T.C. ESKEHR OSMANGAZ NVERSTES ETM BLMLER ENSTTS ETM PROGRAMLARI VE RETM ANABLM DALI ETM PROGRAMLARI VE RETM YKSEKLSANS PROGRAMI

RNEKLEM SEM VE RNEKLEME YNTEMLER

Melek ALEMDAR 541620110010

Nitel Aratrma Dersi devi Do. Dr. Cemil YCEL

ESKEHR Mart, 2012

rneklem Seimi ve Trleri 1) rneklem Seimi

rnekleme btn aratrma trleri asndan byk bir neme sahiptir. rnekleme yaplan iin ad, rneklem ise evren birimlerinin alt kmesine verilen addr. rneklem, evreni temsil etmek zere eitli tekniklerle evren elemanlarndan seilen ve zerinde inceleme yaplan gruptur. rnekleme ise, bir sre olup bir almada evreni temsil edecek bireylerin belirlenmesidir. Seilmi bireyler bir rneklemin iinde yer alarak bir evrendeki byk gruplar temsil ederler. rneklemenin amac bir evren hakknda bilgi kazanmaktr; nadiren bir alma, konuyla ilgili tm evreni kapsar(zen & Gl, 2007).

rneklem zerine literatrde onlarca tanm bulunmaktadr; rneklem, bir aratrmacnn daha byk bir havuzdan setii ve nfusa genelledii daha kk olaylar kmesidir(Neuman, 2011). rneklem btn evreni almak yerine, evreni temsil gcne sahip snrl sayda birey, olgu ya da olay aratrma kapsamna dahil etmek iin olaslk kuramndan tretilmi pratik bir aratrma aracdr(Yldrm ve imek,2011). Yani rneklem, evrenin zelliklerini yanstmas dncesiyle evrenden belirli yntemlerle seilmi birimlerin oluturduu toplulua denir. Belli bir evrenden, belli kurallara gre seilir ve seildii evreni temsil yeterlilii kabul edilen kk bir kmeyi oluturur. Nicel ve nitel aratrma bir ok konuda olduu gibi rnekleme konusunda da farkl yaklamlar kullanmaktadrlar(Uwe, 2005). Nicel aratrmada rneklemenin balca amac, temsil gc olan bir rneklem ya da daha byk bir toplamdan veya nfustan kk bir birimler toplam elde etmektir, bylece aratrmac kk grubu inceleyerek byk grup hakknda genellemeler retebilir(Neuman, 2011). Nicel aratrma tarafndan kullanlan bu rnekleme trne olaslkl rnekleme denilmektedir.

Olaslkl rneklemede, nfustaki elementler rastgele seilmekte ve seilme olasl byk lde bilinmektedir. Olaslkl rnekleme, istatistiksel yaklam iin en uygunu olmakla beraber nitel aratrma asndan kullanlabilir nitelikte deildir(Spencer ve dierleri, 2005). Nitel aratrmaclar bir rneklemin temsil gcnden ziyade rneklemin ya da kk rnek olaylar, birimler veya etkinlikler toplamnn toplumsal yaam nasl etkiledii, aydnlatt zerinde dururlar(Neuman,2009). Nitel aratrma tarafndan kullanlan bu rnekleme trne olaslksz(amal) rnekleme denilmektedir. Burada ama, vurgulanan durumlardan ne renildiine dayal olarak daha net ve derin anlay gelitirmektir. Nitel aratrmaclar iin incelenecek insanlarn seilme biimini aratrma konusuyla olan ilgileri belirler. Olaslksz rneklemede, aratrmac bireyleri ve blgeleri esas ve belli bal durumlar anlamada sunduklar bilgi zenginliine gre seer(Creswell, 2005). Matematiksel bir hesapla nceden belirlenmi bir yaklam kullanan nicel aratrmacnn aksine, nitel aratrmac vakalar yava yava seer, bir vakann seilip seilmeyeceini belirleyen ise onun zel ieriidir(Neuman,2011). Grld zere, nitel aratrmacnn ncelii genelleme olmad iin, indirgemeci deildir(Patton, 2002). Olaslksz(amal) rnekleme, hem bireyleri hem de blgeleri incelemeye olanak tanr; aratrmac bir ya da birka blgeyi(niversite kamps), bireyleri ya da gruplar(1. Snf rencileri) ya da baz bileenler(kampus ve 1.snf rencileri) inceleyebilir(Creswell,2012). Eer aratrmanzda olaslksz rnekleme kullanacaksanz, rnekleme stratejinizi iyi belirlemelisiniz. Literatrde bulunan stratejilerin seimi, veri toplamaya balamadan ve veri toplamaya baladktan sonra m rneklemeye gidilecei konusunda ayrma gitmektedir. Buna

karar verdikten sonra amaca uygun rnekleme stratejisi seilir. Her bir strateji farkl bir amaca dayanr(Patton, 2002).

Olaslksz rnekleme yntemleri u ekilde sralanabilir; *Geliigzel (Kolayl) rnekleme *Kotal rnekleme *Amaca ynelik (yargsal) rnekleme *Kuramsal (Teorik) rnekleme

2) Olaslksz(Amal) rnekleme Yntemleri

Geliigzel (Kolayl) rnekleme: Olduka yaygn olarak kullanlan bu teknikte esas, aratrmaya katlan herkesin rnekleme dahil edilmesidir. En kolay bulunan katlmc en ideal olandr mantyla hareket eder(Bryman,2001; Spencer ve dierleri, 2005; McMillan, 2004; Neuman,2009; Nardi, 2006). Katlmc bulma ilemi arzu edilen rneklem byklne ulancaya kadar devam eder(Altunk ve dierleri, 2004). Yakn ve kolay olan durumun seilmesi aratrmaya pratiklik ve hz kazandrr( Yldrm ve imek,2011). Kolayl rnekleme aratrmacnn ou zaman dier rnekleme yntemlerine bavurma ansnn olmad durumlarda kullanlr. niversitede bir retim grevlisinin almasna, alveri merkezine girerken yakalandmz bir temsilcinin sorularna, internet zerinde Angelina Jolienin bir ocuk daha dourup dourmamas zerine yaplan bir ankete hepimiz belli ekillerde dahil edilmiizdir. Burada rnek ktlenin evreni temsil etme gc ok dktr. nk, tm bu almalardan elde edilen veriler aslnda, orada bulunanlara ve hatta

