Assos

sahillerinden aldığı sediment örneklerinde ağır mineral topluluklarını incelemiştir.

(Okay ve Ergün 2005), Marmara Denizi günümüz plajlarından alınan kumlar üzerinde

ağır mineral analizleri ile Marmara havzasına taşınan sedimentlerin bölgesel

kaynaklarını araştırmışlardır. Karasu (Sakarya) deltasının batısında Titan plaser

araştırmaları Erkal (2005) tarafından da yapılmıştır. Keskin vd. (2005), Orta ve Doğu

Karadeniz kıyı plajlarında gerçekleştirilen sediment tane boyu ve ağır mineral analizleri

sediment taşınımı ve ekonomik potansiyele sahip olabilecek ağır mineral birikimlerinin

varlığından bahsetmişlerdir. Ergin vd. (2007,2007c,2008), Türkiye’nin güneybatısındaki

Eşen Çayı veya Patara plajının güncel sediment ve morfodinamiğini tane boyu analizleri

ile araştırmışlardır. Ergin (2007), güncel Mersin Körfezi plajlarının Sedimentolojisi ve

multielement jeokimyasını araştırarak, bu körfezin bazı plajlarında nisbeten yüksek Cr

tesbit etmiş ve buralarda Cr-plaser olma ihtimalini belirtmiştir. Patara plajının ağır

28 

 

mineral birikimleri ve jeokimyasal etüdü mineral ve multielement analizleri ile

incelenmektedir (Ergin vd. 2008).

Yukarıda belirtilen, bugüne kadar gerçekleştirilen ve elde edilebilir kaynaklara göre,

Fethiye Körfez’nin plajlı kıyıları için önerilen bu tez çalışmasına benzer bir çalışma

daha önceden yapılmamıştır. Yapılan çalışmalar ise körfezin kıyı ardındaki karasal

alanlarda yoğunlaşmaktadır (Collins ve Robertson 1998, Çelik ve Delalloye 2003, Çelik

and Chiaradia 2008, Şenel 1997, 2004, Uysal vd. 2005). Bu nedenle, bu çalışmanın

literatürde önemli bir boşluğu dolduracağı ve ülke ekonomisine doğrudan veya dolaylı

bilimsel ve ekonomik bir katkı sağlayabileceği de düşünülmektedir. Fethiye Körfezi ve

civarının plajlar bakımından zengin olması, plaser oluşturabilecek jeolojik kaynak

kayaçların ve maden yataklarının bolluğu, plaj ve kıyı çalışmalarının önem kazanmasını

sağlamaktadır.

29 

 

3. MATERYAL VE YÖNTEM

3.1 Arazi Gözlemleri ve Örnek Toplama

2009 yılında jeolojik - jeomorfolojik arazi gözlemleri ve fotoğraf çekimleri ile birlikte,

KB’ da Göcek ve GD’ da Fethiye arasındaki sahil plajlarından 200 m. aralıklarla toplam

52 çökel örneği alınmıştır. (Şekil 3.1.). Çökel örnekleri, kıyı çizgisi ve arka plaj

ortamlarının (Şekil 3.2 ve Foto 3.1) güncel koşulları ve taşınan malzemeyi yansıtması

yönünden, üst 5 cm’sini içerecek şekilde alınmış, yaklaşık olarak 2 kg ağırlıkta olan

örneklerdir. Çakılların serbest ağır mineral tanesi içermemesi ve laboratuvarda cam

kaplarda ağır mineral analizlerinin yapılamayacağı düşüncesi ile çakılca zengin

bölgelerden örnek kum alınmış ise de, çakıl örnekleri alınmamıştır. Diğer taraftan çakıl

tanelerinin morfolojisi yerel yatay ve düşey yönde çok çabuk değiştiğinden, çakıl

analizlerinin tez kapsamını aşacağı ve tez konusuna da fazla bir katkısı olamayacağı

görüşü hakim olmuştur. Plaj türlerini (Davis ve Fitzgerald 2004) (enerjiyi yansıtan-

reflektif, dağıtan-disipatif ve orta seviyede-intermediate gibi) tesbit etmek için, arazi

gözlemlerinden faydalanılmıştır.

Örneklerin konumları elde taşınan GPS (Küresel Mevki Bulma) sistemi ve topoğrafik

haritalar ile belirlenmiştir. Ayrıca örnek alınan noktalarla ilgili notlar alınmış ve

gerektiğinde ise plan çizimler yapılmıştır.

Çalışılan tüm sahildeki plaj isimleri güneydoğudan, kuzeybatıya doğru; Çalış Plajı,

Karataş veya Kargı Kumsalı, Akmaz Plajı, Yanıklar Köyü sahili ve Karaot Plajı’dır

(Şekil 3.3). Çalış Plajı’ ndan yirmi sediment örneği (01, 02, 03, 04, 05, 06 ,07, 08, 09,

10, 11 ,12, 13, 14, 15 16, 17, 18, 19 20) Karataş veya Kargı Kumsalı’ ndan iki sediment

örneği (21,22), Akmaz Plajı’ ndan altı sediment örneği (23, 24, 25, 26, 27, 28), Yanıklar

Köyü sahilinden 16 sediment örneği (29, 30, 31, 32, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49,

50, 51, 52), Karaot Plajı’ ndan ise 8 sediment örneği (33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 40)

alınmıştır.

30 

 

Şeki

l 3.1

Örn

ek n

umar

alarının

yer

lerin

i gös

terir

uyd

u fo

toğr

afı (

http

://ea

rth.g

oogl

e.co

m)

31 

 

Şekil 3.2 Çökel örneklerinin alındığı plaj alt ortamları gösteren ölçeksiz şekil (Davis ve Fitzgerald 2004’ den değiştirilerek alınmıştır).

Foto 3.1. Çökel örneklerinin alındığı alt ortamları gösterir fotoğraf.

32 

 

Şeki

l 3.3

Fet

hiye

Kör

fezi

’nde

çalışıla

n pl

ajla

rın is

imle

ri (h

ttp://

earth

.goo

gle.

com

)  

33 

 

Arazide sediment örneği alımında dikkat edilen hususlar; akarsu ağzına yakınlık veya

uzaklık, örneklerin plajları temsil edecek sayıda olması (100, 200 m aralıklar gibi),

kıyıardı olası jeolojik kaynak kayaçların konumu ve akarsu akaçlama rejimi, kıyı

morfolojisindeki farklılıklardır.

Alınan sediment örnekleri naylon torbalara konulmuş ve numaralandırılmıştır. Her

örnek bölümümüzdeki sedimantoloji laboratuarında eşit dört alt numunelere ayrılarak

(çeyrekleme) deniz tuzu, bitki artıkları ve yumuşak biyojenik malzemelerden

arındırılarak, etüve konulmadan, oda koşullarında kurutulmuş ve a, b, c, d olarak

adlandırılmıştır. Alt numunelerden ‘a’ olarak adlandırılan örneğe tane boyu analizi, ‘b’

olarak adlandırılan örneğe ağır mineral, ‘c’ olarak adlandırılan örneğe multielement

analizleri uygulanmış, ‘d’ örneği ise arşiv için saklanmıştır (Çizelge 3.1).

Çizelge 3.1 Fethiye Körfezi’nden örnekler alındıktan sonra yapılan işlemleri gösterir şema.

34 

 

3.2 Tane Boyu Analizi

Alt numunelerden ‘a’ olarak adlandırılan numuneler tartılmış daha sonra elektrikli

sallayıcı masa üzerindeki elek takımı ile Folk (1974) yöntemine göre tane boyu

analizine tabi tutulmuştur. Udden ve Wentworth Ölçeği’ ndeki (Udden 1898,

Wentworth 1992, Pettijohn vd. 1973) tane boyu gruplarına (mm olarak) uygun

eleklerden bir takım kurulmuştur. Kurulan takım elektrikli-titreşimli elek sallayıcısına

yerleştirilmiş ve en üstteki eleğe (>4 mm) örnek konmuştur. Örnek konulduktan sonra

10 dakika elek sallayıcısı çalıştırılmıştır. Elenen örneğin içindeki farklı tane boyları ayrı

ayrı alınarak, net olarak ağırlıkları saptanmış ve tartı değerleri yüzdeye çevrilmiştir.

Bu çalışmada kullanılan tane boyu grupları: Udden ve Wentworth Ölçeği (Udden 1898,

Wentworth 1992, Pettijohn vd. 1973’ten) ve Üşenmez (1996)’ den değiştirilerek;.

256-16 mm (-8 / - 6 Φ); Paçal

16-4 mm (<-2 Φ); Çok iri-orta çakıl

4-2 mm (-2/-1 Φ); İnce çakıl (granül)

2-1 mm (0/-1 Φ); Çok iri kum

1-0.5 mm (1-0 Φ); İri kum

0.5-0.25 mm (1-2 Φ); Orta kum

0.25-0.125 mm (2-3 Φ); İnce kum

0.125-0.0625 mm(3-4 Φ); Çok ince kum

<0.0625 mm (>4 Φ); Kaba silt ve kil olarak tanımlanmıştır.

Tane boyu istatiksel parametrelerinin elde edilmesinde (tepelenme, yamukluk,

boylanma, ortalama tane boyu) aşağıdaki formüllerden yararlanılmıştır (Folk 1974).

35 

 

Tane boyu grafik ve yorumlamalarında Φ değerleri de kullanılmıştır (Φ= - log2 d; d=

mm tane çapı).

İstatiksel parametreler ise aritmetik ölçekli kümülatif frekans eğrilerinden elde

edilmektedir. Kümülatif eğri ise tane boyu aralığının ağırlık % miktarı, kendinden sonra

gelen aralığın % miktarı ile toplanarak elde edilir.

Grafik Ortalama Tane Boyu ø16+ø50+ø84 (“Graphic mean”) Mz =

3

Boylanma ø84 - ø16 ø95 – ø5 (“Sorting”, So, σi ) So = ─────── + ──────

4 6.6

Yamukluk ø84 + ø16 - 2(ø50) ø95 + ø5 - 2(ø50) (“Skewness”, Sk) S =───────────── + ──────────── 2(ø84 - ø16 ) 2(ø95 – ø5 ) Tepelenme ø95 – ø5 (“Kurtosis”, Kg) K = ───────────

2.44 (ø75 – ø25)

Boylanma (So) grafik standart sapma olarakta bilinir. Phi türündeki So değerleri ≤0,35 -

1,0 çok iyi – orta boylanmış, 1 - ≥ 4 kötü, çok kötü boylanmayı göstermektedir.

Yamukluk (Sk) değerleri pozitif olduğunda (1 – 0,1), fazla miktarlarda ince tane

olduğuna (ince taneye yamuk), negatif değerlerin varlığı ( -0,1 / -1) ise kaba tanelerin

baskın olduğuna (kaba taneye yamuk) işaret etmektedir.

Tepelenme (Kg) tane boyu frekans eğrilerinin sivriliğini göstermektedir. ≤ 0,65 – 1,5

arası değerler çok basık – orta basık bir frekans eğrisini, 1,5 - ≥ 3,0 arası değerler ise

orta basık – çok sivri bir eğriyi ifade etmektedir.

36 

 

Çakıl tanelerinde yuvarlaklaşma, şekil (küresellik) gibi dokusal ve morfolojik analizler

(Wadell 1932, Zingg 1935, Folk 1974’ten alınmıştır) çok az sayıda örnek üzerinde ve

gözle tahmin edilerek gerçekleştirilmiştir.

3.3 Ağır Mineral Ayrım Analizi

Ağır mineral ayırım analizleri için yaygın kullanılan sedimanter petrografi

yöntemlerinden faydalanılmıştır (Müller 1976, Lewis 1984, Grosz vd. 1990). ‘b’ olarak

adlandırılan alt numuneler, 0.5 mm nolu elekten geçirilmiş, 0.5 mm’den küçük olan

numuneler ise %10’ luk seyreltilmiş HCl asidi ile yıkanarak karbonatlı (biyojenik dahil)

kırıntılardan arındırılmıştır. Karbonattan arındırılmış ve temiz su ile yıkanmış olan

örneklerin içerisinden 200 gr kadar malzeme alınarak, içerisinde bromoform ağır sıvısı

(d=2.89 g/cm3) bulunan 500 ml’lik bir balon joje içerisine dökülerek karıştırılmıştır.

