Бїгінгі нґмірде:

Елбасы жəне ќазаќ мемлекеттігі

3-бетЕл ертеѕі –тыныштыќта

5-бетСыєанаќ ќаласы

9-бетЗїлфия Чиншанло –əлем чемпионы!Əлем рекордшысы!

14-бет

ЖЕМЌОРЛЫЌ – ІНДЕТ, ЖОЮ – МІНДЕТ

Президент жанындағы Сы-байлас жемқорлыққа қарсы күрес мəселелері жөніндегі ко-миссия – мемлекеттің сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес саясатын

жүзеге асыратын, мемлекеттік органдар мен азаматтық қоғам институттарының өзара іс-қимыл жасауын қамтамасыз ететін маңызды құралдардың бірі .

«Қазақстан-2050» Стра те-гия сында Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте мем-лекет пен қоғам күште рі бірігуінің маңыздылығын атап өтті.

Жегі ќўртты жою жолында

(Соңы 6-бетте).

Үстіміздегі жылы «Нұр Отан» партиясы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл бағдарламасының жобасын əзірлеп, қалың бұқараның талқылауына ұсынған болатын. Аталған бағдарлама жобасы 6 мыңнан астам алаңда талқыланып, оған 800 мыңнан астам қазақстандық қатысқан. Барлығы миллионға жуық ұсыныстар мен толықтырулар түскен. Енді осы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы партиялық бағдарлама бүгін өтетін «Нұр Отан» пар-тиясы Саяси кеңесінің мəжілісінде кеңінен талқыланбақ. Оның жұмысына Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев қатысады деп күтілуде. Осыған орай бүгін біз сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес барысын көрсететін мақалалардың бір тобын жариялап отырмыз.

«Аса маѕызды міндет – сыбайлас жемќорлыќќа ќарсы жаѕа страте -гия ны ќалыптастыру жəне іске асыруды жал єас тыра беру керек».

Нўрсўлтан НАЗАРБАЕВ. «Ќазаќстан жолы – 2050: бір маќсат, бір мїдде, бір болашаќ» Жолдауынан.

№220 (28443)11 ҚАРАШАСЕЙСЕНБІ2014 ЖЫЛ

Ел тынысы: мың бір мысал

Кездесу барысында екіжақ-ты сауда-экономикалық, инвес-тициялық жəне отын-энерге ти-калық ынтымақтастықты одан əрі нығайту мəселелері тал-қы ланды. Сондай-ақ, өңірлік жəне халықаралық күн тəртібін-дегі өзек ті жайттар туралы сөз қозғалды.

Қ а з а қ с т а н П р е з и д е н т і

өт кен айда Федералдық канц лер А.Меркельмен Миланда жүргі-зілген келіссөздердің жемістілігін атап айтты.

– Біз өзара іс-қимылдарымыз-дың барлық тармақтары бойын-ша тағы бір рет «сағаттарымыз-ды түзеп», ынтымақтастықтың деңгейі жоғары жəне қарқыны жақсы екенін атап өттік. Біз

сіздің елді Қазақстанның Еуро-падағы негізгі серіктесі са-наймыз жəне барлық бағыттар бойынша əрі қарай да жұмыс істеуге дайынбыз, – деді Мем-лекет басшысы.

Өз кезегінде осы кездесу үшін алғысын білдірген Ф.Штайн -майер бұл оның Қазақстанға Герма ния сыртқы істер министрі ретін де келген үшінші сапары еке нін айтты.

– Біздің талқылайтын тақы-рыптарымыз көп. Əлемдегі жағ -дай күрделенді, дегенмен, айна-лып өтілмеуге тиіс тамаша сəттер де бар, мəселен, Германияда кеше Берлин қабырғасының құ-латылуының 25 жылдығы атап өтілді, – деді Германия Фе де -ралдық сыртқы істер министрі.

Тараптар, сондай-ақ, екіжақты ынтымақтастықтың дамуына тың серпін бере алатын бірқатар перс-пективалы бағыттарға да назар аударды.-----------------------------------------

Суретті түсіргендерС.БОНДАРЕНКО, Б.ОТАРБАЕВ.

Германия – Еуропадаєы негізгі серіктес елдердіѕ бірі

Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев Германияның Федералдық сыртқы істер министрі Франк-Вальтер Штайнмайерді қабыл дады, деп хабарлады Президенттің баспасөз қызметі.

Елбасыныѕ апталыќ кестесіПрезиденттің баспасөз қызметі Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың

қатысуымен өтетін алдағы іс-шаралар аңдатпасы туралы хабарлады.Бүгін Мемлекет басшысы

«Нұр Отан» партиясы Саяси кеңесінің кеңейтілген отырысы-на қатысады деп жоспарлануда. Оның барысында партияның Сайлауалды тұғырнамасын жүзеге асыру жайы қаралады, сондай-ақ, Сыбайлас жем қор-лыққа қарсы 2015-2025 жылдарға арналған партиялық іс-қи мыл бағдарламасы талқыланатын болады.

12 қарашада Қазақстан

Пре зиденті Астанада Грузия Прем ь ер-министрі Ираклий Га ри баш вилиді қабылдайды.

14 қарашада Нұрсұлтан На-зарбаев Қазақстан Респуб ли-касы Ұлттық ұланының жаңа үлгідегі əскери қалашығының ашылуына қатысады деп кү-тілуде. Қалашықтың заманауи инфрақұрылымы Астанадағы қоғамдық қауіпсіздік пен құқық тəртібін қорғау жөніндегі əскери-қызметтік міндетті сапалы ат-қа руға мүмкіндік береді. Бұл күні 50-ден астам ғимаратты бір мезгілде тапсыру жоспарланған.

● Заманмен үндес заңғар басылым

Біздің қоғам, мемлекет жəне ха лық үшін «Егемен Қазақ стан» газеті нің рөлі айрықша. Бас басы-лым мыңдаған оқырмандарына байсалды, салмақты, салиқалы ой-ларды ұсынып келеді. Сондықтан да қазақ аудиториясы «Егеменнің» əр нөмірін асыға күтеді. Бұл газетті бала күнімізден білеміз, ол кезде «Социалистік Қазақстан» болып елге тараған еді. Бүкіл халық жаппай оқитын-ды. Қазір де ел тұрғындарын жағымды жаңалықтармен жəне ру-хани азықпен қамтамасыз етіп отыр.

Бұл – нағыз халықтың газеті, билік пен халықтың ортасындағы алтын көпір.

Ең бастысы, басылым бетінде халқымызға жа қын тақырыптар бойынша көкей кесті мəселелер көтеріледі. Бір ғасырлық тарихы бар басылым. Халқымыз қандай кезеңдерді бастан кешкен болса, бұл газет те, онда қызмет жасаған азаматтар да сондай тар жол, тайғақ кешулерден өтті.

Газеттің атауының өзі қандай! «Егемен Қазақстан»! Бұл біздің қазіргі мемлекетіміздің саяси еркіндігін, то лық бет-бейнесін анық көрсетіп тұр.

Мені қызықтыратыны – бұл газет қоғамдық, мемлекеттік маңызды мəселелерді терең талдап,

жан-жақты түсіндіріп, сараптап бере алатыны. Тарихи материалдарды жиі береді. Оқырмандар соның бəрін қызыға оқиды. Яғни, осыдан-ақ газеттің халыққа не қажет екенін білетіні көрініп тұр. Əсіресе, фило-логия, саясат, тарих саласын таң -даған жас ғалымдар да осы басы-лымдағы мақалаларды оқып, өзде-рінің ғылыми еңбектеріне пайда-ланып, сілтеме жасайтыны белгілі.

Өзім өмір бойы осы газет ті қол-дап келе жатқан оқыр ман дардың бірімін. Өйткені, уни верситетте рек-тор болып қызмет жасаған кезімде оқытушылар құрамы мен студенттер-ге біздің елімізде «Егемен Қазақстан»

ең бірінші газетіміз деп айтып, оқу орнының барлық факультеттері мен кафедраларына, жатақханаларына жаздыртып алу қажеттігін айтатын едім. Бұл бастаманы ұстаздар да, сту-денттер де қолдап, «Егемен» арқы лы елдің тыныс-тіршілігін біліп отыр-ды. Сонымен қатар, ғалым дар мен жастардың арасында болға нымда, осы газетке өздері нің де мақала жазуын көп насихат тайтын едім. Еліміздің əр өңірінде қол жеткізіліп жатқан ғылыми жетістіктерді де осы газеттен оқимыз.

Газет бетінде көптеген тың ұсыныстар айтылады. Соның бəрі бір жүйеге келтіріліп, зерттеліп, мемлекет пен халыққа пайдасын тигізетін жаңа бастамалар іске асы-рылса, тамаша болар еді. БАҚ-тағы озық ойларды елеп-екшеп отыру үшін арнайы бір орталық не бір мемлекеттік орган жанынан бөлім құрылуы қажет деп есептеймін.

Газеттің ұжымы мен оқыр ман-дарын «Егемен Қазақ стан ның» 95 жылдық мерейтойымен шын жүректен құттықтаймын. Игілікті істерінің арқасында ізгі мақсаттары орындала берсін деп тілеймін!

Уəлихан БИШІМБАЕВ, академик, Қазақстан

Республикасы Парламенті Мəжілісінің депутаты.

Баєалы ўсыныстар ескерілсе

Сенат Төрағасы, Əлемдік жəне дəстүрлі діндер көшбасшылары съезі Хатшылығының басшы-сы Қ.Тоқаев Марокко Королі Мохаммад VI-ға Президент

Н.Назарбаевтың 2015 жылы 10-11 маусымда Астанада болатын V съезге шақыруын жеткізеді.

Сапар аясында Марокко П а р л а м е н т і К е ң е с ш і л е р

пала тасының төрағасы Мұхаммад Аш-Шейх Биядилламен, Пар ла-менттің Депутаттар палата сының төрағасы Рашид Əл-Аля мимен, Премьер-министр Əбде лиллах Бенкиранмен келіссөздер болады.

Қ.Тоқаевтың Үлкен Каса б -ланка облысының губернаторы Халид Сафирмен кездесуі жоспарланған.

Ресми сапармен Мароккода жїр

Динара БІТІКОВА,«Егемен Қазақстан».

Форумның ашылуында сөй-леген сөзінде Кəрім Мəсімов ын тымақтастықтың келешектілі бағыттарын атап өтіп, сондай-ақ, осы бағыттағы жұмысты оң жолға қою керектігін жеткізді. «Қазақстан индустрияландыру бағдарламасын жүзеге асыруда, инновациялар тартып, технология-лар трансфертін оң жолға қоюда.

Біз Италияның көптеген саладағы жетістіктері мен тəжірибесін жоғары бағалаймыз. Солардың ішінде агроөнеркəсіптік кешен, жеңіл өнеркəсіп, құрылыс, энер-гетика салалары бар. Бірлескен жобаларды жүзеге асыру кезінде италиялық индустриялық-инно-вациялық технологиялар мен іскерліктің пайдаланылатынына үміттенеміз», деді К.Мəсімов.

Нəзира ЖƏРІМБЕТОВА,«Егемен Қазақстан».

ЖЕРДЕГІ КЕМПІРҚОСАҚ

Қостанай өңірі даласының алу-ан түрлі сұлулығын Краснооктябрь боксит кен басқармасы тұрған тұс паш еткендей. Тастақты жазық дала. Қыраттың үстінде тұрғанда айнала алақандағыдай көз алдыңа келеді. Өткен ғасырдың 60-шы жылдарынан бастап бұл өңірде кен іздестіріле бастады. Іргедегі Соколов-Сарыбай кен өндіру бірлестігінде темір кені өндірілсе, Краснооктябрьден боксит алы-на бастады. Тарихы бай далада өркениеттің де экономикалық негізі жатыр екен. Бұл жерден өндірілген боксит Павлодар элек-тролиз зауытының шикізаты бо-лып табылады. «Қазақстан алю-минийі» акционерлік қоғамына биыл жар ты ғасыр толады. Соның ішінде Павлодар электролиз зауы-ты Қазақстанның жаңа тарихын-дағы іске асырылған алғашқы ірі индустриялық жобалардың бірі. Зауыт еліміздің алюминий өндіретін бірегей əрі ең ірі кə сіп-орын. Онда 2010 жылдан бас тап 20 келілік А8 жəне А85 маркалы құймаларды жылына 250 мың тон-на көлемінде өндіреді. 2009 жылы Павлодар электролиз зауыты өндірген алюминий Лондондағы металдар биржасында тіркеліп, ол

халықаралық стандартқа толық сай келді. 2010 жылы зауыт əлемдік деңгейдегі «Еуропалық сапа» ма-рапатына ие болды. Ал алюминий құймаларының өмірде пайдала-нылмайтын саласы кем де кем. Ең бас тысы, авиа, авто, кеме, ядролық реактор, химиялық аппараттар жасауда, таза металл түрінде

ток өткізгіш сымдар жасауда қолданылады. Бұларсыз бүгінгі өркениетті көзге елестету қиын болар. Соның барлығы қойын-қонышы байлыққа толы қазақ да-ласынан бастау алады.

Краснооктябрь боксит кен басқармасы биыл 50-ге толып отырған «Қазақстан алюминийі»

өндірісінің құрамына кіреді. Басқарманы Əйет, Шығыс Əйет жəне Краснооктябрь кеніштері құрайды. Алдымызда карьер жа-тыр. Алып қазан шұңқыр жар шетінен қарағанда алақаныңда тұрған секілді. Оның барлық бояу табылатын жолақтары көк, күрең, жасыл, сарғыш, ақ, қара, боз болып кете береді. Геологтар мұны «жердегі кемпірқосақ» деп атайды. Ал геологиядан алыс, сырттан келген адамға бояудың ішкі құпиясын білу де қызық. Топырақтың түсі оның құрамына байланысты екен.

Гүлшара ƏБДІҚАЛЫҚОВА, Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары.

Адами ресурстарды дамыту – табысты мемлекет құрудың тиімді тетіктері қатарында та-нылып отырған мəселелердің бірі. Елбасымыздың өркендеу жолындағы мемлекеттердің «ақылды экономикаға» арқа сүйегенін, адам капиталына ин-вестиция салудың Қазақстанды дамыту векторларының бірі екендігін атап көрсетуі бұл мəселенің маңыздылығын арт-тыра түсті. Адами капиталды дамыту халық денсаулығына, ұрпақтың өсуіне тікелей ықпал етумен бірге, білімді тарату, экономиканың инновациялық əлеуетін арттыру арқылы өндіріс көлемінің артуына, сол арқылы ұлттық табыстың молаюына əсер етеді.

Белгілі америкалық эконо-мист, Нобель сыйлығының лау-реаты Теодор Шульц 1961 жылы

шыққан «Адам капиталына ин-вестициялар» атты еңбегінде адам капиталына жұмсалатын шығыстар əлеуметтік шығындар ретінде емес, табыс əкелетін ин-вестициялар ретінде қаралуы керектігі туралы ой айтқан. Бүгінде оның дəлелдеуді қажет етпейтін аксиома екендігін өркендеп дамыған елдердің тəжірибесінен көруге болады.

Қазіргі кезде «ұлттың нағыз байлығы – оның адамдары» деген ұғым берік орнығып, елдерді дамытудың шешуші факторы ретінде бұрынғыдай материалдық-техникалық база ғана емес, адами ресурстар та-нылып отыр. Адами дамудың деңгейін айқындайтын өлшем ретінде адамдардың сапалы білімге, сол біліміне сəйкес жұмыс істеуіне, еңбегінің лайықты бағалануына қолжетімділігі, сондай-ақ, білікті медициналық қызметпен пайдалану мүмкіндігі алынған.

(Соңы 4-бетте).

Оймақтай ой

Қазақстан Республикасы Парламенті Сенатының Төрағасы Қасым-Жомарт Тоқаев 10-13 қарашада ресми сапармен Мароккода болады, деп хабарлады Сенаттың баспасөз қызметі.

Мемлекет басшысы Талғат Жақыпбекұлының ел басына күн туған қиын шақта Отанды сүюдің, ерлік пен əскери шеберліктің таңғажайып үлгісін көрсете білгенін, сол арқылы өзін де, халқымызды да өшпес даңққа бөлегенін атап өткен.

«Бейбіт өмірге оралғаннан кейін ол азаматтық авиация жəне құрылыс салаларында же місті еңбек етіп, жоғары ұйым дас-тырушылық жəне биік адам гер-шілік қасиеттерімен өзгелерге

үлгі бола білді. Халқымыз Талғат Бигелдиновті ерекше мақтан тұтты, дүние есігін ашқан мыңдаған сəбиге есімін берді. Олардың көбі батыр ағасына еліктеп, білікті ма-ман, жақсы азамат болып өсті», – делінген жеделхатта.

Елбасы қаһарман отанда сы-мыздың есімі мен еңбегі ешқашан ұмытылмайтынын, оның атындағы көшелер мен мектептер жəне ескерткіштер, кітаптар, фильмдер батыр есімін ұдайы есімізге салып отыратынын атап көрсетті.

Іскерлік байланыс беки тїседіКеше Астанада «Италия – Қазақстанда» кəсіпкерлер сапа-

ры» қазақстандық-италиялық бизнес-форумы өз жұмысын бастады. Оның ашылу салтанатына Қазақстан Премьер-Министрі Кəрім Мəсімов қатысты.

(Соңы 2-бетте).

Мемлекеттік мəселе

Адами капиталды дамыту – табысќа бастайтын жол

Заман талабына орай жаңарған «Егемен Қазақ -стан» газетінің сайтын енді əлеуметтік желілер арқылы оқу мүмкін болып отыр.

Оќырман назарына!

Ґркениет ґзегін беретін ґѕір

(Соңы 4-бетте).

Кґѕіл айту жеделхатын жолдадыЕлбасы Нұрсұлтан Назарбаев даңқты ұшқыш, екі мəрте

Кеңес Одағының Батыры Талғат Бигелдиновтің қайтыс бо-луына байланысты марқұмның отбасы мен жақындарына көңіл айту жеделхатын жолдады, деп хабарлады Президенттің баспасөз қызметі.

Асыл қасиет – адалдық, асыл мінез – адалдық.

Максим ГОРЬКИЙ.

11 қараша 2014 жылwww.egemen.kz2

Өз кезегінде, Үкімет басшысы елімізде қажетті ресурс тар мен мүмкіндіктер бар екендігін де тілге тиек етті. «Қазақстан 2015 жылдан жұмысын бастайтын Еуразиялық экономикалық одақтың бір бөлігі. Бұл 170 млн. тұрғыны бар жаңа нарық, Қазақстан экономикасы-на инвес тициялаудың, бірлескен кəсіп орындар мен өндіріс орында-рын құрудың мол мүмкіндіктерін туғызады», деді К.Мəсімов. Премьер-Министр ағымдағы жылы инвесторлар үшін жеңіл діктер қарастырылған заң қабыл данғанын, 10 елдің азаматтары үшін визасыз режім енгізілгенін жəне олардың қатарында Италияның бар екенін еске салды.

Қазақстандық-италиялық фо-рум негізінен үш күнге жоспарла-нып отыр.

Италиялық кəсіпкерлерді Қазақстанға сол елдің Эконо-микалық даму вице-министрі Карло Календа бастап келген. Шетелдік делегация құрамында агроөнеркəсіптік кешен, жеңіл өнеркəсіп пен құрылыс индустрия-сын қамтыған шамамен 80 компа-ния бар. Ал қазақ стандық тараптан ұлттық компаниялар, ұйымдар, салалық қауымдастықтар мен даму инс титуттарының 200-ге жуық өкілі қатысуда. Форум шеңберiнде инфрақұрылым, агроөнеркəсіптiк сектор, киiм-сəн жəне құрылыс

материалдары салаларындағы мəселелер талқылануда.

Италия Қазақстанның барлық өңірінде бизнесін дамытуға қызығушылық танытып отыр. Бұл туралы форум барысында Италияның Экономикалық даму вице-министрі Карло Календа мəлімдеді.

«Қазақстандағы италиялық бизнестің 70-80 пайызы Алматыда шоғырланған. 2007 жылы Италия Үкіметінің төрағасымен осын-да болған кезде біз форумның бір бөлігін Алматыда өткізген болатынбыз. Бұл тұрғыда көп-теген кəсіпорындарымыз Алма-тыда бұрыннан жұмыс істеп жатқандығын байқадық. Атап айтқанда, біз Қазақстанның өзге де өңірлерінде кеңінен жұмыс істеуге ниеттіміз», деді К.Календа. Бұл тұрғыда ол италиялық бизнесті Астана мен Атырауда жəне басқа қалаларда жұмысын дамытуға ұмтылысы бар екенін қадап айтты.

Ал Италияның Сыртқы эко-номикалық қызметті қолдау агент -тігінің президентi Риккардо Монти өз кезегінде Италия бизнесмендерi Алматы қаласында азық-түлiк өнеркəсiбiне арналған құрал-жабдықтар бойынша көрме өткiзуді жоспарлап отырғанын хабарлады.

«Қазақстан аумағынан өтетiн Ұлы Жiбек жолы Ресей мен Қытай бөлiктерiне қарағанда, əлдеқай-да ұзын екендiгiн атап өткiм келедi. Сондықтан, экономиканы

əрта раптандыру мен логистика-ны дамыту өте маңызды. Бiз, ең алдымен, Қазақстан аумағындағы жұмысымызды бiрiздендiрiп жа-тырмыз. Осы жылдың өзiнде Италияны дамытуға қатысты 30-ға жуық шара өткiздік. Бiз өз əлеуетiмiз жоғары салаларды дамытуға тырысамыз. Азық-түлiк өнеркəсiбiне, еттi қайта өңдеуге, сүт жəне ет өнеркəсiбi, астықты қайта өңдеуге арналған құрал-жабдықтар салаларындағы бiздiң əлеуетiмiз өте зор. Бiз Алматыда азық-түлік көрмесiн өткiзу тура-лы келiссөздер жүргiзiп жатыр-мыз», дедi Италияның Сыртқы экономикалық қызметті қолдау агенттігінің президентi.

Сонымен қатар, Италия Қа зақ-станмен арада тікелей əуе рейс-терін ұйымдастыруға мүд делі. Бұл ретте Риккардо Монти Ита-лия Қазақстанмен тікелей əуе бай-ланыс мəселелерін шешуге екпін қойып отырғанын мəлімдеді.

«Бұл – маңызды мəселе. Қазіргі кезде Астанаға тікелей əуе рейсін ұйымдастыру бағытында жұмыс істеп жатырмыз. Астананың рөлi соңғы жылдары артып отыр. Ол тек мемлекеттiң астанасы ғана емес, iрi сауда-коммерциялық қалаға айна-лып отыр. Бiз ЭКСПО көрмесiне қатысу мəселесiн қарастырып ж а т ы р м ы з . Б i з Қ а з а қ с т а н кəсiпкерлерiн көрме өтетiн алты ай iшiнде Миланға келiп қана қоймай, сонымен қатар белгiлi

бiр өндiрiстер дамып жатқан италиялық кластерлердi аралауға шақырамыз», дедi Р.Монти.

Италия Республикасының Экономикалық даму вице-ми нис-трi Карло Календа баспасөз мəс-ли хаты барысында атап өткен-дей, қазiргi уақытта «All'Italia» əуе компаниясын қал пына келтiру жұмыстары жүргiзiлуде.

«Компания дайын болғанда, тiкелей əуе рейстерiн ашу бойын-ша бiрқатар мiндеттердi өз мой -нымызға алмақпыз. Оның iшiнде Астана қаласы да бар. Қазақстан əуе компаниясының бұған дай-ын болуын күтiп отырмыз. Бiз əзiрмiз», дедi ол. Бүгінде Италия компанияларының Қазақстанға емін-еркін келіп, байланысты нығайтуы үшін тиісті бюджет те қарастырылып отыр екен.

Сөз арасында Италия тарапы қазақстандық кəсіпкерлерді 2015 жылы Миланда өтетін ЭКСПО халықаралық көрмесіне шақырды. Естеріңізге сала кетейік, 2015 жылы Миланда өтетін ЭКСПО халықаралық көрмесінің тақырыбы азық-түлікпен қамтамасыз ету проблемаларына арналып отыр. Қазақстан өз тарапынан Ита-лияның трансұлттық компания-ларын ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесіне шақырды.

Айта кетейік, статистикалық мəліметтер бойынша былтыр Ита-лиямен екіжақты тауар айналымы 16,2 млрд. АҚШ долларын, оның ішінде экспорт 15,2 млрд. дол-ларды құрады. Биылғы қаңтар-шіл деде бұл көрсеткіш 11,7 млрд. дол ларға жеткен. Өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда тауар айналымы 4,6 млрд. долларға артты. Бүгінде Италия компа нияларының қатысуымен Қазақстанда 178 кəсіпорын жұмыс істеп жатыр.

Нұрбай ЕЛМҰРАТОВ,«Егемен Қазақстан».

Аталған құжатқа облыс əкімі Қырымбек Көшербаев, қала əкімінің міндетін атқарушы Нұржан Ахатов жəне Еуропа Қайта құру жəне даму банкінің Қазақстандағы өкілдігінің дирек-торы Джанет Хэкман қол қойды. Шара барысында Қызылорда облысының əкімі Қ.Көшербаев ж о б а н ы ң м а ң ы з д ы л ы ғ ы н

жеткізді. «Қызылорда өңіріндегі полигонға тасталатын тұрмыстық қалдықтардың көлемін пайда-лы функцияларды бөлу арқылы сұрыптау жəне ақырғы өнім алу, сұрыпталған екінші деңгейлі шикізаттан өнім өндіру жолымен оның көлемі азайтылады», деді.

Жалпы, банктің қаржы лан-дыруды жоспарлаған көлемі 3,6 миллиард теңгеге дейінгі со-маны құрайды. Несиелендіру мерзімі – 13 жыл. Қарыздың

не гізгі сомасын өтеу мерзімі 10 жыл. Бұл жоба тұрмыстық қатты қалдықтарды өңдеудің басқару жүйесін дамытуға да оң əсерін тигізбек. Мұнымен бірге, жұмыс орындарын ашу арқылы өңірдегі жұмыссыздар санын қысқарту да көзделіп отыр екен.

Облыс əкімі келісімнің келелі тұстары жөнінде баяндай келіп, сөз кезегін банк өкіліне берді. «Бүгін Қызылорда қаласында тұрмыстық қатты қалдықтар-ды кəдеге жарату жобасын қаржыландыру туралы алдын-ала келісімге қол қойып отыр-мыз. Аталған жоба қалдықтарды механикалық-биологиялық өңдеу кешенінің, жаңа санитарлық қоқыс полигонның құрылысын, жабдықтар мен станоктарды сатып алуды қамтиды», деді Д.Хэкман.

Қол қою рəсімі аяқталған

соң Еуропа Қайта құру жəне даму банкінің өкілі жур налис-тердің сұрақтарына жауап берді. «Еуропалық банк Қазақ стан экономикасының, жалпы, мұнай-газдан тыс салаларына қаржы құятын маңызды инвесторлардың бірі болып табылады. Банктің е л э к о н о м и к а с ы н а с а л ғ а н инвестициясының көлемі 6 млрд. доллардан асып жығылады», де-ген ол бұл жобаны жүзеге асыру барысында заманауи жаңа тех-нологияларды кеңінен қолдануға тырысатындықтарын жеткізді.

Бұл – өте маңызды жоба. Сондықтан да, Қызылорда өңірін жүзеге асыру үшін таңдап алдық. Жалпы, біз бұл өңірде су бұру жəне сумен қамтамасыз ету, электр жəне жылумен жабдықтау салала-рында арнайы жобаларды əзірлеп, жүзеге асырудамыз, деп сөзін түйіндеді банк өкілі.

Күн тəртібіне сəйкес, оты-рысқа қатысушылар Дос тас-тыққа мүше елдер қорғаныс

ведомстволарының көпжақты əріптестік ынтымақтастығы ның түрлі бағыттары бойынша 20-дан

астам мəселені талқылайтын болады.

Бұдан басқа, Қазақстан Қор-ғаныс министрі ТМД-ға қа-тысушы елдердің қорғаныс ми-нистр лерімен екіжақты кездесу-лер өткізеді, деп хабарлады осы ве домствоның баспасөз қызметі.

Сатыбалды СƏУІРБАЙ,«Егемен Қазақстан».

Форум жұмысына Инвес ти-циялар жəне даму вице-минис-трі Асқар Жұмағалиев, РФ Орынбор облысының губерна-торы Юрий Берг, «Қазақстан Темір Жолы» ҰК» АҚ вице-президенті Ермек Қизатов, Татарстан Республикасының экономика министрі Артем Здунов, «Қазақстан даму банкі» АҚ басқарма төрағасы Болат Жəмішев, Польша жəне Словакия республикалары елшілігінің өкілдері, «Иылдырым Групп» бас директорының орынбасары Ван Малазгирт, «Eurasian Resourcts Group» компаниясы директорлар кеңесінің төрағасы Александр Машкевич сияқты инвесторлар, ұлттық компаниялар, қаржы ин-ституттары жəне мемлекеттік органдар жетекшілері қатысты.

Іс-шара бағдарламасының аясында экономиканың нақты саласына инвесторларды тарту-ға бағытталған өңірдің инвести-ция лық мүмкіндіктерінің көрмесі өткізілді. Форум алаңын да инвес-торларға өңірдің инвести циялық əлеуетін баяндайтын 33 жоба ұсы-нылды. Бұл жобаларды жүзеге асыруға қажетті қаржы 3,3 мил-лион АҚШ долларын құрайды. Жо-ба ларды жүзеге асыру 14,7 мың ға жуық жаңа жұмыс орнын аш у ға мүмкіндік береді деп күті лу де.

Форумның пленарлық мəжі-лісін кіріспе сөз сөйлеп ашқан об-лыс əкімі Архимед Мұхамбетов «AKTOBE INVEST-2014» екінші халықаралық инвестициялық

ф о р у м ы и н в е с т и ц и я л ы қ - инновациялық саладағы жемісті ынтымақтастықтың болашағын бағдарлау үшін жергілікті билік пен бизнестің, ғылымның арасындағы өзара пікір алысудың алаңына айналғанын атап өтті.

Форумда сөз аған Инвес ти-циялар жəне даму вице-министрі Асқар Жұмағалиев елімізде инвестиция туралы жаңа заң қабылданғанына, инвесторларға қаралған жеңілдіктер ауқымы кеңейгеніне, оларға кен орын-дарын берудегі жаңалықтарға тоқтала келіп, Ақтөбенің инвес -тициялық мүмкіндігінің мол екенін мəлімдеді. Үдемелі индустрия лық-инновациялық даму бағдарлама-сы жүзеге асырыла бастағаннан бергі уақытта іске қосылған 70 жобаның 80 пайызы қалыпты жұмыс істеп тұрғанынан хабар-дар етті. Министрліктің елімізге инвестиция тарту бағытындағы жұмыстарына кеңірек тоқталды.

Форум аясында перспек ти-ва лы инвестициялық жобалар бой ынша 17 меморандумға қол қойыл ды. Инвестицияның жалпы көле мі 140,9 миллиард теңгеден асады.

«AKTOBE INVEST-2014» екін ші халықаралық инвести ция-лық форумы бағдарламасының ая сында «Қазақстан Респуб-лика сындағы инновация» тақы-рыбында панельдік сессия өтіп, оған қатысқан ғылым жəне бизнес өкілдері инновациялық дамудың өзекті мəселелерін жан-жақты талқылады.

Ақтөбе облысы.

Қаулы етемін:1. «Республикалық бюд жет тің атқарылуы тура-

лы жыл дық есепті жасау жəне ұсыну ережесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2009 жылғы 16 қыркүйектегі № 871 Жарлығына (Қазақстан Республикасының ПҮАЖ-ы, 2009 ж., №39, 378-құжат; 2010 ж., № 38, 326-құжат) мына-дай өзгеріс пен толықтыру енгізілсін:

жоғарыда аталған Жарлық пен бекітілген Республика лық бюджеттің атқарылуы туралы жылдық есепті жасау жəне ұсыну ережесінде:

9-тармақ мынадай маз мұн дағы екінші бөлікпен толықтырылсын:

«Бюджеттік бағдарла ма лардың əкімшілері мен бюд жеттік бағдарламалар бөлінісіндегі республикалық бюджеттік бағдарламалардың орындалуы туралы талдамалық есеп бюджеттік бағдарламалардың əкімшілері мен бюджеттік бағдарламаларды топтастыру арқылы жасалатын

бюджет шығыстарын ведомстволық сыныптау негізінде қалыптастырылады.»;

10-тармақ мынадай редакцияда жазылсын: «10. Бюджетті атқару жөніндегі орталық

уəкілетті орган осы Ереженің 6-9-тармақтарында белгіленген талаптарға сəйкес есепті қаржы жылындағы республикалық бюджеттің атқарылуы туралы жылдық есепті Қазақстан Республикасының Үкіметіне, мемлекеттік жоспарлау жөніндегі орталық уəкілетті органға жəне мемлекеттік қаржылық бақылау органдарына есепті жылдан кейінгі жылдың 1 сəуірінен кешіктірмей ұсынады.»

2. Осы Жарлық алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Президенті Н.НАЗАРБАЕВ.

Астана, Ақорда, 2014 жылғы 7 қараша. № 947

Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығы

«Республикалыќ бюджеттіѕ атќарылуы туралы жылдыќ есепті жасау жəне ўсыну ережесін бекіту туралы» Ќазаќстан Республикасы Президентініѕ

2009 жылєы 16 ќыркїйектегі № 871 Жарлыєына ґзгеріс пен толыќтыру енгізу туралы

Іскерлік байланысбеки тїседі

(Соңы. Басы 1-бетте).

Асқар ТҰРАПБАЙҰЛЫ,«Егемен Қазақстан».

Комиссия отырысына Қа-зақстан Республикасы Пар ла-менті Мəжілісінің депутаты, ТүркПА-ның Экономикалық əрекеттестік комиссиясының төрағасы С.Қанаев төрағалық етті. Ассамблеяға мүше елдер-ден келген парламентшілермен бірге отырысқа ТүркПА Бас хат-шысы мен ТүркПА хатшылығы қызметкерлері жəне ТүркПА елдері елшіліктерінің, бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері қатысып отырды.

Отырысты сөз сөйлеп аш қан С.Қанаев былай деді: «Қа зіргі заманда энергетикаға қатыс ты мəселелерді қай ел бол сын жеке-дара шеше алмайды. Осы себепті де бауырлас елдер дің парла-ментарийлерінің қатысуымен аталған мəселені талқылаудың маңызы зор. Əлемнің энергия ры-ногында күн сайын өзгеріп жатқан ахуалға төтеп бере алу үшін біз қоян-қолтық жұмыс істеуіміз ке-рек. Сонымен қатар, қазіргі кез-де əлем баламалы қуат көздерін дамытуға зор көңіл бөлуде».

Биыл Бакуде маусым айының 12-13-інде өткен ТүркПА-ның 5-ші пленарлық сессиясы кезін-де Қазақстан Республикасы Пар ламенті Мəжілісінің Төр-ағасы Қабиболла Жақыпов Аста-нада энергияның балама жəне жаңартылатын көздеріне арнал-ған «Болашақ энергиясы» тақы-рыбындағы ЭКСПО-2017 халық-аралық көрмесін өткізу аясында комиссия отырыстарының бірін Астанада осы тақырып бойынша

өткізген жөн деген болатын. Сондықтан да, ТүркПА алдағы уақытта өз жұмысында жалпы энергетика мəселелеріне, оның ішінде балама қуат көздерін игеру жəне жетілдіру проблематикасына көңіл бөлетін болады.

Отырысқа қатысқан Мəжі-лістің Халықаралық байланыс-тар, қорғаныс жəне қауіпсіздік комитетінің төрағасы Мəулен Əшімбаев түркітілдес мемле-кеттермен ынтымақтастықты дамыту Қазақстанның сырт қы саясатындағы негізгі басым дық-тың бірі екенін атап өтті. Бұл тұрғыдан келгенде, Қазақстан жəне оның басшысы бауырлас елдермен қарым-қатынастарды дамытуға үлкен көңіл бөліп жүр жəне бұл бағытта біраз жұмыстар атқарылды. «Соңғы жылдары парламенттер арасындағы қа-рым-қатынастар, соның ішінде екіжақты жəне көпжақты қаты-настар жақсы дамуда», дей келіп, комитет төрағасы ТүркПА жас болса да бірнеше жылдың ішін де түркітілдес мемлекеттерді жақын-дастыру жағынан бірқатар жемісті жұмыстар жасағанын атады.

Жалпы белгілі болғаны, Ха-лықаралық энергетика ұйымының ақпараты бойынша, 2011 жылы жаңғыртылмалы қуат көздерінен электр өндіру, су-электр станса-ларын есептеп, көмір жағатын стансаларды есепке алмағанда, Əзербайжанда 2500 гигаватт/сағ., Қазақстанда 7500 гигаватт/сағ., Қырғызстанда 14000 гигаватт/сағ., ал Түркияда 57500 гигаватт/сағ. артқан. Қазіргі таңда əлемдегі э н е р г е т и к а қ о л д а н ы с ы н ы ң 16% ы жаңғыртылмалы қуат

көздерінен алынады екен. Жалпы энергетиканың 10%- ы көбінесе жылыту үшін қолданылатын кəдімгі биомассадан, ал 3,4% ы су-электр стансаларынан (ГЭС) алынады. Жаңғыртылатын қуат көздерінің жаңа түрлері (шағын ГЭС-тер, биомассаның қазіргі заманғы түрлері, жел, су, күн, ыстық бұлақтар жəне биоотындар) шамамен 3% болады жəне қауырт дамуда.

Ұлттық деңгейде кем де-генде əлемде 30 ел энергияның жаңғыртылмалы түрлерін қол-дануда жəне бұл əлемдегі өнді-рілетін қуаттың 20%- ына тең. Ұлттық жаңғыртылмалы энергия рыноктары алдағы онжылдықта жəне одан кейінгі жылдарда қарқындай өседі деп күтілуде. Мəселен, жел қуаты жыл сайын 30%- ға өсуде, ал мұның қазіргі кездегі дүниежүзіндегі орнатылған қондырғыларының қуаты 2012 жылдың соңына қарай 282,482 мегаватты құрады. Бұл ретте Астанада өтетін ЭКСПО-2017 жа-сыл экономика мен баламалы қуат көздеріне арналған, сондықтан да аталған халықаралық көрме ТүркПА ға мүше елдердег і жəне дүниежүзіндегі жасыл экономиканың қауырт əрі жыл-дам дамуына бастайды деген пай-ым ерекше аталды.

С о н ы м е н , Т ү р к П А - н ы ң Эко номикалық əрекеттестік комиссиясының бесінші кездесуі 2015 жылдың екiншi жарты жылдығында Қырғызстанда өтеді деп шешіліп, ол «Экономиканы əртараптандыру мəселелері» атты тақырыппен өтетіндігі белгілі болды.

Тараптар екіжақты ынтымақ-тастықтың кең-ауқымды мəсе-лелерін, сонымен қатар, Қазақ-стан мен Еуропалық одақ ара-сындағы өзара ықпалдастық мəселелерін талқылады. Ха-лықаралық күн тəртібі мəселелері бойынша пікір алмасып, соның ішінде Украинадағы жағдай, А у ғ а н с т а н д а ғ ы ж а ғ д а й д ы тұрақтандыру, Иран ядролық бағ дарламасы жөніндегі келіс-сөздердің барысы, «Ирак жəне Леванта Ислам мемлекеті» лаң кестік ұйымына қарсы ха-лықаралық қоғамдастықтың күш-жігерін қарастырды.

Е.Ыдырысов əріптесімен əңгіме барысында Германия Қазақстанның Еуропадағы жəне жалпы əлемдегі ең маңызды əріптестерінің бірі екенін атап өтті. «Соңғы жылдар жоғары жəне өте жоғары деңгейдегі өзара сапарлар, екі елдің сыртқы

саясат ведомстволары, басқа да министрліктері мен бизнес-қауымдастықтары арасындағы байланыстар жағынан өте мазмұнды жəне жемісті болып отыр», деп атап өтті министр.

Е.Ыдырысов пен Ф.Штайн-майер Қазақстанның ең бас-ты сауда жəне инвестициялық əріптесі болып табылатын Еуропалық одақ аясындағы екі елдің өзара ықпалдастық мə се-ле лерін қарастырды.

Сондай-ақ, Қазақстан мен Германия арасындағы эконо-микалық ынтымақтастықтың жоғары тиімділігін ерекше атап өтті. Тараптардың белсенді жұмысы нəтижесінде соңғы үш жыл ішінде жалпы көлемі 4 млрд. АҚШ долларына тең 72 инвестициялық жəне сауда келісіміне қол қойылған. Сауда-экономикалық ынтымақтастықты дамытуда Қазақстан Президенті

Нұрсұлтан Назарбаевтың 2012 жылғы ақпанда Берлинге сапа-ры барысында шикізат, өндіріс жəне технологиялық салалардағы əріптестік туралы келісімге қол қойылудың ерекше маңызға ие екендігі айтылды.

Е.Ыдырысов Қазақстанда тұратын этностық немістер мен Қазақстаннан Германияға қоныс аударғандар екі ел арасындағы «байланыстырушы көпір» екенін атай отырып, Қазақстанда бұл мəселеге саяси жəне практикалық мəн берілетінін мəлімдеді.

Сонымен қатар, əріптесін ЭКСПО-2017 халықаралық мамандандырылған көрмесін өткізуге дайындық барысымен таныстырып, Мемлекет бас-шысының ГФР-дің Федералды канцлері Ангела Меркельге Гер-мания тарапын көрмеге қа тысуға шақыруын жолдаған хатын та-быс етті. Германия ЭКСПО-2017 көрмесіне қатысатынын растаған əлемдегі алғашқы мемлекеттердің бірі болып табылады.

«Егемен-ақпарат».

Отырысты Əлеуметт ік -мəдени даму комитетінің төр-айымы Гүлнəр Ықсанова жүр-гізіп, «Кəсіпқор холдингі» КЕАҚ басқарма төрайымы Ел дана Сəдуақасова депутаттар алдын-да баяндама жасады.

«Кəсіпқор холдингі» индус-трияландыру бағдарламасының екінші бесжылдығына маман даярлауға жəрдемдеседі. Кəсіптік білім беру саласында біз, əсіресе, өндірістік, тəжірибелік даярлыққа барынша мəн береміз. Бұл ретте дуалды білім берудің құрамдасы ретінде практикалық даярлықта оқудың екі деңгейлі жүйесі енгізіледі. Бірінші деңгейде сту-дент теориялық білімге қанығады, бұл үшін колледждер заманауи оқу-өндірістік жабдықтармен қамтылады. Сонымен бір мез гіл-де, студенттер өндіріске жібе-руге рұқсат ететін жүйе бойын-ша қосымша үлгілерді оқиды. Осылайша, өндіріске рұқсат алған студент оқудың екінші деңгейіне өтеді», деген төрайым өндірістік тəжірибеде колледж студенті тəлімгердің көмегімен н ақты өндіріс нысанында то-лықтай жұмыс нормасымен қам тылатынын атап көрсетті. Осы лайша, жұмыс берушілер мен түлектер арасындағы талап алшақтығы жойылатын болады. Ал бітірушілерге қазақ стан дық үлгідегі жəне шетелдік се рік-тестердің дипломы мен білік-тілік сертификаттары беріледі, деді ол.

«Холдинг индустриялан-дыру бағдарламасының екінші бесжылдығын жүзеге асыруға ма-мандар даярлауға жəрдемдесетін болады. Бүгінгі күні өзінің

əлеуеті, мамандықты бағдарла уы, материалдық-техника лық жағ-дайы тұрғысынан өңірлік даму жобасына сай келетін 10 колледж айқындалды. Олар үшін кадр даяр лау бағытында дамудың же-келей бағдарламасы əзірленеді», деді Е.Сəдуақасова. Ол, сондай-ақ, бұл бағыттағы жұмыстарды қаржыландыру республикалық бюджеттен қаралатынын жеткізді.

Отырыста сөз алған Инвес ти-циялар жəне даму вице-министрі Ерлан Сағадиев өңдеу өнеркəсібі саласында жұмыспен қамтылу деңгейін 2019 жылға таман 29 мың адамға арттыру көзделетінін жеткізді. «Индустрияландыру бойынша мамандармен қам-тамасыз ету жұмысы жүйелі түрде атқарылатын болады. Біз Білім жəне ғылым министрлігімен, Денсаулық сақтау жəне əлеу-меттік даму министрлігімен ме-морандумға қол қойдық жəне индустрияландыру бойынша қажетті мамандықтар аясында бірлесе жұмыс істейміз. Жалпы, екінші бесжылдық бойынша өңдеу өнеркəсібі саласында жұмыспен қамтылу деңгейін 2019 жылға таман 29 мың адамға арттыру көзделеді. Оның ішінде 18 мың адам «Кəсіпқор холдингі» есебінен, 11 мыңы жоғары оқу орындарының есебінен қамтылмақшы», деді ол.

Отырысқа Білім жəне ғы лым, Денсаулық сақтау жəне əлеу-меттік даму, Инвестиция жəне даму, Ұлттық экономика, Қаржы министрліктерінің, сонымен бірге, Қа зақстан Кəсіпкерлері ұлт-тық палатасының, «ҚазМұнай-Газ» АҚ-тың өкілдері, колледж директорлары қатысты.

Кеѕес отырысына ќатысадыҚорғаныс министрі Иманғали Тасмағамбетов бүгін

Мəскеуде өтетін Тəуелсіз Мемлекеттер Достастығына қатысушы елдер Қорғаныс министрлері кеңесінің отыры-сына қатысады (ТМД ҚМК).

Əріптестік əлеуеті жоєарыҚазақстан Республикасының Сыртқы істер министрі

Ерлан Ыдырысовтың Астанаға ресми сапармен келген Германия Федеративтік Республикасының Сыртқы істер министрі Франк-Вальтер Штайнмайермен келіссөздері өтті.

Кемел келісімКеше Астанада Қызылорда облысы мен қаласының

əкімдігі, сондай-ақ, Еуропа Қайта құру жəне даму банкі ара-сында үшжақты келісімге қол қойылды. Алдын ала жасалған келісім бойынша Қызылорда қаласында тұрмыстық қатты қалдықтарды кəдеге жарату жобасы қаржыландырылатын болады.

«Кəсіпќор холдингініѕ» ќызметі талќыланєан отырыс

Мəжілістің Əлеуметтік-мəдени даму комитеті па-лата Спикерінің орынбасары Дариға Назарбаеваның қатысуымен комитет отырысында «Кəсіпқор холдингі» коммерциялық емес акционерлік қоғамының қызметі ту-ралы» мəселені талқылады, деп хабарлады осы палатаның баспасөз қызметі.

Интеграциялыќ ќатынастарды ныєайту ќадамы

Ақтөбе қаласында «AKTOBE INVEST-2014» екінші халықаралық инвестициялық форумы өткізілді. Форумды Инвестициялар жəне даму министрлігінің қолдауымен Ақтөбе облысының əкімдігі ұйымдастырды. Форумның мақсаты – Ресейдің көршілес аймақтарының жəне отандық инвесторларға облыстың инвестициялық мол мүмкіндіктерін ұсыну, қай салаға қаржы құюға болаты-нымен тереңірек таныстыру.

Кеше ТүркПА Экономикалық əрекеттестік комиссиясының IV отырысы «Энергетика секторын дамытудағы ынтымақтастық» тақырыбында өтіп, онда Қазақстан, Əзербайжан, Түркия жəне Қырғызстан парламенттік делегациялары энергетика саласындағы əрекеттестік мəселесін талқыға салды.

Ортаќ ўстаным жетістікке бастайды

11 қараша 2014 жыл www.egemen.kz 3

Дүниеде ақпараттық технология алға шықты. Жай шығып қой ған жоқ. Адам, бүкіл адамзат санасы на ықпал етіп, екпіндеп шықты. Осы ның өзі-ақ санаға түскен сал-мақ, сана сапасына сынақ. Сол сал мақ ты көтеріп, сынаққа шыдас бе ріп, ғаламдық сан алуан шабуылды дауылдарға ұшып, толқынына жұ ты лып кетпеу қай халыққа болса да оңай сын емес. Бүгінгі дəуір осын-дай ерек шеліктермен бетпе-бет келді.

Бүгінгі заман талаптары мен қауіптерін болжаудың өзі де бұдан бұрынғы өткен тарих кезеңдерінің қай қайсысымен де салыстыруға келмейтін жағдай болғанын да түсінетін кезіміз жетті.

Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев өзінің əйгілі Ұлытау сұхбатында ұл ты мыздың, еліміздің тарихи тереңінен ой қозғап, оның мем ле кетіміздің бүгіні мен ертеңі үшін ма -ңыздылығына жан-жақты тоқ талды. Бұл сұхбат, елім, жерім, ұл тым, қаным деген еш азаматты бейжай қалдырмағанына сұх-бат тан кейінгі осы қысқа мер зім де ел газеті «Егеменнің» бетін де қан шама адамдардың үн қос қ ан ды ғын айтсақ та дəлел жеткі лік ті. Ел арасында «Ұлытау сұх ба ты», «Ұлытау сабақтары», «Ұлы тау тол ғанысы», «Ұлытау – мем лекет тің қайнар бұлағы», «Ұлытау – мем ле кеттігіміздің қара ша ңырағы» сияқ ты ұғымдар ай шы қталып, бүкіл қа зақ даласына таралып, қазақ мем лекеттігінің жаңа замандағы жа ңа мақсаттары да жүрекке жылы қа был данып, ұлттық рух, ұлттық санаға оң əсерін тигізіп жатқаны да шындық.

Сондай-ақ, қоғамда, зиялы қауым ара-сында дəл осы əңгіме дер ке зінде көтері-ліп, айтылды деген түйіннің де жаны бар.

Украинадағы жағдайлардың шарпуы болар, көрші елдің кейбір «білгіштері» қазақ жері туралы да бейбастақ сөз ай-тып қалды.

Сырт көз, іштарлық пейілмен өскен бейшаралардан не күтуге болады? Олар өздерінің надандықпен өрекпіген өзім-шілдігінен басқа кімді, нені біледі? Ондай-лар ежелден келе жатқан содырлық, дойыр лық, басқыншылдық əрекеттерден басқа жолмен өркендеуге болатынын əлі де сезінбей-ақ келеді.

– «Біз қазақ деген елміз, ешкімге соқтықпай, жай жатқан елміз. Елімізден құт-береке кетпесін деп, жеріміздің шетін жау баспа сын деп, найзаға үкі таққан ел-міз. Ешбір дұшпан басынбаған ел міз, ба-сымыздан сөз асырмаған ел міз...», – деп кезінде Қаз дауыс ты Қазыбек бабамыз айтқандай, қазақ тарихының Тұңғыш Прези денті Нұрсұлтан Əбішұлы На зар-баев біздің жаңа дəуірдегі мем лекетіміздің бүкіл мақсат-мүд делерін, өсіп, өркендеуін терең нен əрі кеңінен толғап, көп халық тың көкейінде жүрген сан алуан сұрақтарға толымды жауап берді. Халқымен сыр-ласып, біздің мемлекеттігіміздің тари-хын білмейтін, білгісі келмейтін, көпе-көрінеу көре алмайтын кейбір керауыз кердеңдердің сөзін жоққа шығарып, тарих шындығына тағ зым етті. Жаңа дəуірдегі Қазақ мемлекеті оның Елбасы Нұрсұл тан Назарбаев тек бейбіт əрі жасам паздық жо-лымен, ешкімнің құ қын шектемей еш мем-лекетке соқ тық пай өз елін дамыту, оның əлеуетін көтеру арқылы əлем сахнасына шығуға болатындығын дəлелдеді.