bulunma imkan olanlara uygulanabilir. niversiteye gitmeyen biri retim grevlisinin aratrmasna, internet balants olmayan ya da alveri merkezine gidecek imkan bulunmayanlar dier aratrmalara dahil olamaz. rnein, gn ortasndan bir televizyon binasnn nnden geenler herkesi temsil edemez, geenler arasnda sunucunun dikkati ekebilen, normal grnen ya da en azndan itici grnmeyen insanlar da btn temsil edemez. Bu da tm nfus hakknda yorum yapabilmeyi imkanszlatrr. Kolayl rnekleme ayn zamanda nitel aratrmann gerektirdii derinlik ve balamdan yoksundur( Neuman,2009). Eer rastgele kolayl bir durum seilirse, nfusta olan temsil etmeyen birok durum fark edilmeden seilmi olabilir. Dier yntemlere nazaran gvenilirlii, kullanlabilirlii ve genellenebilirlii daha azdr. Bu yzden az tercih edilmesi gereken bir yntemdir(Patton, 2002). Ancak aratrmalarda tandk bir rneklem zerinde almann kolayl, maliyetin dk olmas ve ulalabilirlik kavramlarnn etkisi dnldnde yaygn olarak kullanlmas kanlmazdr. Btn bunlar kolayl rneklemenin asla kullanlmamas anlamna elbette gelmez( Bryman, 2001). Bir anketin n testi olarak ya da bir pilot uygulamalarda kullanm olduka uygundur(Babbie, 1992). Kolayl rnekleme sk olarak deneysel almalarda kullanlr. Deneye katlan kiilerin tipik rneklemine ulamak aslnda imknszdr. zellikle ok vakit gerektiren ve uzayp giden deneylerde bu byledir. Deneyler, ncelikli olarak neden-sonu ilikisini aradklar iin, bu ilikinin nasl genellenebilecei meselesi daha sonra nem kazanr(zen & Gl, 2007). Geliigzel (Kolayl) rnekleme Yntemleri zerine alma rnekleri * nver(2003) tarafndan gerekletirilen retmenlik Uygulamasnda birlii :Bir Durum almas isimli almada eitim fakltesi yneticisi, uygulama okulu yneticisi, retim eleman, uygulama retmeni ve retmen adaylarnn hangi konularda ve nasl ibirlii yapabileceklerine ilikin yeterli bilgileri olup olmadn ortaya karmak

amalanmtr. Buna ynelik olarak yaplan durum almasnda, geliigzel(kolayl) rnekleme yntemi benimsenerek rneklemde Gazi niversitesi Mesleki Eitim Fakltesinden bir ynetici, iki retim eleman ve 25 retmen aday; uygulama okulu yneticisi (mdr) ve alt uygulama okulundan (Kz Meslek Lisesinden) toplam 11 uygulama retmeni yer almtr. ** Trk Snf retmenlerinin Deerler Eitimine likin Deneyimleri: Fenomonolojik Bir Yaklam almasnda Yldrm(2009), toplumun sahip olduu temel deerlerin, kendini ayakta tutan bireylere aktarlmasn salayan en nemli unsurlardan biri olan snf retmenlerinin deerler eitimi ilikin grleri alarak, deerlerin kazandrlmas srecine ynelik dnceleri ve deneyimleri betimlemeye almtr. geliigzel(kolayl) rnekleme metodundan faydalanlm ve yazarn grev yapt niversiteye en yakn okulda allmtr. ** retmenlerin Toplumsal/Mesleki Kimliklerine ve Rollerine likin Deerlendirmeleri: Sosyal Bilgiler retmenleri zerinde Yaplm Bir Aratrma isimli almasnda Esen(2011), geliigzel(kolayl) rnekleme'yi temel almtr. alma grubu, Ankara ili merkez ilelerinde bulunan resmi ve zel ilkretim okullarnda alan sosyal bilgiler retmenlerinden olulmaktadr. **lkretim rencilerinin Deim Ve Sreklilii Alglay isimli almalarnda zen ve Salam(2010), geliigzel(kolayl) rneklemeyi kullanmlardr. Okul seiminde; aratrmann 3 ay boyunca devam edecei gz nnde bulundurularak, okul yneticisinin ve ders retmenin durumu kabul edecek zellikte olmasna, aratrma snfna kolay ulalabilmesine dikkat edilmitir.

Amaca Ynelik (Yargya Dayal) rnekleme: almann amacna ynelik olarak daha sistemli olarak yaplan seim trdr. Uzman kiinin gr ve g ( zenli bir alma ) isteyen bir alma trdr. Amaca dayal rnekleme adndan anlalaca zere, anahtar ltlerle ilikili trleri ve konumlar sunan bir ama ile rneklem oluturulur(Ritchie ve dierleri, 2005). Bu teknikte aratrmacnn rneklemini oluturan elemanlar, aratrmacnn aratrma problemlerine cevap bulacana inand kiilerden oluur(Silverman & Marvasti, 2008; Altunk ve dierleri, 2004). Aratrmann nfusuna, elementlerine ve aratrmann amacna bal olarak aratrmacnn kendi yargsna dayanarak oluturduu rneklemdir(Babbie, 1992; Patton, 2002; Ritchie ve dierleri, 2005). Bu yaklamn avantaj, deneklerin seimi ile aratrmacnn nceki bilgi ve becerilerini kullanmasdr (Balc, 1995). Durumlar, aratrmac tarafndan belirlendikten sonra derinlemesine analiz edilmelidir(McMillan, 2004). Bunlar, sosyo-demografik karakteristikler, zel tecrbelere dayal durumlar, roller ya da davranlar olabilir(Ritchie ve dierleri, 2005). Amal rneklemede, seim iin kullanlan kriterler aratrma dizaynnn erken safhalarnda belirlenir. almann temel amac, var olan nbilgiler, konunun ait olduu bilim dalna dair teoriler, aratrmacnn ilgilendii hipotezler ya da alma nfusunda var olan bilgi boluklar gibi kriterler zerine bilgi sahibi olunur(Ritchie ve dierleri, 2005). Amal rnekleme aratrmacya, ilgili olduu sre ve zellikleri gz nnde bulundurarak rneklem seme frsatn sunar. Bu durum aratrmacnn semek istedii her eyi rnekleme almas demek deildir, aksine amal rnekleme, zerinde allan konuya ait nfusun parametrelerini eletirel bir ekilde dnmeyi ve rneklemi bu parametrelere uygun ekilde semeyi gerektirir(Silverman & Marvasti, 2008; Denzin & Lincoln, 2000). Her ne kadar seimler aratrmac tarafndan bilinli ve kastl yaplsa da, bu seimler rneklemin bamsz seim kontrol asndan net bir nesnellik gerektirmektedir(Ritchie ve dierleri, 2005). Bylece, amaca ynelik rneklemede zellikle bilgilendirici olan benzersiz rnek

