ÜNİTE 5Mikroorganizmaların

Üretildiği Ortamlar

1. GİRİŞ

Mikroorganizmaların uygun çevre koşulları sağlanarak çoğaltılmaları işlemine üretme diyo-ruz. Mikroorganizmaların üretilmeleri için gerekli maddeleri içeren hazırlanmış ortamlarBESİYERİ olarak adlandırılır. Besiyerleri, mikroorganizmaların üretilebilmeleri dışında,benzerlerinden ayırt edilebilmelerinde ve özelliklerinin belirlenmelerinde kullanılır. Mikroor-ganizmaların canlı ortamlarda üretilebilmeleri için, deney hayvanlarından ve doku kültürle-rinden yararlanılır.

Bazı mikroorganizmalar basit inorganik maddelerle beslenirler. Organik maddelere ihtiyaçgöstermeyen bu mikroorganizmalara OTOTROF mikroorganizmalar adı verilir. Eğer mikro-organizma gerekli enerjiyi inorganik maddelerden oksidasyon yoluyla elde ederse bunlaraKEMO OTOTROF mikroorganizmalar adı verilir. Ototrof mikroorganizmalar enerjilerinigüneş ışığından sağlarlarsa bunlara da FOTO OTOTROF mikroorganizmalar adı verilir.

Beslenmeleri için en az bir organik maddeye ihtiyaç gösteren maddelere HETEROTROFmikroorganizmalar denir. Kemoheterotrof ve fotoheterotrof özellikler burada da söz konu-sudur.

Mikroorganizmalar neden üretilirler?

Mikroorganizmaların üremeleri, insan sağlığı açısından tanımsal amaç taşır. Hastalıkyapıcı etkenlerin ilgili vücut bölgelerinden üretilmeleri sonucunda hastalığın adının belirlen-mesi imkanı doğar. Takiben patojen mikroorganizmaların yine besiyerlerinde antimikrobikmaddelere duyarlılıkları saptanabilir. Sağlıklı tedavi yaklaşımları gerçekleşir. Ayrıca tedavi-ye cevap alınıp alınmadığı testlerle belirlenebilir.

Çevremizde bulunan ve insan sağlığına etkili su, süt, çeşitli yiyecek maddeleri, bazı ortam,araç ve gereçlerin mikroorganizma taşımaları açısından zaman zaman kontrol edilmeleritoplum ve çevre sağlığı açısından önem taşır.

Mikroorganizmalardan aşı, antiserum, antijen gibi gerekli maddelerin elde edilmeleri ve bi-limsel araştırma amaçlı olarak üretilmeleri gerekir.

- 67 -

?

2. MİKROORGANİZMALARIN BESLEME VE ÜREMELERİİÇİN GEREKLİ MADDELER

2.1. Su

Bakteri hücresinin %70-90'ını su oluşturur. Suyun yeterli olmadığı ortamda bakterilerin üre-mesi düşünülemez. Metabolizma için gerekli çoğu maddeler suda çözünmüş olmalıdır.

2.2. Karbon Kaynağı

Bakteri hücresinin yapı taşlarının sentezi için gereklidir. Polisakkarit, lipid ve proteinlerin ya-pısında gerekli karbonlar için; CO2, karbonatlar ve organik kaynaklar kullanılır.

2.3. Azot Kaynağı

Bakterilerin protein yapısına girer ve ayrıca nükleik asitlerin bununla ilgili purin, primidin veçeşitli enzimlerin yapısında bulunur. Azot kaynağı olarak, amonyum tuzları, nitrit, nitrat veaminoasitlerden yararlanılır.

2.4. Mineraller

Mikroorganizmaların ve enzimlerinin yapılarında çeşitli mineraller bulunur. Mikroorganiz-malar için gerekli en önemli mineraller, kükürt, fosfor, magnezyum, kalsiyum, demir, potas-yumdur.