Шын мəнінде Елбасының Ұлы тау сұхбаты ел ішіне, өз мемле кеті міздің аза-маттарына, ұлттық сана, жауапкершілік, ынтымақ, бірлік құндылықтарының маңызын арттырып, сенімін нығайтып, қоғамның ой-пікірін тұрақтандыруға орасан зор ықпалды ұлы сөз болды. Тарих сабағы мен бүгінгі күннің сұ р-аныстары, ертеңгі болашаққа бет түзеу арқылы жаһанданудың ала пат дауылын-да жұтылып кет пеу, ұлттық негізіміз бен өзіндік ерек шелігімізді, игі дəстүрлерімізді сақ тай отырып, əлемдік бəсекенің алама-нынан шеттеп қалмауымызды ескертті. Елбасы сұхбатында: «Біз дің еліміз, қазақ жұртының ар ғы түбі ғұндардан басталады. Ғұн дардан кейін көк түріктерге жал ғасады. Одан кейін Алтын Орда орнығады. Сөйтіп, хандық дəуірге ұласып, кейін біртіндеп Тəуелсіздікке келіп тіреледі. Осындай үлкен тарихымыз бар. Жастарымыз мұны білуі керек. Біз кеше ғана пайда бола қалған халық емеспіз. Бұл – жаңағы айтқан ғұндардың да, көк түріктердің де, Алтын Орданың да орталығы бол ған жер. Өзінің тұрған жері – Қазақ станның кіндік орта-сы», – деп тайға таңба басқандай айтып отыр. Жəне бұл айтуы бірінші рет емес. Мем лекеттік тəуелсіздікке қол жет кізген алғашқы сəт, алғашқы күн, алғашқы жыл-дан бастап үнемі, үзбей, жыл сайын айту-мен келеді. Мүмкін əр жолда сол сəттегі кездесу, жиын тағы басқа да шаралардың

мазмұны, мақсатына қарай бірде əлдеқайда кеңірек, тереңірек ауқымда, бірде үдемелі екпінмен де, бірде ойтолғақ мəнерінде əртүрлі сөз, сөйлемдерімен айтылуы да ықтимал. Бірақ, қалтқысыз ой осы – Ұлытауда айтылған жұмыр сөз.

Елбасының Ұлытаудағы халық пен ой бөлісуі – ұлтымыздың сана, сапасынан бас-тап, тұрмыс-тіршілік мəселелерін қамтып, мемлекеттілік тарихымыз, Тəуелсіздік қауіпсіздігі мен əлемдік дамуға дейін жан-жақты, кең ауқымды қамтыған ке-ле лі əңгіме болды. Қоғамды тол ған ды-рып жүрген сұрақ туындап, жауап іздеп жүр ген сезімтал құ бы лыстар қозғалды. Сон дықтан да елі міздің түкпір-түкпірінен елім деген көп адам үн қосып жатыр. Біз де сол сұхбатқа үн қоссақ деген ниетпен, сол əңгіменің кейбіріне тоқталсақ.

Нұрсұлтан Əбішұлы ұлттық мем-ле кеттігіміздің тарихы мен бүгін гі мін-деттер, ертеңгі, бола шақ қамы туралы ойларының үл кен жиынтығы болған «Тарих тол қынында» деген еңбегінде: «...қа зақ этносы ғасырлар бойы қа лып-тасқан... ...Қазақтардың та рихи тек-тамыры мейлінше терең де. Он дай тек-тамыр алғашқы қазақ хандығы құрылған кезеңмен əс те шектелмейді... ...VI ғасырда Ев р а зия дағы тарих сахнасына жаңа тари -хи тұлға – Түркі қағанаты – Түр кілердің да ла лық империясы шық ты», – деп жаз ды.

Елбасы сондай-ақ, жыл сайын желтоқ-сан айында өтетін Тəуел сі з дігімізге арнал-ған дəстүрлі сал танатты жиында ұлттық мем лекеттігіміздің тарихына тоқталмай өткен емес. Осының өзі жаңа дəуір д ің жаңа дəстүрі. Ұлттық мем лекеттік сана қалыптастыруға ұм тылу. Ұлттың өзін өзі тануына бейімдеу. Ұлттың санасын мем-лекеттік санаға жетелеу.

Осы мақсатта əр қазақтың ұлт тық, отан шылдық санасын қалып тастыру жо лында Мемлекет басшысы тарапы-нан барлық жағдай жасалды. Атап айт-қанда, ресми пəрмен берілді, қажетті қаржы бөлінді. Нұрсұлтан Əбішұлының тікелей өзінің бастамашылдығымен «та-рих жылы», «мəдениет жылы» сияқты бағдарламалар жариялан ды. Əсіресе, тари-хи, рухани зер де міз бен жəдігерлерімізді, тарихи құндылықтарымызды жаңар тып, ғасырлар бойы басқан ша ңы нан ажыра-тып, ел игілігіне пай дала ну үшін жасалған арна йы «Мə дени мұра» мемлекеттік бағ-дарламасының орасан рөлін еске алмау мүмкін емес. Бұл ке шенді мемлекеттік бағдарлама 2004 жылы басталып, белгілі бір бағыттар аясында жүргізілді. Бұл руханият ты бағдарламалардың қазақ мемлекеттігі тарихының кө міліп қалған құндылықтарын жарыққа шығарудағы орасан нəтижелілігін айту да əділдік болар еді. Бір сөз бен айтқанда – екі жүз жылдан ас там уақытта жасалмаған, мұр а ғат тар да қатталып жатқан көне жазбалар рет теліп, жүйеленіп жарыққа шықты.

Дəл осы тарих бағытында оның іргетасылық мазмұны – қазақ мем-лекеттігінің жүйелі тарихын қалып-тас тырып, тұрақтандыруы, əр ұлт са-насына жеткізіп, əр азаматтың өз ұлтына, өз мемлекетіне адал жана шыр болуы қажеттілігі Елбасы та рапынан жеткілікті дəрежеде ай тылып-ақ жатыр. Жалпы тарих ты, оның ішінде мемлекеттік тарих-ты зерттеуші мамандардың еңбектері де жарық көріп келеді. Ұзақ жылдар үзіліп қалған зерде кестеленіп, қайта жалғасып та келеді. Осылардың ба сын бірік тіріп, тиянақты білім қа лыптастыру үшін арнайы мемлекет тарихы ғылыми-зерттеу орта лы-ғы сияқты институттар да құрылды.

Білім жəне ғылым министрлігіне та-рих пəнін оқытудың бүгінгі, болашақ дамуымызға сай жаңа мазмұны мен жүйесін енгізу де тапсырылды. Өкінішке қарай, қазақ санасында да, тарихи зерттеушілер мен оны қоғамға жеткізіп, əсіресе, жас ұрпақты оқытуға келгенде біз дің «маманбыз» деп жүрген білімсіз «мамандарымыздың» кесі-рі мен кеселінен бүкіл қоғамға, жас ұрпақ санасына зор зиян келтірілуде.

Елбасы дамудың, білімнің стратегия-сын белгілеп берді. Енді соны орындай-тын құзырлы мемлекеттік құрылым, атап айтқанда салалық, министрлік, оған ба-ғынатын толып жатқан департаменттер, облыстық, қалалық, аудандық құзырлы орындар, өкінішке қарай, көп жағдайда оқушыларға жүйелі білім беру ісін жарыта алмай отыр. Білім жəне ғылым министрлігі ешкім түсін бейтін, ешқандай оң нəтиже бер мей тін реформалармен бастары қа тып, «халықаралық дəрежеде бəсе келестікке лайықпыз» деумен мəз. Ал орта мектеп бітірген жастар қазақ мемлекеттігінің та-рихынан мақұрым. Оларда қандай білім болсын, егер ҰБТ-да (ұлттық бірыңғай тестілеу) тарих пəні бойынша «Абылай ханның қанша əйелі болған?», «Алматыда сыра зауыты қай жылы салынған?» сияқты сұрақтар жүрсе.

ҰБТ-ға дəл осындай сұрақтар кіргізу үшін қандай білімсіз болу керек? Міне, жауапсыздық, енжар лық, надандық. Тіпті, бұл оқу шыларға, тарихқа, білімге қиянат. Осыны министрліктің қандай білімсіз қызметкері жіберді? Ең қиыны – мен бұл мысалдар ды айтып отырған бірінші адам емеспін. Бүкіл бұқаралық ақпа рат құралдары, ел шулады осы келең-сіздіктерді айтып. Ал министр ліктердегі бюрократтар селт етпеді. Мұны зиянкестік демеске шара жоқ. Тек тарих пəні ғана емес, басқа пəндер оқулықтарының олқылықтары туралы жеткілікті айтылып та, жазылып та жүр. Осыған бір шынайы сілкініс қажет.

Тəуелсіздік жылдары бүкіл рес пуб-лика көлемінде жүздеген қа зақ мектептері ашылды. Барлық өңір лерде жаппай жаңа ғимараттар салынып жатыр. Елбасының тікелей тапсырмасымен, қамқорлығымен соңғы он жылда 850-ден астам мектептер салынды. Əлі де жетпей жатыр. Өкінішке қарай, осы күнге дейін кейбір өңірлерде балалар үш ауысымда оқиды. Сөз жоқ, мұндай «мектепсіздікті» жойып, бүкіл ел бойынша балалар тек екі ауысымда оқулары керек.

Ал енді мұғалімдер кімдер? Олар не оқытады? Қалай оқытады?

Елімізде үлгілі мектептер, тəжі рибелі ұстаздар жеткілікті. Бірақ бар лық мек-тептердегі жа ғдай бірдей емес. Көптеген қазақ мек тептерінде мұғалім дердің дең-гейі, ұстаздығы өте төмен.

Осындай сұрақ бола қалған жағ дайда бірден мұғалімдердің төменгі жалақысы айтылады. Дұрыс. Оны көтеру керек. Еш-кім нің дауы жоқ. Сөйте тұра қай сала-да жас мамандар бірден жоғары жал ақы алады? Оған да адал еңбекпен жету керек емес пе? Жалақы төмен екен деп, оқушы-ларға сапасыз білім, теріс тəрбие беру керек пе? Алдымен мұғалімдер кімдер? Мамандығына сəйкес келетін адамдар ма? Əр адам өзіне мамандық, еңбек жо-лын өзі таңдайды. Əсіресе, мұғалім болу үшін адамдардың ерекше қасиеттері, тым құрыса оқушы өнеге алатын білімі, мінез-құлқы, жүріс-тұрысы, адаммен сөйлесу мəдениеті қажет екені хақ.

Білім жəне ғылым министрлігі, білім департаменттері балалардың оқу, тəрбие құқына жеткілікті мəн бермейді. Мұғалім оқушылармен сөйлесе ала ма, дөрекі сөз айта ма, онда жұмысы жоқ, тек оқытушы-лардан қаптап кеткен «отчет» қағаздар талап етеді. Тіпті, Прези дент бірнеше рет білім саласында қағазбастылықты тоқтату қажет тілігін сөздерінде айтып, талап етті. Бірақ өзгерген министрлік шенеуніктері жоқ. Сол баяғы менмендік. Өрекпелік. Өктемдік.

Оқу бағдарламаларының орынсыз күр-деленіп кеткені, оқулықтар шығару мен оқулықтарды пайдалану жөнінде үнемі айтылумен келеді. Тіпті, парламенттік тың даулар өткізіліп жатыр. Бірақ ө з гер-ген бағ дарлама, орныққан оқулықтар жоқ.

Міне, осындай келеңсіздіктерден кейін

біздің бүгінгі мектептегі балаларымыз түгел дерлік Отанын, ұл тын сүйер патри-оттар болады деп айту да біржақтылық, жастар са насы, дүниетанымы қа лып -тасуының шынайы сипатын, маз мұ нын білмеушілік бола ма деп күдіктенесің.

Ұлытау сұхбатында: «Тарихын біл-меген ұлттың болашағы да бұлыңғыр болуы мүмкін»,– деген өте салмақты ой, салиқалы сөз айтылды. Əр қазаққа, əр азаматқа айтылып тұр. Санасы бар əр министрге, əкімге, шенеунікке, əрбір мұғалімге қадалып айтылып тұр. Ойлану емес, қозғалу керек. Осы мен кіммін деп сілкінуі керек.

Жұрттың көңілінен шыққан та ғы бір сезімтал əңгіме – дін туралы.

Сөз жоқ, Елбасы айтқандай, Конститу-циямызда көрсетілгендей, біз өзіміздің мемлекетімізді еркін, құқықтық мемле-кет деп жария ла дық. Барлық жасалып жат қан заңдық, құқықтық кеңіс тігіміз Конституция нормаларының өмірге қа-лып тасуына негізделеді. Əр аза маттың діни наным, сенімі өз еркінде. Сондай-ақ, Конс титуцияда көрсетілгендей, ешкімнің құқы діни сенімі үшін шектелмейді.

Діннің де біздің елде қалыпта суы ның ерекшеліктері мен дəстүріне тоқталды Елбасы. Дін ең алдымен адам санасының, дүниетанымының көрсеткіші екені де ежелден белгілі. Өкінішке қарай, əлемде дінді құрал ретінде пайдаланып келгендер діннің қасиетіне нұқсан келтіріп жүргенін жастарымызға жеткілікті түсіндіре ал-мауымыз да үлкен олқылық. Дін аты-нан сөйлейтін, қасиетті Құранның өзін, оның мазмұнын көпе-көрінеу бұрмалап түсіндіруге талпынып жүрген секталар көбейді. Бүгін əлемде жас ұрпақтың санасы үшін бітіспес күрес, тартыс жүруде. Оның шарпуы бізге тимей жатқан жоқ. Дінді желеу етіп, өз идеологи-яларын, теріс уағыздарын жүргізуге əуестенгендерге таза ис лам дінінде орын болмауы керек. Таяу Шығыс елдеріндегі дінара лық бүлікшіліктердің таза ис-лам дінімен, Құранмен еш қатысы жоқ. Кейбір жастар ең алдымен білімсіздігінен, екіншіден өзі нің тұрмыс-тіршілігіндегі орнық сыздығынан əлдекімдердің алдау, арбауына түсіп, өкініп, опынып, құрбан болып жатқаны да жанға батады. Бұл да жоғарыда айтылған білім саласының ойсыра ған олқылығы. Мемлекеттің құзыр лы органдары мұндай тапсыр-маны жаңа алып отырған жоқ. Елбасы бұл сала бойынша да үз бей тапсырма берумен келеді. Қа был данған заңдық кеңістік жет кілікті. Бірақ тəрбие жұмысы əлжуаз, тіпті, жүргізілмейді десек те болады. Əлемде, Жер шарының мұсыл-ман елдерінде болып жатқан бүлін-шіліктер мен қайшылықтар кімге болса да сабақ. Біз соны ескеруге міндеттіміз.

Рухани сана, білім, діни сенім ел тəуел сіздігінің бел омыртқасы іспетті. Осы өлшемдер сапалы бол ған кезде біз-дің қоғам қандай да ішкі, сыртқы бізге қарсы əрекеттерге дайын тұра алады. Осы

арқылы біз Тəуелсіздігіміздің өлшеусіз құнын, құндылығын сезініп, түсіне аламыз. Сөз жоқ, қандай да елдің, мемлекеттің, қоғамның өз ішіндегі өзара түсіністігі, тұрмыс əлеуеті ауқатты, болашағына сенімді болмайынша мемлекеттің келбеті келісе қоймайтыны анық.

Елбасы айтқан мəселелердің барлығы да елдің экономикасымен, онда адамдар-дың жұмыс орнымен қамтамасыз етілуі сияқты тұрмыс əлеуетімен тікелей бай-ланысты. Сондықтан да елде жаңа кəсіп-орындардың ашылуы, барлық салаларға жаңа технологиялардың жаппай енгізілуі, əсіресе, жастардың жаңа жұмысшы маман-дықтарын игеру мүмкіндігіне айрық ша көңіл бөлінуде. Қазір шетелдік инвес-торлармен бірлесе отырып, көптеген өнер -кəсіп салаларына жаңа сипат, жаңа мүм-кіндік ашылды.

Кеден одағы, Еуразиялық эко но ми-калық одақ сияқты құры лым дар да ең ал-дымен экономи ка лық мүмкіндігімізді арт-тыру мақсатында жасалып жатыр. Біз дің елде шетелдік инвесторларға жақсы жағдай жасалып, салықтық жеңілдіктер беріліп, олардың ең бекпен тапқан капиталының қоз ғалысына мейлінше еркіндік берілген. Осындай екіжақты немесе халықаралық құрылымдардағы Қазақстанның белсенді-лі гі нің де басты мақсаты ең алдымен кеңістік мүмкіндігі, кəсіпкерлікке өріс, мемлекетіміздің мүддесі.

Тəуелсіздік алған 23 жылда Қазақ-стан өзінің бұрынғы, ежелгі тарихының ғасырлар бойына ар мандап, ұмтылып, қол жеткізе ал ма ған жа ғдайларына қол жеткізе алды.

Біз, бүгінгі ұрпақ, келер ұрпақ соның құндылығын қадірлей білуге міндеттіміз. Б ір мақалада ондай мемлекетт ік құндылық тарды тізіп шығу мүмкін емес. Олар көп, сондықтан мемлекет болу үшін, болумен қатар сол тұғырда басқа мемлекеттердің соңында шаңын қауып қалмас үшін қаншама орасан шарттар мен əрекеттердің кейбір топтамаларына ғана тоқталуға тура келеді. Экономикалық əлеуеті міздің қуаттылығын, ішкі келісім тұрақтылығын қамтамасыз етумен қатар мемлекетіміздің қауіпсіздік, қорғаныстық қабілетін күшейту шарала-ры əрқашан кезек күттірмес əрі үздіксіз қажеттіліктер.

Сондықтан да Елбасы мемлеке ті-міздің қасиетті рəмізі – көршілес елдермен келісілген мемлекеттік шекараларымыз-ды қазіргі заман, халықаралық талапқа сай күмəнсіз анықтап, заңдастырып, рес-ми келісімдерге көрші мемлекеттердің басшыларымен тең дəрежеде қол қойып, тиянақтауды бірден қолға алды. Бұл жер-де «қазақ жерінің шекарасы баяғыдан бар болатын» деген пікірге байланысты анықтай кететін бір жайтқа көңіл бөлген дұрыс, орынды болар еді. Иə, қазақ жерінің, елінің шекарасы ата-бабалары-мыздан бері қоныстанып келе жатқан жерлер. Ал олардың көрші елдермен қоныстанған жерлері тек шартты түрде немесе ең соңғы кезеңде КСРО-ның ішкі шекаралары ретінде, тек Қытаймен шека-ралас аймағы ғана шет елмен шекаралас деп танылған. Оның өзінде КСРО мен ҚХР арасында шекаралық келісімге қол қойылмай, ол 1882 жылы Ресей мен Қытай арасындағы хаттамамен ғана белгіленген. Ресми толыққанды шекаралық келісім жасалмаған.

Нұрсұлтан Назарбаев өзінің Қытай əріптестерімен жаңа геосаясат аясындағы жаңа мемлекет – тəуелсіз Қазақстанмен шекара-сызығы жағынан да, мазмұны жағы нан да, оның техникалық жабықталуы жағынан да мүлдем жаңа шекаралық келісімге қол жеткізді. Шекаралық келісім туралы арнайы мақалада айтылғандықтан, оны қайталап жатуды жөн көрмедім. Ескеретін мəселе – Қазақстанға де йін Қытай өзімен шекаралас 15 мем лекеттің ешқайсысымен толық қан ды келісімге қол қойған жоқ. Біз бі рінші болғанымыз тари-хи шындық.

Қазақстан – Ресей шекаралық келісім-дері де толық халықаралық талаптарға сай шешіліп, мемлекет басшылары қол қойды. Бұл да біздің тарихымызда тұңғыш рет қол жеткізген жеңісіміз.

Қысқасы, Қытаймен, Ресей мен, Өз-бек стан, Қырғызстан, Түрікмен станмен рес ми түрде шекаралық келісімдерге қол жеткізіліп, олар БҰҰ-да толық қабыл-данды.

Бұл – тəуелсіз мемлекет үшін ең маңызды шарттардың бірі.

Біздің мемлекеттігіміздің тағы бір қасиетті рəміздері – мемлекеттік Туымыз, Елтаңбамыз, мемлекеттік Əнұранымыз. Еліміз дің рəміздері Мем лекеттің рəміздері туралы қабыл дан ған арнайы заңға байла-нысты пайдаланылады.

Нұрсұлтан Əбішұлының ұсы нысы бой-ынша 2006 жылы Əн ұран ретінде Шəмші Қалдаяқов тың «Менің Қазақстаным» əні қа былданды. Елуінші жылдары сөзін Жұмекен Нəжімеденов жаз ған. Ол кезінде жастардың ерекше рух сезіммен айтатын əніне ай налған. Нұрсұлтан Əбішұлы ақын Жұмекеннің отбасының ықы ласымен оған бүгінгі Қазақ стан ға тəн, əрі жарасым-ды, əрі өлең сөзінің мəртебесін көтере-тін қуат ты сөздер енгізіп, бүгін бү кіл қа-зақстандықтардың сүйік ті Əн ұра нына ай-налды. Жаңа Əн ұра ны мыз дүниенің төрт бұры шы на Президентпен бірге барып, шыр қалып, Туымыз бірге көтеріліп жүр.

Бүгінгі Қазақстан – əлем танып, мойындаған, ел басшысымен санасатын, бəсекеге қабілетті мемлекет.

Қазақты осындай əлемдік дəрежеге көтере алған адам – қазақтың ұлы перзенті, Елбасы Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаев.

Елбасын қолдап, жасампаздық пен өркениетке, мəңгілікке ұмтылған ел – көп ұлтты Қазақ елі.

Елімен етене Елбасы

Елбасы жəне ќазаќ мемлекеттігі

Қуаныш СҰЛТАНОВ,Парламент Мəжілісінің депутаты, «Нұр Отан» партиясы Саяси кеңесінің Бюро мүшесі.

Жаһанда мықтылардың мықты сы, сəуегейлердің ұшқыр қиялшыл-дары, көріпкерлердің көкелері болжай алмаған, адам айтса нанғысыз қайшылықтар мен қақтығыстар, алапат құбылыстар, ғажайып үрдіс тер, пенденің жан сүйсіндірер ізгі лігі мен адам түршіктірер азғын дығы қатар сапырылысып жатыр. Бұлай болуы да жаһанданудың шынайы көріністері болса керек.

«Нұр Отан» партиясы облыстық филиалында партияның Сайлауалды тұғырнамасындағы «Жасыл экономика» бағыты бойынша сараптама тобының мəжілісі өткізілді. Топ мүшелері тарифтерді қалыптастыру мен реттеуге қатысты мəселелерді талқыға салды.

Бақберген АМАЛБЕК, «Егемен Қазақстан».

Партияның облыстық филиалы төрағасының бірінші орынбаса-ры Ғалым Бекмағамбетов кіріспе сөзінде коммуналдық қызмет сала-сы, осымен өзектес тариф мəселесі барша қазақстандықтарды, əсіресе, табысы төмен азамат-тарды айрықша алаңдататынын атап көрсетті. «Бүкілхалықтық талқылаудан өткен тұғырнамаға сəйкес, «Нұр Отан» партия сы ұсынылатын қызметтерге мем-лекеттік басқарудың тиімділігі мен сапасын арттыруды көздейді. Мемлекеттік басқару жүйесі мей лінше ашық жəне қоғамдық бақылауға қолжетімді болуы тиіс», – деді ол.

Мəжіліске партияның «Жасыл экономика» бағыты бойынша сараптама тобының жетекшісі Анатолий Куликов, облыстық мəслихаттың депутаттары, «Көкшетау Жылу» МКК ди-ректоры Жəдігер Ахметқалиев, «Көкшетау Энерго» ЖШС мен «Көкшетау Су Арнасы» МКК бас директорлары Берік Ақылбеков пен Зейнұр Əлібеков қатысты.

Кездесу барысында пар тия-лық «Айқын тариф» жобасы шеңберінде жеке тұлғаларға қатысты коммуналдық тариф-тердің ашықтығы жөнінде Ақ-мола облыстық табиғи монопо-лияларды реттеу департаменті басшысының міндетін атқарушы Разия Шубаева хабарлама жа-сады.

Мəжіліс қорытындысында сараптама тобының мүшелері кəсіпорын басшыларының ком-муналдық қызмет тарифтерінің құрылым негіздері жөнінде бұ-қаралық ақпарат құралдары арқылы жүйелі хабарлап отыруы жөнінде ұсыныс енгізді.

Ақмола облысы.

Салтанат кезінде Норвегия Королі қазақстандық дипломат-ты тағайындалуымен құттықтады жəне дипломатиялық қызмет сала-сында табыстар тіледі.

Біздің мемлекетіміздің даму болашағын жоғары бағалаған мо-нарх Қазақстан мен Норвегия арасындағы қатынастардың одан əрі нығая жəне кеңейе беретініне өзінің сенімін білдірді.

Елші монархқа Қазақстанның əлеуметтік-экономикалық даму жəне екіжақты ынтымақтастықты тереңдету мүмкіншілігі туралы хабарлады.

Норвегияның мəдениет жəне спортты дамыту жөніндегі əр-түр лі қорларын басқаратын Ко-роль Харальд Қазақстанның бай та рихи мұрасы туралы ақпаратқа ықылас қойды.

Норвегия монархы 2022 жыл-ғы Қысқы Олимпия ойындарын өткізу құқығын алуда Қазақ стан-ға табыс тіледі.

«Егемен-ақпарат».

Ослода Қазақстан Республикасының Норвегия Корольдігіндегі Төтенше жəне өкілетті елшісі Қайрат Əбусейітов Норвегия Королі V Харальдқа Сенім грамо-тасын тапсырды.

Сенім грамотасын тапсырды

Тарифтердіѕ ашыќтыєы ќадаєалануда

кеңесінің Бюро мүшесі.

11 қараша 2014 жылwww.egemen.kz4

Əлемнің ең озық дамыған 30 елінің қатарына енуді мақсат етіп отырған Қазақстан үшін адами капиталды дамытудың жоғары деңгейіне қол жеткізудің маңызы аса зор. Ғалымдардың тұжырымдауы бойын-ша адам капиталының төрт саласы: білім беру, денсаулық сақтау, жұмыспен қамту жəне əлеуметтік қорғаудың лайықты бо-луы – өмірге қанағаттанудың жоғары деңгейіне жетудің міндетті шарты. Кез кел-ген жетістіктің негізі сияқты, адам капиталы сапасының жоғары деңгейін де жақсы білім мен мықты денсаулық қамтамасыз етеді. Ал бұл екеуінің жоғары өнімділігі осы салалар-ды дамытуға салынған инвестициялар мен жұмсалған күш-жігерді ақтайтын, əрі за-ман талабына бейімделген еңбек нарығына тікелей байланысты.

ХХІ ғасырдың жаһандық он сын-қатеріне Елбасымыз Н.Ə.Назарбаев тоқталып өткені белгілі. Солардың ішінде, біздіңше, бүгінгі таңда Қазақстан үшін шешілуі өзекті болып тұрған сын-қатерлер қатарында демогра-фия, урбанизация, өңірлер бойынша еңбек ресурстарының теңгерімсіздігі жəне еңбек өнімділігінің теңгерімсіздігі мəселелерін атауға болады. Бұлардың түпкі негізі білім беруге, білімге сəйкес мамандық игеруге, мамандыққа сəйкес жұмыс табуға жəне əлеуметтік қорғауға келіп тіреледі.

Енді осы мəселелерге қысқаша тоқталып өтейік.

Бүкіл дүниежүзіндегі сияқты Қазақстан-да да халықтың қартаю үрдісі белең алуда. Бұл жағдай еңбек нарығы құрылымында өз-ге рістерге, яғни жұмыс істейтін адамдарға тү сетін салмақтың артуына, экономикалық өсу дің баяулауына əкеп соғатыны сөзсіз. Ел де əлеуметтік саланы жаңғырту осындай демо графиялық үрдіс жағдайында жүзеге асырылуда.

Сонымен бірге, еңбек ресурстарының өңірлер бойынша теңгерімсіздігі байқалуда: батыс пен оңтүстік облыстарда тым көп, солтүстік жəне шығыс облыстарда жетіс-пейді. Болжам бойынша бұл құбылыс кү-шейе түсіп, 2050 жылға қарай солтүстік өңір лерде халық саны 0,9 млн. адамға ке-міп, оң түстікте 5,2 млн. адамға көбейеді. Бұл фак торлар əлеуметтік салалар: білім беру, əлеуметтік қорғау, жұмыспен қамту, зей нет ақымен қамсыздандыруға əсер етеді.

Дамыған елдерде инновациялардың қар қынды енгізілуі олардағы еңбек өнімді-лігін өсіре түсіп, дамып келе жатқан ел-дерден одан əрі алшақтатуы мүмкін. Бұл құбылыстың Қазақстанға əсері адами капи-талды дамыту, ел экономикасының бəсекеге қабілеттілігін арттыру үшін қосымша күш-жігер жұмсау қажеттігін туындатады.

Əлеуметтік салаға түсетін салмақ қазір-гі кездің өзінде артуда, соның ішін де əлеуметтік нысандардың (балабақша лар, мектептер, ауруханалардың) жетіспеуі; соның салдарынан білім алуға, денсаулық сақтауға, əлеуметтік нысандар қызметіне қолжетімділіктің теңсіздігі жəне көрсетілетін əлеуметтік қызмет сапасының деңгейіне кері əсері; еңбек ресурстарының жетіспеуі. Аталған мəселелерді шешу үшін Үкімет басым бағыттарды айқындап, тиісті жұмыс жүргізілуде. Мысалы, білім беру саласын-да балаларды ерте жастан дамыту, білім алуға теңдей қолжетімділікті қамтамасыз ету, сапалы техникалық жəне кəсіптік білім беру, заман талабына сəйкес академиялық бейімділікті енгізу арқылы жоғары білім беру саласын жаңғырту іске асырылуда.

Білім беру саласында Қазақстанда халықтың тұтастай сауаттылығы; мектеп түлектерінің тең жартысы жоғары білім алатыны; халықтың білім алуға жұмсайтын уақыты дамыған елдердегі деңгейге жеткені (Əлемдік даму туралы есеп, 2013) сияқты жетістіктер баршылық. Бұған мемлекеттің білім беру секторын дамытуды əрдайым басым деп танып, білім беру саласын реформалауға арналған шығыстарды жыл-ма-жыл ұлғайтып отырғаны əсер еткені сөзсіз. Саланы жетілдірудің түпкі мақсаты да əлеуметтік-экономикалық жəне мəдени құндылықтарға сəйкес келетін білім беру жүйесін құру мен экономикалық өсу үшін адам капиталының жоғары деңгейі қажет екендігін түсінуден туындаған.

Шешілуі тиіс проблемалар да бар, солар дың бірі – білім сапасын арттыру мəселесі. «Бəсекеге қабілетті дамыған мем-лекет болу үшін біз сауаттылығы жоға ры елге айналуымыз керек. Қазіргі əлем де жай ғана жаппай сауаттылық жеткі ліксіз болып қалғалы қашан», деп атап көр-сетті Елбасымыз «Қазақ стан-2050» Стра-тегиясында. Сондықтан білім бе ру сала-сының алдында мектепке дейінгі бі лім берудің жаңа əдістеріне көшу міндеті тұр.

Халқымыз «Бесіктен сіңген тəрбие бел-белеске шығарар» деп баланы ерте жастан дамытуға үлкен мəн берген. Көргені мен естігенін сорғыштай сіңіріп алатын сəби шағында болашақтағы ұшқыр ойлы, белсенді азаматтың тұлғалық қалыптасуы жү зеге аса-ды. Осыны ескере келе, баланы ерте жастан дамытуға арналған іс-шаралар: мек тепке дейінгі тəрбие беру желісін кеңей ту, балалар-ды орынмен қамту, жүйені же тіл діру ісі қолға алынуда. Баланы ерте жас тан дамытудың тұжырымдамалық негізі əзір ленді, ол жыл аяғына дейін қаралатын болады.

Еліміздегі бала туудың 2007 жылдан бер гі көрсеткіштеріне зер салсақ, ұдайы өсу ді көруге болады. Ғылыми есептелген болжамдар бойынша мұндай өсу қарқы ны 2016 жылға дейін сақталады. Бұл – Қазақ-стан сияқты ұлан-байтақ жері бар, иге рі-летін табиғи ресурстарға бай ел үшін сүй-сі нерлік жай. Екінші жағынан бұл білім бе ру саласының алдына үлкен міндеттер жүктейді.

Бала туу үрдісінің қарқыны ескерілмеуі сəбилерді мектепке дейінгі тəрбиелеу орын-дарымен қамтамасыз ету ісінде байқалып отыр. Елбасының бастамасымен «Балапан» бағдарламасы қолға алынғалы көптеген балабақша мен шағын орталықтар іске қосылғанымен, мектепке дейінгі ұйымдарға балаларды орналастыру 2012 жылы 71%, 2014 жылы 77,4 % ғана орындалды. Қа-зір гі кезде 2020 жылға дейін 3 – 6 жас ара-лығындағы сəбилерді мектепке дейінгі оқыту-тəрбиелеу мекемелеріне толығымен орналастыру міндетін орындау үшін жұмыс істелуде.

Демографиялық оң көрсеткіштер мен білім беру ісінің ұштастырыла жоспар-ланбағаны осы салада бірқатар проблема-ны байқатты. Республика бойынша үш ау-ысыммен оқитын 103, ал апатты жағдайда тұрған 176 мектеп бар. Қазір бұл жағдайды түзетуге арналған 5 жылдық жоспар іске асырылуда, мектептердің апаттылық кар-тасы əзірленіп, оған жылма-жыл жасалған өзгерістерді енгізу жолға қойылған. Мұндай мектептерде оқу балалардың ертең бəсекеге қабілетті маман болып шығуына кедергі келтіретіні анық. Сондықтан, алдағы екі жыл да республикалық бюджет жəне мем-лекет-жекеменшік əріптестігін жандан-дырып, бизнесті тарту есебінен тұтастай алғанда 258 мектепті пайдалануға беру жос-парланып отыр.

Ұлттық бірыңғай тестілеудің жəне халық-ара лық сарапшылардың қорытындылары білім беру сапасы бойынша ауыл мен қала ара сында айтарлықтай алшақтық бар еке-нін көр сетеді. Бұл алшақтықтың басты себе бі, ауылдық білім беру ұйымдарының проб лемаларында жатыр. Мысалы, ауыл-дарда апатты жағдайдағы, үш ауысыммен оқитын жəне спорт залдары жоқ мектеп-тер қаламен салыстырғанда төрт еседен астам көп. Мектептерді білікті кадрлармен қамтамасыз етуде де айырмашылық үлкен: ауылда жоғары санатты мұғалімдердің үлесі қалаға қарағанда екі есеге жуық аз.

Тағы бір күрмеуі қиын мəселе, білім беруді дамытуды, яғни адами капиталдың өсуін тежейтін фактор – шалғай ауылдардағы бала саны аз мектептер. Қазақстандағы 7 700 мектептің 4 000-ын осындай мектеп-тер құрайды. Мəселені шешудің бір жолы ретінде ауыл мектептерінде ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пай-далану ұсынылады. Бұл əдіс оқушыларға заман талабына сай білім беруде қала мен ауыл арасындағы ақпараттық теңсіздікті азайтуға мүмкіндік береді. Болашақта үлкен елді мекендерде интернаттарды жаңғырту ісі қолға алынатын болады. Тұтастай ал-ғанда, ауыл мектептерінің материалдық-техникалық базасын нығайтып, оларды біліктілігі жоғары кадрлармен қамтамасыз ету жұмысы жүргізіледі.

Үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасын іске асыру барысын-да халық санының аздығын жақсы сапамен толтыру көзделуде. Бағдарлама аясында жоғары технологиялар іске қосылатын болғандықтан, білім беруде автомат-тандырылған өндірісте жұмыс істей ала-тын, жаңа технологияларды қолдана ала-тын, сөйтіп, еңбек өнімділігін арттыруға үлес қосатын мамандар дайындау жолға қойылуда. Осылайша, адам капиталының сапасын жақсарту елдегі екі мəселені: отан-дық кəсіпорындарды жаңғырту жəне жұмыс қолының жетіспеушілігі мəселелерін шешу-ге жəрдемдеседі.

Мамандарды дайындауда білім беру мен тəжірибеден өтуді ұштастыра жүргізудің маңызы зор. Бұл істе Германия тəжірибесі назар аударарлық. Онда білім басқармалары тəжірибе басталғаннан одан өткені ту-ралы сертификат тапсырылғанға дейін

бақылау жасайды. Оған қоса бұл елде жаңа мамандарды дайындауға кəсіпкерлік субъектілерінің инвестиция салуы заңмен бекітілген. Қазақстанда жұмысшы маман-дарды дайындаудағы негізгі проблеманың бірі техникалық жəне кəсіптік білім беретін оқу орындарының оқушылармен əркелкі толығуы. Оңтүстікте 7 мыңға жуық орын жетіспейтін болса, солтүстік жəне шығыс өңірлерде 4 мыңдай орын бос қалып отыр.

Жекелеген оқу орындары студентті маман дықтың бағытына сəйкес кəсіби тəжіри бенің негізімен қамтамасыз етеді. Кəсіпоры ндар міндеттемелері заңмен бекітіл-мегендіктен, студентті тəжірибеден өткізуге қабылдау ерікті жағдайда жүргізіледі. Көп жағдайда студент жұмыс берушіні өзі іздеп табатындықтан, оның тəжірибесінің бағыты оқып жатқан мамандығына сəйкес келе бермейді. Биылғы жылғы қыркүйек ай-ында Парламент қарауына ұсынылған заң жобасына кəсіптік білім берудің көптеген мəселелерін реттейтін нормалар енгізілді. Солардың ішінде жұмыс берушінің тəжіри-беден өтуі үшін жұмыс орындарын беруі көзделеді. Бұл салалық мемлекеттік ор-гандардың, ұлттық компаниялардың, кəсіп-орындардың кадрларды дайындау ісінде жауапкершілігін арттырады.

Экономиканы индустриялық-инновация-лық қарқынды дамытудың бір тетігі ретінде бірнеше жұмысшы мамандығын алуға арналған модульдық білім беру бағдар-ламасымен оқытатын дуалды білім беру қолға алынды. Оқу үдерісінің тəжі рибеге арналған бөлігі ұлғайып, сабақ тарды тіке-лей жұмыс орнында өткізуге мүмкіндік молаятындықтан, дуалды білім колледж-дер түлектерінің бəсекеге қабілеттілігін арттырып, олардың жұмысқа орналасу мүмкіндіктерін кеңейтеді.

Үкімет ел экономикасын дамыту үшін неғұрлым көп сұранысқа ие болып отырған 20 мамандықты айқындаса, оның 11-і кəсіптік білім саласына тиісті. «Кəсіпқор» холдингі стратегиялық əріптестерді ай-қындап, жұмыс берушілермен, салалық қауымдастықтармен байланыс орнатуда.

Өзекті мəселелердің бірі – өзін-өзі ж ұмыс пен қамтушылар, олардың əлеуметтік жағдайы. Қазіргі кезде бұл санаттағы адам-дардың басым бөлігінің тек орта білімі бар жəне ол техникалық жəне кəсіптік білімді талап ететін мамандықтарға бейім делмеген. Осы ретте мемлекет өзінің конституциялық кепіл діктері шеңберінде жұмысқа орна-ласу үшін практикалық мəні бар бір білім берілуін қамтамасыз еткені дұрыс бо-лар еді. Бұл жастардың техникалық жəне кəсіптік білімге деген қолжетімділігін арт-тырып, алғашқы кəсіптік мамандықты алу мүмкіндігін береді, ең бастысы, жастар арасындағы жұмыссыздықты азайтады.

Үкімет жұмысында кадрлар дайындау ісі ұдайы назарда ұсталып отыр. Қазан айында осы мəселе бойынша Атырауда, мұнай-газ секторы үшін кадрлар дайындау мəселесіне арналған үлкен кеңес өткізілді. Оның мақсаты саланы білікті жұмысшылармен қамтамасыз етуге кəсіптік-техникалық білім беру мекемелері, компаниялар мен жергілікті атқарушы органдардың арасында ынтымақтастықты кеңейту.

Таяуда ғана сол сияқты кеңес ұлттық химиялық кластерді басым дамыту аймағы деп белгіленген Жамбыл облы-сында өткізілді. Кеңесте химия өнеркəсібі, сол бағыттағы өндірістік құрылыс сала-сының кластерін құру жəне өңір ауыл шаруашылығы салалары үшін кадр-ларды даярлау мəселелері жан-жақты

талқыланды. Жақын арада Өскеменде келесі жиын өткізілетін болады, онда ме-таллургия жəне машина жасау саласын білікті кадрлармен қамтамасыз ету бо й-ынша келелі мəселелер ортаға салынады.

Осындай жұмыс нəтижесінде өңірлердің экономикалық ерекшелігіне қарай кластер-лерді дамыту мақсатында үш жақты ынты-мақтастықтың пəрменді тетіктері қалып-тастырылып, күшейтілетін болады.

Болашақта жұмысшы мамандықтары бойынша колледжге түсу кезінде конкурсты болдырмау, жастарды молынан қамту жəне осы мақсаттарға арналған мемлекеттік тап-сырысты қамтитын қағидаттар айқындалды. Осы бағыттағы жұмыстар кезең-кезеңімен 2017 жылға дейін жүргізіледі.

Барлық жетістіктердің көзі білімде еке-нін біліп, соны ұрпағына жеткізуді қазақ ұлы лары да мақсат еткенін Абайдың «Білім таппай мақтанба», Ахмет Байтұрсыновтың «Басқадан кем болмас үшін білімді, бай һəм күшті болуымыз керек», деген на қылдарынан көруге болады. Бұл – ешқа шан өзектілігін жоғалтпайтын мəселе. Бү гін де ел мен елдің арасындағы даму ал шақ ты ғы туралы сөз болғанда міндетті түр де олар дағы білім деңгейі есепке алынады. Осыған орай адам капиталының қуат ты лы ғын арттырудың маңызды құралы ретін де жоғары оқу орын-дарына зор міндет жүктеледі.

Басқарудың алқалық жүйесін енгізу арқылы жоғары оқу орындарының тиімді-лігін арттыру жоспарланып отыр. Жүргізіліп жатқан жұмыстар жоғары оқу орындарының бəсекеге қабілеттілігі мен білім сапасын арттыруға əсер ететін болады. Биыл жоғары оқу орындарында құрылған Байқаушылар кеңестері алқалық басқару негіздерін енгізуге бағытталған. Инновациялық салада өзіндік орын алу ғылыми кадрларды, экономикаға қажетті жоғары деңгейлі мамандарды, ғалымдар мен зерттеушілерді дайындауға тікелей байланысты болғандықтан, зерттеу университеттерін одан əрі дамыту қажет.

Бұл бағыттағы сəтті ұлттық жоба ретінде Назарбаев Университетін атауға болады. Оның қызметінің басым бағыттарының бірі – білім беру, ғылым жəне инновацияларды іс жүзінде кіріктіруге арналған зияткерлік-инновациялық кластер құру жəне оны да-мыту. Бұл ғалымдар мен бизнеске қажетті жағдай жасай отырып, ғылыми ізденістер нəтижелерінің нарыққа шығарылуына жəрдемдесуге тиіс. Бүгінде 10 жоғары оқу орны Назарбаев Университетінің тəжі-рибесін өздеріне енгізу бағытында жұмыс істеуде. Оларға ғылым мен инновациялар-ды дамыту, зерттеулерді нарыққа шығарып, талантты жастарды тарту үшін мемлекет та-рапынан қолдау көрсетіліп отыр.

Білім берудің мазмұны нарық сұранысы ескере отырып, жаңартылуда. Оқу орында-ры кадрларды дайындауды жұмыс беру ші-лердің, шетелдік əріптестердің қатысуы мен жүргізіп, отандық жəне шетелдік өнер кəсіп кəсіпорындарының қатысуымен бірлес-кен бағдарламалар əзірленуде. Индуст рия-ландыруға кадрлар дайындау жүйесі жетіл-дірілуде. Үкімет бұл бағытта жұмыс істей тін 10 университет пен 10 колледжді айқын-дады, олар заман талабы ескерілген жаңаша бағдарламалармен жұмыс істейтін болады.

Өңірлердегі еңбек ресурстарының теңге рім сіздігін түзету, сондай-ақ, еңбек өнімділігін арттыру үшін этностық көші-қон, шетелден жұмыс күшін тарту жəне ішкі көші-қон көзделетін жаңа көші-қон саясаты жүргізіледі. Бес жылдан бері қолданылып, ел ішінде кең таралған «Жұмыспен қамтудың жол картасы» уақыт талабына қарай бейімделе іске асырылу-да. Елбасының тапсырмасына сəйкес 2013 жылдан бастап «Жұмыспен қамтудың жол картасы-2020» бағдарламасы бекітіліп, ол қазақстандық еңбек нарығының тиімділігін арттырудың нəтижелі құралына айналды деуге болады.

Қазақстан 2050 жылы халқының табысы мен өмір сүру сапасы жоғары, əлемнің озық дамыған 30 елінің қатарына кіруі керек. Бүгінде ол межеге жету үшін мемлекет тара-пынан жүргізіліп отырған жұмыста адами ка-питалды дамытуға ден қойылып отыр. Білім беру, денсаулық сақтау, жұмыспен қамту жəне əлеуметтік қорғаудың лайықты болуы бағытында аталған салаларда атқарылып жатқан жұмыс – əрқайсысы жеке-жеке əңгіме арқауы бола алады. Дегенмен, адам капиталы сапасының жоғары деңгейін бірінші кезекте жақсы білім қамтамасыз етеді. Сондықтан да біз бүгін адам капи-талын дамытудың білім берумен қатысты мəселелеріне назар аудардық.

Адам капиталына инвестиция салудың өзіндік ерекшеліктері бар. Басқа салалар-дан айырмашылығы сол, ол бірден пайда түсірмейді. Жоғары деңгейлі мамандар дай-ындау көп уақыт пен күш-жігер жұмсауды талап етеді. Бірақ, нəтижесі өзін-өзі ақтайтыны ақиқат. Жақсы мамандарының арқасында ел экономикасы тұрақты өсу тра-екториясына шығып, дағдарыс жағдайында да сындарға төтеп берер тегеурін таны-тады. Адамды дамыту мен қоғамның өркендеуі бір-бірімен тығыз байланысты болғандықтан, бұл бағыттағы жұмыс еш-қашан бəсеңсімеуге тиіс.

– Карьер жолақтарының əр бояуы ның мағынасы үлкен. Мыса-лы, карьердегі мойылдай қара жолақ тарды қараңыз. Мұны біз қоймаға бөлек жинаймыз. Оның құрамында алюминийден басқа да элементтер болады. Түсі де соған байланысты. Біз ай сайын алю-миний зауытына 301 мың тонна осы бокситті жіберіп отырамыз, – дейді Красногор боксит кенішінің бастығы Виктор Лян.

Жалпы, мұндағы кеніштерден алынатын бокситтің құрамында орташа алғанда 45,5 пайыз алю-миний бар. Краснооктябрь бок-сит кен басқармасына қарайтын кеніштердің қоры сарқылып бара жатқандары да бар. Белинский кенішінің карьерлері толық берерін беріп болған. Қазір кен Əйет пен Шығыс Əйет кеніштерінің карьерлерінен алынады.

– Краснооктябрь боксит кен басқармасына қарайтын кеніш-тердегі боксит қоры 166 миллион тонна, пайдалану қоры 141 мил-лион тонна. Жылына 4 миллион тоннадан аса кен арт қанның өзінде кеніштерде 34 жылдай жұмыс бола-ды. Бұл – болжам, қалғанын уақыт көрсетеді. Зауыттан, нарықтан қандай сұраныс болады, оған да көп жағдай байланысты, – дейді Красно-октябрь боксит кен басқармасының директоры Виктор Усенко.

АЛЫП «ҚҰМЫРСҚАЛАР»Сан түрлі жолақтан тұратын

карьердің ортасында алақандай ғана көлшік жатыр. Бұл алыстан қызықтағанда осылай көрінеді. Расына келсек, ол карьер терең-деген сайын жер астынан шығатын суды жинағыш «қойма». Судан тазартпай кен алынбайды. Мұның өзі мамандар ғана түсінетін, күр-меуі көп, көп қаржы, күшті керек ететін жұмыс. Карьердегі əлгі сан түрлі жолақтардың арасынан құмырсқадай қыбырлаған экска-ваторлар мен автоөзітүсіргіштер көрінеді. Барлық істі бітіретін сол «құмырсқалар». Карьердің шеті болып саналатын жар ба-сынан қарағанда экскаваторлар мен өзітүсіргіштердің қимылы құмырсқаның илеуін көзге елес-тетер еді. Олар тоқтамайды, тын-байды, қимыл үстінде. Кенге жет-кенге дейін карьерден аршыла-тын топырақ миллиондаған тон-налармен есептеледі. Мысалы, 2006 жылы ашылған Шығыс Əйет кенішінің бокситі өзгелеріне қарағанда сапалы, бірақ ол 130-140 метр тереңдіктен шығады. Суды арнайы насостармен тартып, жинайды. Осындай жұмыстардың барлығы да білікті мамандардың, өз ісіне жетік жұмысшылардың арқасында мүмкін болады. Қазір Қазақстандағы барлық боксит кенінің 93 пайызын беретін Крас-нооктябрь боксит кен басқар-масында техника паркі жаңарған. Дүниежүзіндегі атақты Komatsu, Hitachi фирмаларының қуатты экс-каваторлары мен тасымал көліктері осыдан табылады. Hitachi EX 2500 гидравликалық экскаваторларының шөміші бір көсегенде 15 текше метр топырақты бір-ақ іледі. Ал Hitachi ЕН 1700-3 автосамосвал-дары бір сапарында 91 тонна кен тасиды. Соңғы жылдары теміржол көлігінің паркі де жаңартылды, ТЭМ18 ДМ үш тепловозы жүріп тұр. Мұның барлығы да өндірістің инвестициялық бағдарламасының арқасында мүмкін болды.

– Сонау өткен ғасырдың 70-ші жылдары ашылған боксит кен басқармасы еліміз егемендігін алғанға дейін дұрыс жұмыс істеген жоқ. Ол боксит сапасына байла-нысты болды. Еліміз тəуелсіздік алғаннан кейін, өндірісті дамытуға жаңа көзқарас қалыптасты. Қазақ-стандық бокситті өңдеу, одан алюминий алу Алюминий-магний институты құрастырған «Байер-жентектеу» бірегей сұлбасы арқы-лы жүргізіледі, – дейді кен орнының бас геологы Бекмұрат Молдашев.

Үстіміздегі жылдың басынан бүгінге дейін Краснооктябрь бок-сит кен басқармасында 4 миллион тоннаға жуық кен өндірілді.

ДАЛА АРУЫ ЖƏНЕ БАСҚАЛАР

– Өндіріс Рудный индустрия лық жəне Қарағанды мемлекеттік тех-никалық институттарымен ты ғыз байланыс орнатқан. Мысалы, кеше ғана осы Рудныйдағы білім ор-дасының оқытушыларынан хат ал-дым. Онда өндірістегі өзекті проб-лемаларды айтуымды сұрайды, оны бірігіп зерттеуді, шешімін табуды ұсынады. Бұл ұсыныс маған өте ұнады, деген болатын журналис-термен кездесуде Краснооктябрь боксит кен басқармасының ди-ректоры Виктор Усенко. Өндіріс пен институттың байланысы тек бұл емес, соңғы жылдары кен

орнына кадрды да осы білім ор-далары дайындайды. Геология факультетін бітірген жастың бірі Лəззат Сəрсенбаева белді геолог-маман. Оны боксит кені қоймасында кездестіргенбіз. Қойма дегенге оқырманның көз алдына жабық ғимарат елестеуі мүмкін. Бұл жал-жал боп қызыл күрең, қара түсті боксит кені жатқан, оны артатын теміржол тұйығы орналастырған едəуір аймақты алып жатқан орын. Мұнда кендегі ірі тастарды ұсату жұмыстары да жүргізіледі. Лəззат 2010 жылы Рудный индустрия институтын бітірісімен осында қызметке келді. Павлодар зауытына артатын бок-сит кенінің тазалығы да, сапасы да, өнімді қазылуы да осы даланың арда біткен қайыңындай сұлу, ал-тын кірпік, ай қабақ қазақ қызының қолында. Оның үстінде қалың жұмыс киімі, аяғында керзі етік, басындағы тоқыма қалпақтың үстінен басып киген касканың күнқағары астынан мөлдір қара көзі боталайды. Күздің ызғырық желі Лəззаттың дауысын алып қаша бер-ген соң, автобустың ішіне кірдік. Журналистер қоршап алды. Тал шыбықтай майысқан нəзік қызды табиғаты қатал мидай даладағы ер-азаматтың белі қайысатындай ауыр жұмысқа кім қиғандай?