Yaklaşık olarak 10-15 dakika kadar beklenerek, dibe çöken ağır mineraller ve üstte

sıvıda yüzen hafif mineraller ayrı ayrı olarak alınmıştır. Hafif ve ağır mineraller

alındıkları kap içerisinde asetonla yıkanarak bromoformdan temizlenmiş ve kurumaya

bırakılmışlardır. Kuruyan ağır ve hafif mineraller tartılmıştır. Tartıldıktan sonra ağır

minerallerden 2 gr alınarak, ince kesit/parlatma kesidi yapımı için MTA’ya

gönderilmiştir.

Bu çalışmada özellikle üzerinde durulan ağır mineraller çizelge 3.2’ de gösterilmiştir.

3.4 İnce Kesitte Ağır Mineral Tayinleri

İnce kesit/parlatma kesiti yapımı için MTA’ya gönderilen bazı ağır mineral örnekleri,

tür ve miktar dağılımları için polarize mikroskopta incelenmiştir. Mineraller 100 –

nokta sayımı yöntemi ile sayılarak belirlenmiştir.

Yapılan ince kesit örneklerinde opak olarak gözüken minerallerin ise, Ankara

Üniversitesi Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, Petrografi Uygulama

ve Araştırma Laboratuarı’ ndaki, yüksek çözünürlüklü ve analitik konfokal

37 

 

mikroskoplu ‘HORIBA Jobin Yvon LabRAM HR’ model Konfokal Raman

Spektrometresinde ayrıntılı incelemesi yapılmıştır. Bu yöntemle 0-1300 Raman

kaymaları gözlenebilmektedir.

Raman spektroskopisi elastikiyetsiz ışık saçılımı tekniğidir ve katıların, sıvıların ve

gazların titreşimsel özelliklerini belirlemek amacıyla kullanılmaktadır (McMillan 1989).

Raman spektroskopisi üç ana bileşenden oluşur. Bunlar; lazer (ışın) kaynağı, örnek

aydınlatma sistemi ve uygun bir spektrometredir. Raman spektrometrelerinde

monokromatör olarak optik ağ, dedektör olarak ise foto çoğaltıcı tüp veya CCD

dedektör (yük-eşleşmiş dedektör) kullanılmaktadır.

Konfokal Raman spektroskopisi konfokal mikroskop ve hassas Raman

spektrometresinin kombine edilmesiyle oluşan bir sistemdir. Bu sistemle yalnızca

Raman spektrumları değil, aynı zamanda çok hızlı bir şekilde Raman görüntüleri elde

edilebilmektedir.

Bu çalışmada yapılan raman analizleri ince kesitler üzerinde uygulanmıştır. Analizler

yapılırken, ölçüm yapılmasını engellememesi için ince kesitlerin üzerleri camla

kapatılmayıp, kesitlerin üzerleri kuru bırakılmıştır. Çalışılacak olan ince kesit optik

bölüme yerleştirildikten sonra, incelenecek olan opak mineral, görüntü ekranının

yardımıyla odaklanır ve işleme başlanır. Birkaç dakika sonunda elde edilen pik, referans

piklerle karşılaştırılarak, opak mineral tayin edilir.

38 

 

Çizelge 3.2 Bazı önemli plaser ve diğer ağır mineraller (Mange ve Wright 2007)

39 

 

Çizelge 3.2 Bazı önemli plaser ve diğer ağır minerallerin (Mange ve Wright 2007) (devamı)

40 

 

3.5 El Mıknatısı ile Ağır Mineral Tayinleri

Tüm sediman örneklerinden bromoform ağır sıvısı ile ayrılmış ağır mineral

örneklerinden el mıknatısı yardımı ile mıknatıslanma özelliği gösteren ağır mineraller

(magnetit gibi) ayrılmıştır.

3.6 Çokluelement Analizleri

Yıkanmış ve kurutulmuş olan alt örneklerden 10 tane seçilmiş ve bir miktarı öğütülmüş

ve 2 gramı çoklu element analizi için ACME Laboratuvarı’ na (Kanada) gönderilmiştir.

Element analizleri 4 asitle (HF, HCl, HNO3, HClO4) çözümleme ve ICP-MS ölçme

yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. Analizlerin doğruluğu ve güvenilirliği uluslararası

jeolojik laboratuar referans örnekleri ve ikili ve üçlü tekrarlama yöntemleri ile kontrol

edilmiş olup, hata oranları takriben % ≤ 10 seyirlerindedir. ICP yöntemi için kullanılan

asit karşımında bazı minerallerin (kromit, barit gibi) asit karışımında çözülememesi bu

elementlerin daha az ölçülmesine sebep olduğundan (2010 ACME Broşürü), bazı

örnekler XRF yöntemiyle analiz edilmiştir.

3.7 İstatiksel Değerlendirmeler

Çökel örneklerinde ölçülen kimyasal elementler arasında ve bu elementlerle diğer

sedimantolojik-petrografik parametreler arasında matematiksel-istatiksel olası ilişkileri

tespit etmek için “Excel Analyses, Tool Pak, Data Analysis, Correlation” (2003), hazır

bilgisayar programı kullanılmıştır. Program % 95 güvenilirlik düzeyinde oluşturulmuş

bir ilişki katsayısı matriksi “correlation coefficient matriks” içermektedir. İlişkilendirme

katsayı matriksi tablosunda verilen (r) değerleri: (+) ise pozitif veya uyumlu, (-) ise

negativ veya uyumsuz, r ≥ 0.9 çok yüksek korelasyon veya bağıntı, r ≤ 0.90-0.70

yüksek-orta korelasyon veya bağıntı, ve r ≤ 0.70 ise zayıf korelasyon veya bağıntı

olarak yorumlanmıştır. İstatiksel yorumlamalarda Temur (1995) ve Tüysüz ve Yaylalı

(2005)’dan da faydalanılmıştır.

41 

 

Korelasyonu hazırlamak için, ACME Laboratuvarı’ndan gelen sonuçlar, Exel dosyasına

aktarılmıştır. Korelasyon yapılmadan önce veri tablosu hazırlanır. Tabloda, her bir satır

bir numuneyi ve o numuneye ait, ölçülmüş olan tüm elementlerin ayrı ayrı değerlerini

gösterir şekilde hazırlanır. Element isimleri, tablonun üst bölümüne, numune isimleri ise

tablonun sol yan bölümüne yazılır. Daha sonra , ‘Araçlar’ menüsünün alt menüsü olan

‘Veri Çözümleme’ sekmesine tıklanır. Açılan veri çözümleme aracından ‘Korelasyon’

seçeneği seçildikten sonra, giriş aralığı olarak, element isimleride dahil olmaka üzere,

data seti, sol üstten sağ altta kadar seçilir ve ‘Etiketler İlk Sırada’ sekmesi ve ‘

Gruplandırma Sütunlarda’ sekmesi işaretlendikten sonra, ‘Tamam’ butonuna tıklanarak

işlem tamamlanır. Bu işlemden sonra Exel otomatik olarak korelasyonu hazırlar.

42 

 

4. BULGULAR VE TARTIŞMA

4.1 Tane Boyu Dağılımı

“MATERYAL VE YÖNTEM” bölümünde de belirtildiği gibi, tezin amacı ve kapsamı

dışında olması nedeni ile, arazide çakıl örneklemesi ve laboratuvarda ayrıntılı çakıl tane

doku ve morfoloji analizleri yapılmamıştır. Plajlarda, çakıl tane boyları gerek yatay,

gerek düşey yönde çok çabuk ve geniş bir değişim aralığı sergilediğinden (Foto 1.1 ve

3.1) örnek alım noktalarındaki morfo ve hidro-dinamik koşulları yansıtmamaktadır.

Çalışma alanında çakılca zengin ön ve arka plaj ortamları genelde dar, yüksek eğimli ve

teraslı olup (Foto 1.1. ve 3.1.), çakıllar serbest ağır mineral taneleri de içermemektedir.

Bununla beraber, arazi gözlemlerine ve Davis ve Fitzgerald (2004)’ da göre, çalışma

alanının plajları çoğunlukla yansıtıcı (reflective) türde ve yer yer de dağıtıcı

(dissipative) ve orta seviyeli (intermediate) türlerindedir ve sedimentlerin çakıl oranları

% 100’e kadar ulaşabilmektedir.

Yine arazi gözlemlerine göre, çoğu plajlarda ve çok kısa mesafelerde (cm’ler) çakıl tane

boyu 2 mm-63 mm arasında (ince çakıl-çok iri çakıl) değişmekte ve çok az yerde paçal

boyutuna (256 mm) ulaşmaktadır. Çakıllar genelde iyi yuvarlaklaşmış ve yassı-küre

arasında değişebilen şekillere sahiptir.

Arazide alınan ve laboratuvarda analiz edilen sediment örneklerinin tane boyu

dağılımları şekiller 4.1 - 4.2 ve Ek 1’ de gösterilmektedir. Tane boyu kümülatif eğriler

ise Ek 3’ te gösterilmektedir.

4.1.1 Ön plaj örnekleri (A kodlular)

Kıyı çizgisi örnekleri arasında tane boyu en iri olanlara körfezin güneydoğusunda ve

önemli akarsuların (Sinekli Deresi, Murtbeli Deresi gibi) ağzına yakın bölgelerde

rastlanmıştır. Buralarda 01, 03 nolu örnekler yüksek oranlarda çok iri çakıl (>4 mm)

yüzdesi içermektedir (%39,6 ve %65,3) (Foto 4.1.). Çok iri çakıl yüzdesi 51 numaralı

43 

 

örnekte % 12,8, 10 numaralı örnekte % 8,8, 49, 47, 44 numaralı örneklerde% 9,9- 7,6

arasındadır. 49 ve 51 nolu örnekler körfezin dış bükey bir morfolojiye sahip plajından

alınmıştır. Burası açık deniz dalgalarının çarptığı, nispeten yüksek enerjili bir ortamdır.

Arka plajla kıyı çizgisi arasındaki bölgeden alınan 48 numaralı örnekte ise % 1.4

civarındadır. Bu örneklerin batısında Çayboğazı Deresi ağzı bulunmaktadır. 29 ve 36

numaralı örneklerde % 1,4, 45 numaralı örnekte 1,9 ve 39 numaralı örnekte 3,3’tür.

Diğer örneklerde ise çok kaba çakıl miktarı %1’in altında veya hiç bulunmamaktadır

(Şekil 4.1.) İnce çakıl (4-2 mm) dağılım yüzdeleri, çok kaba çakıl yüzdeleriyle benzerlik

göstermektedir. Güneydoğudaki 01, 03, 05 ve 10 nolu örneklerde ince çakıl yüzde

dağılımları sırasıyla % 60- 50 arasında değişmektedir.

Çok iri kum (2-1 mm) miktarlarının en yüksek yüzdesi, % 76,8 ile plajın

güneydoğusundaki 05 numaralı örneğe aittir. Yine bu örneğe yakın 10 numaralı örnekte

çok iri kum oranı % 41’dir. Çok iri kum oranları 32, 51, ve 49 numaralı örneklerde ise

% 14,1 – 34,4 arasında değişmektedir. Bu üç örnek Yanıklar Köyü sahilinden alınmıştır.

44 

 

Foto 4.1 Ön plajdan alınan sırayla 01 A ve 03 A nolu ön plajların fotoğrafları. Plajda

hakim tane boyu çakıldır.

45 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Şekil 4.1 Fethiye Körfezi ön plajlarına ait (A) çökellerinin tane boyu, boylanma,

yamukluk ve tepelenme grafikleri

46 

 

Diğer örneklerde (01, 03,13,17,19, 23, 26, 48, 43 ve 33 nolu) çok iri kum miktarları ≤ %

1- 6,9 arasında değişmektedir.