olaylar seme gereksinimi uyandrmaldr. rnein, bir aratrmac kltrel temalar bulmak iin dergileri incelerken ierik analizi kullanmak istiyor. Eilim belirleyici olduu iin belirli bir popler kadn dergisini seebilir ( Neuman, 2011). Amal rneklemede en nemli nokta, ana mevzuyla ilikili tm kilit noktalarn seiminin kapsanm olmasdr. kincisi ise, her kilit nokta iinde, tm niteliklerin aratrlmasna olanak tanyacak birtakm eitliliklerin dhil edilmi olmasdr (Ritchie ve dierleri, 2005). ok basit bir rnek vermek gerekirse, ya ska kullanlan bir seim kriteridir. Burada hem tm gerekli ya gruplarnn dhil edilmi olmas hem de ya gruplar arasnda incelenebilecek deiik perspektiflerin salanmas gerekir. Baz rnek durumlarda aratrmac, daha byk nfusun kk bir altkmesini almak isteyebilir. Altkmedeki elementler kolayca tanmlanabilirdir, fakat btnn yani toplam yapnn saym ve zellik dkm neredeyse imknszdr. rnein, aratrmac bir renci protesto hareketindeki liderlii almak isteyebilir; birok lider grnebilirtanmlanabilir, fakat tm liderleri rneklemek ve tanmlamak mmkn deildir(Babbie, 1992). Tpta ve psikolojide benzersiz klinik vakalarnda, srf sra d olduklar iin amal rneklemeye dahil edilirler. Nrolog Oliver Sacks(1985) ok geni apta okuyucu kitlesine hitap eden Karsn apkayla Kartran Adam kitabnda bu tip durumlara odaklanr; kitabn ad bile durumlarn benzersizliini ima etmektedir. Tek bir durumdan bir genellemeye ulalmasa da birok ey renilebilir ve birok alana katkda bulunulabilir. Tpk kendi 2 ocuunu gzlemleyerek r aan Piagetin almalarnda olduu gibi(Akt. Patton,2002). Literatrde birok kaynakta amal rneklemin eitli trlerine rastlanmaktadr(Ritchie ve dierleri, 2005; Patton, 2002; Wiersma & Jurs, 2005). Bunlar u ekilde sralanabilir;

Benzeik (Homojen) rnekleme; Daha ok aratrmann amac zel bir alt gruba odaklanmak olduunda kullanlmaktadr(Wiersma & Jurs, 2005). zel bir olgunun detayl bir resmini izmek amacyla kullanlr. Ayn alt kltrden gelen insanlar ya da ayn karakteristik zellie sahip kiiler gibi. rnein, retme pratikleri zerine yaplan bir aratrmada, sadece balang aamasndaki retmenlerin rneklenmesi gibi (Wiersma & Jurs, 2005). Bu yntem aratrmacya zel bir balamda sosyal sreleri inceleme frsat sunar ve odak grup grmeleri yoluyla etkili bir biimde veri toplanabilir(Patton,2002). Maksimum eitlilik (Heterojen) rnekleme; Birbirinden farkl ynlerde eitlilik gsteren olgular iermek iin kastl stratejilerin kullanld yntemdir(Patton,2002). Buradaki ama, greli olarak kk bir rneklem oluturmak ve bu rneklemde allan probleme taraf olabilecek bireylerin eitliliini maksimum derecede yanstmaktr(Ritchie ve dierleri, 2005). Maksimun eitlilik olutururken aratrmacnn amac genelleme yapmak iin bu eitlilii salamak deildir, tam tersine eitlilik gsteren durumlar arasnda herhangi bir ortak ya da paylalan olgularn olup olmadn bulmaya almak ve bu eitlilie gre problemin farkl boyutlarn ortaya koymaktr(Yldrm&imek, 2011). rnein, retmenlerden bazlarnn not verirken hep sfr kulland, bazlarnn ise asla sfr kulland grldnde, iki u noktay almak maksimum eitlilik rneklemeye bir rnektir(McMillan, 2004). Pattona gre(1987), maksimum eitlilik gsteren kk bir rneklem oluturmann en azndan iki yarar vardr: rnekleme dahil her durumun kendine zg boyutlarnn ayrntl biimde tanmlanmas, Byk lde farkllk gsteren durumlar arasnda ortaya kabilecek ortak temalar ve bunlarn deerinin ortaya karlmas(Akt. Yldrm&imek, 2011).

Tipik Durum rneklemesi; Tipik durum rneklemesinde aratrmac, ounluun temsilcisi veya tipik bir kiiyi, grubu ya da blgeyi aratrabilir(McMillan, 2004). Aratrmacnn yeni bir uygulamay tantmak istedii durumlarda, bu uygulamann yapld durumlar arasndan en tipik bir ya da birka tanesini saptayarak bunlar alabilir(Yldrm&imek, 2011). Maksimum eitlilik rneklemesinin tersine orta yolu tercih eder. rnein, okullarn alld bir aratrmada ok iyi ve ok kt durumdaki okullar semek yerine, tipik- orta halli okullar seilir(Wiersma & Jurs, 2005). Aratrmac pek ok uzman ile hangi rnek yada rneklerin kullanlaca ile ilgili olarak fikir birliine ulamay denemeli ve konumaldr. Bu yzden, almaldr. rnein, okulda iyi bilinen bir retmeni nasl tanmladklarn pek ok kii ile grerek yorumlayabilir. Grmeye katlan kiiler bu kiiyi karakteristikleri bakmndan tanmlayabilir. Aykr(Ar) Durum rneklemesi; Bu rnekleme teknii derin bir incelemeye tabi tutulabilecek snrl sayda ancak ayn lde de bilgi bakmndan zengin durumlarn allmasn ngrr. Burada nemli olan nokta udur; aykr durumlar normal durumlara nazaran daha zengin veri ortaya koyabilir ve aratrma problemini derinlemesine ve ok boyutlu bir biimde anlamamza yardmc olabilir(Yldrm&imek, 2011; Patton, 2002; Ritchie ve dierleri, 2005). rnein, etnometodolojistler imal varsaymlar ortaya karmada bu yntemi kullanrlar(Ritchie ve dierleri, 2005). Egemen kalptan farkllk gsteren ya da teki rnek olaylarn ar basan zelliklerinden farkl olan rnek olaylar ararken kullanlabilir(Neuman, 2011). Eitimde