2.5. Hidrojen Verici ve Hidrojen Alıcı Maddeler

Bütün mikroorganizmalar hidrojen verici nitelikteki enerji kaynağı maddelere ihtiyaç göste-rirler. Bu nedenle okside olabilen maddeler gerekir. Hidrojen alıcı maddeler ise, aeroplariçin oksijen, anaeroplar için inorganik veya organik bileşiklerdir.

2.6. Gelişme Faktörleri ve Vitaminler

Bazı bakteriler bu maddeleri kendileri sentez edebildikleri halde bazı bakteriler 30-40 temelmaddeye gereksinim duyabilirler. Mikroorganizmaların gerek duydukları gelişme faktörle-rinden bazıları biotin, riboflavin, piridoksin, nikotinik asit... gibi maddelerdir.

- 68 -

2.7. Oksijen

Bakterilerin bir grubu üremeleri için mutlak oksijen varlığına ihtiyaç duyarken, bir kısmı içinortamda hiç oksijen bulunmaması gereklidir. Bazı bakteriler ise ortamda oksijen bulunsunveya bulunmasın rahatlıkla üreyebilirler. Bir grup bakteri ise düşük miktardaki oksijenvarlığında üreyebilir.

2.8. Karbondioksit

Ototrof ve heterotrof bakteriler için karbondioksit hayati önem taşır. Bazı tıbbi önemi olanbakterilerin % 5-10 CO2'li ortamda üremeleri daha kolay olur.

Bakterilerin üremeleri için gerekli temel maddeler nelerdir?

Gelişme faktörleri ve vitaminler tüm bakterilerin üremeleri için gerekli midir?

3. MİKROORGANİZMALARIN ÜREMELERİNE ETKİLİ ÇEVRE FAKTÖRLERİ

3.1. Isı

Her bakterinin üreyebildiği bir minimum bir de maksimum ısı derecesi bulunmakla birlikte,en iyi üreyebildiği optimal ısı derecesi vardır. Isı değişikliğinden en çok bakteriyel enzimleretkilenir. Bakteriler üreyebildikleri ısılara göre üç guruba ayrılırlar.

3.1.1. Psikrofil bakteriler

Bu grupta daha çok su ve toprakta yaşayabilen saprofit bakteriler yer alır. Genellikle -8° ile15°C arasında üreyebilirler.

3.1.2. Mezofil bakteriler

İnsanlarda ve hayvanlarda hastalık yapan bakterilerin büyük bir kısmı bu grupta yer alır ve20° ile 45°C arasındaki ısılarda üreyebililer. Bu bakteriler vücut ısısı olan 37°C'de üretilirler.

- 69 -

?

?

3.1.3. Termofil bakteriler

Isıyı seven bakterilerdir. Termofil bakteriler 50°C'nin üzerindeki ısılarda üreyebilirler. Özelprotein yapısı ve enzime sahip olduklarından yüksek ısılarda denatüre olmazlar.

3.2. Hidrojen İyon Yoğunluğu

Ortamın hidrojen iyon konsantrasyonu (pH) başka bir deyişle ortamın asit veya alkali olmasımikroorganizmaların üremesini etkiler. Her bakterinin üreyebildiği minimum ve maksimumpH değerleri vardır. Genelde bakteriler pH 6-8 arasında iyi üremekle birlikte en iyi pH 7,2 -7,4 de ürerler.

3.3. Osmotik Basınç

Bakterilerin sitoplazmasında 5-10 atmosferi bulan osmotik basınç vardır. Mikroorganizma-lar belirli bir mekanizma ile hücre içindeki osmotik basıncı dengede tutarlar. Bu durum po-tasyum (K+) iyonunun aktif olarak hücre içerisine alınması ve pozitif yüklü bir organik maddeolan putrescine'nin dışarı atılması ile sağlanır. Bazı mikroorganizmalar ise beslenip üreye-bilmek için yüksek osmotik basınçlı ortamlara ihtiyaç duyarlar. Bunlara halofil mikroorga-nizmalar denir.