İri kum (1-0.5 mm) Çayboğazı Deresi ağzından alınan 41 numaralı örnekte %55,5, yine

aynı derenin batısından alınan 38 numaralı örnekte % 25,4, Değirmenboğazı Deresi’nin

yaklaşık 600 metre batısından alınan 25 numaralı örneklerde % 26,6’dır. Karataş Burnu’

nun hemen doğusunda bulunan Kargı kumsalından alınan 21 numaralı örnekte ise % 26

miktarlarında bulunmaktadır. İri kum iki örnekte (ist. 01 ve 03) hiç bulunmazken, diğer

örneklerde % 0,1- 18,5 arasında değişmektedir.

Orta kum (0.5-0.25 mm), çalışma alanının özellikle batı ve orta bölgelerinde dikkate

değer şekilde bol bulunur. Beş örnekte (21, 23; Karataş Burnu’nun batısında ve 40, 39,

38; Değirmenboğazı Deresi’ nin batısında) % 60 civarındadır. Orta kum miktarları 43

numaralı örnekte ise % 77,8, 08 numaralı örnekte % 34, 25, 26 ve 27 nolu örneklerde

yaklaşık olarak % 20-35 arasında, 29, 30 ve 32 nolu örneklerde % 20-36, 45 numaralı

örnekte % 21,6, 47 ve 44 numaralı örneklerde % 40 civarındadır. 41 numaralı örnekte

ise % 27,3 ‘tür. 37 ve 36 numaralı örneklerde % 30 civarındadır. Dokuz örnekte

(istasyonlar 13, 15, 17, 19, 31, 49, 48, 35, 33) % 3- 13 arasında, 01 numaralı örnekte %

0,1, 03, 05 ve 10 numaralı örneklerde ise hiç bulunmamaktadır.

İnce kum (0.250-0.125 mm) en yaygın ve en bol bulunan tane boyudur. İnce kum

miktarları Değirmendere ağzı yakınındaki 17 ve 19 numaralı örneklerde sırasıyla % 85,

1 ve % 86, 3 ile en yüksek miktarlara ulaşmıştır. Yine 15 numaralı örnekte % 79,7, 13

numaralı örnekte % 66,6, 23, 25, 26 ve 27 yaklaşık olarak % 40- 70’ tir. İnce kum

oranları 31 numaralı örnekte % 70,8, 48 numaralı örnekte % 78,2, 35 ve 33 numaralı

örneklerde sırası ile % 60,9 ve % 78,5’tir. 1 numaralı örnekte % 0,1, 49 numaralı

örnekte % 0,2 iken, dört örnekte ( ist. 3, 5, 10, 41) hiç bulunamamıştır. Kalan diğer

örneklerde bu oran % 7- 60 gibi geniş bir aralıkta değişmektedir.

Çok ince kum (0.125-0.0625 mm) yedi örnekte ( 13, 15, 17, 31, 48, 37 ve 33 nolu) % 9-

17 arasındadır. Altı örnekte (01, 03, 05, 10, 49, 41) çok ince kum oranı % 1’in altında

iken diğerlerinde % 6’nın altındadır.

47 

 

Örneklerde kaba silt ve kil boyu (<0.0625 mm) tanelere pek rastlanmamıştır.

Değerlere bakıldığında (Şekil 4.1) kıyı çizgisi örnekleri en çok orta kum ve ince kum

boyu tane içermektedir.

Kıyı çizgisi örmeklerinde ortalama tane boyu değerleri, birkaç istisna dışında genellikle

2-3 Φ (0.25-0.125 mm) arasında değişmektedir. Fakat iri taneli malzemenin baskın

olduğu güneydoğu örneklerinde (Çalış Plajı) ortalama tane boyu değeri <-2 Φ’ ye (>4

mm) kadar düşmektedir.

Boylanma değerleri yaklaşık olarak körfezin doğu ile batı plajlarında 0,5-0,8 Φ

arasında olup, orta ile iyi boylanma değerlerine sahiptir. Orta kısımda 30, 32, 51, 47

numaralı örnekler kötü boylanma (1,5- 1,6 Φ), 44 numaralı örnek ise çok kötü

boylanmayı (2,29 Φ) göstermektedir.

Yamukluk değerleri kıyı çizgisi örneklerinde genellikle negatiftir fakat istikrarlı bir

eğilim gözükmemektedir. Örneklerin alınmaya başlandığı doğu bölgesinden batıya

doğru birkaç örnekte pozitif değere sahip olup (istasyonlar 15, 17, 23, 43, 33) tane boyu

frekans eğrisi çoğunlukla ince taneye yamuktur. Diğer örneklerde ise değerler eksidir ve

baskın olarak kaba taneye yamukluğu göstermektedir.

Tepelenme değerleri yaklaşık olarak 1Φ civarındadır ve tane boyu frekans eğrisi ise orta

basıktır (mezokurtik). Fakat körfezin orta plajlarındaki 2Φ’ den büyük değerler

basıklığın sivri olduğuna (çok leptokurtik) dikkat çekmektedir.

4.1.2 Arka plaj örnekleri (B kodlular)

Arka plaj sedimanları bazı istasyonlarda ince çakıl - kaba kum yanal geçişli olarak

gözlenir. Arka plaj genişliği ise genellikle 40 - 60 metredir. Arka plajın tane boyu

dağılımı ise genellikle ince - çok kaba çakıl ve orta kumdur. Bölgede fırtına çıktığı

dönemlerde zaman zaman su altında kalan arka plajda, denizden yüksekliği bazen 1,5

48 

 

metreyi bulan bazen de birkaç santimetreyi aşmayan teraslanma (sırt, tümsek) yapıları

gözlenmiştir.

Şekil 4.2’de de görüldüğü gibi körfezin doğu güneydoğu arka plajları iri tanece, batı

plajları ise nispeten ince tanece zengindir.

Çok iri çakıl (>4 mm) miktarları dört örnekte, 02, 04, 11 ve 14 nolu %60-80

arasındadır. 24 numaralı örnekte hiç bulunmazken, diğer örneklerde ise % 5 in

altındadır (Şekil 4.2).

İnce çakıl (4-2 mm) oranları 02, 04, 11 ve 14 nolu örneklerde tespit edilmiş olup,

değerler %15 ile % 35 arasındadır. Çok ince çakıl miktarları diğer örneklerde ise %

3’ün altındadır (Şekil 4.2).

Çok iri kum (2-1 mm) oranları 06, 07, 09 ve 12 numaralı örneklerde yaklaşık olarak %

60’ a kadar ulaşırken, 04 ve 14 numaralı örneklerde yok denecek kadar azdır. Körfezin

orta bölgesinden alınmış olan 22 numaralı örnekte %1’ in altında, 46 numaralı örnekte

%1’in altında iken, diğerlerinde ise % 6’nın altındadır.

İri kum (1-0,5 mm) boyu tanelere 02, 04, 12, ve 14 numaralı örneklerde

rastlanmamıştır (< % 1). İri kum miktarları beş örnekte (06, 07, 16, 20 ve 42) % 35

civarında iken, 24, 28, 52 ve 50 numaralı örneklerde % 15 ile % 20 arasındadır.

Değerler diğer örneklerde ise % 10’nun altındadır.

Orta kum (0.5-0.25 mm) dört örnekte (02, 04, 11 ve 14) hiç rastlanmamıştır (< % 1).

Dokuz örnekte ise (16, 20, 22, 24, 28, 52, 50, 46 ve 42) % 30 ile % 70 arasındadır. Orta

kum miktarları diğer numunelerde ise % 15’in altındadır.

Örneklerin orta kum oranları genelde orta ve batı kısımlarda çok düşük, doğu ve

güneydoğuda oldukça yüksektir (Şekil 4.2).

49 

 

İnce kum (0.25-0.125 mm) beş örnekte ( 02,04, 06, 11 ve 14) bulunamamıştır. 22

numaralı örnekte % 46, dört örnekte (09, 24, 28, 52) % 20 ile % 30 arasında iken, 46

numaralı örnekte % 59, 34 numaralı örnekte % 72’dir. 20 numaralı örnekte % 8 ve diğer

örneklerde ise % 3 ‘ün altındadır.

Çok ince kum (0.125-0.0625 mm) sekiz örnekte (09, 16, 22, 24, 28, 52, 46 ve 34) % 1

ile % 9 arasında iken, üç örnekte ( 20, 50 ve 42) % 1’in altındadır. Diğer örneklerde ise

çok ince kum tane boyuna rastlanmamıştır.

Kaba silt ve kil (<0.0625 mm ) tane boyuna ise hiç rastlanmamıştır.

Ortalama tane boyu değerleri genel olarak doğudan batıya doğru -2 Φ’ den (>4 mm) 2

Φ’ ye (0.5-0.25 mm) doğru artmaktadır. Hemen hemen körfezin doğusundan orta

kısmına kadar ortalama tane boyu genel olarak ince- çok iri çakıl iken, batıya doğru

keskin bir geçişle 16 numaralı örnekten itibaren ortalama tane boyu incelerek orta

kuma geçer.

Boylanma değerleri genel olarak Φ = 0.6 - 0.9 arasında iyi boylanmayı göstermektedir.

Örneklerde yamukluk değerleri körfezin doğu plajlarında genelde pozitif gözükürken,

orta ve batı kısımlarda negatif gözükmektedir. Pozitif gözüken bölgelerde ince taneye

çok yamuk, negatif olan bölgelerde ise kaba taneye çok yamuk gözükmektedir.

50 

 

Şekil 4.2 Fethiye Körfezi arka plajlarına ait (B) sedimentlerinin tane boyu, boylanma,

yamukluk ve tepelenme grafikleri.

51 

 

Tepelenme değerleri genellikle Φ = 0,9 – 1,1 arasında olup, orta basık (mezokurtik)

olarak yorumlanabilir. 09, 16, 20, 22 ve 52 nolu örneklerde tepelenme değerleri çok

sivri olarak gözükmektedir. Fakat bu örnekler dışında tepelenme katsayıları önemli bir

değişiklik göstermemektedir.

4.2 Toplam Karbonat İçeriği Dağılımı

Fethiye Körfezi’nin plajlı kıyılarındaki hem ön plaj hem arka plajdaki toplam karbonat

içeriği ( CaCO3 % ) % 0-46 arasında değişmekte olup ortalama % 14’ tür (Şekil 4.3).

Alınan örneklerdeki toplam karbonat miktarı (%), toplam ağır mineral miktarı (%),

ortalama tane boyu, boylanma, yamukluk ve tepelenme değerlerinin karşılaştırılmalı

olarak Ek 2’ de gösterilmiştir. Mikroskobik incelemelere göre, karbonat taneler

çoğunlukla karasal kırıntılardan kaynaklanmakta ve çok az denizel biyojenik malzeme

içermektedir.

Şekil 4.3 Fethiye Körfezi tüm plaj örneklerinde toplam karbonat miktarı dağılımı.

52 

 

4.3 Toplam Ağır Mineral (TAM) Dağılımı

4.3.1 Ön plaj örnekleri (A kodlular)

Fethiye Körfezi plajlarının ön plaj (A) çökellerinde karbonattan arındırılmış, toplam

ağır mineral (TAM) dağılımı şekil 4.4’de gösterilmiştir. Örneklerdeki TAM

fraksiyonları % 0 - 47,7 arasında değişmektedir.

Ön plajdaki yüksek TAM oranları orta bölgedeki 31 (% 47,7 ), 29 (% 29,1) ve 27 (%

24,8) numaralı örneklerde ve batıdaki 39 (% 43,8) ve 40 (% 30,2) numaralı örneklerde

tespit edilmiştir. 31, 29 ve 27 numaralı örneklerin alım yerleri Değirmenboğazı Deresi;

39 ve 40 numaralı örneklerin alım noktaları ise Çayboğazı Deresi ağzına yakın yerlerde

bulunmaktadır. Diğer örnekte (32 ve 45) ağır mineral oranları % 20- 30 arasında

bulunurken, bu örneklerin alındığı bölgelerde de eski akarsu ağzı bulunmaktadır. TAM

miktarları dokuz örnekte (13, 19, 30, 51, 48, 47, 44, 37, 35) % 10-20 arasında iken,

geriye kalan kıyı çizgisi örneklerinde % 10’nun altındadır.