aykr rnekleme, ar derecede baarl rencileri ya da okullar, nasl performanslarnn bu kadar iyi olabildiini incelemek zere kullanlr(McMillan, 2004). Younluk rnekleme; Younluk rnekleme, aykr durum rneklemeye benzer ancak aykrlklara daha az vurgu yapmaktadr. Odak aykr durumlardan ziyade olguyu gl bir ekilde temsil eden sra d durumlardadr(Ritchie ve dierleri, 2005). Sezgisel(Heuristic) aratrma younluk rneklemeyi kullanr. Youn olarak kiinin deiik deneyimlerine odaklanlr. Kritik Durum rneklemesi; Kritik bir durum veya durumlarn varlna iaret eden en nemli gsterge bu, burada oluyorsa baka benzer durumlar da kesinlikle olur ya da tam tersine bu, burada olmuyorsa baka benzer durumlar da kesinlikle olmaz eklinde bir ifadedir(Yldrm&imek, 2011). Kritik durum rneklemesinde durumlar, bir fenomeni ya da pozisyonu arpc bir biimde sergilediklerinde ya da bir sre veya operasyonun aktarlmasnda ana eksen olduklarnda seilirler(Patton, 2002; Ritchie ve dierleri, 2005). Bu yntemi nemli klan, srelerin zel yansmalarna dikkat ekmesi ve aratrmann etkisini arttrmasdr(Patton,2002). rnein, bir aratrmac okullarda bir yenilik getirildiinde nasl yaama geirildiiyle ilgileniyorsa- her renci iin bir laptop gibi- kritik durum rneklemesini kullanr.

lt rnekleme; Bu rnekleme trndeki temel anlay, nceden belirlenmi bir dizi lt karlayan btn durumlarn karlanmasdr. Burada sz edilen lt ya da ltler aratrmac tarafndan oluturulabilir ya da daha nceden hazrlanm bir lt listesi

kullanlabilir.Hizmet ii eitime katlan, daha nce beinci snfta en az bir defa retmenlik yapan ve en az sekiz yl ve ss kdeme sahip gibi(Bal, 2009). Okul sistemi gz nne alndnda, devamszl 10 yldan fazla olan renciler rnek oluturabilir(Yldrm&imek, 2011).

Kartopu (A) rnekleme: Nitel aratrmaclar ounlukla rnekleme iini veri toplama esnasnda yrtrler(McMillan, 2004). Ve baz aratrma durumlarnda, konuya uzaklk ya da olaylarn karmak olmas gibi nedenlerden tr aratrmaya en uygun kiileri bilemeyebiliriz(Creswell, 2012). Kartopu rnekleme, aratrmacnn bir rnek olayla balad, daha sonra o rnek olaydan ald balantl ilikilerle ilgili bilgilere dayanarak baka rnek olaylar belirledii ve sreci tekrarlad rastlantsal olmayan bir rneklemedir(Neuman, 2011; ). Can alc zellik, her bir kiinin ya da birimin bir dieriyle dorudan ya da dolayl bir balantyla bal olmasdr(Neuman, 2011; Neuman, 2009; McMillan, 2004; Altunk ve dierleri, 2004; Cohen ve dierleri, 2000). Yantlayclarn bulunmas ya da tanmlanmas aamasnn zor olduu zamanlar olabilir(Cohen ve dierleri, 2000). Gay ya da lezbiyenler zerine bir alma yaplmak istenirse rnein. Kota rnekleme ya da tabakal rnekleme katlmclar belirlemeden herkesin seksel tercihini belirlemeyi gerektirir. Ya da geliigzel(kolayl) rneklemede olduu gibi bir alveri merkezinin nnden geen onlarca lezbiyen bulunamayabilir. te bu durumlarda aratrmac bir avu katlmcyla sfrdan balayarak ve kiisel balantlar kurarak bir rneklem oluturabilir( Nardi, 2006; Bryman, 2001). Gnll olarak her katlmc bir dieriyle iletiim kurtulmasna yardm edebilir ve bylelikle grup kartopu yuvarlandka daha fazla kar bnyesine alr ve rneklem oluur(Nardi, 2006).

Kartopu rnekleme ayn zamanda bir adaki rnek olaylar rneklemek iin de bir yntemdir ve aamal olarak ilerler(Neuman, 2011). Katlmclarla iletiim alarnn gelimemi olduu durumlarda da kullanmaktadr(Cohen ve dierleri, 2000). rnein, aratrmac bir ilanla greve balam, kadrolu bir retmenin yerine geici grev yapan cretli retmenlerle almak istiyor olabilir. Bu durumda, aratrmac eitim mdrlnde bir grevli ile iletiim kurup eitli retmenlere ulaabilir. Esas olan ilk temas kurmaktr. Birinci ahsla grldkten sonra kartopu etkisiyle rnek ktleyi bytmek mmkndr(Altunk ve dierleri, 2004). Belirli bir sre sonra elde edilen isimler tekrar edecek ve ayn kiiler ne kmaya balayacak, bylece aratrmacnn grmesi gereken birey says azalacaktr(Yldrm ve imek, 2011). Kartopu rneklemede oluan problem, rneklemin tm nfsun bir temsili olamamasdr(Bryman, 2001). Elbette ki bu durum kartopu rneklemenin nitel aratrmada geersiz olduu anlamna gelmez, insanlar aras ilikileri betimlemede ve iletiim alarn gstermede nemli bir yntemdir(Coleman, 1958; akt. Bryman, 2001).