3.4. Oksidasyon Redüksiyon Potansiyeli

Ortamda oksidan yani elektron verebilme gücündeki maddelerle elektron alabilme yete-neğindeki redüktan maddeler bulunur. Oksidan maddelerin fazlalığında oksidasyon-redük-siyon potansiyeli yüksek, redüktan maddelerin fazlalığında ise düşük olur. Bazı bakterigrupları düşük oksidasyon redüksiyon potansiyelinde üreyebilirken, bazıları da yüksek po-tansiyelde üreyebilirler.

Bir ortamda elektron verici (oksidan) veya alıcı (redüktan) güç (oksidasyon redüksiyon po-tansiyeli) milivolt cinsinden ölçülmekte ve (Eh) simgesi ile ifade edilmektedir. Anaeropmikroorganizmaların üreyebilmesi için besiyerinin Eh derecesi 0.2 milivolt olmalıdır.

- 70 -

4. BAZI BESİYERLERİNİN TANITILMASI

İnsan ve hayvanlarda çeşitli mikroorganizmalar hastalık oluştururlar. Bu mikroorganizma-ların izolasyonu, tanımlanması ve üretilmesinde besiyerleri kullanılır. Besiyerleri canlı vecansız ortamlar olarak ikiye ayrılırlar. Canlı ortamlar olarak sıklıkla hücre kültürleri, embri-yonlu yumurta ve deney hayvanlarından yararlanılmaktadır.

Cansız ortamlar, genellikle bakterileri izole etme, üretme, çeşitli testleri uygulamak suretiy-le ayırıcı tanı yapabilmede kullanılan sıvı veya katı basiyerleridir. Klinik örneklerden ekimyapılırken üretilmesi düşünülen mikroorganizmanın özelliklerine göre uygun olan besiyeriveya besiyerleri seçilmelidir.

Besiyerleri kullanım amacı içeriklerine göre gruplara ayrılmaktadır. Besiyerleri aşağıdakibaşlıklar altında toplanarak, kısaca anlatılacaktır.

Genel Kullanım Besiyerleri

Günlük (= rutin) laboratuvar çalışmalarında kullanılan, insan ve hayvanların normal floraüyeleri ile bir çok hastalık etkeni mikroorganizmanın üreyebildiği besiyerleridir. Üreticiliközelliklerine göre temel ya da basit maddeler ile zenginliştirilerek hazırlanmış olmak üzereiki çeşit genel kullanım besiyeri bulunmaktadır.

Temel (basit) besiyerleri; et suyu, pepton, tuz gibi maddelerden hazırlanmaktadır. En sıkkullanılan sıvı besiyerine buyyon denir. Buyyona agar eklenmek suretiyle elde edilenbasit besiyerine ise jeloz denir.

Zenginliştirilmiş besiyerleri, temel besiyerlerine kan, serum, glikoz, yumurta gibi maddele-rin ilavesi ile hazırlanır. Basit besiyerlerinde üretilemeyen bazı mikroorganizmalar bu or-tamlarda üretilebilirler.

Özel Besiyerleri

Üremeleri güçlük gösteren bazı mikroorganizmaların üretilmeleri için hazırlanan besiyerle-ridir. Bu tür besiyerleri çalışma amacına göre hazırlanarak kullanılır ve daha kompleks yapı-dadırlar.

■ Seçici (selektif) besiyerleri: Bu tür besiyerlerinin içinde üretilmesi istenen mikro-organizmayı baskılamayan ancak, normal flora gibi diğer mikroorganizmaların üremesiniinhibe eden seçici antmikrobik maddeler yer almaktadır. Örneğin, kolistin nalidiksik asitagar (CNA) besiyeri; Gram negatif mikroorganizmaların üremesini inhibe ederken, Strepto-kokların üremesini etkilememektedir.