Şekil 4.4 Fethiye Körfezi ön plaj çökellerinde toplam ağır mineral (TAM) dağılımı

Genelde çalışma alanının doğusunda ve güneyde 01 nolu örnekten kuzeyde 31 nolu

örneğe doğru, TAM miktarları yükselmektedir (Şekil 4.4) ve batıya doğru tekrar bir

azalma eğilimi göstermektedir.

53 

 

4.3.2 Arka plaj örnekleri (B kodlular)

Fethiye Körfezi arka plaj (B) çökellerinde karbonattan arındırılmış ağır mineral dağılımı

şekil 4.5’te gösterilmiştir. Örneklerdeki TAM fraksiyonları % 0- 39,2 arasında

değişmektedir.

Arka plaj (B1, B2, B-C) örneklerinde en yüksek TAM oranları 46 ve 34 numaralı

örneklerde sırasıyla % 38,9 ve % 39,2’dir. Bu örneklerden 46 numaralı olan eski bir

akarsu ağzının yakınında bulunurken, 34 numaralı örnek ise Küçük Katrancı (Akgöl)

gölünün denize uzantısı olan bir nehir ağzından alınmıştır. 20 numaralı örnekte TAM

oranı % 27,2’dir. Bu örnek eski bir dere yatağı ağzının yakınında bulunmaktadır. Çakıl

içeren ve arka plajın kumlu bölümünden alınan 24 numaralı örnekte ise bu oran % 20,4

olmakla, birlikte bu örneğin alındığı yer ise Yanıklar Köyü sahili, Karataş Burnu’nun

batısıdır. TAM miktarları 50 numaralı örnekte % 27,6, 6 numaralı örnekte % 26,3, beş

örnekte (07, 16, 28, 52 ve 42) % 12- 19 arasında iken, 9 numaralı örnekte bu oran %

7,9, 12 numaralı örnekte % 6,2, 22 numaralı örnekte 4,6’dır. Dört örnekte ise (02, 04,

11 ve 14) tespit edilememiştir (Şekil 4.5)

Elde edilen verilere göre TAM içeriği en fazla olan örnekler; 31 (A; % 47,7), 39 (A; %

43,8), 46 (B; 38,9 ) ve 34 (B: 39,2) olup, 31 numaralı örnek Yanıklar Köyü sahilinden

olup, eski bir nehir ağzında bulunmakta, 39 numaralı örnek Çayboğazı deresinin

ağzında, 46 numaralı örnek Yanıklar Köyü sahilinde ve 34 numaralı örnek ise Küçük

Katrancı (Akgöl) gölünü Fethiye Körfezi ile bağlantısı olan nehir yatağının ağzından

alınmıştır.

54 

 

 

Şekil 4.5 Fethiye Körfezi arka plaj çökellerinde toplam ağır mineral (TAM) dağılımı

Güneydoğuda önemli akarsu, kanal ve ağızlarının birleştiği tahmin edilen 06 nolu

örnekleme yerinden kuzeyde 11 nolu örnekleme noktasına doğru TAM mikataları

genelde azalmaktadır. 22 nolu örnekleme noktasından batıda 34 nolu ornek alım yerine

doğru TAM miktarları artmaktadır.

Aynı hat üzerinde olan kıyı çizgisi ve bunların arka plaj örneklerinin TAM oranları

karşılaştırıldığında ise; 27 A (% 24,8), 28 B2 (% 17,2), 29 A (% 29,1), 30 A( % 15,5),

31 A (% 47,7), 32 A (% 25,6), 52 B (% 18,1), 51 A (%18,9), 50 B-BC (% 27,6) ’ dır.

20 (B), 19 (A) ve 16 (B) hattındaki toplam ağır mineral oranları; % 27,2- % 18,7- %

15,5’tir. Benzer şekilde 06 (B), 07 (B) ve 08 (A) hattında ise bu oranlar %26,3-% 12,6-

% 9,5’ tir. Diğer taraftan 47 (A), 46 (B), 45 (A) hattında ise % 19,3- %38,9, % 20,9’dur.

Benzer şekilde 40 (A-BA), 39 (A), 37 (A), 35 (A) ve 34 (B) hattında ise; % 30,2- 43,8-

%17,6- %10,1 ve % 39,2’dir. 34 (B) numaralı arka plaj örneğinin kıyı çizgisi örneği

olan 33 (A) numaralı örnekte ise bu oran % 6,5 ile dikkat çekmektedir.

Diğer kıyı çizgisi ve arka plaj örneklerinin ağır mineral oranları ise; 21 (A), 22 (A-B),

23 (A) numaralı hat üzerinde % 6,7- % 4,6- % 6,9’ dur.

55 

 

4.3.3 Ağır mineral türleri

Seçilmiş ince kesitlerde ağır minerallerin tür ve dağılımları çizelge 4.1 ve foto 4.3-4.7

arasında gösterilmektedir.

İnce kesitlerdeki opak minerallerin miktarı %14-47 arasında değişmekte olup, seçilen

opak minerallerin Petrografi Uygulama ve Araştırma Laboratuarındaki yüksek

çözünürlüklü ve analitik konfokal mikroskoplu ‘HORIBA Jobin Yvon LabRAM HR’

model Konfocal Raman Spektrometresinde ayrıntılı incelemesi yapılmıştır (Şekil 4.6-

4.8).

Bu analiz sonucunda, seçilen opak mineralerin; çoğunlukla kromit (Foto 4.2 ve 4.3),

magnetit (Foto 4.4 ve 4.5), hematit (Foto 4.6 ve 4.7). olduğu belirlenmiştir. Hematit

bazı kesitlerde opak olmamakla birlikte, her iki nikolde de canlı kırmızı olarak

gözlenmiştir

Opak olmayan mineraller ise % 53-86 arasında değişmekte olup, çoğunlukla piroksen

(% 23-52) ve olivin (% 19-30) grubundan oluşmaktadır. Piroksen grubundan sık

rastlananlar enstatit, nadiren klinoenstatit ve bazen de diyopsit olmuştur. Olivin

grubundan ise fosterit, fayelit ve nadiren bronzit türlerine rastlanmıştır. Olivin ve

piroksenlerin bir çoğunda serpantinleşme ve yer yer demir oksitleşme görülmüştür.

Amfibol grubu mineralleri ise % 5-17 arasında değişmekte olup, en çok rastlanan türleri

ise tremolit, aktinolit, nadiren de rihterite rastlanmıştır. Sfen minerallerine bazı

kesitlerde hiç rastlanmazken, diğerlerinde ise % 1-2 arasında bulunmaktadır.

Ağır mineral fraksiyonları içerisinde, el mıknatısı ile yapılan ayırım işlemine gore,

manyetik mineral miktarları % 1,3- 25 arasında değişmekte olup, ayrıntılı çalışma

yapılmamıştır.

56 

 

Foto 4.2 Fethiye Körfezi kıyı çizgisi (A) çökellerine (32 A) ait ince kesitte kromit ve

forsterit (olivin grubu)

Şekil 4.6 Fethiye Körfezi kıyı çizgisinden alınan 32 A numaralı örneğe ait olan ince

kesitteki kromit mineralinin raman sonuçları. (Mavi çizgi refarans pik, kırmızı çizgi ölçülen pik)

57 

 

Foto 4.3 32 A numaralı örneğe ait raman spektrometre analizine tabi tutulmuş kromitin,

raman mikroskobundan çekilmiş fotoğrafı.

Foto 4.4 Fethiye Körfezi kıyı çizgisi (A) çökellerine (26 A) ait ince kesitte gözlenen

magnetit minerali.

58 

 

Şekil 4.7 Fethiye Körfezi kıyı çizgisinden alınan 26 A örneğe ait olan ince kesitteki

magnetit mineralinin raman sonuçları. (Mavi çizgi refarans pik, kırmızı çizgi ölçülen pik)

                     Foto 4.5 26 A numaralı örneğe ait raman spektrometre analizine tabi tutulmuş

magnetitin, raman mikroskobundan çekilmiş fotoğrafı.

59 

 

                             Foto 4.6 Fethiye Körfezi kıyı çizgisi (A) çökellerine (31 A) ait ince kesitte gözlenen

hematit minerali. Şekil 4.8 Fethiye Körfezi kıyı çizgisinden alınan 31 A numaralı örneğe ait olan ince

kesitteki hematit mineralinin raman sonuçları. (Mavi çizgi refarans pik, kırmızı çizgi ölçülen pik)

60 

 

Foto 4.7 31 A numaralı örneğe ait raman spektrometre analizine tabi tutulmuş hematit, raman mikroskobundan çekilmiş fotoğrafı.

Çizelge 4.1 Fethiye Körfezi bazı plaj çökellerinde ağır mineral türleri ve dağılımı. (Piroksen grubu; enstatit, klinoenstatit, olivin grubu; forsterit, fayelit, amfibol grubu, aktinolit, tremolit ve rihterit)

4.4 Çokluelement Dağılımı

Kıyı çizgisi ve arka plaj tüm - çökel (‘tüm kayaç’) örneklerinde tespit edilen ana ve iz

element miktarları Ek 4 ve şekil 4.9’da grafiksel olarak ve çizelge 4.2’de diğer jeolojik

kaynaklarla karşılaştırmalı olarak verilmiştir. Plaser oluşturabilecek ve ağır mineral

61 

 

bileşiminde bulunabilecek bazı elementlerin miktarları ve dağılım grafikleri aşağıda

belirtilmiştir.

Demir (Fe) miktarları % 2,05- 3,06 arasında değişmekte ve ortalama % 2,93’dür

(Çizelge 4.2). Fe miktarları ortalama kumtaşı değerlerine göre (% 0,98) yüksektir fakat

yer kabuğu ortalamasına göre düşüktür (% 5). Fe genelde oksitli minerallerde (magnetit-

Fe3O4, ilmenit-FeTiO3, kromit (Mg,Fe)Cr2O4 gibi), piroksen, olivin ve amfibol grubu

gibi silikatli minerallerde bulunur.

Kalsiyum (Ca) miktarları % 9,04 – 14,2 arasındadır ve ortalama % 11,4 değerindedir

(Çizelge 4.2). Ca miktarı kumtaşı (% 3,9) ve yer kabuğu ortalamasına göre (% 3,63)

yüksektir. Karadaki karbonatlı kayaçlar, bentik kavkılar Ca kaynağı olabileceği gibi,

plajioklaz, granat, amfibol ve piroksen grubu ve apatit, epidot gibi diğer metamorfik

minerallerde bulunabilmektedir.

Magnezyum (Mg) miktarları % 7,05 - 11,1 arasında değişmekte olup ortalama %

9,41’dir (Çizelge 4.2). Bu değerler ortalama kumtaşı değerlerine göre (% 0,7) ve

yerkabuğu ortalamasına göre (% 2,09) oldukça yüksektir. Dolomitli karbonatlar, olivin,

kromit, piroksen, granat, amfibol ve mika gruplarına ait mineraller yüksek Mg kaynağı

olabilirler.

Titanyum (Ti) % 0,07- 0,19 arasında bulunmakta olup ortalama değeri % 0,13 ‘tür

(Çizelge 4.2). Ti miktarları kumtaşı ortalamasına (%0,15) göre normal fakat yer kabuğu

ortalama değerlerine göre (% 0,44) biraz düşüktür. Ti genelde rutil (TiO2), titanit

(CaTiSiO5) ve ilmenit (FeTiO3) gibi mineraller oluşturabileceği gibi, biyotit, granat,

piroksen minerallerinde Al yerine geçebilir.