Amaca Dayal rnekleme Yntemleri zerine alma rnekleri **Al-Saggaf & Williamson(2004) tarafndan Online Communities in Saudi Arabia: Evaluating The Impact On Culture Through Online Semi-Structured Interviews adnda yaymlanan aratrmada, yar yaplandrlm grmeler yoluyla Suudi Arabistandaki Online topluluklar ve kltre etkileri incelenmitir. Aratrmann amac, kiilerin Suudi Arabistandaki Online topluluklara katlmn ve online topluluklarn Suudi Arabistandaki offline kltr nasl etkilediini bulmaktr. Yar nitel yar nicel yaplan aratrmann grme ksmnda, tm alt gruplara yer verilebildii ve kiisel tercihleri sunabildii iin amal rnekleme yntemini kullanmlardr.

**nl & Aydntan (2011) tarafndan yaplan lkretim 8. Snf rencilerinin Matematik retiminde renci Takmlar Baar Blmleri Teknii Hakkndaki Grleri isimli aratrmada lt rnekleme yntemi kullanlm ve karne notlar ve retmen grlerine bavurularak yksek-orta-dk eklinde akademik baar dzeyi belirlenmesine gidilmitir. lt olarak akademik baar dzeyi kullanlmtr. ** Arthur & Ed(1999) tarafndan yaplan Examining the nature of interactions which facilitate learning and impact reading achievement during a reading apprenticeship: a case study of at-risk adolescent readers isimli aratrma, ergenlik andaki rencilerin okumay renme stratejileri gelitirmelerinde raklk/stajerlik durumunun etkisini lmek zere nitel bir durum almas olarak yrtlmtr. alma amal rnekleme yntemine dayal olarak yrtlmtr. ** Norm Kadro almalarnn niversitelerde Uygulanabilirlii: Nitel bir Aratrma isimli almalarnda Ylmaz ve zdem(2004), niversitelerde norm kadro almalar yrten rgtlerin amalarn etkin ve verimli bir ekilde yerine getirebilmeleri amacyla gerekli olan ideal kadronun belirlenmesi iin nitelik ve say belirleme yoluna gitmi, daha nce norm kadro almas yapm ve yaplan almay deerlendirmi olan retim yeleri ile grmeler yapm, bu grmeleri kaydetmi ve zmlemilerdir. Aratrmada amal rnekleme yolu izlenmi, Buna gre grmeler, Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesinde grev yapan retim yeleri ile gerekletirilmitir.

**Yldrm(2011) tarafndan gerekletirilen Okul Mdrlerinin Motivasyonlar zerine Nitel Bir nceleme isimli almada veriler grme teknii ile toplanm ve ierik analizi uygulamasna gidilmitir. Nitel aratrmaya uygun olarak, amal rnekleme tekniklerinden maksimum eitlilik rnekleme teknii ile 24 okul mdr rneklenmitir.

Bu amala eitlilik alma kdemine, retmenlik branna, okulun bulunduu yere, okul trne gre alnmtr. **oklu Zek Kuram ile Disiplinleraras Yaklam Temel Alan Uygulamalara likin retmen-renci Grleri isimli almasnda Demirel ve dierleri(2008), ilkretim nc snf Hayat Bilgisi dersi evremizdeki Canllar nitesini renme srecinde, oklu Zek Kuram ile disiplinleraras yaklam temel alan uygulama srecine ilikin retmenrenci grlerini belirlemek amacn gtmlerdir. Yaplan durum almasnda, durumda meydana gelen deiimleri ve sreleri anlamak iin tek bir analiz birimi btncl olarak ele alnd iin btncl tek durum deseni kullanlmtr. alma grubunun oluturulmasnda rencilerin baar seviyeleri dikkate alndndan, nitel aratrmada amal rnekleme yntemlerinden lt rnekleme yntemi kullanlmtr. **Maltepe(2007) tarafndan gerekletirilen Yaratc Yazma Yaklam Asndan Trke Derslerinde Oluturulan Yazl Anlatm rnlerinin Deerlendirilmesi isimli aratrmada, Trke derslerinde srdrlen yazma uygulamalaryla oluturulan yazl anlatm almalarnn (kompozisyonlarn) yaratc yaz asndan niteliinin belirlenmesi amac gdlmtr. rneklem yntemi olarak maksimum eitlilik rneklemesi yaplm ; OKS Trke net ortalamasna gre st, orta ve alt dzeyde baarl okullarn yer ald gruplarn her birinden bir 6. , bir 7. ve bir de 8. snftan olmak zere toplam 266 renci veri kayna olarak alnmtr. ** Influence of head teachers general and instructional supervisory practices on teachers work performance in secondary schools in Entebbe Municipality, Uganda isimli almasnda Nzabonimpa Buregeya(2011) tefti durumlarnn retmenlerin alma performans zerinde anlaml bir farkllk yaratmad hipotezi ile doktora tezini yazm ve almasnda amal rnekleme yntemini kullanmtr.

** Matematik retmen Adaylarnn Analiz Dersi Akademik Baarlar ile Matematiksel Modelleme Yaklamlar Arasndaki liki isimli almasnda Uurel ve Gzel(2010), ortaretim matematik retmen adaylarnn Analiz-I dersindeki akademik baarlar ile matematiksel modelleme yaklamlar arasndaki ilikileri incelemektedirler. Amal rnekleme yntemlerinden aykr durum rnekleme ynteminin kullanld bu alma bir devlet niversitesinin ortaretim matematik retmenlii blmnde renim gren farkl akademik baarya sahip 12 retmen aday ile gerekletirilmitir. ** Lise rencilerinin Sululuk ve Utan Puanlarnn Disiplin Cezas Alp Almama ve Cinsiyetleri Asndan ncelenmesi isimli almasnda Karata(2008), rencilerin sululuk ve utan puanlarnda, disiplin cezas alp almama ve cinsiyet asndan anlaml bir farkllk olup olmadn ve disiplin cezas alan rencilerin grlerini incelemitir. Disiplin cezas alm rencilerden 7 kz, 8 erkek, toplam 15 renci amal rnekleme yntemlerinden ar veya aykr durum rneklemesi yntemi ile seilmi ve yar yaplandrlm grme formu kullanlarak grmeler gerekletirilmitir. **irin(2009), Sivil Toplum rgtlerinin Eitime likin Karar Alma Srelerine Katlmlar zerine Bir Aratrma isimli almasnda STlerin eitime ilikin karar alma srelerine katlm dzeyleri ve katlm iin kullandklar argmanlar/yollarn belirlenmesini amalamtr. alma grubunun belirlenmesinde amal rnekleme yntemlerinden srasyla; kartopu rnekleme ve aykr durum rneklemesi kullanlmtr. **Kaymak ve ztrk(2011), Sosyal Bilgiler retmenlerinin Proje almalaryla lgili Grleri isimli almalarnda lkemiz ilkretim okullarnda grev yapan sosyal bilgiler retmenlerinin derslerinde hazrlanan proje almalaryla ilgili grlerini ortaya koymay amalamlardr. Bu dorultuda, Trkiyenin deiik blgelerinde ilkretim okullarnda grev yapan, ilgili niversitelerin sosyal bilgiler retmenlii blmlerinden mezun olmu toplam 14 sosyal bilgiler retmenine ulamlardr. Aratrmaya katlan