Лəззат, каскаңды шешіп қой-шы, дейді журналист жігіттер дің бірі. Геолог қыз каскасы мен то-қы ма қалпағын қолына алғанда дала ның хас сұлуы автобус ішін нұрландырып жібергендей бол-ды. Ортасынан қақ жарып қойған қалың шашы сусып алдына түсті. Өрімдей қыздың ажары сұрақтарды өндірістен ауытқытып жібергендей.

Мен бала кезімнен осы карьер жанындағы Октябрь поселкесінде өстім. Бізді Краснооктябрь бок-сит басқарма сының кеніштеріне саяхатқа əкелетін. Сол кезден бас-тап карьерлерге қызығатынмын. Даланы жылдың қай уақытында да жақсы көремін. Осында жұ мыс істеу арманыма айналды. Мек тепті бітірісімен Рудный индустриалдық институтының геология факультетін қаладым. Əрине, бұл анамның ме-нен күтпеген шешімі еді. Жалғыз қызының мынандай киіммен қарда да, боранда да, шілденің аптап ыстығы мен күздің мұздай жау ы-нында да далада жүргені қай анаға да ұнай қоймайтын болар. Бірақ мен геологиядан басқа салаға бара алмаймын. Мен бұл жерден өз болашағымды көремін, өйткені, мен – маманмын, деді Лəззат жур-налистердің жауған сұрағына. Геолог Лəззат жұмысшыларға бок-сит кенін қазуға бағыттап, кеннің тазалығын бақылап отырады.

Біз артылатын кенге басқа зат-тардың, бос топырақтың аралас-пауын бақылаймыз. Кен тап-таза күйінше кетуі керек. Өйт-кені, Павлодардағы зауыттағы алюминийді айырудың сапасы біздің жұмысымызға тікелей бай-ланысты, дейді Лəззат. Жас ма-манның айтуынша, кен басқар-масында геологиялық барлау, жобалық ізденіс жұмыстары, жаңа карьерлердің құрылысы, оларды іске қосу жүйелі түрде жүргізіледі. Сондай жұмыстардың арқасында Шығыс Əйет кенішінде қуаты 350 мың тоннаны құрайтын № 5 карьер іске қосылды.

Краснооктябрь боксит кені басқармасында бірнеше карьер-лер берерін беріп, қоры таусылды. Ондай орындар қайта залалсыз-дандырылып отырады. Өндіріс биылдың өзінде қоршаған ортаны қорғау жұмыстарына 550 милли-он қаржы салды. Мұнда жүйелі түрде топырақтың құнарлылығын қалпына келтіру, шаң-тозаңды басу жұмыстары жүргізіледі. Биологиялық тазарту стансасының құрылысына жабдық сатып алынды, аспирациялық жəне желдету жүйесі жұмысы бақыланады.

Боксит кенінде бүгінде екі мыңның сыртында жұмысшы бар. Директор Виктор Усенконың айту-ынша, халықаралық нарықта бок-сит бағасының арзандап кетуіне байланысты кейде ішкі қиын ме-зеттер болып тұрады. Сонда да жұмыс орнын қысқартпау шара-лары жүргізіледі. Ұжымға толық əлеуметтік пакет ұсынылады. Мұнда жұмыс істейтіндерге са-палы медициналық қызмет көр-сетіледі, жұмысшылар балалары-на жазғы сауықтыру демалысы ұйымдастырылады. Компанияның тұрғын үй бағдарламасы аясында өндіріс мамандары үшін Октябрь поселкесінде үш үй тапсырылды.

Краснооктябрь боксит кен басқармасы Павлодардағы элек-тролиз заманауи зауытын боксит кенімен қамтамасыз етуде алға дами береді. Бұл еліміздің ірі өндірісінің қадамы қарышты де-ген сөз.

Қостанай облысы,Лисаков қаласы.

Ґркениет ґзегін беретін ґѕір

Мемлекеттік мəселе

Адами капиталды дамыту – табысќа бастайтын жол (Соңы. Басы 1-бетте).

Бақберген АМАЛБЕК,«Егемен Қазақстан».

Ағымдағы жылдың 1 қыр-күйегінде басталған мүлікті жа-рия етудің екінші кезеңі Көкшетау қаласында б іршама өзект і мəселелерді алға тартып отыр. Оның басты арқауы азаматтардың белгіленген заңдық актілерді жетік білмеуінен туындауда.

Бүгінг і күнге Көкшетау қала сы əкімдігінің жанындағы мүлік ті жария ету жөніндегі комиссияның қарауына 65 өтініш қабылданды. Мұның ішінде 24 өтініш бойынша комис-сия тарапынан толық сарапта-ма жасалған. Осыған қатысты түпкі қорытынды жасалып, 9 адамның өтінішіне қатыс ты оң шешім қабылданды, ал 15

өтініш бойынша мүлікті жария етуден бас тартылды. Сондай-ақ, 19 өтінішке тиісті мəселенің жай-жапсары қаралу үстінде. Бұған қоса, Көкшетау қалалық əкімдігінің баспасөз қызметінен мəлім бол ғанындай, комиссия 22 өтініш бойынша құжаттарды қайтаруға ресімдеген.

Қолымыздағы құжаттар не гі з інде қала тұрғындары

өті ніштерінің негізгі легі тұр-ғын үйлерді, ша руа шы лық құры-лыстарды жəне авто тұрақ тарды жария етуге қатысты екендігі көрі-неді. Өкінішке қарай, өті ніш иелері құжаттардың толық топтамасын ұсынбайтыны да байқа лады. Сон-дықтан, қосымша кеңес беру жұ-мыстары жүргізілуде. Мұндай кө-мекті Көкшетау қаласының шама-мен 600-дей тұрғыны алды.

Өтініштерді қайтарудың жиі ұшырасатын себептері құжаттар топтамасының толық болмауынан, ұсынылған құжаттардың Қазақстан

Республикасы заңнамасының та-лаптарына сəйкес келмеуінен деп білеміз. Мысалы, жер телімінің мүлікті жария етуге нысаналы мақсаттылығының сəйкес келмеуі көп тіркелген екен. Сонымен бірге, жария етілетін мүліктің қала құрылысының регламентіне, өртке қарсы жəне санитарлық-эпидемиологиялық талаптарға сəйкес келмеуі мүлікті жария етуден бас тартудың негізгі себебі болып табылатынын айтқан жөн.

Ақмола облысы.

Мəселенің мəнісі

600 адамєа тїсінік берілді

(Соңы. Басы 1-бетте).

11 қараша 2014 жыл www.egemen.kz 5

Икрам ХАШИМЖАНОВ, Оңтүстік Қазақстан облысындағы өзбек этномəдени бірлестігінің төрағасы.

«Жаһандану дəуірінде өзінің тарихының, мəдениеті мен тілінің қадіріне жететін халық қана та-бысты өркендей алады. Барлық ұлттардың өзіндік ерекшелігін сақтай отырып, қазақ тілін, мə-дениет пен дəстүрді дамыту біздің стратегиялық басым дығымыз бо-лып табылады», делінген маңызды құжатта. Яғни, мəдениет, руха-ният жəне дəстүр – қоғамдық құн ды лықтарымыздың негізі. Сондықтан нұротандықтар бұлар-ға айрықша назар аударып отыр. Айталық, қазіргі таңда партияның қолдауымен республикада жəне аймақтарда айтыс, көкпар, ау-дарыспақ, қазақ күресі, тағы басқа да жарыстар өткізілуде. Ал былтыр тұңғыш рет көкпардан Азияның бірінші ашық чемпионаты мен «Бүркітші» ат ты халықаралық фестивалі ұйым дастырылды.

«Нұр Отан» партиясы үздік спорт шы, жаттықтырушы, жур-налистер мен қоғам белсен ді-леріне ұлттық спорт түлерін да-мытқаны үшін «Алтын тұғыр» сыйлығын тағайындады. Соны-мен қатар, отансүйгіштікті на-сихаттап, мəдениет, рухани

құн дылықтарды дамытуға үлес қосып жүргендерді марапаттау мақсатында «Жас тұлпар» жас-тар сыйлығын тағайындауды ба-стама етіп көтеруде. Партия та-рапынан қол ға алынып отырған бұл игі шаралардың барлығы да қазақстандықтарды ортақ іске, бір мүддеге, яғни еліміздің өсіп-өркендеуі үшін қызмет етуге жұмылдыра түседі.

Мемлекеттік тіл – қазақстан-дықтарды біріктіруші фактор. Осылай деп Елбасы қадап айт-ты. Сондықтан еліміздің əрбір азаматы оны білуі тиіс. Бірақ мемлекеттік тілді қолдану ая-сын кеңейтумен тек билік немесе тиісті органдар айналысуы керек десек, онда қателесеміз. Бұ ған, ең алдымен, қоғамның өзі белсенді түрде атсалысуы қажет. Онсыз

ештеңе өнбейді. Əрине, бұған сая-си партиялар, қоғамдық ұйымдар, үкіметтік емес ұйымдар тартылуы керек.

Бұл ретте, аталған игі іс-тен «Нұр Отан» партиясы да шет қалмауда. Айталық, соң ғы кез де мемлекеттік тілді наси-хаттау мақсатында партия-ның қолдауымен бірқатар гол-ливудтық фильмдер мен мульт-фильмдер қазақ тіліне дубляж-далып, көрерменге ұсынылды. Сондай-ақ, Қазақстанда тұңғыш рет 3D пішімінде «Батырлар» атты анимациялық фильм түсірілді. Бұдан бөлек, нұротандықтар мем-лекеттік тілді дамытуда өзге де көптеген тірліктер атқарылуына мұрындық болуда. Ал бастысы, азаматтарымыздың мемлекеттік тілге деген жанашырлығы, ынта-лылығы, талаптылығы, құл-шынысы болса екен дейміз.

Партияның Сайлауалды тұ-ғыр намасын жүзеге асыру аясын-да мəдениетке адами капитал-ды дамытудың бір пішіні, яғни елдің əлеуметтік-экономикалық өсімінің қозғаушы күші ретінде санау əрі оған инвестиция тарту үшін қажетті жағдайлар жасалуда. Нақтырақ айтқанда, еліміздегі түр-лі шығармашыл одақтарға тəуел сіз ұйымдар ретінде қолдау біл діріліп, ондағы шығармашылық қыз-меткерлердің əлеуметтік жəне өзге кепілдіктері қамтамасыз етілуде.

Сонымен қатар, халықтық өнер лер мен кəсіптер, сурет-керлік, өзге ізденістер дамыты-лу үстінде. Қазақстандықтарға, əсіресе, өскелең ұрпақ үшін өнер мектептері, клубтар, түрлі үйірмелер қолжетімді бола

түсуде. Əдебиет, музыка, театр, өнердің басқа да салалары бой-ынша жас дарын иелеріне қол-дау көрсетілуде. Айталық, партия жанындағы мəдениет пен өнерді дамыту мəселелері жөніндегі «Мирас» қоғамдық кеңесі белсенді жұмыс атқаруда. Оның мақсаты – мəдениет пен өнер салаларының са-ясатын анықтау мен оларды жүзеге асыру бойынша ұсыныстар жасау.

Сондай-ақ, еліміздегі қо ғам-дық бірлестіктер, түрлі өнер ұйым-дары, зиялы қауым өкілдерімен бірлесіп, өзара іс-қимыл бойынша ұсыныстар əзірлеу аса маңызды. Аталған кеңес мəдениет пен өнер саласына қатысты қоғамға қажетті келелі мəселелерді талқылауға мұрындық болуда. Бұлар айтуға оңай, əйтпесе өте ауқымды жұ-мыстар деуге болады. Бір қуан-тарлығы, биыл мамыр айынан бастап «Мирас» қоғамдық кеңе-сі нің алаңдарын партияның об-лыстық филиалдары жанынан ашу жұмыстары қолға алынды.

Біз жоғарыда сөз еткен жұ-мыстар мəдениет, руханият бағы-тында еліміздің көшбасшы пар-тиясы қолдау білдіріп отырған істердің бір парасы ғана деп айтқан жөн. Қазіргі жаһандану заманында өзіміздің рухани құн-дылықтарымызды бойымыз да жо-ғалтпай ұстау – біздің бас ты мін-детіміз. Осының арқа сын да бүгінде елімізде бірлік пен ынтымақ ор-нап отыр. Ал нұротан дықтар адам жанының алтын арқауы болған ру-хани құндылықтарымызды дамыту-да, келер ұрпаққа жеткізуде аянбай еңбек ете бермек.

ШЫМКЕНТ.

Шығыс Қазақстан облысы əкім-дігі жанындағы қоғамдық кеңес 2006 жылдан бері жұмыс істеп келеді. В.Лопаткин төрағалық ететін кеңестің құрамына Қазақ-стан халқы Ассамблеясының хатшылық жетекшісі Е.Аязбаев, ҚХА ғылыми-сараптама тобының мүшесі О.Чернышов, ҚХА мүшесі Г.Бердюгин, орыс этномəдени бірлестігі басқармасының мүшесі В.Обухов, облыстық ақсақалдар кеңесінің мүшесі Ф.Жақсылықов, Қазақстан халқы Ассамблеясының облыстық мəслихаттағы депутаттық корпусының жетекшісі Н.Түсіпова кіреді. Облыстағы барлық қалалар мен аудандарда баламалы түрде өңірлік кеңестер құрылған.

Облыстық Достық үйінде қо-ғам дық кеңес отырысы тоқсан са-йын өткізіліп тұрады. Сонымен бір ге, қалалар мен аудандарда көш пелі отырыстар өткізілуде. 2014 жылдың өзінде Семей қаласы мен Зайсан, Үржар, Тарбағатай, Күр шім, Аягөз, Бесқарағай, Боро-дулиха, Глубокое, Ұлан аудан-дарын да көшпелі мəжілістер өтті. Өңі рде жүргізілген əлеуметтік зерт -теулердің қорытындысы бойын ша, облыс пен облыс орта лығын да ғы өзекті мəселе – экология мен ден -саулық сақтау саласы. Бұл мə се -лелер кеңестің əр отырысында қара лып, мемлекеттік органдарға жағдайды жақсарту орайындағы ұсыныстар жолданады.

Мəселен, «Жасыл» экономика тұжырымдамасы, Халықаралық қайта құру жəне даму банкінің «Өскемен қаласындағы қоршаған ортаны қалпына келтіру» жоба-сы, денсаулық сақтау саласының мəселелері: науқасты қабылдау жəне стационарда емдеу, медици-налық қызметтің тарифін енгізу, коммуналдық қызмет тарифін төмендету, мемлекеттік жастар сая-сатын жүзеге асыру, жастардың ор-тасында патриотизм мен ұлтаралық келісімді күшейту жəне оны қалып-тастырудағы қоғамның рөлі туралы

мəселелер қаралды.Қоғамдық кеңестегі сарапшы-

лар тобының ұсынысы бойын ша Ұлан ауданының Тав рия ауы-лындағы ауруханада он коло-гия лық нау қастарға паллиа тивті көмек көрсету бөлімі ашыл ды. Аб лакетка ауда нын орта лық жылу жүйесіне қосу ды қар жы-ландыру мəселесі ше ші мін тапты. Сондай-ақ, кеңес мүше лері қала-лар мен аудандардағы əлеу меттік нысандарға тұрақты түрде рейд жүргізеді. Мəселен, меди ци на лық мекемелерге жүр гізілген рейд тер емдеу саласында орын ал ған олқы-лықтарды анықтап, ме ди циналық қызмет сапасын жақ сартады.

Семейде өткен көшпелі мəжіліс-те қаладағы көппəтерлі үйлерді жаңа жылу маусымына дайындау барысы мен Өскеменнің үлгісі бой-ынша жергілікті өзін өзі басқару ор-гандарын құру мəселелері қаралды. Қазіргі кезде жұмыс топтарының жетекшілері, аудандық қоғамдық кеңес төрағаларымен бірге жергі-лікті жерлердегі күрмеуі қиын мə-се лелерді сараптау жүргізілуде. Бұл – құрамында құзыретті мемле кет тік органдардың өкілдері бар же дел жұмыс тобының қызметіне көмек-теседі. Оның ішінде, əрине, эт но-саралық келісім мəселелері де бар.

Ұлтаралық келісім мен бей-біт шілікті сақтау жəне азамат -тық қоғам қызметін осы арнаға шоғырландыру орайында бү-гінде қалалар мен аудандар-да 9 достық үйі жұмыс істейді. Биыл мəдениет үйлерінің ішінен жарақтандырылған кеңселер бөлу арқылы Үржар, Жарма, Аягөз аудандарында Достық үйі ашыл-ды. Жыл соңына дейін Зайсан, Көкпекті, Ұлан аудандарында достық үйлері құрылады. Бұл – ұлтаралық қарым-қатынас сала-сындағы қоғамдық пікірді əрі қарай тұрақтандыруға қызмет етеді деп ойлаймыз.

Саяси партиялар, азаматтық ин-ституттар өкілдері мен қоғамдық

пікір жетекшілері, беделді тұр ғын-дардан құралған ақпа раттық топ ұлтаралық қақтығыс пен ки кіл жіңге жол бермеу бағы тында этносаралық келісім мен тағат тылықты насихат-тайды. Əсі ресе, қыркүйек жəне қазан айла рында осы бағыттағы жұмыс бел сенді жүргізіліп, Өскемен, Рид -дер қалалары мен Глубокое, Шемо-найха, Зырян, Катонқарағай, Бес-қарағай, Бородулиха аудандары ның тұрғындарымен 34 кездесу өткізілді.

Мемлекеттік ұлттық саясат-ты жүзеге асыру, этносаралық келі сімді насихаттауға арналған кез десулер өзара түсіністік жағ-дайында өрбігенін айта кеткен лəзім. Тұрғындарды көбінесе бағаның өсімі, зейнетақы рефор-масы, мемлекеттік тілді оқытудағы мəселелер толғандыратынын байқадық. 13 қыркүйектен бастап өткізілген кездесулерге жиыны 1298 адам қатысты. Бұл жұмыстар жалғасын таба береді.

Өңір басшысы, облыстық Қазақстан халқы Ассамблеясының төрағасы Бердібек Сапарбаевтың Ас самблея жəне Ассамблея жа-нын дағы ғылыми-сарапшылар тобының мүшелерімен, этномəдени бірлестіктермен кездесуі тұрақты өтуде. Этносаралық қарым-қаты-насты дамыту мен сақтауға арнал-ған мұндай кездесулерді өңірдегі қалалар мен аудандардың əкімдері де өткізіп тұрады. Яғни, қоғамдық келісім кеңесінің қызметі – азамат-тық қоғам институттарының кең кө лемде қатысуымен елдің əлеу-меттік-экономикалық мəселе лері-нің оң шешімін табуға ықпал ету. Оның ішінде жүзден астам этнос өкілі тұратын Шығыс өңірінің ұлт ара лық қарым-қатынасын бір мақ сат, бір мүдде, бір болашаққа шоғырландыру.

Еркінбек АЯЗБАЕВ,Шығыс Қазақстан облысы

Қазақстан халқы Ассамблеясы хатшылығының меңгерушісі.

ӨСКЕМЕН.

Анар ТӨЛЕУХАНҚЫЗЫ,«Егемен Қазақстан».

ҚХА Ғылыми-сараптама ке-ңесінің хатшысы Наталья Кала-шникова Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың тапсыруы бойынша қолға алынған кеңес жұмысының негізгі мақсаттарының бірі–нақ-ты өмірде қолданылып жүрген ұлтар алық жəне дінаралық қарым-қатынастарындағы мəселелерді ғылыми тұрғыда зерттеу бо-лып та былатынын айтты. Осы ретте Қа зақстан Республикасы Пре зи денті жанындағы Мемле-кеттік басқару академиясы мен Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлт тық университетінде арнайы ор та лық пен кафедра құрылғанын жеткізді.

Сондай-ақ, аймақтарда да жергілікті жердегі ғалымдардың қатысуымен топтардың жемісті жұмыс атқарып жүргенін ортаға салған шешен бүгінде алыс-жақын шетелдердің көпэтносты, көпконфессиялы ортада ортақ

мəмілемен, бір-біріне құрметпен қарау мəселесіне бас қатырып отырғанын, осыдан барып, тыныштықты ту еткен, мамыра-жай халық қалыптастырудың түрлі жолдарын іздестіріп жатқанын айтты. Əйтсе де, өкінішке қарай, оларда толерантты мемлекеттік саясат жүргізуде мемлекет пен қоғам бір бағытта жұмыс атқара алмауда деген Н.Калашникова ойын жалғастыра келе, бірде-бір саяси жүйеде, не мемлекетте ел Президентінің халық Ассам б-лея сы Төрағасының лауазымын ат қаруы кездеспейтінін, бұл жа-ғынан да біздің Ассамблеяға қызы-ғушылық көптігін ортаға салды.

Оның айтуынша, жыл сай-ын елімізге Қазақстан халқы Ассамблеясының жұмысын зерт-теу мақсатында 20-дан астам шетелдік сарапшы келіп қайтады екен. «1995 жылдың өзінде-ақ Мемлекет басшысы құрылымдық, идеологиялық, саяси жағынан да қамтылған маңызды саяси аспект, яғни этносаралық қатынастар

саласындағы үндестіктің қоғам-дық-саяси институтының негізін қалады. Осы жылдар ішінде Ассамблея бір орында тұрған жоқ, ол күн өткен сайын да-мып, өркендеп келеді», деген ол аймақтағы осындай топтың мүшесі, ғалым Ғосман Төлеғұловқа сөз кезегін берді.

Көкшелік ғалым осыдан 5 жыл бұрын құрылған Ғылыми-сараптама кеңесінен соң іле-шала өңірлерде де осындай топ құрылғанын, ал олардың өз жұмыстарын жадағай түрде емес, ғылыми негізде атқарып жүргенін, бұл орайда Ақмола об-лысында орта жəне жоғары оқу орындарының əлеуеті пайдаланы-латынын айтып берді. Сонымен бірге, кəсіподақтармен де осы мəселеде жасалған уаға даластықтың жемісті екеніне тоқталған ол, еліміздегі татулыққа көз тимесе екен деп тілейміз, негізгі барша қазақстандықтар тəубе ететін ба-сты құндылық–тыныштық. Қазіргі ұйқыларын оқ-дəрі дауысы бұзған елдердегі жағдай кім-кімге де сабақ. Бастысы – елдің ауызбірлігі, деген ойын айтқан.

Кеңестің тағы бір мүшесі, ғалым Сергей Ударцев журналистерге біздің Ата Заңы мызда еліміздің ең қымбат қазынасы–адам жəне адам ның өмірі, құқықтары мен

бос тандықтары деп атап көрсетіл-генін, ондағы түбегейлі қағидатқа қоғамдық татулық пен саяси тұрақтылық енгенін қадап айтты.

Брифингте Мəдениеттер мен діндердің халықаралық ор-талығының директоры Айдар Əбуов, Астанадағы өзбек этно-мəдени бірлестігінің төрағасы Шехзот Пулатов өз кезектерінде журналистерге атқарылған жұмыстар мен алдағы уақытта қолға алынатын істер жайын əңгімеледі.

Мемлекет басшысының Жар -лығымен алдағы 2015 жыл дың Қазақстан халқы Ассам блеясының жылы деп жарияланғаны баршаға мəлім. Осыған орай ҚХА Ғылыми-сараптама кеңесі сол жылы 156 іс-шара өткізуді жоспарлап отырған көрінеді. Олардың қатарында 12 əлеуметтік зерттеу, этносаралық жəне конфессияаралық салаларға мониторинг жүргізу, 7 моно-графия, 5 əдістемелік құралдар шығару көзделіпті. Сонымен қатар, Ғылыми-сараптама кеңесі түрлі отырыстар, жастар фес-тивальдері мен форумдарын, ғылыми жұмыстар байқауын жəне басқа да көптеген шаралар өткізуді жоспарлапты.

АСТАНА.

Ауладағы қақпаға орнатылған қоңырау шырыл-дап қоя бергенде үйден шыққан мектеп жасындағы бала жүгіріп келіп есік ашты. Алдында алпамсадай денелі, басына қаракөл терісінен жасалған папаха ки-ген, бет пішімі кавказ халықтарының өкіліне ұқсай-тын, жасы жетпістерді алқымдаған бір бейтаныс кісі күлімсіреп қарап тұрды. Абдырап қалған бала:

– Здравствуйте, дядя, – деп екі қолын созды.– Уағалейкүмассалам балам, өркенің өссін! Үйде

Амангелді атаң бар ма? – деген бейтаныс адамның таза қазақша сөзін естігенде ұятты жағдайда қалып қойғанын түсіне қойған бала:

– А-а-а, сізбен орысша сəлемдескеніме кешіріңіз, – деді сасқанынан.

– Оқасы жоқ, балам. Менің бетіме қарап, қазақ-ша білмейтін біреу екен деп ойлап қалдың ғой дей-мін, – деп баланың басынан сипады. – Атаңа «қонақ келді» деп айта қойшы, мен осында күте тұрайын.

Амангелді ақсақал аула ішінде тұрған бейтаныс адамды көргенде бір сəт аңтарылып тұрып қалып:

– Ойпырмай, Қазақбайсың ба? Амансың ба, бауырым-ау, – деп қонағын құшақтай алғанда екеуінің де көздерінен еріксіз жас ыршып түсті.

– Ел-жұртың аман ба? Бала-шаға, туған-туысқандарыңның халі қалай?

– Аллаға шүкір, аға. Бəрі де аман-есен, сіздерге дұғай-дұғай сəлем айтып жатыр...

– Мені қалай тауып алдың? – деді шал таңданы-сын жасыра алмай.

– Грозныйдан ұшып келе сала туған ауылым Майбұлаққа қарай құстай ұштым ғой. «Елу жылда-ел жаңа» дегенді қазақ тегін айтпаған екен. Барсам, баяғы ауыл мүлдем адам танымастай өзгеріпті. Сіз бен біз тұрған тоқал тамдардың орнын да таппай қалдым. Ауылдағылар «Амангелді ағаң қаладағы баласының үйіне кемпірі екеуі қыдырып кеткен» деген соң, қайтар жолымда мекен-жайды ауылдағы балаңыздан сұрап, келіп тұрған бетім.

– Мұның өте дұрыс болған екен, Қазақбай до-сым. Құдайға мың да бір шүкір! Кемпіріміз екеуміз төрт ұл, екі қыз тəрбиелеп өсірдік. Ұлды ұяға, қызды қияға қондырдық дегендей, қазір немере, шөбере сүйіп отырған жайымыз бар. Жасың ұлғайған сай-ын денсаулығың да сыр бере бастайды екен. Осы үйдегі бала дəрігер ғой. Солардан ем-домымызды алып қайтуға келгенбіз. Оған қоса, зейнетақымызды қал тамызға баса келген едік. Бүгін таң атпай кемпір базар ға кеткен. Қазір келсін, қазан көтеріп, ет асамыз сенің құрметіңе, – деп шал ризашылығын біл дір-гендей қонағының арқасынан қағып-қағып қойды.

Əңгіме енді дастарқан басында жалғасты. – Сені де көретін күн бар екен-ау, досым, –

деді шал. – Сендер сонау алпысыншы жылдардың аяғында Чешенстанға үдере көшкенде ауылдың

ұстаханасында темір ұста болып жұмыс істеген əкең Мұсалханның көзіне жас алып, ауыл адам-дарымен қимай-қимай қоштасқанын көзіміз көрді. Əйелдердің де улап-шулап жылап, қол бұлғасқандарын ұмытпаппыз. Содан бері елу жыл-дай уақыт өтсе де есімнен шыққан емессіңдер. Əсіресе, соңғы жылдары Чешенстанда соғыс болып жатыр дегенді естігенде, сендердің тағдырларыңа қатты алаңдап, Қазақбай досым аман-есен жүрсе екен деп Құдайға жалбарынумен болдым.

Шай құя отырып екеудің əңгімесін қызыға тыңдап отырған жас бала кенеттен:

– Сіздің атыңызды неге Қазақбай қойған? – де-генде, тосын сұраққа бір сəт ойланып отырып қалған қонақ тебірене сөйлеп кетті:

– Е-е-е, балам, бұл үлкен мағынаға толы есім ғой. Ұлы Отан соғысы басталғанда басқа да көптеген Кавказ халықтарымен бірге чешен халқын да Қазақстанға қарай жер аударып, əрең дегенде оңтүстік өңірдің тау бөктеріндегі қазақ ауылда-рына жеткенде, азып-тозып жеткен біздің ата-ана, туысқандарымызды бауырларына басып, бір үзім нандарын бөліп беріп, кішкене ғана қазақы тамдарына бар чешенді бөліп алып, паналатқан екен. Күндіз-түні колхоздың ауыр жұмысына жегіліп, киерге киім, жеу-ге астарын өздері əрең тауып жүрсе де бірде-бір қазақ отбасы қабақтарын шытпапты. Осындай аласапыран

күндердің бірінде осы Амангелді атаңның ауылдағы үйінде мен дүниеге келіппін. Атаңның анасы, яғни сенің үлкен əжең менің кіндігімді кесіп, екінші анам-дай болып кеткен екен. Қазақ отбасының осыншама қамқорлығына, жанашырлығына, шексіз кең пейіліне разы болған ата-анам менің атымды Қазақбай деп қоюды жөн санапты.

Аз-кем уақыт үнсіз отырған ол сөзін былайша жалғады: «Кавказда жүкті болған анам қаншама жол азабын тартып, осы ауылға келгенінде ауруға ұшырап, не өзі босана алмай қаза табуы, не менің туа сала шетінеп кетуім əбден мүмкін болса да, сенің əжең неше түрлі қазақы ем-домдарын жа-сап, анамды аман-есен босандырып, менің де жер басып жүру бақытына ие болуыма септігі тиген. Қазақ топырағында туған менің тілім чешен-ше жəне қазақша қатар шықты. Ауылдағы кіш-кентай ғана қазақ мектебінің табалдырығын қалай аттағаным жадымда мəңгілік жатталып қалыпты. Əліппедегі əріптерді жаттап, бірінші сауатымды ашқан алғашқы ұстазым Меңтай ағайдың мейірім шапағатын ешқашан ұмытқан емеспін. Қазақ əдебиетінің білгір маманы Шəріп ағай болса, маған сонау ықылым заманнан бастау алатын халық ауыз əдебиетінің батырлар жырлары мен дастан-қисса-ларын, аңыз-ертегі, мақал-мəтел, əн-күй, жырларын бойыма сіңіруіме көмектесті. Мектепте оқып жүрген кезімізде қазақ ақын-жазушыларының кітаптарын ауыл кітапханасынан алып, бар бала бірге жарыса оқитын қызықты күндерімізді сағына еске аламын».

Тосыннан келген қонақ əңгімесін былайша аяқ-тады: «Мен кішкентай кезімнен əдебиет пен өнерге жақын, сезімтал болып өскеннен болсам керек, бір

топырақта аунап ойнаған қазақ балаларының аңғал да аңқау, ақкөңіл де жомарт, жанашыр, достық-қа адалдығына шексіз риза болатын едім. Кейін Чешен станға көшіп келген соң, туған ауылым Май бұ лақты қатты сағынған кездерімде қазақ дос-тары ма талай рет хат жазып та жүрдім. Өкінішке қарай, кейін хат жазысу үзіліп қалды ғой. Осы күнде маған өз елімдегі кейбір замандастарым қызуқанды казказдық болсам да менің сабырлы мінезімді көріп: «Сенің мінезің чешен ұлтының мінезіне мүлдем кел мейді», деп жатады. Мен оларға: «Иə, менің мі-не зім Қазақбай деген атым айтып тұрғандай, қазақи мінез», деп мақтана айтып отырамын. Кеше Май бұ-лаққа барғанымда тағы бір риза болған жерім, ауыл тұрғындары чешендер тұрған шеттегі бір көше нің атауын əлі күнге «Чешен ауыл» деп айтады екен.

Қазақ елінің тəуелсіздік алғанына алыста бол-сам да бірінші болып қуанғандардың бірі менмін. Салиқалы саясатымен өз халқын жарқын болашаққа бастап бара жатқан Нұрсұлтандай президенттеріңіз бар сіздер бақытты елдің азаматтарысыздар. Мені осын да алып келген осы бір жаратылысы бөлек халық қа деген сүйіспеншілік пен сағыныш. Міне, ме-нің Қазақбай атануымның бар сыры осында, балам».

Осы лай деп Қазақбай жас баланың маңдайынан сүй ді. Жү ректен шыққан шынайы сөзге риза болған кіш кентай Дəурен қонаққа ықыласпен шай ұсына берді.

Төрехан ЕРНАЗАРОВ.Оңтүстік Қазақстан облысы,Төлеби ауданы,Майбұлақ ауылы.

БІЗ – ҚАЗАҚСТАНДЫҚТАРМЫЗ!Ел ертеѕі – тыныштыќта

Қазақстан Президенті жанындағы Орталық коммуни-кациялар қызметіндегі дəстүрлі брифингке қатысқан Қазақстан халқы Ассамблеясының Ғылыми-сараптама кеңесінің мүшелері атқарып жатқан жұмыстары мен іске асырып жатқан жобалары жайында журналистерге əңгімелеп берді.

Рухани ќўндылыќ – адам жаныныѕ алтын арќауы

Елбасының «Қазақстан-2050» Стратегиясында көрсетілген міндеттердің бірі адам бойында рухани байлықты молайтып, жаңа қазақстандық патриотизмді қалыптастыру болып табылады. Осыны тереңнен түсінген «Нұр Отан» партиясы мəдениет пен руханиятқа ерекше назар аударуда. Бұл еліміздің көшбасшы партиясының саяси Доктринасында да айтылған.

Кеѕесіп пішкен тон келте болмайдыЌоєамдыќ кеѕес этносаралыќ келісімді дамытуєа ќызмет етуде

Ќазаќбай

«Егемен Қазақстан».

11 қараша 2014 жылwww.egemen.kz6

(Соңы. Басы 1-бетте).

ЖЕМЌОРЛЫЌ – ІНДЕТ, ЖОЮ – МІНДЕТСыбайлас жемқор лықтан

ада қоғам құру – мем ле кет саясатының басым ба ғыт тарының бірі, ал сыбайлас жем қорлық көріністеріне қарсы іс-қи мыл бойынша қабылданып отырған шаралар мемлекеттік орган мен

оның басшысы жұмысының тиімділігін бағалауда маңызды критерий болып табылады.

М е м л е к е т б а с ш ы с ы н ы ң бас тамасы бойынша сыбай лас жемқор лыққа қарсы кү ресті сапалы жаңа негізде жүр гізуге мүмкіндік бе ретін ке шенді құқықтық жəне ұйым дас тырушылық шаралар жүзеге асырылды. Кеңестік кезең-нен кейінгі кеңістікте Қазақстан бірінші болып 1998 жылдың шіл-де айында «Сыбайлас жем қор-лыққа қарсы күрес туралы» Заңды қабылдағаны белгілі, бұл заң осы кеселмен күрестің негізгі қағидатын анықтады жəне сы-байлас жемқорлықтың алдын алу тетігін қалыптастырды.

Мемлекеттік қызметкерлерге сыбайлас жемқорлыққа қарсы талаптарды күшейту үшін мем -лекеттік қызметкерлердің этика-лық үлгісі заңнама деңгейінде реттелді.

Бұдан кейін елімізге жəне қоғамға маңызды сыбайлас жемқорлыққа қарсы, трансұлттық ұйымдасқан қылмысқа қарсы (2008), қылмыстық əрекеттен алынған кірістерді айналымға салу, анықтау, алу жəне тəркілеу туралы (2011) БҰҰ-ның конвенциясын Қазақстанда ратификациялауға жағдай жасаған реформалар жүзеге асырылды.

С ы б а й л а с ж е м қ о р л ы қ қ а қарсы күрес жөніндегі 2011-2015 жылдарға арналған салалық бағ-дар ламада сыбайлас жемқорлыққа мейлінше жол берілетін салалар-да оны ескерту жəне жолын кесу бойынша ұйымдастырушылық жəне заңнамалық сипаттағы

кезең-кезеңге бөлінген шара-лар көзделген. Сыбайлас жем-қор лыққа қарсы күрестің инс-ти туттық негіздерін жетілдіру мақсатында 2014 жылдың тамыз айында екі агенттіктің базасында жаңа – Мемлекеттік қызмет істері жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі құры-

лып, оларға осы саладағы мемле-кеттік саясатты жүзеге асы-ру бойынша ерекше міндеттер жүк телді. Осы іс-шаралардың бірқатары мемлекеттің сыбай-лас жемқорлыққа қарсы сая са-тын анықтаудың маңызды құра-лы болып табылатын Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Сыбайлас жемқор-лыққа қарсы күрес мəселелері жөніндегі комиссияның ұсы-нымдары бойынша жүзеге асы-рылды.

Комиссияның негізгі мін дет -терінің бірі – сыбай лас жем қор-лыққа жəне мемле кет тік қыз мет-керлердің қызмет этика сы ның ережелерін бұзуға қарсы күресті күшейтуге бағытталған келісілген шараларды тұжырымдау жəне қабылдау болып табылады.

Ағымдағы жылдан бастап Ко-миссияның барлық мəжілістері орталық жəне жергілікті атқа-рушы органдардың басшыла-рын, қоғамдық жəне бұқаралық ақпарат құралдарын тарта оты-рып интерактивті пішімде он-лайн режімінде өткізіледі. Барлық мүдделі тараптардың сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың өткір де жүйелі мəселелерін тал-қылауға қатысуы Комиссияға шы-найы жəне пəрменді шешім қабыл-дауға мүмкіндік беретіні сөзсіз.

Комиссия отырысына шыға-рылатын мəселелерді анық-тау кезінде, алдымен мəсе ле нің қоғам жəне мемлекет үшін өзек-тілігі ескеріледі. Ол үшін ресми статистикаға, бұқа ралық ақпарат құралдарында жарияланған басы лымдарға, құқық қорғау

құры лым дардың материалдарына жəне мемлекеттік органдардың ұсыныс тарына талдау жасала-ды. Мұндай тəсіл Комиссияда э к о н о м и к а н ы ң с ы б а й л а с жемқорлыққа мейлінше көп жол берілетін салалары мен тараула-рын қарауға мүмкіндік береді.

Мысалы, ағымдағы жылы Ко-миссия отырысында сот актілерін орындау жəне бағалау бойын-ша жұмыстың қорытындысы, сот актілерін орындау кезінде жəне білім беру саласындағы сыбайлас жемқорлықты азайту, Ақтөбе облысы əкімінің сыбай-лас жемқорлыққа қарсы қабылдап о т ы р ғ а н і с - ш а р а л а р ы н ы ң тиімділігі мəселелері қаралды.

Осы жылы сонымен эконо-миканың аграрлық секторындағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылмен жəне салық орган-дарындағы сыбайлас жемқорлық əрекеттерінің алдын алумен байла-нысты мəселелерді қарау жоспар-ланып отыр.

Президент Н.Ə.Назарбаевтың тапсырмасына сай Комиссия ба-қылау жасау органдары тарапынан шағын жəне орта бизнестің жұмы-сына заңсыз килігуіне жағдайды бол дырмауға, сонымен қатар, мемлекеттік бағдарламаларды жүзеге асыруға бөлінген бюджет құралдарын ұрлауға қарсы іс-қимыл мəселелерін жүйелі түрде қарайды. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнаманы жетілдіру, сы-байлас жемқорлық көріністеріне мүмкіндік беретін себептер мен жағдайларды жою бойынша жұмысқа ерекше көңіл бөлінеді.

Мемлекет басшысының тап-сырмасы бойынша Комиссияның тікелей үйлесімімен осы бағытта ерекше табыстарға жеткен елдердің тəжірибесін ескере отырып жаңа сыбайлас жемқорлыққа қарсы ұлттық стратегия əзірленуде.

Сонымен бірге, Комиссия жұмысы жалпы, Республиканың сыбайлас жемқорлыққа қарсы жүйесімен бірге үнемі жетілдірілу үстінде. Мəселен, қазіргі уақытта Комиссияға сыбайлас жемқорлық заңнамасын жəне қызметтік этика нормаларын бұзған орталық жəне жергілікті атқарушы органдардың басшыларын тəртіптік жазаға тарту құқығын беру мəселесі талқылануда.

Ағымдағы жылдың соңына дейін азаматтық қоғам өкілдерін енгізу арқылы Комиссия құрамын кеңейту қарастырылуда. Бұл Комиссия жұмысының тиімділігін арттырады жəне ашық болуына мүмкіндік береді.

Осылайша, жалпы Қазақстанда сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың кешенді жəне тиімді жүйесі қалыптасқан деп айтуға болады. Осы жүйеде Қа зақ стан Рес публикасы Прези денті нің жа-нындағы Сыбайлас жем қорлыққа қарсы күрес мəсе лелері жөніндегі комиссия қоғам өмірінің əртүрлі саласында сыбайлас жем қорлыққа мүмкіндік болатын себептер мен жағдайларды жою бойынша келісімді саясат пен нақты ұсы-нымдарды анықтау болып табыла-тын өзінің міндеттерін орындайды.

Ерлік КЕНЕНБАЕВ,Қазақстан Республикасы Президентінің Əкімшілігі

Құқық қорғау жүйесі бөлімінің меңгерушісі.

Жегі ќўртты жою жолында

Александр ТАСБОЛАТОВ,«Егемен Қазақстан».

Біздің елімізде сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте м е м л е к е т ж ү з е г е а с ы р ы п жатқан шараларда сыбайлас жем қорлық көріністеріне еш-уақытта төзбейтіндігін білді-ре тін оң үрдістер көптеп сана-ла ды. Соның бірі ретінде ТМД ел дерінің арасында алғаш рет Қазақ станда «Сыбайлас жемқор-лық қа қарсы күрес туралы» Заң қабылданды. Содан бері ол заң-ның əлеуеті де, мəні мен ма-ңызы да күннен-күнге артып келеді. Аталған заң азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауға, сыбайлас жемқорлық көрiнiстерiнен туындайтын қауiп-қатерден елдің ұлттық қауiп сiз-дiгiн қамтамасыз етуге, сыбай-лас жемқорлыққа байланысты құқық бұзушылықтың алдын алу, анықтау, олардың жолын кесу жəне ашу, олардың зардаптарын жою жəне кiнəлiлердi жауапқа тарту арқылы мемлекеттiк орган-дардың, мемлекеттiк мiндеттердi атқаратын лауазымды жəне басқа да адамдардың, сондай-ақ оларға теңестiрiлген адамдардың тиiмдi қызметiн қамтамасыз етуге арнал-ды. Онда сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестiң негiзгi қағидалары айқындалып, сыбайлас жем-қор лыққа байланысты құқық бұзу шылықтың түрлерi, сондай-ақ жауаптылықтың пайда болу жағдайлары белгiленді. Сондай-ақ, онда демократиялық негiздердi, мемлекеттi басқарудағы жария-лылық пен бақылауды кеңейтуге халықтың мемлекет пен оның құрылымдарына деген сенiмді нығайтуға, бiлiктi мамандарды мемлекеттiк қызметке ынталан-ды руға, мемлекеттiк мiндеттердi атқаратын адамдардың риясыз адалдығы үшiн жағдайлар жа-сауға да бағытталғандығы белгілі.

Осы заң арқылы сол кез-д е а л ғ а ш қ ы р е т с ы б а й -лас жемқорлыққа сипаттама беру, сыбайлас жемқорлық туралы ұғымды түсіндіру де қамтамасыз етілді. Мəселен,

заңда: «Мем ле кеттiк мiндеттердi атқаратын адамдардың, сондай-ақ соларға теңестiрiлген адамдардың лауа зымдық өкiлеттiгiн жəне со-ған байланысты мүмкiндiктерiн пайдалана отырып не мүлiктiк пайда алу үшiн олардың өз өкiлеттiктерiн өзгеше пайдала-нуы, жеке өзi немесе делдал-дар арқылы заңда көзделмеген мүлiктiк игiлiктер мен артық-шы лықтар алуы, сол сияқты бұл адамдарға жеке жəне заңды тұлға лардың аталған игiлiктер мен артықшылықтарды құқыққа қарсы беруi арқылы оларды са-тып алуы сыбайлас жемқорлық деп ұғынылатындығы» айтыл-ды. Ал осы заңда жəне өзге де заңдарда көзделген, белгiленген тəртiптiк, əкiмшiлiк жəне қыл-мыстық жауапкершiлiкке əкеп соқтыратын сыбайлас жем қор-лықпен жымдасқан немесе сы-байлас жемқорлық үшiн жағдай туғызатын əрекеттер сыбайлас жемқорлыққа байланысты құқық бұзушылықтар болып табылады.

Бұл орайда, мемлекеттiк ор-гандардың бақылауы мен қа да-ғалауына, заңдылықтың сақ та-луын қамтамасыз ете алуына аса маңыз берілетіндігі айтпаса да түсінікті. Міне, сондықтан оларға заңдардың бұзылу себептерi мен жағдайларын анықтау мен жою, азаматтар мен заңды тұлғалардың бұзылған құқықтарын қалпына келтiру, нормативтiк құқықтық актiлердiң дəл əрi бiркелкi қол-данылуын жəне нормативтiк актiлердiң мiндеттi талаптарының орындалуын тексеру жөнiнде жүзеге асыратын мiндеттер енді. Сөйтіп, сыбайлас жемқорлыққа байланысты құқық бұзушылықтар үшiн осы заңның негiзiнде мем-лекеттiк мiндеттер атқаруға уə кi-леттi адамдар мен оларға теңес-тiрiлген адамдар жауапты дей-міз. Ал сыбайлас жемқорлық қылмыстар жəне əкiмшiлiк құқық бұзушылықтар үшiн қылмыстық жауаптылық пен жаза, əкiмшiлiк жауапкершiлiк пен шаралар Қылмыстық жəне Əкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы кодексiнде көрсетілгенін халық жақсы біледі.

Осылайша, сыбайлас жем-қорлыққа қарсы күреске барлық адамдардың заң мен сот алдын-да теңдiгiн, мемлекеттiк ор-гандардың қызметiн анық құ-қықтық регламенттеудi, мұндай қызметтiң заңдылығы мен жария-лылығын, оған мемлекеттiк жəне қоғамдық бақылауды күшейтуді, мемлекеттiк аппараттың құры -лымдарын, кадр жұмысын жеке жəне заңды тұлғалар құқықтары мен заңды мүдделерiн қозғайтын мəселелердi шешу рəсiмдерiн жетiлдiруді, жеке жəне заңды тұлғалардың құқықтары мен заңды мүдделерiн, сондай-ақ, мемлекеттiң əлеуметтiк-эконо-микалық, саяси-құқықтық ұйым-дық-басқару жүйелерiн қорғаудың басымдығын қамтамасыз ететін маңызды құжат жасалды.

Одан басқа да, мəселен, жеке жəне заңды тұлғалардың бұзыл ған құқықтары мен заңды мүдделерiн қалпына келтiру, сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылықтың зиянды зардап-тарын жою жəне олардың алдын алу, сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылыққа қарсы күрес ке жəрдем жасайтын аза-маттардың жеке басының қауiп-сiздiгiн қамтамасыз ету жəне оларды көтермелеу, мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уəкiлдiк берiлген адамдар мен соларға теңест iр iлген адамдардың құқықтары мен заңды мүдделерiн мемлекеттiң қорғауы, аталған адамдар мен олардың отбасыла-рына лайықты тұрмыс деңгейiн қамтамасыз ететiн жалақы мен жеңiлдiктер белгiлеу, сыбай-лас жемқорлыққа байланысты қылмыстарды анықтау, ашу, жо-лын кесу жəне олардың алдын алу мақсатында жедел-iздестiру қызметi мен өзге де қызметтердi жүзеге асыру, сондай-ақ, заңда белгiленген тəртiппен заңға қайшы тапқан ақша қаражаты мен өзге де мүлiктi заңдастыруға жол бермеу мақсатында арнайы қаржылық бақылау шараларын қолдану, қоғамдық бақылауды қамтамасыз ету жəне қоғамда сы-байлас жемқорлық көрiнiстерiне

төзбеушiлiк жағдайын қалып тас -тыру жүзеге асырылатын болды.

Барлық мемлекеттiк орган-дар мен лауазымды адамдар өз құзыретi шегiнде сыбай-лас жем қорлыққа қарсы күрес жүргiзуге мiндеттi. Сыбай лас жемқорлықпен құқық бұзу-шы лықтарды анықтауды, жо-лын кесудi, алдын алуды жəне олар дың жасалуына айыпты адам дарды жауапқа тартуды өз құзыретi шегiнде прокуратура, Ұлттық қауiпсiздiк комитеті, Iшкi iстер министрлігі, салық, кеден жəне шекара қызметтерi, Мемлекеттік қызмет істері жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі мен əскери полиция органдары жүзеге асырады. Жалпы, сыбайлас жемқорлықпен құқық бұзушылық фактiсi туралы хабарлаған не-месе сыбайлас жемқорлыққа қарсы күреске өзге де түрде жəр-демдесетiн адам мемлекеттiң қорғауында болуға тиіс. Өйткені, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күреске жəрдемдесетiн адам туралы ақпарат мемлекеттiк құпиялылыққа жатады. Осыған орай сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық фактiсi тура-лы хабарлаған немесе сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресте өзге де жолмен жəрдемдескен адам заңда көз делген тəртiппен көтер-меленедi. Тіпті, сыбайлас жем-қорлыққа қар сы күрес жүргi зушi органдар қажет болған жағдай да сыбайлас жемқорлыққа қарсы кү реске жəрдемдесетiн адам дар-дың жеке басының қауiп сiз дiгiн қамтамасыз етуге тиіс. Ал жалған ақпараттың соңы жақ сы лыққа соқтырмайтыны белгілі.

Əрине, қашанда сыбайлас жемқорлықтың салдарын жою-мен арпалысқанша, ең тиімділігі оның алдын алу. Міне, осы орайда, мемлекеттiк мiндеттердi атқаруға уəкiлеттiк берiлген адамдардың немесе соларға теңестiрiлген адамдардың басқа мемлекеттiк органдардың, ұйымдардың қыз -метiне заңсыз араласуына, олар-дың немесе жақын туыстары мен жекжаттарының материалдық мүдделерiн қанағаттандыруға бай-ланысты мəселелердi шешу кезiнде өздерiнiң қызметтiк өкiлеттiгiн пайдалануына, шешiмдер əзiрлеу мен қабылдау кезiнде заңды жəне жеке тұлғаларға заңсыз артық шы -лық көрсету сыбайлас жем қор-лыққа жағдай туғызатын құқық бұзушылықтар болып табылады.

С ы б а й л а с ж е м қ о р л ы қ қ а қарсы күрес қағидаттары «Қазақ -стан-2050» Стратегиялық бағдар-ламасында жан-жақты тұжы-рымдалған. Əрі мұнда осынау жалпыхалықтық күрестің такти-касы мен стратегиясы тайға таңба басқандай айқын көрсетілген. Бұл бағыттағы тегеурінді əрекет пен нақты іс-қимыл стратегия қабылданған кезге дейін де өріс алып келгені белгілі.

Бүгінде мемлекеттік қыз мет-те жүрген адамға үлкен сенім ді орнықтыру басты мəнге ие. Бұл ретте мемлекеттік қызмет ші лер-дің адамгершілік қасиеттері мен өнегесін жəне моральдық-эти-калық келбетін қалыптастыра білу дің орны айрықша. Егер ол өзінің барлық білімі мен білі гін, бұған дейін жинақтаған тəжі-рибесін жəне кəсіби деңгей ін бір арнаға бағыттай алса мемлекеттің мерейі де солғұрлым арта түспек. Елге адал қызмет жасау үрдісі де осындай қадамдардан бастау алып, арнасын кеңге жая бермек.