Manganez (Mn) 398-750 ppm arasında olup, ortalama 562 ppm’dir (Çizelge 4.2). Mn

miktarları kumtaşı ortalamasına göre (10-1100 ppm) normal, yer kabuğu ortalama (950

ppm) değerlerine göre ise düşüktür. Şenel (1997) ve Anonim (2000, 2009) verilerinde

kıyıardı ve özelliklede sedimanter birimler içinde Mn yataklarının varlığı

62 

 

belirtilmektedir. Bu tez çalışmasında tesbit edilen değerler ise, plaj kumlarında Mn

zenginleşmesine işaret etmemektedir. Mikroskop incelemelerinde de dikkati

çekebilecek Mn minerallerine rastlanılmamıştır. Mn, kromit grubu minerallerde Fe

yerine geçebilmektedir (hausmanit, franklinit gibi).

Fosfor (P), % 0.01 – 0.02 arasında değişmekte olup ortalama % 0.01’dir (Çizelge 4.2).

Ortalama kumtaşı değerlerine göre (%0,02) oldukça normal yer kabuğu ortalamasına

göre düşüktür. P kaynakları (monazit (Ce,La,Y,Th)PO4, xenotim (YPO4) P) olabileceği

gibi, sedimenter fosfat oluşumunda (apatit gibi) P miktarının artmasına neden olabilir.

Krom (Cr) miktarları 210 – 8059 ppm arasında değişmekte olup ortalama 1605 ppm’dir

(Çizelge 4.2). Bu değerler kumtaşı ortalamasına göre (35 ppm) ve yerkabuğu ortalama

değerine göre (100 ppm) oldukça yüksektir, Likya ofiyolitlerine (100-800 ppm) göre

yüksek, Antalya ofiyolitleri Cr değerlerine (220-6600 ppm) göre ise normaldir.

Körfezin karada ofiyolitik kayaçlarla çevrili olması ve bazik, ultrabazik, amfibolit gibi

kayaçların yaygın bulunması, bu yüksek Cr miktarını desteklemektedir. Ayrıca bölgede

kromit maden yatakları yaygındır (Anonim 2000, 2009). Kromit- (Mg, Fe)(Fe, Al,Cr) 2

O4 önemli bir Cr kaynağı olmakla beraber, piroksen grubu, mika gurbu, epidot, granat

grubu, diopsit amfibol grubu minerallerde Ni, Mg ve Fe ile yer değiştirmiş olabilir.

Nikel (Ni) miktarları 467 – 895 ppm arasında değişmekte olup ortalama 657 ppm’dir

(Çizelge 4.2). Kumtaşı ortalamasına göre (2 ppm) ve yerkabuğu ortalama değerine göre

(75 ppm) bu değerler oldukça yüksektir. Ni, olivin, amfibol, piroksen gibi minerallerde

Fe ve Mg ile yer değiştirmiş olabilir.

Kobalt (Co) miktarları 25,7 – 52,6 ppm arasında olup, ortalama 35,5 ppm’dir. Bu

değerler kumtaşı ortalamasının (0,3 ppm) ve yerkabuğu ortalama değerlerinin (25 ppm)

üstündedir (Çizelge 4.2). Co piroksen ve amfibol grubuna ait gibi minerallerde Fe, Ni

ve Mg ile yer değiştirir.

63 

 

Kalay (Sn) miktarları < 0,1 – 0.4 ppm arasında olup ortalama 0.25 ppm ‘dir (Çizelge

4.2). Bu değerler kumtaşı ortalamasına göre (0,5 ppm) normal, yerkabuğu ortalamasına

göre (2 ppm) düşüktür. Kalay kasiterit minerali (SnO2) oluşturabileceği gibi, biyotit gibi

minerallerde de yer almaktadır.

Toryum (Th) 0,7 – 1,3 ppm arasında değişen değerlere sahip olmakla beraber ortalama

0.83 ppm’dir (Çizelge 4.2). Kumtaşı ortalamasına göre (1,7) normal değerlere sahip

olmakla beraber, yerkabuğu ortalamasına göre (7,2 ppm) düşüktür. Th, monazit (Ce, La,

Y, Th)PO4 , sfen (CaTiSiO5 ) ve zirkon (ZrSiO4 ), magnetit (Fe3O4) gibi minerallerde

bulunabilir.

Uranyum (U) miktarları 0,4 – 0,8 ppm arasında değişmekte ve ortalama 0,6 pmm

değerindedir. Bu değerler kumtaşı ortalamasına (0,45 ppm) göre normal ve yerkabuğu

ortalama değerine göre (1.8 ppm) ise biraz düşüktür (Çizelge 4.2). U, uraninit, thorit,

zirkon ve apatit gibi minerallerde bulunabilmektedir.

Wolfram (Tungsten) (W) miktarları 8,9 – 18,6 ppm arasında değişmekte olup ortalaması

ise 13,9 ppm’dir (Çizelge 4.2). Bu değerler kumtaşı ortalamasına göre (1,6 ppm) ve

yerkabuğu ortalama değerine göre (1,5 ppm) yüksektir. Wolframit (Fe, Mn) WO4 ve

şelit (Ca, WO4 ) önemli tungsten mineralleridir.

Zirkon (Zr) miktarları 8,9 – 14,9 ppm arasında değişmekte olup ortalama 10,9 ppm’dir

(Çizelge 4.2). Bu değerler kumtaşı ortalamasına göre (220 ppm) ve yerkabuğu

ortalamasına göre (165 ppm) oldukça düşüktür.

Vanadyum (V) 30 – 92 ppm arasında değişmekte olup, ortalama 54.1 ppm’dir (Çizelge

4.2). Kumtaşı ortalama değerlerine göre (20 ppm) nispeten yüksektir, yerkabuğu

ortalama değerlerine göre ise (135 ppm) düşüktür. V magnetit, piroksen grubu, amfibol

grubu ve biyotit gibi minerallerde Fe ile yer değiştirmiş olarak bulunabilir.

64 

 

Seryum (Ce) miktarı 7 – 12 ppm arasında ve ortalama 8,5 ppm’dir. Bu değer kumtaşı

ortalama değerine (92 ppm) ve yerkabuğu ortalama değerine göre (60 ppm) oldukça

azdır (Çizelge 4.2). Ce fosfat, titanit, epidot gibi minerallerde Ca yerine geçebilir. Ce-

fosfat (monazit) önemli bir Ce mineralidir (Ce,La,Y,Th)PO4.

Hafniyum (Hf) değerleri 0,2 – 0,4 ppm arasında değişmekte olup ortalama 0,29

pmm’dir (Çizelge 4.2). Bu değerler kumtaşı ortalamasına (3,9 ppm)ve yerkabuğu

ortalama değerine göre (3,1 ppm) düşüktür. Hf yaygın olarak, zirkon minerallerinde

bulunur.

Çizelge 4.2 Fethiye Körfezi kıyı çizgisi ve arka plaj çökellerinde (tüm kayaç) tespit edilen ana ve iz element miktarlarının ortalama kayaç verileri ile karşılaştırılması.

 

65 

 

Çizelge 4.2 Fethiye Körfezi kıyı çizgisi ve arka plaj çökellerinde (tüm kayaç) tespit edilen ana ve iz element miktarlarının ortalama kayaç verileri ile karşılaştırılması (devamı)

66 

 

012345

FY06

B

FY12

B

FY17

A

FY21

A

FY24

B

FY31

A

FY52

B

FY46

B

FY40

A (B

A)

FY33

A

Y k O

Fe  (%)

Örnek Numarası

0

4

8

12

16

FY06

B

FY12

B

FY17

A

FY21

A

FY24

B

FY31

A

FY52

B

FY46

B

FY40

A (B

A)

FY33

A

Y k O

Ca  (%)

Örnek Numarası

0

4

8

12

16

FY06

B

FY12

B

FY17

A

FY21

A

FY24

B

FY31

A

FY52

B

FY46

B

FY40

A (B

A)

FY33

A

Y k O

Mg  (%

)

Örnek Numrası

00,10,20,30,40,5

FY06

B

FY12

B

FY17

A

FY21

A

FY24

B

FY31

A

FY52

B

FY46

B

FY40

A (B

A)

FY33

A

Y k O

Ti  (%)

Örnek Numarası 

0

0,1

0,2

FY06

B

FY12

B

FY17

A

FY21

A

FY24

B

FY31

A

FY52

B

FY46

B

FY40

A (B

A)

FY33

A

Y k O

P  (%

)

Örnek numarası

0

3000

6000

9000

FY06

B

FY12

B

FY17

A

FY21

A

FY24

B

FY31

A

FY52

B

FY46

B

FY40

A (B

A)

FY33

A

Y k O

Cr  (pp

m)

Örnek Numarası  

0

250

500

750

1000

FY06

B

FY12

B

FY17

A

FY21

A

FY24

B

FY31

A

FY52

B

FY46

B

FY40

A (B

A)

FY33

A

Y k O

Ni  (ppm

)

Örnek Numarası

0102030405060

FY06

B

FY12

B

FY17

A

FY21

A

FY24

B

FY31

A

FY52

B

FY46

B

FY40

A (B

A)

FY33

A

Y k O

Co  (pp

m)

Örnek Numarası  

00,51

1,52

2,5

FY06

B

FY12

B

FY17

A

FY21

A

FY24

B

FY31

A

FY52

B

FY46

B

FY40

A (B

A)

FY33

A

Y k O

Sn  (pp

m)

Örnek Numarası

0

2

4

6

8

FY06

B

FY12

B

FY17

A

FY21

A

FY24

B

FY31

A

FY52

B

FY46

B

FY40

A (B

A)

FY33

A

Y k O

Th (ppm

)

Örnek  Numarası   Şekil 4.9 Fethiye Körfezi ön plaj (A) ve arka plaj (B) çökellerinde ana ve iz element

dağılım grafikleri  

67 

 

0

0,5

1

1,5

2

FY06

B

FY12

B

FY17

A

FY21

A

FY24

B

FY31

A

FY52

B

FY46

B

FY40

A (B

A)

FY33

A

Y k O

U  (pp

m)

Örnek Numarası

0

10

20

30

40

FY06

B

FY12

B

FY17

A

FY21

A

FY24

B

FY31

A

FY52

B

FY46

B

FY40

A (B

A)

FY33

A

Y k O

W  (pp

m)

Örnek Numarası

 

0

50

100

150

200

FY06

B

FY12

B

FY17

A

FY21

A

FY24

B

FY31

A

FY52

B

FY46

B

FY40

A (B

A)

FY33

A

Y k O

Zr  (pp

m)

Örnek numarası

0

40

80

120

160

FY06

B

FY12

B

FY17

A

FY21

A

FY24

B

FY31

A

FY52

B

FY46

B

FY40

A (B

A)

FY33

A

Y k O

V  (pp

m)

Örnek Numarası

 

0

25

50

75

FY06

B

FY12

B

FY17

A

FY21

A

FY24

B

FY31

A

FY52

B

FY46

B

FY40

A (B

A)

FY33

A

Y k O

Ce  (pp

m)

Örnek Numarası

0

1

2

3

4FY06

B

FY12

B

FY17

A

FY21

A

FY24

B

FY31

A

FY52

B

FY46

B

FY40

A (B

A)

FY33

A

Y k O

Hf  (ppm

)

Örnek Numarası   Şekil 4.9 Fethiye Körfezi ön plaj (A) ve arka plaj (B) çökellerinde ana ve iz element

dağılım grafikleri devamı

4.5 Elementler Arası Korelasyon

Çökel örneklerinde ölçülen elementlerin miktarları arasındaki ilişkiler korelasyon

katsayısı matriksi halinde Ek 5’te görülmektedir. Fethiye Körfezi’nin plaj çökellerinde

ölçülen ve olası plaser minerallerinin birleşiminde bulunabilecek elementlerin miktarları

arasındaki ilişkiyi saptamak için hazır bilgisayar programı (Exel Analyses Tool Pak,

Data Analyses, Correlation, 2003) kullanılmıştır. Program % 95 güvenilirlik düzeyinde

oluşturulmuş bir ilişki katsayı matriksi içermektedir. Ek 4’de kuvvetli ilişkiler veya

bağıntılar (r ≥ 0,90) negatif (yada uyumsuz) olduğunda italik, pozitif (yada uyumlu)

olduğunda kalın olarak gösterilmiştir.