- 71 -

■ Ayırtıcı besiyerleri: Bu besiyerlerine katılan çeşitli indikatörler ve kimyasal mad-deler yardımıyla, üreyen kolonilerin aldıkları renge göre mikroorganizmaları tanımlamakmümkündür. Buna örnek olarak, laktoza etkili barsak bakterilerini, birlikte bulundukları lak-toza etkisiz olanların oluşturdukları farklı kolonileri ile ayırt etmede kullanılan Endo agar veMac Concey gibi besiyerlerini, ayrıca kanlı agarda hemoliz yapan ve yapmayan mikroorga-nizma kolonilerinin ayrılabildiklerini verebiliriz.

■ Özgül besiyerleri: Yalnız tek veya sınırlı sayıda mikroorganizmanın üretilmesiamacıyla kullanılan besiyerleridir. Örnek olarak Mycobacterium tuberculosis için kullanılanLöweinstein Jensen besiyerini, Corynbacterium diptheriae için, Löffler besiyerini verebiliriz.

■ Ayıraçlı besiyerleri: Sıvı ve katı olarak hazırlanan bu besiyerlerinin bileşimine çe-şitli indikatörler (bromtimol mavisi, fenol red,..) ve kimyasal maddeler (karbonhidrat, sitrat,üre....) katılır. Bu maddeler yardımıyla mikroorganizmaların çeşitli biyokimyasal karakterle-ri belirlenmektedir.

Besiyerlerinin Hazırlanmasında Kullanılan Başlıca Maddeler:

■ Su: İdeal olanı saf sentetik besiyerlerinin hazırlanmasında çifte damıtılmış su kul-lanılmasıdır. Bununla beraber gerektiğinde sert olmayan çeşme suları da sentetik besiyerihazırlamada kullanılabilir.

■ Agar: Agar agar (kısaca agar) Hindistan ve Japon denizlerinde daha bol bulunanbir deniz yosunudur. Agarın yapısında, temelde, d-galaktopiranoz ünitelerinden yapılmışuzun zincirli polisakkaritler bulunmaktadır. Ayrıca inorganik tuzlar, çok az miktarda proteinbenzeri maddeler de yapısında yer almaktadır. Agar, parçalayabilen az sayıdaki bakterinindışında, mikroorganizmaların büyük çoğunluğu tarafından ayrıştırılamaz. Agarın, yalnızcabazı deniz bakterileri tarafından parçalanabildiği bilinmektedir.

Mikrobiyolojide kullanılacak iyi bir agarın; sıvıların içerisinde ısıtılınca 95°C de erimesi, son-ra soğumaya bırakıldığında 42°- 45°C de katılaşma özelliğinde olması gerekir. Agar, sıvı or-tamları katılaştırmak amacıyla %1.5-3, yarı katı besiyeri elde etmek için %0.3 -0.5, yarı sıvıbesiyeri için %0.05 -0.2 oranında eklenerek kullanılır. Agar, mikrobiyolojide besiyerlerininhazırlanmasında en çok kullanılan bir maddedir.

Agar, genellikle nötral olduğundan besiyerinin pH'nı etkilemez. Besiyerinin kendi pH'ı dü-şük olursa agarın katılaşması güçleşir.

■■■■ Pepton: Çeşitli kaynaklı proteinlerin pepsis, tripsin, papain gibi enzimlerle hidroli-ze edilmeleri sonucu suda kolayca eriyebilen ve ısıtıldığında yeniden koagule olmayan, po-

- 72 -

lipeptid, dipeptid ve aminoasit gibi maddelerin karışımını içeren ortamlardır. Bakteriler tara-fından azot kaynağı olarak kullanılır. Et, kazein, soya küspesi gibi proteinli maddelerin en-zimlerle sindirilmeleri yolu ile elde edilir.