Бұған дейін қоғамдық өмірде

көрініс бергеніндей, бірқатар жағ-дайларда сыбайлас жемқорлық де ректері азаматтардың құқық-тық сауаттылығының жеткілік-сізді гінен орын алғаны байқалады. Соны мен бірге, бұл деректердің өзі прези денттік институттың ең төмен гі буыны – біздер секілді ауыл дық əкімдіктерге де үлкен жауа п кершілік жүктейді деп түсіне-мін. Сондықтан да, бүгінгі күні бұл тұрғыда өзімізді өзіміз жетіл діре түсуге, сөйтіп, құқықтық сауат-тылығымызды одан əрі көтеруге жете мəн беріп келеміз. Яғни, құқық-тық сауаттылықты жетіл діру қазіргі жағдайда сыбайлас жемқорлықпен күрестің бірден-бір тиімді тəсілі екені талас туғызбайды.

Айталық, 2011 жылдың 11 мамырында Шыңғырлау ауда-ны əкімінің шешіміне сəйкес, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі 2011-2015 жылдарға арналған іс-шаралар жоспары бекітілген болатын. Бүгінгі күнге дейін осы жоспарға сəйкес бекітілген іс-шаралар кешені кезең-кезеңімен жүзеге

асырылып келді. Бұл бағытта тұрғындар арасында округ əкімі аппаратының мамандары мен учаскелік полиция инспекторла-ры құқықтық оқу жүйесін іске асырды. Сонымен бірге, баянда-малар жасап, тұрғындар арасын-да құқықтық тақырып төңірегінде əңгімелер өткізді. Осы арқылы сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің пəрменділігін көтеруге қол жеткізілді деп айта аламыз. Бұл істе округ əкімдігі мен ақсақалдар жəне əйелдер кеңестерінің бірлесе атқарған жұмыстары да өз алды-на бір төбе. Мұның бəрі сыбайлас жемқорлықпен күресті күшейту, əрі оны болдырмау үшін оның ал-дын алу жəне ақпараттық насихат жұмыстарына баса назар аудару болып табылады.

Мира ЗҰЛҚАШЕВА,Ақбұлақ ауылдық округі əкімі

аппаратының бас маманы.

Батыс Қазақстан облысы,Шыңғырлау ауданы,Ақбұлақ ауылы.

Елбасы биылғы Жолдауында сыбайлас жемқорлыққа қарсы жаңа стратегияны қалып тас-тыруды жəне іске асыруды жал-ғастыруды аса маңызды міндет ретінде алға қойғаны белгілі.

Бұл орайда облыс əкімі жа-нындағы сыбайлас жем қор-лыққа қарсы күрес комиссиясы өз өкілеттігі аясында тиісті мін-деттерді атқарып келеді. Өйткені, “Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы” заң талаптары бойынша қоғамға аса қауіпті індентпен күресті мемлекеттік ор-гандар мен лауазымды тұлғалар талапқа сай жүргізуге тиіс. Салық органдарының жұмысы тұрғындармен тығыз байланы-сты болғандықтан, жемқорлық құқық бұзушылықтарға бару тəуекелінің жоғары екенін ескерсек, бұл бағытта жүйелі жұмыс жүргізудің маңызы айт-паса да түсінікті. Осыған орай облыстық салық департаменті 2013-2015 жылдарға арналған ж е м қ о р л ы қ п е н к ү р е с

жоспарын түзіп, нақты шара-ларды пəрменділікпен жүзеге асырып келеді. Басқарма тара-пынан жүргізілген тексерістер нəтижесінде жыл басынан бері 38 қызметкер түрлі тəртіптік жауап кершілікке тартылды. Сы-бай лас жемқорлық құқық бұзу-шылықтар мен қылмыс факті ле-рін қарайтын тəртіптік комис сия-ның ұсынысымен 2 қыз мет кер ге тəртіптік шара қолданылды.

Жемқорлықтың алдын алу, ымырасыз күрес жүргізумен қоса, жұртшылықтың салық органы қызметкеріне деген көзқарасын өзгертудің түбегейлі шараларын қарастырмай бол-майды. Кейде мемлекеттік органдардағы жемқорлықтың алдын алу мен ымырасыз күреске арналған мақалалар жарияла-нуда, меморандумдар жасалу-да, дөңгелек үстелдер өтуде, осылар жеткілікті емес пе де-ген пікірлерді аракідік болса да естіп қаламыз. Бұлар – “де-факто”, яғни өтіп кеткен құқық

бұзушылық фактілерінің күрес шаралары ғана. Жеке құрам толық қатыспайтын осы шара-лар арқылы жемқорлықты толық жеңе аламыз деу жаңсақтық болар еді. Жасыратыны жоқ, уақыттың е д ə у і р б ө л і г і н ə к і м ш і л і к ықпал ету ыңғайына бөліп, ал қызметкерлердің ар тазалығын, имани əдебін, адамгершілік парасатын қалыптастыру жай-ын назардан тыс қалдырып жатамыз. Біздің пікірімізше, мемлекеттік қызметшінің ең осал тұсы осы! Еңбекақының төмендігі, қандай да бір заңды əлеуметтік мəртебені иеленбеуі жемқорлық құқық бұзушылық жасауға итермелейтіні жасы-рын емес. Статистикалық дерек -терге сүйенсек, орташа пара мөлшері 20 000-50 000 теңге-ні құрайды екен. Бұл сомаға алым алушы автокөлік болмаса, пəтер сатып алуға қауқарсыз. Ай лық еңбекақы əрі кетсе, несиені, балабақша төлемін не-месе жал дамалы пəтер ақысын өтеу ден артылмайтыны анық. Мұның өзі алым алуға ұмтылған шенеунікті ақтау болып табыл-майды. Керісінше, оның заңды жəне мемлекеттік қызмет антын бұзғанын айғақтайды. Президент атап көрсеткендей, мемлекеттік қызметші “мемлекетке қызмет

ету” деген сөзден шыққан. Демек, мемлекеттік лауазымдық қызметке материалдық жағдайды жақсарту үшін емес, мемлекет пен халық игілігі үшін жұмыс істеуге, Елбасы алға қойған міндеттерді жүзеге асыруға келді деген сөз. Осы қағидатты д е п а р т а м е н т б а с ш ы л ы ғ ы берік ұстанады. Мемлекеттік мерекелердің тойлануы, жас қызметкерлердің ант қабылдауы, марапаттардың, қызметт ік куəліктердің салтанатты түрде тапсырылуы, “Нұр Отан” пар-тиясы қатарына өтуі сияқты маңызды шаралардың жүзеге асырылуы қызметкерлерімізге зор жауапкершілік жүктейтіні сөзсіз. Ұжым мүшелері “Тəні саудың жаны сау” сияқты сала-матты өмір салтын орнықтыру шараларына белсене қатысады. Мұның өзі шы ғар машылық ахуалға оң əсер етіп, сергек те жинақы жүруге, ел мүдде-сін бірінші орынға қоюға, жа-ман əдеттерден жирендіруге ұмтыл дыратынын тəжірибе анық байқатып отыр.

Жанболат БАТЫРБЕКОВ, облыстық салық департаменті

ведомстволық бақылау басқармасының басшысы.

Солтүстік Қазақстан облысы.

Жїйелі жўмыс жемісін береді

Ќўќыќтыќ сауаттылыќтыѕ маѕызы зор

Сыбайластар саєын сындыратын заѕ

11 қараша 2014 жыл www.egemen.kz 7

БИЗНЕСТІ БИІКТЕТЕТІН БАҒДАРЛАМА

Темір ҚҰСАЙЫН, «Егемен Қазақстан».

Елбасы мен республика Үкіметі алға қойып отырған бүгінгі бас-ты талаптарының бірі экспортқа шығарылатын əзір өнім түрлерін ұлғайту болып отыр. Бұл істің Ақжайықтағы ауқымы қандай? Иə, өңірде қазіргі күні елуден астам кəсіпорын өз тауарларын таяу жəне алыс шетелдерге экспорттай-ды. Сөз жоқ, бұл қанағат тұтуға тұрарлықтай нəтиже. Біз бүгін солардың арасынан «Кублей» жəне «Орал сауда-өнеркəсіп компания-сы» ЖШС өнімдерінің экспорттық ерекшелігіне тоқталғанды жөн көрдік.

Аталған алғашқы кəсіпорын бүгінде əзір өнімдерді таяу жəне алыс шетелдерге экспортқа шығарып жүр. Бір жақсысы, отандық кəсіпорын конвейерінен жөнелтілген қалбырдағы ет жəне ет өнімдеріне деген сұраныс жылдан-жылға өсіп келеді. Соған сай мұнда соңғы кезде өндірістік қуатты көтеріп, өнім түрлерін жетілдіру үшін кең ауқымды бағдарлама белгіленді. Қазір өндіріс орнын жаңғырту мен техникалық қайта жарақтандыру жұмыстары өз нəтижесін беруде. Мұндағы ет қалбырлайтын автоматты желілер экспорт көлемін ұлғайтуға да септігін тигізді. Əрі мұның өзі өнім сапасын одан əрі көтеруге жол ашты. Осы арқылы «Кублей» ЖШС бір ауысымда 120 мың дана қалбыр жəне қалбырдағы өнімнің қырық алты түрін өндіруге қол жеткізді.

Ал тұтастай алғанда, компания-да өңделген өнім түрлері жүздің үстінде. Бұған дейін кəсіпорын тек біртүрлі ғана қалбырлардағы етті шығарып келсе, қазір оның қатарын қалбырға салынған балық пен көкөніс толықтырған. Сонымен қатар қазы, шұжық жəне қуырдақ секілді ұлттық тағамдарды дайын күйінде қалбырлап шығару тех-нологиясы игерілді. Кублейлік қалбырлардың өзге елдерден жеткізілетін осы тектес өнімдерден басты артық шылығы – оның құрамында қосымша дəмдеуіштер мен тегі өзгертілген өнімдердің жəне консерванттар мен хоштандырғыш заттардың атымен жоқтығы. Жүз пайыз табиғи өнімнен тұратын қалбырдағы өнімдері арқылы олар көрші елдердегі нарықтың айдыны-на еркін шыға бастады.

Бұған дейін əзір өнім шығаруға керекті шикізат негізінен Канада мен Бразилиядан жəне Польша мен Венгриядан жеткізілсе, алдағы уақытта компания бұған жергілікті шикізатты пайдалануды ұйғарған. Осы мақсатта Орал қаласының іргесінен мал сою кешені салы-нуда. Бұл қосалқы өндіріс орны алдағы жылы іске қосылмақ. Сол

кезде мұнда тағы да жүз елуден астам жұмыс орны ашылмақ. Сонымен бірге, жаңа кешенде тері мен сүйек-саяқтарды, сондай-ақ аяқ-сирақтарды терең түрде өңдеу жұмыстары да қоса атқарылмақ. Бұған қоса малазықтық өнім шығару жəне етті тұрғындарға вакуумдық қаптамада мұздатып ұсыну көзделген. Биыл компания балық зауыты өндірісіне инвести-ция салып жаңа зауыт құрылысын бастап кетті.

Тəуелсіздіктің таңы атқанда тұсауы кесілген кəсіпорында алғашқыда он үш адам жұмыс істесе, бүгінде «Кублейде» төрт жүзге жуық адам тұрақты жұмысқа тартылған. Олардың орташа айлық жалақылары жүз мың теңгенің үстінде. Компания басшысы Талғат Берекешевтің бірінші кезекте еңбек етуге қолайлы жағдай туғызуы да өндіріс мəртебесін өсіруге септігін тигізгені күмəнсіз. Осы ұйымшыл ұжымның бас технологы Гүлжазира Кенжеғалиева өз ой-пікірін былай-ша жеткізді.

– Бір кезде мен базар жаға лап сауда-саттық жасап жү р дім. 2002 жылы «Кублей» ком па ниясына жұмысшы болып орналастым. Кейін учаске ше бері, басшысы, технологтың көмекшісі қызметтерін

атқардым. Компанияның есебінен Мəскеу тамақ өндірісі технология-сы университетінде сырттай жоға-ры білім алдым. Өндіріске жаңа технологиялардың енуіне орай Финляндия мен Эстонияда білік-тілігімді көтердім. Отбасы иесі, арқа сүйер азаматым Ержан Кен-жеғалиев қалбыр жасайтын цех-та оператор. Жалақымыз жоғары болған соң ұжымдағы өзге ма-мандар секілді біз де ешбір ой-ланбастан, тайсалмастан жиыр-ма жылға ипотекалық несиеге үй алдық. Бұл да компаниямыздың қалтқысыз қызметіне деген то лық -қанды сенімнің көрінісі деп білемін.

Ал бүгінгі əңгімемізге желі болып тартылған екінші бір экспорттық əлеуеті жоғары

кəсіпорынның бірі «Орал сауда-өнеркəсіп компаниясы» ЖШС. Бұл кəсіпорын диаметрі алты жүз отыз миллиметрлік полиэ-тилен құбырларын, күнделікті тұтыну тауарлары мен бұйымдарды экспортқа шығарумен шұғыл-данады. Олар өз өнімдерін Ресейдің Екатеринбург өңіріне жəне Башқұртстанға экспортқа шығарып жүр. Осы мүмкіндікті одан əрі кеңейту мақсатында шекаралас өңірдегі Орынбор жəне Самара облыстарымен де нақты келіссөздер жүргізілуде. Биылғы жылдың басындағы теңге бағамының долларға шаққандағы өзгерісінен аталған компания ұтпаса ұтылмағанын көреміз. Өйткені, олардың экспортқа бағытталған өнімдері он бес-жиырма пайызға қымбаттаған.

Осы арада сəл шегініс жасар болсақ, кезінде теңге бағамының түзетілуі отандастарымыз арасын-да əрқилы пікірлердің өрістеуіне əсер еткені рас. Дегенмен, бүгінгі күннің биігінен қарағанда бұл фактор экономикамыз үшін пай-далы болғанын көреміз. Өйткені, бұл өзгеріс сырттан келетін бағасы жоғары импорттық тауар-ларға сұранысты төмендетіп, керісінше, отандық өнімдерге де-

ген қажеттілікті күшейте түсті. Сөйтіп, ішкі нарықта импорттық тауарларды отандық өнімдермен алмастыру мүмкіндігі туды. Бұл өзгеріс əсіресе, өз өнімдерін сыртқа шығаратын отандық экспорттау-шылар үшін қолайлы болды десек қателеспейміз.

Түйіп айтқанда, жылдан-жылға экспорттық өнім түрлерінің арта түсуі экономикамыздың шикізаттық шылаудан өңдеу бағытына қарай түбегейлі бет бұрғанын айқын аңғартады. Сондықтан да біз бүгін бірқатар батысқазақстандық кəсіпорындар мысалында осы өзекті мəселені əңгіме арқауына айналдырғанды жөн көрдік.

Батыс Қазақстан облысы.

Экспорттаушылар мїмкіндігі кеѕейіп келедіБірќатар батысќазаќстандыќ кəсіпорындарєа осындай ґміршеѕдік їлгісі тəн

Бақберген АМАЛБЕК, «Егемен Қазақстан».

Ауылдағы жағдай алақан-дағыдай ғой. Күш-қарымның аздығынан шаруа қожалықтары 20 мың гектардан астам жерді игере алмай отыр. Ауыл табы-нынан біршама мал бруцеллезге шалдығып, жойылды. Осының бəрі Берік Күзібаевтың жанына бататын. Өзгеріске бастайтын тұжырымды қадамды аңсайтын.

Осыдан үш жыл бұрынғы жиналыс есінде. Көптен күткен өзгеріс осы басқосуда қылаң берді. Кездесуге əкімшілік ор-талығы саналатын Степногор қалалық жұмыспен қамту ор-талығының қызметкерлер і қатысты. Олар Үкімет қолға алған «Жұмыспен қамту-2020» бағдарламасының жай-жап-сарын жан-жақты түсіндіріп, көзделіп отырған жеңілдіктерді жіптіктей етіп баяндауы көңілден шықты. Бағдарламаның бірінші бағыты бойынша құжаттар дайын далды. Көп ұзамай, екінші бағдарлама шеңберінде, сегіз ау-ылдасына Астана қаласындағы тегін курсқа жолдама берілді. Олардың ішінде Берік те бар еді. Соншалықты қуана қоймады.

Өмір бойы ауылда тұрып, мал соңында жүрген 46 жастағы адамға не үйретер дерсің? Жем-шөп жинау науқаны да қызып тұр.

Қателескен екен. Уақыт үрді сіндегі ілім-білімнің ешқа -шан артық болмайтынын ұқты. Сертификатқа ие болумен қоса шаруашылықты жүр г ізудің заманалық та лаптары, бизнес-жос пар мен келісімшарттарды дайындау, бухгалтерлік есеп-қисапты жүргізу бағытындағы құнды мағлұматтарға қанықты. Əсіресе, Дархан Дəрібаев пен Вера Кото вичтің тəлім сабақтары есте қалды. Қалада тұратын өрім жастар ауыл тіршілігін бес саусағындай білетін сияқты. Сұрақтарымызға əрқилы мы-салдар келтіріп жауап береді. Өзара тəжірибе алмасып, ниет-тес, тілектес жаңа достар тап-тым. Бүгінгі күні Астанаға ба-руыма септескен жұмыспен қамту орталығының директоры Қарлығаш Ғаппароваға, Денис Цедриков, Наталья Инютина сияқ ты қызметкерлерге рах-метімді ай тып жүрмін, дейді Берік бауырымыз.

Орталықтың қызметкерлері оқудан кейінгі іс-əрекеттердің

басы-қасында жүргені əлі «си-ясы кеппеген» фермерлер-ге жігер мен сенімділік берген сияқты. Мал шаруашылығымен айналысуға тілек білдірген алты адамға «Жұмыспен қамту-2020» бағдарламасының шарапаты-мен 13 миллион 800 мың теңге жеңілдетілген қаржы бөлінді. Берік Күзібаев 3 миллион теңгелік шағын несиені иемденді.

Жұмысқа белсене кіріскен Берік Күзібаев үйреншікті ша-руаны дөңгелентіп алып кетті деуге болады. Бұған оның ауыл тіршілігіне қатысты трактор-шы, дəнекерлеуші, құрылысшы мамандықтарын меңгергені де көмектескендей. Кеңестік дəуірден мұра болып қалған га-ражды жөндеп, мал қорасына айналдырды. Қазір онда 7,5 пайыздық бағдарламалық несие қаражатына сатып алынған 10 сиыр мен 4 бұзау қыстатылуда. Табын қарасын молайтудың мүмкіндігі де кеңейіп отыр. Мемлекет алғың келген несиенің тең жартысын өтеп жатыр. Бұл ауыл тіршілігі үшін үлкен қолдау.

Бүгінгі күні Күзібаевтардың қожалығында, өз малын қосып есептегенде, елудің үстінде ірі қара бар. Төл түсімі де жаман емес.

Көмекшілері де бар. Өнімдерін келіншегі Дина Степногордың ба-зарында, жəрмеңкелерде саудалап келеді. Отбасылық бизнесте əкесі Нұрхамит ағаның ақыл-кеңесі де кəдеге жарап тұр.

Елбасы Нұрсұлтан Əбішұлы Назарбаевтың биылғы Жол-дауында халықты əлеуметтік қол дау мəселесі бірінші кезек-те айтылғаны, ауыл адамдарына көмек-қолдаудың барлық мүм-кіндіктері қарастырылғаны бар-шамызды ризашылық сезіміне бөлейді, дейді Берік Күзібаев. Мен əлеуметтік тұрғыдағы несиені қуана алдым. Себебі, біз үшін екі мал ұстадың ба, жиырма мал бақтың ба, еш қандай айырмашылығы жоқ. Айырмашылық мынада – бұрын малды қалыптасқан дағдымен, күнкөріс үшін ұстайтынбыз. Бағ-дарламаға қатысқалы бола шаққа жақсы жоспарлар түзіп, бойымыз-да басқаша жігер пайда болды. Өзгелер де жауапкершілікті түсі-ніп, жаңа бастаманы іліп алып кетсе деймін. Сонда отбасымыз ғана емес, бүкіл ауыл ауқаттанар еді. Қарабұлағымыз да гүлдене түсері анық.

Ақмола облысы,Қарабұлақ ауылы.

Кґмектен пайда кґп

«Бизнестіѕ жол картасы-2020» кəсіпкерлік їшін де, сол сияќты шикізаттыќ емес секторларды ќаржыландыруда банктер мен инвесторлар їшін де жаѕа мїмкіндіктер ашады»

Н.НАЗАРБАЕВ.(2010 жылєы 29 ќаѕтардаєы Ќазаќстан халќына Жолдауынан).

Венера ТҮГЕЛБАЙ,«Егемен Қазақстан».

«Бизнестің жол картасы-2020» бағдарлама-сының бірінші бағыты, сыйақы ставкасын суб-сидиялау бойынша соңғы мəліметке сəйкес, кре-диттер бойынша жалпы сомасы 1 трлн. теңгеден асатын 4,5 мың келісімге қол қойылды. Төленген субсидиялар сомасы 80 млрд. теңгені құрады. Қазірде еліміздің бүкіл өңірі субсидиялаумен қамтылған, деді Қ.Төлеушин.

Оның айтуынша, субсидия алу бойынша Павлодар, Шығыс Қазақстан, Ақтөбе облыс-тары мен Алматы қаласы көш бастап тұр. Жалпы, бағдарламаның осы бағыты аясында экономика салалары ішінде келісімшарттар саны бойынша өңдеу өнеркəсібі, көлік, логис-тика көш бастап отырған көрінеді. «Мен жыл басында басталған жаңа бағдарлама туралы айтқым келеді. Бұл өңдеуші өнеркəсіптегі

шағын жəне орта бизнес бағдарламасын қолдауға арналған, 100 млн. теңге көлеміндегі қаржысы бар жаңа бағдарлама. Екінші деңгейлі банктерден бөлек, Ұлттық қордан кəсіпкерлерге арналып бөлінген қаражат арқылы жаңа жобалар 6 пайыздық ставкамен 10 жылға қаржыландырылады. 6 пайыз ин-фляция деңгейінен де төмен болғандықтан қазақстандық өңдеу өнеркəсібі үшін теңдесі жоқ шарттары бар бағдарлама болып отыр, деді «Бəйтерек» ҰБХ» АҚ басқарушы ди-ректоры. Бағдарлама аясында 4500 жұмыс орны құрылды. 2015 жылы да бұл бағыттағы жұмыстар дами береді. Жалпы, банктерден алынатын несиелердің 13,6 пайызын «БЖК-2020» қатысушылары алатынын атап өткім келеді. Олар бюджетке 77,6 млрд. теңге салық төледі. Ал «Бизнестің жол картасы - 2020» бағдарламасының өнімі жылына 852 млрд. теңгеге бағаланады. Кəсіпкерлерге

қаржылық емес қолдауға келер болсақ, ол кеңес беру түрінде жүзеге асырылуы керек. «Жас кəсіпкерлер мектебі» жобасы аясында 18-29 жас аралығындағы 2079 адам оқытылды. Кəсіпорын жетекшілерін де шетелдерге жаңа технология меңгеру үшін жіберудеміз. Жалпы саны 73 мың адам оқытылып, республиканың əр өңірінде жүзеге асырылды, деді ол. «Іскерлік байланыстар» жобасы аясында 2 252 кəсіпкер оқытылып, соның ішінде 158-і Германияда, 149-ы АҚШ-та тағылымдамадан өткен. Ал М.Мəйкеновтің айтуынша, елімізде 180-200 мың экспорттық операциялар жаса-лады. Бүгінде Қазақстан əлемнің 120 елімен сауда-саттық қатынастар орнатқан. Экспортқа шығарылатын тауарлардың түрі де 880-нен 950-ге дейін өскен. «Мемлекеттің дер кезінде тиісті шаралар қабылдауы арқасында, 2013 жылы экспорт бойынша дағдарысқа дейінгі деңгейге жетіп қана қоймай, оны 20 пайызға арттыра алдық. Яғни, 2013 жылы біздің экс-порт көлеміміз 85 млрд. долларға жетіп, еліміз əлемдегі ең ірі 50 экспорттаушы елдің қатарына енді», деп атап өтті ол. Ал «Даму» кəсіпкерлікті дамыту қорының» басқарушы директоры Ғабит Лесбеков «Бизнестің жол картасы-2020» бағдарламасы бойынша не-сие алудың қиындығы туралы сыбысты жоққа шығарды. Оның айтуынша, ең төменгі көлемдегі несие 350 мың теңгені құрайды.

«Бизнестіѕ жол картасы-2020» белсенді дамуда

Кеше Орталық коммуникациялар қызметінде «Үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасы аясында шағын жəне орта бизнесті қолдау» тақырыбы бойынша брифинг өтті. Оған «Бəйтерек» ҰБХ» АҚ басқарушы директоры Қаныш Төлеушин, «Даму» кəсіпкерлікті дамыту қорының» басқарушы директоры Ғабит Лесбеков, Ұлттық кəсіпкерлер па-латасы төрағасының орынбасары Нұржан Əлтаев, «KAZNEX INVEST» экспорт жəне инвестиция бойынша ұлттық агенттігі» АҚ басқарма төрағасының орынбасары Мейіржан Мəйкенов қатысты.

11 қараша 2014 жылwww.egemen.kz8

Бүгін қазақ халқы, бүкіл қазақстандықтар, сонымен бірге, бұрынғы Кеңес Одағының да халықтары десем артық болмас, үлкен қайғыға душар болып отыр. Еліміздің ерен тұлғалы ерекше азаматы, қазақтың текті қыраны, халқымыздың мақтанышы, екі мəрте Кеңес Одағының Батыры Талғат Жақыпбекұлы Бигелдинов өмірден озды. Шын мəніндегі қас батыр деп айтуға лайықты осынау ағамызды мен бала жасымнан біліп өстім.

Ол кісінің ерлігі менің қатар тұстастарымды сонау қаһарлы соғыс жылдарында елеңдетіп, бəріміз де ұшқыш боламыз, Талғат аға сияқты батыр боламыз деген талапты талпыныста жүретін едік. Оның есімі елге ерте танылды. Ол қазақ ұланының көктің мұзбалақ қыранына айналып, ерлікті жер-де ғана емес, аспанда да алапат

қаһармандықпен жасай алаты-нын айғақтады. Сөйтіп, халқына мерей əкелді.

Ағамыз 22 жəне 23 жасын-да батыр атағының екі бірдей Алтын Жұлдызын омырауына жарқыратып тақты. Əрине, бұл жұлдыздар өжет жүректі майтал-ман ұшқыш Талғат Бигелдиновтің 305 рет аспандағы айқастарға қатысып, өлім мен өмір орта-сында фашист басқыншыларына қарсы тұрып жасаған ерлігі үшін берілгені белгілі. Жас мөлшері жағынан бұл екінші дүниежүзілік соғыс тарихындағы сирек оқиға болса керек.

Батыр Талғат жайшылықтағы өмірде абзал жанды, ақкөңіл, дарқан əрі қарапайым адам еді. Мұқтаждарға қол ұшын беріп көмектесіп жүретін . Менің, əсіресе, есімде қалғаны, ағамыз 80-жылдардың аяғында

Алматыдағы Бауыржан Момыш-ұлы атындағы əскери мектепке көп жəрдемін тигізді. Мен ол уақытта сол мектептің бастығы болатынмын. Батыр мектепке жиі келіп, балалардың алдын-да өзінің ерлігі жайлы қызықты əңгімелерін айтып, жас жүректерді шырқау шыңдарға жетелейтін. Мектептің жадау тірлігін көріп, мені өз мəшинесімен алып ба-рып, Алматы облысындағы Кеген ауданының басшылары-нан жөндеу жұмысына қажетті тақтай, басқа да ағаш материал-дарын əперіп еді.

Өз басым Талғат ағамен ағалы-інілідей өте тығыз қа-рым-қатынаста болдым. Таң-ғ а л а р л ы қ т а м а ш а м і н е з д і адам еді. Өзінің тастай қатты бұлшық етін көрсетіп, спорт-пен айналысуға үгіттейтін. Таза ауада көп жүріңдер деп ақыл

айтатын. Өмірді керемет сүйді. Тыным таппайтын кісі еді. Бал араларының омартасын ұстады. Сол балдан бізге де дəм та-тырып тұрушы еді. Соған мəз болатынбыз. Өмірінің соңына дейін сергек те белсенді жүрді. Біздің Медеу ауданы ардагер-лер ұйымының мүшесі ретінде шақырған жиындардан қалмай, естелік əңгімелерін, ғибратты сөздерін айтып тұратын.

Абзал жанды қыран батырдың қазасы – бүкіл елімізге ортақ қайғы. Оның есімі мен ерлігі Қазақ елімен бірге жасай бер-мек. Ағамызға иман байлығын берсін. Қыздары, ұлы да бар. Сол ұрпағына да өмір берсін деп тілеймін.

Ким СЕРІКБАЕВ, əскери ғылымдар докторы,

полковник.

Бүгін қазақ халқы қаралы. Өйткені, қазақ халқының батыр-лығын мұра етіп жалғастырушы, ұлтының қайтпас қайсарлығын, жаужүректігін əлемге паш еткен жердегі емес, көктегі қыранымыз, тау тұлғалы азамат авиация ге-нерал-майоры, екі мəрте Кеңес Одағының Батыры Талғат ағамыз-дан айырылып отырмыз.

Баршаға аян, ел басына күн туған шақта бұрынғы Кеңес Одағы республикаларының ішінде түркі халықтарының арасында көзсіз ерлік көрсетіп, екі мəрте Кеңес Одағының Батыры атағын алған Талғат ағадан басқа ешкім жоқ. Сталиннің жарлығы бойынша 70-80 жауын герлік ұшуды табысты орындаған ұшқышқа батыр атағы

берілетін болып белгіленгенін ескерсек, Талғат ағамыз 305 мəрте жауынгерлік тапсырмамен ұшып шығып, жаумен соншама рет шайқасқан. Яғни, сонша-ма рет өліммен бетпе-бет кел-ген. Үш мəрте Кеңес Одағының Б а т ы р ы А . И . П о к р ы ш к и н , И.Н.Кожедубпен бірге үшін ші мəрте батыр атағына ұсыныл-ғанымен, шет қақпайланып, сол кездегі билік ол атақты қазақтың жаужүрек ұланына қимаған. Бірақ, екі мəрте де аз емес қой. Біздің республикамызда екі мəрте батыр атағын алған төрт адамның ішіндегі қазақтан жалғызы – өзі.

Жалпы, мұсылмандар ара-сында 100-ден артық Кеңес Одағының Батырына үш Даңқ ордені барларын қосып, батыр-лармен теңестірсек, олардың саны 600-ге жуық. Олардың ішіндегі Шығыс халқының қыздары Мəншүк, Əлия, Хиуаз Доспанованың орны ерекше. Ұлтымыздың осындай ұлдары мен қыздары Ұлы Отан соғысында сапа жағынан алғашқы бестікке кіруінің өзі қазақтың қандай халық екенін айқындап берді. Міне, бүгін сол қазақтың батыр-лығының сарқытындай болған арысымыздың жүрегі соғуын тоқтатты. Бір өкініштісі, өзі жан беріп, жан алып соғысқан Жеңісінің 70 жылдығын көріп кетуге ғұмырының алты ай ғана жетпегені-ай... Көктегі қыра-нымыз құлап түсті-ау...

Қош, қазақтың көзсіз баты-ры... Алдыңыз жарық, иманыңыз жолдас болсын...

Еренғайып ШАЙХУДДИНОВ,академик, Алматы қалалық

ардагерлер кеңесінің төрағасы.

Күллі адамзат баласын дүр сілкіндірген екінші дүниежүзілік соғыстың қаһарманы, ұлт мақтанышы Талғат Бигелдиновтен қапыда көз жазып қалдық. Ұлы Жеңістің 70 жылдық ұлы тойына сəл-ақ жетпей өмірден өтті батыр аға!

19 жасында-ақ «көк қыраны» атанған Талғат аға батырлардың алдыңғы толқынының табиғи жалғасы, тұлпардың тұяғы, асылдың сынығы еді. Қанша сынақтан аман өтсе де, сұм ажал ақыры алмай қоймады.

Ол арын алау етіп, жанын жалау етіп, Отанды ойран болудан сақтады. Жерді жауға

бастырмады. Өмiр мен өлiм шарпысқан сұрапыл соғыста қазақтан шыққан екі мəрте Кеңес Одағының Батыры ретiнде елге аман оралған Талғат Бигелдинов бейбiт кезеңде де өз ортасынан озық шықты, Тəуелсiздiгiн жариялаған мемлекетiмiздiң дамуына үлкен үлес қосты.

Талғат аға бізді қай кезде де пейілімен, мейірімен қарсы алатын. Өзіңе қарағанда, аялы жанарынан батырлықпен бірге, ақылдылық, ойлылық ұшқыны есіп, күлімдегенінен ішкі жан тұңғиығының тазалығы тарта түсетін еді. Осындай жақсы адамның қасында жанымыз

тынығатын. Енді орны үңірейіп бос тұр.Ұлы батырымыздың ерлік өнеге-үлгісі

болашақта да жас ұрпақтың бойлары сергек, жүректері түкті болып қалып тасуына қызмет етеді деп ойлаймыз. Топырағыңыз торқа, жаныңыз жəннатта болсын, аға! Рухыңыз хал-қыңыз бен бірге мəңгі жасайды, есімі ңіз ұрпақ жадында сақталады.

Бақытбек СМАҒҰЛ, Парламент Мəжілісінің депутаты, Ауған

соғысы ардагерлері ұйымдарының «Қазақстан ардагерлері» қауымдастығының

төрағасы.

Өмірге келген кез келген пен-денің фəниден бақиға əйтеуір бір күні өтетіні заңдылық қой. Бірақ солай дегенмен де, жақсы адаммен, қазақтың атын аспанға көтерген Батырмен қоштасу уақы тының келгенін сезіну оңай емес екен.

Талғат аға екеуміздің ара-мыздағы жас айырмашылығынан шығар, мен, тіпті, бұл кісімен дос болып кетемін деп еш ойламаған едім. 1984 жылы Жазушылар одағының тауда орналасқан Шығармашылық үйіне Талғат аға директор болып келді. Арада оншақты күн өткенде ол кісі менің нөміріме өзі іздеп келіп, биллиард ойнауға шақырды. Сол бір сəттен бастап екеуміздің арамызда дос-тық орнады. Ол кісі өз өмірін оңашада асықпай, баппен айтып беруші еді. Жəне əңгімесін сурет салғандай етіп, көз алдыңа алып келгенінде тыңдаушы өзін бір

бейне бір кино көріп отырғандай сезінетін. Көзбе-көз жазып ал-сам əңгіме иесі мұншалықты шешіліп кетпес деген қаупіммен тек ол кісімен кездесуім аяқталған соң естігенімді қағазға түсіріп жүрдім. Осылайша бір жарым жылдай айтылған əңгіменің соңы менің Батыр туралы жазылған «Шер» атты романыма ұласты. Шығарманы бітіріп, баспаға тап-сырмастан бұрын оқуға берейін десем, шығара бер, сен өтірік жазбайсың, жарық көрген соң біржолата оқырмын деп рұқсатын берген. Кейін араға екі жылдай уақыт салып, роман шыққанда: «Əкім, романыңды оқыдым. Сөзің басқа жазушыларға қарағанда ұғынықты екен, бірақ мен барлығын түсініп оқыдым деп айта алмаймын. Жазғаныңның барлығы шындық, мен толық құптаймын», деген.

Біз Астанаға қоныс аударған соң араластығымыз сиреді. Бір ғажабы, осыдан оншақты күн бұрын сол кітапты қолыма алып, қайтадан оқып, өзім таңғалып, апыр-ай, жап-жас кезімде осы-ны қалай жазғанмын деп ой-ладым. Сөйтсем, уақыт сағаты жақындап қалған екен, қайран батыр ағаның.

Б а у ы р ж а н М о м ы ш ұ л ы , Талғат Бигелдинов сынды бей-нелер туған халқының жүрегінен өшпейді. Араға жүздеген жыл-дар салғанда да олардың ерлік істері мен кісілік келбеттеріне шаң жұқпайды. Қайта жақұттай жарқырап, ақ алмастай көз қарық-тырып, ұрпақтарды ерлік пен өрлікке бастайтынына сенемін.

Бақұл бол, əрі аға, əрі дос!

Əкім ТАРАЗИ, жазушы.

2014 жылғы 10 қарашада 93 жасқа қараған шағында аты аңызға айналған ұшқыш, екі мəрте Кеңес Одағының Батыры, авиация ге-нерал-майоры, көрнекті мемлекет жəне қоғам қайраткері Талғат Жақыпбекұлы Бигелдинов өмірден өтті.

Т.Ж.Бигелдинов 1922 жылы 5 тамызда дүниеге келген. Ол Саратов жəне Орынбор əскери авиация училищелерін тəмамдаған.

1943 жылдың қаңтар айынан бастап Ұлы Отан соғысына аралас-ты. І Украин майданының 144-ші гвардиялық шабуылдаушы əуе полкында эскадрилья командирі болды.

1944 жылы Т.Ж.Бигелдиновке əуе шабуылдарындағы ерлігі мен əскери шеберлігі үшін Кеңес Одағының Батыры атағы берілді.

Екінші «Алтын Жұлдыз» медалі гвардия капитаны Т.Бигелдиновке 1945 жылдың маусым айында эскадрильяны үздік басқарғаны жəне Краков, Оппельн (қазіргі Ополе), Катовице, Бреслау (қазіргі Вроцлав) жəне Берлин қалалары үшін болған ұрыстарда жауынгерлік тапсыр-маны ержүректілікпен орындап көрсеткен ерлігі үшін берілді.

Т.Бигелдинов 1945 жылғы Жеңіс парадына қатысты. Соғыстан кейін 1950 жылы Əскери-əуе академиясын тəмамдады жəне КСРО Əскери-əуе күштерінде қызметін жалғастырды. 1957 жылдан 1970 жылға дейін азаматтық авиация саласында қызмет атқарды. 1968 жылы Т.Бигелдинов Мəскеу инженерлік-құрылыс институтын бітіріп, Қазақ КСР мемлекеттік құрылыс жүйесінде 26 жыл бойы басшылық лауазымдарда еңбек етті. Оның жетекшілігімен азаматтық авиацияда көптеген нысандар салынды.

Т. Ж. Бигелдинов КСРО Жоғарғы Кеңесінің 1946-1954, 1989-1991 жылдардағы 2, 3, 12 шақырылымдарының депутаты болды. Ленин, Александр Невский, екі мəрте Еңбек Қызыл Ту, І жəне ІІ дəрежелі Отан соғысы, Қызыл Жұлдыз, ІІІ дəрежелі Даңқ ордендерімен, Қазақстан Республикасының «Отан» жəне І дəрежелі «Даңқ» ордендерімен наградталған.

Соңғы жылдары Т.Ж.Бигелдинов Ұлы Отан соғысының мүгедектеріне жəне жетім балаларға көмек көрсететін Халықаралық қайырымдылық қорының президенті болды.

Бар ғибратты ғұмырын туған елінің қауіпсіздігі мен əуе қорғанысы саласын нығайтуға арнаған əскери қайраткер көзсіз ерлік пен шынайы батырлықтың үлгісі, халқының қадірменді зиялысы болды.

Талғат Бигелдиновтің жарқын бейнесі барлық қазақстандықтардың жүрегінде əрдайым сақталады.

Қазақстан Республикасының Үкіметі.

Əрі аєа, əрі дос

Мен Талғат Бигелдиновті бала жасымнан біліп, оның ерлігіне, тапқырлығына, батылдығына тəнті болып өскен жастың бірі болдым. Покрышкин, Кожедуб сияқты атақтары жер жарған ұшқыштардың қатарында қазақ ұланының да болғаны мақтаныш сезімімді тудыратын. Оған еліктеп, ерлігін қайталасам де-ген арман жүрегіме бала жас-тан орнады. Сондықтан да өзімнің болашақ мамандығымды таңдауыма Талғат ағамыздың тікелей ықпалы болды деп айта аламын.

Кейін өзім де ұшқыш болып, оның ерліктерін кəсіби тұрғыдан зерделегенімде, ағамыз қызмет ет-кен штурмовиктік сала ең қауіпті авиациялық қызмет екенін білдім. Олардың ұшақтарына соғыс емес уақытта отыру да қиын, ал соғыс кезіндегі күрделілігі одан да орасан зор. Өйткені, олар тек жердегі нысандарды ата-ды. Сондықтан барынша төмен ұшуға тура келеді. Ал төмен ұшқан оларды артиллериялық зеңбіректерден немесе басқа қару-жарақпен атып түсіруге болады. Бірақ соған қарамай ағамыздың 305 рет соғысқа кіріп,

өзіне жүктелген міндеттерді үздік шеберлігі мен батылдығының арқасында əрқашан мүлтіксіз о р ы н д а п ш ы ғ у ы – а с қ а н ерлік. Соның ішінде ол жеті ұшақты атып түсірген, 1945 жылы одақтастар авиациясы-нан бірінші болып Берлинге жетіп, фашистердің бекінісін картаға алғашқы болып түсірген адам. Оған Кеңес Одағының Батыры атағының екі рет берілуі – оның теңдессіз ерлігінің əбден мойындалғандығының белгісі. Біз оны нағыз батыр, айрықша тұлға ретінде мақтан тұтамыз.

Талғат Бигелдинов ұзақ жыл-дар бойы Қазақстанның азаматтық авиациясын өркендетуге зор үлес қосты. Еліміз тəуелсіздігін алған соң Ақтөбедегі азаматтық авиация училищес ін 1996 жылы жоғары əскери авиация училищесі етіп қайта құрып, оған Т.Бигелдиновтің есімі берілді. Осы салтанатта онымен бірінші рет кездесіп, танысқан едік. Бұрын сыртынан біліп, оны өзіме үлгі етіп жүрген адам болғандықтан мен ол кісіден көз алмай, көп қарадым. Ағамыз маған қатты əсер етті. Өзінің біразға келіп қалған жасына

қарамай əлі де қуатты, барын-ша ширақ жан екен. Осы кезде-суден соң біз жақын танысып, анда-санда кездесіп тұрдық. Ол барынша ақкөңіл, сонымен қатар ойындағысын ешқашан ірікпей, тура айтатын батыл жан еді.

Бірде, Алматыда Əуе қорға -нысы күштерінің қолбасшысы болып жүргенімде маған келгені бар. Астында «Нива» мəшинесі болды, рулде өзі. Атағынан ат үркетін адамның көлікті өзі жүргізіп, оның тетіктерін өзі жөндеп жүре беретініне мен таңғалған едім. Ол кезде ағамыз омарташылықпен айналыса-ды екен. Мені ашық табиғатқа шығарып, өзінің омартасын көрсетіп, көп əңгімелер айтып еді.

Өмір жолыма өзінің үлгісін берген осындай ардақты аға-мыздың дүниеден өткені өкі-нішті. Бірақ оның ерлігі мен батырлық үлгісі ешқашан өшпей-ді. Олар қазақ жастарының бой-ына отансүйгіштік пен ерліктің рухын себе беретініне сенімдімін.

Мұхтар АЛТЫНБАЕВ, сенатор, армия генералы,

Халық Қаһарманы.

Ерлік символы, ґмір сїру идеалы

Кґктегі ќыранымыз ќўлап тїсті-ау...

Аќкґѕіл, абзал адам еді

Рухыѕыз халќыѕызбен бірге, аєа!

Талғат Жақыпбекұлы БИГЕЛДИНОВ

11 қараша 2014 жыл www.egemen.kz 9 Тарих. Тағдыр. Тағылым

Айнаш ЕСАЛИ,«Егемен Қазақстан».

Бірінші болып Алматыдағы Ксеl l -орталығынан соңғы үлгідегі смартфонды Мирас Рауажов дейтін адвокат жігіт сатып алды.

Ксеll-дің алашқы клиенті iPhone 6 смартфонын қол жет-кізбес бұрын, оның бұрынғы iPhone-дардан қандай артық-шылықтары бар екенін ғалам-тордан зерттегенін жəне дизай-ны ұнағанын айтады.

Осылайша «Ксеll» АҚ iPhone 6 жəне iPhone 6 Plus телефон-дарын сатуды бастады. Ресми смартфондарды бірінші ке-зекте Алматы жəне Астана тұрғындары «Ксеll-дің» кли-енттерге қызмет көрсетілетін бар лық алғы шептегі орта лық та-рынан сатып алуларына болады.

Ал, 17 қарашадан бас тап, жаңа гаджет Қарағанды, Шым-кент, Ақтау мен Атырауда, 20 қарашадан бастап – еліміздің өзге қалаларында сатыла бас-тайды.

Осы оқиғаға орай өткен баспасөз брифингінде «Ксеll» АҚ ауқымды нарықты да-мыту жөніндегі директоры Хикматулла Насритдинходжаев:

– Сіздерге біздің желімізде iPhone түрлерінің көбеюі мен қызметінің кеңеюі туралы қуана хабарлаймыз! Apple-дің бүкіл тарихында қарқынды түрде алға ұмтылған сұранысты смартфон-дар қатары алтыншы үлгілерімен толықтырылды. Бұған бұрынғы үлгілердің табысты сатылуы да əсер етті. Ал жаңа үлгідегі смартфонды біз клиенттерімізге жай ғана ұсынып қоймай, компаниямыздың абоненттер-ге ыңғайлы, тиімді топтама-ларымен үйлестіріп, смарт-фонның мүмкіндіктерімен біріктіретін боламыз. Мұны

біздің клиенттеріміз баға лай ды, – деп мəлімдеді.

Қысқасы, топтамалардың қосымша өңделген нұсқаларын-да компания клиенттердің ескертулерін барынша еске-руге тырысқан. Ең əуелі, ин-тернет -трафикт ің көлемі айтарлықтай ұлғайтылғанын атау керек. 12, 18 жəне 24 айлық пактіге тəуелді, iPhone 6 жəне iPhone 6 Plus иелері 24 айлық келісімшартқа отырған кез-де, əрбір 30 күн сайын 3Гб, 18 айлық келісімшарт кезінде 5 Гб жəне 12 айлық келісімшарт кезінде 20 Гб алатын болады. 12 айлық қызметтер топтамасына, интернет-трафиктен басқа, желі ішінде шексіз қоңырау соғу, өзге операторларға қоңырау шалу үшін 100 тегін минут пен 1000 SMS кіреді, қызметтердің барлық осы жиынын абонент əрбір 30 күн сайын алатын бо-лады.

Үш нұсқадағы топтама-лардың ай сайынғы төлемі 7 990 теңге (24 ай), 10 990 теңге (18 ай) жəне 16 990 теңге (12 ай) ауытқитын болады. Сонымен бірге, Kcell-орталықтарында iPhone 6 жəне iPhone 6 Plus-ті топтама шарттарынсыз толық құнына да сатып алуға бола-ды, бұл жағдайда смартфон бағасы 159 990 теңгені құрайды. Толығырақ –www. kcell.kz жəне www.activ.kz сайттарынан білуге болады.

Естеріңізге сала кетсек, осы жылдың мамыр айының аяғында компания iPhone смартфондарын сатылымға жіберген Қазақстандағы тұңғыш ұялы операторы болды. Ал iPhone смартфондары жөнінде толығырақ ақпаратты www.apple.com/iphone сайтына кіріп білуге болады.

АЛМАТЫ.

iPhone 6 сатып алды«Ксеll» iPhone смартфондарын сатылымєа жіберген Ќазаќстандаєы алєашќы ўялы оператор

Осынау ақпараттық технологиялар заманында ең өзекті тауар ұдайы жетілдіріліп жатқан, мүмкіндігі бірінен бірі асып түсетін гаджеттер екендігі даусыз. Қымбат маркалы көлік сияқты, заманауи смартфон-дар да үлкен сұранысқа ие. Ендеше Қазақстанда бірінші болып iPhone смартфондарын сатылымға жіберген «Ксеll» ұялы операторы өткен жұмада iPhone 6 жəне iPhone 6 Plus смартфондарын сата бастады.

Сырдарияның орталық ағысында орналасқан өз кезінде қыпшақтардың (ХІ-ХV), одан кейін Ақ Орданың, одан соң қазақ хандығының астанасы болған атақты қалалардың бірі – Сығанақ. Қала Қызылорда облысы, Жаңақорған ауданының жерінде ХVI ғасырдағы атақты тарихшы Фазлалах Ибн Рузбихан Сығанақ қаласының жа-нынан Дешті Қыпшақ басталады дейді. Сонымен бірге, ол Сығанақты Дешті Қыпшақтың астанасы деп жазады. Олар (қыпшақтар – С.Ж.) бұл қалада сауда жұмысының дамуына ылғи да қызу араласа-ды. Шындығында қыпшақтар мен қимақтар Сығанақ қаласында жəне оның аймағында тұрақты тұрған.

Х ғасырдағы атақты араб жағра фия-танушы, ғалым Ал-Идриси Сырдария бойын дағы ғұндардың (оғыздардың – С.Ж.) қалаларының көптігін жаза келіп, олардың

ішіндегі «Сауран, Сүткент, Сығанақ қалаларын ірі қалалар еді. Ал Сығанақ нағыз сауданың қайнаған ортасы», деп ерекше көрсеткен. Сығанақ қаласынан зия-лы, білімді ғалымдар да шыққан: Шайқы баба Сығанаки алғаш Хорезмде тұрса, кейін осы Сығанақта орын тепкен, біраз жыл Жент қаласында да тұрыпты. Бұл қалада Хусам ад Дин ас Сығанаки осы ғалымның үлкен атасы Һисамиддин де (1132-1199) өмір сүрген. Бұл ғалым өзінің атақты діни шығармалары «Нихая» мен «Хидая» кітаптарын осы қалада жазған. Бұл еңбектерге оның немересі Хусамаддин талдау жасаған.

Жерімізде мемлекеттік ұжымның пайда болуы б.д.д. ғұн, сақ, үйсін, қаңлы дəуірінен басталып, түркі дəуірінде өркендей түскенін тарихтан білсек, ал қазақ атты мемлекеттің пайда болуы оның астанасы Сығанақ белгілі болғанын ХІVғасырдың 30-40 жылдары-нан білеміз. Сонда қазақ елінің алғашқы астанасы Сырдарияның орталық ағысында оң жағында 15 шақырым қашықтықта орналасқан Сығанақ қаласының астаналық қала атануы, міне, 670-680 жылдар шама-сында болып отыр.

Араб жазба деректерінде қала Х ғасырдың соңғы кезінен белгілі, ал атақты түркі тіл білімінің ғылыми негізін қалаушы Махмуд Қашғаридің (ХІ ғ.) еңбегінде Сығанақ деген атымен белгілі. Қытай деректеріне қарағанда, қала тұрған жер б.д.д. ІІІ-ІІ ғасырларда Қаңлы мемлекетінің бес облысының бірі Фуму жері болған. Ол қазіргі Жаңақорған мен Қазалы аудандарының аралығы. Қала Жаңақорған кентінің солтүстік-батыс жағында 40 шақырым жерде орналасқан. Бұл дерек Сығанақ қаласының алғашқы кезі б.д.д. сол қаңлылардың кезінен басталды ма деген ой туғызады.

Қалаға жүргізіліп жатқан археологиялық зерделеу жұмысы қаланың мəдени қабатын зерттеуде алты метрлік тереңдікке түсті. Алынған материалдар қалаға моңғол шапқыншылығы болған мерзімді көрсетеді. Сығанақ қаласы ХІ ғасырдың екінші жарты-сында қыпшақтардың Сыр бойына келуіне байланысты олардың орталық қаласына ай-налды. Егер осы кезбен есептесек, қаланың қазақ елінің астанасы болғанына 1000 жыл-дан асты деп айтуға болады.

Жазба деректердің мəліметтері бойын-ша, аймаққа қыпшақтардың келуіне байла-нысты мұндағы оғыздар оңтүстік-батысқа қарай жылжып кетеді. Ал Сырдың орта жəне төменгі ағысына Қыпшақ хандығы орналасады. Ибн Рузбихан Сығанақ қаласы «аймақтың солтүстік жағындағы жер жəннатының шеті» деп сипаттаса, қала Дешті Қыпшақтың шекаралық сауда бекеті, бүкіл əлемге аумағының кеңдігімен, қауіпсіз əрі тыныш болуымен даңқы шыққан қала дейді. Сығанақ Түркістанның ірі сауда орталығы болған, қала тау өзендерімен жəне Сырдариядан тартылған арықтармен сулан-дырылып, егіншіліктің де орталығы болған.