68 

 

Genelde ana, yan ve eser element çiftleri arasındaki ilişki ve oranları, aynı köken yada

kaynağa, paralel derişimleri ve aynı mineral bileşimindeki birlikteliğe işaret eder.

Rb en yüksek pozitif korelasyonu Th ( r = 0,908), K ( r = 0,648) ve Ta (r = 0,963) ile

gösterir. Rb genelde muskovit, feldispat ve biyotit gibi minerallerde K yerine geçebilir.

Li en yüksek korelasyonu Ta ( r= 0,977) ile gösterir. Li piroksen grubu mineralinden

spodumen mineralinde bulunur. Sc en yüksek pozitif korelasyonu Mn (r = 0,948), P (r

= 0,904) ve Ti (r = 0,961) ile vermektedir. Sc titanit, ferromagnezyum mineralleri,

hornblend ve biyotitte Fe yerine geçebilir. Ta en yüksek pozitif korelasyonu Cu (r =

0,937), Pb (r = 0,904), P (r = 0,990), Ba (r = 0,989) ve K (r = 0,961) ile verir. Nb en

yüksek pozitif korelasyonunu Mn (r = 0,921) ve Ce (r = 0,922) ile verir. Y en yüksek

pozitif korelasyonunu Cu (r = 0,921) ile verir. Ce en yüksek korelasyonunu Th (r =

0,925) ve La (r = 0,985) ile verir. Ce monazit gibi fosfat minerallerinde bulunabileceği

gibi,epidot, apatit gibi Ca içeren diğer minerallerde de bulunabilir. Zr en yüksek pozitif

korelasyonunu Al (r = 0,905) ile verir. K en yüksek pozitif korelasyonunu Pb (r =

0,920) ile verir.

Ti en yüksek pozitif korelasyonunu Mn (r = 0,965) ve Fe (r = 0,905) ile verir. İlmenit,

rutil, titanit, horblend, piroksen ve biyotit önemli Ti taşıyıcılarındandır. Mg en yüksek

korelasyonunu Co (r = 0,924) ve Fe (r = 0,918) ile verir. Mg olivin grubu, piroksen

grubu ve amfibol gurubu gibi ultramafik kayaçları oluşturan minerallerde bulunabilir.

Cr en yüksek pozitif korelasyonunu Zn (r = 0,948) ile verir. Cr ofiyolit kayaçları

oluşturan minerallerde bulunabilir. P en yüksek pozitif korelasyonunu Sb (r = 0,914) ile

gösterir. P apatit, fosforit ve vivianit mineralinde bulunur. V en yüksek pozitif

korelasyonunu Zn (r = 0,925), Mn (r = 0,905) ve Fe (r = 0,901) ile gösterir. Fe en

yüksek pozitif korelasyonunu Zn (r = 0,923), Co (r = 0,955) ve Mn (r = 0,957) ile

gösterir. Co en yüksek pozitif korelasyonunu Zn ( r = 0,953) ile gösterir.

Fethiye Körfezi plajlarından alınan sediment örneklerindeki Ni, Co, Cr, Mg element

miktarları yerkabuğu ortalamasına göre yüksektir. Fethiye Körfezinin arka kesiminde

bulunan ofiyolitlerin bu yüksek element miktarına neden olması muhtemeldir. Nitekim

69 

 

ofiyolitlerin bu elementleri yüksek oranda içerdikleri önceki araştırmalardan da (Çelik

ve Delaloye 2003; Çelik ve Chiaradia, 2008) bilinmektedir.

Fethiye Körfezinin orta- batı kısmında bulunan 33 (A), 40 (A- BA), 46 (B) ve 52 (B) ve

31 (A) örneklerinde yüksek miktarlarda Fe, Mg, Mn, Cr, W, Ni, Co içermektedir. Bu

elementlerin kaynağı ofiyolitler içerisindeki mineraller olabilir. Buna benzer olarak Al,

K, P, Zr, Zn, Ba, V, Th, Li, Hf, Sr elementleri de genel olarak, körfezin doğu kısmından

batı kısmına doğru bir artış göstermektedir. Fakat Ca miktarı kuzeybatıya doğru

azalmaktadır.

Örneklerin ağır mineral miktarlarındaki artış ve azalış, bazı elementlerin miktarlarındaki

artış ve azalışla genellikle paralellik göstermektedir.

70 

 

5. SONUÇLAR

Bu tez kapsamında Fethiye Körfezi sahili plajlarında yapılan çalışmalardan elde edilen

sonuçlar aşağıda özetlenmiştir.

1) Fethiye Körfezi plajları genelde refraktif (dalga enerjisini yansıtan) özellikte olup,

yer yer disipatif (dalga enerjisini yayvan-dağıtan) ve intermediate (her ikisi de karışık)

tiplere de rastlanılmaktadır. Diğer taraftan, tane boyuna göre plajlar çoğunlukla çakıllı

fakat yer yer kumlu ve karışık plajlar olarak da tanımlanabilir. Kayalık burunlar ve kıyı

ötesi adalar körfez plajlarını aşırı erozyondan korumakta ise de, açık deniz rüzgar ve

dalgaları, kıyıboyu akıntılar ile birleştiğinde kum tane taşınması ve çakıl tane birikmesi

oldukça yüksektir. Bu da plaj tiplerinin zamanla değişebileceğini göstermektedir.

2) Körfezin bazı plajlarında ve özellikle de Akmaz ve Kargı plajlarında baskın olan tane

boyu orta kumdur (0,5 -0,250 mm). İnce kum (0,250-0,125 mm) ise Çalış plajının

kuzeybatı bölümündeki çökellerde ve Karaot plajının çökellerinde yaygındır. Çok iri

çakıl (> 4-16 mm) ve iri çakıl (4 - 2 mm) miktarları özellikle Çalış plajının

güneydoğusunda, Sinekli Deresi ve Murtbeli Deresi ağızlarına yakın alanlarda

bulunmaktadır. Ortalama tane boyu ise körfezin güneydoğu kısmına doğru irileşirken,

körfezin kuzeybatı kısmına doğru küçülmektedir. Boylanma değerleri ise genel olarak

tüm plaj boyunca, orta-iyi boylanmayı göstermektedir. Kıyı boyunca plaj çökellerinde

gözlenen tane boyu farklılıkları; bölgede hakim ve değişen akıntı ve dalga rejimleri,

akarsu-drenaj sistemi (akarsu ağzına yakınlık dahil), değişken kıyı ve plaj morfolojisi

(plaj genişliği, eğimi, teraslı-berm yapısı, bitki örtüsü), kıyıardı kaynak kayaç koşulları

ve antropojenik yerleşim (kıyı kullanımı) koşullarının tümünden oluşan karmaşık

etkenlere bağlıdır. Ayrıca ön plajdan arka plaja doğru yer yer tane boyunun irileşmesi,

dalga enerjisinin azalmasıyla, iri taneleri arka plaja taşıyamamasıyla izah edilebilir. Dar

ve eğimli plaj kısımları nisbeten yüksek enerjili olup, kaba taneli sedimentasyon için

uygun yerlerdir. Mevcut veya terkedilmiş akarsu kanallarına ve ağızlarına yakın

bölgeler kaba taneli sedimentlerin varlığını da izah edebilir.

71 

 

3) Çökellerin toplam karbonat miktarları (% ≤ 1–46 CaCO3) çoğunlukla karasal

kırıntılardan taşınmış olup, kıyıardı kireçtaşları önemli bir kaynak teşkil etmektedir.

Karbonattan arındırılmış çökellerdeki toplam ağır mineral fraksiyonları % ≤1-48

arasında değişmektedir. Nispeten yüksek toplam ağır mineral miktarları günümüz veya

eski akarsu ağızlarına yakın bölgelerde tesbit edilmiş olup, akarsu girdisi ve kıyı boyu

taşınma süreçlerini yansıtmaktadır. Opak olmayan piroksen (enstatit, klinoenstatit),

amfibol (aktinolit, tremolit, rihterit), olivin (forsterit, fayelit) grubu ve sfen gibi

mineraller çökellerde toplam ağır mineral fraksiyonlarının % 53-86 sını

oluşturmaktadır. Opak mineraller (kromit, magnetit ve hematit) ise çökellerin toplam

ağır mineral fraksiyonlarında % 14-47 oranlarında bulunmaktadır. Körfez plajlarındaki

mineral dağılımları kıyıardında yüzeylemiş, ofiyolit birimlerine işaret etmektedir.

Burada Marmaris Ofiyolit Napı’nın önemli bir jeolojik kaynak olduğu gözükmektedir.

4) Tüm çökelde (’Tüm kayaç’) tespit edilen element miktarları genelde yerkabuğunu

oluşturan kayaçların ortalamasına benzemekte ise de, bazı elementlerde bu değerler

daha az, bazılarında daha da yüksektir. Yerkabuğu ortalamasına göre yüksek bulunan

Cr (1605 ppm), Mg (% 9,4), Ni (657 ppm) ve Co (35,5 ppm) elementlerinin, ağır

minerallerdeki artış ile birlikte görüldüğü ve bu durumun karasal ofiyolit kayaçları ile

bağlantılı olduğu düşünülmektedir.

5) Nisbeten yüksek miktarlarda ağır mineral ve Cr ve Ni içeren Yanıklar Köyü Sahili

plajlarının uygun ekonomik ve çevre koşullarında değerlendirilebilmesi mümkündür.

72 

 

KAYNAKLAR

Altunel, E., Barka, A. ve Akyüz, S. 1999. Dinar Fayının 1 Ekim 1995 depremi öncesi aktivitesi, Aktif Tektonik Araştırma Grubu 3. Toplantısı Makaleler Kitabı.

Andaç, M. und Mücke, A. 1976. Die paragenesis der Schwermineralseifen südlich von Troja (West Türkei). Bull.Min.Res.Explor.Inst.Turkey, 85;15-152.

Anonim. 2000. Elektirik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü.Türkiye akarsularında süspanse sediment gözlemleri ve sediment taşınma miktarları. Ankara.

Anonim. 2000. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü. Türkiye metalojeni haritası. Anonim. 2008.Karayolları Genel Müdürlüğü. Türkiye Karayolları Haritası. Anonim. 2009. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü. Yer Bilimleri ve Kültür

Serisi-5, Ankara Amcaoğlu, O. 1983. İğneada-Beğendik Plaj Kumları Hakkında Rapor. M.T.A. Trakya

Bölge Mad. Rap. No. 243. Alçiçek,H. 2005. Gelibolu ve Biga Yarımadası Sahil Kumlarının Mineralojik

İncelemesi. Türkiye Kuvaterner Sempozyumu. TURQUA-V, İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüs, 245-250.

Anfuso, G., Achab, M., Cultrone, G. and Aguayo-Lopez, F. 1999. Utility of heavy minerals distribution and granulometric analyses in the study of coastal dynamics: Application to the littoral between Sanlucar de Barrameda and Rota (Cadiz, southwest Iberian Peninsula). Bol.Inst. Esp. Oceanogr. 15 (1-4),243-250.

Asar, Y., Yüksel, Y. ve Kapdaşlı, S.1997. Granülometrik değişimin kıyı morfolojisine etkisi. Türkiyenin Kıyı ve Deniz Alanları I. Ulusal Konferansı, Türkiye Kıyıları 97 Konferansı Bildiriler Kitabı (Özhan, editor), Ankara, 551-557.

Bağcı, U., Parlak, O. and Höck, V. 2006. Geochemical character and tectonic environment of ultramafic to mafic cumulate rocks from the Tekirova (Antalya) ophiolite (southern Turkey). Geological Journal, 41, 193-219

Bal, H., Y. 2000. Türkiye’nin Kıyı Çizgisi Değişimleri ile Bunların Çevre ve Mühendislikteki Etkileri. Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,190 s.