retmenler kartopu rneklem olarak nitelendirilen rneklem tr yardmyla belirlenmitir. Aratrmaclar ncelikle kendi dnem arkadalarndan (lisans, yksek lisans ve doktora) olup da aratrmann gerekletirildii tarih itibariyle Milli Eitim Bakanlna bal ilkretim okullarnda 657 sayl kanuna tabi olarak grev yapan bir retmene ulamlardr. Daha sonra onlarn tavsiyesi zerine kii says artrlarak bir alma grubu havuzu oluturulmu ve bu havuz ierisinden grev yaplan blge ve il durumuna gre gnlllk esasna dayal olarak katlmclar belirlenmitir. **Snowball Sampling: Using Social Networks to Research Nonheterosexual Women isimli almada Browne(2005), katlmclarn hassas konulardaki gizlilik durumlarn ortaya ckarmak iin kartopu rneklemeyi kullanmtr. Burada kartopu rneklemenin etkileri ve ksler aras lskleri ortaya ckarma becers zerine yogunlaslmstr.

*** Mengi(2011), lkretim Sekizinci Snf rencilerinin Fen ve Teknoloji Konularn Gnlk Hayat Problemlerinin zmne Transfer Dzeylerinin ncelenmesi isimli tezinde kritik durum rneklemesini kullanmtr. Sosyoekonomik, sosyokltrel ve baar seviyesi asndan dk dzeyde kritik bir durum rnei olan rneklem kurulmutur. **Yldrm ve Dnmez(2011) tarafndan yaplan Yaplandrmac renme Yaklam Uygulamalarnn Snf Ynetimine Etkileri zerine Bir alma isimli almalarnda tipik durum rneklemesini kullanmlardr. Aratrma kapsamna alnan okuldaki snf mevcutlarnn ortalamas 29dur. Eskiehir ili genelindeki ilkretim okullarnn snf mevcutlarnn ortalamas ise 30dur. Seilen okulun snf mevcutlar, velilerin sosyoekonomik ve eitim dzeyleri kent ortalamasna yakndr. **Nazl(2007) tarafndan yaplan Psikolojik Danmanlarn Deien Rollerini Alglaylar isimli almada amal rnekleme yntemlerinden tipik durum rneklemesi kullanlmtr. Aratrma, tipik durum rnekleme yntemi ile belirlenmi olan 11 devlet

ilkretim okulunda alan 11 psikolojik danman ile yaplmtr. lkretim okulunda aratrma yapmann nedeni; lkemizde son zamanlarda hem retim hem de rehberlik hizmetlerinde yeniden yaplanma almalarnn ilkretim okullarnda dikkat ekici dzeyde olmasdr.

Kuramsal (Teorik) rnekleme: Kuram oluturma stratejisi ile yaplan aratrmalarda ise kuramsal rnekleme kullanlr. Kuramsal rnekleme, aratrmacnn bireyleri ya da blgeleri; kuramlar ya da kuram iinde zel durumlar kefetmek iin kulland stratejidir. Bu stratejiyi kullanmak iin aratrmac, teori iindeki konsepte bal kalmal ve bu konsepte dair derin bir anlaya sahip olmaldr(Creswell, 2005). Uzaktan eitime dahil olan 5 blgeyle ilgili bir aratrmada rnein, bu blgeleri uzaktan eitime kar tutumu zerine bir teori retmek iin semek gibi. rneklenen ey (insanlar, durumlar, olaylar, zaman dilimleri, vb.) temellendirilmi kuramdan gelir. Artan kuramsal ilgi rnek olaylarn seimine yn verir(Neuman, 2011). Glaser ve Straussun (1967) ortaya attklar bu kavram, aratrma sorusunun yant olabilecek kavramlarn ve srelerin tekrar etmeye balad aamaya (doyum noktasna) kadar veri toplamaya devam edilmesini gerektiren bir rnekleme yaklamna iaret eder(Yldrm ve imek, 2011; Bryman, 2001; Ritchie ve dierleri, 2005). Kuramsal rnekleme, teorik olarak anlaml olan bir rneklem kurmayla ilgilidir, nk aratrmacnn teorisini veya aklamasn test edip gelitirmesine yardmc olacak kriter ve karakteristik zelliklere dayanr( Silverman & Marvasti, 2008). Sre tekrar esasna dayanr; aratrmac ncelikle bir rnek alr, verileri analiz eder ve sonra daha ileri bir rnekle teorilerini ve var olan kategorileri gelitirir. Bu sre aratrmac bir doyum noktasna eriene kadar devam eder(Ritchie ve dierleri, 2005). Teorik yaplar olutuktan sonra aratrmaclar verilerde boluklar ve teorilerde delikler bulma eilimindedirler. Bu yzden sahaya geri

gnp bu eksikliklerini kuramsal rneklemeyle giderirler(Charmaz, 2003 in Denzin & Lincoln, 2003). Kuramsal rnekleme, resmi teorinin geliiminde ana eksendir. Aratrmaclara kateorileri tanmlama imkan sunar ve karlatrmal metotlarla gerekli balamlara eriimi kolaylatrr(Charmaz, 2003 in Denzin & Lincoln, 2003). Kuramsal rnekleme 3 zellie sahiptir; Durumlarn seimi, Olaand durumlarn seimi, Aratrma esnasnda rneklemin boyutunun deitirilmesi(Silverman & Marvasti, 2008). Kuramsal rnekleme yoluyla Glaser ve Strauss(1965) hastanede lm farkndaln almlardr. Bu aratrmada yazarlar, deiik hastanelerde ve kurumlarda katlmc gzlemci olarak bulunmu ve sosyal bir sre olarak hastanede lme dair bir teori gelitirmeye odaklanmlardr(Flick, 2005).