Археологиялық зерттеулердің мате-риалдары бойынша қала ХIV ғасырдың басында қайта жандана бастаған. Бір де-рекке қарағанда, ескі Сығанақтың шығыс жағындағы қақпаның алдынан 50 метрдей жерден жаңа Сығанақ бой көтерген. Қазіргі кезде биік екі төбе болып жатқан қаланың

үстіне Сығанақтан шыққан атақты ғалым Һисамиддинге (Сунақ атаға) су нақтықтар ескерткіш орнатқан. Жаңа қаланы зерттеу-ге осылар кедергі болып тұр. Жаңа қаланың алдында Һисамиддинге тұрғызылған ханаканың жартылай сақталған суретін Якубовский 1927 жылы суретке түсіріп алған, ол мүлде бұзылып төбе болып жатқан жерін Сығанақ археологиялық экспедиция-сы 2004-2005 жылдары ашып, оған Қанат Тұяқбаевтың басшылығымен қайта қалпына келтіру жұмыстары жүргізіліп жатыр.

Келешекте бұл екі ғалымның ғибадат-ханасы тұрғызылып біткенде Һисамиддин бабаның ұрпақтары бабалары жатқан ғибадатханаға тəу ететін болады. Олар екі баба жатқан сағана (гөрхана) мен қаланың шығыстан кіретін қақпасының көрінісі.

Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халық-аралық қазақ-түрік университеті жанынан

құрылған Сығанақ археологиялық экспе-дициясы (САЭ) қалада жүргізіп жатқан ғылыми жұмыстарының материалдары қаланың экономикалық жағынан дамуы ХIV ғасырдың екінші жартысында айтарлықтай дамығандығын дəлелдеп отыр. Оның бас ты дəлелі – екі мешіт пен сағананың ашылуы.

ХV ғасырдың басындағы жазба деректер-де Сығанақ қаласының аты жиі-жиі кездесіп отырады. Бұл кезде қала Əмір Темірдің немересі Ұлықбектің қол астында біраз жылдар болғандығы айтылады. Бірақ, Барақ хан Ұлықбекке жіберілген елшілерінде, оған жазған белгілі хатында «Менің атам Ұрыс хан Сығанақта тұрып, сонда əртүрлі ғимараттар салғызып, қаланы өзіне астана еткен. Сондықтан оның жайылымдықтары заң бойынша да, əдеттік құқық бойынша да маған тиесілі» дейді.

Бұған қарсы болған Ұлықбек Бараққа

қарсы соғысып, жеңіліс табады. Барақ Сыр бойындағы қалаларға ие болады. Оңтүстік Дешті Қыпшақты жəне Ақ Орданың астана-сы Сығанақты біржолата өзінің қарамағына алады. Алайда, Барақ ханның аяқ астынан белгісіз жағдайда қаза болуы Сығанақ қаласы уақытша Шайбани ұрпағы Əбілқайыр (1428-1468 ж.ж.) ханның қол астына өтуге мəжбүр болады. Хан Сығанақтың əкімі етіп Мане оғланды тағайындаған. Енді осы кезден бас-тап Ұрыс ханның ұрпақтары мен Əбілқайыр ханның немересі Мұхамед Шайбани (1500-1510 ж.ж.) ханның арасында Ақ Орданың билігі үшін де, Сығанақ үшін де талас-тар-тыс басталады. Қала бірнеше рет қолдан-қолға өтіп, экономикалық жағынан нашар-лай бастайды.

Қала үшін тартыстың бір сəті жаз-ба деректерде сақталған. Мəселен, Қазақ ханы Бұрындық Сығанақты алуға келген-де қаланың əкімі Қазы Садыр əл Ислам, тағы да басқа көрнекті адамдар ақылдасып, бұл қала бұрыннан Бұрындық ханның ата-бабаларының қолында болған, сондықтан

қаланы оған берсек тыныштық болады деп, қақпасын ашып, кілтін Бұрындық ханға береді. Міне, осы кезден бастап Сығанақ қаласы қайтадан Қазақ хандығының аста-насына біржолата айналады.

ХVІ ғасырдың басында Фазлаллах ибн Рузбихан «Сығанақ қаласы қыпшақтардың астанасы болған. Сығанақ базарына ба-зар күндерінде 500 түйе сойылып, кəуап жасалып кешке дейін бір түйір қалмай сатылып кететін саудасы дамыған үлкен қала» деп жазады. Ал басқа ірі қара мен ұсақ малдың қанша болғандығының есебі болмаған. Бұл соңғы орта ғасырдағы қазақ хандығының дəуірлей бастаған кезіндегі қаланың аты шыққан кезі. Ал Сығанақтың ХІ-ХІІ ғасырлардағы Қыпшақ хандығының астанасы болғаннан бері есептейтін болсақ, қыпшақ тайпасы қазақ халқының негізгі этникалық құрамының бірі. Олай болса,

Сығанақ қаласы халқымыздың халық бо-лып қалыптасуына да, мемлекет болып құрылуына да алғашқы басты бір аста-насы болғандығында ешбір дау болуы мүмкін емес. Фазлаллах ибн Рузбиханның Сығанақ қаласына беретін сипаттама-сында қала Дешті қыпшақтықтардың солтүстік жағында орналасқан өте жай-лы, адамдардың өмір сүруіне өте қолайлы қала еді дейді. Қала орналасқан аймақтың өзі табиғи жағынан да адам баласының тіршілікке қажетті барлық мүмкіндіктерді пайдалануға, егін шаруашылығына да, мал өсіруге де қолайлылығын жазады. «Қаланың суландыру жүйесін Сейхун (Сырдария) өзенінен Тұман тайпасының адамдары Тұман арығынан оман (канал) тартылып, қала аймағының көкорай бау-бақшаға ора-лып жатқанын көрсеңіз, бұл жалғандағы бір бейіште жүргендей сезінесіз. Ал қаланың

аймағындағы орман-тоғайы халқын отын суынан таршылық көрсетпейді. Оның ішінде жайылып жүрген аң-құстардың молдығы молшылықтың белгісіндей. Сығанақтықтар ет керек болса, мойында-рына садақтарын асынып, бір ақбөкенді атып келіп қажеттіліктерін тындырады. Керек болса, қысқы еттерін аңның етінен дайындап сүрлеп алады. Олар үшін аң еті өте арзан».

Ақбөкен дегенде, қалаға қазба жүргізіліп жатқан жерден ақбөкеннің бас сүйектері, асықтары өте көп кездеседі. Əсіресе, мүйіздерін аралап, сыртқы қабығын алып тастап ішіндегі өзегінен дəрі жасағандары да байқалады. Оны «мускус» деп атаған. Мұндай тəсілдер Қаратаудың солтүстігіндегі қалаларды қазғанда да байқалады. Қалаға Дешті Қыпшақтан Ходжа-Тархан жақтан көптеген бұйымдар, мал əкелінеді, əсіресе семіз қой, жылқы, түйелер, құндыздан жасалған ішіктер, керемет сəнді, мықты ақ қайыңнан жасалған садақтар, жібек маталар, т.б. қымбат заттар əкелінді.

Түркістан, Мавереннахрдан, шығыстан Қашқар саудагерлері де қалаға қымбат бағалы заттарын əкеліп, қыпшақтармен айырбас сауданы да қызу түрде жүргізген. Сауда кезінде талас-тартыс болмаған. Қала тұрғындары онша көп емес, олардың ара-сында садақтарын мойындарына асынып алған əскери адамдар, олар тыныштықты сақтап жүргендер. Көпшілігі қазақтар. Жалпы, қалаға жан-жақтан əртүрлі елдер-ден саудаға байланысты адамдардың көптеп келуіне қарамастан, тыныштық сақталып, адамдардың өмір сүруіне өте қолайлы қала болған.

Рузбиханның деректері бойынша қалада қазақтар туралы алғаш рет баяндалады. Бұдан Жəнібек пен Керейдің Жетісу аймағынан оралып, Ақ Орда билігін өз қолдарына алып, Сығанақта билік жүргізгендерін көреміз. Сондықтан да екі ханның ұрпақтары мен Əбілхайыр ханның немересі Мұхамед Шайбани ханның арасында шайқастар ХVІ ғасырдың соңына дейін болып, Сыр бойындағы қалалар қолдан-қолға өтіп, ақыр соңында қазақтардың қолына біржола қарап, Мұхамед Шайбани ұрпақтары Орта Азияға біржола ауып тынады. Бұл кез ХVІ ғасырдың басы, яғни 1510 жылы Мұхамед Шайбани хан өзін қолдайтын түркі тілдес ру тайпаларымен Самарқанды басып алып, сонда түпкілікті орналасып, Өзбек хандығын құрады. Ал Ақ Орданың ата билігін Барақтың ұрпақтары қазақ хандары Керей мен Жəнібек жалғастырып əкетеді.

Қазақ хандығының əлемге əйгілі бола бастағандығын Сығанақ қаласынан шыққан теңгелердің археологиялық зерт-теу кезінде дүние жүзінің төрт бұрышынан табылғанын көреміз. Теңгетану ғылымының маманы Ə.Марғұлан атындағы Археология институтының аға ғылыми қызметкері Р.Бурнашеваның зерттеуіне қарағанда, ХІV ғасырдың соңғы кезіндегі Сығанақтан шығарылған күміс жəне мыс теңгелер Сырдария мен Еділ бойындағы қалалардан табылған. Отырар қаласына жүргізіліп жатқан қазба зерттеу жұмысы кезінде Сығанақтың теңгеханасынан 1371-1372 жылдары шыққан 12 дана теңге табылған. Мұндай теңгелер Еділдің орта ағысындағы жəне Кама бойындағы қалалардан 1380-1400 жылдары да табылған. Ал Қазан уезі Сосновка ауылының жанындағы №197 қоймадан Сығанақта 1375-1376 жылдары жасалған күміс теңгелер табылған. Алтын Орданың астанасы Сарай қаласына 1996-2000 жылдары жүргізілген археологиялық зерттеу жұмыстарының кезінде табылған теңгелердің ішінде Сығанақта шығарылған күміс теңгелер шыққан. Бірақ, жазуын оқу мүмкін болмаған.

Мұндай дəлелдерді көптеп келтіруге болады. Теңгелердің əр жердегі қалалардан табылуы Сығанақ қаласының дүниенің төрт бұрышымен сауда қарым-қатынасын үзбей жүргізіп отырғанын байқатады. Сондықтан да Фазлаллах ибн Рузбихан Сығанақ қаласы Дешті қыпшақтардың астанасы болды деп бекер айтпаған. Соңғы кездегі Отырар мен Құйрықтөбе қалаларынан табылған мыс теңгелердің ХV ғасырдың соңын да ХVІ ғасырдың басында Сығанақта шығарыл-ғанын көрсетеді. Жазуын оқуға мүм кіндік болмағанымен, жасалу жағы мен фор-масының ұқсастығы ақшаның Сығанақ та шығарылғандығына ешбір күмəн тұғыз-байтындығын Р.Бурнашева дəлелдер келтіре отырып жазған. Ал бұл мезгіл Сығанақтың Қазақ хандығының астанасы болған кезі.

ХVІ ғасырдың аяғында жазба деректерде Бұқар ханы Абдаллах ханға қарсы көтеріліс кезінде Сығанақта жəне оның аймағындағы тұрғындар қазақ сұлтандарына қосылып, оларға өздерінің бағыныштылығын білдіріп, Өгізтаудағы (Қаратаудың оңтүстік жағындағы қазақтар тұрған қала) қазақтарға барып, одан Түркістанға, Сауранға ба-рып бірін-бірі қолдап Өзбек ханына қарсылықтарын білдірген. Ал Сығанақ қаласынан табылған құжаттардың ішінде қала маңында тұратын халықтың құрамы қарақалпақтардан, түркілерден, арабтар жəне қазақтардан тұрған. Олар мал жəне жер шаруашылығымен қатар айналысады деген деректер ХІІ ғасырдан бері қарай қыпшақтардың Сығанақты алған кезінен жалғасып келе жатқандығын байқатады. Ал ХVІ ғасырдың аяғынан бастап, Оңтүстік Қазақстанның жəне оның аумағындағы қалалардың Қазақ хандығының қарамағына өтуі астананың Түркістан қаласына 1598 жылы өткендігін көрсетеді.

Сонымен, ойымызды түйіп айтсақ: Сығанақ қаласы алғаш Қыпшақ хандығының, одан кейін Ақ Орданың, бұдан соң Қазақ хандығының саяси əкімшілік, мəдени-экономикалық, əскери қорғаныс орталығы болған.

ТҮРКІСТАН.

Сыєанаќ ќаласы ашыќ аспан астындаєы мўражайєа айналуда

Сəйден ЖОЛДАСБАЕВ,Қ.А.Ясауи атындағы ХҚТУАрхеология ғылыми-зерттеу орталығының директоры,тарих ғылымдарының докторы, профессор.

Қақпа Сағана Кесене

1927 ж. Якубовскийдің түсірген суреті

Раушан НҰҒМАНБЕКОВА.

Шəкəрім атындағы Семей мемлекеттік университетінде «Қазақстандық жол: өткені, бүгіні мен болашағы» тақы ры-бында ғылыми конференция ұйымдастырылды. Шараның мақсаты Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Ұлытау ете-гіндегі ой толғау» сұхбатында айтылған негізгі бағытты да-мыту болды. Конференцияда алғашқы сөз кезегін алған қалалық ішкі саясат бөлімінің басшысы Айдар Садырбаев Президентіміз Ұлытаудағы сұхбатта еліміздің саясаты мен экономикасы жөнінде парасат-ты ой қозғағанын тілге тиек етті. Сонымен қатар, университеттің М.Қозыбаев атындағы тарихи жəне əлеуметтік саяси зерттеу-лер ғылыми орталығының ди-ректоры Мұхтарбек Кəрімов,

Философия жəне саясаттану кафедрасының доценті, филосо-фия ғылымдарының кандидаты Дана Жарқынбаевалар «Ұлттың ұлылық жолы» тақырыбында, Семей қаласының мемлекет-тік медицина университеті Қазақстан тарихы жəне жал-пы б іл ім берет ін пəндер кафедрасының оқытушысы, философия магистрі Дмитрий Рыманов жəне өзге де тарих-шылар, ғалымдар Елбасы-ның сұхбатында қозғалған мемлекеттік тіл, дін, елдің бүгіні мен ертеңі, Еуразиялық одақ жайындағы мəселелер төңірегінде баяндама жасап, пікір алмасты, ой бөлісті . Конференция барысында сту-дент жастар аға буын өкілдері-не сауалдарын жолдап, тиісті жауаптарын алды.

СЕМЕЙ.

«Ќазаќстандыќ жол: ґткені, бїгіні мен болашаєы»

Мубарак ходжа хан шығарған теңге (1358 ж.) Ұрыс ханның шығарған ақшасы (1374 ж.)

11 қараша 2014 жылwww.egemen.kz10

Ақылбек КҮРІШБАЕВ,С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университетінің ректоры.

Бұл бағытта біз секілді жерді игерудің қуаңшылық аймақ -тарында орналасқан дамыған елдердің тəжірибесіне сарап-тама жасасақ, олар көп жағ-дайда табиғаттың кері əсерін төмендетуге мүмкіндік беретін нəтижелерге қол жеткізгендерін байқаймыз. Аталған елдер мұндай жетістіктерге қазіргі агротех-нология əдістерін, атап айтсақ, жергілікті аймақтың табиғатына бейімделген жоғары өнімді сорт-тарды пайдалану арқылы жəне химиялық тыңайтқыштарды тиімді қолдану нəтижесінде қол жеткізген.

Ш ы н д ы ғ ы н д а , о с ы ж ы л еліміздің негізгі астықты алқап-тары үшін астық дақылдарын өсіруде сынаққа толы болды. Алайда, барлық сəтсіздікті ауа райына жабуға болмайды, егер ұсынылған технологиялар

толығымен сақталған болса, астық шығыны мұншалықты көп бол-мас еді.

Осы орайда көрнекті ғалым, академик Александр Бараевтың «Жерді алдай алмайсың, оны түсіне білу керек»,– деген сөздері есімізге түседі. Оның жетекшілігімен əлемге белгілі егіншіліктің топы-рақты қорғау жүйесі əзірленген бо-латын, ол жүйеге сай Қазақстанның солтүстігінде астық дақылдарын өсірудің барлық технологиялары егінді кеш дегенде 20 қыркүйекке дейін жинап алуға бағытталған еді. Себебі, бұл аймақ үшін күз-дің ерте түсуі – заңдылық. Елі-міздің солтүстік аймағында аяз-сыз мерзім аз болатындықтан, мұнда 30% орташа мерзімінен ерте пісетін сұрыптар жəне 70% орташа мерзімде пісетін сұрыптар себілуі керек. Кеш пісетін сұрыптарды егу мəселесін бұл жерде айтуға да келмейді. Алайда, өндірісте бұлай емес. Бұл жерде кінə тек ауылшаруашылық тауарла-рын өндірушілерде ғана емес. Мəселе – вегетациялық мерзімі

қысқа, жоғары өнімді, жергілікті табиғат жағдайына бейімделген дəнді, майлы, бұршақ дақылдары сұрыптарының жеткіліксіздігінде.

Тағы бір назар аударатын мəселе. Қазақстанның солтүстік аймағында егіс жұмыстары 10 маусымға дейін созылады, ал егінді себудің қолайлы мерзімі 25 мамырда аяқталуы тиіс. Дəл осындай егістер осы жылдағыдай құрғақшылықтың, ерте түскен үсік пен жаңбырдың астында қалады.

Бүгінгі күні жиі қозғалып жүрген тағы бір маңызды мəселе – топырақ құнарлылығының апат-ты жағдайда төмендеуі. Маман-дарға жақсы мəлім, топырақ – бұл күрделі биологиялық нысан, оның сапалы көрсеткіштерінің төмендеуін қалпына келтіре алмай-мыз. Сондықтан болашақ ұрпаққа қандай жерді қалдыратынымыз қазіргі уақытта ойланатын мəселе.

Ғалымдардың мəліметтері бойынша, 20 жыл ішінде егінді топырақтарда қарашіріктің құрамы 20-30 пайызға, ал кей жағдайда 40 пайызға дейін төмендеді. Əсіресе, суарылатын жерлер қиын жағдайда қалды, олардың алқабы 2,5 милли-оннан 1,1 миллион гектарға дейін азайды. Бұл судың тапшылығынан ғана емес, сонымен қатар, екінші

рет жердің сортаңдануының нəтижесінен болып тұр. Кез кел-ген басқа елдердегідей азық-түлік қорына кепілдікті қамтамасыз ететін суармалы жерлер – бұл «алтын қорымыз». Ал суарма-лы жерлердің отандық өсімдік шаруашылығында 35 пайызға дейін өнім берген жылдары болды.

Солтүстік Қазақстан мəсе-лесіне орала отырып, минерал-ды тыңайтқыштардың егіннің өнімділігін ғана емес, сонымен бірге, астықтың сапасын жақ-сартуға себепші болатынын атап өткім келеді. 80-жылдары Қазақстанда 3,5 миллион тон-наға дейін 1-2 кластағы жоғары протеинді астық өндірілді. Қазіргі уақытта жақсы жылдардың өзінде 10 есе кем аламыз.

Егер біз жеткілікті көлемде фосфор лы тыңайтқыш қолдансақ, аймақта астықтың пісуін шамамен 7 күнге дейін қысқартуға болады.

Бірақ фосфордың қолданыс-тағы заттегінің 1 гектарға қажетті 60 кг. мөлшерінің орнына бүгінде тек 3 кг. ғана жұмсалады, яғни тыңайтқыш қажетті мөлшерінен 20 есеге аз себіледі. 90-жылда-ры бұл көрсеткіш гектарына 30 кг.-ны құраған еді. Минералды тыңайтқыштарды пайдалану

деңгейіміз алға жылжудың орнына, керісінше, 60-жылдарға кетіп бара-мыз. Сондықтан ауылшаруашылық өнімдерін өндірушілердің тыңайт-қыш қолдануын қадағалау үшін, мемлекет оларды арзандатуға қажетті мөлшерде субсидия бөліп, ауылшаруашылық мақсаттағы жерлердің тиімді пайдаланылуы-на тексеріс жүргізіп отыруы керек.

А с т ы қ ш а р у а ш ы л ы ғ ы – агроөндірістік кешеннің табысты дамуын анықтайтын, елімізге экспорттан миллиардтаған кіріс əкеліп отырған басты саласы.

Астықтың тұрақты өндірісіне еліміздің азық-түлік қауіпсіздігі ғана емес, сыртқы нарықта оны сатудағы жылдар бойғы қол жет-кізген орнымызды сақтап қалуы-мызға да байланысты.

Сондықтан мемлекет астық дақылдарын өсіру техно ло гиясы-ның сақталуын қадаға лауды нарық еншісіне беріп қоймай, оны өзі ұйым дастырып, диқандарды осы талапты ұстануға ынталандыруы қажет.

Орын алған жағдаяттарды ескере отырып, алдымен астық

ш а р у а ш ы л ы ғ ы н ы ң қ а з і р г і жағдайы мен мəселелеріне, бұл саланы ғылыми тұрғыдан қам-тамасыз етуді реттейтін мем-лекеттік кешенді шараларды анықтауға, мемлекеттік монито-ринг жəне бақылау жүргізуге, суб-сидиялау механизмін жетілдіруге мүмкіндік беретін объективті тал-даулар жасалу керек. Осындай ша-ралар арқылы біз елдегі тұрақты астық нарығын дамытуға қол жеткіземіз.

АСТАНА.

Жерді алдай алмайсыѕ, оны тїсіне білу керек

Елбасымыз Н.Ə.Назарбаев елімізде астық өндірісінде мол өнімділікке қол жеткізуде жауын-шашынға тəуелді болмай, жаңа ғылыми технология жетістіктеріне сүйену қажеттігін атап көрсетті.

1-бап. «Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мəртебесі туралы» 2000 жылғы 25 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Конституциялық заңына (Қазақстан Республикасы Парламентiнiң Жаршысы, 2000 ж., № 23, 410-құжат; 2006 ж., № 23, 136-құжат; 2008 ж., № 20, 77-құжат; 2010 ж., № 24, 147-құжат; 2012 ж., № 5, 38-құжат; 2014 ж., № 16, 89-құжат) мынадай өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін:

1) 11-бапта:3-тармақтың бірінші бөлігі мынадай мазмұн дағы

1-1) тармақшамен толықтырылсын:«1-1) жалпы отырыстың төралқасы;»;мынадай мазмұндағы 6-тармақпен толық-

тырылсын:«6. Судья лауазымына кандидаттардың мораль-

дық-адамгершілік қасиеттерін бағалау үшін облыстық сот жанынан консультативтік-кеңесші орган – Қоғамдық кеңес құрылады.

Қоғамдық кеңестің қорытындысы ұсынымдық сипатта болады.»;

2) 14-баптың 2 жəне 3-тармақтары мынадай ре-дакцияда жазылсын:

«2. Облыстық сот төрағасының өкілеттіктері мерзімінен бұрын тоқтатылған немесе өкілеттік мерзімі аяқталған жағдайда төрағаның міндеттерін уақытша атқаруды Жоғарғы Сот Төрағасы облыстық соттың апелляциялық сот алқалары төрағаларының біріне жүктейді, ал апелляциялық сот алқаларының төрағалары болмаған жағдайда облыстық сот төрағасының міндеттерін уақытша атқару облыстық соттың кассациялық сот алқа-сының судьясына жүктеледі.

Облыстық соттың кассациялық сот алқасы отырыстарында төрағалық ету облыстық соттың кассациялық сот алқасының судьясына жүктеледі.

3. Облыстық соттың төрағасы уақытша болмаған жағдайда мiндеттердiң атқарылуын облыстық сот төрағасы облыстық соттың апел ляциялық сот алқалары төрағаларының бiрiне жүктеудi жүзеге асырады, ал апелляциялық сот алқаларының төрағалары болмаған жағдайда облыстық сот төрағасының мiндеттерiн уақытша атқару облыстық соттың кассациялық сот алқасының су-дьясына жүктеледi.

Облыстық соттың төрағасы облыстық соттың кассациялық сот алқасы отырыстарында төрағалық етуді облыстық соттың кассациялық сот алқасының судьясына жүктейді.»;

3) 16-баптың 1-тармағында: 7) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:«7) аудандық жəне облыстық соттар

судьяларының, аудандық сот төрағасының бос лауазымдарына кандидатураларды қарайды жəне тиісті қорытындылар шығарады;»;

мынадай мазмұндағы 9-2) тармақшамен толықтырылсын:

«9-2) облыстық соттың жалпы отырысы төралқасының регламентін бекітеді;»;

4) мынадай мазмұндағы 16-1-баппен толы қ-тырылсын:

«16-1-бап. Облыстық соттың жалпы отыры-сының төралқасы

1. Облыстық соттың жалпы отырысының төралқасы:

1) соттардың қызметін жетілдіру жөніндегі ұсы-ныстарды облыстық соттың жалпы отырыстарында қарау үшін оларды дайындауды қамтамасыз етеді;

2) осы Конституциялық заңда облыстық соттың басқа органдарының құзыретіне жатқызылмаған өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

2. Облыстық соттың жалпы отырысы төралқасының құрамы жеті мүшеден – облыстық соттың төрағасынан жəне сот алқаларының

төрағаларынан, Судьялар одағы филиалының төрағасынан, Судья əдебі жөніндегі комиссияның төрағасынан, сондай-ақ облыстық соттың жалпы отырысы екі жыл мерзімге жіберетін екі судьядан тұрады.

3. Облыстық соттың жалпы отырысының төралқасын облыстық соттың төрағасы шақырады жəне ол өз мүшелерінің жалпы санының кемінде үштен екісі болған кезде құқықты болады.

4. Облыстық соттың жалпы отырысы төралқасының жұмысын ұйымдастыру облыстық соттың жалпы отырысы бекітетін регламентпен айқындалады.»;

5) 17-баптың 2-тармағы мынадай мазмұндағы 3-2) тармақшамен толықтырылсын:

«3-2) кадр резервіне алынған адамдардың тізімін Жоғары Сот Кеңесіне жібереді;»;

6) 18-баптың 3-тармағының бірінші бөлігі мы-надай мазмұндағы 1-1) тармақшамен толықты-рылсын:

«1-1) жалпы отырыстың төралқасы;»;7) 20-бапта:1-тармақта:4) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:«4) Жоғарғы Соттың жалпы отырысының

қарауына сот практикасы мəселелерi бойын-ша Жоғарғы Соттың нормативтiк қаулыларын қабылдау үшiн материалдар енгiзедi;»;

мынадай мазмұндағы 4-1), 9-3) жəне 9-4) тармақшалармен толықтырылсын:

«4-1) сот актiлерiн заңда көзделген негiздер бойын ша қадағалау тəртiбiмен қайта қарау туралы ұсынулар енгiзедi;»;

«9-3) Қоғамдық кеңес туралы үлгі ережені бекітеді;

9-4) жалпы отырыс төралқасының үлгі регламентін бекітеді;»;

2-тармақтың 7) тармақшасы мынадай редакция-да жазылсын:

«7) республика судьяларына ведомстволық на-градалар, «Құрметтi судья» атағын бередi, осы Атақты беру тəртiбi туралы ереженi бекiтедi;»;

8) 22-баптың 1-тармағында:2) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:«2) сот практикасын зерделеу мен жинақ таудың

қорытындылары бойынша республика соттарының сот төрелiгiн iске асыруы кезiнде заңдылықты сақтау мəселелерiн қарайды;»;

3-1) тармақша алып тасталсын;4) жəне 6) тармақшалар мынадай редакцияда

жазылсын:«4) Жоғарғы Соттың сот алқалары, Сот жюриi

төрағаларының жəне уəкiлеттi орган басшысының ақпаратын тыңдайды;»;

«6) облыстық соттар төрағаларының, сот алқалары төрағаларының, Жоғарғы Соттың сот алқалары төрағалары мен судьяларының бос лауа-зымдарына кандидатураларды қарайды жəне тиісті қорытындылар шығарады, кадр резервіне алынған адамдардың тізімін бекітеді;»;

мынадай мазмұндағы 7-3) жəне 7-4) тармақ-шалармен толықтырылсын:

«7-3) Жоғарғы Соттың жалпы отырысы төралқасының регламентін бекітеді;

7-4) Жоғарғы Сот жанындағы ғылыми-консультивтік кеңес туралы ережені жəне оның құрамын бекітеді;»;

9) мынадай мазмұндағы 22-1-баппен толықтырылсын:

«22-1-бап. Жоғарғы Соттың жалпы отыры-сының төралқасы

1. Жоғарғы Соттың жалпы отырысының төралқасы:

1) соттардың қызметін жетілдіру жөніндегі ұсыныстарды Жоғарғы Соттың жалпы

отырыстарында қарау үшін оларды дайындауды қамтамасыз етеді;

2) осы Конституциялық заңда Жоғарғы Соттың басқа органдарының құзыретіне жатқызылмаған, соттардың қызметін ұйымдастыруға қатысты өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады.

2. Жоғарғы Соттың жалпы отырысы төрал-қасының құрамы тоғыз мүшеден – Жоғарғы Соттың Төрағасынан жəне қадағалау сот алқаларының төрағаларынан, Судьялар одағының төрағасынан, Судья əдебі жөніндегі комиссияның төрағасынан, Сот жюриінің төрағасынан, Кадр резерві жөніндегі республикалық комиссияның төрағасынан, сондай-ақ Жоғарғы Соттың жалпы отырысы екі жыл мерзімге жіберетін екі судьядан тұрады.

3. Жоғарғы Соттың жалпы отырысының төралқасын Жоғарғы Соттың Төрағасы шақырады жəне ол өз мүшелерінің жалпы санының кемінде үштен екісі болған кезде құқықты болады.

4. Жоғарғы Соттың жалпы отырысы төралқа-сының жұмысын ұйымдастыру Жоғарғы Соттың жалпы отырысы бекітетін регламентпен айқын-далады.»;

10) мынадай мазмұндағы 23-1-баппен толық-тырылсын:

«23-1-бап. Халықаралық соттардың Қазақ -стан Республикасынан жіберілген судья-ларының мəртебесі

1. Халықаралық соттардың Қазақстан Республикасынан жіберілген судьяларына соңғы лауазымына орналасу құқығы беріледі, ал, халықаралық соттың судьясы болып жұмыс істеген уақыты судьялық жұмыс өтіліне қосылады жəне орнынан түскен кезде ескеріледі.

2. Халықаралық соттардың Қазақстан Республикасынан жіберілген судьяларына Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарда реттелмеген бөлігінде осы Конституциялық заңда көзделген барлық материалдық жəне əлеуметтік кепілдіктер қолданылады.»;

11) 29-баптың 1-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:

«1. Аудандық соттың судьясы болып:1) жиырма бес жасқа толған;2) жоғары заң бiлiмi, мiнсiз беделі жəне заң

мамандығы бойынша кемiнде екi жыл жұмыс өтілі бар;

3) біліктілік емтиханын тапсырған (маман-дандырылған магистратурада оқуды бітірген жəне онда біліктілік емтиханын тапсырған адам оқуы аяқталған күннен бастап бес жыл бойы емтихан тапсырудан босатылады);

4) медициналық куəландырудан өткен жəне судьяның кəсiби мiндеттерiн атқаруға кедергi келтiретiн ауруларының жоқтығын растаған;

5) сотта тағылымдамадан ойдағыдай өткен жəне соттың жалпы отырысының оң пiкiрiн алған (мамандандырылған магистратурада оқуды бiтiрген жəне онда біліктілік емтиханын тапсырған адам оқуы аяқталған күннен бастап бес жыл бойы тағылымдамадан өтуден босатылады) Қазақстан Республикасының азаматы тағайындалуы мүмкiн.»;

12) 30-баптың 3-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:

«3. Аудандық сот төрағасының бос лауазымы-на кандидатураны тиісті облыстық соттың жал-пы отырысының шешімі негізінде Жоғарғы Сот Төрағасы енгізген ұсыну бойынша Жоғары Сот Кеңесі баламалы негізде қарайды.

Облыстық соттардың төрағалары мен сот алқалары төрағаларының, Жоғарғы Соттың сот алқаларының төрағалары мен судьяларының бос лауазымдарына кандидатураларды Жоғарғы Соттың жалпы отырысының шешімі негізінде

Жоғарғы Сот Төрағасы енгізген ұсыну бойынша Жоғары Сот Кеңесі баламалы негізде қарайды.

Аудандық сот төрағасының бос лауазымдары-на кандидатуралар, əдетте, жұмыс істеп жүрген судьялардың немесе судья лауазымында кемiнде бес жыл жұмыс өтілі бар адамдардың арасынан ұсынылады.

Облыстық соттардың төрағалары мен сот алқалары төрағаларының бос лауазымдарына кандидатуралар, əдетте, жұмыс істеп жүрген судьялардың немесе судья лауазымында кемiнде он жыл жұмыс өтілі бар адамдардың арасынан ұсынылады.

Бұл ретте аудандық сот төрағасының, облыс-тық соттардың төрағалары мен сот алқалары төрағаларының, Жоғарғы Сот судьяларының жəне сот алқалары төрағаларының лауазымдарына кан-дидаттарды іріктеу кезінде кадр резервінде тұрған адамдарға басымдық беріледі.

Жоғарғы Соттың сот алқасының төрағасы ла-уазымына кандидат Жоғарғы Сот судьяларының арасынан ұсынылады.

Жоғары Сот Кеңесі жергілікті жəне басқа да сот-тар төрағаларының, сот алқалары төрағаларының, Жоғарғы Соттың сот алқалары төрағаларының бос лауазымдарына кандидаттарды лауазымға тағайындау үшін Қазақстан Республикасының Президентіне ұсыным жасайды.

Жоғарғы Соттың Төрағасы лауазымына канди-датураны Жоғары Сот Кеңесі қарайды.

Жоғары Сот Кеңесі Жоғарғы Сот Төрағасының, судьясының бос лауазымдарына кандидаттарды Қазақстан Республикасы Парламентінің Сенатына ұсыну үшін Қазақстан Республикасының Прези-дентіне ұсыным жасайды.»;

13) 31-бап мынадай мазмұндағы 9-тармақпен толықтырылсын:

«9. Осы Конституциялық заңның 40-бабы 1-тармағының 4) тармақшасында көрсетілген негіздер бойынша лауазымынан босатылған жергілікті жəне басқа да соттардың төрағалары мен сот алқаларының төрағалары, Жоғарғы Соттың Төрағасы жəне сот алқаларының төрағалары тиісті сот судьясының өкілеттігін жүзеге асыруды жалғастырады.

Тиісті сотта судьялардың бос лауазымдары болмаған жағдайда жергілікті жəне басқа да соттардың төрағалары мен сот алқаларының төрағалары олардың келісуімен тең дəрежелі не-месе төмен тұрған сот судьясының бос лауазымы-на конкурссыз тағайындауға ұсынылады.

Жоғарғы Сотта судьялардың бос лауазымдары болмаған жағдайда Жоғарғы Соттың Төрағасы жəне сот алқаларының төрағалары олардың келісуімен төмен тұрған сот судьясының бос лауа-зымына конкурссыз тағайындауға ұсынылады.»;

14) 33-бапта:1-тармақ 4) тармақшасындағы «ауысса,

тоқтатыла тұрады.» деген сөздер «ауысса;» де-ген сөзбен ауыстырылып, мынадай мазмұндағы 5) тармақшамен толықтырылсын:

«5) судья лауазымынан өз еркі бойынша босату туралы өтініш берсе, тоқтатыла тұрады.»;

мынадай мазмұндағы 2-2-тармақпен толық-тырылсын:

«2-2. Судья лауазымынан өз еркі бойынша бо-сату туралы өтініш берген кезде оның өкілеттігі осы өтініш берілген күннен бастап бір ай өткен соң тоқтатыла тұрады.»;

15) 34-баптың 4-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:

«4. Судья лауазымынан босату бiр мезгiлде тиiстi соттың төрағасы немесе сот алқасының төра ғасы өкiлеттiктерiнiң тоқтатылуына əкеп соғады.

Осы Конституциялық заңның 31-бабының 7-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, тиiстi соттың төрағасы немесе сот алқасының төрағасы лауазымынан оның өз еркі бойынша не өкілеттік мерзiмiнiң аяқталуы бойынша босату оны осы соттың судьясы лауазымынан босатуға əкеп соқпайды.

Тиісті сотта судьяның бос лауазымы болмаған жағдайда төраға немесе сот алқасының төрағасы оның келісуімен тең дəрежелі немесе төмен тұрған сот судьясының бос лауазымына конкурссыз тағайындауға ұсынылады.»;

16) 35-баптың 1-тармағының бірінші бөлігі мы-надай редакцияда жазылсын:

«1. Мінсіз беделі, кемінде он бес жыл судьялық жұмыс өтілі бар судьяның судья атағын, судья-лар қоғамдастығына тиесілігін, жеке басына тиіспеушілік кепілдігін жəне осы Конституциялық заңда көзделген өзге де материалдық жəне əлеу -меттік кепілдіктерін сақтай отырып, лауазымынан құрметпен кету нысанында өкілеттігін тоқтатуы орнынан түсу болып табылады.»;

17) 47-бап мынадай мазмұндағы 3-тармақпен толықтырылсын:

«3. Осы Конституциялық заңның 34-бабы 1-тармағының 9) тармақшасында көзделген жағдайларда, судья лауазымынан босату кезінде кемінде үш жыл судьялық жұмыс өтілі болған жағдайда оған төрт орташа айлық жалақысы мөлшерінде жұмыстан шығу жəрдемақысын төлеу жүргізіледі.»;

18) 51-бапта:2-тармақтың екінші сөйлемі мынадай редакция-

да жазылсын:«Судья үнемі тұрып жатқан қызметтік тұрғын

үй-жай оның қалауы бойынша Қазақстан Респуб-ликасының заңнамасында белгіленген тəртіппен жекешелендірілуі мүмкін.»;

мынадай мазмұндағы 4-тармақпен толық-тырылсын:

«4. Осы Конституциялық заңның 34-бабы 1-тармағының 9) тармақшасында көзделген жағдайларда, судья лауазымынан босату кезінде оған өзі тұрып жатқан қызметтік тұрғын үй-жайды Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тəртіппен жекешелендіру құқығы беріледі.»;

19) 53-баптың 2-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:

«2. Судьяларға медициналық қызмет көрсетудiң тəртiбi мен шарттары Қазақстан Республикасының заңнамасында айқындалады.».

2-бап. Осы Конституциялық заң, 2015 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізілетін 1-баптың 7) тармақшасының үшінші, төртінші жəне алтын-шы абзацтарын жəне 8) тармақшасының төртінші абзацын қоспағанда, алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының ПрезидентіН.НАЗАРБАЕВ.

Астана, Ақорда, 2014 жылғы 7 қараша№ 245-V ҚРЗ

Қазақстан Республикасының Конституциялық Заңы

«Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мəртебесі туралы» Қазақстан

Республикасының Конституциялық заңына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

Қазақстан Республикасының Заңы

Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясы арасындағы ХХІ ғасырдағы тату көршілік жəне

одақтастық туралы шартты ратификациялау туралы2013 жылғы 11 қарашада Екатеринбургте жасалған Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясы

арасындағы ХХІ ғасырдағы тату көршілік жəне одақтастық туралы шарт ратификациялансын.

Қазақстан Республикасының Президенті Н.НАЗАРБАЕВ.

Астана, Ақорда, 2014 жылғы 7 қараша №246-V ҚРЗ

Көкейкесті

11 қараша 2014 жыл www.egemen.kz 11Барлық конкурсқа қатысушыларға қойылатын жалпы біліктілік

талаптары:C-1 санаты үшін: жоғары білім; мемлекеттік қызмет өтілі бес жылдан

кем емес, оның ішінде мемлекеттік органдарда басшылық немесе өзге лауа-зымдарда бір жылдан кем емес немесе жоғары білім бағдарламалары бойын-ша шетелдің жоғары оқу орындарында Шетелде кадрлар даярлау жөніндегі республикалық комиссия бекітетін басым мамандықтар бойынша оқуды аяқтаған жағдайда мемлекеттік қызмет өтілі төрт жылдан кем емес, оның ішінде мемлекеттік органдарда басшылық немесе өзге лауазымдарда бір жылдан кем емес немесе мемлекеттік органдарда басшылық немесе өзге лауа-зымдарда мемлекеттік қызмет өтіл үш жылдан кем емес немесе осы санаттағы нақты лауазымның функционалды бағыттарына сəйкес салаларда алты жыл-дан кем емес, оның ішінде ұйымдардың басшылары жəне олардың орынба-сарлары лауазымдарында жұмыс өтілі екі жылдан кем емес немесе жоғары оқу орнынан кейінгі білім бағдарламалары бойынша мемлекеттік тапсырыс негізінде Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы білім беру ұйымдарында немесе шетелдің жоғары оқу орындарында Шетелде кадрлар даярлау жөніндегі республикалық комиссия бекітетін басым мамандықтар бойынша оқуды аяқтаған жағдайда үш жылдан кем емес, оның ішінде мемлекеттік органдарда басшылық немесе өзге лауазымдарда мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес немесе ғылыми дəрежесі болған жағдайда осы санаттағы нақты лауазымның функционалды бағыттарына сəйкес сала-ларда жұмыс өтілі үш жылдан кем емес.

C-2 санаты үшін: жоғары білім; мемлекеттік қызмет өтілі төрт жылдан кем емес, оның ішінде мемлекеттік органдарда басшылық немесе өзге лауа-зымдарда бір жылдан кем емес немесе жоғары білім бағдарламалары бойын-ша шетелдің жоғары оқу орындарында Шетелде кадрлар даярлау жөніндегі республикалық комиссия бекітетін басым мамандықтар бойынша оқуды аяқтаған жағдайда үш жылдан кем емес, оның ішінде мемлекеттік органдарда басшылық немесе өзге лауазымдарда мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес немесе мемлекеттік органдарда басшылық немесе өзге лауазым-дарда мемлекеттік қызмет өтілі екі жылдан кем емес немесе осы санаттағы нақты лауазымның функционалды бағыттарына сəйкес салаларда жұмыс өтілі бес жылдан кем емес, оның ішінде ұйымдардың басшылары жəне олардың орынбасарлары лауазымдарында бір жылдан кем емес немесе жоғары оқу орнынан кейінгі білім бағдарламалары бойынша мемлекеттік тапсырыс негізінде Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы білім беру ұйымдарында немесе шетелдің жоғары оқу орындарында Шетелде кадрлар даярлау жөніндегі республикалық комиссия бекітетін басым мамандықтар бойынша оқуды аяқтаған жағдайда мемлекеттік қызмет өтілі екі жылдан кем емес, оның ішінде мемлекеттік органдарда басшылық немесе өзге лауазым-дарда бір жылдан кем емес немесе ғылыми дəрежесі болған жағдайда осы санаттағы нақты лауазымның функционалды бағыттарына сəйкес салаларда жұмыс өтілі екі жылдан кем емес.

C-3 санаты үшін: жоғары білім; мемлекеттік қызмет өтілі үш жылдан кем емес немесе мемлекеттік органдарда басшылық немесе өзге лауазымдарда жұмыс өтілі екі жылдан кем емес немесе осы санаттағы нақты лауазымның функционалды бағыттарына сəйкес облыстарда жұмыс өтілі төрт жыл-дан кем емес, оның ішінде басшылық лауазымдарда екі жылдан кем емес немесе жоғары оқу орындарынан кейінгі оқу бағдарламалары бойынша Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы білім беру ұйымдарында мемлекеттік тапсырыс негізінде немесе шетелдің жоғары оқу орындарында Шетелде кадрлар даярлау жөніндегі республикалық комиссия бекітетін басым мамандықтар бойынша оқуды аяқтауы немесе ғылыми дəрежесінің болуы.

C-4 санаты үшін: жоғары білім; мемлекеттік қызмет өтілі екі жыл-дан кем емес; немесе осы санаттағы нақты лауазымның функционалды бағытына сəйкес облыстарда жұмыс өтілі үш жылдан кем емес; немесе жоғары оқу орындарынан кейінгі оқу бағдарламалары бойынша Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы білім беру ұйымдарында мемлекеттік тапсырыс негізінде немесе шетелдің жоғары оқу орындарында Шетелде кадрлар даярлау жөніндегі республикалық комиссия бекітетін басым мамандықтар бойынша оқуды аяқтауы; немесе ғылыми дəрежесінің болуы.

С-5 санаты үшін: жоғары білім.C-O-4 санаты үшін: жоғары білім; мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан

кем емес немесе осы санаттағы нақты лауазымның функционалды бағытына сəйкес облыстарда жұмыс өтілі екі жылдан кем емес немесе жоғары оқу орын-дарынан кейінгі оқу бағдарламалары бойынша Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы білім беру ұйымдарында мемлекеттік тапсырыс негізінде немесе шетелдің жоғары оқу орындарында Шетелде кадрлар даяр-лау жөніндегі республикалық комиссия бекітетін басым мамандықтар бой-ынша оқуды аяқтауы немесе ғылыми дəрежесінің болуы.

C-O-5 санаты үшін: жоғары білім немесе ортадан кейінгі.C-O-6 санаты үшін: жоғары білім немесе ортадан кейінгі.C-R-4 санаты үшін: жоғары білім. Мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан

кем емес немесе осы санаттағы нақты лауазымның функционалды бағытына сəйкес облыстарда екі жылдан кем емес жұмыс өтілі бар болған жағдайда ортадан кейінгі білімі барларға рұқсат етіледі.

C-R-5 санаты үшін: жоғары білім немесе ортадан кейінгі.«Мемлекеттік əкімшілік лауазымдарының санаттарына үлгілік біліктілік

талаптарын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері агенттігі төрағасы бірінші орынбасарының 2008 жылғы 9 қаңтардағы № 02-01-02/5 бұйрығымен бекітілген (Қазақстан Республикасы Əділет министрлігінде 2008 жылы 10 қаңтарда № 5084 тіркелген).

Мемлекеттік əкімшілік қызметшілердің лауазымдық жалақысы

СанатЕңбек сіңірген жыл-дарына байланысты Санат

Еңбек сіңірген жыл-дарына байланысты

min max minC-1 175533 237033 C-O-4 84563 114032C-2 156954 212048 C-O-5 64063 86485C-3 118516 160157 C-O-6 57656 78157C-4 106344 143501 C-R-4 56375 76235С-5 80078 108266 C-R-5 49969 67906

I. Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігі, 010000, Астана қаласы, Қабанбай батыр көшесі, 19-үй, анықтама үшін телефоны: 97-68-88, 97-68-92, 97-68-91, факс: (7172) 97-69-43, электронды мекенжай: zh.nurbayeva@energo.gov.kz, b.duzkeeva@energo.gov.kz, бос əкімшілік лауазымға ашық конкурс жариялайды:

Министр аппараты министрдің көмекшісі, санаты С-3, 1 бірлік, № 07-0-4.

Функционалды міндеттері: мұнай жəне газ, қоршаған ортаны қорғау, атом жəне энергеткиалық бақылау салаларындағы мəселелер бойын-ша орталық жəне жергілікті атқарушы органдармен, департаменттермен жəне министрліктің комитеттерімен, сондай-ақ ұлттық компаниялармен өзара іс-қимыл жасасу; Қазақстан Республикасы Президентінің, Қазақстан Республикасы Парламентінің, Қазақстан Республикасы Үкіметінің тап-сырмаларын уақтылы жəне сапалы орындалуын ұйымдастыру жəне қадағалау, министрдің жəне министрлік басшыларының жұмыс кестесін əзірлеу жəне министрдің хат-хабарларын өңдеу, кеңестерге, баяндамаларға, презентацияларға дайындық бойынша министрліктің құрылымдық бөлімшелерінің жұмысын ұйымдастыру.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: гуманитарлық ғылымдар, құқық, əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес, жаратылыстану ғылымдары, техникалық ғылымдар жəне техноло-гиялар. Салалық департаменттер, комитеттер жəне ұлттық компаниялармен жұмыс жүргізу тəжірибесінің болғаны қажет. Ақпараттық-аналитикалық жұмыс тəжірибесінің болуы жөн. Microsoft бағдарламаларының стандартты пакетімен компьютерде жұмыс істей білу.

Баспасөз қызметінің басшысы, санаты С-3, 1 бірлік, № 07-0-5.Функционалды міндеттері: бұқаралық ақпарат құралдарымен жұмысты

ұйымдастыру жəне жүргізу; контентті құруды ұйымдастыру жəне министрлік басшыларының блог-платформасына келетін өтініштерді тақырыптық бағыттар бойынша уақтылы таратып үйлестіру, өтініштерге берілетін жауап-тарды редакциялау; министрліктің құрылымдық бөлімшерлерінен ақпараттық материалдарды алу бойынша жұмысты ұйымдастыру; ақпараттардың уақтылы ұсынылуын бақылау, министрліктің ақпараттық ресурстарын қалыптастыру бойынша жұмыстарды орындау (веб-парақша, веб-сайттың құрылымын, контенттің метаақпараттарын қалыптастыру), заңнамаға жəне министрлік аппаратының міндеттемелеріне сəйкес өзге де функционалды қызметтерді орындау.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: гуманитарлық ғылымдар, құқық, əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес, жаратылыстану ғылымдары, техникалық ғылымдар жəне техноло-гиялар. Ақпараттық-талдамалық жұмыс тəжірибесінің болуы жөн. Microsoft бағдарламаларының стандартты пакетімен компьютерде жұмыс істей білу.

Министр аппаратының сарапшысы, санаты С-5, 1 бірлік, № 07-0-7.Функционалды міндеттері: басшының телефон арқылы тілдесуін

ұйымдастыру, факстерді, телефонограммаларды қабылдау жəне жөнелту, басшының жұмыс орнын қажетті ұйымдастыру техникасымен жəне кеңсе жабдықтарымен қамтамасыз ету, оңтайлы жұмыс атқаруына барлық жағдайды жасау. Іс қағаздарды жүргізу, қарым-қатынас этикасын сақтай отырып, басшының жеке тұлғаларды қабылдауын ұйымдастыру.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: гуманитарлық ғылымдар, құқық, əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне биз-нес, жаратылыстану ғылымдары, техникалық ғылымдар жəне технологиялар.

Жер қойнауын пайдалану департаментінің көмірсутек шикізаты басқармасының бас сарапшысы, санаты С-4, 2 бірлік, № 08-1-2, (негізгі қызметкердің бала күтімі демалысы мерзіміне), № 08-1-3.

Функционалды міндеттері: жер қойнауын пайдалану құқығын бе-руге конкурс өткізу бойынша рəсімдер жүргізу; тікелей келіссөздер жүргізу; жұмыс тобы отырыстарында қарауға материалдарды дайын-дау; келісімшарттар, келісімшартқа қосымшалар жобасын дайындау; сараптама өткізуді ұйымдастыру, жер қойнауын пайдалауға арналған келісімшарттарға толықтырулар енгізу мəселелерін жəне жер қойнауын пай-далау келісімшарттарының талаптарын талдау бойынша жер қойнауын пай-даланушы мен өкілетті орган арасында келіссөздер жүргізуді ұйымдастыру; заңнамалық жəне өзге де нормативтік-құқықтық актілердің жобала-рын дайындауға қатысу; Үкімет тапсырмаларымен жəне жер қойнауын пайдаланушылардың жазбаша өтініштерімен жұмыс жасау.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес (экономика, менеджмент, қаржы, есеп жəне аудит), техникалық ғылымдар жəне технология (мұнай-газ ісі, пайдалы қазбаларды барлау жəне геология, тау-кен ісі), құқық (юриспру-денция, халықаралық құқық). Аталған лауазымға сай салада жұмыс өтілінің болуы. Компьютерде Microsoft бағдарламасының стандартты пакетімен жұмыс істей білуі.