Peptonlar, elde edildikleri protein kaynağına göre içerikleri yönünden değişiklikler gösterir.Örneğin tripsin ile alkali ortamda sindirilerek hazırlanan peptona proteinler, pepsin etkisinegöre daha ileri derecede ayrıştırılarak serbest aminoasitlere dönüştürülürler. Serbest ami-noasitler, peptidler ve triptofana kadar parçaladıklarından bir çok bakterinin üremesine el-verişli bir ortam yaratılmış olur. Ayırıcı tanıda, bakterilerin triptofandan indol oluşturup oluş-turmadıklarının araştırılmasında kullanılırlar. Bakteriyolojide en sık bu tür peptonlar tercihedilmektedir.

İdeal bir pepton aşağıdaki özellikleri taşımalıdır.

- Suda kolayca erimelidir.- Isıtma ile koagule olan protein içermemelidir.- İndol deneylerini yapmaya imkan verecek nisbette triptofan içermelidir.- Eğer şeker fermentasyon deneyleri yapılacaksa karışıklığa neden olabilecek hiç

bir şeker içermemelidir.

■ Et ekstratı: Yağsız etten hazırlanan ham et suyunun su kısmının uçurulması ile el-de edilen koyu renkte macun gibi bir maddedir. Bileşiminde, aminoasitler, jelatin, albumoz,vitaminler, minareller gibi maddeler bulunur. Et ekstratından bir litre suya 10 gram kadar ka-tılır. Et ekstratı günümüzde toz halinde ticari olarak satılmaktadır.

■ Kan: Kullanım amacına göre çeşitli hayvanlardan elde edilerek besiyerlerine katı-lan kanların steril ve pıhtılaşması önlenmiş olmalıdır. Aseptik koşullarda hayvan ve insan-lardan alınan kanların fibrinsizleştirilmesi için en iyi yöntem cam boncuklarının bulundu-ğu steril balonları kullanmaktır. Defibrine kan besiyerlerine %5 -10 oranında olacak şekildeeklenir. En sık kanlı agar yapımı için kullanılır.

■ Serum: Koyun, at, tavşan gibi ya da insanlardan steril koşullarda alınıp ayrıştırılanserum besiyerlerine %5-10 oranında eklenerek kullanılır. Serum yerine değişik vücud sıvı-larıda steril olarak eklenebilir.

■ Maya özütü: Ekmek veya bira mayasından kendi kendini sindirmesi ile, asit eyaproteolitik enzimlerle hidrolizasyon sağlanarak elde edilir. İçeriğinde aminoasitler, üretmefaktörleri, inorganik maddeler ve %10 oranında karbonhidratlar bulunur. Besiyerlerine%0.5 -1 oranında katılır.

- 73 -

■ Sodyum klorür: Besiyerlerine osmotik basıncı ayarlamak için %0.5 oranında katı-lır.

■ Kanlı agar besiyeri : Jeloz besiyeri ortamına %5-10 oranında kan ilavesi ile hazı-rlanır. Amaca göre koyun, tavşan, at, insan kanı kullanılabilir. Fibrini parçalanan koyunkanı, hemoliz tipini belirlemede üstündür. (Resim 4-A)

■ Çukulata agar besiyeri : Jeloz (adi agar) besiyerinde üreyemeyen bazı mikroor-ganizmalar çukulata besiyerinde üreyebilir. Çukulata besiyeri kanlı besiyerinin ısıtılması ileelde edilir. Bu besiyerinin görünümü kaynamış kandan dolayı çukulata rengindedir. Çukula-ta agar aynı zamanda bazı üreme faktörleri (X, V) taşır. Neisseriae ve hemofil bakterilerinüretilmesinde kullanılır.

■ Thiyoglikolat sıvı besiyeri : Redüktan bir madde olan sodyum thiyoglikolat taşıyananaerop bakterilerin de üreyebildiği bir ortamdır. Oksidasyon düzeyi için ortama indikatörolarak metilen mavisi eklenir. Oda ısısında ve karanlıkta saklanır. Yara örnekleri için ve ana-erop üreme istendiğinde kullanılır.