Kotal rnekleme: Kotal rneklemede, bir aratrmac nce insan kategorilerini belirler(erkek-kadn; 30 yan altnda, 30-60 ya arasnda, vb.), sonra bir kategoriye ka kiinin gireceine karar verir. Bylece rneklemdeki eitli insanlarn says sabit olur(Neuman, 2011; Cohen ve dierleri, 2000). Kotal rnekleme, temsil gc yksek rastgele rnekleme kadar net-kesin olmasa da, daha hzl ve daha kolaydr. Geliigzel rnekleme zerine byk bir gelitirmedir ve kotal rnekleme baz farkllklarn rneklemde bulunmasn garantiler(Neuman, 2009). Daha geni topluluklardaki oranlar bilinmediinde, rneklemeye doru oranlarda katlmn elde edilmesi zordur ve bazen bu oranlar yakalayabilmek iin pilot uygulamalar yapmak gerekebilir(Cohen ve dierleri, 2000).

Kotal rnekleme, hedef nfusun karakteristiklerini tanmlayan bir matrisle balar. Nfusun oranlar iyice belirlendikten sonra, her hcreye belirli zellii tayanlar kaydedilir ve artk insanlardan toplanan verilerin hepsi hcrelere blnr. rneklemin tm elemanlar yerletikten sonra elde edilen data toplam nfusun mantkl bir sunumu olmaldr(Babbie, 1992; Altunk ve digerleri, 2004). Rastgele bir rnekleme eidi olmad iin, katlmclarn says ve zellikleri eittir. rnein, sinemadan kan ilk 50 erkek ve ilk 50 kadnn aratrmaya alnmas gibi(Nardi, 2006). Kotal rnekleme olaslkl rnekleme yntemlerine gre daha ucuz ve hzl olmas asndan avantajldr. Ve grmeciler tekrar tekrar insanlar grmeye armak zorunda deillerdir, ilk seferde kimlerin rnek olaca belirlenir, bu yzden ynetilmesi kolay bir rnekleme yntemidir(Bryman, 2001). Kotal rneklemenin doasndan gelen baz problemler vardr. Bunlardan ilki, kota erevesinin( deiik hcrelere ait oranlar) kesin olmamas ve bu amala toplanan bilgi gncel olmaydr. Bu eksiklikler felaketlere neden olabilir(Babbie, 1992). rnekleme tarihinden bir olay bu felaketlere rnektir; George Gallupun Amerikan Kamu Gr Enstits, kotal rnekleme kullanarak 1936, 1940 ve 1944teki ABD bakanlk seimlerininin sonularn baarl bir ekilde kestirdi. Ama 1948de Gallup yanl aday ngrd. Yanl kestirimin pek ok nedeni vard( ou semen kararszd, grmeler erken bitti, vb.) ancak en byk neden, kota kategorilerinin btn corafi blgeleri ve gerekten oy kullanan tm insanlar doru bir biimde temsil etmemesiydi(Neuman, 2011; Babbie, 1992). Kotal rneklemeye ynelik baz eletiriler yaplmaktadr: Yantlaycnn seimi aratrmacya ait olduu iin, olaslkl rneklemenin savunucular kotal rneklemenin temsil gcnn olmadn ne srmektedirler. Muhtemelen bu tr bir rnekleme yzeysel karakteristikleri ortaya koyabilmekteyken, nfusu yanstmada

baarsz olmaktadr. Aratrmaya kii seiminde grmeciler, insanlarn nasl arkada canls olduklar, nasl gz temas kurduklar gibi durumlara ilikin znel dncelere kaplabilirler. Grmecinin mlakat gerekletirdii anda evresinde bulunan insanlarn rneklenmesi ihtimaldir. Burada da riskler vardr, rnein full-time alanlarn temsili gz ard edilebilir veya aratrma dahilindekiler tam anlamyla zgn olmayabilirler. Ayn zamanda, sosyal snfn bir kota dahilinde sunulmas baz zrluklar dourabilir. nk katlmclarn hangi snf kategorisinde olduu net izgilerle belirlenemeyebilir. Ve kotal bir rneklemden ortalamann standart hatasnn hesaplanmas ho karlanmayabilir. nk tesadfi(rastgele) olmayan rneklem seimi, nfusun olas deerlerinin ranjn hesaplamay olanaksz hale getirmektedir(Bryman, 2001). alma rnei; * Trk Hipertansiyon Prevalans almas isimli aratrmada Arc ve dierleri(2011), kotal rneklemeyi kullanmlardr.

SORULARIM:

1) Aratrmaclar ne byklkte rneklem kullanacaklarna nasl karar verir? Doyma noktas nedir? 2) Neden amal rnekleme diye bir tr bulunmaktadr? Zaten tm aratrmalardaki rneklemler bir amaca ynelik deil midir? 3) Kuramsal rnekleme bir kuram oluturmann ilk safhas olabilir mi? 4) Aratrma devam ederken amalarn yn verdii ekilde rnekleme yntemini deitirmek mmkn m?

Kaynaka Al-Saggaf, Y. &Williamson, K. (2004).Online Communities in Saudi Arabia: Evaluating The Impact On Culture Through Online Semi-Structured Interviews. FQS. Volume 5, No. 3, Art. 24 September 2004 Altunk, R. , Coskun, R. , Bayraktarolu, S. , Yldrm, E. (2004). Sosyal Bilimde Aratrma Yntemleri. Sakarya Kitabevi . Arthur, L. M. (1999). Examining The Nature Of nteractions Which Facilitate Learning And mpact Reading Achievement During A Reading Apprenticeship: A Case Study Of At-Risk Adolescent Readers. Doktora Tezi, Kuzey Teksas niversitesi Babbie, E. (1992). The Practice Of Social Research(6. Edition). Wadsworth Publising. Browne, K. (2005). Snowball Sampling: Using Social Networks to Research Nonheterosexual Women. Int. J. Social Research Methodology 11 Routiedge Vol. 8, No. 1, February 2005, pp. 47-60 Bryman, A. (2001). Social Research Methods(1. Edition). Oxford University Press.