Жер қойнауын пайдалану департаменті мониторинг басқармасының басшысы, санаты С-3, 1 бірлік, № 08-2-1.

Функционалды міндеттері: басқарма жұмысына жалпы басшылық жасау, жер қойнауын пайдалануды, оның ішінде жергілікті қамту бөлігінде мониторниг жүйесін ұйымдастыру, жер қойнауын пайдалану жағдайын сараптау, келісімшарттарды тоқтату бойынша шешім жобасын дайындау, жер қойнауын пайдалану саласында басқару жүйесінің шешім жобасын дайындауға қатысу, мониторинг сұрақтары бойынша министрліктер мен ведомстволардың арасында өзара қарым қатынастарды орнату, арнайы жұмыс топтарының құрамында жер қойнауын пайдаланушы қызметін тек-серуге қатысу, басқарма құзыреті шегінде мемлекеттік жəне салааралық бағдарламалардың орындалуына қатысу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес (экономика, менеджмент, қаржы, есеп жəне аудит), техникалық ғылымдар жəне технология (мұнай-газ ісі, пайдалы қазбаларды барлау жəне геология, тау-кен ісі), құқық (юриспру-денция, халықаралық құқық). Аталған лауазымға сай салада жұмыс өтілінің болуы. Компьютерде Microsoft бағдарламасының стандартты пакетімен жұмыс істей білуі.

Жер қойнауын пайдалану департаменті мониторинг басқармасының сарапшысы, санаты С-5, 1 бірлік, № 08-2-5.

Функционалды міндеттері: жергілікті қамтуды қоса алғанда жер қойнауын пайдаланушы-компаниялардың қызметін талдау; лицензиялық жəне келісімшарттық міндеттемелерді жер қойнауын пайдаланушы-компаниялардың орындауы бойынша талдау жүргізу; жер қойнауын пайдаланушылардың қызметі туралы барлық ақпаратты жүйелеу; құзыреті шегінде жер қойнауын пайдаланудың дерекқорын жүргізуге қатысу; аналитикалық құжаттар əзірлеу. Үкімет тапсырмаларымен жəне жер қойнауын пайдаланушылардың жазбаша өтініштерімен жұмыс жасау

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім:

əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес (экономика, менеджмент, қаржы, есеп жəне аудит), техникалық ғылымдар жəне технология (мұнай-газ ісі, пайдалы қазбаларды барлау жəне геология, тау-кен ісі), құқық (юрис-пруденция, халықаралық құқық). Компьютерде Microsoft бағдарламасының стандартты пакетімен жұмыс істей білуі.

Жер қойнауын пайдалану департаменті уран жəне көмір бойынша жер қойнауын пайдалану басқармасының басшысы, санаты С-3, 1 бірлік, № 08-3-1.

Функционалды міндеттері: басқарма жұмысына жалпы басшылық жа-сау жəне үйлестіру; жер қойнауын пайдалану құқығын беруге жер қойнауын пайдаланушылармен тікелей келіссөздерді өткізуді ұйымдастыруды бақылау; жер қойнауын пайдаланушылардың өтінішін қарау бойынша сараптамалық комиссияның қызметін ұйымдастыру; лицензиялық жəне келісімшарттық талаптарды өзгерту жəне толықтыру бойынша мəселелерді қарастыру; жер қойнауын пайдалану кұқығын алуға конкурсқа шығарылуға жататын жер қойнауы учаскелерінің тізбесін қалыптастыруды бақылау; жер қойнауын пай-далану мəселелері бойынша сотқа дейінгі жəне сот дауларын қарауға қатысу; кепіл келісімшарттарын тіркеуді бақылау; мемлекеттің иеліктен айырыла-тын жер қойнауын пайдалану (олардың бөліктеріне) құқығын жəне (немесе) жер қойнауын пайдалану құқығына ие заңды тұлғадағы қатысу үлестерін (акциялардың пакеттерін) сатып алу мəселелері бойынша ведомствоаралық комиссия отырыстарын өткізу мен дайындауды бақылау, жер қойнауын пай-далану келісімшарттарының жобаларын дайындауды бақылау, жер қойнауын пайдаланушыны іріктеу бойынша комиссияларға қатысу, көлемді жəне ауқымды жобалар бойынша консалтингтік компанияларды іріктеу, тəуелсіз консультанттар мен сарапшыларды тарту, Үкімет тапсырмаларымен жəне жер қойнауын пайдаланушылардың жазбаша өтініштерімен жұмыс жасау, мемлекеттік жəне салааралық бағдарламалардың орындалуына басқарманың құзыреті шегінде қатысу

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес (экономика, менеджмент, қаржы, есеп жəне аудит), техникалық ғылымдар жəне технология (мұнай-газ ісі, пайдалы қазбаларды барлау жəне геология, тау-кен ісі), құқық (юриспру-денция, халықаралық құқық). Аталған лауазымға сай салада жұмыс өтілінің болуы. Компьютерде Microsoft бағдарламасының стандартты пакетімен жұмыс істей білуі.

Жер қойнауын пайдалану департаменті уран жəне көмір бойынша жер қойнауын пайдалану басқармасының бас сарапшысы, санаты С-4, 3 бірлік, № 08-3-2 (негізгі қызметкердің бала күтімі демалысы мерзіміне), № 08-3-3 (негізгі қызметкердің оқу демалысы мерзіміне), 08-3-4.

Функционалды міндеттері: жер қойнауын пайдалану құқығын бе-руге конкурс өткізу бойынша рəсімдер жүргізу; тікелей келіссөздер жүргізу; жұмыс тобы отырыстарында қарауға материалдарды дайын-дау; келісімшарттар, келісімшартқа қосымшалар жобасын дайындау; сараптама өткізуді ұйымдастыру, жер қойнауын пайдалауға арналған келісімшарттарға толықтырулар енгізу мəселелерін жəне жер қойнауын пай-далау келісімшарттарының талаптарын талдау бойынша жер қойнауын пай-даланушы мен өкілетті орган арасында келіссөздер жүргізуді ұйымдастыру; заңнамалық жəне өзге де нормативтік-құқықтық актілердің жобала-рын дайындауға қатысу; Үкімет тапсырмаларымен жəне жер қойнауын пайдаланушылардың жазбаша өтініштерімен жұмыс жасау.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес (экономика, менеджмент, қаржы, есеп жəне аудит), техникалық ғылымдар жəне технология (мұнай-газ ісі, пайдалы қазбаларды барлау жəне геология, тау-кен ісі), құқық (юриспру-денция, халықаралық құқық). Аталған лауазымға сай салада жұмыс өтілінің болуы. Компьютерде Microsoft бағдарламасының стандартты пакетімен жұмыс істей білуі.

Газ өнеркəсібін дамыту департаменті директорының орынбасары, С-2 санаты, 1 бірлік, № 09-0-3.

Функционалды міндеттері: департамент жұмысын үйлестіру; газ кен орындарын дамытуда жаңа жобалардың əзірленуін бақылау; газды тиімді пайдалануды бақылау; газ саласының мəселелері бойынша халықаралық қатынастарды мониторингтеу жəне жобалау; газ саласының мəселелерін үкіметаралық деңгейде үйлестіру; газ саласындағы мемлекеттік саясат-ты, мұнай-газ кен орындарын əзірлеу мен пайдалану кезінде мемлекеттік мүдделерді əзірлеуге жəне іске асыруға қатысу, халықаралық келісімдерді əзірлеуге қатысу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: тех-ника ғылымдары жəне технологиялар (мұнай-газ ісі), əлеуметтік ғылымдары, экономика жəне бизнес (экономика). Аталған лауазымға сəйкес салада жұмыс тəжірибесінің болуы. Microsoft стандарттық пакетімен компьютер-де жұмыс істей білуі.

Газ өнеркəсібін дамыту департаменті газ өндіру, өңдеу жəне тасымал-дау басқармасының сарапшысы, С-5 санаты, 2 бірлік, № 09-1-5 (негізгі қызметкердің бала күтімі демалысы мерзіміне ), № 09-1-6.

Функционалды міндеттері: табиғи газды іске асыруды талдау; газ өткізу бойынша компаниялардың қызметін реттеу процестеріне қатысу; Қазақстан Республикасы өңірлеріне табиғи газды тұтыну, жеткізу көлемдері бойынша жедел деректер жасау, ҚР-ның өңірлері бойынша табиғи газ тұтынудың, Қазақстан Республикасының өңірлері газдандыру инвестициялық бюджет жобаларына салалық қорытынды беру, газ бағасын жəне тарифін талдау. Қазақстан Республикасының Президенті мен Үкімет актілерін, салалық жəне мемлекеттік бағдарламаларды жəне салааралық жоспарларды өз құзыреті шеңберінде талдау жəне орындау, сондай-ақ саланы одан əрі қарай тиімді дамыту бойынша ұсыныстар əзірлеуге қатысу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: тех-ника ғылымдары жəне технологиялар (мұнай-газ ісі; органикалық заттардың химиялық технологиясы; қайта өңдеу өндірістерінің технологиясы (сала бойынша), əлеуметтік ғылымдары, экономика жəне бизнес (экономика; мемлекеттік жəне жергілікті басқару; маркетинг).

Газ өнеркəсібін дамыту департаменті газ жобаларын дамыту басқармасының бас сарапшысы, С-4 санаты, 1 бірлік, № 09-2-2 санаты, (негізгі қызметкердің бала күтімі демалысы мерзіміне).

Функционалды міндеттері: газ экспорты жəне транзитінің жаңа жобала-рын əзірлеуге қатысу, газ саласын дамытудың негізгі бағыттарын əзірлеуге қатысу; газ саласындағы стратегиялық перспективалық жобаларды іске асыруға инвестициялар жəне займдар тарту бойынша қолайлы жағдайды туғызу үшін тетіктерді əзірлеуге қатысу. Қазақстанның газ саласында қолданатын Еуроодақтың, Тəуелсіз Мемлекеттер Достастығының, Шанхай ынтымақтастық ұйымының (Иногейт, Тасис, энергетикалық хартия) талап-тарын талдау. Газ саласындағы халықаралық келісімдерді əзірлеуге қатысу жəне талдау, шетелдік мекемелермен жəне қаржы институттарымен өзара іс-қимыл жасау, халықаралық ынтымақтастықты дамыту бойынша ұсыныстар енгізу, газ саласын дамытудың шетелдік тəжірибесін зерттеу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: тех-ника ғылымдары жəне технологиялар (мұнай-газ ісі), əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес (экономика). Аталған лауазымға сəйкес салада жұмыс тəжірибесінің болуы. Microsoft стандарттық пакетімен компьютер-де жұмыс істей білуі.

Мұнай өнеркəсібін дамыту департаменті мұнай өндіру мониторингі басқармасының сарапшысы, санаты С-5, 1 бірлік, № 10-2-4.

Функционалды міндеттері: Қазақстан Республикасының Президенті Əкімшілігінің, Қазақстан Республикасы Үкіметінің жəне департамент басшылығының тапсырмаларын орындау; жер қойнауын пайдаланушылардың өндірістік қызметіне мұнайды өндіру тұрғысынан мониторинг жүргізу; мұнай өндіруші өнеркəсіпті дамытуға болжам жасау; əлеуметтік əріптестік пен əлеуметтік жəне еңбек қатынастарын реттеу бойынша салалық комиссияның жұмысын үйлестіруге қатысу; мұнай-газ кеңесінің отырысын ұйымдастыруға қатысу; нормативтік-құқықтық актілердің құқықтық мониторингін жүргізу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: техника ғылымдары жəне технологиялар (мұнай-газ ісі, геология жəне пайдалы қазба кен орындарын барлау, тау-кен ісі), əлеуметтік ғылымдары, экономика жəне бизнес (экономика, қаржы, есеп жəне аудит, менеджмент), құқық. Microsoft бағдарламасының стандарттық пакетімен компьютерде жұмыс істей білуі.

Мұнай өнеркəсібін дамыту департаменті мұнай өңдеу жəне мұнай өнімдерін өндіру басқармасының сарапшысы, С-5 санаты, 1 бірлік, № 10-3-4.

Функционалды міндеттері: Қазақстан Республикасының Президенті Əкімшілігінің, Қазақстан Республикасы Үкіметінің жəне департамент басшылығының тапсырмаларын орындау; мұнай өңдеу, мұнай өнімдерін өндіру жəне оның айналымы саласында дамытудың мемлекеттік салалық бағдарламаларын əзірлеуге жəне іске асыруға қатысу; мұнай жəне мұнай өнімдерінің отандық нарықтарын құру жөнінде мұнай компанияларының қызметін мемлекеттік реттеуге қатысу; мұнай өңдеу, мұнай өнімдерін өндіру мен оның айналымы саласында нормативтік-құқықтық актілерді əзірлеуді ұйымдастыру; мұнай өңдеу, мұнай өнімдерін өндіру жəне оның айналымы саласында нормативтік-техникалық құжаттар мен стандарттардың жоба-сын əзірлеуге қатысу; Қазақстан Республикасы шағын мұнай өңдеу зауыты қызметін талдау; нормативтік-құқықтық актілердің құқықтық мониторингін жүргізу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: тех-ника ғылымдарымен технология (мұнай-газ ісі, геология жəне пайдалы қазба кен орындарын барлау, тау-кен ісі), құқық (құқықтану, халықаралық құқық).

Мұнай-газ-химия өнеркəсібін дамыту жəне техникалық реттеу департаменті мұнай-газ химия өнеркəсібі басқармасының бас сарап-шысы, С-4 санаты, 1 бірлік, № 11-1-3 (негізгі қызметкердің бала күтімі демалысы мерзіміне).

Функционалды міндеттері: мұнай-газ-химия жəне техникалық реттеу секторын дамыту саласында мемлекеттік саясатты əзірлеуге жəне іске асыруға қатысу; мұнай-газ-химия өндеу өнеркəсібін дамыту жəне құру, индустриялық-инновациялық дамудың мемлекеттік бағдарламасы, индустриялық карта, салалық бағдарлама, кешенді жоспар жəне министрліктің стратегиялық жос-пары шеңберінде инвестициялық жобаларды əзірлеуге жəне іске асыруды қамтамасыз етуге қатысу; мұнай-газ саласына қатысты бөлігінде техникалық реттеу жəне метрология жүйесін жетілдіру жөніндегі кешенді жоспарды іске асыру; «Ұлттық индустриялық мұнай-химия технопаркі» АЭА жұмыс істеуін қамтамасыз ету жəне АЭА қатысушыларының инвестициялық жобаларын іске асыруды мониторингілеу; Каспий теңізі қазақстандық секторының жағалау инфрақұрылымның объектілері бойынша жобаларды əзірлеуге жəне іске асыруды қамтамасыз етуге қатысу; көмірсутек шикізатын тереңдетіп өңдеу саласында халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыру; мұнай-химия жəне химия өнімдерінің транзитін келісу; аталған іс-шаралар бойын-ша ағымдағы, талдамалық жəне есептік ақпаратты, инвестициялық жобалар бойынша ақпаратты дайындау, мұнай-газ химиялық өнеркəсібінің баланысын мониторингтеу жүзеге асыру, басқарма құзыреті саласында нормативтік-құқықтық актілерін əзірлеуге жəне іске асырылуын мониторингілеуге қатысу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: техникалық ғылымдар жəне технологиялар (мұнайгаз ісі, химия техноло-гиясы, өңдеу өндірістердің технологиясы). Аталған лауазымға сəйкес са-лада жұмыс тəжірибесінің болуы. Microsoft бағдарламасының стандарттық пакетімен компьютерде жұмыс істей білуі.

Мұнай-газ-химия өнеркəсібін дамыту жəне техникалық реттеу департаменті техникалық реттеу басқармасының бас сарапшысы С-4 сана ты, 1 бірлік, № 11-2-2 (негізгі қызметкердің бала күтімі демалысы мерзіміне).

Функционалды міндеттері: мұнай операцияларын жүргізу, газ жəне газбен жабдықтау, магистралдық құбырлар, оның ішінде Кеден одағындағы техникалық регламенттерді əзірлеуге немесе ұйымдастыруға, мемлекеттік стандарттау бойынша жұмыс жоспарына сəйкес мұнай-газ жəне мұнай-химия салаларында мемлекетаралық жəне ұлттық стандарттарды əзірлеуге қатысу, мұнай операцияларын жүргізу, газ жəне газбен жабдықтау, магистралдық құбырлар саласындағы нормативтік-техникалық құжаттарды əзірлеу бойынша жұмыстарды үйлестіру; мемлекетаралық, ұлттық стан-дарттарды өзге де стандарттау бойынша нормативтік құжаттарды келісу, сондай-ақ ҚР аумағында қолдануға жататын халықаралық, аймақтық стандарттар жəне шетелдік мемлекеттердің шетелдік мемлекеттердің стандарттар, мұнай-газ жəне мұнай-газ-химия техникалық реттеу сала-сында халықаралық ынтымақтастыққа қатысу, аталған іс-шаралар бойын-ша ағымдағы, талдамалық жəне есептік ақпаратты дайындау, техникалық реттеу саласында бюджеттік бағдарламаларды ұйымдастыру іске асыруды қамтамасыз ету жəне есептік ақпараттарды ұсын; салалық бағдарламаны жəне министрліктің стратегиялық жоспарды, техникалық реттеу жəне ме-трология жүйесін жетілдіру жөніндегі кешенді жоспарды əзірлеуге жəне іске асыруға қатысу; Президент Əкімшілігі мен Қазақстан Республикасының Үкіметінің, министрлік басшыларының тапсырмаларын, жоспарлар мен бағдарламалардың орындалуын қамтамасыз ету.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: техника ғылымдары мен технология (мұнай-газ ісі, стандарттау, сертифи-каттау жəне метрология), əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес.

Аталған лауазымға сəйкес салада жұмыс тəжірибесінің болуы. Microsoft бағдарламасының стандарттық пакетімен компьютерде жұмыс істей білуі.

Мұнай-газ-химия өнеркəсібін дамыту жəне техникалық реттеу департаменті техникалық реттеу басқармасының сарапшысы С-5 са-наты, 1 бірлік, № 11-2-4.

Функционалды міндеттері: мұнай операцияларын жүргізу, газ жəне газбен жабдықтау, магистралдық құбырлар, оның ішінде Кеден одағындағы техникалық регламенттерді əзірлеуге немесе ұйымдастыруға; мемлекеттік стандарттау бойынша жұмыс жоспарына сəйкес мұнай-газ жəне мұнай-химия салаларында мемлекетаралық жəне ұлттық стандарттарды əзірлеуге қатысу; мұнай операцияларын жүргізу, газ жəне газбен жабдықтау, магистралдық құбырлар саласындағы нормативтік-техникалық құжаттарды əзірлеу бой-ынша жұмыстарды үйлестіру; мемлекетаралық, ұлттық стандарттарды өзге де стандарттау бойынша нормативтік құжаттарды келісу, сондай-ақ ҚР аумағында қолдануға жататын халықаралық, аймақтық стандарттар жəне шетелдік мемлекеттердің шетелдік мемлекеттердің стандарттарды; салалық бағдарламаны жəне министрліктің стратегиялық жоспарды, Техникалық реттеу жəне метрология жүйесін жетілдіру жөніндегі кешенді жоспарды əзірлеуге жəне іске асыруға қатысу; Президент Əкімшілігі мен Қазақстан Республикасының Үкіметінің, министрлік басшыларының тапсырмаларын, жоспарлар мен бағдарламалардың орындалуын қамтамасыз ету.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: техника ғылымдары мен технология (мұнай-газ ісі, стандарттау, сертифи-каттау жəне метрология, құрылыс), əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес. Microsoft бағдарламасының стандарттық пакетімен компьютерде жұмыс істей білуі.

Электр энергетикасы департаменті директорының орынбасары, C-2 санаты, 1 бірлік, № 12-0-2.

Функционалды міндеттері: департамент жұмысына жалпы басшылық жəне ұйымдастыру жасау,энергетика саласындағы бірыңғай ғылыми-техникалық саясатты, электр энергетикасы кешенінің қайта құрылымдау жəне жекешелендіру жөніндегі ұсыныстарды əзірлеуге жəне іске асыруға қатысу, инвесторлардың міндеттемелерін орындауын бақылау, инвесторлардың жұмысына талдау жəне мониторинг жүргізуді бақылау, электр энергетикасы кешендері қызметінің тиімділігін арттыру бойынша жұмысты ұйымдастыру жəне шешімдерді дайындау, салаларды дамыту стратегияларын іске асыру жөніндегі іс-шараларға қатысу, электр энергетикасы саласында Тəуелсіз Мемлекеттер Достастығы елдерімен жəне Еуразиялық экономикалық одағымен халықаралық ынтымақтастық мəселелерін қарастыруға қатысу, электр энергетикасы саласында ғылыми-техникалық құжаттамасының əзірлемесін бақылау.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: əлеуметтік ғылымдар, техникалық ғылымдар мен технологиялар, экономика жəне бизнес, құқық Компьютерде жұмыс істей білу.

Электр энергетикасы департаменті талдау, мониторинг жəне технологиялық саясат басқармасының сарапшысы C-5 санаты, 1 бірлік, № 12-1-4 (негізгі қызметкердің бала күтімі демалысы мерзіміне).

Функционалды міндеттері: энергетика саласындағы бағдарламалар мен жоспарларды іске асыру бойынша жұмыстар, ғылыми-техникалық процестерінің басым бағыттарын айқындау, электр энергетикасы кешенін дамыту мəселелері бойынша заңнамалық, нормативтік-құқықтық актілерді, нормативтік-техникалық құжаттарды əзірлеуге жəне мониторингіне, электр энергетика саласындағы заңнамалық жəне нормативтік базаны жетілдіру бойынша ұсыныстарды əзірлеу. Энергия кəсіпорындары жұмысының жедел мəселелерін бақылау. Энергетика саласында бірыңғай ғылыми техникалық саясатты əзірлеу жəне іске асыру.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: техникалық ғылымдар мен технологиялар, əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес, құқық.. Компьютерде жұмыс істей білу.

Электр энергетикасы департаменті электр энергетикасына инвести-циялар басқармасының бас сарапшысы санаты С-4, 2-бірлік, № 12-2-2 (негізгі қызметкердің бала күтімі демалысы мерзіміне), № 12-2-3 (негізгі қызметкердің оқу демалысы мерзіміне ).

Функционалды міндеттері: заңнамалық актілерді əзірлеуге қатысу, электр энергетика кешенін дамыту, электр энергетикадағы тарифтік жəне бағалық саясатты жетілдіру мəселелері бойынша нормативтік-құқықтық актілер жəне нормативтік техникалық құжаттарды əзірлеу, одан əрі электр энергетика кешені объектілерін қайта құрылымдау, мемлекеттік кəсіпорындар мен акционерлік қоғамдардың жекешелендіру, жұмыс істеуі саласындағы нормативтік құқықтық базаны жетілдіру бойынша бағдарламалар мен ұсыныстарды əзірлеу, мемлекеттік кəсіпорындар мен акционерлік қоғамдардың жұмыс істеу саласындағы заңнамалық жəне нормативтік базаны жетілдіру бойынша ұсыныстарды əзірлеуге қатысу, электр станцияларымен инвестициялық міндеттемелерін орындау бойынша келісімдерді əзірлеу, олардың орындалуын талдау жене мониториг жүргізу, табиғи монополиялар саласында жəне реттелетін нарыққа басшылықты жүзеге асыратын мемлекеттік органмен берлесіп тарифті (баға, алым ставкасын жинақтау) немесе олардың шекті деңгейін, тарифті сметаны бекіту кезінде ескеретін, электр желік компаниялардың инвестициялық бағдарламаларын бекітуге дайындау, электр стнацияларының жəне энергия беруші ұйымдардың тиімді қызметінің техника-экономикалық көрсеткішіне мониторинг жасау.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: техникалық ғылымдар мен технологиялар, əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес, құқық. Компьютерде жұмыс істей білу.

Электр энергетикасы департаменті электр энергетикасына инвес-тициялар басқармасының сарапшысы санаты С-5, 1 бірлік, № 12-2-5.

Функционалды міндеттері: заңнамалық актілерді əзірлеуге қатысу, электр-энергетика кешенін дамыту, электр-энергетикадағы тарифтік жəне бағалық саясатты жетілдіру мəселелері бойынша нормативтік-құқықтық актілерді жəне нормативтік техникалық құжаттарды əзірлеу, бойынша нормативтік-құқытық актілер жəне нормативтік техникалық құжаттарды əзірлеу, электр энергиясының көтерме сауда нарығының субъектілері үшін электр энергиясын коммерциялық есепке алудың автоматтандырылған жүйесінің жұмыс істеу қағидаларын əзірлеу, одан əрі электр энергетика кешені объектілерін қайта құрылымдау, мемлекеттік кəсіпорындар мен акционерлік қоғамдардың жекешелендіру, жұмыс істеуі саласындағы нормативтік-құқықтық базаны жетілдіру бойынша бағдарламалар мен ұсыныстарды əзірлеу, мемлекеттік кəсіпорындар мен акционерлік қоғамдардың жұмыс істеу саласындағы заңнамалық жəне нормативтік ба-заны жетілдіру бойынша ұсыныстарды əзірлеуге қатысу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: техникалық ғылымдар мен технологиялар, əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес, құқық. Компьютерде жұмыс істей білу.

Электр энергетикасы департаменті электр энергетикасын дамыту жəне интеграция басқармасының басшысы, С-3 санаты, 1 бірлік, № 12-3-1.

Функционалды міндеттері: басқарма жұмысына басшылық жасау, электр энергетикасы саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыруға жəне қалыптастыруға қатысу, электр энергетиканы дамыту саласында мемлекеттік органдардың салааралық үйлестіруді жүзеге асыру, электрэнергетиканы дамыту бағдарламаларын əзірлеу, электрэнергетикасының болжамдық теңгерімін жəне қуатын бекіту.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: техникалық ғылымдар мен технологиялар, əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес, құқық.Компьютерде жұмыс істей білу.

Көмір өнеркəсібін дамыту департаменті директорының орынбасары, C-2 санаты , 1 бірлік, № 13-0-2.

Функционалды міндеттері: департамент жұмысына жалпы басшылық жасау, ірі өндіруші объектілері бойынша қорытындыларды əзірлеуге қатысу, уран жəне көмір салаларындағы бірыңғай ғылыми-техникалық са-ясатты, уран жəне көмір өнеркəсібі кешендерінің қайта құрылымдау жəне жекешелендіру жөніндегі ұсыныстарды əзірлеуге жəне іске асыруға қатысу, инвесторлардың міндеттемелерін орындауын бақылау, инвесторлардың жұмысына талдау жəне мониторинг жүргізуді бақылау, уран жəне көмір кешендері қызметінің тиімділігін арттыру бойынша жұмысты ұйымдастыру жəне шешімдерді дайын дау, салаларды дамыту стратегияларын іске асыру жөніндегі іс-шараларға қатысу, көмір жəне уран өнеркəсібіндегі жұмыс берушілермен жəне кəсіподақтармен əлеуметтік əріптестік жөніндегі жұмыстарды ұйымдастыру, уран жəне көмір өнеркəсібі саласында Еуразиялық экономикалық одақ жəне Кеден одағы елдерімен халықаралық ынтымақтастық мəселелерін қарастыруға қатысу, уран жəне көмір өнеркəсібінің ғылыми-техникалық құжаттамасының əзірлемесін бақылау.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес, техникалық ғылымдар мен технологиялар, құқық. Компьютерде жұмыс істей білуі.

Көмір өнеркəсібін дамыту департаменті көмір өнеркəсібі басқар-масының бас сарапшысы С-4 санат, 1 бірлік, № 13-1-2 (негізгі қызмет-кердің оқу демалысы мерзіміне).

Функционалды міндеттері: нарықтық экономика жағдайында оларды дамытудың қолайлы жағдайын қамтамасыз ету мақсатында көмір саласының кəсіпорындарымен көмір өнеркəсібін дамыту, ғылыми-техникалық процестегі басым бағыттарды айқындау; көмір саласын дамыту мəселелері жөніндегі заңнамалық жəне нормативтік-техникалық құжаттарды əзірлеуге, көмір өнеркəсібіндегі жұмыс берушілер мен кəсіподақтармен əлеуметтік əріптестік бойынша жұмыстарды ұйымдастыруға қатысу, көмір өнеркəсібін қысқа жəне ұзақ мерзімді кезеңдерге арналған тұжырымдамалары, схе-малары мен жоспарлары стратегиялық дамуы, отын-энергетикалық теңгерімдерін əзірлеуге қатысу,көмір өнеркəсібіндегі жұмыс берушілер мен кəсіподақтармен əлеуметтік экономикалық əріптестік бойынша жұмыстарды ұйымдастыру, министрлік ұстанымы есебінен салалық тарифтік келісімді (СТК) дайындау, сыртқы жəне ішкі тұтынушыларға көмір өнімдерін өндіру мен жеткізу көлемінің мониторингі.

Көмір саласын халықаралық талаптарға сəйкес техникалық реттеу жүйесіне ауысу үшінжағдай құру бойынша жұмыстар жүргізу, жылдық, орта мерзімді жəне перспективалық индикативтік даму жоспарлар жобала-рын əзірлеуге қатысу, жер қойнауын пайдалану келісімшарт жобаларына техникалық сараптама жəне көмір өндіру өндірістеріне пайдалану лицен-зияларына техникалық сараптама жүргізу. Көмір саласында бюджеттік бағдарламаларды іске асыру.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: техникалық жəне технологиялық ғылым, əлеуметтік ғылым, экономика жəне бизнес. Компьютерде жұмыс істеу шеберлігі.

Көмір өнеркəсібін дамыту департаменті көмір өнеркəсібі басқарма-сының сарапшысы С-5 санат, 1 бірлік, № 13-1-4 (негізгі қызметкердің бала күту демалысы мерзіміне).

Функционалды міндеттері: өз құзыреті шегінде салалық шешімдер мен заңнамалық бастамалардың жобаларын дайындау, көмір өнімін өндірудің жəне тұтынудың ағымдағы жəне перспективалық теңгерімдерін əзірлеуге, көмір өнеркəсібін стратегиялық дамытудың тұжырымдамалары мен схема-ларын, дамудың жылдық, орта мерзімді жəне перспективалық индикативтік жоспарларының жобаларын əзірлеуге, жер қойнауын пайдалануға арналған келісімшарттардың жобаларын техникалық-экономикалық сараптамасын жүргізу жəне көмір өндіруші өндірістерді пайдалануға құқық беретін ли-цензияларды беруге қатысу; салаға инвестицияларды тарту мақсатында өзара тиімді халықаралық ынтымақтастықты ұйымдастыруға, салалық нормативтік-техникалық актілерді жаңарту жəне əзірлеуге қатысу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: техни калық жəне технологиялық ғылым, əлеуметтік ғылым, экономика жəне бизнес. Компьютерде жұмыс істеу шеберлігі.

Көмір өнеркəсібін дамыту департаменті уран өнеркəсібі басқар-масының сарапшысы, санаты С-5, 1 бірлік, № 13-2-3 (негізгі қызмет-кердің бала күту демалысы мерзіміне).

Функционалды міндеттері: уран өнеркəсібіндегі инвестициялық жоба-ларды қалыптастыру жөніндегі ұсыныстарды əзірлеуге жəне жұмыстарды ұйымдастыруға жəне оларды ұйымдастырушылық-əдістемелік сүйемелдеуге қатысу; уран өнеркəсібі саласындағы бағдарламалардың жəне инвестициялық жобалардың іске асырылу барысы туралы есептер дайындау; уран өнеркəсібі кəсіпорындарының экономикалық жəне өндірістік көрсеткіштерін жүйелеу жəне талдау; уран өнеркəсібін дамыту мəселелері бойынша ғылыми-практикалық семинарлар мен конференциялар өткізу бойынша ұсыныстарды дайындауға жəне іске асыруға қатысу; мемлекеттік органдардың сұраулары мен заңды жəне жеке тұлғалардың өтініштеріне жауаптар əзірлеу; нормативтік-құқықтық актілердің жобаларын əзірлеуге қатысу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: техникалық, əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес, техникалық ғылымдар мен технологиялар, жаратылыстану ғылымдары (физика, ядролық физика).

Атомдық жəне энергетикалық жобаларды дамыту департаменті энер гетикалық жобаларды дамыту басқармасының бас сарапшысы, санаты С-4, 1 бірлік, № 14-1-2.

Функционалды міндеттері: атом энергетикасын дамыту жөніндегі стратегиялық жəне бағдарламалық құжаттарды əзірлеуге қатысу; атом энер-гетикасын дамыту бойынша таныстыру материалдарын, талдамалық есептер дайындау; атом энергетикасын дамыту мəселелері бойынша халықаралық кез-десулер мен келіссөздер өткізуге материалдар дайындау; атом саласын дамы-ту мəселелері бойынша нормативтік, құқықтық актілерді жетілдіруге қатысу; салалық жəне ғылыми-техникалық бағдарламаларды əзірлеу үшін əлемде атом энергетикасының даму болжамының күйі мен қалыптасуына талдау; атом энергетикасын дамыту мəселелері бойынша Қазақстан Республикасы Президенті Əкімшілігінің, Қазақстан Республикасы Премьер-Министрі Кеңсесінің тапсырмаларын орындау.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: гуманитарлық ғылымдар, техникалық ғылымдар жəне технологиялар, жа-ратылыстану ғылымдары (физика, ядролық физика). Компьютермен жұмыс істей білуі.

Атомдық жəне энергетикалық жобаларды дамыту департаменті энергетикалық жобаларды дамыту басқармасының сарапшысы, сана-ты С-5, 1 бірлік, № 14-1-4.

Функционалды міндеттері: атом энергетикасы мəселелері бойынша бағдарламалық құжаттардың орындалуы бойынша есептер ұсыну; атом энергетикасын дамыту мəселелері бойынша ҚР Президенті Əкімшілігінің, ҚР Премьер-Министрі Кеңсесінің тапсырмаларын орындауға қатысу; атом энергетикасын дамыту мəселесі бойынша таныстыру материалдарын, талдамалық есептерді дайындауға қатысу; атом энергетикасын дамыту мəселелері бойынша халықаралық кездесулер мен келіссөздер өткізуге материалдар дайындауға қатысу; есептік жəне талдамалық материалдарды дайындау; мемлекеттік органдардың сұрауларына жəне заңды жəне жеке тұлғалардың өтініштеріне жауап дайындауға қатысу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес, техникалық ғылымдар жəне технологиялар, жаратылыстану ғылымдары (физика, ядролық физика). Компьютермен жұмыс істей білуі.

Атомдық жəне энергетикалық жобаларды дамыту департаменті да-мыту жобалары басқармасының бас сарапшысы, санаты С-4, 1 бірлік, № 14-3-2.

Функционалды міндеттері: басқарманың құзыретіне жатқызылған іс-шаралар бойынша мемлекеттік жəне салалық бағдарламалардың іске асы-рылуына мониторинг жүргізу; атом саласындағы инвестициялық жобалар-ды қалыптастыру бойынша ұсыныстар əзірлеу; инвестициялық жобаларды іске асыру жəне мониторинг жүргізу; басқарманың құзыретіне жататын стратегиялық жəне бағдарламалық құжаттарды əзірлеуге қатысу; жобалардың іске асырылу барысы туралы есептік жəне талдамалық материалдар дай-ындау; басқарманың құзыретіне кіретін мəселелер бойынша мемлекеттік органдардың тапсырмалары мен сұрау салуларына жауаптар дайындау.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: техникалық ғылымдар жəне технологиялар, əлеуметтік ғылымдар, эконо-мика жəне бизнес, жаратылыстану ғылымдары (физика, ядролық физика, математика). Компьютермен жұмыс істей білуі.

Жаңартылатын энергия көздері департаменті ЭКСПО басқарма-сының басшысы, С-3 санаты, 1 бірлік № 15-2-1.

Функционалды міндеттері: жаңартылатын энергия көздерін саласындағы мемлекеттік саясатты қалыптастыру жөнінде ұсыныстар дай-ындау; мемлекетаралық жəне республикалық көрмелерді, жəрмеңкелерді бастамашылық ету, өткізуді ұйымдастыру жəне қатысу; Қазақстан Республикасының аумағында көрмелік-жəрмеңкелік жəне басқа да іс-шараларды ұйымдастырған жəне өткізген кезде туындайтын қатынастарды реттеу əдістерін жетілдіру мақсатымен заңды жəне жеке тұлғалардың өтініштеріне талдау жасау жəне қарау, басқарма құзыретіне жататын мəселелер бойынша талдамалық материалдар дайындау; басқарманың басқа құрылымдық бөлімшелермен өзара іс-қимылын ұйымдастыру; бірыңғай мемлекеттік экологиялық саясатты жүргізу; халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыру; бағдарламалық құжаттарды əзірлеу жəне орындалуын ұйымдастыру; өзінің құзыретіндегі мəселелер бойынша заңнамалық жəне өзге де нормативтік құқықтық актілердің жобаларын əзірлеу; реттелетін аяда өңірлік бағдарламалар мен іс-шаралар жоспарларын келісуге қатысу; қоршаған орта сапасының нысаналы көрсеткіштерін əзірлеуге қатысу; өз құзыреті шегінде мемлекеттік құпияларды құрайтын мəліметтерді қорғауды қамтамасыз ету; Басқарма қызметін жедел басшылық етуді жəне үйлестіруді жүзеге асыру; азаматтардың өтініштерін қарауды қамтамасыз ету; Басқарма қызметшілерінің тапсырмаларды сапалы жəне уақтылы орын-далуына бақылауды жүзеге асыру жəне олардың өзара алмасушылықтарын қамтамасыз ету.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: техникалық ғылымдар жəне технологиялар, жаратылыстану ғылымдары, ауыл шаруашылығы ғылымдары, гуманитарлық ғылымдар, білім беру сала-сында (химия, биология, экология), əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес, құқық, қызмет көрсету. Microsoft бағдарламаларының стандартты пакетімен компьютерде жұмыс жасай білуі.

Жаңартылатын энергия көздері департаменті ЭКСПО басқарма-сының бас сарапшысы, С-4 санаты, 1 бірлік № 15-2-2 (негізгі қызмет-кердің бала күту демалысы мерзіміне).

Функционалды міндеттері: мемлекетаралық жəне республикалық көрмелерді, жəрмеңкелерді өткізуді ұйымдастыруға қатысу; Қазақстан Республикасының аумағында көрмелік-жəрмеңкелік жəне басқа да іс-шараларды ұйымдастырған жəне өткізген кезде туындайтын қатынастарды реттеу əдістерін жетілдіру мақсатымен заңды жəне жеке тұлғалардың өтініштеріне талдау жасау жəне қарау; басқарма құзыретіне жататын мəселелер бойынша талдамалық материалдар дайындау; халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыру; бағдарламалық құжаттарды əзірлеуге жəне орындауға қатысу; өзінің құзыретіндегі мəселелер бойынша заңнамалық жəне өзге де нормативтік құқықтық актілердің жобаларын əзірлеуге қатысу; реттелетін аяда өңірлік бағдарламалар мен іс-шаралар жоспарларын келісуге қатысу; қоршаған орта сапасының нысаналы көрсеткіштерін əзірлеуге қатысу; өз құзыреті шегінде мемлекеттік құпияларды құрайтын мəліметтерді қорғауды қамтамасыз ету.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: техникалық ғылымдар жəне технологиялар, жаратылыстану ғылымдары, ауыл шаруашылығы ғылымдары, гуманитарлық ғылымдар, білім беру сала-сында (химия, биология, экология), əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес, құқық, қызмет көрсету. Microsoft бағдарламаларының стандартты пакетімен компьютерде жұмыс жасай білуі.

«Жасыл экономика» департаменті директорының орынбасары, С-2 санаты, 1 бірлік, № 16-0-2 (негізгі қызметкердің оқу демалысы мерзіміне).

Функционалды міндеттері: «Жасыл экономика» жəне «жасыл» тех-нологияларды дамыту саласындағы мемлекеттік саясатты қалыптастыру, іске асыру жəне бақылауды жүзеге асыру жөнінде ұсыныстар əзірлеу; «жасыл экономика» жəне «жасыл» технологияларды дамыту саласындағы халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыру; бірыңғай мемлекеттік экологиялық саясатты жүргізу;«жасыл экономика» жəне «жасыл» тех-нологияларды дамыту саласындағы мемлекеттік саясатты іске асырудың салааралық үйлестірілуін жүзеге асыру; «жасыл экономика» жəне «жа-сыл» технологияларды дамытусаласындағы бағдарламалық құжаттарды əзірлеу жəне олардың орындалуын ұйымдастыру; өз құзыретінің мəселелері бойынша заңнамалық жəне өзге де нормативтік құқықтық актілердің жо-баларын əзірлеу; реттеу салаларында өңірлік бағдарламаларды жəне іс-шаралар жоспарларын келісуге қатысу; қоршаған орта сапасының нысана-лы көрсеткіштерін əзірлеуге қатысу; озық қолжетімді технологиялардың тізбелерін əзірлеу; өз құзыретінің шегінде мемлекеттік құпияларды құрайтын мəліметтердің қорғалуын қамтамасыз ету; департамент қызметшілерінің қызметін жедел басқаруды жəне үйлестіруді жүзеге асыру; департа-мент қызметшілерімен орындаушылық жəне еңбек тəртібінің сақталуын қамтамасыз ету, департамент қызметшілерінің біліктілігін көтеру жөніндегі жұмыстарды ұйымдастыру; азаматтардың өтініштерін қарауды қамтамасыз ету, жеке мəселелері бойынша азаматтарды қабылдауды жүзеге асыру; белгіленген тəртіпте министрлік алқасының отырыстарына, сондай-ақ, министрлік басшылығы өткізетін отырыстарға жəне басқа да іс-шараларға қатысу; департаментке жүктелген функциялардың, сондай-ақ министрлік басшыларының тапсырмаларын, шешімдерін, өкімдерін, бұйрықтарын, бекітілген бағдарламалар мен жоспарлардың, бақылауда тұрған құжаттардың уақтылы жəне сапалы орындалуына бақылауды жүзеге асыру; департамент туралы ережеге сəйкес өзге де міндеттерді жүзеге асыру.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: техникалық ғылымдар жəне технологиялар, жаратылыстану ғылымдары, гуманитарлық ғылымдар, əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне биз-нес, құқық, ауыл шаруашылығы ғылымдары, қызмет көрсету. Microsoft бағдарламаларының стандартты пакетімен компьютерде жұмыс жасай білуі.

Климаттың өзгеруі жөніндегі департаменті төменкөміртекті даму басқармасының бас сарапшысы, С-4 санаты, 1 бірлік, № 18-2-2 (негізгі қызметкердің бала күту демалысы мерзіміне).

Функционалды міндеттері: төменкөміртекті даму жəне парниктік газдар сіңірулері мен антропогендік шығарындыларын реттеу мəселелері бойынша бірыңғай мемлекеттік саясатты əзірлеу; өз құзыреті шеңберінде заңнамалық жəне өзге де нормативтік құқықтық актілерді əзірлеу; министрлік қызметінің тиімділігін бағалау бойынша іс-шаралар жүргізуге қатысу; тəуелсіз ұйымдарды аккредиттеуді жүзеге асыру жəне парниктік газдар шығарындыларын жəне сіңірулерін азайту саласындағы кəсіби верификациялық жəне валидациялық (детерминациялық) қызметті, сондай-ақ парниктік газдарды түгендеу туралы есепті растауды жүзеге асыра-тын тəуелсіз аакредиттелген ұйымдардың есебін жүргізу; мемлекеттік құпияларды құрайтын мəліметтерді өз құзыреті шегінде сақтауды қамтамасыз ету; БҰҰ КӨНК шеңберінде халықаралық келіссөз процесіне, сондай-ақ климаттың өзгеруі бойынша халықаралық жəне мемлекетішілік іс-шараларға қатысу; парниктік газдар шығарындыларына квоталардың жəне көміртегі бірліктерінің сауда тəртібін əзірлеуді қамтамасыз ету; парниктік газдар шығарындыларына квоталарды бөлудің ұлттық жоспары мен тəртібін əзірлеуді ұйымдастыру; нарықтық тетігінің субъектілері үшін парниктік газдар шығарындыларына квоталар белгілеу; көміртегі бірліктерінің мемлекеттік тізілімін жүргізуді жəне оны жүргізу тəртібін əзірлеуді қамтамасыз ету; парниктік газдар сіңірулері мен шығарындыларын реттеу саласындағы жобалық тетік бірліктерін белгіленген мөлшер бірліктеріне ауы-стыру тəртібін əзірлеуді қамтамасыз ету; парниктік газдар шығарындыларын өлшеу жəне есепке алуды стандарттау тəртібін бекітуді қамтамасыз ету; Қазақстан Республикасының халықаралық шарттары негізінде квоталар бірліктерін жəне өзге де көміртегі бірліктерін өзара тануды жүзеге асыру тəртібін əзірлеуді ұйымдастыру; қондырғы паспортының нысанын жəне парниктік газдарды түгендеу туралы есеп нысанын бекітуді қамтамасыз ету; парниктік газдар шығарындыларын түгендеу бойынша есептіліктің сапасын қамтамасыз ету/сапасын бақылау жоспарын əзірлеуді қоса алып, парниктік газдарды түгендеу мониторингі мен бақылау тəртібін əзірлеу; парниктік газдар шығарындыларын есептеу əдістемелерін бекітуді қамтамасыз ету; сауда мақсаты үшін парниктік газдар шығарындыларының көміртегі бірліктері бойынша мониторинг, есепке алуды жəне есептілікті жүргізу тəртібін əзірлеуді ұйымдастыру; ел ішінде көміртегі бірліктері квоталары-мен сауда жасау процесін сүйемелдеу жəне аймақтық жəне халықаралық көміртегі нарығымен өзара əрекет ету бойынша жұмыстарды қамтамасыз ету; Қазақстан Республикасының заңнамасымен жүктелген өзге де функция-ларды өз құзыреті шегінде жүзеге асыру.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: экологиялық, əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес, құқық, педагогикалық, инженер-техникалық, энергетикалық, ауылшаруашылық ғылымдары. Microsoft бағдарламаларының стандартты пакетімен компью-терде жұмыс жасай білуі.

Əкімшілік жұмысы департаменті құжаттамалық қамтамасыз ету басқармасының сарапшысы, С-5 санаты, 1 бірлік, № 21-1-6.

Функционалды міндеттері: мемлекеттік органдар жəне ұйымдардан кел-ген кіріс хат-хабарларды тіркеу, ксерокөшірме, сканерлеу, кіріс құжаттардың қағаз нұсқасын ЭҚАБЖ электрондық жүйесіне көшіру, ЭҚАБЖ базасын-да есеп əзірлеу, құжаттау, электрондық құжат айналымының бірыңғай жүйесінде (ЭҚАБЖ) құжаттау, іс жүргізу (тіркеу, бақылау, мониторингтеу), құжат айналымның жалпы көлемін ай сайын мониторингтеу; басқарманың міндеттеріне сəйкес өзге де функцияларды орындайды.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес, техникалық ғылымдар жəне технология, құқық, гуманитарлық ғылымдар. Microsoft бағдарламасының стандартты пакетімен компьютерде жұмыс істей білу.

Əкімшілік жұмысы департаменті материалдық-техникалық қамта-масыз ету басқармасының бас сарапшысы, С-4 санаты, 1 бірлік, № 21-4-2 (негізгі қызметкердің бала күту демалысы мерзіміне).

Функционалды міндеттері: орталық аппарат бойынша материалдық-техникалық қамтамасыз етуді ұйымдастыру, барлық материалдық құндылықтардың сақталуын жəне жылжуы мен дұрыс пайдаланылуына

бақылауды қамтамасыз ету; материалдық құндылықтарды есепке алу; материалдық-техникалық қамтамасыз ету бойынша есептер, ақпараттар, мəліметтер жасау; заңнамаларға сəйкес өзге де функцияларды орындау.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: əлеуметтік, гуманитарлық ғылымдар, экономика жəне бизнес, құқық, техникалық ғылымдар жəне технологиялар. Microsoft бағдарламасының стандартты пакетімен компьютерде жұмыс істей білу.

Заң қызметі департаменті мемлекеттік орган қызметін құқықтық қамтамасыз ету басқармасының бас сарапшысы С-4 санаты, 1 бірлік, № 22-1-2.

Функционалды міндеттері: министрлікте Қазақстан Республикасының заңнамасын насихаттау, жалпыға бiрдей құқықтық оқытуды ұйымдастыру жөнiндегi жыл сайынғы iс-шараларды əзiрлеу жəне iске асыру; министрге, оның орынбасарларына жəне Жауапты хатшыға қол қоюға ұсынылатын бұйрықтардың, шарттардың, келісімдердің жобаларын жəне құқықтық сипаттағы өзге құжаттардың заңнама талаптарына сəйкестігін тексеру; заңнамалық актілерде көзделген жағдайда министрліктің құзыретiне жататын құқықтық мəселелер бойынша министрліктің атынан түсiндірме дайындау, шарттарды уақтылы жасауды, олардың заңнама талаптарына сəйкестігін қамтамасыз ету.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: құқық (құқықтану). Аталған лауазымға сəйкес салада жұмыс тəжірибенің болуы. Microsoft бағдарламасының стандарттық пакетімен компьютерде жұмыс істей білуі.

Заң қызметі департаменті арыз жұмыстары басқармасының бас са-рапшысы С-4 санаты, 1 бірлік, № 22-2-2.

Функционалды міндеттері: министрліктің кінə-талап қою жұмыстарын жүзеге асыру; талап өтініштерді əзірлеу, апелляциялық жəне қадағалау шағымдарын əзірлеу, апелляциялық жəне қадағалау наразылықтарын білдіру туралы прокуратура органдарына қолдаухаттарды, апелляциялық жəне қадағалау шағымдарына қарсылықтарды əзірлеу; заңды күшіне енген сот актілерін орындау жөніндегі шараларды қабылдауды қамтамасыз ету, министрліктің пайдасына қабылданбаған сот актісіне шағымдану жөніндегі шараларды уақтылы қабылдау.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: құқық (құқықтану). Аталған лауазымға сəйкес салада жұмыс тəжірибесінің болуы. Microsoft бағдарламасының стандарттық пакетімен компьютерде жұмыс істей білу ептілігі.

Заң қызметі департаменті нормативтік-құқықтық актілерді сараптау басқармасының бас сарапшысы, С-4 санаты, 1 бірлік, № 22-3-2 (негізгі қызметкердің бала күту демалысы мерзіміне).

Функционалды міндеттері: министрлік əзiрлейтiн Қазақстан Респуб-ликасының нормативтiк-құқықтық актілерінің жобаларын, оның iшiнде оларды министрліктің басқа құрылымдық бөлiмшелерi əзiрлеген жағдайда келiсу жолымен дайындауға қатысу; əзірлеушісі министрлік болып табыла-тын заң жобаларының Қазақстан Республикасының Парламентінде өтуіне қатысу; Министрдің тапсырмасы бойынша нормативтік-құқықтық актілердің жобаларын əзірлеу жəне министрліктің құқықтық мəселелер жөніндегі құжаттарын дайындау; министрліктің норма жасау қызметiн талдау жəне талдау нəтижелерi бойынша оны жетiлдiру жəне анықталған кемшiлiктердi жою жөнiнде басшылыққа ұсыныстар енгiзу; заң жобалау жұмыстары жо-спарын əзірлеу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: құқық (құқықтану). Аталған лауазымға сəйкес салада жұмыс тəжірибесінің болуы. Microsoft бағдарламасының стандарттық пакетімен компьютерде жұмыс істей білуі.

Халықаралық ынтымақтастық жəне экономикалық интеграциялық үдерістер департаменті халықаралық ынтымақтастық басқармасының бас сарапшысы,санаты С-4, 3 бірлік, № 25-1-2, 25-1-3 (негізгі қызмет-кердің оқу демалысы мерзіміне ), № 25-1-4.