Banna, M. M. 2007. Erosion and accretion rates and their associated sediment characters along Ras El Bar coast, northeast Nile Delta, Egypt. Environ.Geol.,52, 41-49.

Barka, A., Reilinger, R., Şaroğlu, F. and Şengör, M.C. 1995. The Isparta angle:Its evolution and importance in the tectonics of the Eastern Mediterranean region. IESCA-1995, Güllük, Turkey, pp:3-17.

Barka, A and Reilinger, R .1997. Active Tectonics of Eastern Mediterranean Region:deduced from GPS, neotectonic and seismicity data. Annali DiGeofisica, X2(3), 587–610.

Berquist, C. R. 1990. Heavy mineral studies. Virginia Min.Res.,Publ.,103

Bouyssee, P. 1972. La recherce miniere sous-marine sur la marge continentale. In: Amengement de la Marge Continentale Howmes et Robots, Coll, ASTEO, Paris, Cing, Seance, C.,1-23

Bowman, K. C. Jr. 1972. Evaluation of heavy mineral concentrations on the southern Oregon continental margin. 8th Ann.Conf.and Expos.Mar.Technol.Soc.,237-247.

73 

 

Bozcu, M., Yağmurlu, F. ve Şentürk, M. 2007. Fethiye-BurdurFay Zonunun Bazı Neotektonik ve Paleosismolojik Özellikleri, GB-Türkiye. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 31,1,25-48.

Buffetaut, E., Martin, M. and Monod, O. 1988. Phytosaur remains from Çenger formation of the Lycien Taurus (Western Turkey): Stratigraphical implication. Geobios, b.21, fasc.2, 273-243.

Carranza-Edwards, A. 2001. Grain size and Sorting in Modern Beach Sands. Journal of Coastal Research, 17,1, 38-52.

Cipriani, L. E., Pelliccia, F. and Pranzini, E. 1999. Beach Nourisment With Nearshore Sediments in a Highly Protected Coast

Clark, A. and Li, C. 1993. Marine Mineral Resources of the South China Sea. Mar. Georesources Geotechn., 11, 101-126.

Colin, J. H. 1962. Fethiye- Antalya - Kaş- Finike (güneybatı Anadolu) bölgesinde yapılan jeolojik etütdler. MTA yayınları, 59, 1- 60.

Collins, A. S. and Robertson, A. H. F. 1998. Processes of Late Cretaceous to Late Miocene episodic thrust-sheet translation in the Lycian Taurides, SW Turkey, Journal of the Geological Society, 155, 759-772

Collins, A. S. and Robertson, A. H. F. 1999. Evolution of the Lycian Allochthon, western Turkey, as a north-facing Late Palaeozoic to Mesozoic rift and passive continental margin. Geol. J. 34, 107–138

Cook, P. J., Fannin, N. G. T. and Hull, J. H. 1992. The Physical Explotation of Shallow Seas. In:Use and Misuse of the Seafloor, K.J.Hsü and J.Thiede (ed.), John Wiley and Sons Ltd.

Çapan, U. 1980. Toros Kuşağı ofiyolit masiflerinin (Marmaris, Mersin, Pozantı, Pınarbaşı ve Divriği) iç yapıları, petrolojisi ve petrokimyalarına yaklaşımlar. Doktora Tezi . H. Ü. Yer Bil. Ens., 400s

Çelik, Ö. F. and Delaloye, M. F. 2003. Origin of metamorphic soles and their post-kinematic mafic dyke swarms in the Antalya and Lycian ophiolites, SW Turkey. Geological Journal, 38: 235-256.

Çelik, Ö. F. and Chiaradia, M. 2008. Geochemical and petrological aspects of dike intrusions in the Lycian ophiolites (SW Turkey): a case study for the dike emplacement along the Tauride Belt Ophiolites. Int J Earth Sci (Geol Rundsch), 97 (6), 1151-1164..

Davis, R. A. Jr. 1978. Beach and Nearshore Zone. Coastal Sedimentary Environments (R.A.Davis, ed.). Springer Verlag, New York, 237-285.

Davis, R. A. Jr. and Fitzgerald, D. M. 2004. Beaches and coasts. Blackwell Publishing, Oxford, 419 s.

Dilek, Y., Thy, P., Hacker, B. and Grundvig, S. 1999. Structure and petrology of Tauride ophiolites and mafic dyke intrusions (Turkey): Implications for the Neotethyan ocean. Geological Society of America Bulletin, 111, 1192-1216.

Dumont, J. F., Poisson, A. and Şahinci A. 1979. Sur l'existence de coulissements Senestres récentes (l'extremite ortentale de l'arc égéen (sud-ouest de la Turquiei C.R.Acad. Sci. Paris. t 289.5erie D-20.

Edwards, A. C. 2001.Grain Size and Sorting in Modern Beach Sands. J. Coastal Research, 17, 1;38-52.

Elfrink, B. and Baldock, T. 2002. Hydrodynamics and sediment transport in the swash zone: a review and perspectives. Coastal Engineering, 45, 149-167.

74 

 

Erakman, B., Meşhur, B., Gül, M. A., Alkan, H., Öztaş, Y. ve Akpınar, M. 1982. Fethiye- Köyceğiz- Tefenni- Elmalı- Kalkan arasında kalan alanın jeolojisi. Türkiye Altıncı Pet. Kong. Tebl., Ankara, 23- 31.

Ergin, M., Keskin, Ş., Sözeri, K. ve Çiftçi, D. 1999. Büyük Menderes ve Küçük Menderes Deltaları sahil kumlarında tane boyu ve ağır mineral dağılımı. TÜBİTAK-MTA-ÜNİVERSİTE Deniz Jeolojisi Ulusal Deniz Araştırmaları Programı: Türkiye Denizlerinde Jeoloji-Jeofizik Araştırmaları, Workshop V. Genişletilmiş Bildiri Özleri, MTA, Ankara, 96-97.

Ergin, M., Keskin, Ş., Duymaz, Ç., Yıldırım, Y. ve Albayrak, H. 2001b. Güneybatı Karadeniz Plaj Kumlarının Petrografisi. Türkiyenin Kıyı ve Deniz Alanları III: Ulusal Konferansı Bildiriler Kitabı (Özhan ve Yüksel, editörler), İstanbul, 715-724.

Ergin, M., Eyrik, Ç., Karakaş, Z. ve Sözeri, K. 2006. Kuşadası Körfezi Plajlarının Sediment Kaynağı ve Taşınma Süreçleri. Türkiye’nin Kıyı ve Deniz Alanları VI. Ulusal Konferansı, Türkiye Kıyıları 06 Konferansı Bildiriler Kitabı, 7, Muğla, (E. Özhan, Editör), 785-793.

Ergin, M. 2007. Holosen Mersin Körfezi Plajlarının Sedimentolojisi ve Jeokimyası. Türkiye Kuvaterner Sempozyumu VI, İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

Ergin, M., Karakaş, Z., Sözeri, K., Özdoğan, S. 2007. Grain Size Distribution and Related Depositional Conditions On The Modern Patara Beach (Sw-Turkey). Proceedings Of The Eightht International Conference On The Mediterranean Coastal Environment, MEDCOAST 07, Alexandria, Egypt.

Ergin, M., Karakaş, Z., Sözeri, K. and Özdoğan, S. 2007c. Grain size distribution and related depositional conditions of sediments along the modern Patara (Eşen Delta) Beach, SW-Turkey (Eastern Mediterranean Sea). MEDCOAST 07 International Conference,Alexandria, Egypt.

Ergin, M., Karakaş, Z., Sözeri, K. and Kadıoğlu, Y. K. 2008. Geochemical and mineralogical characteristics of the modern Patara Beach sediments (eastern Mediterranean, Turkey). 33rd International Geological Congress, Oslo, Norway.

Erkal, T. 2005. Kıyı Kumullarında Titan Aramaları: Karasu (Sakarya) Örneği. Türkiye Kuvaterner Sempozyumu, TURQUA-V, İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü, 66-70.

Erol, O. 1991. Türkiye jeomorfoloji haritası, MTA Ersoy, Ş.1990. Batı Toros (Likya) naplarının yapısal öğelerinin ve evriminin analizi.

Jeoloji Mühendisliği, sayı: 37, sayfa: 5–16. Folk, R. L. 1974. Petrology of Sedimentary Rocks. Hemphill, Austin, 182s. Frihy, O. E. and Komar, P. D. 1990. Patterns of beach-sand sorting and shoreline

erosion on the Nile Delta. Journal of Sedimentary Petrology, 61(4), 544–550. Frihy, O. E., Lotfy, M. F. and Komar, P. D. 1995. Spatial variations in heavy minerals

and patterns of sediment sorting along the Nile Delta, Egypt. Sedimentary Geology, 97, 33-41.

Graciansky, P. C. 1968. Teke yarımadsı (Likya) Toroslarının üst üste gelmiş ünitelerinin stratigrafisi Dinaro- Toroslar’ daki yeri. MTA yayınları, 71, 73- 92.

Grosz, A. E. 1987. Nature and distribution of potential heavy-mineral resources offshore ofthe Atlantic coast of the United States. Marine Mining, 6, 339-367.

75 

 

Grosz, A. E., Berquist Jr, C. R. and Fisher, C. T. 1990. A procedure for assessing heavy mineral resources porential of continental shelf sediments in: Berquist Jr., C. R. (ed), Heavy-mineral studies- Virginia Inner Continental Shalf, Virginia Div. Min. Res. Publ., 103, 13-30.

Gültekin, A. H., Yavuz, F. ve Budakoğlu, M. 1996. Çiniyeri-Küre (Tire,İzmir) Plaser Titanyum sahasından alınan toprak ve dere kumları titanyum içeriklerinin yönelim yüzeyi yöntemiyle incelenmesi. Turkish J. Of Earth Sciences, 5; 1-10.

Hakyemez, H. Y. ve Erkal, T. 1994. Kumsal plaserleri araştırma yöntemi:Trakya’nın Karadeniz kıyı kuşağı örneği. MTA Dergisi, 116, 97-104.

Hanson, H., Brampton, A., Capobianco, M., Dette, H. H., Hamm, L., Lanstrup, C., Lechuga, A. and Spanhoff, R. 2002. Beach nourishment projects, practices, and objectives-a European overview. Coastal Engineering, 47; 81-111.

Hidalgo, I. O. 1975. Mini-dredge (iron sand mining) in the Philippines Proc., WODCON VI, Wodcon Assn, San Pedro, Calill, 401-406.

Hong-bin, L. 1985. Devoting major efforts to the survey and prospecting of beach placers in China. China Geology, 7, Beijing, China.

İpekoğlu, B. 1988. Production of zircon silicate concentrates from Turkish beach sands. Aufbereitungstechnik,7, 403-407.

Jennings, R. and Shulmeister, J. 2002. A field based classification scheme for gravel beaches. Marine Geology, 3134, 1-18.

Kazancı, N., Emre, Ö., Erkal , T., İleri, Ö., Ergin, M. ve Görür, N. 1999. Kocasu ve Gönen Çayı Deltalarının (Marmara Denizi Güney Kıyıları) Güncel Morfolojileri ve tortul fasiyesleri. MTA dergisi, 121, 33-50.

Keskin, S., Ergin, M., Aydın, F., Lermi, A. ve Uyar, E. 2005. Orta ve Doğu Karadeniz’in (Türkiye) Plaj Sedimentlerinde Tane Boyu ve Ağır Mineral Dağılımları. Karadeniz Teknik Üniversitesi 40. Yıl Sempozyumu,Trabzon,126-127.

Kırkgöz, M. S., Mamak, M. ve Aköz. M. S. 1998. Kıyılarda Sediman Taşınımı: II. Yakacık’ taki Kıyı Erozyonu. Çukurova Üniversitesi Müh.-Mim. Fak. Dergisi, 13, 1-2; 61-71.