Cohen, L. , Lawrence, M. , Morrison, K.(2000). Research Methods n Education. Routledge Falmer Publications.

Creswell, J. W. (2005). Educational Research. Pearson Education Press, New Jersey . Creswell, J. W. (2012). Educational Research: Planning, Conducting and Evaluating Quantitative and Qualitative Research(5. Edition). Pearson Education Press, Boston.

Demirel, , Tuncel, . , Demirhan, C. , Demir, K. .(2008). oklu Zek Kuram ile Disiplinleraras Yaklam Temel Alan Uygulamalara likin retmen-renci Grleri. Eitim ve Bilim, 2008, Cilt 33, Say 147

Denzin, N. , Lincoln, Y.S.(2003). Strategies of Qualitative Research. Sage Publications, London.

Flick, U. (2005). An Introduction to Qualitative Research(2. Edition). Sage Publications, london.

Esen, Y. (2011). retmenlerin Toplumsal/Mesleki Kimliklerine Ve Rollerine likin Deerlendirmeleri: Sosyal Bilgiler retmenleri zerinde Yaplm Bir Aratrma. Eitim Ve Bilim Dergisi.

Gzel, E.B. , Uurel, I. (2010). Matematik retmen Adaylarnn Analiz Dersi Akademik Baarlar le Matematiksel Modelleme Yaklamlar Arasndaki liki. Om Eitim Fakltesi Dergisi.

Karata, z. (2008). Lise rencilerinin Sululuk ve Utan Puanlarnn Disiplin Cezas Alp Almama ve Cinsiyetleri Asndan ncelenmesi. Mersin niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi, Cilt 4, Say 2, Aralk 2008, ss. 103-114.

Kaymak, s. , ztrk, t. (2011). Sosyal Bilgiler retmenlerinin Proje almalaryla lgili Grleri. OD Sosyal Bilimler Enstits Sosyal Bilimler Aratrmalar Dergisi Issn: 1309-9302 http://sobiad.odu.edu.tr Cilt: 2 Say: 3 Haziran 2011

Mcmillan, J. (2004). Educational Research Fundementals For the Consumer. Pearson Education Press, USA.

Nardi, P. M. (2006). Doing Survey Research: A Guide To Quantitative Methods. Pearson Education Press, USA

Nazl, S. (2007). Psikolojik Danmanlarn Deien Rollerini Alglamalar. Balkesir niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi. Cilt 10, Say 18, Aralk 2007, Ss.1-17

Neuman, L.W. (2009). Understanding Research. Pearson Education Press, USA. Neuman, L.W. (2011). Toplumsal Aratrma Yntemleri: Nitel ve Nicel Yaklamlar. ev. Sedef zge.

Nzabonimpa B. (2011). Influence of Head Teachers General and Instructional Supervisory Practices On Teachers Work Performance in Secondary Schools in Entebbe Municipality, Uganda. B.A.; Nkumba University, 2009.

zen, Y. , Gl, A. (2007). Sosyal Ve Eitim Bilimleri Aratrmalarnda Evren ve rneklem Sorunu. Atatrk niversitesi Kazmkarabekir Eitim Fakltesi Dergisi. Yl:2007, Say: 15.

zen, R. , Salam, H.. (2010). lkretim rencilerinin Deim Ve Sreklilii Alglay. AKADEMK BAKI DERGS Say 22, Ekim Kasm Aralk 2010 Uluslararas Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi ISSN:1694-528X ktisat ve Giriimcilik niversitesi, Trk Dnyas Krgz- Trk Sosyal Bilimler Enstits, Celalabat- KIRGIZSTAN

Patton,M.Q.(2002). Qualitative Research and Evaluation Models(3.Edition).Sage Publications, London.

Ritchie, J. , Lewis, J. , Elam, G. (2005). Qualitative Research Practice: A Guide For Social Science Researchers And Students. Sage Publications.

Silverman, D. , Marvasti, A. (2008). Doing Qualitative Research: A Comprensive Guide. Sage Publications.

Spencer L. , Ritchie J. , Lewis J. , Dillon L. (2005). Quality in Qualitative Evaluation: A framework for assessing research evidence. London: Cabinet Office.

irin, H. (2009). Sivil Toplum rgtlerinin Eitime likin Karar Alma Srelerine Katlmlar zerine Bir Aratrma. Eitim ve Bilim 2009, Cilt 34, Say 153

nl, M. , Aydntan, S. (2011). lkretim 8. Snf rencilerinin Matematik retiminde renci Takmlar Baar Blmleri Teknii Hakkndaki Grleri. Abant zzet Baysal niversitesi E. F. D. Yl: 2011, cilt 11. Say 1.

nver, G. (2003). retmenlik Uygulamasnda birlii :Bir Durum almas. G.. Gazi Eitim Fakltesi Dergisi Cilt 23, Say 1 (2003) 87-100

Wiersma, W. , Jurs, S. G. (2005). Research Methods n Education: An ntroduction.Sage Publications.

Yldrm, M. C. , Dnmez, B.(2008). Yaplandrmac renme Yaklam Uygulamalarnn Snf Ynetimine Etkileri zerine Bir alma. lkretim Online, 7(3), 664-679, 2008.

Yldrm, A. , imek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Aratrma Yntemleri (7. Bs.). Ankara: Sekin Yaynclk.

Yldrm, N. (2011). Okul Mdrlerinin Motivasyonlar zerine Nitel Bir nceleme. Abant zzet Baysal niversitesi E. F. D. Haziran, cilt 11. Say 1.

Ylmaz, K. , zdem, G. (2004). Norm Kadro almalarnn niversitelerde Uygulanabilirlii: Nitel Bir Aratrma. Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi Dergisi, Yl: 2004, Cilt: 37, Say: 2, 115-136

Yildirim, K. (2009). Values education experiences of Turkish class teachers: A phenomonological approach. Egitim Arastirmalari-Eurasian Journal of Educational Research, 35, 165-184.