■ Beyin kalp infüzyonu : BHİ olarak kısaltılarak kullanılır. Sıvı ya da agar katılmışkatı şekli vardır. Mikroorganizmaların çoğunu üretebilecek zenginliktedir. Bu nedenle kankültürleri ile az bakteri içerdiği düşünülen klinik örneklerin ekimleri için kullanılır.

■ EMB Agar : Eozin metilen blue agar, barsak bakterilerinin üreyebildikleri, aynı za-manda laktozu fermante eden ve etmeyenlerin ayırt edilebildiği bir besiyeridir.

■ Selenit F Besiyeri : Koliform basillerin 18-24 saat süre ile üremelerini engelleyenselenyum tuzları içerir. Bu sayede barsak patojen bakterileri daha iyi ürerler ve üretilmeşansları artar. Selenit F besiyerine ekilen dışkı örneklerinin belirli bir süre inkubasyondansonra EMB veya MacConkey agara pasajları yapılır.

■ SS (Salmonella Shigella) Agar : Barsağın patojen bakterilerinden Salmonella veShigellanın izolasyonunu sağlar.

■ Löweistein - Jensen besiyeri : Mycobacterium tuberculosis ve diğer mikobakteri-leri üretmede, antibiyotik duyarlılık deneylerinin yapılmasında kullanılan bir çok organikmadde içeren bir besiyeridir. Üreme maddeleri dışında özellikle Gram (+) bakterilerin üre-melerini inhibe eden boya, antibiyotikler ve diğer maddeler içeren değiştirilmiş şekillerivardır.

■ TSI (Üç şekerli demirli besiyeri) agar, triptofanlı besiyeri, üreli agar, sitrat agar,v.b. ile barsak bakterilerinin farklı enzimatik aktivite ve diğer özelliklerini belirleyen testlervardır. Ayrıca bakterilerin hareketliliklerini gösteren besiyerleri de kullanılmaktadır.

- 74 -

Agar maddesi besiyer ler inde hangi amaçlar la kul lan ı l ır?

Besiyer i çeş i t l i l iğ in in nedenler i nelerdir?

5. BESİYERLERİNİN HAZIRLANMASI VE SAKLANMASI

Besiyerleri, yapılarında yer alan maddelerin bir araya getirilerek eritilmesi, daha sonra otok-lavda sterilize edilmelerini takiben petri kutusu ya da tüplere dökülmesi ile hazırlanır.

Hazırlanan besiyerleri soğuduktan sonra, buzdolabına konur ve kullanılıncaya kadar oradasaklanır. Yeni hazırlanmış besiyerleri en fazla 15 gün içinde kullanılmalıdır.

6. ÇEŞİTL İ ÖRNEKLER İN EK İLECEKLER İ BAŞLICABES İYERLER İ VE EK İM TEKN İKLER İ

Eğer örnekten özel bir mikroorganizma üretilmesi düşünülüyorsa amaca yönelik ekimyapıl-malıdır. Örnek: M. tuberculosis (tüberküloz basili) için Löweinstein-Jensen besiyeri.

Aşağıda bazı vücud örneklerinin ekim yapalabileceği besiyerleri sıralanmıştır.

ÖRNEK BESİYERİ

Boğaz sürüntüsü Kanlı agar

Dışkı Kanlı, EMB, Selenit, SS agar

Balgam Kanlı, EMB, Sabouraud agar

BOS Kanlı, Çukulata agar

Kan Beyin-Kalp infuzyonlu agar

İdrar Kanlı, EMB (Eozin Metilen Blue)

Yara Kanlı, Thioglikolatlı sıvı

Ekim teknikleri besiyerinin katı, sıvı oluşuna göre farklıdır. Sıvı bir ortama ekim, bir öze dolu-su ya da bir eküvyon ile tüpün kenarından yapılır. Katı besiyerlerine ekim tüp ya da bir petrikutusunda olabilir. Tüpe, iğne öze ile, petri kutusuna öze ile ekim yapılır. Petri kutusundabesiyerinin bir kenarına sürülen klinik örnek Resim 1-A da görüldüğü gibi öze ile azaltmaekimi biçiminde yayılır.