Функционалды міндеттері: басшылық тапсырмаларын уақтылы жəне сапалы орындау; нормативтік құқықтық актілердің, халықаралық келісімдер мен шарттардың жобаларын əзірлеу жəне келісу; департаменттің алдына қойылған міндеттерін жүзеге асыру мақсатында Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрлігімен жəне шетелдерде аккредиттелген Қазақстан Республикасының дипломатиялық өкілдіктерімен ынтымақтастық; министрлік тарапынан өткізілетін мемлекетішілік жəне халықаралық іс-шаралардың хаттамалық ұйымдастырылуын қамтамасыз ету; шетелдермен ынтымақтастық жөніндегі бірлескен үкіметаралық комиссияларды (шағын комиссияларды, шағын комитеттерді, жұмыс топтарын), халықаралық фо-румдарды, шетел делегацияларымен, халықаралық ұйымдардың өкілдерімен келіссөздерді ұйымдастыру жəне өткізу; министрлік басшылығының шет елдер мен халықаралық ұйымдардың өкілдерімен кездесуін өткізу бойынша министрліктің құрылымдық бөлімшелерімен бірге материалдарды дайындау; министрлік басшылығына анықтамалық жəне ақпараттық материалдарды, баяндамаларды дайындау; министрліктің құзыреті шеңберінде халықаралық құжаттар мен халықаралық ынтымақтастық мəселелері бойынша мемлекеттік саясаттың жүзеге асырылуына мониторинг жүргізу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: əлеуметтік ғылым, экономика жəне бизнес (экономика, қаржы, мемлекеттік басқару), құқық, гуманитарлық ғылым (халықаралық қатынастар), техникалық ғылым жəне технология (мұнай-газ ісі, геология жəне пай-далы қазба кен орындарын барлау). Осы лауазымға сəйкес салада жұмыс тəжірибесінің болуы.

Ақпараттық технологиялар департаментінің директоры, С-1 сана-ты, 1 бірлік № 26-0-1.

Функционалды міндеттері: министрлік қызметінің тиімділігін бағалау мақсатында департамент құзыреті шеңберінде стратегиялық мəселелер мен мақсаттарға жетуді қамтамасыз ету; департамент жұмысын ұйымдастыру, жалпы басқару жəне жоспарлау, министрлік басшылығына ақпараттық жүйелер саласында атқарушылық, бақылау жəне реттеу функцияларын жүзеге асыру бойынша ұсыныстар беру, министрліктің құзыретіне жа-татын мəселелер бойынша ақпараттандырудың өзекті мəселелерін ше-шуге бағытталған саясат жүргізу; құпия режимін сақталуын, сонымен қатар министрлік қызметінің ақпараттық қауіпсіздігін қамтамасыз ету; министрліктің ақпараттық қауіпсіздігі мəселелерін қоса алғанда, ақпараттық технологиялары саласындағы нормативтік-құқықтық актілер жобаларын жасау, қарастыру жəне келісу. Ақпараттық технологиялардың қолданылу тиімділігін бағалау бойынша іс-шаралар жүргізу; департамент құзыреті шеңберінде ақпараттық жүйелерінің жұмысын қамтамасыз ету; жиналы-стар мен басқа іс-шараларды мультимедиалық қамтамасыз ету; департа-мент қызметшілерінің министрліктің жұмыс регламентін, сонымен қатар орындаушылық жəне еңбек тəртібін сақтауын бақылауды жүзеге асыру, сонымен қатар департамент қызметшілерінің біліктілігін арттыру бойынша жұмысты ұйымдастыру.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: техникалық ғылымдар жəне технологиялар, əлеуметтік ғылымдар жəне бизнес, педагогикалық (информатика саласында), заңгерлік, жаратылыста-ну ғылымдары.

Ақпараттық технологиялар департаменті директорының орынбаса-ры, С-2 санаты, 1 бірлік № 26-0-2.

Функционалды міндеттері: департамент жұмысын ұйымдастыру, жал-пы басқару жəне жоспарлау, министрлік жəне департамент басшылығына ақпараттық жүйелер саласында атқарушылық, бақылау жəне реттеу функцияларын жүзеге асыру бойынша ұсыныстар беру, министрліктің құзыретіне жататын мəселелер бойынша ақпараттандырудың өзекті мəселелерін шешуге бағытталған саясат жүргізу; ақпараттық жүйелер жəне деректер қорын құру, енгізу, дамыту жəне жұмыс істеуін қамтамасыз ету, сыртқы ақпараттық жүйелер жəне деректер қорымен өзара əрекет етуді ұйымдастыру мəселелері бойынша орталық аппарат жəне Комитеттердің қызметін қамтамасыз ету; министрліктің есептеу техникасы құралдарын, желілік жəне телекоммуникациялық құрал-жабдықты пайдалануға беруді жəне оған техникалық қызмет көрсету бойынша, соның ішінде келісімшарт негізінде сыртқы жəне мамандандырылған ұйымдармен, сонымен қатар департамент құзыретіне жататын мəселелер бойынша жұмыс топтары жəне басқа кеңес органдарының қызметтеріне, жиналыстарға жəне өзге іс-шараларға қатысу жұмыстарын ұйымдастыру; министрліктің мемлекеттік қызметтерін жəне функцияларын автоматтандыру бойынша іс-шараларды ұйымдастыру; министрліктің ақпараттық қауіпсіздігі мəселелерін қоса алғанда, ақпараттық технологиялары саласындағы нормативтік-құқықтық актілер жобаларын жасау, қарастыру жəне келісу. Департамент құзыреті шеңберінде ақпараттық жүйелерінің жұмысын қамтамасыз ету; жиналы-стар мен басқа іс-шараларды мультимедиалық қамтамасыз ету; департа-мент қызметшілерінің министрліктің жұмыс регламентін, сонымен қатар орындаушылық жəне еңбек тəртібін сақтауын бақылауды жүзеге асыру, сонымен қатар департамент қызметшілерінің біліктілігін арттыру бойынша жұмысты ұйымдастыру.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: техникалық ғылымдар жəне технологиялар, əлеуметтік ғылымдар жəне бизнес, педагогикалық (информатика саласында), заңгерлік, жаратылыста-ну ғылымдары.

Персоналды дамыту басқармасының бас сарапшысы, С-4 санаты, 1 бірлік, № 27-0-2.

Функционалды міндеттері: қызметкерлерді тағайындау, босату бой-ынша бұйрықтарды рəсімдеу; бос əкімшілік мемлекеттік қызметке кадр резервінен ауыстыру жəне тағайындау бойынша құжаттарды рəсімдеу; біліктілік талаптар жинағын əзірлеу; қызметкерлердің еңбек демалысын жоспарлау жəне еңбек демалысы туралы бұйрықтарды рəсімдеу; міндетті арнайы тексеруге құжаттарды рəсімдеу жəне бақылау; іссапарларды жос-парлау жəне қызметкерлердің іссапары туралы бұйрықтарын дайындау; жеке тұлғалардың өтініштерімен жұмыс жасау; министрлік қызметкерлері мен ведомстволық бағынысты ұйымдардың басшыларын қызметтік куəлікпен қамтамасыз ету; ҚР Президентінің Əкімшілігіне жіберу үшін мемлекеттік наградаларға жəне марапаттауға материалдарды əзірлеу; ап-парат қызметкерлерінің біліктігін арттыруды ұйымдастыру жəне оқыту кестесін əзірлеу; министрліктің қызметкерлерінің ай сайынғы бағалауын ұйымдастыру; жеке істерді қалыптастыру жəне жүргізу; əкімшілік мемлекеттік қызметшілердің ант қабылдауын ұйымдастыру жəне өткізу; қызметкерлердің əскери қызметі туралы есеп жүргізу; тағылымдама, тəлімгерлік ұйымдастыру жəне қызметкерлердің жеке мағлұматтарын есеп-ке алуды жүзеге асыру; конкурстық комиссияның қызметін ұйымдастыру; ҚР Премьер-Министрі Кеңсесіне статистикалық есепті құрастыру, ҚР Мемлекеттік істер жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-əрекет агентігіне мемлекеттік қызметкерлердің құрамы жəне алмасуы туралы есеп беру;

ҚР Президент Əкімшілігінің жəне ҚР Премьер-Министрі Кеңсесінің тап-сырмаларын уақтылы орындау; заңнамаға, басқарманың міндеттеріне сəйкес өзге де функцияларды атқарады.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: құқық (құқықтану), гуманитарлық ғылымдары, əлеуметтік ғылымдар, эко-номика жəне бизнес. Аталған лауазымға сəйкес салада жұмыс тəжірибенің болуы. Microsoft бағдарламасының стандарттық пакетімен компьютерде жұмыс істей білуі.

II. Қазақстан Республикасы Президентiнiң Мұрағаты, 050010, Алматы қаласы, Достық даңғылы, 87-б үй, анықтама үшiн телефоны: 8 (7272) 64-69-07, факс: 8 (7272) 64-68-21, электрондық мекенжайы: ar-cobotd@mail.ru, бос əкiмшiлiк мемлекеттiк лауазымына орналасуға конкурс жариялайды:

Қаржы басқармасының сарапшысы, С-5 санаты.Функционалды мiндеттерi: «Мемлекеттік сатып алу туралы» заңға

сəйкес тауарлардың, жұмыстардың жəне көрсетілетін қызметтердің өткізілетін мемлекеттік сатып алу жұмыстарын жүргізу: жылдық жоспар-ды қалыптастыру үшін ұсыныстарды жинау жəне қорыту; конкурстық құжаттаманы, мемлекеттік сатып алуды өткізу туралы хабарландыруды, қағаздық жеткізушіде жəне электрондық түрде шарттарды дайындау; жеткізушілермен жұмыс (мемлекеттік сатып алуға қатысуға шақыру, шарт-тар мен олардың Қазынашылықта тіркелгендігі туралы хабарламаларға қол қою); реестрді жүргізу жəне жасасқан шарттар бойынша есептер құру; ҚР Қаржы министрлігінің веб-порталы мен Мұрағаттың веб-сайтында мемлекеттік сатып алу бөлімін жүргізу (белгіленген форматта жылдық жос парды, хабарландыруларды, шешімдерді, өткізілген мемлекеттік сатып алудың қорытындысын жəне басқа да ақпараттарды мемлекеттік жəне орыс тілдерінде орналастыру), мемлекеттік тілді білуі дұрыс. Компьютерде келесі программалармен жұмыс істеу дағдысы: MS Offi ce (MS Word, MS Excel, MS Power Point), Adobe Acrobat, Adobe Photoshop, Интернет жəне веб-порталда жұмыс істеу үшін пайдаланатын басқа да программалар, мемлекеттік тілді білуі дұрыс

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: экономика жəне бизнес (экономика, менеджмент, есеп жəне аудит, қаржы); техникалық ғылымдар (автоматтандыру жəне басқару, ақпараттық жүйелер,

(Соңы 12-бетте).

Бос мемлекеттік əкімшілік лауазымдарєа орналасуєа конкурс туралы хабарландыру

11 қараша 2014 жылwww.egemen.kz12есептеу техникасы жəне бағдарламалық қамтамасыз ету); кұқық (құқықтану).

III. Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігі Солтүстік Қазақстан облысының ішкі істер дапертаменті, 150010, Петропавл қаласы, Алматинская көшесі, 55-үй, 3-қабат, 309-бөлме, анықтама телефоны: 8 (7152) 612661, бос мемлекеттік əкімшілік лауазымына орналасуға конкурс жариялайды:

1. Тылдық қамтамасыз ету басқармасы күрделі құрылыс тобының бас маманы (1 бірлік, «С-О-5» санаты).

Функционалдық міндеттері: əзірленген жоспар бойынша барлық жөндеу-құрылыс жұмыс түрлеріне инженерлік-техникалық құжаттамаларды дайындау үдерісін жүргізеді, сатып алуды, таратуды, жалпы құрылыс материалдарының мақсатты пайдаланылуын бақылайды, орындалатын жөндеу-құрылыс жұмыстарының жүргізілу барысы мен сапасын бақылайды.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: техникалық, ғылым жəне технологиялар саласында. Құрылыс жəне коммуналдық шаруашылық (ғимараттар мен құрылыстарды салу жəне пай-далану) саласында ортадан кейінгі білімге рұқсат етіледі.

2. Ішкі бақылау тобының жетекші маманы (1 бірлік, «С-О-6» санаты).Функционалды міндеттері: əртүрлі меншіктік түрлерінің сақталуын

қамтамасыз ету жағдайларының сақталуын тексеру, ақша қаражаты мен материалдық құндылықтарды ұрлау мен кемшіліктерінің алдын алу жəне анықтау, қаржы-шаруашылық қызметіндегі осы сияқты жəне басқа да теріс көріністердің себептері мен жағдайларын жою бойынша ұсыныстар əзірлеу. Қолданыстағы заңнаманың сақталуын, ақша құралдарының мақсатты жəне тиімді пайдалануын қамтамасыз етуге бақылау жасау. Бухгалтерлік есептегі шаруашылық операциялары шаруашылық ресімделуінің дұрыстығы мен уақтылығын, қаржы-шаруашылық қызметінің нəтижелері туралы есептілігінің шынайылығын анықтау.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: əлеуметтік ғылым, экономика жəне бизнес саласында немесе сервис, эконо-мика жəне басқару саласында (экономика (салалар бойынша) немесе қаржы (салалар бойынша) немесе есеп жəне аудит (сала бойынша) немесе құқық (құқықтану немесе құқық қорғау қызметі) салаларында ортадан кейінгі білім рұқсат етіледі.

3. Мемлекеттік тіл жəне ақпарат бөлімі баспасөз қызметі тобының жетекші маманы (1 бірлік, «С-О-6» санаты).

Функционалды міндеттері: Облыстың бұқаралық ақпарат құралдары редакцияларымен, республикалық газеттер, журналдар, телеарналардың меншікті тілшілерімен халықты құқықтық тəрбиелеу, құқық бұзушылықтардың алдын алу, ІІО қызметін насихаттау мəселелері бойынша өзара іс-қимыл жасасуды қамтамасыз етуді жүзеге асырады. Электрондық бұқаралық ақпарат құралдарының, ақпараттық агенттіктердің, мемлекеттік органдардың, басшылар блогтары сайттарының күн сайын мониторингін жүргізуді жүзеге асырады.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: гуманитарлық ғылымдар саласында немесе құқық саласында немесе əлеуметтік ғылым, экономика жəне бизнес (журналистика) саласында. Құқық саласында (құқықтану немесе құқық қорғау қызметі) саласында немесе ау-дарма ісі саласында ортадан кейінгі білім.

4. Тылдық қамтамысыз ету басқармасы мемлекеттік сатып алу тобының жетекші маманы (1 бірлік, «С-О-6» санаты).

Функционалды міндеттері: Мемлекеттік сатып алу бойынша құжаттарды уақытында дайындайды. Бір жылға арналған сатып алу мөлшерін жəне но-менклатурасын жоспарлайды. Облыстың ІІД бөліністерінің бухгалтерлерінен мемлекеттік сатып алу бойынша есептерді жинап, жалпылауды жүргізеді. Конкурс жеңімпаздарының келісім шарттардың міндеттемелерін орындау-ын бақылайды. Облыс ІІД бөліністерінде мемлекеттік сатып алу бойынша жұмыстарды тексереді. Орталық бухгалтериямен, мүдделі қызметтермен бірлесіп келесі қаржы жылына арналған тауарлар, жұмыстар жəне қызметтер қажеттіліктерді дайындайды.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім неме-се ортадан кейінгі: білім саласында немесе гуманитарлық ғылым саласында немесе құқық саласында немесе əлеуметтік ғылым, экономика жəне бизнес (экономика немесе есеп жəне аудит немесе қаржы немесе менеджмент неме-се маркетинг) саласында немесе техникалық ғылымдар жəне технологиялар саласында немес қызмет аясында жоғары немесе білім саласында (мектепке дейінгі тəрбие жəне оқыту немесе бастауыш білім немесе негізгі орта білім) немесе құқық саласында (құқықтану немесе құқық қорғау қызметі) немесе сервис, экономика жəне басқару саласында (маркетинг (салалар бойынша) немесе менеджмент (салалар бойынша жəне қолдану аясында) немесе эконо-мика (салалар бойынша) немесе қаржы (салалар бойынша) немесе есеп жəне аудит салаларында (салалар бойынша) немесе электро энергетика саласында немесе машина жасау технологиясы саласында немесе көлікті өндіру, жөндеу, пайдалану саласында немесе аударма ісі саласында.

5. Петропавл қаласының ішкі істер басқармасы қаржымен қамтамасыз ету бөлімінің жетекші маманы (1 бірлік, «С-R-5» санаты).

Функционалды міндеттері: есептерді құру үшін бухгалтерлік құжат-таманы өңдеу, құжаттардың уақтылы жəне дұрыс ресімделуін бақылауды жүзеге асыру. Активтердің, аз құнды жəне тез тозатын мүліктің жəне басқа да материалдық құндылықтардың сақталуына бақылау жүргізу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: : жоғары білім не-месе ортадан кейінгі: əлеуметтік ғылым, экономика жəне бизнес (экономика немесе есеп жəне аудит немесе қаржы немесе менеджмент немесе маркетинг) саласында жоғары немесе сервис, экономика жəне басқару саласында (эко-номика (салалар бойынша) немесе қаржы (салалар бойынша) немесе есеп жəне аудит (салалар бойынша) саласында немесе құқық (құқықтану немесе құқық қорғау қызметі) салаларында немесе менеджмент (салалар бойынша жəне қолдану аясында) немесе маркетинг (салалар бойынша).

6. Қызылжар ауданы ішкі істер бөлімі қаржымен қамтамасыз ету тобының бас маманы (1 бірлік, «С-R-4» санаты).

Функционалды міндеттері: бухгалтерлік есептердің негізгі қаражаттарын, материалдарын, ақша қаражатының есебін жəне басқа да құндылықтарды жүзеге асыру, ақша жəне еңбек жалақысын беруді

қамтамасыз ету, қызметкерлердің есеп айырысуын енгізу, кассалық жəне есеп тəртібін қатаң сақтауды қамтамасыз ету. Алынатын қаражатты тағайындау бойынша шығындау, бухгалтерлік құжаттама мен бухгалтерлік мұрағатты дұрыс сақтау, алынатын материалдық құндылықтардың есепке алудың сақталуын қамтамасыз ету. Қаржылық-шаруашылық қызмет бойынша статистикалық есеп құру, тауарға, қызмет жəне жұмысқа алушылармен келісімшартқа отыру.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: əлеуметтік ғылым, экономика жəне бизнес (экономика немесе есеп жəне аудит немесе қаржы немесе менеджмент немесе маркетинг). Сервис, эконо-мика жəне басқару саласында (экономика (салалар бойынша) немесе қаржы (салалар бойынша), немесе есеп жəне аудит (салалар бойынша) саласында немесе менеджмент (салалар бойынша), маркетинг (салалар бойынша) са-ласында ортадан кейінгі білім рұқсат етіледі.

7. Ғ.Мүсірепов ат. ауданы ішкі істер бөлімі қаржымен қамтамасыз ету тобының бас маманы (1 бірлік, «С-R-4» санаты).

Функционалды міндеттері: бухгалтерлік есептердің негізгі қара-жаттарын, материалдарын, ақша қаражатының есебін жəне басқа да құндылықтарды жүзеге асыру, ақша жəне еңбек жалақысын беруді қамтамасыз ету, қызметкерлердің есеп айырысуын енгізу, кассалық жəне есеп тəртібін қатаң сақтауды қамтамасыз ету. Алынатын қаражатты тағайындау бойынша шығындау, бухгалтерлік құжаттама мен бухгалтерлік мұрағатты дұрыс сақтау, алынатын материалдық құндылықтардың есепке алудың сақталуын қамтамасыз ету. Қаржылық-шаруашылық қызмет бойынша статистикалық есеп құру, тауарға, қызмет жəне жұмысқа алушылармен келісім шартқа отыру.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: əлеуметтік ғылым, экономика жəне бизнес (экономика немесе есеп жəне аудит немесе қаржы немесе менеджмент немесе маркетинг). Сервис, эконо-мика жəне басқару саласында (экономика (салалар бойынша) немесе қаржы (салалар бойынша) немесе есеп жəне аудит (салалар бойынша) саласында немесе менеджмент (салалар бойынша), маркетинг (салалар бойынша) са-ласында ортадан кейінгі білім рұқсат етіледі.

8. Мамлют ауданы ішкі істер бөлімі кеңсесінің жетекші маманы (1 бірлік, «С-R-5» санаты).

Функционалды міндеттері: кіріс жəне шығыс хат-хабар бойынша жұмыс жүргізу. Бұйрықтармен жұмысы үшін құпия жəне құпия емес құжаттаманы уақытында тіркеу жəне тағайындалуы бойынша тапсыру үшін жауапкершілігі. Істерді дайындау жəне мұрағатқа тапсыру. Номенклатуралық істердің əзірленуіне, олардың дұрыс ресімделуіне бақылауды жүзеге асыру.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім немесе ортадан кейінгі: білім саласында немесе гуманитарлық ғылымдар саласында немесе құқық саласында немесе əлеуметтік ғылымдар, экономи-ка жəне бизнес (экономика немесе қаржы немесе есеп жəне аудит немесе мұрағаттану, құжаттану жəне құжатпен қамтамасыз ету) саласында немесе техникалық ғылымдар жəне технологиялар саласында жоғары немесе білім саласында (мектепке дейінгі тəрбие жəне оқыту немесе бастауыш білім не-месе негізгі орта білім) немесе құқық саласында (құқықтану немесе құқық қорғау қызметі) немесе сервис, экономика жəне басқару саласында (іс жүргізу жəне мұрағат жүргізу (салалар бойынша), экономика (салалар бойынша) не-месе қаржы (салалар бойынша) немесе есеп жəне аудит салаларында (салалар бойынша) немесе электроэнергетика саласында немесе машина жасау тех-нологиясы саласында немесе көлікті өндіру, жөндеу, пайдалану саласында немесе аударма ісі саласында ортадан кейінгі білім.

9. Уалиханов ауданы ішкі істер бөлімі кеңсесінің жетекші маманы (1 бірлік, «С-R-5» санаты).

Функционалды міндеттері: кіріс жəне шығыс хат-хабар бойынша жұмыс жүргізу. Бұйрықтармен жұмысы үшін құпия жəне құпия емес құжаттаманы уақытында тіркеу жəне тағайындалуы бойынша тапсыру үшін жауапкершілігі. Істерді дайындау жəне мұрағатқа тапсыру. Номенклатуралық істердің əзірленуіне, олардың дұрыс ресімделуіне бақылауды жүзеге асыру.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім немесе ортадан кейінгі: білім саласында немесе гуманитарлық ғылымдар саласында немесе құқық саласында немесе əлеуметтік ғылымдар, экономи-ка жəне бизнес (экономика немесе қаржы немесе есеп жəне аудит немесе мұрағаттану, құжаттану жəне құжатпен қамтамасыз ету) саласында немесе техникалық ғылымдар жəне технологиялар саласында жоғары немесе білім саласында (мектепке дейінгі тəрбие жəне оқыту немесе бастауыш білім не-месе негізгі орта білім) немесе құқық саласында (құқықтану немесе құқық қорғау қызметі) немесе сервис, экономика жəне басқару саласында (іс жүргізу жəне мұрағат жүргізу (салалар бойынша), экономика (салалар бойынша) не-месе қаржы (салалар бойынша) немесе есеп жəне аудит салаларында (салалар бойынша) немесе электроэнергетика саласында немесе машина жасау тех-нологиясы саласында немесе көлікті өндіру, жөндеу, пайдалану саласында немесе аударма ісі саласында ортадан кейінгі білім.

10. Жамбыл ауданы ішкі істер бөлімі кеңсесінің жетекші маманы («С-R-5» санаты).

Функционалды міндеттері: кіріс жəне шығыс хат-хабар бойынша жұмыс жүргізу. Бұйрықтармен жұмысы үшін құпия жəне құпия емес құжаттаманы уақытында тіркеу жəне тағайындалуы бойынша тапсыру үшін жауапкершілігі. Істерді дайындау жəне мұрағатқа тапсыру. Номенклатуралық істердің əзірленуіне, олардың дұрыс ресімделуіне бақылауды жүзеге асыру.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім немесе ортадан кейінгі: білім саласында немесе гуманитарлық ғылымдар саласында немесе құқық саласында немесе əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес (экономика немесе қаржы немесе есеп жəне аудит немесе мұрағаттану, құжаттану жəне құжатпен қамтамасыз ету) саласында немесе техникалық ғылымдар жəне технологиялар саласында жоғары немесе білім саласында (мектепке дейінгі тəрбие жəне оқыту немесе бастауыш білім немесе негізгі орта білім) немесе құқық саласында (құқықтану немесе құқық қорғау қызметі) немесе сервис, экономика жəне басқару саласында (іс жүргізу жəне мұрағат жүргізу (салалар бойынша), экономика (салалар бойынша) немесе қаржы (салалар бойынша) немесе есеп жəне аудит салаларында (салалар бойынша) немесе электроэнергетика саласында немесе машина жасау технологиясы саласында немесе көлікті өндіру, жөндеу, пайдалану

саласында немесе аударма ісі саласында ортадан кейінгі білім.11. Шал ақын ауданының ішкі істер бөлімі көші-қон полиция

тобының жетекші маманы (1 бірлік, «С-R-5» санаты).Функционалды міндеттері: Қазақстан Республикасының азаматтарын

құжаттандыруды жүзеге асыру; орындарға шығумен азаматтарды құжаттандыру жəне тіркеу мəселелері бойынша заңнаманың сақталуына тексерістер жүргізу, азаматтарды құжаттандыру жəне тіркеу мəселелері бойынша азаматтардың өтініштері мен шағымдарын қарау;аудандық (қалалық) ішкі істер органдарының азаматтарды құжаттандыру жəне тіркеу саласындағы қызметіне ұйымдастырушылық-бақылау функцияларын жүзеге асыру; азаматтардың құжаттандыруға жəне тіркеуге ұсынылған құжаттарын қарау; азаматтарды құжаттандыру жəне тіркеу мəселелері бойынша анықтамалық жəне өзге ақпараттық аналитикалық материалдарды дайындау; азаматтарды құжаттандыру жəне тіркеу мəселелері бойынша бұқаралық ақпарат құралдарында түсіндіру жұмысын дайындау; азаматтарды құжаттандыру жəне тіркеу мəселелері бойынша аналитикалық ақпараттар мен есептер дайындау, бөлімде іс жүргізу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім немесе ортадан кейінгі: білім саласында немесе гуманитарлық ғылымдар саласында немесе құқық саласында немесе əлеуметтік ғылымдар, экономика жəне бизнес (экономика немесе қаржы немесе есеп жəне аудит, мұрағаттану немесе құжаттану жəне құжатпен қамтамасыз ету) саласында немесе техникалық ғылымдар жəне технологиялар саласында жоғары немесе білім саласында (мектепке дейінгі тəрбие жəне оқыту немесе бастауыш білім немесе негізгі орта білім) немесе құқық саласында (құқықтану немесе құқық қорғау қызметі) немесе сервис, экономика жəне басқару саласында (іс жүргізу жəне мұрағат жүргізу (салалар бойынша жəне қолдану аясында), экономика (салалар бойынша) немесе қаржы (салалар бойынша) немесе есеп жəне аудит салаларында (салалар бойынша) немесе электроэнергетика саласында немесе машина жасау технологиясы саласында немесе көлікті өндіру, жөндеу, пайдалану саласында немесе аударма ісі саласында ортадан кейінгі білім.

IV. Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасы жанындағы Материалдық-техникалық қамсыздандыру басқармасы, 010000, Астана қаласы, Орынбор көшесі, 14-үй, № 229-бөлме, 7172923@prokuror.kz, анықтамалар үшін телефоны: 8 (7172) 71-28-79, 30-17-72, бос мемлекеттік əкiмшiлiк лауазымдарына бойынша конкурс жариялайды:

1. Басқарманың ақпараттандыру жəне байланыс бөлімінің басшысы (С-О-4, 1 бірлік).

Функционалды міндеттері: ҚР БП-ны жəне ведомстволық бағынысты ұйымдарды ақпараттандырудың бағдарламалық-техникалық құралдарымен жарақтандыру іс-шараларын өткізу; прокуратураның органдары мен мекемелерін компьютерлендіру жəне ақпараттық қамтамасыз ету, телекоммуникациялық технологиялар саласында Қазақстан Республикасының прокуратура органдарының жұмысын жетілдіру жəне ұйымдастыру; прокуратура органдары мен мекемелерінде жұмыс істейтін ақпараттық қорлардың, міндеттер кешендерінің ақпараттық жинақтау жəне өзекті ету жүйелерін ұйымдастыру; прокуратура органдары мен мекемелерінің ақпараттық жүйелерінің аппараттық жəне бағдарламалық компоненттерін енгізу, жүйелік жəне техникалық қызмет көрсету, сүйемелдеу жəне əкімшілік ету процестерін ұйымдастыру жəне бақылау; прокуратура органдарының телекоммуникациялық жүйелерінде ақпаратты қорғауды қамтамасыз етудің негізгі қағидаларын қамтитын əдістемелік жəне нормативтік құқықтық құжаттарды əзірлеуге қатысу; прокуратура органдарының телекоммуникациялық жүйелерінде автоматтандырылған ақпараттық жүйелерді жобалау жəне əзірлеу кезінде ақпарат қауіпсіздігін қамтамасыз ету мəселелері бойынша техникалық шешімдерді əзірлеуге қатысу; ҚР БП-ның байланыс тораптарын салу кезінде техникалық қадағалауды жүргізу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: техникалық ғылым жəне технология саласындағы («Ақпараттық жүйе», «есептеу техникасы жəне бағдарламалық қамтамасыз ету», «автоматтандыру жəне басқару» мамандығы бойынша) , құқық, əлеуметтік ғылымдар экономика жəне бизнес. Мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес; осы санаттағы нақты лауазымның функционалдық бағытына сəйкес облыстарда жұмыс өтілі екі жылдан кем емес; жоғары оқу орындарынан кейінгі оқу бағдарламалары бойынша Қазақстан Республикасының Президенті жанындағы білім беру ұйымдарында мемлекеттік тапсырыс негізінде немесе шетелдің жоғары оқу орындарында Шетелде кадрлар даярлау жөніндегі республикалық комиссия бекітетін басым мамандықтар бойынша оқуды аяқтауы; ғылыми дəрежесінің болуы. Тестілеу бағдарламасына сəйкес Қазақстан Республикасының заңнамаларын білу. Осы санаттың нақты лауазымының мамандандырылуына сəйкес салалардағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерін білу. «Қазақстан-2050» Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты стратегиясын білуі. Осы санаттағы лауазымдар бойынша функционалды міндеттерді орындау үшін қажетті басқа да міндетті білімдерінің болуы. Мемлекеттік əкімшілік лауазымдарының санаттарына үлгілік біліктілік талаптарының сəйкестігі. Word, Excel бағдарламалары бар дербес компьютермен, ұйымдастыру техникасымен жұмыс істеу.

V. Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Қазынашылық комитетінің Қарағанды облысы бойынша Қазынашылық департаменті Октябрь аудандық қазынашылық басқармасы, 100001, Қарағанды облысы, Қарағанды қаласы, Архитектурная көшесі, 7-үй, анықтама үшін телефоны: 8(7212) 45-77-47, 45-88-86, электронды мекенжайы: kazna.kar3019@minfi n.gov.kz, бос əкімшілік мемлекеттік лауазымына орналасуға конкурс жариялайды:

Конкурс комиссиясы жұмысының ашықтылығы мен объективтілігін қамтамасыз ету үшін оның отырысына байқаушыларды қатыстыруға жол беріледі.

Қаржылық жəне шарттарды тіркеу тобының бас маман – бас қазынашысы, (уақытша, негізгі қызметкердің бала күту демалыс кезеңіне 06.06.2017ж. дейін), C-R-4санаты, 1 бірлік.

Функционалды міндеттері: қаржыландырудың жиынтық жəне жеке жоспарын, мемлекеттік мекемелердің тауарларды (жұмыстарды, қызмет көрсетулерді) сатудан түскен ақшаларының олардың өз өкімдігінде қалатындарын жоспарлауларын жүргізу, азаматтық-құқықтық мəмілелерді

тіркеу, түсімдер мен шығындар бойынша бюджетті атқару жөніндегі есептерді қалыптастыру, республикалық бюджет есебінен ұсталатын мемлекеттік мекемелердің тоқсандық жəне жылдық есептерін қабылдау жəне тексеру, мемлекеттік мекемелердің жəне квазимемлекеттік сектор субъектілерінен құжаттар жиынтығын жүргізу жəне қалыптастыру, мəліметтер дайындау əрі салық жəне басқа да бюджетке төленетін міндетті төлемдерді төлеуге екінші деңгейдегі банк арқылы өкілеттік тұлғалардан қабылданған қолма қол ақшалардың уақытында жəне толық аударылуын тексеруді жүзеге асыру.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: экономикалық. Ортадан кейінгі білімі болғанда: мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес немесе экономика немесе қаржы саласында екі жылдан кем емес жұмыс өтілі бар болған жағдайда рұқсат етіледі. Компьютерде жұмыс істей білуі.

Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі Қазынашылық комитеті Павлодар облысы бойынша Қазынашылық департаментінің Баянауыл аудандық қазынашылық басқармасы, 140300, Павлодар облысы, Баянауыл ауданы, Сəтбаев көшесі, 55-үй, анықтама телефоны: 8 (71840) 9-15-49, факс: 8(71840) 9-15-49, электрондық мекенжайы: ye.sagadatov@minfin.gov.kz, бос əкімшілік мемлекеттік лауазымға орналасуға конкурс жариялайды:

Конкурс комиссиясы жұмысының ашықтылығы мен объективтiлiгiн қамтамасыз ету үшiн оның отырысына байқаушыларды қатыстыруға жол берiледi.

Қаржылық жəне шарттарды тіркеу тобының бас маман-бас қазынашысы, С-R-4 санаты, 1 бірлік.

Функционалды міндеттері: қаржыландыру ЖБ қаржыландыру жоспарларын орындау, ММ өздерінің билігінде қалған тауарларды (жұмыстарды,көрсетілетін қызметті) сатудан түсетін ақша, оларға өзгерістер енгізуге арналған анықтамалар жоспарларын жүргізу; нақтыланған, түзетілген жергілікті бюжетті ҚБАЖ-ға енгізу; бюджетке артық төленген соммаларды қайтару жəне түсімдердің бюджеттік сыныптамасы кодтарының, салық органдарының арасындағы түсімдерді есепке алу бойынша құжаттарды орындау;салықты жəне бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді төлеуге уəкілетті тұлғалардан банк арқылы қолма-қол алынған бюджетке есептелген ақша туралы мəліметті дайындау; 4-20, 5-52, мідет бойынша ЖҚЖ-мен БК-ЖҚЖ-РБ(ЖО,ЖР); төлемдер бойынша ЖҚЖ-мен БК-ЖҚЖ-РБ(ЖО,ЖР); мінд БК-ЖҚЖ төлем ЖҚЖ-мен; БК-Бек/Нақ/Қаржы жоспары-РБ(МО,МР); БК –төлем бойынша ЖҚЖ –касса шығыстар; БК-ЖҚЖ-РБ (МО,МР)бюджет төлемдер нысандарды қалыптастыру.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: экономикалық немесе мемлекеттік жəне жергілікті басқару. Мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес немесе осы санаттағы нақты лауазымның функционалды бағытына сəйкес облыстарда екі жылдан кем емес жұмыс өтілі бар болған жағдайда ортадан кейінгі білімі барларға рұқсат етіледі. Компьютерде жұмыс істей білу.

Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі Қазынашылық комитеті Павлодар облысы бойынша Қазынашылық департаментінің Ертіс аудандық қазынашылық басқармасы, 140500, Павлодар облысы, Ертіс ауданы, Ертіс ауылы, Желтоқсан көшесі, 104-үй, анықтама телефоны: 8 (71832) 2-23-62, факс: 8 (71832) 2-23-62, электрондық мекенжайы: m.dosova@minfin.gov.kz, бос əкімшілік мемлекеттік лауазымға орналасуға конкурс жариялайды:

Конкурс комиссиясы жұмысының ашықтылығы мен объективтiлiгiн қамтамасыз ету үшiн оның отырысына байқаушыларды қатыстыруға жол берiледi.

Операциялық топтың бас маман-бас қазынашысы, (уақытша, негізгі қызметкердің бала күту демалысы кезеңіне 1.02.2015 ж. дейін), С-R-4 санаты, 1 бірлік.

Функционалды міндеттері: мемлекеттік мекеме қызметкерлеріне еңбек ақылары мен басқа ақша төлемдеріне арналған, салымдар бойынша жинақтау шоттарына немесе карт-шоттар арқылы жеке тұлғаларға аудару жолдарымен төлеуге арналған, əлеуметтік жəне міндетті зейнетақы салым-дарын аударуға арналған төлем шоттарды орындау.қайтадан шоттардың/төлем тапсырыстарын енгізілуін жүзеге асыру, есепке алу талаптарын сақтау.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: экономикалық, əлеуметтік ғылымдар экономика жəне бизнес саласында (экономика немесе есеп жəне аудит немесе қаржы немесе мемлекеттік жəне жергілікті басқару). Ортадан кейінгі білімге рұқсат етіледі (экономикалық). Мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес немесе осы санаттағы нақты лауазымның функционалдық бағытына сəйкес облыстарда екі жылдан кем емес жұмыс өтілі бар болған жағдайда ортадан кейінгі білімі барларға рұқсат етіледі.

Конкурсқа қатысу үшін қажетті құжаттар: 1) нысанға сəйкес өтініш; 2) 3х4 үлгідегі суретпен нысанға сəйкес толтырылған сауалнама; 3) бiлiмi туралы құжаттардың нотариалды куəландырылған көшiрмелерi; 4) еңбек қызметін растайтын құжаттың нотариалды куəландырылған көшiрмесi; 5) Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің 2010 жылғы 23 қарашадағы № 907 бұйрығымен бекітілген (Қазақстан Республикасының Нормативтік-құқықтық актілердің тізілімінде 2010 жылы 21 желтоқсанда № 6697 болып тіркелген) нысандағы денсаулығы туралы анықтама; 6) Қазақстан Республикасы азаматының жеке куəлігінің көшірмесі; 7) құжаттарды тапсыру сəтінде уəкілетті органмен белгіленген шекті мəннен төмен емес нəтижемен тестілеуден өткені туралы қолданыстағы сертификат (немесе куəландырылған нотариалдық көшiрмесi).

Егер азамат еңбек қызметін жүзеге асырмаған жəне конкурс жарияланған бос лауазым бойынша жұмыс өтілі талап етілмейтін жағдайларда 4) тармақшада көрсетілген құжатты ұсыну талап етілмейді. Құжаттардың толық емес пакетін ұсыну конкурс комиссиясының оларды қараудан бас тартуы үшін негіз болып табылады. Мемлекеттік қызметшілермен тапсырылатын 3) жəне4) тармақшаларында көрсетілген құжаттарды олар жұмыс істей тін мемлекеттік органдардың персоналды басқару қызметі (кадр қыз меті) куəландыра алады.

Азаматтар бiлiмiне, жұмыс тəжiрибесiне, кəсiби шеберлiгiне жəне

беделіне қатысты (бiлiктiлiгiн арттыру, ғылыми дəрежелер мен атақтар берiлуi туралы құжаттардың көшiрмелерi, мiнездемелер, ұсынымдар, ғылыми жарияланымдар жəне өзге де олардың кəсіби қызметін, біліктілігін сипаттайтын мəліметтер) қосымша ақпараттарды бере алады. Азаматтар жоғарыда аталған құжат тігілетін мұқабада орналастырылған құжаттарды қолма-қол тəртіпте немесе пошта арқылы құжаттарды қабылдау мерзiмiнде бере алады.

Азаматтар жоғарыда аталған құжаттарды хабарламада көрсетілген электрондық пошта мекенжайына электронды түрде бере алады. Конкурсқа қатысу үшін жоғарыда көрсетілген құжаттарды электрондық пошта арқылы берген азаматтар құжаттардың түпнұсқасын əңгімелесу басталғанға дейін бір жұмыс күн бұрын кешіктірілмей береді. Жоғарыда аталған құжаттардың түпнұсқасы берілмеген жағдайда тұлға əңгімелесуден өтуге жіберілмейді.

Құжаттарды қабылдау мерзiмi конкурс өткiзу туралы хабарландыру соңғы жарияланған күнінен бастап 10 жұмыс күннің ішінде, көрсетілген мекенжай бойынша тиісті мемлекеттік органдарға тапсырылуы тиіс.

Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері жөніндегі агенттігінің Астана, Алматы, Атырау, Көкшетау, Павлодар, Тараз, Өскемен, Орал, Петропавл, Қостанай, Қызылорда, Қарағанды, Талдықорған, Ақтөбе, Ақтау жəне Шымкент қалаларындағы аймақтық тестілеу орталықтарында белгіленген тəртіппен өтеді.

Конкурс комиссиясы жұмысының ашықтылығы мен объективтілігін қамтамасыз ету үшін оның отырысына байқаушыларды қатыстыруға жол беріледі.

Конкурс комиссиясының отырысына байқаушылар ретінде Қазақстан Республикасы Парламентінің жəне барлық деңгейдегі мəслихат депутаттарының, Қазақстан Республикасы заңнамасында белгіленген тəртіпте аккредиттелген бұқаралық ақпарат құралдарының, басқа мемлекеттік органдардың, қоғамдық бірлестіктердің (үкіметтік емес ұйымдардың), коммерциялық ұйымдардың жəне саяси партиялардың өкілдері, уəкілетті органның қызметкерлері қатыса алады.

Байқаушы ретінде конкурс комиссиясының отырысына қатысу үшін тұлғалар əңгімелесу басталуына 1 жұмыс күні қалғанға дейін кешіктірмей персоналды басқару қызметіне (кадр қызметіне) тіркеледі. Тіркелу үшін тұлғалар персоналды басқару қызметіне (кадр қызметіне) жеке басын куəландыратын құжаттың көшірмесін, ұйымдарға тиесілілігін растайтын құжаттардың түпнұсқасын немесе көшірмелерін ұсынады.

Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері агенттігі төрағасының 2013 жылғы 19 наурыздағы 06-7/32 бұйрығымен бекітілген Мемлекеттiк əкiмшiлiк лауазымдарға орналасуға конкурс өткiзу жəне конкурс комиссиясын қалыптастыру қағидаларына сəйкес Конкурс комиссиясының отырысына сарапшылар мен байқаушылардың қатыстырылуына жол беріледі.

Сарапшы ретінде - конкурс жариялаған мемлекеттік органның қызметкері болып табылмайтын, бос лауазымның функционалдық бағыттарына сəйкес облыстарда жұмыс тəжірибесі бар тұлғалар, сондай-ақ персоналды іріктеу жəне жоғарылату бойынша мамандар, басқа мемлекеттік органдардың мемлекеттік қызметшілері, Қазақстан Республикасы Парламентінің жəне мəслихат депутаттары қатыса алады.

Байқаушылар ретінде – Қазақстан Республикасы Парламентінің жəне барлық деңгейдегі мəслихат депутаттарының, Қазақстан Республикасы заңнамасында белгіленген тəртіпте аккредиттелген бұқаралық ақпарат құралдарының, басқа мемлекеттік органдардың, қоғамдық бірлестіктердің (үкіметтік емес ұйымдардың), коммерциялық ұйымдардың жəне саяси партиялардың өкілдері, уəкілетті органның қызметкерлері қатыса алады.

Бос мемлекеттік əкімшілік лауазымдарға орналасуға үміткерлерге арналған тестілеу бағдарламасы:

С-1, С-2, С-3 cанаттары үшін: мемлекеттік тілді білуге тест (20 тапсырма); логикалық тест (10 тапсырма); Қазақстан Республикасының заңнамасын білуге арналған тестке Қазақстан Республикасының Конституциясын (15 сұрақ), «Қазақстан Республикасының Президенті ту-ралы» (15 сұрақ), «Қазақстан Республикасының Үкіметі туралы» (15 сұрақ) Қазақстан Республикасының конституциялық заңдарын, «Мемлекеттік қызмет туралы» (15 сұрақ), «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес тура-лы» (15 сұрақ), «Əкімшілік рəсімдер туралы» (15 сұрақ), «Нормативтік-құқықтық актілер туралы» (15 сұрақ), «Жеке жəне заңды тұлғалардың өтiнiштерiн қарау тəртiбi туралы» (15 сұрақ), «Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы» (15 сұрақ) Қазақстан Республикасының заңдарын бiлуге арналған тест сұрақтары кiредi.

C-4, С-5, С-О-4, С-О-5, С-О-6, C-R-4 cанаттары үшін: мемлекеттік тілді білуге тест (20 тапсырма); логикалық тест (10 тапсырма); Қазақстан Республикасының заңнамасын білуге арналған тестке Қазақстан Республикасының Конституциясын (15 сұрақ), «Қазақстан Республикасының Президенті туралы» (15 сұрақ) Қазақстан Республикасының конституциялық заңы, «Мемлекеттік қызмет туралы» (15 сұрақ), «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» (15 сұрақ), «Əкімшілік рəсімдер туралы» (15 сұрақ), «Жеке жəне заңды тұлғалардың өтiнiштерiн қарау тəртiбi туралы» (15 сұрақ), «Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы» (15 сұрақ), «Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару жəне өзін-өзі басқару туралы» (15 сұрақ) Қазақстан Республикасының заңдарын бiлуге арналған тест сұрақтары кiредi;

C-R-5 cанаттары үшін: мемлекеттік тілді білуге тест (20 тапсырма); логикалық тест (10 тапсырма); Қазақстан Республикасының заңнамасын білуге арналған тестке Қазақстан Республикасының Конституциясын (15 сұрақ), «Мемлекеттік қызмет туралы» (15 сұрақ), «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» (15 сұрақ), «Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару жəне өзін-өзі басқару туралы» (15 сұрақ), «Жеке жəне заңды тұлғалардың өтiнiштерiн қарау тəртiбi туралы» (15 сұрақ), «Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы» (15 сұрақ) Қазақстан Республикасының заңдарын бiлуге арналған тест сұрақтары кiредi.

Азаматтар конкурсқа қатысу шығындарын (əңгімелесу өтетiн жерге келу жəне қайту, тұратын жер жалдау, байланыс қызметiнiң барлық түрлерiн пайдалану) өздерiнiң жеке қаражаттары есебiнен жүргiзедi.

Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері агенттігінің сайты: www.kyzmet.gov.kz

Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігінің басшылығы Ұлы Отан соғысының ардагері, екі мəрте Кеңес Одағының Батыры, авиация генерал-майоры

Талғат Жақыпбекұлы БИГЕЛДИНОВТІҢқайтыс болуына байланысты марқұмның отбасына, туған-туыстары мен жақындарына қайғыларына ортақтасып көңіл айтады.

Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті жəне «Қазақстан Респуб-ликасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті органдарының ардагерлері» республикалық қоғамдық бірлестігі Ұлы Отан соғысының ардагері, авиация генерал-майоры, екі мəрте Кеңес Одағының Батыры

Талғат Жақыпбекұлы БИГЕЛДИНОВТІҢқайтыс болуына байланысты марқұмның туғандары мен жақындарына ауыр қайғыларына ортақтасып көңіл айтады.

Ардагерлердің Орталық кеңесі екі мəрте Кеңес Одағының Батыры, Ұлы Отан соғысының даңқты ұшқышы, ардагерлер қозғалысына белсенді түрде қатысушы

Талғат Жақыпбекұлы БИГЕЛДИНОВТІҢқайтыс болуына байланысты марқұмның туыстары мен жақындарына орны толмас ауыр қайғыларына ортақтасып көңіл айтады.

Қазақстан Республикасы Парламенті Мəжілісінің басшылығы мен депутатта-ры жəне палата аппаратының қызметкерлері Қазақстан Республикасы Парламенті Мəжілісінің депутаты Айгүл Нұркинаға əкесі

Қабдеш ТЕМІРБАЙҰЛЫНЫҢқайтыс болуына байланысты орны толмас қайғысына ортақтасып көңіл айтады.

Қазақстан Республикасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті жəне «Қазақстан Ре с-пуб ликасы Ұлттық қауіпсіздік комитеті органдарының ардагерлері» респуб ли -калық қоғамдық бірлестігі генерал-майор Мақсұт Əнуарбекұлы Нұри мановқа əкесі

Əнуарбек НҰРИМАНОВТЫҢқайтыс болуына байланысты ауыр қайғысына ортақтасып көңіл айтады.

Павлодар облысының əкімі Қазақстан Республикасы Парламенті Мəжілісінің депу-таты Айгүл Қабдешқызы Нұркинаға, туған-туысқандарына соғыс жəне еңбек ардагері, Александр Невский орденінің иегері, облыстың құрметті азаматы

Қабдеш Темірбайұлы НҰРКИННІҢқайтыс болуына байланысты қайғыларына ортақтасып көңіл айтады.

АҚПАРАТТЫҚ ХАБАРЛАМААршалы ауданының əкімдігі ауыл шаруашылығы өндірісін жəне шаруашылық

қожалығын жүргізу үшін уақытша өтемді жер пайдалануға жер учаскелерін беру бойынша 2014 жылғы 11 желтоқсанда сағат 11.00-де конкурс өткізеді,

мекенжайы: Ақмола облысы, Аршалы ауданы, Аршалы кенті, Тəшенов көшесі, 47, мəжіліс залы

Жер учас-кесі №

Жер учаскесіне қысқаша сипаттама (құрамы жəне

пайдалынатын жер түрлері, бонитет баллы)

Аумағы, га

Жалға беру

мерзімі

Жер учаскесінің орналасқан жері (аудан орталығынан

жəне шаруашылықтан орташа арақашықтығы)

1 Егістік жер, бонитет баллы 1769,0 3 жыл Константинов селолық округі, Белоярка селосына дейін – 3 км, Константинов се-лосына дейін – 10,5 км.

2 Егістік жер, бонитет баллы 378,9 1 жыл Константинов селолық округі, Белоярка селосына дейін – 8 км, Константинов се-лосына дейін – 9,5 км.

3 Егістік жер, бонитет баллы 414,4 2 жыл Константинов селолық округі, Константинов селосына дейін – 1,8 км.

4 Барлығы осының ішінде:егістік жер, бонитет баллыегістік жер, бонитет баллы

219,7

139,580,2

2 жыл Константинов селолық округі, Сейтен се-лосына дейін – 9,5 км, Ольгинка селосына дейін – 14 км.

5 Барлығы осының ішінде:егістік жер, бонитет баллы

жайылым жер, бонитет баллы

166,9

156,9

110,0

2 жыл Константинов селолық округі,Константинов селосына дейін – 7,7 км, Шортанды селосына дейін – 9,0 км.

Константинов селосына дейін – 3,5 км, Шортанды селосына дейін – 12,5 км.

6 Егістік жер, бонитет баллы 503,4 1 жыл Константинов селолық округі, Сейтен се-лосына дейін – 4,5 км.

7 Егістік жер, бонитет баллы 694,9 2 жыл Константинов селолық округі, Сейтен се-лосына дейін – 10 км, Белоярка селосына дейін – 4,5 км.

8 Егістік жер, бонитет баллы 465,8 1 жыл Бірсуат селолық округі, Байдала селосына дейін – 17,5 км, Бірсуат селосына дейін – 20 км.

9 Барлығы осының ішінде:егістік жер, бонитет баллыегістік жер, бонитет баллы

251,9

150,2101,7

2 жыл Бірсуат селолық округі, Байдала селосына дейін – 22,5 км, Бірсуат селосына дейін – 20 км.

10 Егістік жер, бонитет баллы 491,4 1 жыл Бірсуат селолық округі, Байдала селосы-на дейін – 1,5 км, Бірсуат селосына дейін – 3,5 км.

11 Егістік жер, бонитет баллы 303,7 1 жыл Бірсуат селолық округі, Байдала селосы-на дейін – 1,5 км, Бірсуат селосына дейін – 3,5 км.

12 Тамырынан жақсартылатын жай-ылым жер,бонитет баллы

275,7 1 жыл Бірсуат селолық округі, Ақбұлақ селосы-на дейін – 7 км, Бірсуат селосына дейін – 2,5 км.