Komar, P. D. 1976. Beach Processes and Sedimentation. Prentice-Hall, New Jersey, 428s.

Lewis, D.W. 1984. Practical Sedimentology, Hutchinson Ross, Penn., 227s, USA. Lotfy, M. F. and Frihy, O. E. 1993. Sediment balance along the nearshore zone of the

Nile Delta coast, Egypt. J. Sediment . Petrol., 62, 429-441. Mange, M. A. and Wright, D. T. 2007. Heavy minerals in use. Elsevier, Developments

in Sedimentology,58,1271 s. Mange-Rajetzky, M. A. 1983. Sediment dispersal from source to shelf on an active

continental margin,S.Turkey. Mar.Geol., 52, 1-26.

Mason, B. and Moore, C.B. 1982. Principles of Geochemistry, John Wiley and Sons, Hong Kong, 344s.

McMillan, P. 1989. Raman spectroscopy in mineralogy and geochemistry, Annu. Rev. Eart Planet Sci. 17, 255-283

Mugan, P. A. ve İpekoğlu, B. 1995. Akçakoca-Kefken (KB Türkiye) arasında yer alan sahil kumlarının ağır mineral içerikleri. Madencilik, 2, 27-37.

Müller, G. 1967. Methods in Sedimentary Petrology. Schweizerbart Press, Stuttgart,283s.

76 

 

Okay, A, İ, Tansel, İ and Tüysüz, O. 2001. Obductin and subduction and collision as reflected in the Upper Cretaceous-Lower Eocene sedimentary record of western Turkey. Geological Magazine,138, 117-142.

Okay, N. and Ergün, B. 2005. Source of the basinal sediments in the Marmara Sea investigated using heavy minerals in the modern beach sands. Marine Geology, 216, 1-15.

Önal, G. 1981. Die Bewertung von Schwermineralsanden aus der nordwestlichen Turkei. Erzmetall, 34, 411-416.

Özgül, N. 1976. Torosların bazı temel jeolojik özellikleri: Türkiye Jeol. Kur. Bült. 19/1, 65-77.

Özkaya, Ü. 1990. Origin of Lycian nappes, SW Turkey. Tectonophysics,177, 367-379. Pettijohn, F.J., Potter, P.E. and Siever, R. 1973. Sand and Sandstone. Springer, Berlin,

618. Packer, T. 1988. Survey of Foreign Development Activities for Offshore Nowfuel

Mineral Resources. Part II. Ottowa, Canada. Dept. Energy,Mines and Resources. Price, S. and Scott, B. 1994. Fault-block rotations at the edge of a zone of continental

extension; southwest Turkey, 1 Srutct. Geol., 16, 381-392. Razjigaeva, N. G. and Naumova, V. V. 1990. Trace element composition of detrital

magnetite from coastal sediments of northwestern Japan Sea for provenance study.Journ.Sed.Petrology, 62, 5; 802-809.

Rice, R. M., Gorsline, D. S. and Osborne, R. H. 1976. Relationships between sand input from rivers and the composition of sands from the Beaches of Southern California. Sedimentology, 23, 689-703.

Riech, V. 1982. Heavy-mineral exploration in shelf areas off Mozambique and east Australia. Marine Mineral Deposits-New Research Results and Economic Prospects. Proc.Clausthaler Workshop, Sept.1982., Verlag Glückauf, Essen, 177-201.

Roy, P. S. 1999. Heavy Mineral Beach Placers in Southeastern Australia: Their Nature and Genesis. Economic Geology, 94, 567-588.

Sayılı, İ. S., Şahbaz, A., Ergin, M., Özdoğan, M., Turan, S. D., Soydemir, Ö. ve İleri, Ö. 1997. Kocasu deltası plajlı kıyı tortullarının sedimantolojik ve mineralojik özellikleri: önbulgular. TÜBİTAK-MTA-ÜNİVERSİTE Deniz Jeolojisi Ulusal Deniz Araştırmaları Programı, Marmara Denizi Araştırmaları Workshop-III Bildiri Özetleri, Ankara Üniversitesi, Fen Fakültesi, Ankara, 85-87.

Schott, W. 1976. Mineral (inorganic) resources of the oceans and ocean floors: a general review. In: Handbook of Stratabound and stratiform ore deposits (K.H.Wolf (ed.), Elsevier, Amsterdam, 3, 245-294

Schwartz, M. O., Rajah, S. S., Askury, A. K., Putthapiban, P. and Djaswadi, S. 1995. The Southeast Asian Tin Belt. Earth-Science Reviews, 38, 95-293.

Şaroglu F., Emre 0., ve Kuşçu I. 1992. Türkiye'nin diri fay haritası, MTA yayını, Ankara

Şenel, M., Selçuk, H., Bilgin, Z. R., Şen, M. A., Karaman, T., Erkan, M., Kaymakçı, H., Örçen, S. ve Bilgi, C. 1987, Likya napları ön cephe özellikleri, Türkiye Jeol. Kur. Bildiri Özleri, 6.

Şenel, M. 1997. 1/250 000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları, Fethiye Paftası, No: 2, MTA, Ankara.

Şenel, M. 1997a. 1/100 000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları, Fethiye L-7 Paftası, No: 1, MTA, Ankara.

77 

 

Şenel, M. 2004. Batı Toroslar’daki Yeşilbarak napının stratigrafik ve yapısal özellikleri, GD Anadolu’daki ve Kuzey Kıbrıs’taki benzer birimlerle karşılaştırılması. MTA Dergisi, 128, 1-26.

Şengör, A. M. C. and Yılmaz, Y. 1981. Tethyan evolution of Turkey: a plate tectonic approach. Tectonophysics,75, 181-241.

Temiz, H., Poisson, A., Andrieux, J. and Barka, A. 1997. Kinematics of the Plio-Quaternary Burdur-Dinar cross-fault system in SW Anatolia (Turkey). Annales Tectonicae, XI, 1-2, 102-113.

Temur, S. 1995. Jeolojide veri analizleri. Selçuk Üniversitesi Mühendislik- Mimarlık Fakültesi, Yayın No, 21, Konya.

Thuizat, R., Whitechurch, H., Montigny, R. and Juteau, T. 1981, K-Ar Dating of some infra-ophiolitic metamorphic soles from the Eastern Mediterranean. New evidence for oceanic thrusting before obduction, Earth Planet. Sci. Lett. 52, 302-310.

Turan, S. D. 1999. Bursa-Karacabey Kocasu Deltası Güncel Kıyı tortularının mineralojik ve petrografik incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniv. Fen Bil.Enst., 110s,Ankara.

Tüysüz, N. ve Yaylalı, G. 2005. Jeoistatistik: Kavramlar ve bilgisayarlı uygulamalar. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon, 382 s.

Udden, J. A. 1898. Mechanical composition of wind deposits, Augustana Library Publ.,1,69.Voutsinou-Taliadouri,F., Satsmadijis,J.,1982. Concentration of some metals in east Aegean sediments. Rev.ınt.Oceanogr.Med., LXVI-LXVII, 66/67, 71-75.

Uysal, I. 2003. Ortaca (Muğla) yöresi kromitlerinin platin grubu elementler (PGE) açısından incelenmesi. Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 153 s.

Uysal, I., Sadiklar, M. B., Tarkian, M., Karsli, O. and Aydin, F. 2005. Mineralogy and composition of the chromities and their platinum – group minerals from Ortaca (Muğla- SW Turkey): evidence for ophiolitic chromitite genesis. Mineralogy and Petrology, 83, 219- 242.

Üşenmez, Ş. 1996. Sedimantoloji ve sedimanter kayaçlar. İleri Gazetecilik ve Matbaacılık Ofset Tesisleri, Yozgat.

Wadell, H. 1932. Volume, shape and roundness of rock particles. Jour. Geology, 40,443-451.

Wentworth, C. K. 1992. A scale of grade and class terms for clastic sediments, Jour. Geology, v.30, 377-392.

Wilson, T. A. 1965. Offshore mining paves the way to ocean mineral wealth. Eng.Min.Journ., 166, 6, 124-132.

Visher, G. S. 1969. Grain size distribution and depositional processes. J.Sediment. Petrol., 39,3,1074-1106.

Yamurlu, F. ve Şentürk, M. 2005. Güneybatı Anadolu’nun güncel tektonik yapısı.Türkiye Kuvaterner Sempozyum V, İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü, 02-03 Haziran 2005, s.55-61, İstanbul.

Zingg, Th. 1935. Beiträge zur Schotteranalyse. Schweiz. Mineralog. Petrog. Mitt., 15,39-140.

78 

 

EKLER

Ek 1 Fethiye Körfezi’nde çalışılan plajlardan alınan çökel örneklerinin tane boyu (%)

dağılım tablosu Ek 2 Fethiye Körfezi ön (A) ve arka (B) plaj çökellerinden alınan örneklerin toplam

karbonat (%), toplam ağır mineral (%) miktarları ve ortalama tane boyu, boylanma, yamukluk ve tepelenme değerleri.  

 Ek 3 Fethiye Körfezi plaj çökellerinden bazılarının kümülatif tane boyu dağılımları Ek 4 Fethiye Körfezi ön plaj (A) ve arka plaj (B) örneklerinde tespit edilen element

miktarları  Ek 5 Fethiye Körfezi tüm çökel örneklerinde elementler arası ve bazı petrografik

parametreler arasındaki korelasyon matriksi.

79 

 

Ek 1 Fethiye Körfezi’nde çalışılan plajlardan alınan çökel örneklerinin tane boyu (%) dağılım tablosu

80 

 

Ek 2 Fethiye Körfezi ön (A) ve arka (B) plaj çökellerinden alınan örneklerin toplam karbonat (%), toplam ağır mineral (%) miktarları ve ortalama tane boyu, boylanma, yamukluk ve tepelenme değerleri  

 

81 

 

Ek 3 Fethiye Körfezi plaj çökellerinden bazılarının kümülatif tane boyu dağılımları

82 

 

Ek 4 Fethiye Körfezi ön plaj (A) ve arka plaj (B) örneklerinde tespit edilen element miktarları

 

 

 

 

 

83 

 

Ek 5 Fethiye Körfezi tüm çökel örneklerinde elementler arası ve bazı petrografik parametreler arasındaki korelasyon matriksi

84 

 

ÖZGEÇMİŞ

Adı- Soyadı : Zeynep Önal

Doğum Yeri : Ankara

Doğum Tarihi : 26.10.1983

Medeni Hali : Bekar

Yabancı Dili : İngilizce

Eğitim Durumu

Lise : Anıttepe Lisesi (2001)

Lisans : Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü (2005)

Yüksek Lisans:Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı (Eylül 2008-Mart 2011

Çalıştığı Kurum/Kurumlar ve Yılı

Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü Bilim Adamı

Yetiştirme Projesi (BİYEP)- 2006-2008

Yayınlar/Bildiriler

• Önal, Z., Işık, V. ve Seyitoğlu, G. 2006. Çankırı Havzası Batısında Bulunan Koyunbaba Fayının Koyunbaba-Hasayaz Arasındaki Karakteri Hakkında Mezoskobik ve Mikroskobik Gözlemler ve Bunların Bölgesel Tektonik Modeller Üzerine Etkisi, Türkiye Jeoloji Bülteni, 49 - 3, 1-12

• Önal, Z. 2005. Kırmızı Alarm: Küresel Isınma. Mavi Gezegen, 12, 51-56

• Önal, Z., Işık, V. ve Seyitoğlu, G. 2006. Koyunbaba fayı, Çankırı havzası (Orta

Anadolu): Normal fay mı? Bindirme mi? 59. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildiri Özleri, s. 412-413

• Ergin, M., Karakaş, Z., Sözeri, K., Önal, Z. ve Eser Doğdu B. 2010. Fethiye Körfezi

Plajlarının Sedimentolojik Özellikleri, 63 Türkiye Jeoloji Kurultayı Bildiri Özleri,70-71 (Sözlü sunum).