- 75 -

?

?

Kullanılan katı üreme ortamlarının amacı koloni oluşmasını sağlamaktadır. Ekimi, takibengenellikle kullanılan inkubasyon ısısı 37°C'de olup, etüvde 18-24 saat sonra üreme beklen-melidir.

Sıvı besiyerlerinde mikroorganizma üretmek neden yeterli değildir?

7. ÜREMELERİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Sıvı besiyerlerinde ekimi takiben oluşan bulanıklık, tortu ya da zar oluşumu üremeyi göste-rir. Üreme, bir öze dolusu alınan sıvının preparat yapılarak boyanması ve mikroskopta x100büyütmede incelenmesi ile belirlenir.

Katı besiyerlerinde üreme, koloni oluşumu ile gözlenir. Her bir mikroorganizmanın birkoloni oluşturduğu kabul edilir. Kolonilerden alınan parçaların bir başka besiyerine ya dadeney hayvanına aktarılması işlemine pasaj adı verilir. Koloni özellikleri bakteri türüne görefarklılıklar gösterir. Bu farklılıklar bakterileri tanımlamada bize yardımcı olur. Bununla birlik-te bakteriler farklı besiyerlerinde farklı koloniler oluşturabilirler.

Bir bakteri kolonisinde, koloninin büyüklüğü, şekli, koloni kenarlarının ve yüzeyinin düzgünolup olmadığı, koloninin mat ve parlaklık durumu, rengi, kokusu, kıvamı ile kanlı besiyerle-rinde oluşmuş bir koloni ise, hemoliz yapıp yapmadığı gözlenerek belirlenir. (Resim 2)

- 76 -

?

Resim1 : Öze aracılığı ile azaltma ekimi yapılması (A) ve kanlı agar besiyerinde hemolitikkolonilerin oluşumu (B) görülmektedir.

Bakteriler kanlı besiyerindeki hemoliz durumlarına göre üçe ayrılırlar.

■■■■ Alfa Hemoliz: Bakteri kolonisi etrafında hemoliz sahalarına mikroskobun küçükbüyütmesi ile bakıldığında ortamda sağlam eritrositlerin varlığı görülür. Hemoliz bölgesiyeşilimsi renktedir.

■■■■ Beta Hemoliz: Tam hemolizdir. Bakteri kolonileri etrafında tam bir saydam alangörülür. Bu bölgedeki eritrositler tamamen erimiştir. Petri kutusunun arkası görülebilir. (Re-sim 4-A)

■■■■ Gamma Hemoliz: Kanlı agarda üreyen bakteri kolonisi hiç hemolilz oluşturmamıştır.

Bakteri kolonileri şekil bakımından dörde ayrılır.

- S tipi koloni: Kenarları düzgün olup yandan bakıldığında tam bir bombelik gösterir.

- R tipi koloni: Koloni çevresi zikzaklı ve yüzeyi pürtüklüdür.

- M tipi koloni: Koloniler sümüksü görünümdedir. Oldukça iri ve bombe kolonilerdir. M tipi kolonileri genelde kapsüllü bakteriler oluşturmaktadır.

- L tipi Koloni: Hücre duvarı olmayan bakteriler tarafından oluşturulur. Görünüşü şekil olarak sahanda pişmiş yumurtayı andırır.

- 77 -

Resim 2 : Çeşitli özelliklerde koloni şekilleri (A, B, C, D) ve kolonilerin yandan ve üsttengörünüşleri çizilmiştir (I, II).