13 Тамырынан жақсартылатын жай-ылым жер,бонитет баллы

757,38 2 жыл Сараба селолық округі, Сараба селосына дейін – 3 км.

14 Барлығы осының ішінде:егістік жер, бонитет баллыегістік жер, бонитет баллы

70

47,922,1

1 жыл Түрген ауылдық округі

Түрген ауылына дейін – 4,5 км, Шортанды селосына дейін – 7 км.

15 Тамырынан жақсартылаты жайы-лым жер,бонитет баллы

315,32 1 жыл Михайлов селолық округі, Михайлов се-лосына дейін – 2,5 км.

16 Егістік жер, бонитет баллы 676,7 2 жыл Түрген ауылдық округіРодник селосына дейін –1км, Аршалы кентіне дейін – 9 км.

17 Егістік жер, бонитет баллы 1375,4 3 жыл Түрген ауылдық округіРодник селосына дейін – 4 км, Аршалы кентіне дейін – 4 км.

18 Егістік жер, бонитет баллы 432,9 1 жыл Аршалы кенті, Аршалы кентіне дейін – 3 км, Түрген ауылына дейін – 3,5 км.

19 Дақылды-суландырылатын жай-ылым жер, бонитет баллы

54,3 1 жыл Константинов селолық округіКонстантинов селосына дейін – 8 км, Шортанды селосына дейін – 6 км.

20 Егістік жер, бонитет баллы 3630,7 3 жыл Бұлақсай ауылдық округі,Бұлақсай ауылына дейін – 9,5 км, Ақжар селосына дейін – 7 км.

Жер учаскелерін пайдаланудың шарттары мен талаптары: 1 лот бойынша нысаналы бағыттарына сəйкес сүт-тауары фермасын құру, 200 ірі қара малмен міндетті

түрде мақсаттық бағытымен;«Сыбаға», «Алтын Асық», «Құнан» мемлекеттік бағдарламаларына жəне басқа да ауылшаруашылық жəне

кəсіпкерлікті дамыту үшін қатысуы.Конкурсқа қатысушы ретінде тіркелу үшін жеке басының куəландыратын құжатты жəне конкурстық

өтінім тапсыру қажет.Конкурсқа қатысушыларды тіркеу мына мекенжайында: Ақмола облысы, Аршалы ауданы, Аршалы кенті,

Тəшенов көшесі, 47 мекенжайында өткізіледі. Конкурстық өтінім берудің ақырғы мерзімі – 2014 жылғы 11 желтоқсанда сағат 18.00-ге дейін.

Анықтама телефоны: 8 (71644) 2 -13-56.«Аршалы ауданының жер қатынастары бөлімі» ММ.

ИНФОРМАЦИОННОЕ СООБЩЕНИЕАкимат Аршалынского района проводит конкурс по предоставлению земель-ных участков во временное возмездное землепользование для ведения сель-

скохозяйственного производства и крестьянского хозяйства, который состоит-ся 11 декабря 2014 года в 11 часов 00 минут по адресу: Акмолинская область,

Аршалынский район, п. Аршалы, ул. Ташенова, 47, зал заседаний.№

лотаКраткая характеристика зе-мельного участка (состав и

виды угодий, балл бонитета)

Пло-щадь,

га

Срок аренды Месторасположение земельного участка (среднее расстояние от хо-зяйственного и районного центра)

Лот № 1

Пашня, балл бонитета 28 1769,0 1 год с последую-щим продлением в случае освоения

Константиновский сельский округ, расстояние до с. Белоярка – 3км. до с.Константиновка – 10,5 км.

Лот № 2

Пастбище, балл бонитета 20 378,9 1 год с последую-щим продлением в случае освоения

Константиновский сельский округ, расстояние до с.Белоярка – 8 км. до с.Константиновка – 9,5 км.

Лот № 3

Пашня, балл бонитета 28 414,4 1 год с последую-щим продлением в случае освоения

Константиновский сельский округ, расстояние до с.Константиновка – 1,8 км.

Лот № 4

Всегов том числе:пашня, балл бонитета 28пашня, балл бонитета 28

219,7

139,580,2

1 год с последую-щим продлением в случае освоения

Константиновский сельский округ, расстояние до с.Сейтень – 9,5 км. до с.Ольгинка – 14 км.

Лот № 5

Всегов том числе:пашня, балл бонитета 28

пастбище, балл бонитета 20

266,9

156,9

110,0

1 год с последую-щим продлением в случае освоения

Константиновский сельский округ. расстояние до с.Константиновка – 7,7 км. до с.Шортанды – 9,0 км.

до с.Константиновка – 3,5 км. до с.Шортанды – 12,5 км

Лот № 6

Пастбище, балл бонитета 20 503,4 1 год с последую-щим продлением в случае освоения

Константиновский сельский округ, расстояние до с.Сейтень – 4,5 км.

Лот № 7

Пастбище, балл бонитета 20 694,9 1 год с последую-щим продлением в случае освоения

Константиновский сельский округ, расстояние до с.Сейтень – 10 км. до с.Белоярка – 4,5 км.

Лот № 8

Пастбище, балл бонитета19 465,8 1 год с последую-щим продлением в случае освоения

Берсуатский аульный округ, рас-стояние до с.Байдалы – 17,5 км. до с.Берсуат – 20 км.

Лот № 9

Всегов том числе:пастбище, балл бонитета 19пастбище, балл бонитета 19

251,9

150,2101,7

1 год с последую-щим продлением в случае освоения

Берсуатский аульный округ.расстояние до с.Байдалы – 22,5 км. до с.Берсуат – 20 км.

Лот № 10

Пастбище, балл бонитета 19 491,4 1 год с последую-щим продлением в случае освоения

Берсуатский аульный округ, рас-стояние до с.Байдалы – 1,5 км. до с.Берсуат – 3,5км.

Лот № 11

Пастбище, балл бонитета 19 303,7 1 год с последую-щим продлением в случае освоения

Берсуатский аульный округ, рас-стояние до с.Байдалы – 1,5 км. до с.Берсуат – 3,5 км.

Лот № 12

Пастбище коренного улучше-ния, балл бонитета 23

275,7 1 год с последую-щим продлением в случае освоения

Берсуатский аульный округ, расстоя-ние до а.Берсуат – 2,5 км. до с.Акбулак – 7 км.

Лот № 13

Пастбище коренного улучше-ния, балл бонитета 18

757,38 1 год с последую-щим продлением в случае освоения

Сарабинский сельский округ, расстоя-ние до с.Сараба – 3 км.

Лот № 14

Всегов том числе:пастбище, балл бонитета 19пастбище, балл бонитета 19

70

47,922,1

1 год с последую-щим продлением в случае освоения

Аульный округ Турген. расстояние до а.Турген – 4,5 км.расстояние до с.Шортанды – 7 км.

Лот № 15

Пастбище коренного улучше-ния, балл бонитета 21

315,32 1 год с последую-щим продлением в случае освоения

Михайловский сельский округ, рас-стояние до с.Михайловка – 2,5 км.

Лот № 16

Пастбище, балл бонитета 19 676,7 1 год с последую-щим продлением в случае освоения

Аульный округ Турген, расстояние до с.Родники – 1км, до п. Аршалы – 9 км.

Лот № 17

Пастбище, балл бонитета 19 1375,4 1 год с последую-щим продлением в случае освоения

Аульный округ Турген, расстояние до с.Родники – 4 км, до п. Аршалы – 4 км.

Лот № 18

Пастбище, балл бонитета 16 432,9 1 год с последую-щим продлением в случае освоения

п. Аршалы расстояние до п.Аршалы – 3 км, до а.Турген – 3,5 км.

Лот № 19

Культурно-орошаемое пастби-ще, балл бонитета 20

54,3 1 год с последую-щим продлением в случае освоения

Константиновский сельский округ, расстояние до с.Константиновка – 8км, до с.Шортанды – 6 км.

Лот № 20

Пастбище, балл бонитета13 3630,7 1 год с последую-щим продлением в случае освоения

Булаксайский аульный округ, рассто-яние до а. Булаксай – 9,5 км, с.Акжар – 7 км.

Условия и требования по использованию земельных участков: По лоту № 1 обязательное создание молочно-товарной фермы с поголовьем не менее 200 голов круп-

но-рогатого скота в соответствии с целевым назначением;Участие в государственныхпрограммах «Сыбага», «Алтын Асык», «Кунан» и другие программы

по развитию сельского хозяйства и бизнеса.Для регистрации в качестве участника конкурса необходимо предоставить документ удостоверяющий

личность и конкурсную заявку.Регистрация участников конкурса производится по адресу: Акмолинская область, Аршалынский район,

п. Аршалы, ул. Ташенова, 47. Окончательный срок представления конкурсных заявок – до 18 часов 00 ми-нут 11 декабря 2014 года.

Телефон для справок 8 (716-44) 2-13-56.ГУ «Отдел земельных отношений Аршалынского района».

«Қазақ ұлттық аграрлық университеті» РМК 2014-2015 оқу жылына ғылыми қызметкерлердің бос лауазымдарына тағайындауға мына бос лауазымдар бой-ынша конкурс жариялайды:

1. Азық-түлік жəне экология қауіпсіздігі зертханасы: Зертхана жетекшісі – 1, Аға ғылыми қызметкер – 2.

2. «Электрондық микроскопия» инженерлік профильді зертханасы: Ғылыми қызметкер – 1, Кіші ғылыми қызметкер – 1.

3. Анималогия мəселелері ғылыми-зерттеу институты: Ғылыми қызметкер - 1.Конкурсқа қатысу үшін өтініш беру мерзімі – конкурс жарияланған күннен

бастап 30 күн. Өтінішті жəне құжаттарды мына мекенжайға өткізу қажет: 050010, Алматы қаласы, Абай даңғылы, 8, кадрлық жұмыстар бөлімі.

Анықтама телефондары: 8 (727) 262-17-46, 262-17-68; факс: 8 (727) 262-11-08.

«Бағалы қағаздар рыногы туралы» Заңның 18-2 тармағына сəйкес, «Алматытемір» АҚ облигацияларды қамтамасыз ету тəсіліне, сондай-ақ оны өтеу тəртібіне қатысты 2014 жылғы 7 қарашадағы (ҰСН KZ2C0Y17C783), облигацияларды ұстаушылардың жалпы жиналысының отырысында қабылданған шешімдер туралы хабарлайды. Толық ақпарат алу үшін мына деректемелерге хабарласуды сұраймыз: Қазақстан Республикасы, Алматы қ., Əуезов к-сі, 2, телефондар: 8 (727) 379-19-75, 379-24-65, 393-73-58 жəне электронды почта: zhetysu2003@mail.ru

В соответствии со ст. 18-2 Закона «О рынке ценных бумаг», АО «Алматытемир» уведомляет о принятых решениях на заседании общего собрания держателей об-лигаций 7 ноября 2014 года в отношении способа обеспечения облигаций (НИН KZ2C0Y17C783), а также порядка их погашении. За более подробной информацией просим обратиться по следующим реквизитам: Республика Казахстан, г. Алматы, ул. Ауезова, 2, телефоны: 8 (727) 379-19-75, 379-24-65, 393-73-58 и электронная почта: zhetysu2003@mail.ru

2009 жылғы 17 қарашадағы Астана қ., Сембинов көшесі, 10/4 мекенжайы бойынша орналасқан, қосып салынған орынжайлары бар «Егемен» көппəтерлі тұрғын үйін пайдалануға беру актісі жоғалуына байланысты жарамсыз деп танылсын.

В связи с утерей акта ввода в эксплуатацию многоквартирного жилого дома со встроенными помещениями «Егемен» по адресу: г. Астана, ул. Сембинова, 10/4 от 17 ноября 2009 года считать недействительным.

(Соңы. Басы 11-бетте).

11 қараша 2014 жыл www.egemen.kz 13

Бүгін күн жексенбі. Рахат, демалып жатырмын. Жұма күні жалақы алып жарып қалғам. Сенбі күні тойға барып, ал бүгін...

Айтпақшы, осы мен «мең-зең» болып неге жатырмын? Қой одан да сыртқа шығып, «құрыс-тырысымды» жазайын. Базарға барып, балаларға базарлық алай-ын. Осыны ойлағаным мұң екен, орнымнан атып тұрдым да, ас бөлмеде жүрген əйелімнің «жын-ұрғандай жүгіріп қайда барасың, бүгін демалыс қой» деген сөзін құлаққа қыстырмай, жолға шығып көлікке қол көтердім. Таксист маған таяп келіп, лық тоқтады.

– Қайда барасыз?– Базарға.– «Базар жоқ».– Онда кеттік, – дедім

де алдыңғы жақ орындыққа жайғаса кеттім.

Көлік иесі маған:– Оу, көке, мен сізге

«базар жоқ» деп шынымды айтып тұрмын. Қазір онда тек полицейлер жүр, бəрібір кіргізбейді, – деді.

– Көсегеміз көгерген бүгінгі күнге дейін кідіріссіз жұмыс істеп келген базар айдың күннің аманында қайда кетті?

– Сіз не, те ле -визор көр мей сіз бе? – деп такси -сімнің таң дайы тақ ете қалды.

– Енді түрік-тердің телесериалын тапжылмай отырып тамашалаймыз ғой, – дедім мен де сызданып.

– Телесериал емес, «Жаңалық-тар ды» көру керек.

Шыдамның да шегі бар, дəл осы жерде: «Əй, сен кімсің өзі маған ақыл айтатын!» деп айқайға басқым келді де, өз-өзімді сабырға шақырдым да:

– Иə онда не дейді? – деген сөзді тісімнің арасынан сыздықтатып отырып шығардым.

– Онда екі мың жылдық тарихы бар Тараз қаласының бар байлығы орталық базардың астында жа-тыр, соны қазып алу керек дейді, – деді ол.

– Онда не тұрыс, тарттық сон-да.

– Болмайды. – Неге? – Бөтен бір адамды жібермейді,

тек археологтар ғана жүр. – Қ а п , Т а р а з д ы ң з о р

байлығынан құр қалатын болдық-ау?.. Жарайды, байлығы да, басқасы да құрысын. Маған ба-зар керек, базар, – деп ақырып жібергенімді байқамай қалдым.

– Көке, сіз де қоймадыңыз ғой

тегі. Жарайды, қазір бізде бір емес, үш базар жаңадан салынып жатыр.

– Онда соның біреуіне тарт. – Жоқ, сізге не керек, соны

айтыңыз? Киім-кешек пе, құрылыс материалы ма, жоқ əлде азық-түлік пен көкөніс пе?

– Онда сенің қандай шаруаң бар?

– Болғанда қандай. Бұрынғыдай олар бір жерде емес, үшеуі үш жер-де сатылады. Құр босқа сандалмай біліп алайын дегенім ғой.

– Жарайды, ки ім-кешекке кеттік.

– Оған барудың қажеті жоқ.

– Неге? – Онда өрт шығып, дау-

дамай болып жатыр. – Кім өртепті? – Кім болушы еді ,

бəсекелестері де. Базар дегенің бүгінде ең бас ты байлық, қып-қызыл ақша. Бекерден-бекер жапты дейсіз бе бұрынғысын. Қазір Таразда базар дауы қызып тұр. Бір-бірлерін аяйтын да, аянып қалатын да түрлері жоқ. Базарды қайтесіз, одан-да мен сізді киім-кешек са-татын сауда дүкеніне апа-райын.

Мен сасайын дедім, қ а р ж ы м д а оңып тұрған жоқ.

– Енді бы-лай, базардың аты базар ғой.

Аралайсың, саудаласасың, арзан-датып аласың дегендей... – деп міңгірледім.

– Ой, көке, бізде аралап көретін қай бір оңған базар бар дейсіз. Соғылып бітпей қирап жатыр.

– Қап-ай, ə. Енді қайттім... Базары құрысын, сауда үйіне тарт.

Д ү к е н н е н к и і м - к е ш е к алмағалы қашан? Ақшам жете ме, жоқ па? Машина зуылдаған сайын, жүрегім зырылдайды. Жарайды, бара көрермін. Айтпақшы...

Бұрынғы базар астынан не шықты екен? Алтын, күміс, жауһар мен гауһар?.. Əйтеуір əне бір жолы телевизордан бір-екі құмыра та-былды дегеннен басқа тілшілер де, тыңшылар да тіс жарған жоқ. Қой, бір-екі құмыра мен баяғыда құрдымға кеткен моншаның сынық құбыры үшін халықтың басты күнкөрісін алып базарды жауып тастамайтын шығар. Не болса да мұнда бір гəп бар. Бірақ оны айтпайды. Əрине, айтпайды. «Алтын көрсе періште де жолдан таяр» деген. Айтса елдің барлығы күрек пен кетпен алып сонда ша-уып кетпей ме. Мен қас қараңғы болғанда...

Ауылдыѕ айтќыштары

CӨЗ СОЙЫЛƏЗІЛ - ОСПАЌ, СЫН - СЫЌАЌ

Мїйісті жїргізетін Берік САДЫР

Ќашќын– Не болды, жын-пері қуып келе ме сонша-

ма ышқынып?– He, жын-пері қуып келе жатса,

көмектесейін деп пе ең?– Жо-ға, бірге қашайын дегенім де...

«Жанкїйер» Дəупен «мен кеттім» деп табалдырықтың

арғы бетіне аман-есен өте беріп еді, інісі Дашок орнынан атып тұрып:

– Мен де балам, – деді.– Қал, бармайсың!– Балам.– Мен саған не айтып тұрмын, əй, щенок?

Айттым ғой бармайсың деп. Жолда бұзық балалар көп. Анада өзіме тиісіп, өлтіріп кете жаздады.

– Бəлібіл балам. – Барғанда, түрің мынау, сықпытың мы-

нау, жақтасқанда не қиратасың?– Жоқ, мен сенің бұзық балалалмен

төбелескеніңді төбенің басына шығып қалап тұлам.

Үмбетбай УАЙДИН.

АЛМАТЫ.

– Өмірде əділдік бар ма өзі?

– Бар, бірақ ол өте қымбат тұрады.

– Алдыңғы үш балаңды балабақшаға

бермей, кенжеңді беріпсің ғой.

– Үлкен ұлым үшін кезекке тұрған едім,

соның кезегі төртінші балам туылғанда ғана

тиді емес пе?!

– Халықтың ең жақсы көретін баспа өнімі не?

– Ақша.

– Англияда туды, Бразилияда ержетті,

Қазақстанға келіп өлді. Ол не?

– Футбол.

Бір кісі көршісіне: – Өзің жұмыс

істемейсің, бірақ кредитіңді қалай

жаптың? – Кредит алып...

С ҰР А Қ

Ж А У АП

Трактор – маймен жүреді, Базар – нанмен жүреді

60-жылдардың екінші жар-тысында «Қызбел» кең шары-ның үшінші бөлімшесінде шөп шабу науқаны қызып жатады. Техника атаулыны жүргізе білмейтін Базар Салымбайұлы доңғалақты тракторға тіркеуші болып, шөп тырмалап жүреді. Шөпшілерге түскі ас дала қосында беріледі екен. Бір күні кең шар наубайшыларының кінəсінен жейтін нан болмай қалады. Еті мол салмаға то-йып, қызыл шайға қанған ең-беккерлер жұмысқа көтері-ле ді. Тап осы уақытта қы-зыл трактордың жанынан бажыл даған дауыс естіліп, жұрттың бəрі сол жерге жина-лып қалады. Тракторшы жігіт тіркеушінің қолынан тартып, бригадир оның арқасынан итеріп, тракторға мінгізе ал-май жүреді.

– Мен бүгін түсте нан жеген жоқпын. Тракторға зəпрəпкə жасалды, маған «зəпрəпкə» жасалған жоқ. Трактор – май-мен жүреді, Базар – нанмен жү-реді, – деп гүжілдейді Базекең.

Амалы құрыған брига-дир өзінің үйінен бір таба нан əкеліп беріп, тырмашыны жұмысқа шығарыпты.

Ақын бала мен молда

От ауызды, орақ тілді Күдері Жолдыбайұлының бала кезі екен. Көктем уақыты, ауылдың бір молдасы екеуі екі атпен келе жатады. Бір уақытта қайраңда жүрген шортанды

көздері шалып, пайдакүнем молда əлгі балықты ұстап қоржынына салып алады. Түс кезінде олар Теке өзенінің жағасына келіп тоқтайды да, жолбасшы болып келе жатқан тақуа:

– Алланың бұйыртқан несібесін асып жейік. Сен мына балықты өзенге жуып əкел. Мен дəрет алып қайтайын, – дейді.

– Тап-таза шортанды несіне жуамын, жаңа ғана судан алған жоқпыз ба? – деп жауап қайырады ақын бала.

– Жумасаң мəкүрік бола-ды, – деп, зарлап қоя береді құдайшыл қырсық.

Елгезек бала балықты жумақшы болып өзенге еңкейе бергенде, бұлт ете қалған шор-тан суға түсіп кетеді. Бұтаның түбінен оралған діндар: «Балық қайда?» деп, аңырайып тұрып қалады. Сол уақытта Күдері атамыз:

– Байқасам, өмір – ғайып, дидар – ғайып,

Шолп етіп шортан кетті қолдан тайып.

«Мəкүрік, мəкүрік» деп зар-лап болдың,

Енді не жер екенсің суға шайып, – деген екен.

Жұмағали АРҒЫНБАЕВ.

Қостанай облысы.

Далада ќалдыКүйеуі «кет» деп еcірді,Əйелі кешірді.Көбейтті «вешірді»,Əйелі кешірді.«Тоқал алам» деп есірді,Соңғы сөз əйел үшін,Санада қалды,...Еркек далада қалды.

Ќўстырар«Кредит алсам ба екен» деп,Сонда байға жетем деп,Банкке кедей шабады,Мəстегімен тепеңдеп.Əй, тасмаңдай кедейім,Енді саған не дейін.Банк қулық іс қылар,Жаз күніңді қыс қылар,Еселеп, естен тандырып,Кредит-əка құстырар.

ЎлыќќаЕлі сенген ұлықты,Параға болма құлықты.Көрсетпе, ұлық, еліңе,Ондай теріс қылықты.

Соѕєы хабарлар– «Аудиомен» соғысыптыТүгеншенің «Камазы»,Ертең онға намазы.– Түнде болған шамасыПəленшенің авариядан,Қайтыс бопты баласы.– Бір жыл бойы қайғырды,Үлкені мен жасы.Сенбі күнге шақырамыз,Ағамыздың асы.Көбейіп кетті тосын жай,Хабарлар соңғы осындай....Көше толы «темір тұлпар»,Түбі адамды темір құртар.

АрманАйналымға бір кірсем,Сол «кругтен» шықпасам.Жем тілеген тауықтай,Қыт, қыт, қыт-тасам.Шықпастай боп бір кірсем,Кіріп шіркін, үлгерсем.Төбесіне талайдың,Шығып алып сіңбірсем.

Орынбасар ƏЛЖІК.

ҚЫЗЫЛОРДА.

«БАЗАР

ЖОЌ»

Колбаса шыєаратын же-кеменшiк цехтыѕ иесi Єа-риф ака милиционер досы Фархадќа мўѕын ша єып отыр:

Кїзеттi кїшейтiп-аќ жатырмын. Бəрiбiр ўрлау ды ќояр емес. Кеше, мəсе лен, 12 келi колбаса ўрланыпты.

Фархад досына кґзiн сыєырайтыѕќырап ќарады:

– Кїзетте ќанша адам iстейдi?

– 12 адам.– Мен саєан бiр аќыл

айтайын. Осы кїзеттiѕ теѕ жартысын ќысќартшы. Бўйрыќ берiп, дəл бїгiн ќысќарт!

– Ойбай-ау, онда ўрылар цехымды тїгел кґшiрiп əкетпей ме?! О не дегенiѕ?!

– Жоќ, Єариф, мен айтќандай жасашы. Ертеѕ келiп, iстiѕ мəн-жайын бiлiп кетемiн.

* * *– Тексерттiѕ бе, бїгiн

ќанша ўрлапты?– 6 келi ўрланыпты.

– К еш е к ї з етт е г i 12 адамныѕ алтауын ќысќарттыѕ єой?

– Ґзiѕ айтќандай, сен кеткеннен кейiн-аќ бўйрыќ берiп, алтауын ќысќартып тастаєам.

– Онда, Єариф, былай жаса! Саєан 2 кїзетшi де жетедi, бїгiн бўйрыќ берiп, таєы 4 кїзетшiѕдi ќыс ќар -тып жiбершi. Жарай ма?

– Жарайды.* * *

Милиционер Фархад ќаќпадан кiре Єарифке:

– Тексерттiѕ бе, бї-гiн ќанша ўрланыпты? – дедi.

– 2 келi. Иə, екi келi ўрланыпты.

– Тїсiндiѕ єой ендi, колбасаны кiмдер ўрлап жїргенiн?

– Тїсiндiм, тїсiндiм, досым...

Рашид ТОҚТАХУНОВ,өзбек сатиригi.

Əзілің жарасса...

Жақында Алматы қаласындағы Ұлттық кітапханада Халықаралық «Алаш» сыйлығының лауреа-ты, республикалық «Қазақ үні» газетінің президенті, «Ақ жол» демократиялық партиясы төр-ағасының орынбасары, «Құрмет» орденінің иегері, талантты ақын Қазыбек Исаға Мəскеудег і Халықаралық Жазушылар одақ-тары қауымдастығының Сергей Есенин атындағы «Алтын күз» орденін тапсыру салтанаты бо-лып өтті. Шараға Дулат Исабеков, Темірхан Медетбек , Бақыт Сарбалаев, Аманхан Əлім сияқты бір топ белгілі ақын-жазушылар, республикалық БАҚ өкілдері мен Азат Перуашев бастаған бірқатар саясаткерлер мен қоғам қайраткерлері жəне оңтүстік аста-на тұрғындары қатысты.

Көпшілікке кеңінен танымал «Керімсал», «Қызыл жыңғыл», «Тəтті шөл» секілді жыр жинақ-тары арқылы əдебиетсүйер қауым-ның көңілінің төрінен орын алып, өзіндік өрнегі бар өлеңдері жоғары бағаланған ақын Қазыбек Иса көптеген республикалық жыр мүшəйраларының да жеңімпазы. Шынайылық пен терең ойға, бедерлі бейнелеу мен нəзік ли-ризмге толы шайыр шығармалары қазақ оқырмандарының жүрегіне жол тауып, халықаралық деңгейде де танымал бола бастады. Сергей Есенин атындағы «Алтын күз» ордені иегері атануы соның айғағы дер едік.

Марапаттауға Мəскеуден ар-найы келген Халықаралық Жа-зушылар одақтары қауымдастығы төрағасының орынбасары, жа-зушы Владимир Середин қазақ ақынына сыйлықты өз қолымен табыс етті. Владимир Середин

өз сөзінде бұрынғы кеңестің кеңістікте болған республика-лар арасында мəдени, əдеби бай-ланыстар үзіліп көрмегенін ал-дымен атап өтті. Екі көршілес жатқан елдер арасындағы əдеби байланыстардың да одан əрі дами түсетініне үлкен сенім білдіріп, оған бүгінгі күннің өзінде анық көз жеткізуге болатынын айтты. «Көптеген ұлттардан тұратын ақын-жазушылардың арасынан қазақ ақыны Қазыбек Исаға Есенин атындағы сыйлықтың берілуі қазақ əдебиетіне, қазақ халқына деген ерекше құрмет деп түсініңіздер. Биыл Қазақстан Жазушылар одағының құрылғанына 80 жыл толып отыр. Өз тарихында талай ұрпақты тəрбиелеген, қоғамға қашанда рухани байлықтар с ы й л а ғ а н ш ы ғ а р м а ш ы л ы қ одақтың халқына сіңірген еңбегі орасан. Мен Ресейдегі ақын-жазушылар атынан қазақстандық қаламдастарымызды айтулы мерекемен құттықтап, оларға зор шығармашылық табыстар тілеймін, қазақ əдебиетінің беделі мен мерейі өсе берсін дегім келеді» – деді орыс жазушысы.

Əлемнің 37 елінің жазушы-лар одақтарының басын қосатын аталмыш ауқымды ұйымға ТМД мен Ресей Федерациясындағы республикалар мен əлемнің түрлі ұлт қаламгерлері құрылтайшылық етеді.

Кеш иесі ақын Қазыбек Иса аталмыш салтанатты шараға жиналған қауым мен Ресейден арнайы ат арытып келген құрметті қонақтарға өз алғысын айтып, Есенин жырлары мен өз өлеңдерін оқып берді.

Зейнолла АБАЖАН.

К е ш т і ң а л д ы н д а ұ й ы м -дастырылған баспасөз мəслихаты аясында нидерланд қауымына «Астана Опера» атты бейне-фильм ұсынылып, көрсетілімнен кейін «Астана Опера» театрының жетекшісі Төлеген Мұхамеджанов нидерландтық мəдени қауым-дастық пен журналистерге театрды кеңінен таныстырып өтті.

Мəдени кештің салтанатты ашылуы Қазақстан Республикасы-ның Нидерланд Корольдігіндегі елшісі М.Мырзамадиеваның, Гаагада орналасқан Халықаралық қылмыстық сот төрағасы Сан-Хюн Сонгтың, Роттердам қаласы басшысының орынбасары Адриаан Виссер мен «Астана Опера» дирек-торы Төлеген Мұхамеджановтың құттықтау сөздерімен басталды.

Абзал Мұхитдиновтың бас-қаруымен Еркеғали Рахмадиевтің «Құдаша Думан» күйін орындаған симфоникалық оркестр кештің шымылдығын ашып берді. Кеш жетекші солистер Дина Хамзина мен Байғали Момбековт ің орындауындағы Ахмет Жұбанов пен Латиф Хамидидің «Абай» операсының көрінісімен жалғасты. «Астана Опера» солистерінің орындауындағы Джузеппе Вер-дидің «Аида» операсының «три-умф» көрінісін Нидерланд қауымы ерекше ықыласпен жылы қарсы алды.

Кештің екінші бөлімінде қонақтар Мұқан Төлебаевтың «Біржан-Сара» операсының көріністеріне, Төлеген Мұха-мед жановтың «Толғау» күйі мен Модест Мусоргскийдің «Борис Годунов» операсының көрініс-те ріне, сондай-ақ, «Ромео мен Джуль етта» операсындағы

Джулье тта вальсі мен «Князь Игорь» операсының көріністеріне тəнті болды. Концерт соңында жер гілікті өнерсүйер қауым қазақ-стандық əртістерді орындары нан тұра қошеметке бөледі. Концерт залына жиналған қауым өздерінің кештен алған ерекше əсер-сезімдерімен қуана бөлісіп жатты.

Беделді халықаралық ұйым басшылары, Нидерланд Король-ді гі нің Парламент мүшелері, дипло матиялық өкілдіктер бас-шылары, Нидерландтың ірі ком-паниялары мен банк жетекшілері, Бенилюкс мемлекеттерінің мəдени зиялы қауымы өкілдері мен көптеген қазақ диаспорасы жəне Нидерландта білім алып жүрген Қазақстан студенттері кешке кел-ген қонақтар қатарын толықтырған болатын.

Химиялық қаруға тыйым салу ұйымының Бас хатшысы Ахмет Узумджю өзінің БАҚ өкілдеріне берген сұхбатында: «Бүгін біз «Астана Опера» əртістерінің əлемнің үздік классикалық туын-дылары мен қазақтың ұлттық му-зыкасы керемет орындалуының куəгері болдық. Театр əртістері бізге өнердің ұмытылмас кешін сыйлап, Қазақстанның қай салада да қарқынды дамушы мемлекет екенін көрсетті», – деді.

Нидерланд Корольдігі Пар-ламенті Сенатының депутаты Ингрид ду Калуве: «Бүгінгі кеш қазақ халқының қаншалықты өнерлі екенін паш етті жəне əртүрлі музыкалық жанрлардың жоғары деңгейде орындалуының куəгері болу мен үшін үлкен мəртебе», – деді.

«Егемен-ақпарат».

Бəрекелді!

Өнер

Ќазаќ аќыны халыќаралыќ деѕгейде ардаќталды

«Астана Опера» театрынидерландтыќ ґнерсїйер ќауымныѕ ерекше ыќыласына бґленді

Роттердам қаласындағы «De Doelen» концерт залында «Астана Опера» театрының алғашқы əлемдік турнесінің қорытынды кеші өтті.

Сур

етті

сал

ған

В.Д

идю

кин.

Осы жерде өз ойымнан өзім «селк» ете түстім... Таксист балаға қараймын, оның менде еш шаруа-сы жоқ сияқты. Қуанып кеттім... Иə, не болса да күрек алып, түнде барып көру керек...

Бақытжан СОВЕТҰЛЫ.

ТАРАЗ.

Ўры мен кїзетшi

11 қараша 2014 жылwww.egemen.kz14

Меншік иесі:“Егемен Қазақстан”

республикалық газеті”акционерлік қоғамы

ПрезидентСауытбек АБДРАХМАНОВ

Вице-президент – бас редакторЖанболат АУПБАЕВ

Вице-президентЕркін ҚЫДЫР

МЕКЕНЖАЙЫМЫЗ: 010008 АСТАНА, “Егемен Қазақстан” газеті көшесі, 5/13. 050010 АЛМАТЫ, Абылай хан даңғылы, 58 А.

АНЫҚТАМА ҮШІН: Астанада: АТС 37-65-27, Алматыда: 341-08-12.БАЙЛАНЫС: Астанада: факс (7172) – 37-19-87, электронды пошта: egemenkz@maіl.onlіne.kz egemenkz@maіl.ru, egemenkz@maіl.kzАлматыда: факс (727) – 341-08-12, электронды пошта – egemalm@mail.ru

МЕНШІКТІ ТІЛШІЛЕР:Астана – 8 (717-2) 37-61-21;Ақтау – 8 (701) 593-64-78;Ақтөбе – 8 (713-2) 56-01-75;Талдықорған – 8 (728-2) 27-05-70;Атырау – 8 (712-2) 31-74-13;

Көкшетау – 8 (716-2) 25-76-91;Қарағанды – 8 (721-2) 43-94-72;Қостанай – 8 (714-2) 39-12-15;Қызылорда – 8 (701) 772-70-74;Орал – 8 (777) 496-21-38;

Өскемен – 8 (778) 454-86-11;Павлодар – 8 (718-2) 68-59-85;Тараз – 8 (726-2) 43-37-33;Шымкент – 8 (701) 362-63-76;Петропавл – 8 (715-2) 50-72-50.

ЖАРНАМА-АҚПАРАТ БӨЛІМІ: Астанада – 8 (717 2) 37-60-49, факс – 37-64-48, egemen_adv@mail.ru Алматыда – 8 (727) 273-74-39, факс – 341-08-11, gulnurekkz@mail.ru

Материалдың жариялану ақысы төленген. Жарнама, хабарландырудың мазмұны мен мəтініне тапсырыс беруші жауапты.А

Газетті есепке қою туралы №01-Г куəлікті 2007 жылғы

5 қаңтарда Қазақстан Республи касының Мəдениет жəне

ақпарат министрлігі берген. «Егемен Қа зақ стан» республикалық газеті» АҚ ҚР СТ ИСО 9001-2009

Сапа менеджменті жүйесі. Талаптар» талаптарына сəйкес сертификатталған.

Таралымы201 715 дана.

Нөмірдің кезекші редакторы

Анар ТӨЛЕУХАНҚЫЗЫ.

Индекс 65392. Аптасына 5 рет шығады. «Егемен Қазақстан» республикалық газеті» АҚ компьютер орталығында теріліп, беттелді. Көлемі 7 баспа табақ. Нөмірдегі суреттердің сапасына редакция жауап береді. «Егемен Қазақстанда» жарияланған материалдарды сілтемесіз көшіріп басуға болмайды. Тапсырыс 8921

Газет мына қалалардағы:010000, Астана қ., Сілеті к-сі, 30, «ERNUR» Медиа холдингі» ЖШС,050000, Алматы қ., Гагарин к-сі, 93 А, «Дәуір» РПБК ЖШС,100008, Қарағанды қ., Ермеков к-сі, 33, «Қарағанды полиграфия» ЖШС,110007, Қостанай қ., Мәуленов к-сі, 16, «Қостанай полиграфия» ЖШС,120014, Қызылорда қ., Байтұрсынов к-сі, 49, «Энергопромсервис» ПФ» ЖШС,130000, Ақтау қ., 22-м/а, «Caspiy Print» ЖШС,030010, Ақтөбе қ., Смағұлов к-сі, 9 К, «Хабар-Сервис» ЖШС, 060005, Атырау қ., Ж.Молдағалиев к-сі, 29 А, «Атырау-Ақпарат» ЖШС,160000, Шымкент қ., Т.Әлімқұлов к-сі, 22, «Ernur prіnt» ЖШС,140000, Павлодар қ., Ленин к-сі, 143, «Дом печати» ЖШС,150000, Петропавл қ., Қазақстан Конституциясы к-сі, 11, «Полиграфия» АҚ,080000, Тараз қ., Төле би д-лы, 22, «ЖБО «Сенім» ЖШС,090000, Орал қ., Мұхит к-сі, 57/1, «Жайық Пресс» ЖШС,040000, Талдықорған қ., Қабанбай батыр к-сі, 32, «Офсет» баспаханасы,070002, Өскемен қ., Абай д-лы, 20, «Печатное издательство-агентство Рекламный Дайджест» ЖШС баспаханаларында басылып шықты.

Газет Астана қ., Сілеті к-сі, 30, «ERNUR» Медиа холдингі» ЖШС-те басылды, тел. 99-77-77. Тапсырыс №436 ek

www.egemen.kz14

Анықтама телефондар: (717 2) 37-65-27, 37-19-87

Индекс Жазылу мерзімі

Жазылу бағасы

Аймақта

қала аудан/ауыл

65392 жеке жазылушылар үшін

3 ай 1 434,45 1 459,08

6 ай 2 868,90 2 918,16

12 ай 5 737,80 5 836,32

15392 кəсіпорындар мен ұйымдар үшін

3 ай 2 385,45 2 410,086 ай 4 770,90 4 820,16

12 ай 9 541,80 9 640,32

Ќадірлі оќырман!«Егемен Қазақстан» газетіне 2015 жылға жазылу жүріп жатыр! www.egemen.kz

Қанат ЕСКЕНДІР,«Егемен Қазақстан».

Осы кезде біздің есімізге түсіп отыр, таяуда Оңтүстік Кореяның Инчхон қаласында өткен Азия ойындарында Тайпей атлетіне жол беріп алып, тұғырдың екінші сатысында қалып қойған Зүлфия мұның қарымтасын Алматыда қайтаратынын айтып, уəде берген еді. Шынашақтай қайсар қыз сол сөзінде тұрды! Ол бірінші жаттығу – жұлқа көтеруде 98 киломен екінші орынға тұрақтады. Ал Азия ойындарында жеңіс бермей кеткен басты қарсыласы – Сюй Шу-Чин 99 киломен топ бастады.

Бұл негізгі тартыстың екінші

жат тығуда болатынын анық бай -қ атты. Себебі, біздің құра ма-дағы көптеген атлеттер тəрізді Зүлфияның «оң жамбасқа» алатын бəсекесі серпе көтеру еді. Мұнда біздің қыз алдымен 121 килоға тапсырыс берді. Ал тайпейлік 125 килоны көрсетті. Бірақ екеуі де мұны артынша өзгертті. Атап айтқанда, Сюй 119 килоға тоқтады да, Чиншанло 127 килоға ауысты. Екеуі де осы салмақтарды оңай бағындырды. Алайда, бұдан кейін тайпейлік 127-ні екі талпынысын-да да ала алмады. Ал Зүлфия ары кетті. Ол алдымен 133 килоны тік көтеріп, өзінің бұрынғы рекордын 1 килоға жаңартты. Содан кейін 134 килоны да алды. Сөйтіп серпе

көтеруде екі бірдей рекордқа аяқ артты. Осылайша қоссайыста 232 кило жинаған Чиншанло əлем чем-пионы атанды. Тайпейлік спорт-шы 218 киломен екінші болса, 214 кило салмақ алған қытайлық, 2013 жылғы əлем чемпионы Ли Яцзюнь үшінші орынды қанағат тұтты.

Енді біріншіліктің басталған шағына келейік. Сол алғашқы күні бір ғана медальдар жиынтығы са-рапқа түсті. Шымылдықты 56 кило-ға дейінгі ерлер көтерді. Осы сап та өнер көрсеткен қазақстандық Арли Чонтей 6-орынға табан тіреп, ко-манда қорына біршама ұпай қосты. Ол жұлқа көтеруде – 129, серпе көтеруде 145 кг сал мақ тарды алып, қоссайыста 274 кг көрсеткішіне қол жеткізді. Бапкер лер де одан осыны күткен сияқты. Себебі, осы жəне келесі жылы Хьюс тонда өтетін əлем чемпионаттары 2016 жылғы Олим пиаданың ірікт еу турнирлері болып табылады. Сондықтан, бұл чемпионаттар біз ге ең алдымен командалық ұпай қо рын барынша көптеп жинау үшін керек.

Чемпионаттың медалі үшін

басты талас 20 жастағы екі жасөс-пірім – вьетнамдық Тхат Ким Куан мен Солтүстік Корея атлеті Ом Юн Чоль арасында өтті. Бұлардың алғашқысы жұлқа көтеруде бəсекелесінен біраз озып кетіп еді. Есесіне, екіншісі оның орнын серпе көтеруде толық жаба білді. Сөйтіп, вьетнамдық қоссайыста 296 (135+161) кг салмақ пен тоқтады. Артынша серпе көтеруде алдына жан салмаған корей саңлағы оны қуып жетті – 296 (128+168). Мұнда салмағы қарсыласынан 40 грамм ғана жеңіл шыққан Ом Юн Чольдің бағы жанып, чемпионаттың ең алғашқы алтын медалінің иесі атанды. Қола медаль 293 (133+160) кг салмақ жиынтығына қол жет-кізген қытайлық атлет 2008 жылғы Бейжің Олим пиадасының чемпио-ны Лун Цинцюаньге бұйырды.

Келесі күні əйелдердің 48 кило-ға дейінгі бəсекесі жарыс көрі-гін қыздырды. Сайыс қытай-лық əлем чемпионы Тянь Юань-ның то лық жеңісімен аяқталды. Ол жұл қа көтеруде – 85, серпе көтеруде 109 кило салмақтарды

алып, жиынтығында 194 килоға қол артты. Екінші орынға 189 кило салмақпен 2008 жылғы Бейжің Олимпиадасының күміс жүлдегері, түрік қызы Сибель Озкан орналас-ты. Ол жұлқа көтеруде – 84, сер-пе көтеруде 105 килолық нəтиже көр сетті. Чемпионаттың қола медалі не ие болған таиландтық Па нид Хамсри де қоссайыста 189 (81+108) ұпай жинады. Бірақ жеке салмағының ауырлығынан үшінші орынға сырғып кетті.

Осы салмақта еліміздің на-мысын қорғаған таяуда өткен Азия ойындарының чемпионы Маргарита Елисеева бəсекеге түспей жатып-ақ «жанып кетті». Оған қайта-қайта сайыс салмағын ауыстыра беру «ойыны» əсер ет-кен сияқты. Қалай дегенде де, жұлқа көтеруде алдымен – 78, сосын – 80, ақыр соңында 82 килоға тапсырыс берген спорт-шымыз оны үш талпынысында да ала алмады. Бірақ оның бұл салмақты оп-оңай бағындыра ала-тыны анық байқалды. Барлық пəле психология да жатқанға ұқсайды...

Ал бұрнағы күні 62 килоға дейінгі салмақтағы ерлер тұғыр үстінде таласты. Ол тағы да КХДР тарланының жеңісімен аяқталды. Атап айтқанда, 2012 жылғы Лондон Олимпиадасының чем пионы, 2014 жылғы Азия ойын дарының чемпи-оны Ким Ун Гукке тең келер ешкім болмады. Ол жұлқа көтеруде – 150, серпе көтеруде – 175, жиынтығында 325 кг салмақты бағындырып, өзінен кейінгі атлеттен 9 кг алға кетті. Екінші орынға 316 (141+175) кг салмақ алған индонезиялық Эло

Юли Ираван орын тепті. Үшінші орын алған Қытай зілтеміршісі Дин Цзяньцзюнь 312 (142+170) кг сал-мақты бағындырды. Бұл сайыс қа Қазақстаннан ешкім қатысқан жоқ.

Кеше кешкісін 69 килоға дейінгі сал мақ тағы ерлер күш сы насты. Оның нəти жесі туралы ақпар ды га-зет сайтынан көре аласыздар.

АЛМАТЫ.

Суреттерді түсірген Алмас МАНАП.

Біріншілік бастан-аяқ тартысты өтті. Оның екінші белесі ауғаннан бастап астаналықтар алға шыға бастады. Елорда командасының үздіктігі чемпионаттың көмбесі жақындаған сайын айқын көріне берді. Бұл аралықта астаналықтар 24-турдан қалған бір ойынын 5 қараша күні Ақтөбеде жергілікті командаға қарсы ойынында 0:3 бо-лып ойсырай ұтылып қалғаны бол-маса, бұған дейінгі кездесулерін біркелкі жоғары деңгейде өткізді.

Астаналықтар аламанның Ал-матыда «Қайратпен» өткен соң ғы ойынын да өте жоғары деңгей де өрбіте білді. Нəтижесінде алаң ие-лерін 3:2 есебімен ұтып шығып, бұдан бұрын белгілі болып қойған чемпиондығын айғақтай түсті. Мұның өзінде қонақтар есепті 3:0-ге жеткізгеннен кейін ғана қай-раттықтар оның 2 добының қарым-тасын қайтарып еді. Ал бұдан сəл ғана бұрын ел байтағында ойнал-ған матчта биылғы чемпион осы

қарсыласын 5:1 етіп ұтқан бола-тын.

«Астана» командасы, жоғарыда айтқанымыздай, бұған дейін екі рет еліміз чемпионатының күміс жүлдесін алып еді. Бұдан басқа, 2010 жəне 2012 жылда-ры Қазақстан Кубогын, 2011 жылы Суперкубогын жеңіп алған болатын. Бұл чемпионат-та команда 32 ойыннан 45 ұпай жинап, қарсыластарынан біраз алға кетті. Екінші орынға 40 ұпаймен «Ақтөбе» орналасты. Чемпионаттың қола жүлдесін 38 ұпайлы «Қайрат» алды. Ал төртінші орынға Шымкенттің «Ордабасы» командасы табан тіреді. «Алты-лық ты» Қызылорданың «Қай-сары» мен Қарағандының «Шах-тер і» тиянақтайды. Мұн да

шымкенттіктер мен қызылор да-лық тар еншілерінде 27 ұпайдан болса, қарағандылықтар 21 ұпайға ие болды.

Чемпионаттың ең соңғы, 12-ор нын да биыл ғана премьер-лигаға көтеріліп келген Семейдің «Спартагы» қалып қойды. Енді қазақ футболының туы тігілген қаланың кезінде еліміздің үш дүр кін чемпионы атанған жасағы төменгі топта ойнайды. Сол сияқ-ты 11-орында қалған «Тараз» үшін алда премьер-лигада ойнау құ-қығын сақтау үшін сынақ матчы болғалы тұр. Ол бұл жолдаманы бірінші лигада 2-орын алған Шым-кенттің «Қыран» командасымен сарапқа салады.

Руслан ИГІЛІК.

Сүйінші!

Зїлфия Чиншанло – əлем чемпионы! Əлем рекордшысы!

Кеше, 10 қараша күні Алматыда өтіп жатқан ауыр атлетикадан əлем чемпионатында 53 килоға дейінгі салмақтағы қазақстандық Олимпиада чемпионы Зүлфия Чиншанло екі бірдей əлем рекордын жаңарта отырып, алтын медальдің иегері атанды. Ал біріншілік өткен сенбіден бері оңтүстік мегаполистегі Балуан Шолақ атындағы спорт сарайында өтіп жатыр. Оған жер жүзінің 78 елінен 680 атлет қатысуда.

«Астана» – еліміз біріншілігініѕ жеѕімпазыҚарашаның 9-ы күні еліміздің футбол марафоны мəреге жетті. Ол премьер-лиганың жаңа үздігінің есімін атады. Бұл жолғы алтын жүлдені «Астана» командасы ешбір күмəнсіз, айқын басымдықпен жеңіп алды. Мұның өзі 2009 жылы құрылған, содан бері екі рет (2009, 2013 жылдар) чемпионаттың күміс медаліне қол жеткізген команданың үлкен жеңіске ұмтылған жолының сəттілікпен аяқталғаны сияқты.

Əр өнерпаздың сəтті орындаған шығармасына қуана қол соққан халық пен жауқазындарды жасытып алмай, дұрыс бағасын берейік, талаптарын ұштай түсейік деген қазылар алқасына шын жүйріктерді анықтау да оңайға түспеді. Бірақ, сайыс болған соң оның қорытындысы шығып, жеңімпаздардың анықталуы заңдылық. Бейбітшілік жəне келісім са-райына Гала концертке жиналған жұртшылық сол сəтті асыға күтті.

Жеңімпаздар, яғни Президент кубогының иегерлері болып «Классикалық музыка» номинациясының «Композиторлар жарысы» аталымы бойынша Қазақ ұлттық консерваториясының 3-курс студенті Рахат-би Əбдісағын; «Камералық ансамбль» номинациясы

бойынша Өзбекстанның Ташкент қаласынан келген «ZEBO» квартеті, жетекшісі профессор Ұлық бек Иманов; «Бейнелеу өнері» номинациясы бойын-ша көкшетаулық Лолита Хугаева; «Халық музы-касы» номинациясының «Ұлттық үрмелі ас пап-тар» аталымы бойынша алматылық Райхан Омар; «Халық музыкасы» номинациясының «Ұлттық шертпелі аспаптар» аталымы бойынша алматылық Асылай Əпенова; «Камералық хор» номинациясы бойынша Астана қаласы əкімдігінің Мемлекеттік филармониясының камералық хоры; «Ең үздік əдеби туынды» номинациясы бойынша Түркістан қаласынан Батырхан Сəрсенхан; «Хореография» номинациясы бойынша астаналық Еркін Рахметуллаев қатарластары арасынан суырылып алға шыққан.

Шабытта көрерменнің көңілін көншіткен тағы бір елеулі оқиға ол – бүгінгі күні арамызда болмағанымен, ұлттық өнер мен білімнің дамуына өздерінің өлшеусіз үлестерін қосқан, еңбектері сіңген аға ұрпақтың атына арналып арнайы сыйлықтардың тағайындалуы еді. Профессор Фудиман Яков атындағы сыйлықты – Əйгерім Дəуітбаева, Айгүл Аушан иеленсе, Қазақ КСР-інің халық əртісі Ахмет Жұбанов атындағы сыйлықты – Никита Пологнюк, КСРО халық əртісі Еркеғали Рахмадиев атындағы сыйлықты – Əлібек Адырбаев, халық суретшісі Нығымбек Нұрмұхаммедов атындағы сыйлықты – Хакшиназ Ахмад Зия, Болат Сарыбай атындағы сыйлықты – Ғанибат Сарқытұлы, Қазақстан жəне КСРО халық əртісі Ғазиза Жұбанова атындағы сыйлықты – Алматы қаласы Чайковский атындағы колледждің «Алатау» хоры, ақын, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Фариза Оңғарсынова атындағы сыйлықты – Əлия Іңкəрбек, КСРО халық əртісі Рамазан Бапов атындағы сыйлықты Еркін Рахметуллаев еншілеп, Шабыттың дипломанттары атанды.

«Егемен-ақпарат».

«Шабыт» XVII халықаралық шығармашыл жастар байқауы өз мəресіне жетті. Өз еліміздің дарынды жастары мен Қытай, Өзбекстан, Ресей, Қырғызстан мемлекеттерінің өнерде таласы бар өрендері жиылған 6 күн бойына Бейбітшілік жəне келісім сарайына жиналған қауымға олжа салған 495 өнерпаз 6 номи-нация бойынша бақтарын сынады.

Шабыттыѕ ерттеп тўлпарын

Зүлфия Чиншанлоның өнер көрсеткен сəті туралы интернет-редак-ция қызметкерлері əзірлеген видеожелі материал дың газет сайтындағы (egemen.kz) нұсқасы соңында беріліп отыр.